________________
-
- -
-
-
૧૭૪
સત્તાધીશ
[ પ્રાચીન
રાજા અજાતશત્રુના મરણ સુધી અને તેથી પણ આગળ વધીને કહે કે, રાજા ઉદયનને અમલ શરૂ થયા બાદ, અરે કહે કે તેણે પાટલિપુત્રમાં ગાદી ફેરવી નાંખી નિશ્ચિત થયો ત્યાં સુધી, એટલે ઈ. સ. પૂ. ૪૯૨ સુધીના પીસતાલીશેક વર્ષ પર્યંત, ચાલુ રહી ગણાય. અને તે બાદ રાજા ઉદયને તે દેશ મગધને તાબેજ કરી લીધો હતો એમ કહેવું યથાર્થ ગણાશે. પાછું જ્યારે મગધપતિ રાજા અનરૂદ્ધનું મરણ ઈ. સ. પૂ. ૪૭૪ માં ઓચિંતુ નીપજ્યું અને તે બાદ ગાદીએ આવનાર રાજા મુંદનું ચિત્ત રાજકારભારમાં સ્થિત નહોતું જેથી, કરકંડુ મહારાજના વંશના કઈ ભાયાત સરદાર નામે ક્ષેમરાજે માથું ફેરવીને, પિતે સ્વતંત્રતા ધારણ કરી લીધી. અહીં સુધીના ( ઈ. સ. પૂ. ૪૯૨ થી ૪૭૫ સુધીના ) સત્તરેક વર્ષના ગાળા દરમ્યાન તે કલિંગ દેશ, મગધના એક ખંડિયા તરીકે જ રહેવા પામ્યું હતું. એટલે પૃ. ૧૭૩ ની વંશાવળીમાં જણાવ્યા પ્રમાણે આંક નં. ૨ વાળા સુરથ અને નં. ૩ વાળા શોભનરાયને ગણ તંત્રના અધિકારી ગણવા રહે છે અને Interregnum વાળા કાળ દરમ્યાન, કલિંગને મગધ સામ્રાજ્યના એક અંગ તરીકે લેખ રહે છે, તેમ છતાં ચંડરાય નામની વ્યક્તિને, જે તે દેશની લગામ સોંપવામાં આવી હતી એમ ગણાવાય, તે તે મગધપતિના એક ખંડિયા તરીકે જ રહ્યો હતે એમ લખવું રહેશે.
આ પ્રમાણે કલિંગની ત્રણ સ્થિતિ થઈ ૫૩૭ થી ૭૫ સુધીના ૬૨ વર્ષ સુધીમાં (૧) મગધના તદ્દન એક અંગ તરીકે અથવા (૨) બાસઠમાંના પ્રથમ ૪૫ વર્ષ સુધી ગણતંત્ર રાજય અને બાકીના ૧૭ વર્ષ સુધી મગધના એક અંગ તરીકે અથવા ( ૩ ) ૪પ વર્ષ ગણતંત્ર રાજ્ય
( ૫ ) આ પ્રતિમા તેમણેજ નવી ભરાવી
અને ૧૭ વર્ષ મગધના ખંડિયા તરીકે.
આ ત્રણ માંની કઈ સ્થિતિ માન્ય રાખવા યોગ્ય નીવડશે તે તે વિશેષ સંશોધનને અંગે પૂરવાર થાય તે ખરૂં. મારૂં પિતાનું મંતવ્ય બીજી સ્થિતિ તરફ વિશેષ ઢળતું થાય છે.
આપણે કહી ગયા છીએ કે, મહારાજા કરકંડ જૈન ધર્મ પાળતો હતો; અને જેને
ધર્મને એક એવો સિદ્ધાંત પેલી સુવર્ણમય છે કે, જ્યાં સુધી બીજા પ્રતિમા વિષે તીર્થકરને ઉદ્દભવ ન
થાય ત્યાંસુધી, સર્વે જૈન મત પાળનારા, સાધુ-સાધ્વી-શ્રાવક-શ્રાવિકારૂપી આ ચતુર્વિધ સંધ, તે ગત તીર્થકરને જ અનુયાયી કહેવાય. એટલે કે, મહારાજ કરકંકુ તે પાર્શ્વનાથ ભક્ત કહી શકાય. ભલે તે વખતે શ્રી મહાવીરની વિદ્યમાનતા તે થઈ ગઈ હતી, પણ જ્યાં સુધી તેમને જ્ઞાન ઉત્પન્ન ( જૈન ગ્રંથમાં જેને કૈવલ્યજ્ઞાન કહેવાયું છે ) ન થાય અને તે બાદ ધર્મોપદેશ આપવાનું શરૂ ન કરે ત્યાં સુધી, તેઓ કોઈને પણુ ( ચતુર્વિધ સંધમાંથી કેઈને પણ) પિતાને અનુયાયી કરી ન શકે. એટલે સર્વે જૈન ધર્મને શ્રી મહાવીરની પહેલાના જે તીર્થકર શ્રી પાર્શ્વ નાથ નામે થઈ ગયા છે, તેમનાજ અનુયાયીઓ અને ભક્ત કહેવામાં આવતાં; અને તેથી કરકંડુ મહારાજ, પિતાના ઈષ્ટદેવ તરીકે શ્રી પાર્શ્વનાથને માનતા. આ કારણથી તે પોતે ભક્તિ નિમિત્તે, દેવમંદિર બંધાવી તેમાં પાદેવની પ્રતિમાનું સ્થાપન કરવાની ઈંતેજારી વિશેષપણે બતાવે તે પણ સ્વાભાવિક છે. એટલે તેમણે પોતાના રાજનગરે, પ્રભુભક્તિ માટે મંદિર બંધાવ્યાનું જે આપણે જણાવી ગયા છીએ તેમાં શ્રી પાર્શ્વનાથનીજ પ્રતિમા ૫ પધરાવી હતી. (એટલે કોતરાવી ) હતી કે પછી કોઈ અન્ય ઠેકાણેથી
