Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti


Previous | Next

Page 558
________________

सुधा टीका स्था०१० सू० ४७ दशविधशस्त्र निरूपणम्
५२९
शब्दोऽनित्यः कृतकत्वाद् घटवदिति । अत्र कृतकत्वं नित्यत्वविरुद्धमनित्यत्वं साधयतीति । अनैकान्तिकत्वलक्षणे हेतुदोषो यथा-शब्दो नित्यः प्रमेयत्वादाकाशवदिति । अत्र प्रमेयत्वं शब्दे नित्यत्वसाधनायोपात्तम् । प्रमेयत्वं त्वनित्येष्वपि वर्त्तते इति तोरनैकान्तिकत्वमिति ७| मूले ' कारण ' शब्दे ककारस्य द्वित्वं पद्यानुरोधाद् बोध्यमिति । तथा संक्रमण - निग्रह - वस्तुदोषः - संक्रामणं च निग्रहश्व वस्तुचेति संक्रमण - निग्रह - वस्तूनि तेषां दोषः । अत्रापि दोषशब्दः संक्रमणादिषु त्रिषु शब्द घटकी तरह कृतक होनेसे अनित्य है इस कथकमें कृतकत्व रूप हेतु अपने साध्य नित्यसे विरुद्ध अनित्य के साथ व्याप्त होने के कारण अनित्यका साधक होता है नित्यका नहीं, अनैकान्तिक हेतुदोष" शब्दो नित्यः प्रमेयत्वात् आकाशवत् " प्रमेय होने से शब्द आकाशकी तरह नित्य है इस कथन में प्रमेयस्वरूप हेतु जिस प्रकार से नित्य के साथ आकाश में रहता है उसी तरहसे वह अनित्य घट पटादिकोंमें भी रहता है । इस कारण यह हेतु पक्ष सपक्ष में रहता हुआ भी विपक्ष के साथ रहने के कारण अनैकान्तिक है ७ ।
संक्रामण दोष -- प्रस्तुत प्रमेयमें अप्रस्तुत प्रमेयका जो प्रवेशन है प्रमेयान्तर में गमन है वह संक्रमण दोष है अथवा प्रतिवादीके मतमें जो खुदका प्रवेशन है । अर्थात् प्रतिवादी के मतका समर्थन है । वह संक्रामण दोष है ८ ।
વિરૂદ્ધરૂપ હેતુદોષનુ સ્વરૂપ આ પ્રકારનું છે
99 66
" शब्दो नित्यः कृतकत्वात् घटवत् શબ્દ ઘટની જેમ કૃતક હાવાથી નિત્ય છે” આ કથનમાં કૃતકત્વ રૂપ હેતુ પેાતાના સાધ્ય-નિત્યથી વિરૂદ્ધ એવાં અનિત્યની સાથે વ્યાસ હાવાને કારણે અનિત્યના સાધક થાય છે-નિત્યના સાધક થતા નથી.
" प्रभेय
अनेान्तिः हेतुद्दोष -" शब्दो नित्यः प्रमेयत्वात् आकाश હાવાથી શબ્દ આકાશની જેમ નિત્ય છે.” આ કથનમાં પ્રમેયત્વરૂપ હેતુ જે પ્રકારે નિત્યની સાથે-આકાશમાં-રહે છે એજ પ્રમાણે તે અનિત્ય ઘટ, પટ વગેરેમાં પણ રહે છે. આ કારણે આ હેતુ પક્ષમાં (સપક્ષમાં) રહેવા છતાં વિપક્ષની સાથે પણ રહેવાને કારણે અનૈકાન્તિક છે,
""
સંક્રમણદોષ-પ્રસ્તુત પ્રમેચમાં અપ્રસ્તુત પ્રમેયના જે પ્રવેશ છે–તેનુ પ્રમેયાન્તરમાં જે કથન છે તેને સંક્રમણદોષ કહે છે. અથવા પ્રતિવાદીના મત સાથે પોતાના મતને પણ મળતા કરી નાખવે એટલે કે પ્રતિવાદીના મતનું સમર્થન કરવુ તેને સકામણુદેષ કહે છે.
स्था०- ६७
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫

Loading...

Page Navigation
1 ... 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737