________________
ભારતવર્ષ ]
અભયકુમાર
૨૪૯
બેસીને, નગરમાં મુખ્ય મુખ્ય રસ્તાએ ફરીને રાજ મહેલમાં પધાર્યા. હવે આપણે અભયકુમારને મંત્રી શ્વરની ૫૨ ઉપાધિથી પણ ઓળખતા રહીશું. આ બનાવ બન્યાની સાલ આપણે ઈ. સ. પૂ. પ૦૦ થી ૫૬૮ ઠરાવીશું કે જે સમયે રાજા બિંબિસારની ઉમર ૨૫-ર૭ અને અભયકુમારની ઉમર ૧૦-૧૨ વર્ષની હોવાનું કહી શકાશે.
આપણે અનુભવીએ છીએ કે, એક સ્થિતિ માંથી બીજી સ્થિતિમાં જ્યારે કોઈપણ કાર્યને
પસાર થવાનું હોય છે અંતર કાળે કેવી ત્યારે તે બે વચ્ચે કાળખૂબીઓ કુદરત જેને અંતરકાળ–Transi ઉત્પન્ન કરે છે? tional stage-કહેવાય છે
તે સમયે અવનવા બનાવ બનવા પામે છે. કેમકે તે સમયે ભૂત તથા ભાવિ, એમ બને કાળને સાચવી રાખીને, તેમજ વર્ત માનને અનુકૂળ રહીનેજ, સવ બાબતની રચના તેમજ સર્જન ઘડવાં પડે છે. તેથી કરીને તે અંતર કાળના નેતાઓને બહુજ સાવધાનીથી કામ લેવું પડે છે. પછી તે સ્થિતિ ફાવે તે રાજદ્વારી વિષય પરત્વેની હોય, સામાજીક વિષયની હોય, આર્થિક હોય, કે ભલેને કેળવણીને લગતી હોય, અથવા ગમે તે અન્ય વિષયની હોય, તો પણ સર્વે બાબતોમાં, એક જ પ્રકારના અનુભવમાંથી તે તે બાબતના સૃષ્ટા અને અગ્ર ગણાતા નેતાઓને પસાર થવું પડે છે. આપણે જે સમયનો ઇતિહાસ અત્યારે લખી રહ્યા છીએ તે સમય પણ તેજ હતો. કેમકે રાજા બિંબિસારને રાજ્યકાળ પણ, પહેલા પરિછેદમાં જણાવી ગયા છીએ તે પ્રમાણે ચાલુ અવસર્પિણી કાળના ચોથા આરાના અંતને અને
પાંચમા આરાની ઉષાને કાળ હતો. તેથી જ આ સમયે એવડી મોટી અને સંગીન પ્રકારની ઉથલ પાથલ સર્વ ક્ષેત્રોમાં થવા વકકી હતી, કે તે તે વિષયમાં તેની દોરવણી કરનારાઓ, જે પ્રખર જ્ઞાતા અને શાંતપણે વિચારક ન હોય, તો તે વિષયમાં એવી તે ગંભીર પ્રકારની અવ્યવસ્થા પેસી જવાની બીક રહે છે, જેની અસર કેટલાય જમાના સુધી ભાવિ પ્રજાને સોસવી પડે. જેમ આ બાબતમાં આપણને મનુષ્યને લાગેવળગે છે, તેમ કુદરતને પણ કાંઈ ઓછું લાગતું વળગતું નથીજ. તેથી કરીને તે પણ આવા અંતરકાળમાં તેવાજ મહાપુરૂષોને ઉદ્ભવ કરાવે છે. આ વસ્તુસ્થિતિને અનુલક્ષીને કુદરતે ચાર મહાપુરૂષોને જન્મ નીપજાવ્યો હતો. બેને ધાર્મિક વિષયે પુનર્સર્જન કરવા અને બેને સામાજીક વિષયે નૂતન ઘડતર રચવા. અલબત સામાજિક વિષયમાં બીજા ઘણા પ્રકારનો સમાવેશ હોઈ શકે છે, કે જેમાં પ્રજાના આખા જીવનના પ્રશ્નો અંતર્ગત થઈ જાય. તેમજ ધાર્મિક અને સામાજીક પ્રશ્ને વચ્ચે પણ એ જળ અને મીન જેવો સંબંધ જળવાઈ રહેલો હોય છે, કે બેની વચ્ચે ચોખ્ખી હદ બાંધનારી લીંટી દેરી શકાય જ નહીં. જેથી કરીને આ સર્વે મહા પુરૂષો પ્રજા કલ્યાણાર્થે, એક બીજાના સહકારમાં રહીને જ કામ આપવાનું ઠરાવે તેજ હિતકારક કહેવાય. આ ચાર મહાપુરૂષોનાં નામ આપણે ઉચ્ચારીએ (૧) મહાવીર (૨) ગૌતમબુદ્ધ (૩) રાજા બિંબિસાર અને ( ૪ ) તેમના મહામંત્રી અભયકુમાર. આ ચારમાંથી પ્રથમનાં બે નામોજ વર્તમાન પ્રજાને વિશેષ પરિચયવાળા છે. કેમકે તે ધાર્મિક વિષયના નેતા હતા. જયારે બાકીના બે
(૫૨) જુઓ દ્વિતીય પરિ . ટી. ૨૩ માં મંત્રી અને મંત્રીશ્વરને અથ તથા તેને લગતી હકીક્ત.
(૫૩) પરિત્રાણાય સાધુનામવાળો શ્લેક પૃ. ૬ ઉપર જુઓ,
૩૨
