Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
सुधा टीका स्था०१० सू०४८ दशविधवाचानुयोगनिरूपणम्
५४९ 'तिविहं तिविहेणं ' इति सामान्यत उक्त्वा ततः 'तिविहेणं' इत्यस्य विवरणं 'मणेणं' इत्यादिना कृतम् । क्रमेण विवरणे तु - तिविहं' इत्येतस्य 'न करोमि ' इत्यादिना विवरणं कृत्वा ततः ‘तिविहेण ' इत्यस्य विवरणं कर्त्तव्यम् । ततश्च यथासंख्यमन्वयः स्यात् । तथा सति-' न करोमि मनसा, न कारयामि. वाचा, कुर्वन्तं नानुजानामि कायेन ' इत्यनिष्टोऽर्थः प्रसज्जेत । इष्टोऽर्थस्तुमनःप्रभृतिष्वेकै केन करणकारणानुमोदनानां निषेध इति क्रमभिन्नस्यानुयोगः । योग इस प्रकार से जैसे "तिविहं तिविहेणं" ऐसा सामान्य रूपसे करके फिर “तिविहेणं" का विवरण मनसे वचनसे और कायसे ऐसा किया गया है अर्थात् मैं पापकार्य-हिंसादिक कार्य न मनसे करूंगा न मनसे करावाऊंगा और न करनेवालेकी मनसे अनुमोदना ही करूंगा, इसी तरहसे वचन और कायके साथ भी ऐसा ही संबन्ध कृत, कारित एवं अनुमोदना इन पदोंका किया गया है परन्तु जब इसका विवरण क्रमसे किया जावेगा तब इसका अर्थ ऐसा होगा कि मनसे न करूंगा वचनसे न करवाऊंगा और कायसे करानेवालेकी अनुमोदना नहीं करूगा अर्थात् क्रमशः विवरण इन “तिविहं तिविहेणं" का करने पर त्रिविधका त्रिविधके साथ होगा मन, वचन काय ये इस तरफ त्रिविध हैं और कृतकारित एवं अनुमोदना ये दूसरी तरफ त्रिविध हैं अतः यथासंख्य मन वचन आदिका कृतकारित आदिके साथ सम्बन्ध हो जावेगा सो ऐसा सम्बन्ध इष्ट नहीं है क्योंकि ऐसा अर्थ सिद्धान्तकी “तिविह तिविहेण" मा सामान्य३५ ४डीने पुन: “तिविहेण" विविधनुं વિવરણ મનથી, વચનથી અને કાયથી કરવામાં આવ્યું છે. એટલે કે હું હિંસા દિક પાપકૃત્ય મનથી કરીશ નહીં, મનથી કરાવીશ નહીં અને પાપકૃત્ય કરનારની અનુમોદના કરીશ નહીં. એ જ પ્રમાણે વચન અને કાયની સાથે પણ કૃત, કારિત અને અનુમોદનાની અપેક્ષાએ પણ એ જ સંબંધ સમજીને એવું જ કથન કરી શકાય છે. પરંતુ જે તેનું વર્ણન અનુક્રમે કરવામાં આવશે, ત્યારે તેને અર્થ આ પ્રમાણે થશે-હું મનથી પાપકમ નહીં કરું, વચનથી નહીં કરાવું અને
यथा ४२नारनी अनुमोहना नही ४३, क्यनथी नहीं | मेटले “तिविह तिविहेण" मा पहनु मश: वि१२ ४२ता त्रिविधनु त्रिविधनी साथै वि५२५५ થશે. એક તરફ મન, વચન અને કાયરૂપ ત્રિવિધ છે અને બીજી તરફ કુત, કારિત અને અનુમોદનારૂપ ત્રિવિધ છે, તેથી યથાસંખ્ય મન, વચન આદિનો કત કારિત આદિની સાથે સંબંધ થઈ જશે, પરંતુ એવો સંબંધ ઈષ્ટ નથી,
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
