________________
ભારતવર્ષ ]
વિવેચન
૩
ઉમર ૨૪ આજના કરતાં વહેલી ( એટલે ૧૩ વર્ષની) ઠરાવવામાં આવી હોય એવાં અનુમાન ઉપર આવવું પડે છે.
પણે ૧૦૦ થી ૧૧૦નું, અને વધારેમાં વધારે સવા વર્ષનું ઈ. સ. પૂ. ની છઠ્ઠી સદીમાં હતું.
જ્યારે ઈ. સ. પૂ. ની નવમી સદીમાં તે બને હદનું પ્રમાણ તે કરતાં પણ વિશેષ હતું. આ પ્રમાણે આયુષ્યનું પ્રમાણ સામાન્યપણે મોટું હતું, છતાં નાની ઉમરે મરણ પામ્યાના દષ્ટાંતો પણ મળી આવે તે છેજ.
અલબત્ત, આપણે તેવા કિસ્સાઓને માત્ર અપવાદરૂપજ ગણવા રહે છે. અકસ્માતની વાત તો એક બાજુએજ રાખવાની રહે છે.
વળી જેમ લગ્ન માટે ઉમરની હદ તેર વર્ષની હતી તેમ પુખ્ત વયે પહોંચવાની (એટલે કે Attainment of majority ) ઈયત્તા પણ તેર વર્ષનીજ ઠરાવવામાં આવી હતી. અને તે ઉમરે સુબાપદે ૫ નીમાઈ તેમજ રાજ્યાભિષેક૬ પામી રાજ્યધુરા વહન કર્યાના અને તેમ છતાં નબળાઈનું પ્રદર્શન ન બતાવતાં પિતાના માથે આવી પડેલી જવાબદારી અદા કરીને ઇતિહાસને પાને પિતાનાં નામો અમર પણ કરાવી ગયાનાં દૃષ્ટાંત આપણને દૃષ્ટિગોચર થાય છે. એટલે કે તે ઉમરની ઇયત્તા ઠરાવવાનું સાર્થકપણું (સાંસારિક તેમજ રાજકીય કાર્યોમાં) પણ સિદ્ધ થાય છે.
ઉપર આપણે જણાવી ગયા છીએ કે શરીરના બંધારણ બહુ મજબૂત હતાં તથા
શરીરની ઊંચાઈ પણ આયુષ્યની હદ અત્યારના કરતાં વિશેષ
હતી એટલે સહજ અનુમાન કરી શકીએ કે ત્યારે તે તે સમયે મનુષ્યનું આયુષ્ય પણ મેટું જ હોવું જોઈએ અને ખરેખર હતું પણ તેમજ. સાધારણ રીતે મનુષ્યનું આયુષ્ય, કમમાં કમ સાઠ વર્ષનું, સામાન્ય
પછી જેમ જેમ કાળ આગળ વધત જતો હતો તેમ તેમ આયુષ્યની બને હદ પણ સંકોચાતી જતી હતી, અને તેની સાબિતી માટે આપણે કયાંય દૂર જવાની જરૂર રહેતી નથી. તે તો આપણ સર્વેને જાતિ અનુભવની જ વાત છે.
જીવન નિર્વાહનું ધોરણ–અતિ ખર્ચાળ ન હેવાથી તેમજ સર્વ વસ્તુ સુપ્રાપ્ય હેવાથી–
| સરળ અને સામાન્ય હતું, ધર્મ ઉ૫૨ની તેથી મનુષ્યને આ સંસાઆસ્તિકતા અને રની ઉપાધિમાં બહુ લિપ્ત અસહિષ્ણુતા ન થતાં, ફારેગ થવાની ઈચ્છા
સત્વર થઈ આવતી. તેમ લેકે પણ અત્યારના કરતાં કંઈક અજુ પ્રકૃ
વર્ષ ચાલતું હતું ત્યારે જ થયો હતો
(૬૪) શ્રાદ્ધ ધર્મના પ્રચારક શ્રી બુદ્ધદેવ તથા જૈન ધર્મના પ્રચારક શ્રી મહાવીર તથા રાજ શ્રેણિક વિગેરે ૧૩-૧૪ ની ઉમરેજ પરચા હતા.
(૬૫) અશોકવર્ધન જ્યારે અવંતીને સુ થયો ત્યારે ૧૪ વર્ષને જ હતો.
(૧૬) સમ્રાટપ્રિયદર્શનને રાજ્યાભિષેક તેને તેરમું
(૬૭) જૈનગ્રંથમાં મનક નામના એક મુનિ બાર વર્ષની ઉમરેજ (મ. સ. ૭૬ માં ઈ. સ. પૂ. ૪૫૦) મરણ પામ્યાનું નોંધાયું છે.
(૧૮) હાલમાં વિદ્વાનોએ તેની સામાન્ય હદ ૨૩ વર્ષની આંકે છે.
