________________
ભારતવર્ષ ]
જયે
૨૨૫
આ ભાણેજ કુમારનો વહીવટ દશેક વર્ષ ચાલ્યો હશે ખરો. પણ તેટલા સમયમાં તે. પુત્રના લક્ષણ પારણામાંથી પરખાય તે પ્રમાણે, પ્રજા ઉપર ત્રાસ ફેલાવી પણ દીધે લાગે છે. એકદા કર્મસંયોગે રાજા ઉદયનને (હવે તે રૂષિ ઉદયન કહે વાય) એ ભાવ મનમાં ઉત્પન થયો કે ભાણેજને કરૂણ ભાવે બે અક્ષર ઉપદેશ આપવો. તે ઉદ્દેશથી દેશપ્રદેશમાં વિહાર કરતા કરતા સિંધદેશમાં પોતે ઉતર્યા. આ બાજુ ઉદયન મુનિ આવવાના સમાચાર કેશી રાજાને પહોંચી ગયા. એટલે તે દુર્બદ્ધિએ તે ઉલટું એમ વિચાર્યું કે રાજાએ મને ગાદી સંપતા તે સોંપી દીધી હતી, પણ હવે પશ્ચાતાપ થતો હશે માટે મારી પાસેથી રાજ્ય પાછું લઇ લેવાનેજ, અત્રે પધારે છે.૧૦૮ આ સમયે ઉદયન રાજર્ષિનું શરીર કઠિન તપશ્ચર્યા અને વૃત્તાદિના પાલનથી કૃષ થઈ ગયું હતું. અને શરીરમાં દાહવર પણ ઉત્પન્ન થયા હતા. આ દાહજવરની શાંતિના અર્થે દહીં ખાવાની જરૂર હમેશાં રહ્યા કરતી. એકદા રાજર્ષિ દહીં વહોરવા માટે રાજમહેલમાં ગયા હતા. ત્યાં રાજાકેશીએ, પોતાને દાવ આવે જોઈને વિષમિશ્રિત દહીં વહરાવ્યું. એવી ગણત્રીથી કે દહીને આહાર કરવાથી રૂષિ મરણ શરણ થઈ જાય એટલે પીડા ટળે અને પોતે નિર્કેટકપણે રાજ્ય કરી શકે. પણ મનુષ્યનું ધારેલું હમેશાં થતું નથી. કેઈ દેવતાએ આ સર્વ અનિષ્ટ થતું જોયું. એટલે તે ટાળી નાંખવા માટે, તેણે પિતાના પ્રભાવથી તે પેયને
શુદ્ધ કરી નાંખ્યું. આ બનાવ ઈ. સ. પૂ. પ૩૭ માં બન્યો હોવા સંભવ છે.
' આપણે પૃ. ૧૨૭ ઉપર કહી ગયા છીએ કે રાજા ઉદયનની રાણી પ્રભાવતીને જીવ જે એક
દેવપણે ઉપ હતો તેણે, મેહનજાઓ અને પિતાની દાસી અવંતિ જતાં જેસલમીરનું રણ જે પેલી પ્રાચીન પ્રતિમા
સાથે ઉપાડી ગઈ હતી તેને અવંતિમાંથી ખસેડીને, પાછા સૈવિરમાં લઈ જવાનો પ્રયત્ન કરતાં ઉદયનને અટકાવ્યો હતો અને ભવિષ્ય કહ્યું હતું કે, તારૂં નગર થોડા જ વખતમાં દટાઈ જવાનું છે, માટે પ્રતિમા જ્યાં છે ત્યાં જ રહેવા દેવી. તેમ ઉપરના પારિગ્રાફમાં એ પણ જોઈ ગયા છીએ કે, રાજર્ષિ ઉદયનને મારી નાંખવાને તેના ભાણેજ રાજાએ ઝેર દીધું હતું. પણ તે ઝેર દેવતાની કૃપાથી, શુદ્ધ બની નિષ્ફળ પરિ ણામી થયું હતું. આ દેવતા તે પાપિષ્ટ રાજાના આવા અનર્થકારી દુરાચારથી અતિ ક્રોધાયમાન થયો હતો. એટલે તે દેવ દુષ્ટબુદ્ધિ ભાણેજ રાજા ને શિક્ષા કરવા ઉદ્યમવંત થયો. આ સમયે રાજર્ષિ ઉદયનની આ દાહજવરની માંદગીમાં સુશ્રુષા કરવાને એક કુંભારને રાખવામાં આવ્યો હતા. તે કુંભાર અને રાજર્ષિ થડાક સમયે ત્યાંથી નીકળી ગયા એટલે, પેલા દેવે, પ્રચંડ વળી વિકુવ્યું. અને સાથે સાથે એવો તે રેતીને વરસાદ વરસાવ્યું કે,૦૯ સારોયે પ્રદેશ કેટલાએ માઈલના વિસ્તાર સુધી, રેતીના ઢગમાં
(૧૦૮) રાજ કેશીને મહાઅમાત્ય પણ આવા જ વિચારને હોવાથી તેણે પણ રાખતા કાન ભંભેરવામાં ભાગ ભજવ્યું હોય એમ માલુમ
એમ સમજાય છે કે, આ બનાવ રાજર્ષિ ઉદયનના મરણ બાદ થોડાક વર્ષે બને છે. જે તેમ બન્યું હોય તે તેની સાલ ઈ, સ, પૂ. ૫૨૦ અંદાજે આવશે. પણ ને વિષ પ્રયોગ પછી તકાળજ બનવા પામ્યું હોય તે ઈ, સ, ૫. ૫૩૮ માં આશરે બન્યો ગણાય.
(૧૯) ભ, બા. ૧, ભા, પૃ.૧૮૩ ના લખાણથી
