________________
ભારતવર્ષે ]
હક્ક
કે વિદેહ તરાજ હશે, પણ રાજ કારણને લીધે જુદા સ્થાને વસવાટ કરવા ગયા હશે, એવા અનુમાન ઉપર જવું પડે છેપ તેમ આ અનુમાનને વળી તે વાત ઉપરથી ટેકા મળે છે, કે રાજા શિશુનાગના મગધની ગાદિ ઉપરના પાછળથી સ્થાપિત થયા હતા ( નહીં તેવી માંગણીજ કાઈ તરફથી કરવામાં આવત નહીં ) અને તેણે તે પદ સ્વીકાર્યું પણ હતું. જેથી આપણે હવે એમ પણ વિચારવું રહે છે કે, તે મગધ તરફના વતની હાવા છતાં, કાશી તરક્ પ્રથમ શા માટે ગયેા હશે ? આ વિચાર કરવાની સાથે, ઉપરની સ્થિતિ જે ઇતિહાસમાંથી મળી આવેલી બાતમી ઉપરથી તારવી કાઢી છે કે, રાજા અશ્વસેનના મરણ બાદ થાડા વખત માટે કાશીની ગાદિ ખાલી પડી હતી. તે બન્નેનુ એકીકરણ કરીશું, તેા સ્પષ્ટ થાય છે કે આ શિશુનાગ તે કાઇ પાસેનાજ પ્રદેશ ઉપરા રાજકર્તા અથવા કાજકુટુંબને, કે ખુદ રાજાના પુત્ર હાવા જોઇએ, અને પોતે અતિ પરાક્રમી તથા બાહુબળી હાવાથી, તેનું મન કાશીની ન ધણિયાતી ગાદી હાથ કરવાને ચકડાળે ચડયું હાય, અને પછી લડાઈ કરીને કે આક્રમણ લઈ જઈને હાથ કરી લીધી હાય; અને આ તેા સિદ્ધ થયેલીજ બીના છે, કે જેમ રાજા અશ્વસેન ઇક્ષ્વાકુવ’શી હતા તેમ કાશીપ્રદેશની બીજી બાજુની સીમા ઉપર લગાલગ આવી રહેલ કાશળ પ્રદેશના ભૂપતિએ પણુ, ઈક્ષ્વાકુવંશનાજ હતા.૭૬
( ૭૫ ) ઔદ્ધ્ત્રથા પ્રમાણે હાલના ગયા શહેરની પાસેના પ્રદેશને મă જાતિના ક્ષત્રિયનું સ્થાન મનાય છે, ( ૭૬ ) જીએ ઉપર પૂ.. ૮૨ તથા ન. ૩૦ અને ૩૧ ની હકીકત.
(૭૭) ને કે આ સમયે ભૂમિ મેળવવાની લેાલુપતા તા ગણપણેજ હતી. બાકી વિશેષપણે તેા, હક્ક સ્થાપિત
રાજ્યા
૯
તે
એટલે બન્ને ભૂપતિએ ઈક્ષ્વાકુ વંશી હાઇને, ભલે એકદમ નજીકના ભાયાતા નહીં હાય ( અને કદાચ હાય પણ ખરા ) છતાં સગેાત્રીઆ હાવાથી, શિશુનાગ જેવા કાઇ અન્ય ગેાત્રી કાશીની ગાદી પચાવી પાડે તેના કરતાં તા કાશળપતિ સગેાત્રીના હક્ક વધારે ગણાય ! જ્યારે આવી સ્થિતિ હતી છતાં તે વખતના ક્રોશળપતિ રાજા વક (જીએ રૃ, ૮૬, ૮૯.) જે નિરૂપાય બની રહ્યો છે, અને જે ક્ષત્રીયા એક કટકા ભૂમિને માટે જીવ સમર્પણ કરી નાંખે, કાશીદેશના વિસ્તાર જેવડા પ્રદેશ મુંગે માઢ જતા કરે, એતા ન ભૂતો ન ભવિષ્યતિ જેવુંજ બની જાય. એટલે પછી એમજ નિશ્ચય કરવા પડે છે કે શિશુનાગ જ્યારે કાશીપતિ બન્યા ત્યારે રાજા વંક, કાંતા નાની ઉમરના હશે, અથવા તેના પિતાનું રાજ્ય હેાય તે તે વૃદ્ધ ઉમરને લીધે લડવા નારાજ હશે. એટલે તેણે પોતે ગાદીએ બેઠા પછી કાશી ઉપર હલ્લો લઇ જવાનું યેાગ્ય વિચાયુ હશે અથવા તે શિશુનાગની સરખામણીમાં, યુદ્ધ કળામાં પોતાને ન્યૂન ગણતા હશે; આ એ કારમાંથી કાઇ એકને લીધે, તાત્કાલિક હુમલામાં તે વિજેતા નીવડ્યો ન પણ હાય, કે પછી ચડાઇ લઈ જવાનું મુલતવી રાખ્યું પણ હેાય. ગમે તે હાય, પણ એટલું તે ખરૂંજ કે, તે સમયથી કાશળપતિ અને કાશીપતિ વચ્ચે આપે માર્યાં જેવું વેર બંધાયું. વળી આ અનુમાન સત્ય પણ છે, કેમકે
કરવનાજ મુદ્દો હતા; પછી વખત પસાર થતાં થતાં આ મુદ્દામાં અન્ય મુદ્દાનું ઉમેરણ થયું હતું. ઊંચ નીચ ગાત્રનું અભિમાન અને બીજી ધર્મભેદ; ( જે બન્નેનું સમાધાન રાજા શ્રેણિકના સમયે નિમૂળ કરી નાખવામાં આવ્યું હતુ. ) સરખાવા પૃ. ૮૩ તથા ટી. ૩૩; તથા રૃ. ૯૩ ની હકીક્ત,
