________________
સત્તાધીશ
[ પ્રાચીન
નાથની પાંચમી પાટે થએલ કેશીક નામના આચાર્યનો પરમ ભક્ત૨૪ માન્યો છે તેમજ શ્રી મહાવીરનો સમકાલિન ગણ્યો છે.
હવે જો તે મહાવીરને સમકાલિન હોય તો તેને બુદ્ધ તથાગતનો પણ સમકાલિન જ ગણી શકાય. સાર એ આવ્યો કે જેમાં શ્રી મહાવીર અને ગૌતમબુદ્ધ સમકાલિન હતા, તેમ રાજા શ્રેણિક અને રાજા પ્રસેનજિત પણ સમકાલિન હતા; વળી બીજી બાજુ રાજા શ્રેણિક તે મહાવીર અને ગૌતમબુદ્ધને સમકાલિન છે એટલે, ગણિતશાસ્ત્રના નિયમાનુસાર આ ચારે વ્યક્તિઓ-મહાવીર, બુદ્ધ, શ્રેણિક અને પ્રસેનજિત એકજ સમયે ભારતવર્ષમાં અસ્તિત્વ ધરાવતા હતા એમ ગણાય; તેમાં રાજા શ્રેણિક મગધપતિ હતો. અને રાજા પ્રસેનજિત કેશળપતિ હતા. જ્યારે મહાવીર અને બુદ્ધ તે ધર્મોપદેશક હોઈને, કોઈ નિયત સ્થાને ઠરીઠામ બેસી રહેતા નહોતા. વળી રાજા પ્રસેનજિત ઉર્ફે પ્રદેશ અને રાજા શ્રેણિક તે બને એક વંશના તે નથી જ
પણ સમકાલિન પણે રાજ્ય ચલાવતા પૃથક પૃથક્ પ્રદેશના ભૂપાળો છે.
વળી બાદગ્રંથમાં એમ પણ જણાવાયું છે કે પ્રસેનજિતને અને શ્રેણિકને ઘણીવાર અરસપરસ વિગ્રહમાં ઉતરવું પડયું હતું, જ્યારે જનગ્રંથમાં આ હકીકતને ક્યાંય ઉલ્લેખ થયો દેખાતો નથી; અને તેનું કારણ પણ સબળ છે (તે માટે જુઓ આગળ ઉપર ટીપણું નં. ૩૨ ) પછી આયંદે તે સલાહ થઈ હતી. એવી શરતે કે રાજા પ્રસેનજિતે પિતાની કન્યા રાજા શ્રેણિકને પરણાવવી અને પ્રસેનજિતના પુત્ર વિરૂદ્ધકની કુંવરીને શ્રેણિકપુત્ર કણિકને પરણાવવી.
આ ઉપરથી મગધપતિ અને કેશળપતિના રાજ્યકુટુંબે લગ્નગ્રંથીથી એકદમ નિકટના સગપણ સંબંધમાં જોડાયાં હતાં.
આ ઉપરથી જેકે સંભવિત દેખાય છે કે, બાદ્ધગ્રંથને રાજા પ્રસેનજિત અને જેને ગ્રંથને રાજા પ્રદેશી એકજ વ્યક્તિ હશે કારણકે બને નામો, રાજા શ્રેણિકના સમવતી કેશળ
એક હોઈ શકે કે કેમ, તે ભાષાશાસ્ત્રીઓને વિષચ છે. તેઓ મહેરબાની કરી આ મુદ્દા ઉપર પ્રકાશ પાડશે. - જ્યારે રા. મુ. એ. પૂ. ૩૨ માં તે શબ્દ, પસેનાદિ-હેવાનું જણાવે છે; ગમે તે શબ્દ હોય. મારૂં અનુમાન એમ છે કે, જેમ જૈનગ્રંથમાં “ પ્રદેશી ” નામ છે અને તેને પ્રાકૃતમાં પદેશી લખાતું હશે, તેમ સૈદ્ધના પાલી ગ્રંથમાં મૂળ પદેશી કે પદાસી હશે પણ તેને અંગ્રેજીમાં Paddasi લખવું પડે; પછી અંગ્રેજીમાં લખતાં લખતાં કઈક લેખકે, પિતાની બુદ્ધિ કૌશલ્યતાના પ્રતાપે કે, લેખિનીના ભૂતે અટકચાળું કર્યું હોય તેથી, અથવા પ્રસેનજિત કે પેસેનજિતના નામોચ્ચારનો સાથે સામ્ય બતાવવા, પદાસી ને બદલે પસાદિ
(Passadi) કરી નાંખ્યું હોય.
(૨૩) જૈનધર્મમાં, તીર્થંકરના મુખ્ય મુખ્ય શિષ્યને જ ગણધર પદથી સંબેધાય છે. અન્ય શિષ્યોને કે, પાટ પરંપરાઓ થતાં અન્ય આચાર્યો તેમજ સાધુઓને, તે નામ લાગુ પડતું નથી. એટલે અહીં કેશિમુનિજ કહેવું યેચ કહેવાશે. ખરી વાત છે કે શ્રી પાશ્વને ( ૨૩ મા જૈન તીર્થકરને ) કેશિ નામે ગણધર હતા. પણ આ સમયે ( બસો વર્ષના આંતરે ) તે હયાત હોય એમ માની શકાય નહીં, એટલે આ વિષયના કેશિમુનિ પણ જુદા અને શ્રી પાશ્વના કેશિગણધર પણ જુદાજ સમજવા. આ કેશિમુનિ તો શ્રી પાશ્વની પાંચમી માટે થયેલ છે.
(૨૪) જુઓ આગળ ઉપરનું લખાણ તથા તેનું ટીપણુ (૩૨),
