Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 05 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 426

३९७
सुघा टीका स्था०१० सू० १५ संयमासंयमस्वरूपनिरूपणम् इति प्रथमो भेदः । तथा-श्रोत्रमयेण दुःखेन असंयोजयिता भवतीति द्वितीयो भेदः । एवमेव चक्षुघाणरसनस्पर्शेन्द्रियाणां प्रत्येकमाश्रित्य द्वौ द्वौ भेदो बोध्यौ । एतदेव सूचयितुमाह-' एवं जाव फासामएणं दुक्खेणं असंजोएत्ता भवइ ' इति । इत्थं दशभेदा भवन्तीति । एतद्वै परीत्येनासंयमस्यापि दश भेदा भवन्ति । ते श्रोत्रमयात् सौख्यात् व्यपरोपयिता भवति ?, तथा श्रोत्रमयेण दुःखेन संयोजरका संयम होता है जैसे-श्रोत्रेन्द्रियके सुख से वह उसका अपृथक का होता है।
श्रोत्रेन्द्रियके दुःखसे यह उसका असंयोजयिता होता है २ इसी प्रकारसे चक्षुइन्द्रिय, घाणइन्द्रिय, रसनेन्द्रिय और स्पर्शनेन्द्रिय इनमें से प्रत्येक इन्द्रियको आश्रित करके दो दो भेद बना कर पूर्वोक्त रूपसे कहना चाहिये।
इस प्रकार कहने से संयमका १० वा भेद "वह स्पर्शमय दुःखसे उसका असंयोजिता होता है " यह आ जाता है, यही यात एवं जाव फासामएणं दुक्खेणं " इत्यादि मूत्र पाठ द्वारा प्रकट की गई है।
इस संयमके विपरीत असंयम होता है-अतः असंयनके भी १० भेद होते हैं-जो इस प्रकारसे हैं
जो संयमी जीव नहीं होता है, असंयमी होता है वह श्रोत्रमय सुखसे उसका व्यपरोपिता होता है ? પાલન થાય છે. તે દસ પ્રકારે નીચે પ્રમાણે છે-(૧) તે તેને શ્રોત્રેન્દ્રિયના સુખથી વંચિત કરવાનું પાપકૃત્ય કરતું નથી. (૨) તે તેને શ્રોત્રેન્દ્રિય વિષયક દુખથી યુક્ત કરતો નથી. એ જ પ્રમાણે ચક્ષુઈન્દ્રિય, પ્રાણેન્દ્રિય, રસનેન્દ્રિય અને સ્પર્શેન્દ્રિય વિષયક બબ્બે પ્રકારે પણ શ્રોત્રેન્દ્રિયવિષયક બે પ્રકારે જેવાં જ સમજી લેવા. આ પ્રકારે સંયમના છેલ્લા બે ભેદ નીચે પડશે-(૯) તે તેને સ્પર્શમય સુખથી વંચિત કરનારો બનતે નથી (૧૦) તે તેને સ્પર્શમય દુઃખને सयो त मनतो नथी. मे पात "एवं जाव फासामएणं दुखणं " त्यादि સૂત્રપાઠ દ્વારા વ્યક્ત કરવામાં આવી છે.
આ સંયમથી વિપરીત અસંયમ હોય છે. હવે સૂત્રકાર તે અસંયમના દસ પ્રકારો પ્રકટ કરે છે-જે જીવ સંયમી હોતું નથી તેને અસંયમી કહે છે. તે દસ પ્રકારે જીવેની વિરાધના કરતે હોય છે, તેથી અસંયમના નીચે પ્રમાણે દસ પ્રકાર પડે છે
(૧) અસંયમી જીવ શ્રોન્દ્રિયવિષયક સુખથી પચેન્દ્રિય જીવને વંચિત
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫