________________
૧૦૦
ભારતવર્ષ ]. નંદવંશી રાજાઓએ ૧૫૫માં વર્ષ પર્યત રાજ્ય કર્યું છે, તેમાં તેમને રાજ્યારંભ તે પિતાના નાગવંશીઓએ ૧૦૮ વર્ષ રાજ્ય કર્યું હતું ત્યાર પછી જ થયો હતો. ( અને આ ૧૦૮ વર્ષ નીચે પ્રમાણે ગણ્યાં છે. શ્રી મહાવીરની વિદ્યમાનતામાં રાજા શ્રેણિકનું રાજ્ય હતું તેના પર તે બાદ કૃણિકના ૩૨ વર્ષ+તે બાદ ઉદયનના ૧૬+તે બાદ અનુરૂદ્ધ-મુંદના ૮: એમ કુલ મળીને ૧૦૮ વર્ષ થયાં. એટલે કે ૧૦૮ છે તે અમુક વંશને (શિશુનાગવંશને અથવા ટૂંકમાં કહેતાં, નાગવંશનેજર )ઉદેશીને સંખ્યાસૂચક વર્ષને આંક છે, જ્યારે ૧૫૫ છે તે અવંતિના રાજ્ય ઉપર હકુમત ભોગવતા રાજ્યવંશના વર્ષને સંખ્યાચકને આંક છે.
ત્રીજી સૂચનાઃ-ઉપરની બીજી સૂચનામાં જે નંદાણું” અને “નાગાણું’ એમ બે ભાગ પાડીને અર્થ બેસાર્યો છે. તેને બદલે એકલું નાગાણું જ લઈએ તે, બધી કડાકૂટ અને ખટપટ નીકળી જાય છે. એટલે કે, અવંતિ ઉપર ૧૫૫ વર્ષ સુધી (મ. સ. ૧૫૫ મા વર્ષ પર્યત) નાગવંશી રાજાઓએ (શિશુનાગવંશ અને નંદવંશ બન્નેને ઉદ્દેશીને એકજ શબ્દ વાપર્યો છે ) રાજ્ય કર્યું હતું. આ પ્રમાણે કહેવાનો હેતુ સંભવે છે.
ચેથી સૂચના -અડ્ડસયં શબ્દને મુરિયાણુંથી છૂટો પાડી, આગલની ગાથા સાથે જોડતાં, “પાલગરાયા” શબ્દના ગુણવાચક તરીકે પણ “અઠ્ઠસયં”
લઈ શકાય છે, એટલે કે, “પાલકને જે વંશ અવંતિ ઉપર ૧૦૮ વર્ષ પર્યત રાજ કરીને ખતમ થયો હતો, અને જેની પછી નંદવંશે ૧૫૫ મા વર્ષ સુધી રાજ્ય કર્યું હતું એટલું તાત્પર્ય સૂચવવા પૂરતું જ તેમાં કથન કર્યું છે. કારણ કે લેખક (પરિશિષ્ટકાર ) પિતે જૈનધર્મી છે અને જૈન ધર્મને ઇતિહાસ લખે છે, માટે જ આ ગાથાઓ દાખલ કરી છે. વળી તેણે પાલકના વંશની ગણત્રી, ચંપ્રદ્યોતથી જ કરી છે, કેમકે રાજા ચંડ પોતે, પિતાના રાજ્યના પ્રારંભે તે બ્રાહ્મણ ધર્મજ૪૩ હતો પણ પાછળથીજ જૈન મતાનુયાયી બન્યો હતો. એટલે અનુમાન થાય છે કે રાજા ચંડના પિતાને ધર્મ પણુ, બ્રાહ્મણવૈદિક ધર્મ જ હતું. જેથી ચંડપ્રદ્યોતથી માંડીને -હિસાબ કરતાં–તેના રાજ્યકાળના ૪૮ વર્ષ;૪૪ અને તે બાદ પાલક, તથા તેના અનુજેના એકંદર ૬૦ વર્ષ, એમ કુલ મળીને ૧૦૮ વર્ષ થાય છે તેટલું જણાવવા પૂરતે આ ગ્રંથકારને હેતુ હતો.
પાંચમી સુચના:- અઠ્ઠસયં શબ્દને મુરિયાણું શબ્દ સાથે જોડવાનો હોય તે, અદ્રસર્યને બદલે અડ્રેસદ્રસર્યા શબ્દ, મૂળમાં તે ગ્રંથકારે લખ્યો હોવો જોઈએ; પણ કેપી કરનાર લહિએ, અઠ્ઠ અને સઢ શબ્દો બંને સાથે સાથે આવતા હોવાથી, પૂર્વના લહિઆની ગલતી થયેલી માની, પોતાનું ડહાપણ વાપરી, તે બેમાંથી એક શબ્દ ઉડાડી મૂક્યો હોય અને તેથી કરીને “અઠ્ઠસયં મુરિયાણું વંચાતો રહ્યો
(૪૨ ) ઉપરનું ટીપણુ* જુઓ. નાગાણું= એટલે નાગવંશીઓમાંના નંદરાઓના વંશને.
(૪૩) જૈનધર્મી નહોતે એટલે કે અજૈન હો; અને તે સમયે જૈન અને વૈદિક એમ બે જ સંપ્રદાય અસ્તિત્વ ધરાવતા હતા, એટલે જ્યારે જન ન હોય
૨૭
ત્યારે વૈદિક ધર્મી=બ્રાહ્મણજ હોઈ શકે તે ગણત્રીએ તેને બ્રાહ્મણધમ ગણાવ્યો છે. અને તે જન નહોતે. એમ તે આપણે પૃ. ૧૨૯, ૧૩૧ ઉપર જોઈ ગયા છીએ.
( ૪૪ ) જુઓ પૃ, ૧૩૧: વળી જુઓ પૃ. ૫ નું લખાણું તથા તેનું ટીપણ નં. ૨૮
|
