Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti


Previous | Next

Page 450
________________

४२१
सुघाटीका स्था०१० सू० २८ द्रव्यानुयोगस्वरूपनिरूपणम् अनुयोगशब्दस्य विस्तरतो व्याख्या उपासकदशाङ्गस्य मत्कृतायामगारधर्मसञ्जीवनीटीकायां विलोकनीया । अयं चानुयोगः-चरणकरणानुयोगः-धर्मकथानुयोगः-गणितानुयोगः-द्रव्यानुयोगमेदाचतुर्विधाः। तत्र-द्रव्यानुयोगः-द्रव्यस्य जीवादेरनुयोगो-विचारः । स च द्रव्यानुयोग मातृकानुयोगादि भेदेन दशविधः । तत्र-द्रव्यानुयोगः-जीवादे व्यत्वविचारणा, यथा-द्रवतिगच्छति-प्राप्नोति ताँस्तान् पर्यायानिति द्रव्यम् , यते गम्यते-प्राप्यते तैस्तैः पर्यायैरिति वा द्रव्यम्-गुणपर्यायवान् पदार्थः । एवम्भूतश्च जीवोऽस्ति, यतस्तस्मिन् सहमाविनो ज्ञानादयो गुणाः सन्ति, तदभावे तु जीवत्वमेव न स्यात् । पर्याया अपि तस्मिन् हैं। अनुयोग शब्दकी विस्तृत व्याख्या उपासकदशाङ्गकी जो अगार धर्म संजीवनी टीका है, उसमें की गई है-अतः जिज्ञासुओंकों वहांसे इस विषयकी व्याख्या देख लेनी चाहिये, यह अनुयोग चरणकरणानुयोग धर्मकथानुयोग, गणितानुयोग और द्रव्यानुयोगके भेदसे चार प्रकारका है, जीवादि द्रव्यका जो विचार है, वह द्रव्यानुयोग है, यह द्रव्यानुयोग मातृकानुयोग आदिके भेदसे १० प्रकारका है, जीवादिमें जो द्रव्यत्वका विचार है, वह द्रव्यानुयोग है, जैसे-जो उन उन पर्या. योको प्राप्त करता है, वह द्रव्य है, अथवा उन २ पर्यायों द्वारा जो प्राप्त किया जाता है, वह द्रव्य है।
ऐसा वह द्रव्य गुण और पर्यायवाला वह पदार्थ जीव है, अतः वह द्रव्यरूप है, क्योंकि उसमें सहभावी जो ज्ञानादिक गुण हैं वे हैं अन्यथा उनके अभावमें उसमें जीवत्वही नहीं बन सकता है, इसी અને શબ્દો એક અર્થવાળા છે. અનુગ શબ્દની વિસ્તૃત વ્યાખ્યા જાણવાને ઉત્સુક પાઠકેએ ઉપાસકદશાંગની અગારધર્મ સંજીવની ટીકા વાંચી જવી.
આ અનુગને નીચે પ્રમાણે ચાર પ્રકાર કહ્યા છે-(૧) ચરણકરણનુગ, (२) यथानुयोग, (3) गणितानुय। मन (४) द्रव्यानुयोग.
જીવાદિ દ્રવ્યવિષયક જે વિચાર કરવામાં આવે છે તેનું નામ દ્રવ્યાનુગ છે. તેદ્રવ્યાનુયે ગનાદ્રવ્યાનુગ, માતૃકાનુપ આદિ ઉપર્યુકત ૧૦ પ્રકારો કહ્યા છે.
દ્રવ્યાનુયોગ-જીવાદિમાં જે દ્રવ્યત્વને વિચાર કરવામાં આવે છે તેને દ્રવ્યાનુગ કહે છે. જેમ કે-બાલવ આદિ પર્યાને જે પ્રાપ્ત કરે છે, તેનું નામ દ્રવ્ય છે, અથવા તે તે પર્યાય દ્વારા જે પ્રાપ્ત કરાય છે તેનું નામ દ્રવ્ય છે, અથવા તે તે પર્યાય દ્વારા જે પ્રાપ્ત કરાય છે તે દ્રવ્ય છે. એવું તે દ્રવ્ય ગુણ અને પર્યાયવાળા પદાર્થરૂપ હોય છે. એ ગુણપર્યાયવાળે તે પદાર્થ જીવ છે. તેથી તે દ્રવ્યરૂપ છે, કારણ કે તેમાં સહભાવી જ્ઞાનાદિક ગુણેને સદ્. ભાવ હોય છે. જે જ્ઞાનાદિક ગુણોને તેમાં અભાવ હોય છે તેમાં જીવત્વ જ
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫

Loading...

Page Navigation
1 ... 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737