Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti


Previous | Next

Page 400
________________

सुधा टीका स्था० १० सू० १२ जीवपरिणाम निरूपणम्
टीका --- दसविहे जीवपरिणामे ' इत्यादि
जीव परिणामः - परिणमनं परिणामः, स च द्रव्यार्थिक- पर्यायार्थिकनयमतेन द्विविधः । तत्र - द्रव्यार्थिकनयमतेन यद् द्रव्यं कथंचित् सदेव उत्तरपर्यायरूपं धर्मान्तरं गच्छति । तत्र द्रव्ये पूर्वपर्यायस्य सर्वथाऽवस्थानमपि नो भवति, न चाप्येकान्तेन विनाशो भवति । तदुक्तम् -
" परिणामोद्यर्थान्तरगमनं न च सर्वथा व्यवस्थानम् ।
न च सर्वथा विनाशः, परिणामस्तद्विदामिष्टः ॥ १ ॥ " इति ।
--
३७१
वैयावृत्य यह जीव धर्म है अतः अब सूत्रकार जीव परिणामोंका कथन करते हैं- " दसविहे जीव परिणामे पण्णत्ते" इत्यादि । टीकार्थ-जीव परिणमन रूप परिणाम दश प्रकारका कहा गया है जैसेगति परिणाम १ इन्द्रियपरिणाम २ कषायपरिणाम ३ लेइयापरिणाम ४ योगपरिणाम ५ उपयोगपरिणाम ६ ज्ञान परिणाम ७ दर्शन परिणाम ८ चारित्रपरिणाम ९ और वेदनापरिणाम १०
परिणमन रूप परिणाम द्रव्यार्थिक और पर्यायार्थिक नयके मतसे दो प्रकारका होता है, जो द्रव्य किसी अपेक्षा से अपना अस्तित्व रखता हुआ उत्तर पर्याय रूप धर्मान्तरको प्राप्त करता है - धारण करता है वह द्रव्यार्थिक नय मतानुसार परिणमन है इस विवक्षाके अनुसार द्रव्य पूर्वपर्यायका सर्वधा अवस्थान भी नहीं होता है और एकान्ततः उसका विनाश भी नहीं होता है तदुक्तम्-
વૈયાવ્રત્ય જીવધમ રૂપ છે. તેથી હવે સૂત્રકાર જીવપરિણામેાનુ નિરૂપણ કરે છે " दस विद्दे जीवपरिणामे पण्णत्ते" इत्याहि- (सू १२)
ટીકા-જીવપરિણમનરૂપ પરિણામ દસ પ્રકારનું' કહ્યુ છે. તે દસ પ્રકારા નીચે प्रभाणु छे - (१) गतिपरिशाम, (२) इन्द्रियपरिणाम, (3) उषायपरिणाम, (४) बेश्या पशिशुाभ, (५) योगपरिणाम, (६) उपयोग परिणाम. (७) ज्ञानपरिणाम, (८) दर्शनपरिश्राम, (८) शास्त्रिपरिशाम भने (१०) बेहनापरिणाम.
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
પરિણમનરૂપ પિરણામના બે પ્રકાર પડે છે-(૧) દ્રબ્યાર્થિક નયની માન્યતા પ્રમાણે પરિણમન અને પર્યાયાર્થિ ક નયની માન્યતા પ્રમાણેનુ પરિણમન,
જે દ્રવ્ય કેાઈ અપેક્ષાએ (રીતે) પેાતાનુ' અસ્તિત્વ ટકાવી રાખીને ઉત્તર પર્યાયરૂપ ધર્માન્તરને ધારણ કરે છે, તે પ્રકારના પરિણમનને દ્રબ્યાર્થિંક નયની માન્યતા પ્રમાણેનુ' પરિણમન કહે છે.
આ કથન અનુસાર દ્રવ્યમાં પૂર્વ પર્યાયનું સર્વથા અવસ્થાન (અસ્તિત્વ) પણ હાતુ નથી અને તેના સપૂર્ણતઃ નાશ પણ થતા નથી, કહ્યુ' પણ છે કે

Loading...

Page Navigation
1 ... 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737