Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 05 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 590

सुधा टीका स्था. १० सू. ५२ दशविघसंख्यानस्वरूपनिरूपणम् ५६१
छाया-दशविधं संख्यानं प्रज्ञप्तम् , तद्यथा-परिकर्म १ व्यवहारः २ रज्जुः ३ राशिः ४ कलासवर्णश्च ५। यावत्तावत् ६ वर्गों ७ धनश्च ८ तथा वर्गवर्गोऽपि ९ ॥१॥ कल्पश्च १० ॥ मू० ५२ ॥
टोका-' दसविहे संखाणे' इत्यादि
संख्यानं गणना दविधं प्रज्ञप्तम् , तद्यथा-' परिकर्म ' इत्यादि । तत्रपरिकर्म-संकलितादिरूपं बहुविधं गणितशास्त्रप्रसिद्धम् , तद्वारा यत्संख्येयस्य गणना क्रियते साऽपि परिकर्मेति बोध्यम् ॥ १॥ तथा-व्यवहारः पाटीगणितप्रसिद्धः श्रेणीव्यवहारादिरूपोऽनेकविधः । तेन यत्संख्येयस्य गणना क्रियते साऽपि
मुण्ड १० दश कहे हैं सोदश संख्या रूप होताहै अतः अब सूत्रकार संख्याकी दशविधताका कथन करते हैं--
" दसविहे संस्खाणे पण्णत्ते" इत्यादि ॥ सूत्र ५२ ॥ टीकार्थ-संख्या-गिनती१० प्रकारकी कही गईहै जैसे-परिकर्म१ व्यवहार २ रज्जु ३ राशि ४ कलासवर्ण ५ यावत्तावत् ६ वर्ग७ घन ८ वर्गावर्ग ९और संख्या १० नाम गणना-गिनतीकाहै सोजो परिकर्म आदिके भेदसे दश १० प्रकारकी कही गईहै, सो उसका तात्पर्य ऐसाहै परिकर्म संकलित
आदि रूपसे अनेक प्रकार होता है, और यह गणित शास्त्र में प्रसिद्ध है, इस परिकर्म द्वारा जो संख्येयकी गणना की जातीहै वह भी परिकर्म है १ व्यवहार-यह पाठी गणित रूपसे प्रसिद्ध है और यह श्रेणी व्यव.
ઉપરના સૂત્રમાં મુંડના ૧૦ પ્રકાર કહ્યા. દસને આંકડે સંખ્યારૂપ ગણાય છે. પૂર્વસૂત્ર સાથે આ પ્રકારના સંબંધને લીધે હવે સૂત્રકાર સંખ્યાના દસ प्रारे। ४८ अरे छे-" दस विहे संखाणे पण्णत्ते"-(सू. ५२)
सभ्य (भएतरी ४२वानी पद्धति) इस प्रा२नी डी -(१) ५.२४ (२) ०५१९२, (3) २४, (४) राशि, (५) ४तास, (६) यावत्तावत्, (७) वर्ग, (८) धन, (८) fan मने (१०) ४६५.
ગણતરી કરવાની પદ્ધતિનું નામ સંખ્યા છે તેના પરિકર્મ આદિ ૧૦ પ્રકારોનું હવે સ્પષ્ટીકરણ કરવામાં આવે છે –
પરિક–સંકલિત (સરવાળા) આદિ રૂપે અનેક પ્રકારનું પરિકમે કહ્યું છે. આ પરિકર્મ ગણિતશાસ્ત્રમાં જાણીતું હોવાથી અહીં તેનું વધુ સ્પષ્ટીકરણ કર્યું નથી. આ પરિકમ દ્વારા જે સંખેયની ગણતરી કરાય છે તેનું નામ પણ પરિકમે છે.
વ્યવહાર-તે પાટી ગણિત રૂપે પ્રખ્યાત છે, અને તે એણિ વ્યવહાર આદિ स्था०-७१
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫