________________
ભૈાગોલિક
[ પ્રાચીન
કપરાંત અને નં. ૧૯ માર; આ આઠ નવ દેશો અનાર્ય દેશમાં ગણાઈ જતા હોવાથી, આર્ય પ્રદેશના વર્ણન કરતાં બૈદ્ધગ્રંથોએ બાકીના સોળનેજ૧૭ ઉલ્લેખ કરવા ધાર્યું હશે એમ ધારવું થાય છે; આ પ્રમાણે એકદમ અતિ પ્રાચીન સમયે, આર્ય દેશોની સંખ્યા જે સાડીપચીસ ગણાતી હતી, તેને બૌદ્ધગ્રંથમાં માત્ર સેળ દેશ તરીકે જ નિર્દિષ્ટ કરેલ છે. આ બન્ને સ્થિતિ અરસપરસ કેમ ઘટાવી શકાય, તેની
તલના પણ ઉપરના ખુલાસાથી કઈક અંશે થઈ જાય છે. જો કે તે બન્નેની નામાવલિ એક બીજાથી કેટલેક ઠેકાણે ભિન્ન તે પડી જાય છે, છતાં જે એક ખૂબી એ બને નામાવલિમાં કાકતાલિય ન્યાયે જળવાઈ રહે છે તે એ છે કે, બન્નેની દષ્ટિએ, કુલ પ્રદેશની આંક સંખ્યા ૧૬ નીજ આવી ઉભી રહે છે. ( શું તે ૧૬ ની સંખ્યામાં કોઈ ચમત્કાર હશે ખરો?)
(૧૭) કે પછી ઉત્તર હિંદમાંજ કેવળ સોળ પાન્યા
હતાં એમ કહેવાને બૈહ
ને આશય પણ હોઇ શો.
