Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
-
सुघा टीका स्था०९ सू०९ आंतररोगकारणकर्मविशेषनिरूपणम् २३७ ____ छाया- नवविध दर्शनाऽऽवरणीयं कर्म पज्ञप्तम् , तद्यथा-निद्रा १ निद्रा. निद्रा २, प्रचला ३, प्रचला प्रचला ४, स्त्यानगृद्धिः ५, चक्षुदर्शनाऽऽवरणम्६, अचक्षुर्दर्शनाऽऽवरणम् ७,अवधिदर्शनाऽऽवरणम्८,केवलदर्शनाऽऽवरणम् ९ ॥सू०९॥
टीका-" णयविहे दरिसणावरणिज्जे " इत्यादि-दर्शनावरणीयं-दर्शनंसामान्यविशेषलक्षणपदार्थेषु सामान्यमात्रग्रहणरूपो बोधः, तस्य आवरणीयम्अपृणोतीत्यावरणीयम्-आवरणकारकं कर्म दर्शनाऽऽवरणीयं-दर्शनावरणमित्यर्थः, तच नवविधं प्रज्ञप्तं जिनैरिति, तद्यथा-निद्रा नि-नियतं द्राति-चैतन्यं कुत्सितत्व-मविस्पष्टत्वं गच्छत्यनयेति निद्रासुखमबोधा-स्वापावस्था, यत्र स्वल्पशब्द ___ " णवविहे दरिसणावरणिज्जे " इत्यादि।
दर्शनावरणीय जो कर्म है, वह नौ प्रकारका जिनेन्द्रदेवने कहा है-जैसे-निन्द्रा १ निद्रा निद्रा २ प्रचला ३, प्रचला प्रचला ४, स्थानगृद्धि ५, चक्षुर्दर्शनावरण ६, अचक्षुर्दर्शना वरण ७, अवधि दर्शनावरण ८ और केवलदर्शनावरण ९।।
पदार्थ सामान्य विशेषरूप है-इनमें सामान्य मात्रको ग्रहण करनेवाला जो बोध है, वह दर्शन है, इस दर्शनको आवरण करनेवाला जो कर्म है, वह दर्शनावरणीय कर्म है, यह दर्शनावरणीय कर्म पूर्वोक्त रूपसे जो नौ प्रकारका कहा गया है, उसका अर्थ ऐसा है-जिससे चेतना अविस्पष्टताको प्राप्त कर लेती है उसका नाम निद्रा है ऐसी यह निद्रा सुखप्रबोध स्वापावस्था (सोने) रूप होती है, इस अवस्थामें
" णव विहे दरिसणावरणिज्जे" त्याह
દર્શનાવરણીય કર્મના નવ પ્રકારજિનેન્દ્ર દેવોએ કહ્યા છે તે નવ પ્રકારે नीय प्रमाणे छ-(१) निद्रा, (२) निद्रानिद्रा (3) प्रन्यसा, (४) प्रयसा प्रया, (५) स्त्यान द्धि, (६) यक्षुई ना१२६], (७) भयक्षुई ना१२५, (८) अपधि દર્શનાવરણ, અને (૯) કેવળદર્શનાવરણ
પદાથે સામાન્ય વિશેષરૂપ છે. તેમાંથી સામાન્ય માત્રને ગ્રહણ કરનારે જે બેધ છે તેનું નામ દર્શન છે. આ દર્શનને આવરણ (આચ્છાદિત) કરનારું જે કર્મ છે તે કર્મનું નામ દર્શનાવરણીય કર્મ છે. તેના નિદ્રા, નિદ્રાનિદ્રા, આદિ નવ પ્રકારે ઉપર દર્શાવવામાં આવ્યા છે. હવે તેમને અર્થ સમજાવવામાં આવે છે
જેના દ્વારા ચેતન અવિસ્પષ્ટત્વ પ્રાપ્ત કરી લે છે, એવી અવસ્થાનું નામ નિદ્રા છે. તે નિદ્રા સુખ પ્રાધ-સ્વાપાવસ્થા ( નિદ્રાવસ્થા ) રૂપે
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
