Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 05 Sthanakvasi

Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 415
________________

स्थानाङ्गसूत्रे
कम्-अधोगमनस्वभावं वज्रादि, लघुकम् = ऊर्ध्वगमनस्वभावं दीपशिखादि, गुरुलधुकं = तिर्यग्गामि वायुज्योतिष्क विमानादि, अगुरुलघुकम् = आकाशादीति नवमो भेदः । तथा शब्दपरिणामः - शब्दरूपः परिणामः शब्दा शुभाशुभभेदेन द्विविधइति शब्दपरिणामोsपि द्विविधो बोध्य इति दशमो भेदः । सू० १३ ॥
"
३८६
णाम है, यह भी गृहोत हुआ है, विवक्षावश जो द्रव्य गुरु होता है, वह द्रव्य गुरु है, और विवक्षा वश जो द्रव्य लघु होता है वह द्रव्य लघु है, ऐसा वह गुरु लघु औदारिक आदि द्रव्यरूप होता है, क्योंकि गुरु लघु द्रव्य स्थूलनर होता है, इस गुरुलघु रूप जो परिणाम है, वह गुरु लघु परिणाम है, यहां परिणाम और परिणामवाले में अभेद् सम्बन्धसे गुरु लघु परिणाम कहा गया है यह अगुरु लघु परिणाम और गुरु लघु परिणाम इस प्रकारके भेद निश्चयनपके मतानुसार दो प्रकारका होता है, फिर भी व्यवहार के अनुसार चार प्रकारका है, इनमें अधोगमन स्वभाववाला गुरुक होता है, जैसे वज्रादि द्रव्य, ऊर्ध्व गमन स्वभाववाला लघुक होता है जैसे दीपशिखा आदि, गुरु लघु स्वभाववाला गुरु लघुक होता है, जैसे-तिर्यग्गामी बायु एवं ज्योतिष्क विमान आदि एवं अगुरु लघुक आकाश आदि द्रव्य होते हैं । शब्द रूप जो परिणाम है, वह शब्द परिणाम हैं, शुभ और अशुभके भेद से તેનાથી વિપરીત જે ગુરુલઘુ પરિણામ છે, તેને પણ ગ્રડુ કરવુ જોઇએ. જે દ્રવ્યની ગુરુદ્રવ્ય રૂપે વિવક્ષા થાય છે, તે દ્રવ્ય ગુરુ હાય છે અને જે દ્રવ્યની લઘુદ્રવ્ય રૂપે વિવિક્ષા થાય છે,તે દ્રવ્ય લઘુ હોય છે. એવું તે ગુરુલઘુ દ્રવ્ય ઔદ્યારિક આદિ દ્રવ્યરૂપ હોય છે. કારણ કે ગુરુલઘુ દ્રષ્ય સ્થૂલતર હોય છે આ ગુરુલઘુરૂવ જે પરિણામછે તેને ગુરુલઘુપરિણામ કહે છે. અહી પરિગ્રામ અને પિરણામવાળ માં અભેદ સંબંધની અપેક્ષાએ આ પરિણામને ગુરુલઘુપરિણામ કહેવામાં આવ્યું છે. નિશ્ચય નયની માન્યતા પ્રમાણે અગુરુલઘુપરિણામ અને ગુરુલઘુપરિણામરૂપ એ ભેદ પડે છે, છતાં પણ વ્યવહાર નયની માન્યતા અનુસાર તેના ચાર પ્રકાર પડે છે, જેમ કે અધેાગમનના સ્વભાવવાળુ દ્રવ્ય ગુરુક હૈય છે. વાઢિ દ્રશ્યને આ કારણે ગુરુક કહી શકાય. ઉર્ધ્વગમનના સ્વભાવવાળું દ્રવ્ય લઘુક હાય છે જેમ કે દીપ શિખાને લઘુક કહી શકાય.
ગુરુલઘુ સ્વભાવવાળા દ્રવ્યને ગુરુલઘુક કહે છે જેમ કે તિય ગૂગામી વાયુ, જ્યાતિષ્ક વિમાન આદિ. -माश आदि द्रव्य अगुरुलघु होय छे.
શબ્દપરિણામ-શબ્દરૂપ જે પરિણામ હોય છે તેને શબ્દપરિણામ કહે છે. શબ્દના બે ભેદ પડે છે-(૧) શુભશબ્દ અને (ર) અશુભરાબ્ત. તેથી શબ્દપરિણામ
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫


Page Navigation
1 ... 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737