Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
सुघा टीकास्था ०८२ ३६ कृष्णराजी तद्ग तलोकान्तिकविमान-देवस्वरूपनि० १३१ एतासु कृष्णराजिषु पौरस्त्यं पाश्चात्त्यं चैतद् बाह्यं कृष्णराजिद्वयं षड-षट्कोणम् । उत्तरीयं दाक्षिणात्यं चैतद् वाह्य कृष्णराजिद्वयं व्यत्रं-त्रिकोण । तथा-आभ्यन्तरमागस्थिताश्चतस्रोऽपि कृष्णराजयः चतुरस्रा:-चतुष्कोणा बोध्या इति ॥१॥ इत्थं कृष्णराजीनां स्थानानि स्वरूपाणि चाभिधाय सम्प्रति तासां नामान्यभिधातुमाह-'एयासिणं' इत्यादि।
एतासामष्टानां कृष्णराजीनां नामान्यष्टौ प्रज्ञमानि, तद्यथा-कृष्णराजिरिति या १, मेघराजिरिति वा २, मघेति वा ३, माघवतीति वा ४, वातपरिचेति या ५, वातपतिक्षोभ इति वा ६, देवपरिघ इति वा ७. देवप्रतिक्षोभ इति वा ८, इति । इतिस्त्वत्र स्वरूपोपदर्शनार्थः । वेति विकल्पार्थः । तत्र-कृष्णराजिःकृष्णपुद्गलस्वरूपत्वात् १।मेघराजिः-मेघराजिरिव कृष्णत्वात्। तथा मघा मघानाम षष्ठो पृथिवी तद्वदतिकृष्णत्वात् ३ माघवती-माघवती नाम सप्तमी पृथिवी, तद्वदतिकृष्णत्वात् ४। वातपरिधः-वातस्य ममनपरिघातत्वात् ५। वातप्रतिक्षोभःछ कोनोंवाली हैं। उत्तर एवं दक्षिण दिशाकी दो बाहिरी कृष्ण राजियां तिकोण हैं तथा समस्त मीतरी कृष्ण राजियां चौकोर हैं। इन आठ कृष्णराजियोंके आठ नाम इस प्रकारसे हैं-कृष्णराजि १, मेघराजि २, मेघ ३, मेघवती ४, वातपरिघा ५. वातप्रतिक्षोभ ६, देवपरिघ ७,
और देवप्रतिक्षाम ८। इनमें कृष्णराजि ऐसा नाम कृष्ण पुदल रूप होनेसे है, मेघराजि ऐसा नाम मेघराजिके जैसी कृष्ण होनेसे है, मपाराजि ऐसा नाम मघा नामके छठे नरकके जैसी अति कृष्ण होनेसे है, माधवती ऐसा नाम माघवती नामक सातवीं पृथिवीसे भी अधिक कृष्ण होने के कारणसे है, घायुके गमनका परिघात करनेके कारण वातपरिघ ऐसा नाम है, वातको क्षोमजनक होनेसे वातप्रतिक्षोभ ऐसा नाम है, देवपरिघ ऐसा नाम देवों को भयका उत्पादक होनेसे ઉત્તર અને દક્ષિણ દિશાની બે બાહ્ય કૃણરાજિ એ ત્રિકોણાકાર છે, તથા અંદરની બધી કૃષ્ણરાજિઓ ચતુષ્કોણ છે. આ આઠ કૃષ્ણરાજિઓનાં આઠ नमो नीय प्रमाणे हे-(१) ४०६२।७, (२) मेघरा, (3) भधारा, (४) भापती, (५) पातपरिध, (६) पातप्रतिक्षाल, (७) १५२५ मने (८) प्रतिसाद તે રાજિઓ કૃણ પુદ્ગલ રૂપ હોવાથી તેમનું નામ કૃષ્ણરાજી છે. તેઓ મેઘરાજીના જેવાં કૃષ્ણ વર્ણવાળી હોવાથી તેમનું નામ મેઘરાજી પડયું છે. મઘા નામની છઠ્ઠી નરકના જેવી અતિ કૃષ્ણ હોવાને કારણે તેમનું નામ મઘારાજી જ પડયું છે. -માઘવતી નામની સાતમી નરક પૃથ્વી કરતાં પણ અધિક કૃષ્ણ વર્ણવાળી હવાને કારણે તેનું ચોથું નામ માઘવતી છે. વાયુના ગમનમાં પ્રતિઘાત (અવરોધ) ઉત્પન્ન કરનારું હોવાને કારણે તેનું પાંચમું નામ વાત પરિઘ છે. વાયુને માટે ક્ષેભજનક હોવાને કારણે તેનું છઠું નામ વાતપ્રતિ ભ છે. દેશમાં ભય ઉત્પન્ન કરનારી હોવાને કારણે તેનું સાતમું નામ દેવ
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
