________________
સત્તાધીશ
૯૨
પ્રાર'ભમાં) તેણે, તે શાકય પ્રજાના કપિલવસ્તુવાળા પ્રદેશ ઉપર ચડાઈ કરી, તેમની કત્લ ચલાવી, તે પ્રાંત કાશળ સાથે જોડી દીધેા. આ બનાવ પછી થોડા વખતમાં જ ગૌતમમ્રુદ્ધનુ નિર્વાણપર થયું હતું.
( ૬ ) કુશુલિક ( ૭ ) સુરથ અને ( ૮ ) સુમિત્ર:–આ ત્રણ નૃપતિઓનાં નામનેજ કેવળ ઉલ્લેખ દેખાય છે. વિશેષ અધિકાર મળતા નથી. માત્ર તેમના સમકાલિન અન્ય ભૂપતિ કાણુ હતા તે આપણે પૃ. ૮૬ ઉપર લખી ગયા છીએ. વળી તે આધારે તેમના સમય કેટલા વર્ષો પર્યંતના અનુ માનથી ઠરાવી શકાય તે આપણે આગળ ચર્ચ - વાના છીએ, માટે અત્ર વિશેષ ન રાકાતા એટલુ જ કહીશુ કે, છેલ્લા રાજા સુમિત્રને મગધપતિ મહાન રૃપ૭ હરાવીને,કાશળપતિના વંશને નિર્મૂળ કરી નાંખ્યા હતા અને કાશળદેશને મગધ સામ્રાજ્યમાં જોડી દીધા હતા.
કાશળદેશ અને કાશીદેશની સીમા એક બીજાને અડીઅડીને હાવાસામાન્ય હકીકત થી અખડા-અખડી થયાં કરે તે સ્વાભાવિક લાગે છે, પણ તે સમયે રાજકર્તાને ક્ષેત્રવૃદ્ધિની પિપાસા બીલકુલ નહાતી એમ કહીએ તો ચાલે, એટલે કેવળ તેજ કાર્યસિદ્ધિ માટે, તે બન્ને રાજ્ગ્યા વચ્ચે બહુ લાંબેા સમય વિખવાદ ચાલે તેવા
(પર) યુદ્ધદેવનુ પરિનિર્વાણ ઈ.સ. .
૫૨૦ ના મે, કે જીન માસમાં ગણાયું છે. વળી રા, મુ. મે. રૃ. ૬૮ માં લખે છે કે, ખુદ્દા મરણ પૂર્વે થાડા વખતેજ કૅપિલવરતુને વિનાશ કરવામાં આવ્યા; એટલે ઉપર પ્રમાણેના હિસાબે તે। કપિલવસ્તુના વિનાશને સમય ઇ. સ, પૂ. પર૧ લેવા રહે.
(૫૩) રાજા ન’દિવને તે દેશ મગધ સાથે મેળવી
[ પ્રાચીન
સંભવ નહાતાજ, પણ ઉપર પૃ. ૮૦-૮૩ માં અનુમાનથી બતાવ્યું છે તેમ, કુળમદ અને ધર્મના મદને લીધેજ વિગ્રહ મંડાયા કરતા હશે. તેમાં પણ રાજા વકે, કાશી ઉપર પ્રથમ વખતની ચડાઇ, રાજા કાકવણું કે જે ખોજો રાજા ગણાય છે, તેના રાજ્યઅમલે કર્યાંનુ નીકળે છે, જ્યારે પ્રથમ અમલવાળા કાશીપતિ, જેનું નામ શિશુનાગ હતું, જે આ વંશના સ્થાપક હતા,૫૪તેમજ તેને સમકાલિન પણ હતા, તેને તે એમને એમ કેારા જવા દીધા છે; ત્યારે સહજ અનુમાન કરી શકાય છે કે શિશુનાગને રાજા વકે પોતા કરતાં વધારે પરાક્રમી ધારી, છંછેડવાનું દુરસ્ત નહિ ધાયુ હોય; પણ રાજા શિશુનાગને, મગધની ગાદિ મળવાથી તે ત્યાં ગયા અને કાશીની મૂળ ગાદીએ તેને પુત્ર કાકવણું બેઠો એટલે પેાતાને મનગમતા પ્રસંગ પ્રાપ્ત થયા જાણીને, રાજા વ કાશી ઉપર ચઢાઇ કરી હેાય તે બનવા યેાગ્ય છે. આ બાજુ શિશુનાગવંશી રાજાને એ પ્રાંતની હકુમત સાચવવાની થઇ, એક પેાતાના કાશીદેશની અને બીજી કાઇક સગપણને લીધે વારસામાં મળેલ મગધદેશની; તેમાં પણ મગધની ગાદી વિશેષ ગારવવંતી ગણાતી, એટલે શિશુનાગ વી રાજાએ વધારે સમય, મગધના પાટનગર કુસુમપુરેજ રહેતા. જેથી પણ કાશળપતિને કાશી ઉપર વારવાર ચડી જવાની અનુકુળતા પ્રાપ્ત
*
દીધાનુ... આથી જણાવે છે, પણ “Conquered by Nanda the Great” લખ્યું છે એટલે તે બિરૂદ તા નવમાનદને લાગુ પાડી શકાય છે, કેમકે સર્વે નોમાં નવમા નંદનુંજ રાય લાંખામાં લાંબુ છે. અને તેથી તેને ધી ગ્રેઈટ ’ કહી શકાચ તેમ છે.
"
(૫૪) જે ઉપરથી તેને વશ શિશુનાગ વંશ કહેવાયા છે.
