________________
==
=
-
-
-
ભારતવર્ષ ]
રીન્યા
A
પતિનાં જ છે. વળી બીજું, જે કે શ્રેણિકના સમયે કેશળપતિ બે થયા છે ખરા, પણ તે તે રાજા પ્રસેનજિત અને તેને પુત્ર રાજા વિદુરથ-વિરૂદ્ધક છે; અને તેમાં રાજા વિદુરથનુ નામ, કાંઈ પ્રદેશી રાજા સંભવી શતું નથી. એટલે આ બધી વસ્તુસ્થિતિને વિચાર કરતાં, એજ નિર્ણય ઉપર આવવું પડે છે કે, રાજા પ્રસેનજિતનું નામ જ પ્રદેશ રાજા હેવું જોઈએ.
બૌદ્ધગ્રંથમાં રાજા પ્રદેશને બદલે પ્રસેનજિત જે લખવામાં આવ્યો છે તેના
કારણ માટે એમ સમજાય શા માટે પ્રદેશને છે કે મૂળે આ પ્રસેનજિત કહ્યો છેરાજા બૈદ્ધધર્મજ હેવો
જોઈએ. તેમ એ પણ બનવા જોગ છે કે, તે ગતમબુદ્ધની શક્ય જાતિને, ૨૫ તેમજ તેમની સાથે કંઈક સગપણ સંબંધથી જોડાયલે પણ હશે, કારણકે ગતમબુદ્ધના પિતાશ્રીને રાજ્ય પ્રદેશ અને આ કેશળપતિને પ્રદેશ, બને જોડાજોડ આવેલ
છે, એટલે જેમ વિદેહપતિ ઉર્ફે વિશાળાપતિ રાજા ચેટકના રાજ્યની અંતર્ગત, જૈનધર્મ પ્રચારક શ્રી મહાવીરના પિતા સિદ્ધાર્થ રાજાના ગણરાજ્યની સત્તાનો ( Federal states માંના એક તરીકેનો ) સમાવેશ થઈ જતો હત તેમ આ પ્રસેનજિત કેશળપતિની રાજય સત્તામાં, ગૈાતમબુદ્ધના પિતા, રાજા શુદ્ધોધનના એક નાનકડા ગણરાજ્યના વિસ્તારને પણ સમાવેશ થઈ જતું હોય એમ બનવા યોગ્ય છે. અને આ અનુમાન ઉપર જવાને આપણને સબળ કારણો પણ મળે છે; કેમકે, જેનગ્રંથમાં એમ જણાવવામાં આવ્યું છે કે, આ પ્રદેશી રાજાને પાર્શ્વનાથની પાટ પરંપરાએ થનાર કેશીમુનિએ જૈનધર્મના સિદ્ધાંતનું પાન કરાવી, જૈન ધર્મમાં આપ્યો હતો. જ્યારે ધર્માતર કરવામાં આવ્યો છે, એમ ચોક્કસ થાય છે, ત્યારે એ પણ સ્વયંસિદ્ધ થાય છે કે, તેની અગાઉ તે જૈનેતર૬ ધર્મનુયાયી હોવો જોઈએ; અને બીજી તરફ એમ પણ સાબીત થએલ છે
(૨૫) સંભવિત છે કે, શાક્ય જતિ તે ઈફવાડું વંશના ક્ષત્રિમાંની એક પેટા જ્ઞાતિ હશે; ને તેમ ન હોય તો સમજવું કે, શાક્યસિંહ અને રાજ પ્રસેનજિત એક જતિના નહેતાજ; પ્રસેનજિત, ઈક્ષવાક જતના હતા તે માટે જુઓ પૃ. ૮૨ તથા તે ઉપરની ટી. ૩૧.
પાછળથી સાબિત થયું છે કે ગતમબુદ્ધ અને રાજ પ્રસેનજિત બને એકજ જાતના ક્ષત્રિય હતા ( આ પરિચ્છેદમાં આગળ ઉપર જુઓ રાજન વિદુરથ–વિરૂદ્ધકનું વૃત્તાંત. )
(૨૬) બૈધમને પ્રચાર ખુદ્ધદેવે ઈ. સ. પૂ. ૫૬૪ માં પિતાની છત્રીસ વર્ષની ઉમરે કરવા માંડ છે ( જુઓ નીચે ટી. ૨૭. ) એટલે રાજ પ્રસેનજિત જે દ્ધધર્મી થયો હોય તે ઈ. સ. .
૧૧
૫૬૪ બાદજ સંભવી શકે. ત્યાં સુધી તે અન્ય ધર્મી હોય. બનવા જોગ છે કે, જેમ તેના ઈક્ષવાકુવંશી રાજઓ ( જુઓ કાશીદેશનું વર્ણન) જૈન ધર્મી હતા તેમ તે પણ જૈન ધર્મી જ હોય, પણ પાછળથી ૌદ્ધ ધર્મમાં જવાથી, પ્રસંગ મળતાં ઉપર જણાવેલ કેશમુનિએ તેને પાછો જૈન ધમમાં સ્થિર કરવાને સમજાવવા પ્રયત્ન કર્યો હોય, બલકે કહે કે, પ્રયત્ન કર્યો હતો અને તેમાં તે ફાવ્યા પણ હતા; અને તે બનાવને શ્રી મહાવીરને ઈ. સ. 1. ૫૫૦ માં કેવલ્ય પ્રાપ્ત થયું, તે પહેલાં ગણવાનું આપણે પૂરવાર કરી ગયા છીએ એટલે એમ માનવું રહે છે કે, પ્રદેશી રાજાનું, જૈન ધર્મમાં પાછું સ્થિર થવું, તે ઈ. સ. પૂ. ૫૬૪ થી ઈ. સ. પૂ. ૫૫૬ સુધીના
