________________
સત્તાધીશ
૧૮૨
અમલ
પશ્ચિમ હિંદમાં આ ઉજૈનીનુ ́ સ્થાન ગણાતુ. પ્રદ્યોતવ’શી રાજાઓના રાજ્ય અવંતિના પ્રદેશ ઉપર થયા, ત્યાં સુધી ઉજૈની એક મહામૂલું રાજપાટ હતું. પણ જેમ મગધના પાટનગર કુશાગ્રપુરને, વારંવાર અગ્નિપ્રાપના પ ભાગ થવુ પડતુ હેાવાથી, તેના રાજા પ્રસેનજિતને રાજગાદી ફેરવીને રાજગૃહી (ગિરિત્રજ) લઇ જવી પડી હતી,૯૬ તેમ ઉજૈનીમાં પણ સભક્ષી વાલાના પ્રચંડ સપાટા વારંવાર દેખાવ કરી જતા અને પાટનગરને મેસુરત કરી દેતા હૈાવાથી, રાજનગરને કાઇ અન્ય સુરક્ષિત સ્થળે ફેરવવાના રાજા ચ'ડને વિચાર થયા કરતા હતા. તેવામાં એક મોટા પ્રાપ તેનાજ સમયે પાછા પ્રગટી નીકળ્યા. પણ તેની શિયળવંતી રાણી શિવાદેવીનાલ્ડ શિયળના મહિમાથી,૯૮ તે
( ૯૪ ) E, H. I, (V. Smith) 3rd edi. p. 155- Ujjain, the capital of Western India was equally famous ( like Takshila) and equally suitable as the seat of viceregal governments. અ. હી. છૅ. ( ત્રીજી આવૃત્તિ ) પૃ. ૧૫૫: પશ્ચિમ હિદની રાધાની ઉજૈન પણ, તક્ષિક્ષાની પેઠે, તેના જેટલીજ નામાંકિત અને (પ્રાંતિક ) સૂબાની ગાદીના સ્થાન તરીકે તેટલીજ લાયક હતી.
Ujjain the capital of Avanti (Pro. Hurz, Cor, Inser. Ind, vol I, Intro xxxviii ) ઈ. કા.ઈ. xxxviii અવતિનો રાજ ધાની ઉજૈન હતી.
રાજનગર
[ પ્રાચીન સર્વથા શાંત થયા હતા. એટલે રાજપાટ ફેરવવાના તેણે જે વિચાર કરેલ, તે પડતા મૂકવા પડ્યા હતા. જો કે આ પાવપ્રકાપ છેવટનોજ નીવડ્યો હતા અને શીધ્રુવદી સ્થતિમાં આવી પડયું હતું, છતાં રાજપાટ તરીકે તા ચાલુજ રહ્યું હતું. રાજા ચડતું મરણુ ઇ. સ. પૂ. પર૭ માં થયું ત્યારથી તે પછીના સાઠ વર્ષ સુધી પણુ, તેની તેજ સ્થિતિ ચાલુ હતી. તે પછી તેા અતિના દેશજ, મગધ સામ્રાજ્ય ના એક ભાગ બની ગયા. ( ઈ. સ. પૂ. ૪૬૬) એટલે પાટનગર તરીકેનું તેનું મહત્ત્વ એકદમ ન્યૂન થઈ ગયું. આમે આગને લીધે કાંઈક નષ્ટ તો થયુંજ હતું તે તેમાં, વળી રાજગાદી તરીકેની ગણનામાંથી બાતલ થયું, એટલે તેનાથી બરાબર પૂર્વદિશાએ ૧૨૦ માઇલના અંતરે૯૯
Rec. West. World, vol II p. 270 f.n. 82—Ujjain is probably the eapital of Avanti in Malwa, the capital of Chastana ♦. વે. ૧. પુ. ૨. પૃ. ૨૭૦. ટીપણ ૮૨. માલવાના અવતિની રાજધાની ઉજૈની, તે ચઋણની રાજધાની હતી.
C. H, 1, p. 168; Ujjain began to play an important role in the history of India from the time of Asoka (it ought to be Priyadarshin) કે હી. ઇ. પૃ. ૧૬૬. અશોકના ( પ્રિયદર્શિન જોઇએ) સમયથી ભારતના ઇતિહાસમાં ઉજ્જૈન નગરનુ' સ્થાન કેંદ્ર જેવુ' થવા પામ્યુ હતુ..
( ૫ ) તે સમયે નગરની રચના કરવામાં, કાષ્ટના ઉપયોગ અતિ વિપુલપણે કરવામાં આવતા હતા કેમકે તે માટેના જગત્રા બહુજ ધાડાં તેમજ બહેાળા વિસ્તારમાં પથરાયાં હતાં. (જુઓ પૃ. ૭, ૧૬ તથા ૫૦ નો હકીકત. )
( ૧૬ ) મગધસમ્રાટ શ્રેણિકના પિતાનું નામ પ્રસેનજિત હતું; વળી આ હકીકતના વિશેષ વર્ણન માટે જુઓ આગળ ઉપર મગધદેશના ઈતિહાસ.
( ૯૭ ) એ ઉપરમાં પૃ. ૧૩૧. ( ૯૮ ) ભર. ખા. વૃ, ભા, પૂ. ૩૩૩.
( ૯૯ ) Coins of Ant, India. p. 94 ( Ujjain, the present town 36 miles N. of Indore, 120 miles nearly due west
