________________
સત્તાધીશ
[ પ્રાચીન
અવંતિ પ્રદેશ ઉપર વિતત્રીઓનું (અવંતિ ઉપર પ્રધત વંશની સત્તા થઈ તે પહેલાં વિતિહાત્રીઓની સત્તા હતી ) રાજ્ય ચાલતું હતું ત્યારે, રાજા શિશુનાગને ગિરિત્રજ નગરે જવું પડયું હતું, અને પિતાના મૂળ પ્રદેશ બનારસ-કાશી ઉપર પિતાના પુત્રને૭૦ શાસન કરવા બેસાર્યા હતા-એટલે તાત્પર્ય એ થયો કે ( ૧ ) બૃહદ્રથ રાજાના વંશને નાશ૭૧ થયો હતે ( ૨ ) તે સમયે અવંતિ ઉપર વિતિહોત્ર વંશી રાજાઓની આણ હતી ( ૩ ) આ વિતિeત્રોઓ પછી અવંતિની ગાદિએ પ્રદ્યોતવંશી રાજાઓ શાસનકર્તા થયા છે ( ૪ ) તે સમયે-તુરત કે થોડા કાળ પછી, તે ચોક્કસ પણે જણાતું નથી, પણ ટુંક સમયજ હેવો જોઈએ નહીં તે તે બ્રહદ્રથાઝ were succeeded by એમ લખાયેલું હોત-શિશુનાગ રાજા કાશીપતિ થયો૨ ( ૫ ) તેણે શિશુનાગવંશની સ્થાપના કરી ( ૬ ) અને તેને રાજ્ય અમલ કાશી ઉપર ચાલુ હતું ત્યારે (કેટલાંક કારણને લીધે ) તેને ગિરિત્રજ ( મગધની રાજધાનીનું નામ છે ) જવું પડયું હતું ( ૭ ) અને પિતાની ગેરહાજરીમાં, કાશીપતિ તરીકે,
પોતાના પુત્રને નીમત ગયો હતો, આ પ્રમાણે સાર નીકળ્યો કહેવાય.
હવે આ બધા સંજોગોને જો કાશીપતિના ઇતિહાસ પર ગોઠવીશું તે એજ અનુમાન ઉપર આવવું પડશે, કે, શ્રી પાર્શ્વના પિતા અશ્વસેન (કે જે બૃહદ્રથના વંશના હતા તેમજ ઇક્વાકુ કુળના પણ હતા, તેમનું મરણ થયા બાદ)ના મરણ પામવાથી બૃહદ્રથને વંશ સમાપ્ત થયો છે. અને તે બાદ થોડાક સમયે ( તુરતજ નહીં ) એક તદ્દન નવીન જાતિને અને કુળને,9૪ કઈ શિશુનાગ વંશને ક્ષત્રિય, કાશીપતિ બની બેઠા છે. વળી તેનું રાજ્ય કાશીમાં ગતિમાન હતું. દરમ્યાન, તેનો હક્ક મગધની ગાદિ ઉપર સ્વીકારાયાથી તે પિતાના પુત્રને કાશીની ગાદિએ બેસારી, ત્યાં પિતાની દેખરેખ રાખી, પિતે મગધ તરફ ઉપડી ગયો હતો.
આગળ ઉપર આપણે સાબિત કરીશું કે, આ શિશુનાગવંશી રાજાઓ મલ્લ જાતિના ક્ષત્રિય હતા, કે જે વિશાળીના (ઉપરના ટીપણ નં. ૭૩ માં જણાવ્યા પ્રમાણે તુર્કસ્તાનના વિઝ નહોતા ) સંવિજી અને લિર છવી ક્ષત્રિયોના ભાયાત હતા; એટલે તેઓનું મુખ્ય સંસ્થાન તો મગધ
(૭૨) ઉપરનું ટીપણુ નં. ૬૫ સરખાવે.
( ૭૩) ઉપરનું ટીપણ નં. ૭૧ જુએ.
(૭૦) જ. એ. બી. પી. સે. પૃ. ૭૭ ટી. ૧૬ This is stated on the authority of Vayu purana & Matsya purana-YYRICS અને મત્સ્યપુરાણમાં આપેલ પુરાવાથી આ વાકથ તેમણે ઉચ્ચાયું છે.
( ૭ ) રાજા બૃહદ્રથને ઇક્ષવાકુવંશી ગણ્ય છે; તેમ પાર્શ્વનાથના પિતા અશ્વસેન પણ ઇક્ષવાકુ વંશી કહેવાય છે એટલે એક બીજને લોહીને સંબંધ હેય પણ ખરે; અને ત્યાંથી બ્રહદ્રથાઝને અંત આ કહે છે એટલે રાજ અશ્વસેન, તે વંશને છેલ્લે પુરૂષ થયે સમજ (સરખા ઉપરની ટીકા ૬૪).
(૭૪) હિં. હી. પૃ.૪૯૬ Sisunaga was formerly a vassal of the Turanian Vrijjians ( એટલેકે ત્રીજીઝની જાતને ખરે, પણ જે ત્રીજી હિંદમાં નહેતા વસ્તા, પણ તુર્કસ્તાનમાં વસ્યા હતા ariat gai ) He founded his dynasty of 10 kings and ruled for 250 years એટલેકે બૃહદ્રથાથી તે જુદાજ શેત્રને અને અતિને હતે.
