Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 05 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 691

स्थानाङ्गसूत्रे
छाया - दशविधाः संसारसमापन्नका जीवाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा - प्रथमसमयैकेन्द्रिया १ अमथमसमयै केन्द्रियाः २ एवं यावत् अप्रथमसमयपञ्चेन्द्रियाः १० ॥१॥ दशविधाः सर्वजीवाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा- पृथिवोकायिकाः यावत् वनस्पतिकायिकाः ५ द्वीन्द्रियाः ६ यावत् पचेन्द्रियाः ९ अनिन्द्रियाः || २ || अथवा दशविधाः सर्वजीवाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा- प्रथमसमयनैरयिकाः १ अमथमसमयनैरयिकाः २ यावत् अपथमसमय देवाः ८ प्रथमसमय सिद्धाः ९ अमथमसमयसिद्धाः १० || ३ || सू० ७७।। टीका- ' दसविहा संसारसमान्नगा' इत्यादि -
६६२
व्याख्या स्पष्टा । नवरम् - प्रथमसमयै केन्द्रियाः = एकेन्द्रियत्वस्य प्रथमे समये वर्त्तमानाः १| तद्भिन्नास्तु-अप्रथम समयै केन्द्रियाः २ । एवमेव प्रथमसमयद्वीन्द्रियाः ३ । अपथमसमयद्वीन्द्रियाः ४ प्रथमसमयत्रीन्द्रियाः ५ अपयमसमयत्रीन्द्रियाः ६ प्रथमसमयचतुरिन्द्रियाः ७ अमथमसमय चतुरिन्द्रियाः ८ प्रथमसमयपञ्चेन्द्रियाः ९ अप्रथमसमयपश्चेन्द्रियाश्च १० व्याख्येयाः । अमुमेवार्थे सूचयितु
प्रतिमा धारक जीव होते हैं अतः जीवाधिकार को लेकर अब सूत्रकार जीव भेदेांका कथन करते हैं
"दस विहा संसार समावन्नगा जीवा पन्नत्ता" इत्यादि । सू०॥७७॥ टीकार्य-संसार समापन्नक जीव १० प्रकारके कहे गये हैं- जैसे प्रथम समयै केन्द्रिय- एकेन्द्रिय पर्याय के प्रथम समय में वर्तमान १ अप्रथम समयैकेन्द्रिय २ एकेन्द्रिय पर्याय के द्वितीयादि समयों में वर्तमान इसी प्रकार से यावत् अप्रथम समय पश्चेन्द्रिय-१० यहां यावत् पद से - प्रथम समय द्वीन्द्रिय ३ अप्रथमसमय द्वीन्द्रिय : प्रथम समय श्रीन्द्रिय ५ अप्रथम समय त्रीन्द्रिय ६, प्रथम समय चतुरिन्द्रिय, अमयम समय चतुरिन्द्रिय ८ प्रथमसमयपञ्चेन्द्रिय ९ अप्रथमसमय पञ्चेन्द्रिय १० " इन पदोंका संग्रह જીવ જ પ્રતિમા ધારણ કરી શકે છે. આ પ્રકારના પૂસૂત્ર સાથેના સબંધને લીધે સૂત્રકાર હવે જીવભેદનું કથન કરે છે
दसविहाँ संसारसमावन्नगा जीवा पण्णत्ता" इत्यादि - (सू. ७०) ટીકા –સ સાર સમાપન્નક જીવેા દસ પ્રકારના કહ્યા છે-(૧)પ્રથમસમયૈકેન્દ્રિય, (२) प्रथमसमयैन्द्रिय, (3) प्रथमसभयद्वीन्द्रिय, (४) अप्रथमसभयद्वीन्द्रिय, (4) प्रथमसमयत्रीन्द्रिय. (१) अश्रयभसभयत्रीन्द्रिय, (७) प्रथम समययतुरिन्द्रिय, (८) अप्रथसमययतुरिन्द्रिय, (ङ) प्रथमसभयपचेन्द्रिय मने (१०) अप्रथम સમય ૫'ચેન્દ્રિય,
6
એકેન્દ્રિય પર્યાંયના પ્રથમ સમયમાં વર્તમાન જીવાને પ્રથમસમય એકન્દ્રિય કહે છે. એકેન્દ્રિય પર્યાયના દ્વિતીય આદિ સમયેામાં વર્તમાન જીવેને પ્રથમસમયેકેન્દ્રિય કહે છે. એજ પ્રમાણે બાકીનાં પદોને અર્થ સમજવા,
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫