Book Title: Shrimad Rajchandra Jivan Kala
Author(s): Govardhanbhai K patel
Publisher: Prasthan Karyalaya Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005304/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI granthamALA varSa 7 pu0 4-7 * kula pu69-72 zrI mad rA ja caMdra jIvana kaLA IIIIIIIIII lekhaka bra. govardhanabhAI kA. paTela bI. e. iuliulululuntillllllllllllllllllllllllll IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII It prasthAna kA ryAla yu : amadAvAda liliiIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII Personal and inte de only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa rava to pra mA aa nAM pu rU ke varSa 1 luM varSa 4 thuM vIra vallabhabhAI 0-2-6 paradezI kApaDanI harIphAI 08-0 rAjAjInI vAto 0-3-0 mArI kahANuM amerikAnuM svA. yuddha 0-4-0 cabUtare 0-10-0 jAtakakathAsaMgraha 0-3-0 kayA bhagatanI kaDavI vANI 0-8-0 krAnti 0-6-0 prinsa bismArka kaLajuga 0-3-0 krAntikArI lagna 0-3-0 varSa 5 muM 1857 [ baLavAnI tUTelA tAra bIjI bAju ] tAruNyamAM pravezatI iTAlIne muktiyajJa 0-6-0 kanyAne patra 0-5-0 garIbanI hAya jIvanacarcA 0-10-0 varSa 2 ju nUtana raziyAmAM DokiyuM 0-8-0 vIranI hAkala cIna-jApAnanI yAtrA dArUniSedha ane svarAja garIbAIne gune 0-3-0 gAMdhIkUca [Albama) bAraDolInI hijarata 0-2-6 zevijhama ane pUjArIne pagale bIjI vAto borasadanI vIrAMganAo 0-2-0 lagna ke prapaMca ? 0-8-0 lAla TopI. 0-3-0 devadAsa 0-8-0 ayodhyA ohiyAM sAmyavAda ane sarvodaya lUMTAtuM hiMda 0-3-0 zahIdane saMdeza 012-0 varSa 3 juM kAgAvA 0-6- 0. pacAsa varSa pachI varSa 7 me guphAnuM kamaLa 0-3-0 ApaNe AhAra kAtine mAge 0-5-0 strI-puruSa-maryAdA 0-5-0 rUpiyAnuM jhADa 0-5-0 girirAja Abu gAMdhIvicAradehana 0-8-0 zrImad rAjacaMdra Tekane khAtara 0-3-9. jIvanakaLA prasthAna kAryAlaya : pArasI agiyArI sAme amadAvAda 0-4-0 E 0 + che 0 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OZ8AEIRZZZZZZZZZIR2OZZASHIRkZlZ&a> G ra .. zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA lekhaka brahmacArI gevardhanabhAI kA. paTela bI. e. prakAzaka prasthAna kA ryo laya amadAvAda Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMcAlaka ane prakAzaka raNachoDajI desurabhAI mistrI : prasthAna kAryAlayaH amadAvAda pahelI AvRtti paSa : 1994 chUTaka kiMmata 1-4-0. kapiyA aDhI sudraka devIdAsa chaganalAla parIkha, dhI DAyamaMDa jyubilI prinTIMga presa salApAsareDa: amadAvAda Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arpaNa-patrikA " ahe! aho ! zrI sazuru! karuNasiMdhu apAra, A pAmara para prabhu karyo ahe! ahe! upakAra. zuM prabhucaraNa kane dharuM AtmAthI sau hIna, te te prabhue ApI, vatuM caraNAdhIna. " manasi vacasi kAye puNyapIyUSapUrNA : tribhuvanamupakArazreNIbhiH pUrayantaH / paraguNaparamANUparvatIkRtya nityaM nijahRdi vikasantaH santi santaH kiyntH|| jenAM mana, vacana ane kAyAmAM puNyarUpI amRta bhareluM che; je traNe lokane upakAranI paraMparA vaDe pUrI de che; anyanA paramANu jevaDA guNone paNa je parvata jevaDA gaNI sadA pitAnA hRdayamAM vikAsa pAme che tevA saMte jagatamAM keTalAka hoya che? . AvA virala saluNa saMta zrImadda laghurAja mahArAjane coga A manuSyabhavanuM saphaLa5NuM thavAmAM uttama nimitta rUpa banyA hovAthI tathA jemanI chatrachAyAmAM A "zrImad rAyeMdra jIvanakaLA" nI saMkalanA rUpa zubha kArya zarU thaI pUrNa thayuM hovAthI, temaja zrImadda rAjacaMdranA AtmajJAnane vAra pAmI aneka AtmAone AtmajJAnane raMga lagADavAmAM eMzI varSanI pakava vaya thaI gayA chatAM prabaLa puruSArthamAM pravartatA hAvAthI, temanA ja yogabaLe teyAra thayela "phUla nahIM te phUlanI pAMkhaDI' rU5 A prayatna-puSpa temanI sevAmAM Ama-arpaNa bhAve sAdara samarpaNa karI kRtArtha thAuM chuM. li. te pratyupakAra vALavA sarvathA asamartha, sadA AbhArI, sapuruSanA caraNakamaLanI sevAno Icchaka dAsAnudAsa brahmacArI bALa geIna Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana sarasvatI granthamALAThArA A eka judA ja prakAranuM pustaka ApatAM mane AnaMda thAya che. Aja sudhInAM pustake moTe bhAge rAjakIya viSayane lagatAM apAyAM che; jyAre A pustaka gUjarAtanA dhArmika ane AdhyAtmika jIvanamAM sUkSma paNa krAntikArI pheraphAra karanAra eka mahAna naramaNinuM jIvanacaritra che. gujarAtane Adhunika yuga zrImad rAjacaMdrajIne pU. gAMdhIjInI temanA viSenI suprasiddha bhaktithI oLakhe che ane jyArathI pU. gAMdhIjIe emanA vize ullekha karyo tyArathI gUjarAta zrImadjInA jIvanamAM ane emanA tattvajJAnamAM vizeSa rasa letuM thayuM che ema kahI zakAya. A granthanI vizeSatA e che ke e, covIse kalAka zrImadjInI kRtiomAM tanmaya rahetA, emanI kRtio ane upadezanuM--emanA tattvajJAnanuM-adhyayana manana ciMtana karatA eka namra bhaktahadayanI kRti che. ane e evI kRti hovAne kAraNe ja A mALAmAM ApavA huM prerAya chuM. A mALA ane A granthane vega karAvI ApavA badala huM murabbI zrI. hIrAlAla ema. zAhano AbhArI chuM. A granyanA prakAzanamAM zrI. hIrAlAla zAhanAM dharmapatnI se. menAbahena taraphathI madada maLI che te badala huM emane gaNI chuM. AzA che ke gUjarAta A graMthane yogya lAbha leze. prakArAka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricaya A pustakanI eka vizeSatA che. * zrImad rAjacaMdra AtmapratIti karI paramAtma darzana pAmyA. temanA jIvanakAlamAM saMsargamAM AvanArAmAMthI keTalAkane temanI camatkArI labdhiene paricaya thayA hatA; koI kAI te temaNe AtmapratIti karAvI hatI; kAine AtmarUpa karyAM hatA. zrI. lallujI mahArAja--laghurAja svAmI nAme prasiddha temanA AtmajJAnanA vArasadAra thayA hatA. ---- temanAM aneka varSoM tapazcaryAM ane dhyAnamAM vyatIta thayAM. sAMpradAyikAe temane tyAga karyo; aneka parISaheA temane sahana karavA paDayA. sImamAM jatA AvatA kheDUtA tathA pATIdAra bhAi pAsethI temane bhikSA maLatI, temaNe ' dharmalAla' A bhadrika janene ApavA mAMDayA, ane temAMthI aneka ' bujhayA '; aneka lallujI mahArAjanA antavAsI thaI rahyA; AmAMthI agAsa Azramane! janma thayA. , zrI. laghurAja svAmI zrImanA ananya bhakta hatA; temanI gurubhakti camatkArI hatI. A saMsAramAM eka AtmA ja sAcA che e dezanAnA satata pravAha emanA taraphathI vahyA karatA hatA. temaNe parama karuNAthI keTalAye saMzayagrasta AdhunikAne 'AtmA che' evI jhAMkhI karAvI hatI. temanI bhAvanAne pravAha apratihata hatA. Jain Educationa International * A mahAtmAnA aMtevAsI brahmacArI zrI. gevardhanabhAie A pustaka lakhI temanI samakSa vAMcI saMbhaLAvyuM hatuM. pUjyapAda zrI. laghurAja svAmIe tene kaseATIe kasI maMjura karyuM hatuM. A pustakanI e vizeSatA che. rasikalAla che. parIkha For Personal and Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiraNa arpaNapatrikA nivedana paricaya maMgala-vacana sva-vRttAMta 1 2 jAtismaraNa jJAna 3 8 9 10 kumAra--kALa nyAyAdhIza upara niSkAma upakAra 4 5 meAkSamALA-bAlAvamedha OM bhAvanA medha 7 avadhAna vIza varSanI vaya sudhInI lekhanapravRtti gRhasthAzramamAM praveza amadAvAdanA oLakhItAemAMthI yathArtha oLakhanAra bhagatanA gAmanA bhaktazireAmaNi zrI seAbhAgyabhAi khabhAtanA mumukSujanA anukramaNikA 11 12 13 samIta zuddha prakAsyuM re ' 14 muMbaImAM munisamAgama . 15 surata-kaThAranA samAgama 16 cAtara pradezamAM vicaravuM 17 zrI Atmasiddhi zAstra 18 careAtaramAM punarAgamana 19 IDaranA pahADa upara 20 bhASAMtarA ane vivecanA 21 aMtima caryAM 22 zrImadnI sazikSA 23 zrImanAM smArakA 24 aMtima prazasti Jain Educationa International For Personal and Private Use Only * 2 3 12 17 20 33 pa 76 86 99 106 111 117 122 128 134 139 145 165 179 191 195 207 232 238 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra varSa 23muM sa. 1947 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgala-vacana je svarUpa samajyA vinA, pAye duHkha anaMta; samajAvyuM te pada namuM, zrI sadguru bhagavaMta. deha chatAM jenI dazA, varte dehAtIta; te jJAnInA caraNamAM, ho! vaMdana agaNita. parama puruSa prabhu sadguru, paramajJAna sukhadhAma; jeNe ApyuM bhAna nija, tene sadA praNAma. - zrImad rAjacaMdra AtmasvarUpa bhAIo ane bhaginIo, je mahApuruSanI vizvavihArI prajJA hatI, aneka janmomAM ArAdhe jene yoga hato eTale janmathI ja gIzvara jevI jenI niraparAdhI vairAgyamaya dazA hatI, alpa vayamAM AtmajJAnane jene udaya thayuM hatuM, smaraNazakti jenI addabhuta hatI ane sarva jIvo pratye jene vizvavyApI prema hato, evA AzcaryanI mUrti samA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA mahAtmAnuM aciMtya mAhAmya kyAM ane kayAM A alpamatinI pratibhArahita sAmAnya vAcA ! kyAM jhaLahaLatA sUryanuM teja ane kyAM AgiyAnuM ajavALuM ! Ama aNachAjatAM chAbaDAmAM eka bAju meruparvata mUkI sAmenA chAbaDAmAM sarasavano dANo mUkI tulanA karavA jevuM sAhasa huM AraMbhuM chuM te hAsyapAtra che, chatAM jagatamAM vyavahAra koI ne koI prakAre karavuM paDe che. jema bIjane caMdra batAvavA AkAzane aDe tevI lAMbI AMgaLI koInI pAse hatI nathI te paNa mAtra aMguli-nirdezathI te dizA darzAvI jenAranI dRSTi caMdra pratye vaLe tema karIe chIe, tema A alpa prayatna zrImadda rAjacaMdranA pratApa pratye daSTi denArane upayogI nIvaDe ane mArI vRtti mahAtmA puruSanAM prabhAvazALI vacanAmAM tathA tenA yogaskRti caritramAM rahe e zubha AzayathI aNajugatuM kArya mAthe levAnI dhRSTatA karuM chuM. sarvatobhadra-svapara hitakArI kAryanI pratIti thayA pachI A kalama pakaDI che tema chatAM, mArI agyatAthI e mahApuruSa rUpI caMdranI prajAmAM kalaMkarUpa huM na bhAvyuM te ThIka e bhAvanAthI te jJAnI puruSanA caraNakamaLamAM ahaMbhAva arpaNa karI tenI kRpArUpa kiraNamAM abhedabhAve pharI pharI namaskAra karuM chuM. " matveti nAtha tava saMstavanaM mayedam Arabhyate tanudhiyApi tava prabhAvAt / ceto hariSyati satAM nalinIdaleSu muktAphaladyutimupaiti nanUdabiMduH // AstAM tava stavanamastasamastadoSam tvatsaMkathApi jagatAM duritAni hanti / dUre sahasrakiraNaH kurute prabhava padmAkareSu jalajAni vikAsabhAMji // " mAnutuMgAcArya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMgala-vacana bhAvArtha-he nAtha, tAruM stavana aneka bhavane pApane nAza karanAra che ema mAnIne, alpa buddhi hovA chatAM tArA prabhAvanA AlaMbanathI A tArI stuti zarU karuM chuM te-kamalinI patra para paDeluM jaLabiMduM paNa manahara motInI zabhA dhAraNa kare che, tema sapuruSonAM cittanI prasannatAnuM kAraNa tArA prabhAvathI banaze. samasta deSane dUra kare tevuM tAruM stavana te zuM paNa tArI kathA paNa traNe lokanA lokonAM kaSTane kApI nAkhe che: sahastra kiraNavALe sUrya dUra hovA chatAM tenI aruNodayanI prabhA ja sarovaramAMnA kamaLane vikAsa karavA samartha che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva-vRttAMta nidrAmAMthI jAgatAM koI ALasa maraDIne beTho thAya ane gharamAM corI thayAnAM cihna jotAM saMbhramamAM paDI jAya tema, I. sa. 1857nA saMkSobha kALane eka daza vItyA pachI hiMdamAM saMsArasudhAre, dezanI AbAdI, keLavaNI ane dharmoddhAranAM bIja vAvavAnI zarUAta thatI hatI te jAgratikALamAM, pUrvamAM baMgALAmAM rAmakRSNa paramahaMsa ane vivekAnaMdanA prayanonAM mULa jAmatAM hatAM. uttaramAM AryasamAja ane svAmI rAmatIrthanI taiyArIo thatI hatI. dakSiNamAM pezvAInAM tAjAM smaraNomAM lokamAnya bALagaMgAdhara TiLaka ane gopAlakRSNa gokhale UcharatA hatA. ane gujarAtane jagADanAra mahAtmA gAMdhIjInA janma pahelAM eka varSe vavANiyA baMdara nAmanA kAThiyAvADanA eka zAMta ramaNIya gAmanA vaNika kuTuMbamAM saMvata 1924nA kArtika zada 15 ne ravivAre zrImad rAjacaMdrane janma thayo hato. temanA pitAnuM nAma mahetA ravajIbhAI paMcANabhAI hatuM ane temanAM mAtAnuM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -vRttAMta nAma devabAI hatuM. kaLikALasavajJa zrImadda hemacaMdrAcAryanI janmatithine divase kArtikI pUrNimAe A mahAtmAe paNa janma lIdhe hato. e ja varSamAM AtmajJAnI cidAnaMdajI mahArAjane deha chUTayAnA samAcAra sAMbhaLyA che. zrImannA pitAmaha zrIkRSNanA bhakta hatA. bhaktirUpI jaLane pravAha e kuTuMbarUpI sarovaramAM akhalita vahyA karate temAM UMcA AkAzamAMnI manahara saMdhyAnA raMga ke IndradhanuSyanA raMga sarovaranA nirmaLa jaLamAM pratibiMba pAme tema zrImanAM mAtuzrI devabAI jaina saMskAre lAvyAM hatAM. vavANiyAnAM bIjAM vaNika kuTuMbo paNa jainadharmane anusaratAM hatAM. te sarva saMskAranuM mizraNa koI ajaba rIte gaMgAyamunAnA saMgamanI peThe ApaNuM bALamahAtmAnA hadayamAM relAtuM hatuM. pitAnI prauDha vANImAM bAvIsa varSanI vaye A bALa vayanuM varNana "samuccaya vayacaryA' nAmanA lekhamAM pite karyuM che te ja ahIM utArI lauM chuM. "saMvata 1924nA kArtika zudi 15, ravie mAre janma hevAthI Aje mane sAmAnya gaNatarIthI bAvIsa varSa pUrAM thayAM. bAvIsa varSanI a5 vayamAM meM aneka raMga AtmA saMbaMdhamAM, mana saMbaMdhamAM, vacana saMbaMdhamAM, tana saMbaMdhamAM ane dhana saMbaMdhamAM dIThA che. nAnA prakAranI sRSTiracanA, nAnA prakAranAM saMsArI majA, anaMta duHkhamULa, e badhAne aneka prakAre mane anubhava thayo che. samartha tattvajJAnIoe ane samartha nAstikoe je vicAra karyA che, te jAtinA aneka vicAro te alpa vayamAM meM karelA che. mahAna cakravartIe karelA tRSNAnA vicAra, ane eka nispRhI mahAtmAe karelA nispRhAnA vicAra meM karyo che. amaratvanI siddhi ane kSaNikatvanI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA siddhi khUba vicArI che. a5 vayamAM mahata vicAra karI nAkhyA che. mahata vicitratAnI prApti thaI che. e saghaLuM bahu gaMbhIra bhAvathI Aje huM daSTi daI jouM chuM, te prathamanI mArI ugatI vicArazreNa, AtmadazA ane Ajane AkAza-pAtALanuM aMtara che; tene cheDe ane Ano cheDo koI kALe jANe maLyA maLe tema nathI. paNa zeca karaze ke eTalI badhI vicitratAnuM koI sthaLe lekhana-citrana karyuM che ke nahIM ? te tyAM eTaluM ja kahI zakIza ke lekhana-citrana saghaLuM smRtinA citrapaTamAM che. bAkI patra-lekhinIne samAgama karI jagatamAM darzAvavAnuM prayatna karyuM nathI. yadi huM ema samajI zakuM chuM ke te vayacaya janasamUhane bahu upayogI punaH punaH manana karavA yogya ane pariNAme teo bhaNIthI mane zreyanI prApti thAya tevI che; paNa mArI mRtie te parizrama levAnI mane cAkhI nA kahI hatI, eTale nirUpAyatAthI kSamA IcchI lauM chuM. pArimika vicArathI te smRtinI IcchAne dabAvI, te ja smRtine samajAvI te vayacaryA dhIre dhIre banaze te, avazya dhavaLa-patra para mUkIza. tepaNa saMbhArI jauM chuM - samuccaya vayacaryA sAta varSa sudhI ekAMta bALa vayanI ramata gamata sevI hatI. eTaluM mane te veLA mATe smRtimAM che ke vicitra kalpanA-kalpanAnuM svarUpa ke hetu samajyA vagara-mArA AtmAmAM thayA karatI hatI. ramata gamatamAM paNa vijaya meLavavAnI ane rAjezvara jevI UMcI padavI meLavavAnI parama jijJAsA hatI. vastra paheravAnI, svaccha rAkhavAnI, khAvApIvAnI sUvAnI besavAnI, badhI videhI dazA hatI; chatAM hADa garIba hatuM. te dazA haju bahu sAMbhare che. atyAranuM vikI jJAna te vayamAM hota, te mane mokSa mATe jhAjhI jijJAsA raheta nahi; evI niraparAdha dazA hovAthI punaH puna te sAMbhare che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva-vRttAMta << 'sAta varSathI agiyAra varSa sudhIne kALa keLavaNI levAmAM hatA. Aje mArI smRti jeTalI khyAti bhAgave che, teTalI khyAti bhAgavavAthI te kaMIka aparAdhI thaI che. paNa te kALe niraparAdhI smRti hAvAthI eka ja vAra pATanuM avaleAkana karavuM paDatuM hatuM; chatAM khyAtinA hetu naheAtA. eTale upAdhi bahu ochI hatI. smRti evI khaLavattara hatI ke jevI smRti bahu ja thADA manuSyeAmAM A kALe A kSetre haze. abhyAsamAM pramAdI bahu hatA, vAtaDAhyA, ramatiyALa ane AnaMdI hatA. pAThe mAtra zikSaka vaMcAve te ja veLA vAMcI tene bhAvArtha kahI jatA. e bhaNInI nizciMtatA hatI. te veLA prIti-saraLatA vAtsalyatA-mArAmAM bahu hatI; sarvethI ekatva cchitA; sarvamAM bhrAtRbhAva hoya te ja sukha, e mane svAbhAvika AvaDayuM hatuM. lekemAM koI paNa prakArathI judAInA aMkuro jotA ke mAruM aMtaHkaraNa raDI paDatuM. te veLA kalpita vAtA karavAnI mane bahu Teva hatI. AThamA varSamAM meM kavitA karI hatI, je pAchaLathI tapAsatAM samApa hatI. abhyAsa eTalI tvarAthI karI zakyA hatA ke je mANase mane prathama pustakanA meSa devA zarU karyAM hatA, tene ja gujarAtI keLavaNI ThIka pAmIne te ja ceApaDIne! pAche me edha karyo hatA. tyAre keTalAka kAvyagraMthA meM vAMcyA hatA. tema ja aneka prakAranA medhagraMthAnAnA-ADAavaLA meM joyA hatA; je prAyaH hajI smRtimAM rahyA che. :: "tyAM sudhI mArAthI svAbhAvika rIte bhadrikapaNuM ja sevAyuM hatuM; huM mANasajAtane bahu vizvAsu hatA; svAbhAvika sRSTiracanA par mane bahu prIti hatI. (( mArA pitAmaha kRSNanI bhakti karatA hatA. temanI pAse te vayamAM kRSNakIrtananAM pade meM sAMbhaLyAM hatAM; tema ja judA judA avatArA saMbaMdhI camakArA sAMbhaLyA hatA; jethI mane bhaktinI sAthe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA te avatAramAM prIti thaI hatI; ane rAmadAsajI nAmanA sAdhunI samIpe meM bALalIlAmAM kaMThI baMdhAvI hatI; nitya kRSNanAM darzana karavA jate; vakhato vakhata kathAo sAMbhaLa; vAraMvAra avatAre saMbaMdhI camakAramAM huM meha pAmata; ane tene paramAtmA mAnate, jethI tene rahevAnuM sthaLa jevAnI parama jijJAsA hatI. tenA saMpradAyanA mahaMta hoIe, sthaLe sthaLe camatkArathI harikathA karatA hoIe ane tyAgI hoIe to kevI majA paDe? e ja vikalpanA thayA karatI; temaja koI vaibhavI bhUmikA che ke samartha vaibhavI thavAnI IcchA thatI. "pravINasAgara' nAmane graMtha tevAmAM meM vAMcyA hatA; te vadhAre samaje nahe; chatAM strI saMbaMdhI nAnA prakAranAM sukhamAM lIna heIe, ane nirUpAdhipaNe kathA kathana zravaNa karatA hoIe, te kevI AnaMdadAyaka dazA, e mArI tRSNa hatI. gujarAtI bhASAnI vAcanamALAmAM jagakartA saMbaMdhI keTaleka sthaLe baMdha karyo che te mane daDha thaI gayA hatA; jethI jana leke bhaNe mArI bahu jugupsA hatI; banAvyA vagara koI padArtha bane nahIM, mATe jaina leke mUrkha che, tene khabara nathI. temaja te veLA pratimAnA azraddhALu lokenI kriyA mArA jovAmAM AvI hatI, jethI te kriyAo malina lAgavAthI huM tethI bIte hato, eTale ke te mane priya nahatI. janmabhUmikAmAM jeTalA vANiyAo rahe che, te badhAnI kulazraddhA bhinna bhinna chatAM, kAMIka pratimAnA azraddhALune ja lagatI hatI, ethI mane te lokone ja pAnAre hate. pahelethI samartha zaktivALo ane gAmane nAmAMkita vidyArthI ke mane gaNatA. tethI mArI prazaMsAne lIdhe cAhIne tevA maMDaLamAM besI mArI capaLa zakti darzAvavAne huM prayatna karo. kaMThIne mATe vAraMvAra teo mArI hAsyapUrvaka TIkA karatA; chatAM huM teothI vAda karato ane samajaNa pADavA prayatna karate. paNa haLave haLave mane temanAM pratikramaNa sUtra ityAdika pustake Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sava-vRttAMta vAMcavA maLyAM. temAM bahu vinayapUrvaka sarva jagata ne jIvathI mitratA IcchI che, tethI mArI prIti temAM paNa thaI ane pelAmAM paNa rahI. haLave haLave A prasaMga vadhyo. chatAM svaccha rahevAnA temaja bIjA AcAra-vicAra mane vaiSNavanA priya hatA; ane jagatakartAnI zraddhA hatI. tevAmAM kaMThI tUTI gaI, eTale pharIthI meM bAMdhI nahIM. te veLA bAMdhavA-na-bAMdhavAnuM kaMI kAraNa meM zodhyuM nahotuM. A mArI tera varSanI vayanI caryA che. pachI huM mArA pitAnI dukAne besate ane mArA akSaranI chaTAthI kaccha-darabArane utAre mane lakhavA mATe belAvatA tyAre huM jato hato. dukAne meM nAnA prakAranI lIlA-lahera karI che; aneka pustaka vAMcyAM che; rAma ItyAdinAM caritra para kavitAo racI che; saMsArI tRSNAo karI che; chatAM kAIne meM echuM adhik taLI dIdhuM nathI, e mane cokkasa sAMbhare che." Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema bAlyAvasthAne viSe je kAMI joyuM hoya athavA anubhavyuM hAya tenuM smaraNa vRdhdhAvasthAmAM keTalAkane thAya ane keTalAkane na thAya, tema pUrvabhavanuM bhAna keTalAkane rahe ne keTalAkane na rahe. na rahevAnuM kAraNa e che ke pUrva deha cheADatAM khAdya padArthone viSe jIva vaLagI rahI maraNa kare che ane navA deha pAmI temAM ja Asakta rahe che. AthI UlaTI rIte pravartanArane-avakAza rAkhyA hoya tene-pUrvabhava anubhavamAM Ave che. 2 jAtismaraNa jJAna "" jAtismaraNa jJAna e matijJAnanA bheda che. pUrva paryAya (deha ) cheDatAM vedanAnA kAraNane laIne, navA deha dhAraNa karatAM garbhAvAsane laI ne, bAlapaNamAM mUDhapaNAne lane, ane vartamAna dehamAM ati lInatAne laine pUrve paryAyanI smRti karavAne avakAza ja maLatA nathI; tathApi jema garbhAvAsa tathA bAlapaNuM smRtimAM rahe nahIM tethI karI te naheAtA ema nathI, tema uparanAM kAraNeAne laI te pUrva paryAya smRtimAM rahe nahIM tethI karI te nahAtA ema kahevAya nahIM. jevI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtismaraNa jJAna rIte AMbA Adi vRkSonI kalama karavAmAM Ave che temAM sAnukULatA hoya te thAya che, tema je pUrva paryAyanI smRti karavAne sAnukULatA yogyatA hoya to "jAtismaraNa jJAna' thAya. pUrva saMjJA kAyama hAvI joIe. A saMjJAne bhava AvavAthI "jAtismaraNa jJAna" na thAya." - zrImad rAjacaMdra uparanA "samuccaya vayacaryAnA lekhamAM punarjanma ke jAtismaraNa jJAnane pite ullekha karyo nathI ane pachInAM lakhANomAM paNa te viSe vizeSa vistRta carcA karI nathI. to paNa mitro sAthenA vArtAlApamAM ke sIdho prazna pUchanArane jAtismaraNa jJAna pitAne hatuM te kyAre ane kevA prasaMge pragaTa thayeluM ane vardhamAnatAne pAmyuM te viSe eka bhAI sAthe thayelI vAtacIta sapramANa lAgavAthI nIce jaNAvI che bhAI padamazI ThAkarazI kacchI vANiyA saMvata 194rathI zrImanA samAgamamAM AvelA. temaNe eka vakhate bhUlezvara zAka mArakITa pAsenA digaMbara derAsaramAM zrImane prazna pUchelo ke Apane jAtismaraNa jJAna che ane 900 bhava dekhI zake che ema meM sAMbhaLyuM che, te vyAjabI che ? teozrIe uttaramAM jaNAvyuM: "hA, evuM kAMIka che; tene AdhAre Ama kahevANuM che." padamazIbhAIe pharI prazna karyoH "Apane jAtismaraNa keTalI ummare ane kevI rIte thayuM?" zrImade uttara ApyoH "ame sAta varSanI vayanA hatA, tyAre zrI vavANiyAmAM amIcaMda nAmanA gRhastha hatA; teo bhAI kalyANajIbhAI jevA kadAvara, rUpALA, guNI hatA. amArA upara teo vahAla rAkhatA. teone sarpa tethI tatkALa gujarI gayA; ema vAta sAMbhaLI ame pitAmaha pAse ghera AvyA. gujarI javuM eTale zuM te ame Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA jANutA na heAtA. pitAmahane ame kIdhuM ke amIcaMda gujarI gayA ke ? pitAmahe vicAryuM-e vAtanI amane khabara paDaze te| bhaya pAmazuM e kAraNathI pitAmahe kIdhuM ke rAMDho karI le ( jamI le )vagerethI e vAta bhulAvavA ghaNI ghaNI yukti karI paNa ame gujarI javA viSe A pahelI ja vakhata sAMbhaLela hovAthI te samajavAnI tIvra jijJAsA thayela, tethI pharI pharI te ja savAla pitAmahe kIdhuM hA, te vAta kharI che. karatA rahyA. pachI " ame pUchyuM ke gujarI javuM eTale zuM? * 14 . pitAmahe kIdhuM: ' temAMthI jIva nIkaLI gayA, ane have te hAlI cAlI kheAlI zake nahi; ke khAvuM pIvuM kazuM karI zake niha. mATe tene taLAva pAsenA masANumAM bALI Avaze.' " ame thADI vAra gharamAM Ama tema chUpI rIte pharI chUpI rIte taLAve gayA. tyAM pALa uparanA e zAkhAvALA AvaLa upara caDhI joyuM te kharekhara ! citA khaLatI hatI. keTalAka mANase AsapAsa kheDelA joyA. te vakhate amane vicAra thayA ke AvA mANasane khALI deve e keTalI krUratA? Ama zA mATe thayuM ? vagere vicAra karatAM paDado khasI gayA. '' ATaluM kahI te tarata UbhA thayA. padamazIbhAI e kahyuM: ' sAheba, e viSe hajI huM vadhAre jANavA mAguM chuM." zrImad TUMkAmAM patAvatAM kahyuM: " pachI zrI jUnAgaDhanA gaDha joye tyAre ghaNA vadhArA thayA. have cAleA.' vicAravAna jIvane krodhAdi koI prakRtinI paravazatAne laIne ghaNuM sahana karavuM paDayuM hAya, ke kAI iSTa viyeAganA ke priyajananA maraNu prasaMgeA aneka vAra veThavA paDayA hAya, ke mahA vyAdhinA prasaMgo AvI paDayA hAya tenI smRti lAvI saMsArane vicAra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtismaraNa jJAna 15 kare te A anitya padArtho uparanI Asakti ochI thaI jAya che; mamatva mAhu meALAM paDe che ane ajara, amara ane nitya evA Atma padArthanA nirNaya karavA vRtti jAge che. te pachI jene aneka bhavamAM Adha, vyAdhi, upAdhi tathA janma, jarA, maraNunAM duHkha veThelAM smRtimAM tAjAM thayAM hAya; naraka Adi gatinAM akathya duHkhAnI smRti jAgI haiAya; tathA paribhramaNanAM kAraNeA pUrva bhave satpuruSa pAse pratyakSa sAMbhaLyA hoya te sarva upadeza jene smRtimAM pratyakSa bhAsatA hoya tene janma, jarA, maraNanA trAsa keTalA varSe tathA pUrva bhave jANelA ane ArAdhele muktinA mArga ArAdhavA keTalI tatparatA rahe te ApaNI kalpanAmAM AvavuM paNa muzkela che. bALapaNAnA eka kAvyamAM zrImadde lakhyuM che: " avaLAM paNa savaLAM thaze, ThAkara vAgye ThIka, tapyA lAhane TIpatAM, sudharI jaze adhika." krodhAdi svabhAvavALA aneka jIvA pazcAttApa thatAM ke yeAgya samajaNu lAgI jatAM nAnapaNamAM sArA kahevAtA sAthIo karatAM vizeSa sArA nIvaDayA che. jAtismaraNa jJAna zrImadbhu sAta varSe prApta thayuM ane vairAgya vadhavA lAgyA. apUrva anusAra' Avye ema saM. 1953mAM lakhelAM nIcenA kAvyamAM pe|te jaNAve che: " dhanya re divasa A ahA, jAgI re zAnti apUrva re, daza varSe re dhArA ulasI, maTaye udaya karmane garva re. dhanya0 1 egaNIsase ne ekatrIse ApyA apUrva anusAra re, ogaNIsase ne khetAlIse, adbhuta vairAgyadhAra re. dhanya0 2 vaLI e ja abhiprAyanuM eka kAvya saM. 1945 mAM lakheluM temAM pe|te jaNAve che: Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA "sukhaDI sahelI he, akelI udAsInatA; adhyAtmanI jananI te udAsInatA. ladhu vayathI adbhuta thaye, tattvajJAnane bodha, e ja sUcave ema ke, gati Agati kAM zodha? je saMskAra thavo ghaTe, ati abhyAse kAMya; vinA parizrama te thayo, bhava zaMkA zI tyAMya. jema jema mati alpatA, ane moha ughAta; tema tema bhavazaMkanA, apAtra aMtara ta. karI kalpanA daDha kare, nAnA nAsti vicAra; paNa asti te sUcave, e ja kharo nirdhAra." bhAvanA bodha" saMvata 194ramAM lakhelA tenI zarUAtamAM zrImadda lakhe cheH "game tevA tuccha viSayamAM praveza chatAM ujajavala AtmAone svataH vega virAgyamAM jhaMpalAvavuM e che. bAhya dRSTithI jyAM sudhI ujajavala AtmAo saMsAranA mAyika prapaMcamAM darzana de che, tyAM sudhI te kathananI siddhatA kavacita durlabha che; te paNa sUkSma dRSTithI avalokana karatAM e kathananuM pramANa kevaLa sulabha che, e niHsaMzaya che." laghuvayathI A vairAgya ane vivekanI prAptithI je tattvabodha thaye tenuM mukhya kAraNa jAtismaraNa jJAna gaNavA gya che. A bhavanI apekSAe te te pAMcapaMdara varSanA bALaka gaNAya paNa pAchaLanA bhavanI smRtinA pratApe aneka varSonA anubhavathI raMgAyelI e puruSanI vANuM bahu vicAravA gya, lakSamAM levA yogya che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAra-kALa addabhuta zaktione AvirbhAva jAtismaraNa jJAna pragaTa thavA yogya AtmAnI nirmaLatA athavA smaraNazaktinI prabaLatA pUrve ArAdhelA yoganuM phaLa ane anusaMdhAna sAbita kare che. bALavayathI vinaya, vAkyAturya, tarkazakti ane vairAgyane laIne gAmamAM tema ja AkhI zALAnA vidyArthIomAM te priya thaI paDayA hatA. eka ja vakhata vAMcavAthI ke sAMbhaLavAthI temane akSareakSara yAda rahetuM evI tIvra smaraNazakti hatI, tenA pariNAme temane gokhavuM zuM tenI khabara ja nahatI; sADAsAta varSanI vaye zALAmAM praveza karyo, eka mAsa paNa thaye nahi hoya teTalAmAM hasatAM ramatAM AMka pUrA karyA. be varSa jeTalI mudatamAM sAte copaDIone abhyAsa pUro karyo. vaDA vidyArthIe emane pahelI copaDInI zarUAta karAvelI, tene pote sAte copaDIo pUrI karIne pahelI copaDI pUrI karAvI hatI. ATalI TUMkI mudatamAM abhyAsa pUre thaye te ajaba smaraNazaktine prabhAva che. vidyAthIone Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA zikSaka tarapha sAmAnya rIte prema ocho hoya che; bhaya, aNagame ane akaLAmaNa utpanna karAvanAra zikSaka gaNAya che. paraMtu zrImad badhA sAThe ya vidyArthIonuM lesana letA ane zikSaka te besI ja rahetA; tema chatAM badhA vidyArthIone temanA upara atyaMta prema rahe. eka vakhata zikSake zrImane Thapako Ave eTale bIje divase pote zALAmAM na gayA. bIjA chokarAoe jANyuM ke rAyacaMdabhAI zALAe gayA nathI eTale tamAma chokarAo temanI pAse gayA. te badhA chokarAone laIne khetaramAM dUra gayA; pitAnI pAse bAra hatAM te badhA vidyArthIone vaheMcyAM. Ama badhA khetaramAM hatA tethI zALAmAM zikSaka gayA tyAre koI vidyArthI jaNAya nahi. tenuM kAraNa vicAratAM zikSakane lAgyuM ke rAyacaMdabhAIne gaI kAle Thapake dIdhuM hatuM tethI badhA temanI pAse haze. tapAsa karatAM khetaramAM badhA che ema jANI zikSaka khetaramAM gayA ane rAyacaMdabhAIne namI paDayA ane pharI have kaI divasa kAMI kahIza nahi ema kahIne badhAne samajAvI zALAmAM teDI gayA. ATha varSanI ummarathI kavitA racavAnI temaNe zarUAta karI hatI. pahele varSe 5000 kaDIo temaNe racelI kahevAya che. nava varSanI vaye temaNe padyamAM rAmAyaNa ane mahAbhArata nAnAM nAnAM lakhyAM hatAM, ane daza varSanI vaye te emanA vicAre pukhta ummaranA anubhavIne chAje tevA hatA. navuM navuM zIkhavAnI, navuM navuM sAMbhaLavAnI, navuM navuM manana karavAnI ane navuM navuM suMdara bhASaNa karavAnI emanI utkaTa icchA e daza varSanI vayamAM hada pAra hatI. kavitvazakti, smaraNazakti, vaktApaNuM ane sazuNane laIne nAnI vayamAM ajaba zaktizALI gaNAtA hatA. agiyAra varSanI vayathI emaNe copAniyAmAM lekha lakhavA mAMDyA hatA. ane InAmI nibaMdhamAM yogya InAma paNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAra-kALa saMpAdana karyA hatAM. strIkeLavaNInI upagitA viSe eka nibaMdha paNa lakhyuM hatuM. bAra varSanI vaye traNa divasamAM ghaDiyALa upara traNase kaDIo lakhI hatI. tera varSanI vaye teo aMgrejI bhASAne abhyAsa karavA rAjaTa gayA. aMgrejI abhyAsa keTale ane keTalA vakhatamAM thaye hata tenI koI sahAdhyAyI ke zikSaka taraphathI mAhitI maLI zakI nathI. eka vakhate kacchanA dIvAna maNibhAI jazabhAIe zrImaddane kaccha tarapha padhAravA vinaMtI karI hatI te uparathI te kaccha tarapha padhAryA hatA. tyAM dharma saMbaMdhI sAruM bhASaNa karyuM hatuM. kacchanA loke prazaMsA karatA ke A chokaro mahApratApI yazavALe thaze. tera varSanI vayathI emaNe niyamathI khAnagImAM navA navA viSayone abhyAsa karavA mAMDyA hatA ane paMdara varSanI vaya sudhImAM ghaNuM viSaya saMbaMdhI vicakSaNa jJAna emaNe prApta karyuM hatuM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyAdhIza upara niSkAma upakAra kaccha-koTaDAnA rahIza zA. hemarAjabhAI tathA naliyAnA rahIza zA. mAlasIbhAI e be jaNAe sAMbhaLyuM ke vavANiyAnA nivAsI kavirAja rAjacaMdrabhAI mahAbuddhizALI che; nAnI vayamAM avadhAno kare che. tethI temane maLavuM ema vicAra karI banne jaNa sAMDhaNI upara savAra thaI vavANiyA tarapha ravAnA thayA. vavANiyAmAM tapAsa karatAM jaNAyuM ke te te merabI gayA che. eTale teo paNa morabI tarapha ravAnA thayA. zrImada morabI AvyA ane pitAnA mosALamAM rAjakoTa javAno temane vicAra hatuM tethI morabInA bhAIoe sArA sAthanI tapAsa karI to khabara maLyA ke morabInA nyAyAdhIza dhArasIbhAI rAjakoTa javAnA che. tethI temane pUchavAmAM AvyuM ke tame A rAyacaMdabhAIne rAjakeTa sAthe teDI jaze ? rAjakeTa temane sAthe temane javuM che. dhArasIbhAIe hA pADI ane pitAnI sAthe temane rAjakoTa teDI gayA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyAdhIza upara niSkAma upakAra bhAI hemarAja mArI AvyA tyAre tapAsa karatAM khabara maLI ke te teA rAjakATa gayA che; tethI pote paNa rAjakATa javuM evA vicAra karI te paNa rAjakoTa tarapha ravAnA thayA. dhArasIbhAI ne zrImad sAthe mArgamAM vAtacItanA prasaMga prApta thatAM temane Azcarya utpanna thayuM ke ATalI lagabhaga daza varSanI yamAM A kare kevA cAlAka che? meTI ummaranA mANase paNa je vAte na karI zake tevI buddhinI vAtA sAMbhaLI dhArasIbhAI ne ema thayuM ke zI A cheAkarAnI buddhi che ! temanA guthI AkarSoI ne dhArasIbhAI khelyAH " rAyacaMdabhAI, rAjakATamAM amArI sAthe ja tame rahejo." tyAre zrImade kahyuM: "nA, mArA meAsALe rahIza." dhArasIbhAI e ghaNA Agraha karyo tyAre zrImade kahyuM: tyAM AvatA jaIza, paNa rahevAnuM te mAsALamAM ja thaze." 21 zrImad rAjakATa pahAMcyA eTale meAsALamAM gayA; tyAre temanA mAmAe pUchyuM: " tame keAnI sAthe AvyA ? 39 " tamAre zrImade kahyuM: " dhArasIbhAI sAthe Avyo chuM, " anne mAmAe jANyuM ke dhArasIbhAI atre AvyA che; tA temane ThekANe karI devA evI prapaMcanI vAte mAMheAmAMhe te karavA lAgyA. jamatAM jamatAM zrImadre te sAMbhaLyuM tethI anumAna karyuM ke A bhAI e dhArasIbhAI ne mArI nAkhavAnA vicAra kare che; te mAre temane tyAM jaI A meTA upakAra karavAne prasaMga cUkave nahi, temane cetAvI devA joI e. evA vicAra karIne jamyA pachI te dhArasIbhAI te tyAM gayA. Jain Educationa International zrImade dhArasIbhAI ne pUchyuM: " dhArasIbhAI, tamAre mArA mAmAe sAthe kaMI saMbaMdha che?" dhArasIbhAI e pUchyuM: " kema ? " For Personal and Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 99 zrImadde kahyuM: "huM pUchuM chuM. tyAre dhArasIbhAi e kahyuM: saMbaMdhI khaTapaTa cAle che.'' dhArasIbhAI e pUchyuM: teo Ama karavA dhAre che? . (6 zrImad rAjaEdra jIvanakaLA zrImadde kahyuM: " tema che, teA tamAre sAvacetImAM rahevuM; kemake tamAre mATe te upAya zodhatA hatA. lAga phAve te ThekANe karI devAnI vAta karatA hatA. mATe te viSe pramAdI na thavuM. ' rr paNa tame e kema jANyuM ke mAre mATe sagapaNa saMbaMdha nathI, paNa rAja zrImade uttara dIdhAH " huM jamatA hatA tyAre bahAra huM sAMbhaLuM teTalA moTA sAde te vAtA karatA hatA ane huM konI sAthe AvyA te temaNe mane pUchyuM tyAre meM tamAruM nAma ApyuM hatuM, te uparathI temaNe te prasaMge vAta upADI hatI. '" dhArasIbhAI e pUchyuM: kema kare ? " Jain Educationa International 66 ' paNa tamArA dekhatAM tevI vAte te kr zrImade kahyuM: A nAnA bALa che, Ane e bAbatanI zI samajaNa paDavAnI che? ema jANI te vAteA karatA hatA. eTale tamane kahevA--cetAvavA mATe Avyo chuM. "" dhArasIbhAInA manamAM thayuM ke ahA ! A bALakamAM keTalI upakArabuddhi che? meTA mANasane paNa na sUjhe tevA mahAupakAra A bALaka kare che! sAruM thayuM ke huM emane teDI lAvyeA. dhanya che A khaLa mahAtmAne! dhanya mArAM bhAgya ke emanA mane saMga thayA ! ema te vicArI dhaNA AnaMda pAmyA. 6 e zrImamAM adbhuta zaktio hatI; jJAna nirmaLa hatuM tethI temane jJAnamAM jaNAyuM ke e kacchIbhAI e sAMDhaNI upara savAra thaI lAMbI musApharI karatA Ave che; eTale temaNe dhArasIbhAI ne pUchyuM: jaNu kacchathI AvanAra che, temanA utArA tamAre tyAM rAkhaze'" For Personal and Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyAdhIza upara niSkAma upakAra dhArasIbhAIe kahyuMH "hA, khuzIthI mAre tyAM temane utAre rAkhaje, huM temane mATe sarva baMdobasta karIza." pachI nizcita thaI zrImadda te kacchIbhAIone AvavAnA mArga tarapha sAmA gayA. dUrathI hemarAjabhAIe aTakaLa karI ke sAme Ave che te rAyacaMda nAmane kare to nahi hoya? najIka AvyA eTale zrImade temane nAma daIne bolAvyA "kema hemarAjabhAI? kema mAlasIbhAI?" te bannene vicAra thayo ke ApaNAM nAma e kayAMthI jANe che ? koIne ApaNe khabara te ApI nathI ? bannee Azcarya pAmIne kahyuM: "tame ja rAyacaMdabhAI che ke?" temaNe AzcaryathI pUchyuM: "tame kema jANyuM ke ame atyAre ja A ja mArge AvIe chIe?" tenA uttaramAM zrImade jaNAvyuM: "AtmAnI anaMta zaktio che, te vaDe ame jANIe chIe." pachI dhArasIbhAIne utAre gayA. tyAM dhArasIbhAIe nahAvA, devA vagerenI badhI tajavIja karI. kacchIbhAIe manamAM samajI gayA hatA ke Amane ApaNe kAzIe bhaNavA laI javA AvyA chIe paNa ATalI zaktivALAne zuM bhaNavAnuM bAkI haze? jamI rahyA pachI dhArasIbhAIne kacchIbhAIoe vinaMtI karI ke amAre rAyacaMdabhAI sAthe khAnagI vAta karavI che te ekAMta sthaLa amane maLaze ? tyAre temaNe tevuM sthAna batAvyuM. tyAM ekAMta sthAnamAM zrImanI sAthe teo beThA. prathama avadhAna saMbaMdhI temaNe sAMbhaLeluM, te jovA temaNe vinaMtI karI, te zrImade svIkArI eTale temaNe "saMghapaTTaka nAmanA graMthamAMthI gAthA te letA AvyA hatA, tenA akSare ADA avaLI zrImane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA saMbhaLAvyA, te yAda rAkhI temaNe A loka belI batAvyuM, tethI banne cakita thaI gayA. e banne kacchIbhAIonA manamAM ema thayuM ke Amane ApaNe kAzIe zuM laI javA? chatAM je mATe AvyA chIe te mATe prayatna te kare; pachI jema thavAnuM haze, tema thaze. ApaNe to spaSTa hetu kahI batAvo. pachI temaNe kahyuM: "Apane bhaNAvavA mATe kAzI laI javA mATenI vinaMtI karavA ame AvyA chIe. mATe Apa kAzI cAlo. ApanA kuTuMbane mATe temaja Apane mATe sarva khAvApIvA vagere sarva sagavaDa pagAra vagere ame karIzuM. paNa Apa amArI sAthe cAle te mATe upakAra thAya." Ama aneka lAlace vagere ApavA mATe kahyuM. chatAM temaNe nA pADI ane jaNAvyuM ke amArAthI AvavAnuM nahi bane. eTale teo manamAM samajI gayA ke prathamathI ja anumAna kareluM ke ApaNI dhAraNA pAra paDe tema nathI ane temaja banyuM. e te bhaNelA ja che; kAzI jaI temane kaMI vizeSa zIkhavuM paDe tema nathI. pachI dhArasIbhAI pAse teo gayA tyAre dhArasIbhAIe te bannene ekAMtamAM jaNAvyuM ke rAyacaMdabhAI sAthe thayelI vAta mane kahevA lAyaka hoya te kahe. tyAre hemarAjabhAI belyAH "chupAvavA jevI koI paNa vAta nathI. paNa amArI je dhAraNA hatI te pAra na paDI." dhArasIbhAIe pUchyuM: "kema pAra na paDI ? " tenA uttaramAM temaNe upara banele prasaMga kahI batAvyo. tathA vizeSamAM jaNAvyuM: ame jaNAvyuM na hatuM to paNa pitAnI meLe sAmA AvyA, amane amArA nAmathI bolAvyA, ahIM badhI taiyArI karAvI, A kaI AzcaryakArI mahApuruSa che." te sAMbhaLI dhArasIbhAIne paNa prathama te AnaMda sahita Azcarya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyAdhIza upara niSkAma upakAra lAgyuM ke aho ! rAyacaMdabhAI bhUla kare che ke ATalI badhI sagavaDa karI Ape che chatAM hA kema kahetA nathI ? temaNe javuM joIe. paNa pachIthI emane paNa samajAyuM ke je vyakti ATalI nAnI uMmaramAM AvI ajabazakti dharAve che, tene bhaNavuM paNa zuM hoya? vaLI emanI gaMbhIratA paNa keTalI che ke sAgaranI peThe sarva samAvI zake che, lagAra mAtra paNa chalakAtA nathI; ema emanA jJAnAdi guNanI mahattA temane bhAsI; tethI prathama pitAnI joDe temane gAdI upara besAratA tene badale jyArathI A mahApuruSa che ema lAgyuM eTale pitAnA Asane-gAdItakIe zrImane besAratA ane pite temanI sAme vinayabhAvathI besatA; pUjyabhAva dhAraNa karI vinaya sAcavatA. ane jema jema zrIma samAgama pAchaLanI jiMdagImAM vadhate gaye tema tema vizeSa mAhAmya temane lAgyuM hatuM tathA temane sazuru tarIke mAnI temanuM zaraNa svIkAryuM hatuM. zrImanne pAchuM vavANiyA javA vicAra thayo tyAre temane mATe sALamAMthI miThAIno eka Dabo bhAthA mATe bharI Aye hato. te laIne tathA badhAMnI rajA laIne cAlyA. bhAI dhArasIbhAIne paNa maLIne temanI rajA laIne cAlyA. pitAnI pAse bhADAnA paisA nahatA. tethI eka kaMdoIne tyAM e bhAthuM vecIne bhADA jeTalA paisA meLavyA; paNa dhArasIbhAI sAthe ATaluM badhuM oLakhANa thayuM hatuM chatAM kAMI paNa mAgaNuM na karI ke uchInA paisA paNa na lIdhA. "putranAM lakSaNa pAraNAmAMthI jaNAya" evI kahevata che te pramANe temanAmAM ATalI nispRhatA ATalI nAnI ummare paNa UgI nIkaLI hatI. samaju gRhasthanI peThe temane siddhAMta hatA ke "mara jAuM mAguM nahIM, apane tanake kAja paramAratha ke kAraNe mAMguM, na samajI lAja." Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanaphaLA kacchIbhAI enI sagavaDa yathAyeAgya thAya te mATe dhArasIbhAI te vinaMtI karI temanI AgatA-svAgatA sAcavI, paNa peAtAne thADA bhADAnA paisA joItA hatA tApaNu te khAtara hAtha lAMkheA karI dInatA karI nahi. 26 saM. 1940mAM bahAra paDela ' strInIti kheAdhaka vibhAga 1lA ' zrImadUnA seALa varSa pahelAM lakhelAM lakhANeAmAMnuM prathama pustaka che. tenA mukhapRSTa upara bhujaMgI chaMdanI eka kaDI che: "" "" thavA deza AbAda sau hAMza dhArA, bhaNAvI gaNAvI vanitA sudhArA; thatI AryabhUmi viSe je hAni, kare dUra tene tame hita mAtI. strIkeLavaNInI Ama sUcanA karI, saMsAra-sudhArAnI preraNArUpe strIkeLavaNI viSe nIcenA manahara chaMda prathama pAne pAchaLa chApelA cheH "" kudhAre karelA bahu, humalA hiMmata dharI, vadhAre vadhAre jora, darazAviyuM khare; sudhArAnI sAmI jeNe, kamara kasI che hasI, nitya nitya kusaMpa je, lAvavA dhyAne dhare; tane kADhavAne tame, nAra-keLavaNI Ape, kucAlA naThArA kADhA, bIjA je bahu naDe; rAyacaMda preme kahe, svadezI sujANa janA, dezahita kAma have, kema nahIM Adare ? 39 Jain Educationa International pacAsa pAnAMnA pustakane Abhe tevI nAnI betraNa pAnAMnI prastASanA ahu suMdara rIte lakhI che. strIkeLavaNI vadhatI jAya tenI sAthe vAMcavAnA zekha vadhe, tene mATe strIene yeAgya sArAM pustakA For Personal and Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyAdhIza upara niSkAma upakAra lakhavA vidvAnane vinaMtI karI, jUnA vicAranA lokonA strIkeLavaNI sAme mUkAtA AkSepe dUra karyAM che. te vakhate chapAyelAM strIone vAMcavA ceAgya pAMcasAta pustakAnAM nAma ApyAM che. strIe nahi sudharavAnuM kAraNa bALalagna, kajoDAM ane vahema ke ajJAna che ema jaNAvI bALalagnanI hAni vicAravA vinaMtI karI che. traNa bhAgamAM strInIti kheAdhaka' lakhavA vicAra rAkhI A prathama bhAga bahAra pADayA che. thoDI kiMmata rakhAya ane ghaNA lAbha laI zake e hetuthI cAra AnAmAM prathama vibhAga prasiddha karyo che. " hAla zALAomAM bALa-garabAvaLI cAle che te prakAranuM A pustaka che. paraMtu etraNa cApaDI bhaNI UThI gayelI meATI ummaranI baheneAne paNa vAMcavuM game tevI saraLa bhASA ane upayAgI viSayA viSe temAM padyA che. strIomAM gavAtA rAgamAM--gIta, dheALa, garamanI paddhati pramANe cAra bhAga pADI pustaka chApyuM che. pahelA bhAgamAM zvaraprArthanA, bhakti ane upakAra uparAMta kSaNabhaMgura deha, mAtAe putrIne dIdhelI zikhAmaNa, vakhata nakAme! na gumAvavA, udyama ane udyamathI thayelAM kAma viSe garakhIe che. 27 khIjA bhAgamAM vidyA, keLavaNInA phAyadA, keLavaNI, abhaNa strIne dhikkAra, sugraMtha vAMcavA viSe, sArI zIkha suNavA viSe garamIe che. trIjA bhAgamAM sudharavA viSe, sadguNu sajavA viSe, sunIti vadhAravA viSe, satya viSe, paraMpuruSa viSe ane vyabhicAra viSe garabIo che. ane cethA bhAgamAM sadguNI sajjanI tathA sazneAdha zataka che. kavi narmadAzaMkaranA sudhArAnA jIssA ane kavi dalapatarAmanI saraLa nItinAM lakhANAnuM mizraNa A nAnA pustakamAM suMdara rIte dekhAya che. pahelI ja garakhImAM prArthanA karelI che ke Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanaka dezahita dayALa karAva, namuM tane hete re, jethI upaje AnaMda bhAva, namuM tene hete re." garabI raramImAM lakhe cheH "DATa kRSNa-gItathI jema che vaLyo re lola; ethI vaLe vyabhicAra kaleza te bhaLe re lola." garabI 16mImAM 'sudharavA" viSe lakhe cheH "saMpIne sAthe nArIo bhare vanitA ke ja samAja-sudharaje snehathI vAta kare sudharyA taNuM, vaLI karaje sudhArA kAjaduSTa dhArA nayA dezane, jethI paDatI thaI che bena , jethI kusaMpa vadhI gaye, harI lIdhuM sukha ne cena ,, paMdara varSa jeTalI vayamAM paNa bhASA upara sAre kAbu hevAthI ane svAbhAvika kavitva hovAthI prAsa ke yamaka mATe tANuM kheMcIne prayatna karelo paNa jaNAto nathI. pANInA pravAhanI peThe bhASA bhAvane anusarI vahe che. dAkhalA tarIke kevaLa paiisAmAM nahIM citta ja joDavuM, tema na kara jhAjho ke dI lebha je; saMsArI musApharImAM pharIne javuM, nahIM karanAre ene koI bha - kSaNabhaMgura jANIne tuM te dehane bhajaje bhAva dharI bhagavAna je, nathI bharesa paLane emaja jANajo mATe karaje mA tephAna je-kSaNabhaMgura himmata - kismata harSa te pichANatI, ALasa na maLe jene kAMI aMga je; vakhata nakAme ke dI jAvA de nahIM, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vala nyAyAdhIza u5ra niSkAma upakAra kIdhe jeNe vema taNo bahu bhaMga jesajajanI sArInAM sulakSaNa sAMbhaLI, tevI thAvA karaje rUDAM kAma je; sadgaNI thAvAnuM je koI Icchaze, zANuM nArI jANe tenuM nAma - sajanI cheluM kAvya "sadha-zataka' che te strIonA nItizataka { samAna che. temAM saMpa, nIti, dhIraja, himmata, satya, niSkapaTapaNuM, bhakti, dezadAjha, sudhArA, udyama, kusaMgane tyAga, vidyA, garvane tyAga, parapuruSatyAga, nAstikatAne tyAga, dayA, dharmaprema, graMthalekhana, kharca ghaTADavuM, kSamA, puNya, namratA, vinaya, sajajanIne saMga, mUrakha nArIne tyAga, jugArane tyAga, maraNane vicAra, jJAnamArganI zodha, patibhakti, pAtradAna, paramArtha prema, vAcana vadhAravA bhalAmaNa vagere viSaya TUMkAmAM smaraNa rAkhavA ghoLamAM gAyA che. "upAya ghaTatA Adara, deza-hitane kAma; dezanuM hita na dhAraze, te mUrakhanuM nAma- vizvapitA vaMdana karuM. deza taNI sevA kare, dhare prIti ne bhAva; mamatA ANI nehathI, laho eTalo lahAva. vizvapitA puruSa para e narkanI, jANe khANa jarUra; evA kSaNika sukhamAM kema bane cakacura. vizva garva nahi ura ANatAM, banI ke dI zrImaMta; ko dina Avaze nAra o ! eha lakSmInA aMta. vizva rAkhavI te dayA dehamAM, he! zANI guNavAna; dayA ja dharmanuM mULa che' kevaLa satya pramANa. vizva viveka rAkhI vartaje, guNa taNuM thaI jANa; garIba janene Apaje, rUDI rIte mAna. vizva Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA vinaya viSe huM zuM kahuM, e te guNu amulya; nathI guNa khIjo are ! nArI ! enI tulya. vizva jIbha jue naramAzathI, rahI che vacce dAMta; krodha kare jo kAramI, mAra khAya dharI khAMta. vizva * maNi pArasa che eha; te teA jANuM teha. vizva sajjanI ratna samAna che, letlR kaMcana thAya che, gaMgA samAna susaMga che, kharuM dauM chuM citra; sumitra sukha zuM varNavuM ? kaLA padma pavitra. vizva * kALa gati tA meATI che, nahIM ene darakAra; Avye dhaDI nahIM mUkaze, mATe karA vicAra. vizva tarkaTa karaze| kA kadI, Ape teve lAbha; puNya kare teA temane, maLaze sattvadharma Abha. vizva navarI mesI rahIza nahi, kAraNa vakhata amulya; sAnuM paNa nahIM Avaze ke dI enI tulya. vizva sajjanInA paga pUjanTe ethI thAze ThIka; mULA anItinAM vADhaze, kADhI buddhi aThIka. vizva * nAnA kerI sevA sajo, e tIrthanuM sthAna; meAhita thAvuM na mUrakhI bahu thAje guNavAna, vizva paramAratha karavA Izvara prIti Jain Educationa International sadA dhArA ur umaMga; meLave, karA sadA satsaMga. vizva For Personal and Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyAdhIza upara niSkAma upakAra vAcana-vyasana vadhArare, rAkhI lIluM jJAna; vAMcyAthI kahuM chuM thaze DAhI tuM vidvAna. vizva lakSaNa sArA rAkhIne kare rUDerAM kAma; sajajanamAM vakhaNAo te, te ja sajajanI nAma. vizva hAla A pustakanI chApelI prata maLI zakatI nathI ane pacAsa varSa pahelAMnA A samAjane ati upayogI pustakane kaMIka paricaya vAMcanArane karAvavAnA hetuthI vistRta avataraNo TAMkavAmAM saMkeca rahevA chatAM jarUra jaNAyAthI tema karyuM che. A strInIti bedhaka' nI pharI AvRtti je bahAra paDe te moTI ummare bhaNavAnuM zarU karanAra strIone atyaMta upayogI nIvaDe ema lAge che. hAla kanyAzALAomAM cAlatI paM. navalarAma lakSmIrAmanI bALa-garabAvaLI karatAM bhASA saraLa ane strIsvabhAvane anukULa tathA nItinA dhoraNathI lakhAyela "strInIti bedhaka pustaka mAtApitAe potAnI putrIne, bhAIe potAnI bahenane ane patie pitAnI dharmapatnIne tathA sagAMvahAlAMe maMgaLa prasaMge mAM kanyAone ane vAMcatAM zIkhavAnI bhAvanAvALA ke DuM bhaNelI yuvAna strIone bheTa ApavA lAyaka che. pAchaLanA be bhAga lakhAyA jaNAtA nathI. A prathama bhAga jotAM ema anumAna thAya che ke je be bhAga lakhAyA hatA te strI sAhityamAM agrabhAga bhajave tevA graMtha zrImade lakhyA hatA. strInIti bedhaka' ne aMte jAhera khabaramAM lakheluM che ke "kAvyamALA e nAmanuM eka sunIti bedhaka pustaka meM racIne taiyAra * pramAda ane ahaMkArathI jJAna sUkAI jAya che, zuSkajJAna gaNAya che. viSaya ane bhaktinA rasasiMcanathI jJAnanAM mULa hRdayamAM UMDA Utare che ane jJAna lIluM rahe che.-lekhaka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa kareluM che, jenI aMdara ekasA te ATha kAvyA che ane tenA cAra bhAga pADelA che. tenuM kada khaseA pRSTanuM thaze. agAuthI grAhaka thanAra pAse rU. 10-0-0 levAmAM Avaze. nItidarzaka pustakAnA phelAva thavAne AdhAra prajA para rahe che. A kAvyamALA prasiddha thaI che ke nahi tenI mAhitI maLI nathI. lakhelI nakala paNa maLI zakI nathI. 32 koI ne ema prazna thAya ke nItinAM pustakA lakhavAnI A mahApuruSane zI jarUra hatI ? Atma anubhava viSe ke dharmanA mULa muddA vistArathI samajAvavAnI zarUAta kema na karI ? tenuM samAdhAna temanA ja zabdamAM nIce lakhyuM cheH " je mumukSu jIva gRhastha vyavahAramAM vartatA hAya, teNe te akhaMDa nItinuM mULa prathama AtmAmAM sthApavuM joI e; nahIM te upadezAdinuM niSphaLapaNuM thAya che. dravyAdi utpanna karavA AdimAM sAMgApAMga nyAya saMpanna rahevuM tenuM nAma nIti che. e nIti mUkatAM prANa jAya evI dazA Avye tyAga, vairAgya kharA svarUpamAM pragaTe che; ane te ja jIvane satpuruSanAM vacananuM tathA AjJAdharmanuM adbhuta sAmarthya, mAhAtmya ane rahasya samajAya che ane sarva vRttie nijapaNe vartavAne mArga spaSTa siddha thAya che. ' "" Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 meAkSamALA-bAlAvabeAdha jema gaMgA nadI UMcA himAlaya parvatanAM sarAvara ane jharaNAMnAM pANInA pravAhIne vahAvatI paththarAnA samUhamAM thaI ne aneka Azrame, gAmaDAM, gurukuLA ane zaherA tathA vana upavana ane kSetrane upakAra karatI sapATa pradezamAM moTA paTa sahita yamunA Adi nadIomAM laLI sAgaramAM jaIne zamAya che; tema zrImad rAjacaMdranI prajJA pUrva ArAdhelA aneka mahApuruSAnA upadezAmRtanA saMcayanA sarAvaramAMthI - udbhavI aneka viSayanA graMthAnA vAcananeA sAra saMgrahI ane muzkelIe vaTAvIne peAtAnA paricita, aparicita, naranArIo, bALaka-yuvAna-- vRddha, pustakAlaya, zALA, zikSA ane aneka jamAnAnI prajAne upakAra karatI vizALa anubhava pragaTa karatI meAkSamArgane upayegI vairAgya, viveka ane upazama te vistArathI AtmAnI anaMta zaktionA nidhAnarUpa mekSamAM zamAya che. vAcana, smaraNu, vicAra, nirdhAra ane tene vAraMvAra abhyAsa, bhAvanA rUpa pariNumAvavAthI je anubhavanA AnaMdanI vRddhi peAtAne 3 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA pragaTatI tenI vAnagIrUpa khAnagI taiAMdha, putra ke pustaka te AkAre pragaTa thatAM anya jIvAne lAbha thatA. tevAM lakhANAnA saMgraha 'zrImad rAjacaMdra' pustakamAM thayelA che. temAM prathama prasiddha thayelI ' puSpamALA ' che. seALa varSa pahelAMnAM lakhANAmAM e gaNAya che. * 34 * strInIti medhaka'mAM anIti dUra thAya ane nIti-sadAcAra pratye prema thAya te prakAre satya, zIla, udyama Adi viSayeAnA vistAra maryAdita pramANamAM karyo che ane A 'puSpamALA'mAM sUtrAtmaka vAkyAnI zailIthI ghaNA artha TUMkAM vAkyAmAM zamAya te prakAre 108 mela lakhyA che. te vAkyA vAMcanAranI AvRtti rokI peAtAne Aje ke have pachI zuM karavuM ghaTe te vicAramAM prere tevAM che; ane nIti, vyavahAranI sAthe dharma pratye vRtti vALe tevAM che. vAMcanAranI vicArazakti uttejita karI zabdasamUha pAchaLa rahelA artha ane paramArthanA pradezamAM praveza karavAnI preraNA karI tevAM TUMkAM paNa tIkSNa khANanI peThe UMDAM UtarI jAya tevAM te vAyeA che. A vAkyA chapAyelAM hAvAthI ekavAra vAMcI javAthI paNa vicAravAna manuSyane tenuM mahattva jaNAyA vinA nahi rahe eTale temAMthI avataraNuM ApavA karatAM mAtra vAMcavAnI bhalAmaNa karIne viramuM chuM. chellA 108mA melamAM pote ja jaNAvyuM cheH "C N lAMkhI TUMkI ke kramAnukrama game te svarUpe A mArI kahelI pavitratAnAM puSpothI chavAyelI mALA prabhAtanA vakhatamAM, sAyaMkALe anya anukULa nivRttie vicAravAthI maMgaLadAyaka thaze. vizeSa zuM kahuM?'' 'mekSamALA' viSe saM. 1955 mAM zrImadde pAte jaNAvyuM cheH " meAkSamALA ame seALa varasa ane pAMca mAsanI ummare traNa divasamAM racI hatI. 97mA pATha upara zAhI DhALAI jatAM te pATha pharI lakhavA paDayA hatA, ane ThekANe ahu puNya kerA puMjathI'tuM amUlya tAttvika vicAranuM kAvya mUkyuM hatuM. 6 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 35 mokSamALA-bAlAvabodha jainadharmane yathArtha samajAvavA temAM prayAsa karyo che. jinendra bhArgathI kAMI paNa nyUnAdhika temAM kahyuM nathI. vItarAga mArga para AbAla-vRddhanI ruci thAya, tenuM svarUpa samajAya, tenuM bIja hadayamAM pAya tevA hetue bAlAvabodha rUpa yojanA tenI karI che. te zailI tathA te bedhane anusaravA paNue namUne Apela che. ene prajJAbodha bhAga bhinna che te kaI karaze. e chapAtAM vilaMba thayela tethI (agAuthI thayelA) grAhakonI AkuLatA TALavA "bhAvanAbedha" tyArapachI racI upahAra rUpe grAhakane Apyo hate. jhAjhA, lAMbA lekhathI kAMI jJAnanI, vidvattAnI tulanA na thAya, paNa sAmAnyapaNe jene e tulanAnI gama nathI." saM. 1956mAM "mekSamALA' nI bIjI AvRttinA prasaMge pite prakAzakane sUcanA karI che 34 mokSamALAmAM zabdAMtara athavA prasaMga vizeSamAM kAMI vAkyAMtara karavAnI vRtti thAya to karaze. upahaghAta Adi lakhavAnI vRtti hoya te lakhaze. jIvanacaritranI vRtti upazAMta karaze. ughAtathI vAcakane, chetAne, a5 alpa matAMtaranI vRtti vismaraNa thaI jJAnI puruSanA Atma-svabhAvarUpa paramadharmane vicAra karavAnI phuraNA thAya e lakSa sAmAnyapaNe rAkhaze. sahaja sUcanA che. zAMtiH . . . . "mokSamALAnA pATha ame mApI mApIne lakhyA che. "pharI AvRtti aMge sukha upaje tema pravarte. keTalAMka vAkya (aMDara lAIna) nIce lITI dorI che, tema karavA jarUra nathI. "tA-vAMcakane banatAM sudhI ApaNu abhiprAye na doravA lakSa rAkhavuM. zetA-vAMcakamAM pitAnI meLe abhiprAya ugavA devo. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanaphaLA sArAsAra tela karavAnuM vAMcanAra-zreAtAnA peAtAnA para cheADI devuM. ApaNe temane dorI temane peAtAne ugI zake evA abhiprAyane thaMbhI na devA. , sa eka prauDha anubhavI keLavaNIkAra jema potAnI pahelAMnA jamAnAnA vicAra karI pUrve thaI gayelA keLavaNIkArAne anubhava lakSamAM lai, peAtAnA jamAnAnI jarUriyAtA tathA bhAvi jamAnAnI jarUriyAta upara paheAMce teTalI dIdaSTi mUkI, mAnava svabhAvane lakSamAM laIne mArgadarzaka graMthA gUthe tathA zikSaNapaddhati yAje, tethI paNa vizeSa yAgyatA ane vizeSa dIrdhadaSTithI zrImade meAkSamALAnI yeAjanA vicArI tenI zarUAta karI che. sAmAnya keLavaNI laI zALAmAMthI UThI gayelAM ke vizeSa keLavaNI pAmelAM naranArIo tathA jemaNe lakhavA vAMcavAne paNa abhyAsa na karyAM hoya tema chatAM vicAra karI zake tevAM zaktivALAM naranArInI vicArazaktinA pravAha kayI dizAmAM vALA hitakArI che, zuM vicAravAthI peAtAne ane parane upakArI jIvana te gALI zake, manuSya janmanI mahattA ane saphaLatA samajyA tathA sAdhavA temaNe kema vartavuM, manuSyabhAva pAmeleA hArI javAya tevI bhUlavaNInAM kayAM sthAnake che ane te kema tajavAM,--Adi aneka praznAnA ukela rUpe ke manuSyadharma athavA AtmadharmanI eLakhANa karAvavA meAkSamALAnI teoe saMkalanA vicArI tvarAthI tenI zarUAta karI traNa divasamAM ja prathama pustaka taiyAra karI janasamAjane tenA lAbha levA jAhera kareluM; tene lAbha levA agAuthI grAhako paNa maLI AvelAM, paNa te jamAnAmAM chApakhAnAMnI anukULatA hAlanA jeTalI nahi tathA anya parAdhIna prasaMgAne vaza pustaka chapAtAM DhIla thaI ane lagabhaga asA pAnAMnuM pustaka chapAI ne taiyAra thaI jatAM ghaNA vakhata lAgaze tethI grAhako Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-bAlAvabedha * 27. adhIrA svabhAvathI akaLAze ema pitAne samajAyAthI pacAsa pAnAMnuM eka navuM pustaka racI "bhAvanA bedha' nAme prathama prasiddha karI agAuthI madada karanAra grAhakone bheTa tarIke ApyuM. soLasattara varSanI ummaramAM keTalI kAryakuzaLatA tathA javAbadArInuM bhAna temane hatuM tene A acUka purAvo che. zALAnAM pAThayapustaka tarIke vAMcI javAnuM ke bhaNI javAnuM A pustaka nathI. paNa parIkSA jIvana upara asara kare che tethI vizeSa mahattvanuM ane jIvananI saphaLatAnuM sAdhana hovAthI, tenuM manana nididhyAsana karI pitAnA doSa dekhI te doSa TALavAmAM A pustaka dvArA zI madada maLI zake ema che te vicArI jIvana sudhAravAnA sAdhana tarIke vAparavAnI bhalAmaNa ApatAM je "zikSaNapaddhati ane mukhamudrA " nAma rAkhI prathama prastAvanA lakhI che, te zikSakoe, mAbApe e ane vicAravAna abhyAsIoe bahu vicAravAyegya cheH "madhyasthatAthI emAM tattvajJAna ane zIla bedhavAne uddeza che. A pustaka prasiddha karavAne hetu UcharatA bALa yuvAne avivekI vidyA pAmI AtmasidithI bhraSTa thAya che te bhraSTatA aTakAvavAne paNa che. bahu UMDA UtaratAM A mokSamALA mekSanA kAraNarUpa thaI paDaze. pAThaka ane vAcaka vargane mukhya bhalAmaNa e che ke zikSA pATha pATha karavA karatAM jema bane tema manana karavA, tenAM tAtparya anubhavavAM, jemanI samajaNamAM na AvatA hoya temaNe jJAtA zikSaka ke muniothI samajavA, ane e jogavAI na hoya to pAMcasAta vakhata te pAThe vAMcI javA. eka pATha vAMcI gayA pachI ardha ghaDI te para vicAra karI aMtaHkaraNane pUchavuM ke zuM tAtparya maLyuM ? te tAtparyamAMthI heya (tajavAyegya), roya (jANavA yogya) ane upAdeya (AdaravA gya) zuM che? ema karavAthI Akho graMtha samajI zakAze, hadaya komaLa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA thaze; vicArazakti khIlaze; ane jainatatva para rUDI zraddhA thaze. A graMtha kaMI paThana karavA rUpa nathI; paNa manana karavA rUpa che. artha rUpa keLavaNI emAM cha che te yojanA bALAvabodha rUpa che. vivecana ane prajJAvabodha bhAga bhinna che. A emane eka kakaDe che, chatAM sAmAnya tattva rUpa che." koI paNa upayogI pustaka mATe A uttama zikhAmaNa che. heya, reya ane upAdeyanI kasoTI upara caDhAvIne pAniyAM, mAsika ke anya graMthamALAo vAMcavAnI Teva je vAcakane paDe te jIvanano amUlya vakhata nirarthaka akSare ukelavAmAM jato ghaNe bacI jAya ane jemAMthI vizeSa grahaNa karavA yogya lAge temAM te vakhatane upayoga avazya thAya. mekSamALAne prathama pATha paNa "vAMcanArane bhalAmaNa' che. temAM paNa pite jaNAvyuM cheH keTalAMka ajJAna manuSyo nahIM vAMcavAyegya pustako vAMcIne amUlya vakhata vRthA khAI de che; jethI teo avaLe raste caDhI jAya che, AlokamAM apakIrti pAme che; ane paralokamAM nIca gatie jAya che. tame A pustakane vinaya ane vivekathI upayoga karaje. vinaya ane viveka e dharmanA mULa hetuo che. tamane bIjI eka A paNa bhalAmaNa che ke, jeone vAMcatAM AvaDatuM na hoya, ane teonI IcchA hoya te A pustaka anukrame temane vAMcI saMbhaLAvavuM. tamAre AtmAnuM AthI hita thAya; tamane jJAna, zAMti ane AnaMda maLe; tame paropakArI, dayALu, kSamAvAna, vivekI ane buddhizALI thAo; evI zubha yAcanA ahaMta bhagavAna pAse karI A pATha pUre karuM chauM." Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-bAlAvabodha bALa prastAvanA, AziSa ane sUcanA rUpe prathama pATha jaNAvI, A graMthanA pAyArUpa "sAmAnya dharma' nAme uttama kAvyamAM dayAnuM svarUpa ke "e bhavatAra ke suMdara rAha" batAvyo che. ane UMDo vicAra karavA paNa sUcanA ApI che. "tattvarUpI e oLakhe, te jana pahoMce zAzvata sukhe." jJAnI puruSonAM vacanamAM apUrva camatkAra rahelo che; te AtmAne jAgrata karanAra che. koI jIva eka ja vAkyathI AtmajJAna pAmyA che. aSTAvakra janakavidehIne "brahma satya, jagata mithyA' eTaluM ja jaNAvatAM "pegaDe paga ane brahma upadezanI kahevata pramANe temane AtmasvarUpa samajAtAM vAra na lAgI ane keI ne mATe aneka graMthonA upadezanI jarUra paDe che. tema kaI yogya AtmAne "dayA dharmanuM mULa" che ke "ahiMsA paramo dharma' che ema vicAratAM AtmadharmanuM oLakhANa thaI jAya, tevuM prathama kAvya atyaMta mahatvanuM che. koI vicAravAna jIvane A jagatanI vicitratA vicAratAM paNa AtmajJAna thayuM che. vartamAna sthitine vicAra karatAM pUrva bhavanuM smaraNa thayuM che, ane tethI pahelAM hato, hAla che ane anaMtakALa sudhI rahenAra evA zAzvata AtmAnuM astitva ane oLakhANa thayuM che. te vicAramAM preravA "karmanA camatkAra' nAme trIje pATha bALakone samajAya tevI saraLa chatAM chaTAdAra bhASAmAM-jIva bAMdhelA karma bhegave che-e viSe che. bAMdhelA karmathI chava chUTI zake che ane sarva karmathI mukta thaI mekSa prApta karavAnuM prathama sAdhana manuSyadeha che. tenI mahattA Atmadharma ArAdhavAthI che paNa manuSyanI AkRtithI nathI. vAMdarAne paNa manuSyane maLatI AkRti che vagere upadezathI tathA mahApuruSa a85 vayamAM paNa AtmA oLakhI manuSyajIvana saphaLa karI gayA che mATe maraNa AvatAM pahelAM cetI javA mATe mAnavadeha nAmane pATha ceAthe mUke che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA dRSTAMta ane kathAethI upadezanI UMDI chApa paDe che. kaDavI paNa hitakArI gALI gALe viMTALIne khavarAvavAthI ruci sahita bALako khAI jAya che, tema zAstrAmAM paNa uttama siddhAMtA samajAvavA kathAnakAne upayeAga thayelA che. ' uttarAyana' nAmanA jaina zAstramAM zreNika nAmanA mahArAjAne anAthI muninA samAgame AtmaprakAzaka edhathI AtmajJAna prApta thayuM hatuM te vAta che. te vAta AjanA jamAnAnAM yuvAna-yuvatIene AkarSaka lAge tevI bhASA ane zailIthI traNa pAThamAM varNavI samyagdarzana ke AtmajJAna mATe manuSyadeha uparAMta AtmajJAnI gurunA upadezanI jarUra che te siddha karyuM che. ' bhAvanA kheAdha' prathama chapAvyA che te graMthamAM paNa azaraNu bhAvanAnA udAharaNamAM A ja kathA pAte mUkelI che. * 40 jeNe narakanuM AyuSya AMdhyuM hatuM evA zreNika rAjAne paNa sadgurunA yAga thatAM bhAva pharI gayA ane AtmAnuM eLakhANa thayuM tathA jIvananI dizA badalAI jatAM zrI mahAvIra svAmInA yeAge evA dharmabhAvamAM raMgAI gayA ke narakamAM jaI AvI AvatA kalpamAM te peAte tIrthaMkara banI aneka bhavya vAnA uddhAraka banaze. jema ratnanI parIkSAmAM bhUla thAya, krAI khAI jAya, teA hajAreA ke lAkhA rUpiyAnuM nukasAna sahana karavuM paDe che tema gurune grahaNa karavAmAM bhUla Ave teA dharmane nAme dhADa paDe. mATe sadeva ane saddharmanuM svarUpa samajAvanAra guru satsvarUpa eTale AtmaprApta puruSa haze te| taravAnA mArga hAtha Avaze, ema jANI pachInA cAra pAThamAM sadevanuM mAhAtmya, sadgurunI yAgyatA ane mahattA tathA saddharmanuM svarUpa darzAvyuM che. dharma e gahana viSaya che. paraMtu temAM praveza karanAranuM mahattvanI Abate tarapha lakSya TheravavA pUratA A pATha lakhelA che. paraMtu jema jema jIvanI yAJatA vadhe tema tema tene vizeSa vicAra karI zake. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekSamALA-bAlAvabodha tema chatAM A traNa tattva - deva, guru ane dharmanuM svarUpa yathArtha jANe ja sadharmamAM praveza thaze tathA AtmajJAnI gurunA bodha vinA yathArtha svarUpe traNe to samajAvAM muzkela che eTaluM paNa daDhatAthI samajAya che tevA gurunI zodhamAM AtmAthI jIva rahe ane anya kAryo ke anya prasaMgamAM badhuM jIvana vahyuM javA na de, e lakSathI TUMkAmAM traNe tattvanI mAtra rUparekhA darzAvI che. "prajJAvadhAnI saMkalanAmAM A traNe tatvane vizeSa vicAra darzAvavAne abhiprAya rAkhe lAge che. pachI satya dharmanI prApti jene thaI che te gRhastha kevI rIte varte te uttama gati pAme te viSe sUtrAtmaka paNa suMdara mArgadarzaka pATha lakhyo che. jinezvaranI bhakti viSe be pATha ane bhakti viSe eka kAvya lakhyuM che. temAM prathamane pATha saMvAda rUpe lakhelo che ane sata deva kone kahevA te viSe carcA karIne "zuddha, saccidAnaMda svarUpa jIvanasiddha bhagavAna temaja sarva dUSaNarahita, karmamalahIna, mukta, vItarAga, sakaLa bhayarahita, sarvajJa, sarvadarzI, jinezvara bhagavAnanI bhaktithI Atmazakti prakAza pAme che" ema sAbita karyuM che. - tera varSa sudhInI "samuccaya vayacaryA" mAM pite jaNAvyuM che ke prathama jagatakartAmAM zraddhA hatI. te janmabhUminA jainenA saMsargathI tathA pratikramaNAdi pustakonA vAcanathI jinezvara deva upara paNa zraddhA thaI hatI. pachInA kALamAM vairAgya ane vicAranA baLe eka jinezvara deva upara zraddhA daDha thayelI ane bIjA ziva viSNu Adi devonI bhakti mekSa Ape tevI lAgatI nathI evI mAnyatA thayelI spaSTa A pAThamAM temaNe darzAvI che. mekSamALAmAM pATha 60, 17, ane 106mAM paNa e mAnyatA kevA vicArothI thaI che tenuM kaMIka khyAna ApeluM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA che, te nIcenA utArA vAMcavAthI spaSTa samajAya tema che. bIjA dharmamatimAM tatvajJAna saMbaMdhI yathArtha sUkSma vicAre nathI. keTalAka jagatakartAne baMdha kare che; jagatakartA pramANa vaDe siddha thaI zakato nathI." "pavitra jainadarzanane nAstika kahevarAvanArAo eka mithyA dalIlathI phAvavA Icche che, ke jainadarzana A jagatanA kartA paramezvarane mAnatuM nathI, ane jagatakartA paramezvarane je nathI mAnatA te te nAstika ja che, evI mAnI lIdhelI vAta bhakika janane zIdhra ceTI rahe. che. kAraNa teomAM yathArtha vicAra karavAnI preraNuM nathI. paNa je e uparathI ema vicAramAM Ave che tyAre jaina jagatane anAdi anaMta kahe che te kayA nyAyathI kahe che ? jagatakartA nathI ema kahevAmAM emanuM nimitta zuM che ? ema eka pachI eka bheda rUpa vicArathI teo jainanI pavitratA para AvI zake. jagata racavAnI paramezvarane jarUra zI hatI? rayuM te sukhadu:kha mUkavAnuM kAraNa zuM hatuM? racIne mota zA mATe mUkayuM? e lIlA kone batAvavI hatI ? racyuM to kyA karmathI racyuM ? te pahelAM racavAnI IcchA kAM nahatI ? Izvara keNa? jagatanA padArtha koNa? ane icchA keNu? racyuM te jagatamAM eka ja dharmanuM pravartana rAkhavuM hatuM; Ama bhramaNamAM nAkhavAnI jarUra zI hatI? kadApi ema mAne ke e bicArAnI bhUla thaI! haze ! kSamA karIe ! paNa evuM doDhaDahApaNa kyAMthI sUjhayuM ke ene ja mULathI ukheDanAra evA mahAvIra jevA puruSone janma Ape ? enAM kahelAM darzanane jagatamAM vizvamAnatA kAM ApI ? pitAnA paga para hAthe karIne kuhADe mAravAnI ene zuM avazya hatI ? eka te jANe e prakAre vicAra, ane bAkI bIjA prakAre e vicAra ke jainadarzana pravartakane enAthI kaMI dveSa hato ? jagatakartA heta te ema kahevAthI eonA lAbhane kaMI hAni pahoMcatI hatI ? jagatakartA nathI, jagata Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-AlAvabodha anAdi anaMta che ema kahevAmAM emane kaI mahattA maLI jatI hatI? - AvA aneka vicAre vicAratAM jaNAI Avaze ke jagatanuM svarUpa che temaja te pavitra puruSoe kahyuM che. emAM bhinna bhAva kahevAnuM emane leza mAtra prayojana nahotuM. sUkSmamAM sUkSma jaMtunI rakSA jeNe praNIta karI de, eka rajakaNuthI karIne AkhA jagatanA vicAro jeNe sarva bhede kahyA che tevA puruSonAM pavitra darzanane nAstika kahenArA kayI gatine pAmaze e vicAratAM dayA Ave che !" praznaH ATaluM te mane lAge che ke mahAvIrAdika jinezvaranuM kathana nyAyanA kAMTA para che, paraMtu jagatakartAnI teo nA kahe che, ane jagata anAdi anaMta che ema kahe che te viSe kaMI kaMI zaMkA thAya che ke A asaMkhyAta dvIpasamudyuta jagata vagara banAvyuM kyAMthI hoya ? uttaraH Apane jyAM sudhI AtmAnI anaMta zaktinI leza paNa divya prasAdI maLI nathI, tyAM sudhI ema lAge che, paraMtu tattvajJAne ema nahIM lAge. sammati tarka' Adi graMthane Apa anubhava karaze eTale e zaMkA nIkaLI jaze. praznaH paraMtu samartha vidvAne pitAnI mRSA vAtane paNa daSTAMtAdikathI siddhAMtika karI de che. ethI e truTI zake nahIM paNa satya kema kahevAya? " uttaraH paNa Ane kaMI mRSA kathavAnuM prayojana nahotuM, ane paLabhara ema mAnIe, ke ema ApaNane zaMkA thaI ke e kathana mRSA haze te pachI jagatakartAe evA puruSane janma paNa kAM Aya? nAmabALaka putrane janma ApavA zuM prayojana hatuM ? tema vaLI e puruSo sarvajJa hatA; jagatakartA siddha heta to ema kahevAthI teone kaMI hAni nahotI." zrI AtmasiddhizAe saM. 1952mAM racyuM temAM paNa te Izvara viSe jaNAvyuM cheH Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA "kartA Izvara koI nahIM, Izvara zuddha svabhAva; athavA preraka te gaNe, izvara deSa prabhAva." bhAvArtha-jagatane athavA jenAM karmone Izvara kartA kaI che nahi; zuddha AtmasvabhAva jene thayuM che te Izvara che, ane tene je preraka eTale karmakartA gaNue te tene deSane prabhAva thayo gaNA joie; mATe IzvaranI preraNA jIvana karma karavAmAM paNa kahevAya nahIM. je IzvarAdi karmanA vaLagADanAra hoya te te jIva nAmano vacce koI paNa padArtha rahe nahi. kemake preraNAdi dharme karIne tevuM astitva samajAtuM hatuM, te preraNAdi te IzvarakRta ya athavA IzvaranA guNa TharthI to pachI bAkI jIvanuM svarUpa zuM rahyuM ke tene -jIva eTale AtmA kahIe? eTale karma Izvaraprerita nahIM paNa AtmAnAM pitAnAM ja karelAM hatAM yogya che." "jinezvaranI bhakti bhAga " ane "bhakitane upadeza e banne pAdamAM gadyapadya dvArA uttama nimittanA saMge ApaNuM bhAva ullAsa pAme che ane tenuM uttama phaLa prApta thAya che, te viSe vivecana che. lakSmI, mahAna kuTuMba, putra ane adhikAranI prAptine loko mahattA mAne che. temAM mahattAne badale laghutA che ema sAbita karI AtmAnI mahattA te satyavacana, dayA, kSamA, brahmacarya, paropakAra ane samatAmAM rahI che te darzAvavA "kharI mahattA'no pATha lakhe che. jagatamAM mAna na hota te ahIM ja mekSa heta' e vAkyanI yathArthatA darzAvatuM bharata cakravatInA bhAi bAhubaLanuM dRSTAMta TUMkAmAM bAhubaLa" nAmane pAThamAM ApyuM che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALAbAlAvabodha pachI "cAra gati" ane "saMsArane cAra upamA" viSe traNa pATha ApI saMsAra duHkhamaya ane asAra che ema upadezI vairAgyamAM praveza karAvyuM che ane te vairAgyanI vRddhi thAya tevuM "bAra bhAvanA" viSe saMkSipta vivecana che. A ja pAThane vistAra karI daSTa ane pramANu zikSAthI vizeSa vivecana karI "bhAvanA bedha" nAmanA ladhu graMthanI racanA karI che. kAyotsarga eTale kAyAnI upekSA karI AtmasvarUpamAM rahevAnI pratijJA amuka kALa sudhI karavI ane temAM kevI daDhatA rAkhavI tenuM daSTAMta "kAmadeva zrAvaka' nA pAThamAM ApyuM che ane hAlanA zrAvakonI dharmadaDhatA eka pAI jevA lAbha mATe dharmazAkha kADhe tevI che tene kheda pragaTa karyo che. lorDa bekananA nibaMdhonI smRti karAve te "satya" viSe pATha che temAM vasurAjA asatya bolavAthI adhogati pAme tenI kathA paNa ApI che. satsaMga" viSe je nibaMdhanA rUpamAM lakhAyuM che tevuM aMgrejI sAhityamAM kyAMya paNa maLI zake tevuM nathI. "parigrahane saMkeca" e viSe bahu asarakAraka ane vicAravA yogya sUcanAo sahita subhama cakravartInuM daSTAMta ApI parigrahanI aniSTatA darzAvI che tathA parigraha e pApanuM mULa che, pApane pitA che ema sAbita karyuM che. tattva samajavuM" e pAThamAM pipaTa peThe mukhapAThe zA kare paNa artha na samaje te upara hAsyotpAdaka daSTAMta sAthe tatvavicAra karanArane sukha AnaMda viveka ane pariNAme mahaddabhUta phaLa thAya che te viSe ati mahatvanI sUcanA karI che. "yatanA" viSenA pAThamAM gRhastha gRhakAryAdimAM kALajI rAkhIne kAma karavAthI ghaNuM jIvahiMsA bace che te uparAMta A lekamAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA asvacchatA, agavaDa, anArogyatA Adi dUra thAya che ane paralokamAM duHkhadAyI mahApApanAM phaLa bhogavavAM paDatAM nathI, ityAdi aneka vyavahAru sUcanAo sahita TUMkAmAM ghaNuM lakhyuM che. - "rAtribhojana' nA pAThamAM rAtribhojanane niSedha dharmazAstramAM ane Ayurveda vagere vaidaka zAstromAM kema kare che tenAM kAraNo ApI "cAre prakAranA AhAra rAtrine viSe tyAgavAthI mahatu phaLa che" e jinavacananuM samarthana karyuM che. "sarva jIvanI rakSA" viSe be pATha lakhyA che. "dayA e ja dharmanuM svarUpa che' e viSe aneka dharmomAM varNana hovA chatAM dayAnuM sUkSma svarUpa mahAvIra bhagavAne nirUpaNa karyuM che ane tenA anuyAyIo cAhIne jIva haNavAnI leza IcchA karatA nathI tenuM kAraNa kharuM dharmatattva ke tenI zraddhA ke tene thoDe aMza che, vagere prathama bhAgamAM jaNAvI bIjA bhAgamAM zreNika rAjAnA mAMsAhArI sAmatine mAMsAhArano tyAga karAve tevI buddhizALI abhayakumAra pradhAne yojelI uttama yuktinI kathA ApelI che. ane evI zubhecchA darzAvI cheH ema ja tattvabodhane mATe yaunika nyAyathI anArya jevA dharmavAdIone zikSA ApavAne vakhata maLe to ApaNe kevA bhAgyazALI !" pratyAkhyAna' eTale amuka vastu bhaNI citta na karavuM ema tattvathI samajI hetupUrvaka niyama kare. niyama pALavAnI pratijJAthI manane zubha rAhamAM pravartavAnI zakti prApta thAya che. te ekAgra, vicArazIla ane vivekI bane che vagere lAbha darzAvI, niyamarahita dazAmAM pALelA sadAcAra kevA zithila hoya che tenI samaja - "pratyAkhyAna' pAThamAM ApI che. vinaya vaDe tattvanI siddhi che" e pAThamAM zreNika rAjAe vizva levA caMDALane siMhAsana para besADI pote sAmA UbhA rahyA tyAre caMDALa pAsethI vidyA prApta thaI e vistRta kathA dvArA vinaya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamALA-bAlAvabedha tatva pAmavAmAM prathama jarUrane guNa jaNAvyuM che. sudarzana zeTha" nAmanA tetrIsamA pAdamAM ekapatnIvrata pALanAra sudarzana zeThanA upara meha pAmelI abhyArANIe tene calAvavA karelA sarva prayatna vyartha thayA tyAre tenA upara Aropa mUkI tene phAMsIe caDhAvavAne hukama karAvyo. paNa brahmacaryanA prabhAvathI zaLI phATIne tenuM jhaLahaLatuM senAnuM siMhAsana thayuM e kathA ApelI che. pachInA pAkamAM "brahmacarya viSe suMdara kAvya che. tenI chellI kaDI "pAtra vinA vastu na rahe, pAtre Atmika jJAna pAtra thavA se sadA, brahmacarya, atimAna !" - namaskAra maMtra" pAThamAM paMca parameSTinAM nAma sahita pAMceya pUjya padanA maraNathI temanA svarUpa, guNa, Adine vicAra thatAM AtmakalyANa thAya che vagere kAraNe ApIne e maMtrane avazya karIne vimaLa bhAve jApa kare evI bhalAmaNa karI che. "anupUrvi" pAThamAM pitA-putranA saMvAdarUpe namaskAra maMtramAM citta ekAgra karI nirjarA karavAnA sAdhana tarIke "anupUrvi'nA keSTavALI nAnI copaDIne jaine upayoga kare che tene paramArtha samajAvyo che. sAmAyika vicAra" traNa pAThamAM vistArathI jaNAvyA che. sAmAyika eTale samabhAvathI utpanna thate jJAna darzana cAritra rUpa mokSamArgane lAbha, evo artha jaNAvI daza mananA, daza vacananA, ane bAra kAyAne ema batrIsa doSonA artha be bhAgamAM jaNAvI, trIjA bhAgamAM nirdoSa sAmAyika vidhipUrvaka karavA savistara sUcanA sahita preraNA karI che. pratikramaNa vicAra" pAThamAM je je doSa thayA hoya te eka pachI eka aMtarAtmAthI joI javA ane tene pazcAttApa karI te Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa deSathI pAchuM vaLavuM tenuM nAma pratikramaNa kahevAya che, e artha jaNAvI rUDhi mArge thatI jenenI A Avazyaka kriyAmAM keTaluM mAhAmya che te jaNAvI chevaTe bhalAmaNa karI che ke jema bane tema pratikramaNa dhIrajathI, samajAya evI bhASAthI, zAMtithI, mananI ekAgratAthI ane yatanapUrvaka karavuM. "bhakhArIne kheda' nAmanI vArtA be pAThamAM ApI, svapna samAna A saMsAra anitya ane capaLa chatAM mohAMdha prANIo temAM sukha mAne che paNa pariNAme kheda, durgati ane pazcAttApa pAme che evI zikhAmaNa ApI che. tathA AtmA avinAzI, akhaMDa ane nitya che ene upadeza karyo che. "anupama kSamA" nAmanA pAThamAM samabhAvathI kSamA rAkhanAra manuSya sAgara tarI jAya che e darzAvavA kRSNa vAsudevanA nAnAbhAI gajasukumAranI uttama kSamAnI kathA ApI che. chevaTe jaNAvyuM che ke tattvajJAnIonAM vacana che ke, AtmA mAtra svabhAvamAM Ave joIe ane te Ave te mekSa hatheLImAM ja che. rAga" nAmanA pAThamAM gautama svAmIne kevaLajJAna thavAmAM aTakAvanAra bhagavAna mahAvIranAM aMgopAMga, varNa, vANa, rU5 ityAdi parano moha hato e viSe kathAne prasaMga jaNAvI, saMsAra upara pAmara prANuone rAga anaMta duHkhanuM kAraNa darzAvI chevaTe nirNaya karyo cheH "jyAM rAga nathI tyAM dveSa nathI A mAnya siddhAMta che. rAga tIvra karmabaMdhananuM kAraNa che; enA kSayathI Atmasiddhi che." sAmAnya manoratha' nAmanA kAvyamAM svarUpanA vicAra sahita bAra vrata aMgIkAra karI jJAna, viveka, vicAranI vRddhi karavAnI tathA nava tattvane uttama bedha darzAvavAnI bhAvanA sahita mokSamArgamAM pravartavAne mane ratha darzAvyo che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-bAlAvabedha kapilamuni'nI kathA traNa bhAgamAM pAThI tRSNanI kaniSTatA tathA anaMtatA jaNAvI, tene tyAgathI saMtoSarUpa kalpavRkSa dvArA kevaLajJAna ane mokSa prApta thAya che e upadeza karatI suMdara kathA kahI che. tRSNAnI vicitratA' viSe kAvya dvArA tRSNa, mamatA, jaMjALa vaya vadhe tema vadhatI jAya che paNa zAMta thatI nathI e vAta suMdara manahara subhASita padyamAM samajAvI che. pramAdane pATha nibaMdhanA rUpamAM uttarAdhyana sUtranA kumapatra adhyananA sArarUpa asarakAraka zailIthI lakhAya che. "ati vicakSaNa puruSa saMsAranI sarvopAdhi tyAgIne ahorAtra dharmamAM sAvadhAna thAya che; paLane paNa pramAda karatA nathI. vicakSaNa puruSo aherAtranA ceDA bhAgane paNa niraMtara dharmakartavyamAM gALe che; ane avasare avasare dharmakartavya karatA rahe che. paNa mUDha puruSo nidrA, AhAra, mojazokha ane visthA temaja raMgarAgamAM Ayu vyatIta karI nAMkhe che. enuM pariNAma teo agatirUpa pAme che. eka paLa paNa vyartha khAvAthI eka bhava hArI javA jevuM che. ema tattvanI dRSTie siddha che!" viveka eTale zuM?' e pATha guru-ziSyanA saMvAda rUpe "viveka e ja dharmanuM mULa ane dharmarakSaka che te samajAvavA lakhe che. temAM guru vivekano sUkSma paNa suMdara artha samajAya che. "saMsAranAM sukho anaMtavAra AtmAe bhagavyAM chatAM, temAMthI haju paNa meha TaLyo nahIM, ane tene amRta jevAM gaNyAM e aviveka che; kAraNa saMsAra kaDavo che, kaDavA vipAkane Ape che. temaja vairAgya je e kaDavA vipAkanuM auSadha che, tene kaDo gaNyo; A paNa aviveka che. jJAna- darzanAdi guNone ajJAna-darzane gherI laI je mitratA karI nAMkhI che Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA te oLakhI bhAva-amRtamAM AvavuM, enuM nAma viveka che." "jJAnIoe vairAgya zA mATe bane ?' e pAThamAM saMsAra ekAMta duHkhamaya, avyavasthita, caLavicaLa ane anitya varNavI mehanIne lIdhe pataMgiyuM dIvAmAM paDe tema saMsAramAM jIva racI rahyA che te jaNAvavA cakravatI ane bhUMDa bannene bheganI Asakti aneka rUpe sarakhI varNavI che. chevaTe jaNAve cheH bhaga bhogavavAmAM banne tuccha che. bannenAM zarIra parU mAMsAdikanAM che; asAtAthI parAdhIna che; saMsAranI uttamottama pI AvI rahI, temAM AvuM duHkha, AvI kSaNiktA, AvI tucchatA, AvuM aMdhapaNuM, e rahyuM che. te pachI bIje sukha zA mATe gaNavuM joIe ? e sukha nathI, chatAM sukha gaNe te je sukha bhayavALAM ane kSaNika che te duHkha ja che. anaMta tApa, anaMta zeka, anaMta duHkha joIne jJAnIoe e saMsArane pUTha dIdhI che te satya che. e bhaNuM pAchuM vALI jevA jevuM nathI. tyAM duHkha duHkhane duHkha ja che. duHkhanA e samudra che. "vairAgya e ja anaMta sukhamAM laI janAra utkRSTa bhemiyo che." mahAvIra zAsana" jevA vizALa viSayane eka pAThamAM addabhuta zailIthI sAgarane gAgaramAM samAve tema zamAvyo che. janmathI nirvANa sudhInI mahAvIra jIvananI rUparekhA derI 21000 varSa sudhI dharmatIrtha pravartanAra jaNAvyuM cheH jaina samudAyamAM paraspara matabheda bahu paDI gayA che. paraspara niMdAgraMthI jALa mAMDI beThA che. madhyastha puruSa matamatAMtaramAM nahIM paDatAM viveka vicAre jina zikSAnAM mULatatva para Ave che; uttama zIlavAna munio para bhAvika rahe che, ane satya ekAgratAthI pitAnA AtmAne dame che. ApaNe kyAM tattvane vicAra karIe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-bAlAvabaMdha 51 chIe ? kayAM uttama zIlano vicAra karIe chIe ? niyamita vakhata dharmamAM jyAM vyatIta karIe chIe? dharmatIrthanA udayane mATe kayAM lakSa rAkhIe chIe ? kayAM dAjha vaDe dharmatatvane zedhIe chIe? ... paNa tattvane kaika ja jANe che; jANyA karatAM jhAjhI zaMkA karanArA ardhadagdha paNa che; jANIne ahaMpada karanAra paNa che. paraMtu jANune tatvanA kAMTAmAM taLanArA keIka viralA ja che . . . TUMkAmAM kahevAnuM ke ApaNe ApaNA AtmAnA sArthaka arthe matabhedamAM paDavuM nahIM. uttama ane zAMta munione samAgama, vimaLa AcAra,viveka, temaja dayA, kSamA AdinuM sevana karavuM. mahAvIra tIrthane artha bane te vivekI bedha kAraNa sahita Apo. tuccha buddhithI zaMkti thavuM nahIM, emAM ApaNuM parama maMgaLa che e visarjana karavuM nahIM." "azuci kone kahevI?" e pAThamAM brahmacaryanI nava vADamAM bhagavAne snAna karavAnI nA kahI che tene khulAso saMvAda rUpe spaSTa darzAvyo che. zarIranI malinatAne azuci kahevI e vAta kaMi vicArapUrvaka nathI. zarIra pite zAnuM banyuM che e te vicAra kare, rakata, pitta, maLa, mUtra, lebsane e bhaMDAra che. te para mAtra tvacA che; chatAM e pavitra kema thAya? vaLI sAdhue evuM saMsAra kartavya karyuM na hoya ke jethI teone snAna karavAnI AvazyakatA rahe. nahAvAthI kAmAgninI pradIptatA, vratane bhaMga, pariNAmane badalavuM, asaMkhyAtA jatune vinAza, e saghaLI azuci utpanna thAya che, ane ethI AtmA mahAmalina thAya che. prathama eno vicAra kara joIe. AtmAnI malinatA e ja azuci che. gRhasthAzramIoe sAMsArika pravartanathI thayelI anicchita jIvahiMsAdi yukata evI zarIra saMbaMdhI azuci samajaNapUrvaka TALavI ja joIe. jaina jevuM eke pavitra darzana nathI; yathArtha pavitratAne bedhaka te che. paraMtu zocAzaucanuM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 2 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA svarUpa samajavuM joIe." "sAmAnya nitya niyama" pAThamAM AkhA divasamAM dharmAtmA gRhastha pALavA yogya sadAcAra TUMkAmAM jaNAvyo che. "vizeSa vicAravAthI ane tema pravartavAthI te vizeSa maMgaLadAyaka ane AnaMdadAyaka thaze." kSamApanAe gaghaprArthanAne pATha che. dararoja AtmAthI juve te pATha bhaNavA yogya che. temAM potAnA de atyaMta laghutAthI bhagavAnanI samakSa raju karI potAnuM anAthapaNuM darzAvyuM che tathA bhagavAnanuM, bhagavAne kahelA dharmanuM ane temanA munine zaraNa grahaNa karI sarva pApathI mukta thavAnI abhilASA ane pApane pazcAttApa karI sUma vicArathI UMDA UtarI bhagavAnanA svarUpanA vicArathI pitAnA svarUpanI khAtrI karI bhagavAne kahelAM tamAM niHzaMka thavAnI ane bhagavAne kahelA mArgamAM ahorAtra rahevAnI vRtti yAcI che. aMte pazcAttApathI karmajanya pApanI kSamA IcchI che. hajAro naranArIo A pATha mukhapATha karI daraja niyamitapaNe prArthanA kare che, e uttama A pATha che. "vairAgya e dharmanuM svarUpa che' e pAThamAM satyadharma tarapha vAMcanAranuM lakSa karAvavA kaMIka parIkSaka buddhi jAgrata thAya te prakAre TUMkAmAM asarakAraka upadeza che. "A jagatamAM aneka dharmamate cAle che, te saMbaMdhI apakSapAte vicAra karatAM AgaLathI ATaluM vicAravuM avazyanuM che ke jyAM strIo bhegavavAne upadeza karyo hoya, lakSmIlIlAnI zikSA ApI haya, raMga rAga gulatAna ane ezaArAma karavAnuM tattva batAvyuM hoya tyAM ApaNA AtmAnI sat zAMti nathI, kAraNa e dharmamata gaNue te Akho saMsAra dharmamayukta ja che. tattvajJAnInI dRSTie AtmA saMsAramAM viSayAdika malinatAthI paryaTana kare che. te malinatAne kSaya vizuddha bhAvajaLathI he Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sikSamALA-bAlAvabaMdha joIe. ahaMtanAM tatvarUpa sAbu ane vairAgyarUpI jaLa vaDe, uttama AcAra rUpa patthara para, Atmavastrane dhanAra nigraMtha guru che. AmAM je vairAgya jaLa na hoya te bIjAM badhAM sAhitya kaMI karI zakatAM nathI. mATe vairAgyane dharmanuM svarUpa kahI zakAya. ahaMtapraNIta tattva vairAgya ja bedhe che, to te ja dharmanuM svarUpa gaNavuM." "dharmanA matabheda' viSe traNa pAThamAM praznottara rUpe parIkSaka buddhi keLavAya tevI carcA karelI che. vedAMta, sAMkhya, bedha, nyAyamata, vizeSika, zaktipaMtha, vaiSNava, IslAmI, krAIsTa matanA upadezake pitAnuM kaheluM satya ane bAkInA badhA asatya, kutarkavAdI che ema mAnI cogya ayogya khaMDana kare che, tyAre ApaNe zuM vicAra kare ? aneka dharmanA matabhedanuM kAraNa zuM? "tenuM samAdhAna ema che ke te dharmamatavALAeAnI jyAM sudhI buddhinI gati pahoMcI tyAM sudhI temaNe vicAra karyo. anumAna, tarka ane upamAdika AdhAra vaDe teone je kathana siddha jaNAyuM te pratyakSa rUpe jANe siddha che evuM temaNe darzAvyuM; je pakSa lIdhe temAM mukhya ekAMtika vAda lIdhe; bhakti, nIti, jJAna, kriyA Adi eka pakSane vizeSa lIdhe, ethI bIjA mAnavA yogya viSayo temaNe dUSita karI dIdhA. vaLI je viSaye temaNe varNavyA te sarva bhAvabhede teoe kaMI jANyA nahotA, paNa pitAnI buddhi anusAra bahu varNavyA. tArkika siddhAMta daSTAMtAdithI sAmAnya buddhivALA AgaLa ke jaDabharata AgaLa teoe siddha karI batAvyA. kIrti, lokahita ke bhagavAna manAvAnI AkAMkSA emAMnI ekAdi paNa emanA mananI bhramaNuM hovAthI atyujha udyamAdithI teo jaya pAmyA. keTalAke zaMgAra ane lokechita sAdhanAthI manuSyanAM mana haraNa karyA. duniyA mehamAM te mULe DUbI paDI che, eTale e icchita darzanathI gADara rUpe thaIne teoe rAjI thaI tenuM kahevuM mAnya rAkhyuM. keTalAke nIti, tathA kaMI vairAgyAdi guNa dekhI te Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLa kathana mAnya rAkhyuM. pravartakanI buddhi teo karatAM vizeSa hovAthI tene pachI bhagavAna rUpa ja mAnI lIdhA. keTalAke vairAgyathI dharmamata phelAvI pAchaLathI keTalAMka sukhazIliyAM sAdhanane baMdha bezI pitAnA matanI vRddhi karI. pitAno mata sthApana karavAnI bhramaNae ane pitAnI apUrNatA ItyAdika game te kAraNathI bIjAnuM kaheluM pitAne na rucyuM eTale teNe jude ja rAha kA. Ama aneka matamatAMtaranI jALa thatI gaI. cArapAMca peDhI eka dharmamata rahyA eTale pachI te kuLadharma thaI paDe. ema sthaLe sthaLe thatuM gayuM. veda sivAyanA bIjA matonA pravartakonAM caritra ane vicAre ityAdika jANavAthI te mate apUrNa che ema jaNAI Ave che. vartamAnamAM je veda che te ghaNA prAcIna graMtho che tethI te matanuM prAcInapaNuM che, paraMtu te paNa hiMsAe karIne duSita hovAthI apUrNa che. temaja sarAgInAM vAkya che ema spaSTa jaNAya che. "je pUrNa darzana viSe atre kahevAnuM che te jaina eTale nirAgInA sthApana karelA darzana viSe che. enA bodhadAtA sarvajJa ane sarvadarzI hatA. kALabheda che to paNa e vAta siddhAMtika jaNAya che. dayA, brahmacarya, zIla, viveka, virAgya, jJAna, kriyAdi enA jevAM pUrNa ekee varNavyA nathI. tenI sAthe zuddha AtmajJAna, tenI kaTio, jIvanAM cyavana, janma, gati, vigrahagati, yonidvAra, pradeza, kALa, tenAM svarUpa-e viSe e sUkSma bodha che ke je vaDe tenI sarvajJatAnI niHzaMkatA teonA keTalAka siddhAMta evA sUkSma che ke je ekeka vicAratAM AkhI jiMdagI vahI jAya. bahu mananathI sarva dharmamata jANa pachI tulanA karanArane A kathana avazya siddha thaze." sukha viSe vicAra " bahu manana karavA yogya kathA cha pAThamAM yajI, mahApuruSanA jIvananI chApa jema vAcaka varga upara ajaba Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-bAlAvabodha paDe che tema eka garIba brAhmaNa kevuM sukha deva pAse mAgavuM te zodhavA pravAsa karI thAkI gaye paNa kaI kharo sukhI jaNa nahi. chevaTe dvArikAnA eka mahAdhanADhayane tyAM jaI caDhayo ane tene sukhI joI nizcaya kare che ke have tapa karIne je huM mAruM te A mahAdhanADhaya jevuM ja saghaLuM mAguM, bIjI cAhanA karuM nahi. e vicAra sAMbhaLI te dhanADhaye jaNAvyuM ke "mAre siddhAMta te e che ke jagata duHkhathI karIne dAjhatuM che. tame mane sukhI juo che paraMtu vAstavika rIte huM sukhI nathI." ema kahI pitAnuM vRttAMta tene jaNAve che. temAM saMsAranI aneka viTaMbanAomAM koTayAvadhi dhanane nAza thatAM thayelAM duHkha, kuTuMbIonA viyoganAM paDelAM duHkha; pharI paradezanAM duHkha veThI dhana kamAvA karelA puruSArtha, tenI sAthe karavAM paDelAM pApa, sahana karelAM du:kha, kuTuMbIonA viyega vaDe vagara damaDIe jAve je vakhate te game te vakhatanI sthiti ajJAna daSTie AMkhamAM AMsu Ave tevI varNavI jaNAvyuM ke "A vakhate paNa dharmamAM lakSa rAkhyuM hatuM, divasane amuka bhAga temAM rokata hatA, te lakSmI ke evI lAlace nahi; paraMtu saMsAraduHkhathI e tAranAra sAdhana che ema gaNIne motane bhaya kSaNa paNa dUra nathI, mATe e kartavya jema bane tema tvarAthI karI levuM, e mArI mukhya nIti hatI. durAcArathI kaMI sukha nathI; mananI tRpti nathI; ane AtmAnI malinatA che. e tattva bhaNuM meM mAruM lakSa doreluM hatuM." pachI pitAnI samRddhi tathA vartamAna sukha ane sadAcAranA niyame brAhmaNane jaNAvI kahyuM: "huM bahu vicArI vicArI vyApAra vahIvaTa karate hatA, to paNa mAre AraMbhe pAdhi, anIti ane leza paNa kapaTa sevavuM paDayuM nathI, ema to nathI ja. aneka prakAranAM AraMbha ane kapaTa mAre sevavAM paDyAM hatAM. Apa je dhAratA che ke devopAsanathI lakSmI prApta karavI, te te je puNya na hoya te koI kALe maLanAra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA nathI. puNyathI pAmelI lakSmI vaDe mahAraMbha, kapaTa ane mAna pramukha vadhAravAM te mahApApanAM kAraNa che; pApa narakamAM nAkhe che. pApathI AtmA mahAna manuSyadeha eLe gumAvI de che. lakSmInI ane te vaDe AkhA saMsAranI upAdhi bhegavavI te huM dhAruM chauM ke vivekI AtmAne mAnya na heAya. jema ApanI icchA hoya tema kare. Apa vidvAna che. huM vidvAnane cAhuM chuM. ApanI abhilASA hoya tA dharmadhyAnamAM prasakta thaI sahakuTuMba ahIM bhale rahe. '' pachI peAtAnA sAmAnya vicAre te brAhmaNune kahe che: " jee mAtra lakSmIne upArjana karavAmAM kapaTa, lAla ane mAyAmAM muMjhAyA paDayA che te bahu du:khI che. tene te pUrA upayAga ke adhUrA upayega karI zakatA nathI. mAtra upAdhi ja bhAgave che. te asaMkhyAta pApa kare che. tene kALa acAnaka upADI jAya che. adhAti pAmI te jIva anaMta saMsAra vadhAre che. maLelA manuSyadeha nirmAlya karI nAkhe che jethI te niraMtara duHkhI ja che. " jeoe peAtAnAM upavikA jeTalAM sAdhana mAtra alpAraMbhathI rAkhyAM che, zuddha ekapatnIvrata, saMteSa, parAtmAnI rakSA, yama, niyama, parApakAra, alpa rAga, alpa dravyamAyA ane satya temaja zAstrAdhyayana rAkhela che, je satpuruSAne seve che, jeNe nigraMthatAnA manAratha rAkhyA che, bahu prakAre karIne saMsArathI je tyAgI jevA che, jenA vairAgya ane viveka utkRSTa che tevA puruSo pavitratAmAM sukhapUrvaka kALa nirgamana kare che. (6 sarva prakAranA AraMbha ane parigrahathI e rahita thayA che, dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI jee apratibaMdhapaNe vicare che, zatru-mitra pratye je samAna dRSTivALA che . ane zuddha AtmadhyAnamAM jemanA kALa nirgamana thAya che, athavA svAdhyAya dhyAnamAM je lIna che, evA jitendriya ane ntikaSAya te nizrcathA parama sukhI che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mekSamALA-bAlAvabedha pa7 sarva ghanaghAtI karmane kSaya jemaNe karyo che, cAra karma pAtaLAM jenAM paDayAM che; je mukta che, je anaMtajJAnI ane anaMtadarzI che te te saMpUrNa sukhI ja che. mekSamAM teo anaMta jIvananAM anaMta sukhamAM sarva karmaviratatAthI birAje che. "Ama sapuraSoe kahelo mata mane mAnya che. pahelo to. mane tyAjya che. bIjo hamaNuM mAnya che; ane ghaNe bhAge e grahaNa karavAne mATe bedha che. trIjo bahumAnya che. ane je te sarvamAnya ane saccidAnaMda svarUpa che. je vivekIo A sukha saMbaMdhI vicAra karaze teo bahu tattva ane AtmazreNinI utkRSTatAne pAmaze. emAM kahelA apAraMbhI, nirAraMbhI ane sarvamukta lakSaNe lakSapUrvaka manana karavA jevAM che. jema bane tema alpAraMbhI thaI samabhAvathI janasamudAyane hita bhaNI vaLavuM; paropakAra, dayA, zAMti, kSamA ane pavitratAnuM sevana karavuM e bahu sukhadAyaka che. nirgathatA viSe te vizeSa kahevAnuM nathI. muktAtmA anaMta sukhamaya ja che." "amUlya tattvavicAra" nAmanA kAvyamAM manuSyabhavanI durlabhatA darzAvI te vyartha vahI na jAya, kAlpanika sukha zodhavAmAM mekSasAdhana rahI na jAya te viSe cetavaNI ApI che; saMsAramAM lakSmI, adhikAra, kuTuMba parivAranI vRddhine mahAbhAgya mAnavAmAM Ave che ane te mATe Akho manuSyabhava hArI jAya che tene vicAra karavA sUcanA jaNAvI Atmika AnaMda game tyAMthI prApta karavA sUcavyuM che. AtmavicAra Uge tevo vicAra preratAM jaNAve che huM koNa chuM? kyAMthI thaye? zuM svarUpa che mAruM kharuM ? kenA saMbaMdhe vaLagaNa che ? rAkhuM ke e pariharuM? enA vicAra vivekapUrvaka zAMta bhAve je karyA, to sarva Atmika jJAnanAM siddhAMta-tattva anubhavyAM." Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA koI AtmaanubhavI puruSanA vacana upara vizvAsa karavAthI AtmasvarUpa prApta thAya che ema jaNAvI, chellI be lITI hRdayamAM lakhI rAkhavA ceAgya lakhI che: "" " re ! Atma tArA ! Atma tArA ! zIghra ene oLakhe; sarvAtmamAM sama dRSTi dyA: A vacanane hRdaye lakhA. " * jitendriyatA ' pATha nibaMdhanA rUpe manane vaza karavA viSe bahu upayAgI sUcanAo sahita lakhAyele cheH "mana kAIthI ja akasmAta jItI zakAya che, nahIMtA gRhasthAzrame abhyAse karIne jItAya che; e abhyAsa nigraMthatAmAM bahu thaI zake che; chatAM sAmAnya paricaya karavA mAMgIe teA tenA mukhya mArga A che ke te je duricchA kare tene bhUlI javI; tema karavuM nahIM. te jyAre zabda sparzIrdi vilAsa icche, tyAre ApavA nahIM. TUMkAmAM ApaNe ethI dvArAvuM nahIM paNa ApaNe ene dAravuM; mekSamArga ciMtavyAmAM rAkavuM. jitendriyatA vinA sarva prakAranI upAdhi UbhI ja rahI che. tyAge na lAgyA jevA thAya che, leAkalajAe tene sevave paDe che. mATe abhyAse karIne paNa manane svAdhInatAmAM laI avazya Atmahita karavuM.' * bhrahmacaryanI nava vADa e pATamAM brahmacaryarUpI eka suMdara jhADa ane tene rakSA karanArI nava vidhie tene nava vADanuM rUpa ApI AcAra pALavAmAM vizeSa smRti rahI zake evI saraLatA karI che. ' sanatkumAra ' nuM citra acibhAvanA darzAvavA e pAThamAM lakhyuM che, sanatkumAra cakravartInuM rUpa jovA e deve svargamAMthI AvyA hatA, joI ne AnaMda pAmyA paraMtu pUrvanAM pApane laI ne tathA A kAyAnA mada saMbaMdhI meLavaNa thavAthI e ghaDImAM cakravartInI kAyA jheramaya thaI gaI. " kAyAne AvA prapaMca joI ne sanakumArane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-bAlAvabodha 59 aMtaHkaraNamAM vairAgya utpanna thayo. AvIne AvI azuci strI, putra, mitrAdinAM zarIramAM rahI che. e saghaLuM meha, mAna karavA gya nathI, ema vicArI te cha khaMDanI prabhutA tyAgI cAlI nIkaLyA. sAdhurUpe jyAre vicAratA hatA tyAre teone mahAroga utpanna thayA. tenA satyatvanI parIkSA levAne koI deva tyAM vaidarUpe Avyo ne kahyuM je IcchA hoya te tatkALa huM te rogane TALI ApuM. sAdhu bolyA "he! vaidya, karma rUpI roga mahAunmata che; e roga TALavAnI tamArI je samarthatA hoya to bhale mAre e roga TALe, e samarthatA na hoya te A roga bhale rahyA. maLamUtra, narka, hADa, mAMsa, parU ane kaleknathI jenuM baMdhAraNa TakayuM che, tvacAthI mAtra jenI manaharatA che te kAyAne meha, khare! vibhrama ja che." batrIza yoga AtmAne ujajavaLa karavA mATe batrIza bela A pAThamAM jaNAvyA che. ekeka yoga amUlya che. saghaLA saMgraha karanAra pariNAme anaMta sukhane pAme che. jemakeH mamatvane tyAga kara, gupta tapa karavuM, samakti zuddha rAkhavuM, zuddha karaNImAM sAvadhAna thavuM, ApattikALe paNa dharmanuM daDhatva tyAgavuM nahIM, maraNakALe ArAdhanA karavI ItyAdi. "mokSasukha' nAmanA pAThamAM zAstrAdhAre eka kathA lakhI cheH bhagavAnane gautama svAmIe mekSanA anaMta sukha viSe prazna karyo tyAre bhagavAne uttaramAM kahyuM: "gatama, e anaMta sukha huM jANuM chauM, paNa te kahI zakAya evI ahIM AgaLa kaMI upamA nathI. jagatamAM e sukhanA tulya kaI vastu ke sukha nathI." eka bhIle rAjAne vanamAM pANI pAyAthI tenA para prasanna thaIne rAjanagaramAM tene rAjA laI gayA ane aneka vastuo khAvAnI, jevAnI, suMghavAnI tene ApI paNa sagAMvahAlAM sAMbharatAM te chAnemAne vanamAM jatA rahyA. tyAM tenAM sagAMe pUchyuM: "tuM kyAM hato?" Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA bhale kahyuM: "bahu sukhamAM; tyAM meM bahu vakhANavA lAyaka vastuo joI." kuTuMbIoe pharI pUchyuM: "paNa te kevI che te amane kahe ?" bhIla kaheH "zuM kahuM, ahIM evI ekake vastu ja nathI." ghaNuM vastuo-zaMkhalA, chIpa, keDAM batAvI temaNe vAraMvAra pUchyuM paNa te kahI zakyo nahIM; tema anupameya mokSane saccidAnaMda svarUpamaya nirvikArI mokSanAM sukhanA asaMkhyAtamA bhAgane paNa gya upamA apAya tevuM ahIM keI sukha nathI. kSaNika sukha saMbaMdhI vicAra ADe sasukhane vicAra AvI zakato nathI. dharmadhyAna' viSe traNa pAThamAM cAra bheda, cAra lakSaNe, cAra AlaMbana ane cAra anuprekSA ema sena prakAre hitakArI ane upayogI varNana karyuM che. e dhyAna vaDe karIne AtmA munivabhAvamAM niraMtara praveza kare che. emAMnA keTalAka bhAva samajavAthI tapa, zAMti, kSamA, dayA, vairAgya ane jJAnane bahu bahu udaya thaze. - "jJAna saMbaMdhI be bola' nAmanA cAra pAThamAM nIcenA praznonI carcA TUMkAmAM vicAraNanI vRddhi thAya te prakAre karI che (1) jJAnanI zI AvazyaktA che? (2) jJAnaprAptinAM kaMI sAdhana che? (3) tene anukULa dravya, deza, kALa, bhAva che? (4) te kyAM sudhI anukULa che? (5) vizeSa vicAramAM e jJAnanA bheda keTalA che? (6) jANavA rUpa che zuM? . (7) enA vaLI keTalA bheda che? (8) jANavAnA sAdhana kayAM kyAM che ? (9) kayI kayI vATe te sAdhane prApta karAya che? (10) e jJAnane upayoga ke pariNAma zuM che ? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-bAlAvabaMdha paMcama kALa" nAmanA pAThamAM A kaLikALamAM kevuM vartana A bharatakSetre thavuM joIe tene mATe sapuruSoe keTalAka vicAre jaNAvyA che te anusAra pratyakSa ApaNuM najare jaNAya tevI paDatInI nizAnIo gaNAvI che. chevaTe jaNAvyuM che ke "paMcama kALanuM AvuM svarUpa jANIne vivekI puruSo tattvane grahaNa karaze. kALAnusAra dharmatattva zraddhA pAmIne ucca gati sAdhI pariNAme mokSa sAdhaze. nigraMtha pravacana, nigraMtha guru ityAdi dharmatattva pAmavAnAM sAdhana che. enI ArAdhanAthI karmanI virAdhanA che." tattvAvadha' viSe 17 pATha lakhI temAM nava tattanuM svarUpa jANavAnI jarUra jaNAvA lakhe cheH "nigraMtha pravacanane je je sUkSma bodha che, te tavanI daSTie navatattvamAM samAI jAya che, temaja saghaLA dharmamatAnA sUma vicAra e navatattva vijJAnanA eka dezamAM AvI jAya che. AtmAnI je anaMta zaktio DhaMkAI rahI che tene prakAzita karavA ahaMta bhagavAnane pavitra baMdha che; e anaMta zakitao tyAre praphullita thAya ke jyAre navatatva vijJAnamAM pArAvAra jJAnI thAya." vartamAna sthiti varNavatAM teo jaNAve che mahAvIra bhagavaMtanA zAsanamAM bahu matamatAMtara paDI gayA che, tenuM mukhya kAraNa tattvajJAna bhaNIthI upAsaka varganuM lakSa gayuM e che. mAtra kriyAbhAva para rAcatA rahyA, jenuM pariNAma daSTigocara che. vartamAna zodhamAM AvelI pRthvInI vasati lagabhaga doDha abajanI gaNAI che; temAM sarva gacchanI maLIne jainaprajA mAtra viza lAkha che. e prajA te zrama pAsaka che. emAMthI huM dhAruM chauM ke navA tattvane paThana rUpe be hajAra puruSo paNa mAMDa jANatA haze; manana ane vicArapUrvaka te AMgaLIne Terave gaNuM zakIe teTalA puraSo paNa jANatA nahIM haze. ...e navatattva vicAra saMbaMdhI pratyeka munine mArI vijJapti che ke viveka ane gugamyatAthI enuM jJAna vizeSa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA vRddhimAna karavuM; ethI teonAM pavitra paMca mahAvrata dRDha thaze; jinezvaranA vacanAmRtanA anupama AnaMdanI prasAdI maLaze; munirvaAcAra pALavAmAM saraLa thaI paDaze; jJAna ane kriyA vizuddha rahevAthI samyakatvane udaya thaze; pariNAme bhavAMta thaI jaze." "navatatva eTale tenuM eka sAmAnya guMthanayukta pustaka heya te nahIM, paraMtu je je sthaLe je je vicAre jJAnIoe praNIta karyA che, te te vicAro navatattvamAMnA amuka eka be ke vizeSa tattvanA hoya che." eka samartha vidvAna sAthe zrImadane nigraMtha pravacananI camatkRti viSe vAtacIta thayelI temAM utpAda, vyaya ane dhrauvya ke upavA vighavA, dhuvA-e labdhi vAkyane anusAra jIva utpanna thAya che, jIva nAza pAme che, ane jIva nitya ke dhruva che ema hA pADIne pachI jIva utpanna nathI thatuM, jIva nAza nathI pAmate ane jIva dhruva nathI ema hA pADatAM aDhAra doSa Ave che ema te vidvAne vistArathI jaNAvyuM tenI spAduvAdadvArA kevI rIte "hA" ane "nA" pADatAM chatAM koI doSa na Ave te viSe sUma carcA cheDA vicAre paNa samajAya tevI saraLatAthI traNa cAra pAThamAM karI che. ane nyAyanA graMthamAM praveza karavA gya saMskAro vAcaka ane zAtAne paDe te zailIthI te pATha lakhAyA che. chevaTe, tattvAvabedhanA pATho kevA uddezathI lakhyA che te pite jaNAve cheH je je huM kahI game te kaMI kevaLa jainakuLathI janma pAmelA puruSane mATe nathI. paraMtu sarvane mATe che. tema A paNa niHzaMka mAnaje ke huM je kahuM chauM te apakSapAta ane paramArtha buddhithI kahuM chauM. "tamane je dharmatattva kahevAnuM che te pakSapAta ke svArtha buddhithI kahevAnuM mane kaMI prayojana nathI, pakSapAta ke svArthathI huM tamane adharmatattva badhI ardhagatine zA mATe sAdhuM? vAraMvAra tamane huM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAkSamALA-bAlAvamAdha nirgathanAM vacanAmRta mATe kahuM chauM, tenuM kAraNa te vacanAmRtA tattvamAM paripUrNa che, te che. jainamatapravartakA prati bhAre kaMI rAga buddhi nathI, ke e mATe pakSapAte huM kaMI paNa tamane kahuM; temaja anyamatapravartakA prati bhAre kaMI vaira buddhi nathI, ke mithyA enuM khaMDana karuM. bannemAM huM te maMdagati madhyastha rUpa chauM. bahu bahu mananathI ane mArI mati jyAM sudhI paheAMcI tyAM sudhInA vicArathI huM vinayathI kahuM chauM, ke priya bhavyA ! jaina jevuM eka pUrNa ane pavitra darzana nathI, vItarAga jevA ekake deva nathI, tarIne aneka duHkhathI pAra pAmavuM hoya te! e sarvana darzana rUpa kalpavRkSane sevA. Ama kahevAnuM kAraNa zuM ? te| mAtra tenI paripUrNatA, nirAgItA, satyatA ane jagadbhuitaSitA. ' ... "" 66 paraMtu jagata mAhAMdha che; matabheda che tyAM aMdhArUM che, mamatva ke rAga che tyAM satya tattva nathI. 3 " huM eka mukhya vAta tamane kahuM chauM ke je mamatva rahitanI ane nyAyanI che. te e ke game te darzana tame mAnA; game teA pachI tamArI dRSTimAM Ave tema jainane kaheA, sarvadarzananAM zAstratattvane juo, tema jaina tattvane paNa jIe. svataMtra Atmika zaktie je ceAgya lAge te aMgIkAra kareA. mAruM ke bIjA game tenuM bhale ekadama tame mAnya na kareA, paNa tattvane vicArA. "" * samAjanI agatya ' viSenA pAThamAM aMgrejonA utsAha ane e utsAhamAM anekanuM maLavuM e temanA vijayanuM kAraNa dRSTAMta rUpa ApI dharmanI unnati mATe ekatra thavA preraNA karatAM pote jaNAve cheH 66 kaLA kauzalyeA zeAdhavAnA huM ahIM kheAdha karatA nathI; paraMtu sarvajJa bhagavAnanuM kaheluM gupta tattva pramAda sthitimAM AvI paDayuM che tene prAzita karavA, tathA pUrvAcAryonAM guMthelAM mahAna zAstrI ekatra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa karavA, paDelA gacchanA matamatAMtarane TALavA temaja dharmavidyAne praphullita karavA sadAcaraNa zrImaMta ane dhImaMta bannee maLIne eka mahAna samAja sthApana karavAnI avazya che, ema darzAvuM chuM. pavitra syAhuvAda matanuM DhaMkAyeluM tatva prasiddhimAM ANavA jyAM sudhI prayojana nathI, tyAMsudhI zAsananI unnati nathI. mahAna samAjanA aMtargata upasamAja sthApavA. vADAmAM besI rahevA karatAM matamatAMtara tajI ema karavuM ucita che. huM IcchuM chauM ke te kRtyanI siddhi thaI jainanA aMtargaccha matabheda To; satya vastu upara manuSyamaMDaLanuM lakSa Avo; ane mamatva jAo ! " manenigrahanAM vidana' nAmanA pAThamAM aDhAra pApasthAnaka kSaya karavAmAM paNa vidanakartA tathA AtmasArthakatA aTakAvatA evA aDhAra bela gaNavyA che ane te tyAgavA preraNA karI che. "smRtimAM rAkhavA yogya mahAvAka" e daza anubhavapUrNa hitakArI vAkyono vicAravA yogya pATha che. vividha praznanAmanA pAMca pATha praznotara rUpe nigraMtha pravacananI siddhAMta pravezikAnI garaja sAre tevA che. te uparAMta anya darzananAM vrata ane mAnyatAnI kaMIka sarakhAmaNI paNa temAM che. "jinezvaranI vANI' e kAvya zAstra vAMcatAM pahelAM maMgaLAcaraNamAM bolavA yogya manahara bhASAmAM manahara chaMdamAM lakheluM che. pUrNAlikA maMgaLa' e cheluM kAvya aMtima maMgalarUpa be kaDImAM lakheluM rahasya pUrNa samANidarzaka che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanA bodha mokSamALA' saM. 1940mAM lakhAI ane . 1944mAM chapAIne bahAra paDI. ATalo cAra varSane vilaMba thAya tema hovAthI saM. 1942mAM ja "bhAvanA bedha' mekSamALA pachI lakhAyA chatAM te varSamAM prasiddha thayA, ane mekSamALAnA agAuthI thayelA grAhakone bheTa tarIke mokalavAmAM AvyA hatA. graMtha TUMke chatAM vairAgyathI bharapUra che ane kathAodvArA bhAvanAonuM varNana ApeluM hovAthI cittAkarSaka ane UMDI asara kare te AnaMdadAyaka banyo che. pAtratA pAmavAnuM ane krodhAdi kaSAya dUra karavAnuM A graMtha uttama sAdhana che. TUMkA udaghAtamAM kharuM sukha mahAtmAone baMdha ane khAsa karIne mahAvIrano mAnavA yaMgya bodha tathA mekSane arthe e sarvane upadeza che ema jaNAvI, mokSamALAmAM "bAra bhAvanA" viSe lakhelo pATha mUkyo che. pachI banne graMthonuM prayojana TUMkAmAM bahu suMdara rIte darzAvyuM cheH Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA "uttama tattvajJAna ane parama suzIlanA upadeza karanArA puruSA kaMi ochA thayA nathI; tema A graMtha kaMi tethI uttama vA samAnatA rUpa nathI; paNu vinayarUpe te upadezakAnA dhuraMdhara pravacane AgaLa kaniSTha che. A paNa pramANabhUta che ke pradhAna puruSanI samIpa anucaravuM avazya che; tema tevA dhuraMdhara graMthanuM upadezakhIja reApAvA aMtaHkaraNa kAmala karavA AvA graMthanuM prayAjana che. " tattvajJAna temaja suzIlanI prApti mATe ane pariNAme anaMta sukha prApta karavA mATe je je sAdhya sAdhanA zramaNa bhagavaMta jJAtaputre prakAzyAM che, tene sva5tAthI kiMcit, tattva saMcaya karI, temAM mahApuruSonAM nAnAM caritrA ekatra karI A bhAvanAmeAdha tathA mekSamALAne vibhUSita karI che, te 'vidagdhamukhamaMDane bhavatuM. ' 993 prathama anitya bhAvanAmAM 'bhikhArIne kheda ' nAmanA meAkSamALAne pATha mUkI chevaTe pramANuzikSA ApI svama ane saMsAra banne zAkamaya ane capaLa sAbita karI buddhimAna puruSA Atmazreya zeAdhe che ema upadezyuM che. khIjI azaraNa bhAvanAnA dRSTAMtamAM paNa mekSamALAmAMnI anAthI muni ane zreNika rAjAnI kathA ApI da saMsAramAM chavAi rahelI anaMta azarNutAne tyAga karI satya zaraNarUpa uttama tattvajJAna ane parama suzIlane seve, aMte e ja muktinA kAraNa rUpa che' ema upadeza darzAvyA che. trIjI ekatva bhAvanA vaNavI che. temAM nima rAjarSi ane vipranA veze AvelA zakrendranA saMvAda ApyA che. indre aneka rIte parIkSA karI joI paNa nami rAjarSinA vairAgya ane sudRDhatA joine AnaMda pAmyA tathA stuti karavA lAgyAH " huM mahAyazasvI, mATuM Azcarya che ke te krodhane jItyA. ahA ! te ahaMkAranA parAjaya karyAM. Azraya ! te Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanA Adha mAyAne TALI. Azcarya ! teM lAbhane vaza kIdhA. Azcarya ! tAru saraLapaNuM. Azcarya ! tAruM nirmamatvapUNuM. Azcarya ! tArI pradhAna kSamA. Azcarya ! tArI nirlobhatA. "" "" pramANa zikSAmAM zuddha ane akhaMDa vairAgyanA vegavALAM nimarAjanAM vanAnA sAra lakhyA cheH he vipra ! tuM je je vastue mArI che ema kahevarAve che te te vastue mArI nathI. huM eka ja chauM, ekalA janAr chauM; ane mAtra prazaMsanIya ekatvane ja cAhuM chauM. '' te ekatva zAthI pAmyA te darzAvatuM nimarAjanuM caritra TuMkAmAM pramANa zikSAmAM ApyuM che; te anAthi muninA caritrane maLatuM vairAgyapreraka ane cetAvanAra che. tenA sAra eka ja kaDImAM chevaTe ApyA cheH "rANI sarve maLI sucaMdana dhasI, ne carcavAmAM hatI, khUjhayA tyAM kakaLATa kaMkaNutaNeA, zrAtI namI bhUpati; saMvAde paNa indrathI dRDha rahyA, ekatva sAcuM karyuM, evA e mithilezanuM caritra A saMpUrNa atre thayuM. ' gara zrI dattAtraye karelA covIsa gurumAM je kanyAe kaMkaNAnA khaDakhaDATa dUra karavA eka sivAya bAkInAM badhAM dUra karyA hatAM te kathAnI smRti Ape tevI tathA tattvajJAnI rAjiSa janaka videhInI mithilA nagarI devanI mAyAthI maLatI dekhAI chatAM, mAruM kaMI khaLatuM nathI ema mAnI nizciMta rahyA ane RSie mALA, pAthI ke pathArI levA rADayA hatA te dRSTAMtane maLatI 'uttarAdhyayana' nAmanA jainazAstramAMthI lIdhelI ane saMskArelI suMdara nima rAjiSanI A kathA che. cethI anyatva bhAvanA varNavI tenA dRSTAMtamAM bharata cakravartInA vaibhava darzAvI, sarvAge zeAbhitA zaNagAra chatAM hAthanI eka AMgaLImAMthI vIMTI nIkaLI paDI tethI AMgaLI aDavI jaNAI eTale bharatezvarane vairAgyanI utpattinuM nimitta banyuM ane kaivI vicAraNAthI kevaLajJAnanI utpatti thaI tenuM AkheTThama citra ApyuM cheH Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA aho ! kevI vicitratA che ke bhUmimAMthI utpanna thayelI vastune TIpIne kuzaLatAthI ghaDavAthI mudrikA banI; e mudrikA vaDe. mArI AMgaLI suMdara dekhAI e AMgaLImAMthI mudrikA nIkaLI paDatAM ethI viparIta dekhAva dIdhe; viparIta dekhAvathI azobhyatA ane aDavApaNuM khedarUpa thayuM. azalya dekhAvAnuM kAraNa mAtra vIMTI nahIM e ja karyuM ke? je vIMTI hatI to evI azobhA huM na jeta. e mudrikA vaDe mArI A AMgaLI zobhA pAmI; e AMgaLI vaDe A hAtha zebhe che; ane e hAtha vaDe A zarIra zobhA pAme che. tyAre emAM huM zobhA konI gaNuM? ati vismayatA ! mArI A manAtI manahara kAMtine vizeSa dIpta karanAra maNirmANakyAdinAM alaMkAro ane raMgaberaMgI vastra TharyA. e kAMti mArI tvacAnI zobhA TharI; e tvacA zarIranI guptatA - DhAMkI suMdara dekhADe che; ahehe ! A mahA viparItatA che! je zarIrane huM mAruM mAnuM chuM te zarIra mAtra tvacA vaDe, ane te tvacA kAMti vaDe, ane te kAMti vastrAlaMkAra vaDe zebhe che tyAre zuM mArA zarIranI te kaMI zobhA nahIM ja ke? rUdhira, mAMsa ane hADane ja kevaLa e mALo ke? ane e mALo te huM kevaLa mAro mAnuM chuM. kevI bhUla! kevI bhramaNA ! ane kevI vicitratA che ! kevaLa huM para muddagalanI zobhAthI zobhuM chuM. koIthI ramaNikatA dharAvatuM zarIra te mAre mAruM kema mAnavuM ? ane kadApi ema mAnIne huM emAM mamatva bhAva rAkhuM te paNa kevaLa duHkhaprada ane vRthA che. A mArA AtmAne e zarIrathI eka kALe viyega che! AtmA jyAre bIjA dehane dhAraNa karavA paravaraze tyAre A deha ahIM rahevAmAM kaMI zaMkA nathI. e kAyA mArI na thaI ane nahIM thAya tyAre huM ene mArI mAnuM chauM ke mAnuM e kevaLa mUrkhatA che. jene eka kALe viyAga thavAne che, ane je kevaLa anyatvabhAva dharAve che temAM mamatvapaNe zuM rAkhavuM e jyAre mArI thatI nathI, tyAre mAre enAM thavuM zuM ucita che ? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanA bAdha nahIM, nahIM. e jyAre mArI nahIM, tyAre huM ene nahIM; ema vicAruM, daDha karuM, ane pravartana karuM, ema viveka buddhinuM tAtparya che. A AkhI sRSTi anaMta cIjathI ane anaMta padArthothI bharelI che; te saghaLA padArtha karatAM jenA jeTalI koI paNa vastu para mArI priyatA nathI, te vastu te mArI na thaI, te pachI bIjI kaI vastu mArI hoya ? aho ! huM bahu bhUlI gaye. mithyA mehamAM lathaDI paDe. te nava yauvanAo, te mAnelA kuLadIpaka putra, te aDhaLaka lakSmI, te che khaMDanuM mahAna rAjyae mArAM nathI. emAMnuM leza mAtra mAruM nathI. emAM bhAre kiMcita bhAga nathI. je kAyAthI huM e saghaLI vastuone upabhoga lauM chuM, te bhAgya vastu jayAre mArI na thaI, tyAre bIjI- mArI mAnI beThelo-vastu nehI, kuTuMbI ItyAdi mArAM zuM thanAra hatAM ? nahIM, kaMI ja nahIM. e mamatva bhAva mAre joI te nathI ! e putra, e mitra, e kalatra, e vaibhava ane e lakSmIne mAre mArAM mAnavAM ja nathI ! huM ene nahIM,ne e mArAM nahIM! puNyAdi sAdhIne meM je je vastu prApta karI te te vastu mArI na thaI e jevuM saMsAramAM kayuM khedamaya che ? mArAM ugra puNyatvanuM pariNAma A ja ke ? chevaTe e saghaLAMne viyAga ja ke? puNyatvanuM e phaLa pAmIne enI vRddhine paNa ekalAe ja ke ? emAM kaI sahiyArI nahIM ja ke? nahIM, nahIM. e anyatva bhAva vALA mATe thaIne huM mamatva bhAva darzAvI AtmAno anahiteSI thaI ene raudra narakane bhokatA karuM e jevuM kayuM ajJAna che? evI kaI bhramaNa che? e ka aviveka che ? seMsaTha zalAkA puruSamAne huM eka gaNAya, tyAM AvAM kRtya TALI zakuM nahIM, ane prApta karelI prabhutAne khoI besuM, e kevaLa ayukata che. e putrone, e pramadAone, e rAjavaibhavane ane e vAhanAdi sukhane mAre kazo anurAga nathI ! mamatva nathI! Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLat " vairAgyanuM rAjarAjezvara bharatanA aMtaHkaraNamAM AvuM citra paDayuM ke timirapaTa TaLI gayuM. zukaladhyAna prApta thayuM. azeSa karma baLIne bhismIbhUta thayAM ! mahAdivya ane sahastra kiraNathI paNa anupama kAMtimAna kevaLajJAna pragaTa thayuM." pAMcamI azuci bhAvanAmAM sanakumAra cakravartInuM daSTAMta mekSamALAmAM ApyuM che te che. pramANa zikSAmAM kAyA azucina bhaMDAra che ema jaNAvyuM che chatAM manuSyadehane sarva dehattama kahevA yogya che. te zAne lIdhe ? ke enAthI siddhagatinI siddhi che. "medhAvi puruSo niraMtara e mAnavatvane Ama ja marma prakAze che. viveka-buddhinA udaya vaDe muktinA rAjamArgamAM praveza karAya che. ane e mArgamAM praveza e ja mAnavadehanI uttamatA che. to paNa smRtimAna thavuM yathocita che ke te deha kevaLa azucimAM te azucimaya ja che. enA svabhAvamAM anyatva nathI." chaThThI saMsArabhAvanA varNavI che, temAM saMsAranuM svarUpa jANuM temAMthI mukta thayelA balazrI nAmanA rAjakumAra je mRgAputra nAme prasiddha che temanuM caritra ApyuM che. "e yuvarAja gRhasthAzramamAM rahyA chatAM saMyatinA guNane pAmyA hatA; ethI karIne damIzvara eTale yatimAM agresara gaNAvA lAgyA hatA." "uttarAdhyayana zAstrIne AdhAre A caritra saMsAranuM svarUpa ane tethI mukta thavAne mArga darzAvI UMDo vicAra karavA prere tevI rIte vistArathI lakhAyuM che. mahelamAM rahIne nagaranA cekamAM eka mahA tapa, mahA niyama, mahA saMyama, mahA zIla ane mahA guNanA dhAma rU5 eka zAMta tapasvIne mRgAputre joyA, te munine nirakhI nirakhIne jovA lAgyA. pachI te ema bolyA: " jANuM chuM ke AvuM rUpa meM kyAMka dIThuM che ane ema belatAM bolatAM te kumAra zarbhAnika pariNAmane pAmyA. mehapaTa TaLyuM; ne upazamatA pAmyA. jAtismRtijJAna prakAzita thayuM. pUrvita Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanA bAdha jAtinI smRti upajavAthI te mRgAputra, mahAriddhinA bhaktA, pUrvanA cAritranA smaraNane pAmyA. zIghrameva te viSayane viSe aNurAcatA thayA; saMyamane viSe rAcatA thayA. mAtApitAnI samIpe AvIne te belyA ke pUrva bhavane viSe meM pAMca mahAvratane sAMbhaLyAM hatAM. narakane viSe je anaMta duHkha che te paNa meM sAMbhaLyAM hatAM. e anaMta duHkhathI kheda pAmIne huM tenAthI nivRttavAna abhilASI thayo chuM. saMsAra rUpI samudrathI pAra pAmavA mATe he gurujane, mane te pAMca mahAvrata dhAraNa karavAnI anujJA gho. kumAranAM nivRttithI bharelAM vacano sAMbhaLIne mAtApitAe bhoga bhegavavAnuM AmaMtraNa karyuM. AmaMtraNa vacanathI kheda pAmIne mRgAputra ema kahe che ke aho ! bhAta, ane aho ! tAta, je bhegenuM tame mane AmaMtraNa kare che te bhega meM bhagavyA. te bhega viSaphaLakiMpAka vRkSanA phaLanI upamAthI yukta che. bhagavyA pachI kaDavA vipAkane Ape che. sadaiva duHkhotpattinAM kAraNa che. A zarIra che te anitya ane kevala azucimaya che. azucithI utpanna thayuM che. jIvane e azAzvata vAsa che, anaMta duHkhano hetu che. roga, jarA ane kalezAdikanuM e zarIra bhAjana che e zarIrane viSe huM kema rati karuM ? bAlapaNe e zarIra chAMDavuM che ke vRddhapaNe e jene niyama nathI. e zarIra pANInA phINanA buddabudA jevuM che. evA zarIrane viSe sneha kema gya hoya? manuSyatvamAM e zarIra pAmIne koDha, javara vagere vyAdhine temaja jarA, maraNane viSe prahAvuM rahyuM che. temAM huM kema prema bAMdhuM ? janmanuM duHkha, jarAnuM duHkha, roganuM dukha, maraNanuM duHkha, evA kevala duHkhanA hetu saMsArane viSe che. bhUmi-kSetra, AvAsa, kaMcana, kuTuMba, putra, pramadA, baMdhava e sakalane chAMDIne mAtra kaleza pAmIne A zarIrathI avazyameva javuM che. jema kiMpAka vRkSanAM phaLanuM pariNAma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA sukhadAyaka nathI, ema bhoganuM pariNAma paNa sukhadAyaka nathI. jema koI puruSa mahApravAsane viSe annajala aMgIkAra na kare eTale ke na le ane sudhA-tRSAe karIne duHkhI thAya, tema dharmanA anAcaraNathI parabhavane viSe jatAM te puruSa duHkhI thAya; janma, jarAdikanI pIDA pAme. mahApravAsamAM paravaratAM je puruSa annajaLAdika le te puruSa sudhAtRSAthI rahita thaI sukhane pAme; alpa kamarahita hoya; azAtA vedanIya rahita heya. he! gurujane, jema keI gRhasthanuM ghara prajavalita thAya che, tyAre gharane dhaNI amUlya vastrAdikane laI jaI jINuM vastrAdikane chAMDI rahevA de che, tema leka baLate dekhIne jIrNa vastra rUpa jarA-maraNane chAMDIne amUlya AtmAne te baLatAthI (tame AjJA Apa eTale huM) tArIza. - mRgAputranAM vacana sAMbhaLIne zekArta thayelAM enAM mAtApitA belyoH "he! putra, A tuM zuM kahe che? cAritra pALatAM bahu durlabha che. kSamAdika guNane yatie dharavA paDe che, rAkhavA paDe che. yatnathI sAcavavA paDe che. saMyatie mitramAM ane zatrumAM samabhAva rAkha paDe che. saMyatine pitAnA AtmA upara ane para AtmA upara samabuddhi rAkhavI paDe che. athavA sarva jagata upara sarakho bhAva rAkhavo paDe che evuM e prANAtipAta virati prathama vata yAvata jIvatAM sudhI, pALatAM durlabha te pALavuM paDe che" ema pAMca mahAvrata, rAtribhojanatyAga, kSudhA Adi bAvIza pariSaha sahana karavAM keTalAM kaThaNuM che te darekanA svarUpa sahita muzkelIo darzAvI vana vayane viSe saMyama tene mATe duSkara che ema mAtApitA sAbita kare che ane vRddhapaNAmAM dharma AcaravA tene bhalAmaNa kare che. - tenA uttaramAM te jJAnavIra mugAputra kahe cheH "viSayanI vRtti na hoya tene saMyama pALa kaMIe duSkara nathI. A AtmAe zArIrika ane mAnasika vedanA azAtA rUpe anekavAra sahI che, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S: bhAvanA vyAdha bhegavI che. mahAduHkhathI bharelI bhayane upajAvanArI ati radra vedanA A AtmAe bhegavI che. janma, jarA, maraNa e bhayanAM dhAma che. caturgati rUpa saMsAra-aTavimAM bhamatAM ati radra duHkho meM bhagavyAM che." ema vistArathI pUrva bhave narakamAM bhegavelAM dukhe trAsa upajAve tevI rIte mRgAputre kahI batAvyAM tyAre tenAM janaka-janetA ema bolyAH "he! putra, je tArI IcchA dIkSA levAnI che te dIkSA grahaNa kara; paNa cAritramAM ragatpatti veLA vaidaka koNa karaze? duHkha nivRtti keNa karaze? e vinA bahu dehyaluM che." mRgAputre kahyuM: "e kharuM, paNa tame vicAre ke aTavImAM mRga temaja paMkhI ekaluM hoya che, tene roga utpanna thAya che tyAre tenuM vaiduM koNa kare che? jema mRga vanamAM vihAra kare che, tema huM cAritravanamAM vihAra karIza, ane saptadaza bhede saMyamane anurAgI thaIza. dvAdaza prakRti tapa AcarIza; temaja mRgacaryAthI vicarIza. mRgane vanamAM rogane upadrava thAya che, tyAre tenuM vaiduM koNa kare che ? jema te mRga upadrava mukta thayA pachI gahanavane jyAM sarevara hoya che tyAM jAya che, tRNapANI AdinuM sevana karIne pAchuM jema te mRga vicare che tema huM vicArIza. ema huM mRganI peThe saMyamavaMta hoIza. aneka sthaLe vicarate yati mRganI peThe apratibaddha rahe. mRganI peThe vicarIne, mRgacaryA sevIne, sAvadya TALIne yati vicare. jema mRga tRNa jalAdikanI gocarI kare tema yati gocarI karIne saMyama bhAra nirvAha kare. durAhAra mATe gRhasthane hIle nahIM, niMdA kare nahIM, e saMyama huM AcarIza." pachI mAtApitAnI AjJA laI pite kahI batAvyuM hatuM tethI paNa atyaMta vizuddha cAritra pALI te mokSe gayA. pramANu zikSAmAM uddeza darzAvatAM kahe cheH "Atma-cAritranuM duHkha te duHkha nahIM paNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA parama sukha che, ane pariNAme anaMta sukha taraMga prAptinuM kAraNa che; temaja bhoga vilAsAdikanuM sukha te kSaNika ane bahirdazya sukha te kevala duHkha ja che. pariNAme anaMta duHkhanuM kAraNa che, ema sapramANa siddha karavA mahAjJAnI mRgAputrane vairAgya ahIM darzAvyA che. saMsAra paribhramaNa nivRtti ane sAvadya upakaraNa nivRttine pavitra vicAra tatvajJAnIo niraMtara kare che." sAtamI bhAvanAmAM sattAvana AzravaThAra eTale pApane praveza karavAnAM pranAla varNavI kuMDarika munie hajAra varSa cAritra pALI pariNAma bagaDI jatAM potAnA bhAIe rAjya pAchuM ApyuM te grahaNa karI, sarva tene patita mAnI dhikkAratA hatA tenuM vera levAnA vicAramAM maraNa pAmI sAtamI narake gaye. AThamI saMvara bhAvanAmAM pApa-pranAlarUpa AzravaThArane rokavA viSe jaNAvI kuMDarikanA bhAI puMDarike bhAIne maniSa grahaNa karI evo nizcaya karyo ke mAre maharSi guru kane javuM ane tyAra pachI ja annajaLa grahaNa karavAM. athavANe caraNe paravaratAM pagamAM kAMkarA kAMTA vAgavAthI lohInI dhArAo cAlI topaNa te uttama dhyAne samatA bhAve rahe ethI e mahAnubhAva marIne sarvArthasiddhi vimAnamAM e ja bhAvanAmAM bIjuM zrI vajI svAmInuM daSTAMta ApyuM che temAM te kaMcana kAminIthI caLyA nahIM; te joIne temane calAvavA prayatna karanAra yuvatI rukimaNIe cAritra grahaNa karyuM, mana, vacana kAyAne aneka prakAre damana karI AtmArtha sAthe. navamI nirjarA bhAvanAmAM bAra prakAranAM tapanuM varNana karI daDha prahArI sAte vyasana sevanAra brAhmaNaputranAM pApa jaNAvI tene Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanA madha pazcAttApa thatAM uttama bhAvanAe paMcamuSTi kezaluMcana karI sAdhupaNuM grahaNa karI leAkeAnA saMtApa samabhAvathI sahana karavAne nizcaya karI kevI rIte sarva duHkha khamIne kSamAdhara banyA, tenuM TUMkAmAM varNana karyuM che. dazamI leAkasvarUpa bhAvanAmAM leAkanA puruSa AkAra varNavI, bhuvanapati, vyaMtara ane sAta narakanA adheAlAka; madhya lAkamAM aDhI dvIpa vagere ane Urdhva leAkamAM bAra devaloka, nava gaiveyaka, pAMca anuttara vimAna ane te upara siddha zilA che ema leAkAlAka prakAzaka sarvajJa, sarvadarzI ane nirUpama kaivalyajJAnIoe bhAkhyuM che ema saMkSipta varNana karyuM che. upa seALa sattara varSanI vayamAM zrImane vartatA adbhuta vairAgya ane vizALa vAcananA phaLarUpa 'meAkSamALA' ane 'bhAvanA kheAdha' graMtha lakhAyA che, te darzAvavA temaja sujJa vAMcanArane tenI prasAdI cakhADavAnA uddezathI vistArapUrvaka lakhANu karyuM che. AthI jene ruci utpanna thaze ane mULa graMtheAnA vAcana, manana tathA dhIrajathI pAcana thAya, svIkAra thAya tevA hitakArI puruSArthamAM pravartaze tene tA adbhuta vairAgya, uttama zraddhA ane te mahApuruSa pratye prema Adi AtmAne ujjavaLa karanAra guNI avazya prApta thaze. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhAna zrI vavANiyA gAma nAnuM hovAthI ane sujJa manuSyane cheDe samAgama hovAthI emanuM mana pravAsa tarapha rahyA karatuM. saM. 1940nA arasAmAM temaNe morabImAM praveza karyo hate. morabImAM zAstrI zaMkaralAla mAhezvara bhaTTa aSTAvadhAnanA prayogo jAheramAM karI batAvatA; eTale ATha bAbata tarapha ekI vakhate lakSa rAkhI bhUla vagara ATha kriyAo karI batAvavI. e ja arasAmAM muMbaImAM gaTulAlajI mahArAja aSTAvadhAna karatA. A vakhate jANavA pramANe hiMdusthAnamAM be ja puruSe camatkArI smaraNazaktivALA gaNAtA hatA. zrImada merabImAM padhAryA te arasAmAM tazodhaka jananA pavitra upAzrayamAM zAstrI zaMkaralAlanAM aSTAvadhAna thayAM; te vakhate vaNikabhUSaNa kavi tarIke prakhyAti pAmatA zrImane paNa aSTAva Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhAna dhAnanuM nirIkSaNa karavA AmaMtraNa hatuM. zrImanI smaraNuzakti te adbhuta hatI; temaNe avadhAna joyAM ke te zIkhI lIdhAM. khIje divase vasaMta nAme agIcAmAM prathama khAnagImAM mitramaMDaLa samakSa navA navA viSaye laI avadhAna karI batAvyAM. khIje divase jAheramAM e hajAra prekSako samakSa pavitra upAzrayamAM ja Ar avadhAna karI atAvyAM. sAmAnya vidvAna tarIke leAkeAmAM e jANItA hatA, paNa have te| A camatkArI smaraNazaktithI leAkAmAM bahu prazaMsA pAmavA lAgyA. muMbaInA zeTha lakSmIdAsa khImajIbhAI meArakhImAM AvelA te vakhate hAIskUlamAM meTI sabhA bharIne bAra avadhAna temaNe karI batAvyAM hatAM. te vakhate zeTha lakSmIdAsa khImajIbhAI e kahyuM ke A vakhate hiMda khAte te| A eka ja puruSa ATalI zaktivALA che. te vakhate zrImaddhe rUDuM InAma paNa maLyuM hatuM. HO khAnagI prasaMge zrImane jAmanagara javAnuM thayuM hatuM. tyAM teoe tyAMnA vidvAna AgaLa e sabhAemAM kharI ane sALa ema e vidhithI avadhAna karyA hatAM. badhA prekSakA prasanna thayA hatA. ahIM temane ' hiMdanA hIrA' tarIke upanAma maLyuM hatuM. jAmanagaramAM me vidvAnA AThadaza varSathI avadhAna karavA mATe mahenata karatA hatA; paraMtu niSphaLatA prApta thatI hatI. tethI tyAMnA vidvAnAne seALa avadhAne karanAra pratye bahumAnapaNuM ane Azcarya utpanna thayAM hatAM. vaDhavANunA pradarzanamAM emaNe karnala eca. elanaTa sAheba ane bIjA rAjA rajavADA tathA maMtrImaMDaLa vagere maLI Azare e hajAra dRSTAonI samakSa seALa avadhAnA karI batAvyAM hatAM; te joI AkhI jaMgI sabhA AnaMda AnaMdamaya thaI gaI hatI. sadhaLA sabhAjaneAnA mukhamAMthI zrImadnI ajaba zaktinI aneka prakAre prazaMsA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA pragaTatI hatI. uparAuparI prazaMsAnAM bhASaNo thatAM jatAM hatAM. gujarAtI", "muMbaI samAcAra', "lokamitra" ane "nyAyadarzaka' pamAM paNa zrImaddanAM yazogAna thavA lAgyAM. boTAdamAM emaNe emanA eka lakSAdhipati mitra zeTha harilAla zivalAlanI samakSa bAvana avadhAna karyA hatAM. vacce kaMI paNa parizramathI paricaya rAkhyA vinA parabhArAM seLa mUkIne bAvana avadhAna karyA e uparathI zrImanAM parAkrama, himmata, zakti ane buddhibaLanA camatkAranuM kaMIka bhAna thaze. bAvana kAma-ce pATe ramatA javuM, zetaraMje ramatA javuM, TakerA gaNatA javuM, mALAnA maNakA gaNatA javuM, saravALA, bAdabAkI, guNAkAra ane bhAgAkAra ApelA gaNatA javuM, gaMjIphe ramatA javuM, seLa bhASAonA zabdo yAda rAkhatA javuM, be koThAmAM ADAavaLA akSarathI kavitAo mAgelA viSayanI karAvatA javuM, ATha bhinna bhinna mAgelI samasyAo pUrNa karatA javuM, soLa judA judA bhAgelA vRttimAM mAgelA viSayo taiyAra karAvatA javuM -ema bAvana kAmanI zarUAta eka vakhate sAthe karavI. eka kAmane kaMIka bhAga karI bIjAM kAmane kaMIka bhAga karavo, pachI trIjA kAmane kaMIka karo, pachI cothA kAmane kaMIka bhAga kare, pachI pAMcamAne ema bAvane kAmane cheDe thoDe bhAga karo. tyArapachI vaLI pahelA kAma tarapha AvavuM ane tene cheDe bhAga kare, bIjAno kare, trIjAne karo ema saghaLAM kAma pUrNa thatAM sudhI karyA javuM. eka sthaLe UMce Asane besIne e badhAM kAmamAM mana ane dRSTi prerita karavI. lakhavuM nahi ke bIjIvAra pUchavuM nahi ane saghaLuM smaraNamAM rAkhI e bAvane kAma pUrNa karavAM. kaMIka samajAya tevI samajutI nIce ApI cheH Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhAna (1) ceApATe ramatA javuM.traNa jaNa cApArTa bIjA ramatA hatA temanI sAthe cepATe ramatAM jatAM ane vacce khIjAM ekAvana kAma karatAM jatAM chevaTe lIlI, pILA, lAla ane kALI e cAra raMganI seAgaDhIe dhyAnamAM rAkhIne kahI ApI hatI. cepATa vaccethI upADI levAmAM AvI hatI. paraMtu jenA aMtaHkaraNamAM khIjI copATa geATavAyelI hatI tene e cApATanI pachI zI jarUra hatI ? (2) gaMjIphe ramatA jevuM--copATane pAse nAkhyA pachI khIjA traNa jaNanI sAthe zrImad gaMjIphe ramatA jatA hatA. ane chevaTe peAtAnAM tere pattAM kahI ApyAM hatAM. 79 (3) zetaraMje ramatA javuM----te ja vakhate zetara'ja ramavA khIjA eka jaNanI sAthe citta parAvyuM hatuM. avadhAnanI samAptie vaccethI upADI lIdhela zetaraMjanAM pALAM, U~Ta, azva, hAthI, vacchara, bAdazAha naMbara vAra kahI ApyA hatA. (4) TaMkArA gaNavA--e vakhate eka jaNa bahAra UbhA rahIne jhAlaranA kArA vagADatA hatA te yAda rAkhIne saghaLA chevaTe kahI dIdhA hatA. (5) paDatI caNAThI gaNavI.zrImanA vAMsA upara vacce vacce te kAmanI sAthe caNAThIe nAkhavAmAM AvatI hatI te keTalI thaI te avadhAnanI samAptie kahI dIdhI hatI. (6, 7, 8, 9)--bAdabAkI, guNAkAra, bhAgAkAra ane saravALAte kAmeAnI sAthe gaNavA ApyA hatA te gaNIne manamAM rAkhI chevaTe tenA javAba kahI batAvyA hatA. (10)--eka jaNa hAthamAM mALAnA maNukA pheravatA jatA hatA, tenA tarapha paNa zrImI najara hatI. te mALA vaccethI adhUrI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA mUkavAmAM AvI hatI. chevaTe temaNe keTalA maNakA pharyA hatA te kahI ApyuM hatuM. (11 thI ra6)-judI judI bhASAonA zabda (soLa bhASAnA zabdo) seLa jaNAne vaheMcI ApavAmAM AvyA hatA. bIjAM kAma karatAM vacamAM anukrama vinA akeke akSara zrImaddane saMbhaLAvavAmAM Avato. prathama trIjo akSara arabI vAkyane kahela pachI 17 me leTinane kahevAte, bIjo akSara saMskRta vAkyane te pachI 41 me akSara udde vAkyane ema ADAavaLA zabdo kahevAmAM AvyA hatA. saghaLA kahevAI rahyA pachI avadhAnanI samApti vakhate bhASAvAra kavie pUrAM vAkya ke kAvya goThavIne krama pramANe kahI batAvyAM hatAM. saMskRtane eka akSara ceAthe hoya ane eka pacAsa hoya e bannene kayAMya paNa lakhyA sivAya aMtaHkaraNathI goThavI lokabaddha karI devA e sahelI vAta nathI. marAThI, gujarAtI, saMskRta, hiMdI, aMgrejI, paMjAbI, karNATakI, baMgALI, mAravADI, grIka, urdu, jADeja, ArabI, phArasI, drAviDa ane siMdhI ema seLa bhASAnA cAra akSare apAyelA hatA. e bhASAnA zabdonAM vilema rUpa eTale akSare ApelA te kramanuM daSTAMta nIce pramANe che: saMskRtanuM viloma svarUpa strI nA ra ja risa : | | | ghoyA ko mupagI kaH rA vA vipa | |||*||||* Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhAna da zA zrImadde kahI ApeleA kSeAka baddho hi ko yo viSayAnurAgI ko vA vimukto viSaye viraktaH / " ko vAsti ghoro narakaH svadehaH tRSNAkSayaH svargapadaM kimasti // gujarAtI bhASAnA vAkyanuM vilAma svarUpa nAM tnA STi je pe su te bhi A e i jI ya te Jain Educationa International | # su thI vAM s gujarAtI vAkya kahI batAvyuM hatuM te ApanA jevAM ratnothI hajI suSTi suzobhita che, e joI ne AnaMda thAya che. ' evI rIte bAkInI caiAda bhASAonA vileAma svarUpe sAMbhaLelA akSara uparathI kharA svarUpe vAyA ke kAvyA kahI batAvyAM hatAM. 5|0|D For Personal and Private Use Only 1 (27-28)-be jaNa e viSayA, kASTakamAM ADAavaLA akSarA mAgI purA karAvavA Icche che. zrImadaM te kevA rUpathI pUrNa karAvyA tenA eka namUnA ahIM AgaLa ApyA che. mAganAra je naMbaranA anukrama vinA akSara mAge che te zrImad ApI te kAvya pUrNa kare che. nIcenA kASTakamAM akSarA upara je ADAavaLA AMkaDA mUkyA che te pramANe akSarA magAyA hatA, te kASTakamAM gAThavatAM bhujaMgI chaMdanuM kAvya banyuM hatuM. jemake pahelA akSaranI mAgaNI evI karI ke 46mA akSara Ape, eTale zrImadde 'La' ApyA. pachI kho akSara 19mA mAgyA eTale 'ma' ApyA. ema aDatALIsa vakhata Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA akSaranI mAgaNI karI. akSare upara AMkaDA mUkelA che te keTalAmI mAgaNuM che ema sUcave che. kavitAne himmata viSe-bhujaMgI chaMda 3316 3245 8 19363411ra3ra1ra bha lI kA nisAsA dhare | kavitA 10 1831 74427 2 37351240 38ii | DI ka mAM ke mituM kAvya gItA 28 263015 6 47 3 4ra13462247 have jo mane je DatAM harSa de che 9 1748rapara9 5 4 4114 139ra4 pa ka rI mUja | saMbhALa leje! (36 thI 52)-La jaNue judA judA soLa viSayanI judA judA vRttamAM kavitA mAgI hatI. te kavitAnI akekI kaDI akekuM kAma karatAM jatAM zrImade pUrNa karAvI hatI ane chevaTe te soLe navI kavitAo zrImadane me thaI gaI hatI te pite gAI batAvI hatI. temAMnA betraNa namUnA nIce ApyA che. 1. caMdranA rathane haraNiyAM zA mATe joDayAM che? te mATe take deDAva, ane uparanI be kaDI pAchI vANiyA upara utAravI, e viSaya Apelo. [ zArdUlavikrIDita] aMge zairya damAma nAma na maLe, sattA rahI nA jarI ! premI kAyaratA taNe adhika che, zAstra kathA e kharI; bhAgI jAya jarUra te bhayabharyo, re! dekhatAM kesarI, , te mATe ratha caMdrane haraNiyAM joDI dIdhAM zrI hari!" Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhAna 2. kajoDAM mATe hiMduone tiraskAra-e viSaya Apyo hataH [manahara chaMda] kULa mULa para mahI, zaLa hAthe karI re, bhUla thakI dhULa kema kare nija bALikA? kare che kasAI thakI, e savAI Arya bhAI, nakkI e navAInI bhavAI sukha dALikA; ceta cete re catura nara ceto citta, bALa nahIM hAthe karI, bALa ane bALikA. are ! rAyacaMda kaho, kema karI mAne eha, caDhI beThI jenI kAMdhe kedha dharI kALikA ! zIghratAthI karelAM kAvyamAM paNa jhamaka ane kalpanA keTalAM manahara che? 3 kavinuM nAma pitAnA pitAnA nAma sahita Ave tathA te ja doharAmAM mahAtmAne praNAma thAya, e viSaya Apyo hato. [ hare ] rAkhe yaza caMdrodaye, rahe vadhu-oNvi nAma; tevA narane premathI, nAma kare paraNAma. che. ravajIbhAI devarAje zrImadbha eka prazna patra dvArA pUchelo ke eka kalAkamAM se leka smaraNabhUta rahI zake ? tenA uttaramAM temaNe eka kalAkamAM bAvana avadhAna thAya che te jaNAvI mArmika khulAso karyo hato ane eka vidvAne gaNatarI karatAM mAnyuM hatuM ke A bAvana avadhAnomAM 500 lekanuM smaraNa eka kalAkamAM rahI zake che. pachI pote jaNAve cheH tera mahinA thayAM dehopAdha ane mAnasika vyAdhinA paricayathI keTalIka zakti dATI mUkyA jevI ja thaI gaI che. (bAvana jevAM se Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA avadhAna te haju paNa thaI zake che) nahIM te Apa game te bhASAnA che ke eka vakhata bolI jAo te te pAchA tevI ja rIte yAda rAkhI bolI dekhADavAnI samarthatA A lakhanAramAM hatI. avadhAna e AtmazaktinuM kartavya mane svAnubhavathI jaNAyuM che. Azcarya, AnaMda ane saMdehamAMthI have je Apane yogya lAge te grahaNa kare." saM. 1942. saM 1943mAM zrImadanI muMbaImAM sthiti hatI; ane tyAM paNa aneka sthaLe avadhAnanA prayogo karI batAvelA. muMbaImAM pitAnI zatAvadhAna (se avadhAna) karavAnI zakti pharAmajI kAvasajI insTITayUTamAM ane anya sthaLoe jAhera prajA samakSa teoe darzAvI hatI. A AzcaryakAraka smaraNazaktinI kriyAothI teone prajAe eka suvarNacaMdraka (cAMdo Apyo ane "sAkSAta sarasvatI' nuM birUda ApavAmAM AvyuM hatuM. I. sa. 1886-87 mAM muMbaI samAcAra" jAme-jamazeda' 'TAImsa opha inDiyA" "gujarAtI" "iDiyana spekaTeTara ItyAdi gujarAtI ane aMgrejI chApAMmAM zrImaddanI addabhuta zaktio viSe lekho AvatA hatA. tA. 24-1-1887mAM "TAImsa opha IDiyA patramAM aMgrejImAM chapAyuM ke rAjacaMdra ravajIbhAI nAmanA ogaNIsa varSanI vayanA eka yuvAna hiMdunI addabhuta mAnasika zaktionuM pradarzana nirIkSaNa karavA arthe gayA zanivAre sAMje pharAmajI kAvasajI InsTITayUTamAM dezI gRhasthane eka bhavya meLAvaDo thaye hate. A prasaMge De. piTarasane adhyakSapada lIdhuM hatuM. avadhAna uparAMta alaukika sparzendriya zakti dharAvatA te jovAmAM AvyA hatA. teone prathama eka Dajhana (bAra) jeTalAM judA judA kadanAM pustako batAvavAmAM AvyAM hatAM ane temane tenAM nAma jaNAvavAmAM AvyAM hatAM. tyAra pachI teonI AMkhe pATA bAMdhI baMdha karavAmAM AvI hatI; ane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhAna teoe temanA hAthamAM jema jema pustaka mUkavAmAM AvyAM, tema tema te pustakonAM nAma hasta vaDe sparza karI kahI dIdhAM hatAM. e ja tArIkhanA "jAme jamazedamAM chapAyuM che ke Do. piTarasane pitAne A akhatarAthI behada acaratI pAmelA jaNAvyA hatA. amArA sAMbhaLavAmAM AvyuM che ke Agale divase pitAne maLelI eka mejabAnI vakhate keTalIka vAnIomAM mIThuM vadhatuM ochuM hatuM, te kavie (zrImad rAjacaMdra) cAkhavA ke hAtha lagADayA vinA mAtra najare joI kahI ApyuM hatuM - jAme jamazeda'. "A pachI thaDAka vakhatamAM muMbaInI hAIkorTanA mukhya nyAyamUrti sara cArlsa sArajanTa, DokaTara piTarasana, mi. yAjJika ane anya pratiSThita puruSanI preraNAthI zrImaddanAM zatAvadhAna jevAne mATe eka mahAna lokasabhA belAvavAnI vyavasthA karavAmAM AvI hatI. A asAdhAraNa zaktivALA yuvakanI stuti ane kadara lekee ane patravALAoe uttama rIte pradarzita karI. sara cArlse temane yuropamAM jaI tyAM potAnI zaktio darzAvavAnI bhalAmaNa karI, paNa teo tema karI zakyA nahIM, kAraNake temaNe vicAryuM ke yuropamAM pote jaina dharmAnusAra rahI zake nahIM."-pAyoniyara' (alAhAbAda). Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 vIza varSanI vaya sudhInI lekhanapravRtti sAkSAt sarasvatI ' nAme eka nAnuM pustaka saM. 1943mAM bhAI vinayacaMda pASaTabhAI daphatarIe lakhyuM che temAM zrImadna 19 varSa sudhInA Treka vRttAMta pragaTa karI avadhAna vagere zaktie uparAMta te vakhatanAM temanAM apragaTa lakhANa viSe thADuM lakhyuM cheH : '' 'nIti, bhakti, ahiMsA, ziyaLa ane adhyAtma saMbaMdhI e graMtha| guMthavA prayatna kare che, tema keTalAka guMthyA paNa che. meAkSamALA' nAme eka suMdara graMtha hamaNAM bahAra dekhAva denAra che; jenuM pUra Azare cha hajAra kSeAka jeTaluM thavA jAya che. e graMtha gadyAtmaka che. sUtrasiddhAMtanA mArmika bheda samajAvavAnI lAlityayukata preraNAe emAM karI che. je meAkSamALA upadeza taraMgathI chalakAyA kare che; je meAkSamALAmAM kharekhara meAkSanA mArga matabheda vinA edhyeA che ane je mekSamALA sUtrasiddhAMtanA TArDa vakhata dareka zrAvake vAMcavuM samajavuM; che; te Jain Educationa International ApaNuM dharmapustaka eka vAMcatAM na AvaDatuM hAya For Personal and Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIza varSanI vaya sudhInI lekhanapravRtti temaNe bIjAne meDhethI zravaNa karavuM ane tene rUDe upayoga karo evI mArI salAha che. namirAja' nAme eka saMskRtanA mahAkAvyanA niyamAnusAra emaNe graMtha race che; jemAM zAMtarasa pradhAna rAkhIne navarasanI rela chelA karI mUkI che; jemAM dharma, artha, kAma ane mekSa e caturvarga saMbaMdhI upadeza karI phaLamAM mokSamArga mUkI dIdhuM che. e pAMca hajAra lokanA pUrano graMtha emaNe cha divasamAM racyo hato. e graMtha vAMcatAM dareka manuSyane e devAMzI naranI kavitva zaktinA lAlityanuM bhAna thAya che. e mahAtmAe eka sArvajanika sAhityane eka hajAra lokone graMtha eka divasamAM race che; je hamaNuM dhAMgadhrAnA eka DokaTara prasiddha karanAra che. eka dharmAcArye eka hajAra rUpiyA ApavAnuM kahyuM hatuM ane kahyuM hatuM ke mArA dharmanA cheDAeka leko karI Ape, paraMtu ethI e devAMzI naranuM mana caLyuM nahotuM. dhanya che enI janetAne ! "vairAgya vilAsa" nAme jainadharmanuM eka ropAniyuM hamaNuM eo bahAra pADe che." upara jaNAvelA graMthAmAMthI "mekSamALA" sivAya koI graMthe hAla upalabdha nathI. chapAvAnI taiyArI thayelA jaNAvyA che te chapAyA haze ke nahi tenI paNa mAhitI maLI nathI. paraMtu uparanA varNana uparathI te lekhake te graMtho dIThA hoya ema lAge che. hAla je lakhANa "zrImad rAjacaMdra' graMthamAM chapAyuM che, temAM "vacanAmRta'nA mathALA nIce 120 bola "puSpamALAnI zailImAM paNa dhArmika viSayanI mukhyatA rAkhI sUtrAtmaka upadeza rUpe lakhAyela che. tenA sALamAM belamAM "vacanasaptazatI punaH punaH smaraNamAM rAkhe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa ema jaNAvyuM che te sUcave che ke temaNe sAtase bola lakhelA che. "tatvajJAna" nAmane temanAM vacanemAMthI taiyAra karela nA saMgraha bahAra paDela che. temAM "mahAnIti'nA sAtase bela ApelA che; te paNa A arasAmAM lakhAyelA lAge che. sattara aDhAra varSanI ummare zrImade lakhelA daSTAMtika deharA eMzI prApta thayA che, te apragaTa che. temAM nIti-vyavahAranI zikhAmaNa mukhya che. dareka doharAmAM ghaNuM karIne siddhAMtane prathama jaNAvI tene puSTa karanAra daSTAMta ApeluM che. udAharaNaH pharI pharI maLI nathI, A uttama avatAra; kALI caudaza ne ravi, Ave keIka vAra. atijJAna upaje tadA, paramAtmA parakhAya; paDaLa utare AMkhanAM, tadA sarva dekhAya. priya kAvya paMDitane, dRSTAMtikano dAva; jema methI dake brAhmaNa janane bhAva. be belothI bAMdhI, sarva zAstrane sAra; prabhu bhaje, nIti saje, paraMThe paropakAra. deza udaya upaganAM, vIra narenAM zira; prasutA pIDA TALavA, sepe saputa zarIra. vacane vallabhatA vadhe, vacane vAdhe vera; jaLathI jIve jagata A kadI kare paNa kera. reSIne rUDuM kahe, bamaNe ANe reSa; tAtA tele jaLa paDe, bhaDake thAya sadeSa. zAMti maLe sadamathI, bhrAMti TaLe bhalI bhAta; kAMti dIpe kanaka samI, vimaLa vadhe mana vAta. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIza varSanI vaya sudhInI lekhanapravRtti kAyA bhAyA kSaNika che, IndradhanuSyane raMga; AkAzI kilA ane, mRgajaLa taNA taraMga. hoya sarasa paNa cIja te, yogya sthaLe vaparAya; kema kaTArI kanakanI, peTa viSe ghecAya ? " "buddhiprakAza'mAM I. sa. 1885 mAM "zuravIra smaraNa" viSe zrImade lakhelA savaiyA covIza chapAyA che. temAM raNasaMgane ajaba citAra bahu jozadAra ane prabaLa vegavALI chaTAdAra bhASAmAM ApI chevaTanA traNa savaiyAmAM evA virenA hAlanA vaMzaja bApanuM nAma baLe evA thayAthI je akathya kheda thAya che tenuM citra karuNarasa relAvI Abehuba vAMcanAranAM haiyAM halAvI mUke tevuM che. badhA savaiyA chapAyelA hajI mArA jovAmAM AvyA nathI. lakhelI nakala uparathI udAharaNa rUpe nIce ApyA che savaiyA DhAla DhaLakatI jhabaka jhaLakatI laI caLakatI kara karavAla, kharekharA khude raNamAM tyAM, mUcha malakatI, jhagatuM bhAla; verIne gherI letA jhaTa, bharata bhUminA jaya bhaDavIra, are ! arere ! Aja gayA kyAM ? raDhiyALA evA raNadhIra, mAre jyAM mAthAmAM muSTi, karI nAkhe tyAM kakaDA keDa, pharI ari nahIM Ave pAsa, mananI mUke mamatA meDa; baMka bahAdUra bANa kamAne, vaja vadhunA majabuta vIra, are ! arere ! Aja gayA kayAM? raDhiyALa evA raNadhIra. kadiye nahIM kAyAthI kaMpe, chate tyAre kaMpe vIra, raNaraMgI ne jabarA jaMgI, uchaLe jene zirya zarIra; kAyaratAnA mAyara nahIM e, sAcA e sAyara zarIra, are ! arere ! Aja gayA kayAM ? raDhiyALA evA raNadhIra. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA TALaka saMkaTa, bALaka-nArI-gA-brAhmaNa-pratipALaka pUrNa, saMbhALaka je dharA-dharmanA, duzmana-daLa karanArA cUrNa kharAkharIne khela viSe nahIM, pAcho paga denArA vIra, are ! arere ! Aja gayA kyAM ? raDhiyALA evA raNadhIra. zatrunI chAtImAM sAle, muA pachI paNa mAsa hajAra, nAma vaDe tyAM paDe mUtarI, jenA zatrunA saradAra; ane ripunI rAmA raDatI kadI rahe nahIM, luche nIra, are ! arere ! Aja gayA kyAM ? raDhiyALA evA raNadhIrabhIma bhagIratha bhAre bhIDa je, kevaLa rUpe kALa karALa, raNabhUmimAM bhaya upajAve, yamarAjAthI paNa vikarALa; kuLadIpaka e kahInUro, dhanya mAtanuM dhAvyA kSIra, are ! arere ! Aja gayA kyAM ? raDhiyALA evA raNadhIra. bANu-zayAmAM piDhayA bahAdura, bhISmapitA bhAre bhayakAra, avadhi ApI ahA ! kALane, cha mAsanI jeNe te vAra; mahA-bhAratanuM nAma paDayuM te enuM kAraNa evA vIra, are ! arere ! Aja gayA kyAM? raDhiyALA evA raNadhIra. pANI pUrvajanuM khonArA, jAgyA AvA ene vaMza, bApa-nAmanA boLI beThA, dhikka ! dhikka ! enA A aMza ! maro mUDIne nara bAyalA, DhAMkaNImAM nAkhIne nIra, Arya-kIrtine jhAMkhapa dIdhI, tamane ene baDho zIra ! hA! ziva! hA! ziva! gajaba thayo che? ajaba thauM nirakhI Ama, Arya parAdhIna dIna thavAthI, retI nathI haiyAmAM hAma ! kALajavuM kaMpe karuNAthI, sthIti avalekIne Ama ! DhaLuM dharaNue mUccha pAmI, bhASI hara ! hara ! hara ! hara ! rAma ! zuM prAcIna pUrvaja saMbhAruM, AMkhe AMsu Ave, vIra ! zI himmata enA haiyAnI, re ! zAM enAM natama nIra ! Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIza varSanI vaya sudhInI lekhanapravRtti hAya ! hAya ! A gati thaI zI! hAya ! hAya! ze kALo kera ! rAya"--hadaya phATe che hara ! hara !.(nathI jovAtI AvI para) sara veTara skoTanAM kaMThayuddho (Combats) zArya-prema (Romantic) preraka kAvya jeNe vAMcyAM haze tene A savayA vAMcI te smaraNamAM AvyA vinA na rahe. paraMtu eka nAnA kAvyamAM zrImade keTalA hadayanA bhAva jagADayA che te te pUruM te kAvya vAMcavAthI jaNAya. ane zrImade sAhityanAM je je kSetramAM kalama calAvI hatI te te sarva sthaLe te vijayavaMta nivaDayA vinA raheta nahi, evI vAMcanArane pratIti thAya tevuM A addabhuta kAvya che. zrI cidAnaMda mahArAje lakhelA "svaradayanA rahasyane pragaTa karatI TIkA lakhavAnI saM. 1943mAM zrImade zarU karelI lAge che tenI prastAvanA paNa pite lakhI che. temAM AtmajJAnI zrI cidAnaMda mahArAjanA jIvananI TUMka rUparekhA tathA temanI dazAnuM varNana kareluM che te apUrNa dazAmAM prApta thayela chapAyuM che. zrImade kevuM vivecana lakhavA dhAreluM te chapAyelA be deharAnA marma prakAzaka vistAra uparathI vicAratAM ema lAge che ke je te guhya graMthanuM vivecana pUruM thavA pAmyuM hota, to A jamAnAmAM kALajJAnane abhyAsa karanArane mATI madada rUpa thaI paData. jIvatattva saMbaMdhI vicAra' ane "jIvAjIva vibhakti" e be lekha paNa apUrNa prApta thayelA prasiddha thayA che; temAM "navatattva prakaraNane maLate viSaya carcelo che. eka vakhate vAtacItamAM zrImade jaNAveluM ke "mekSamALA" racI te vakhate amAre vairAgya-gavAsiSTha'nA vairAgya prakaraNamAM zrI. rAmacaMdrajIne vairAgya varNavelo che te hato ane tamAma jaina AgAme savA varSanI aMdara ame avalokana karyA hatAM. te vakhate Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA adbhuta vairAgya vartatuM hatuM, te eTalA sudhI ke ame khAdhuM che ke nahIM tenI amane smRti rahetI nahIM. zrImad rAjacaMdra' graMthanA vIsamA aMkamAM, saM. 1944mAM lakhAyelA eka laghu graMthana Adi ane aMta bhAga chapAyeluM che; te apUrNa dazAmAM che chatAM te graMthane Azaya "chevaTanI bhalAmaNa" mAM spaSTa jaNAya che "ke je manuSya ekavAra pratibhA pUjanathI pratikULatA batAvI hoya, te ja manuSya jyAre tenI anukULatA batAve tyAre prathama pakSavALAne te mATe bahu kheda ane kaTAkSa Ave che. Apa paNa huM dhAruM chauM ke mArA bhaNuM thoDA vakhata pahelAM evI sthitimAM AvI gayA hatA, te veLA je A pustakane meM prasiddhi ApI hota, to ApanAM aMtaHkaraNo vadhAre dUbhAta ane dUbhAvavAnuM nimitta huM thAta; eTalA mATe meM tema karyuM nahIM. keTaloka vakhata vItyA pachI mArA aMta:karaNamAM eka evA vicAre janma lIdhe ke tArA mATe te bhAIone saMkleza vicAro AvatA raheze; te je pramANathI mAnyuM che, te paNa mAtra eka tArA hadayamAM rahI jaze, mATe tene satyatApUrvaka jarUra prasiddhi ApavI. e vicArane meM jhIlI lIdhe; tyAre temAMthI ghaNA nirmaLa vicAranI preraNA thaI; te saMkSepamAM jaNAvI dauM chauM. pratimA mAne e Agraha mATe A pustaka karavAno kaMI hetu nathI, temaja teo pratimA mAne tethI mane kaMI dhanavAna thaI javAnuM nathI. pratimA mATe mane je je pramANe jaNAyAM hatAM te TuMkAmAM jaNAvI dIdhAM." e apUrNa graMthanI zarUAta paNa bahu madhyasthatAthI vicAravA rogya che; tethI temAMthI cheDA utArA lIdhA cheH "vizALa buddhi, madhyasthatA, saraLatA ane jiteMdriyapaNuM ATalA guNe je AbhAmAM hoya te tava pAmavAnuM uttama pAtra che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsa varSanI vaya sudhInI lekhanapravRtti Arya zo pitA sA rAga, ke anAdi kALanA mahA zatrurUpa rAga, dveSa ane mahinA baMdhanamAM te (jijJAsu) pitA saMbaMdhI vicAra karI zakyuM nathI. manuSyatva, Arya deza, uttama kuLa, zArIrika saMpatti e apekSita sAdhana che; ane aMtaraMga sAdhana mAtra mukta thavAnI sAcI jijJAsAo che. ema sulabhabodhIpaNunI yogyatA AtmAmAM AvI hoya te te je puruSo mukta thayA che athavA vartamAnamAM muktapaNe ke AtmajJAna dazAe vicare che temaNe upadezelA mArgamAM niHsaMdehapaNe zraddhAzIlavaMta thAya. "sarva darzananI zailIne vicAra karatAM nigraMtha darzana e rAga, dveSa ane moha rahita puruSanuM bedheluM vizeSa mAnavA gya che. atyAre vItarAga devane nAme jainadarzanamAM eTalA badhA mata cAle che ke te mata te matarUpa che, paNa satarUpa jyAM sudhI vitarAga devanI AjJAnuM avalaMbana karI pravartatA na hoya tyAM sudhI kahI zakAya nahIM. "e mata pravartananAM mukhya kAraNe mane ATalAM saMbhave cheH (1) pitAnI zithilatAne lIdhe keTalAka puruSoe nigraMtha dazAnI prAdhAnyatA ghaTADI hoya; (2) paraspara be AcAryone vAdavivAda; (3) mehanIya karmane udaya ane te rUpe pravartana thaI javuM; (4) prahAyA pachI te vAtane mArga maLatuM hoya te paNa te dullabhabodhitAne lIdhe na graho; (5) matinI nyUnatA; (6) jenA para rAga tenA chaMdamAM pravartana karanArAM ghaNuM manuSya; (7) du:sama kALa; ane (8) zAstrajJAnanuM ghaTI javuM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA ene kaI (hA karanArA nArAne koI viSayanI sarvane sarakhI buddhi AvI jaI, saMzodhana thaI, vItarAganI AjJArUpa mArganuM pratipAdana thAya e sarvathA je ke bane tevuM nathI; paNa sulabhabadhI AtmAo avazya te mATe prayatna karatA rahe, te pariNAma zreSTha Ave, e vAta mane saMbhavita lAge che. "du sama kALanA pratApe, je leke vidyAne bodha laI zakayA che temane dharmatatva para mULathI zraddhA jaNAtI nathI. jene kaMI (zraddhA) saraLatAne lIdhe hoya che, tene te viSayanI kaMI gatAgama jaNAtI nathI; gatAgamavALo kaI nIkaLe che tene vastunI vRddhimAM vighna karanArA nIkaLe, paNa sahAyaka na thAya, evI AjanI kALacaryA che. ema keLavaNu pAmelAne dharmanI durlabhatA thaI paDI che. keLavaNu vagaranA lokomAM svAbhAvika eka A guNa rahe che ke ApaNuM bApadAdA je dharmane svIkAratA AvyA che, te dharmamAM ja ApaNe pravartavuM joIe, ane te ja mata satya che joIe; tema ja ApaNA gunAM vacana para ja ApaNe vizvAsa rAkha joIe; pachI te guru game te zAstronAM nAma paNa jANatA na hoya, paNa te ja mahAjJAnI che ema mAnI pravartavuM joIe. temaja ApaNe je mAnIe chIe, te ja vItarAgane badhelo dharma che, bAkI jaina nAme pravarte che te mata saghaLA asata che. Ama temanI samajaNa hovAthI teo bicArA te ja matamAM macyA rahe che. ene paNa apekSAthI jotAM deSa nathI. je je mata jainamAM paDelA che temAM jaina saMbaMdhI ja ghaNe bhAge kriyAo hoya e bhAnya vAta che. te pramANe pravRtti joI je matamAM pote dIkSita thayA hoya, te matamAM ja dIkSita punuM maccha rahevuM thAya che. dIkSitamAM paNa bhakikatAne lIdhe kAM te dIkSA, kAM te bhikSA mAgyA jevI sthitithI muMjhAIne prApta thayelI dIkSA, kAM to smazAna vairAgyamAM levAI gayelI dIkSA hoya che. zikSAnI sApekSa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIza varSanI vaya sudhInI lekhanapravRtti phuraNAthI prApta thayelI dIkSAvALo puruSa tame virala ja dekhaze; ane dekhazo te te matathI kaMTALI vItarAga devanI AjJAmAM rAcavA vadhAre tatpara haze. "temaja tyAgI guruo sivAyanA parANe thaI paDelA mahAvIra devanA mArgarakSaka tarIke gaNAvatA yatio-temanI te mArga pravartAvavAnI zilI mATe kaI besavuM rahetuM nathI. kAraNa gRhasthane aNuvrata paNa hoya che. paNa A te tIrthaMkara devanI peThe kalpAtIta puruSa thaI beThA che. "saMzodhaka puruSa bahu ochA che. mukta thavAnI aMtaHkaraNe jijJAsA rAkhanArA ane puruSArtha karanArA bahu ochA che. temane sAhityo jevAM ke sadaguru, satsaMga ke sazA maLavA durlabha thaI paDayAM che. jyAM pUchavA jAo tyAM sarva pitapotAnI gAya che. pachI sAcI ke jUThI tene kaI bhAva pUchatuM nathI. bhAva pUchanAra AgaLa mithyA vikalpa karI pitAnI saMsArasthiti vadhAre che ane bIjAne tevuM nimitta kare che. ochAmAM pUruM koI saMzodhaka AtmA haze te tene aprajanabhUta pRthvI ItyAdika viSayamAM zaMkAe karI rokAvuM thaI gayuM che. anubhavadharma para AvavuM temane paNa durlabha thaI paDayuM che. "A parathI mAruM ema kahevuM nathI ke koIpaNa atyAre jaina darzananA ArAdhaka nathI; che, paNa bahu ja alpa, bahu ja a5. paNa te AMgaLIe gaNI laIe teTalA haze. bAkI te (jaina) darzananI dazA joI karUNA upaje tevuM che; sthira cittathI vicAra karI jeza te A mAruM kahevuM tamane sapramANu lAgaze. e saghaLA matemAM keTalAkane te sahaja sahaja vivAda che. mukhya vivAdaH ekanuM kahevuM pratimAnI siddhi mATe che. bIjA tene kevaLa uthApe che (e mukhya vivAda che). "bIjA matamAM huM paNa gaNAyo hato. mArI jijJAsA vItarAga Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakaLa devanI AjJAnA ArAdhana bhaNuM che. ema satyatAne khAtara kahI daI, darzAvuM chauM ke prathama pakSa satya che, eTale ke jina pratimA ane tenuM pUjana zAkata, pramANekata, anubhakta ane anubhavamAM levA yogya che. ane te padArthone je rUpe baMdha thaye athavA te saMbaMdhI je a5 zaMkA hatI te nIkaLI gaI te vastunuM kaMI paNa pratipAdana thavAthI koI paNa AtmA te saMbaMdhI vicAra karI zakaze; ane te vastunI siddhi jaNAya te te saMbaMdhI matabheda tene TaLI jAya, te sulabhAdhIpaNAnuM kArya thAya; ema gaNI DhaMkAmAM keTalAka vicAre pratimA siddhi mATe darzAvuM chauM. " ATaluM smRtimAM rAkhavAnuM che ke keTalAMka pramANe Agamana siddha thavA mATe paraMparA anubhava ItyAdikanI avazya che. kutarkathI je tame kahetA he te AkhA jainadarzananuM paNa khaMDana karI darzAvuM; paNa temAM kalyANa nathI. satya vastu jyAM pramANathI anubhavasiddha thaI tyAM jijJAsu puruSa pitAne game te haTha paNa mUkI de che. "A meTo vivAda A kALamAM je ne paDayA hota to dharma pAmavAnuM lokone bahu sulabha thAta. * prathama pratimA nahIM mAnate ane have mAnuM chauM, temAM kaMI pakSapAtI kAraNa nathI, paNa mane tenI siddhi jaNAI tethI mAnya rAkhuM chauM. ane siddhi chatAM nahIM mAnavAthI prathamanI mAnyatAnI paNa siddhi nathI ane tema thavAthI ArAdhakatA nathI. mane A mata ke te matanI mAnyatA nathI, paNa rAgadeva rahita thavAnI parama jijJAsA che; ane te mATe je je sAdhana hoya, te te IcchavAM, karavAM ema mAnyatA che. ane e mATe mahAvIranAM vacana para mane pUrNa vizvAsa che. atyAre eTalI prastAvanA mAtra karI pratimA saMbaMdhI aneka prakArathI darzAyalI mane je siddhi te have kahuM chauM. te siddhine manana Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viza varSanI vaya sudhInI lekhanapravRtti karatAM pahelAM vAMcanAre nIcenA vicAre kRpA karIne lakSamAM levA. "kaI dharma mAnanAra A samudAya kaMI meNe jaze evuM zAstrakAranuM kahevuM nathI, paNa jene AtmA dharmatva dhAraNa karaze, te siddhi saMprApta thaze; mATe svAtmAne dharmabodhanI prathama prApti karAvavI joIe. temAMnuM eka A sAdhana paNa che. te parokSa pratyakSa anubhavyA vinA kheDI nAkhavA yogya nathI. je tame pratimA mAnanAra ho to tenAthI je hetu pAra pADavA paramAtmAnI AjJA che te pAra pADI le; ane jo tame pratimAnA utthApaka te A pramANone yogya rIte vicArI jeje. bannee mane zatru ke mitra kaI bhAna nahIM. game te kahenAra che, ema gaNI graMtha vAMcI ja. "mane saMskRta, mAgadhI ke koI bhASAne mArI yogyatA pramANe paricaya nathI, ema gaNuM mane aprAmANika TharAvaze te nyAyanI pratikULa javuM paDaze; mATe mAruM kahevuM zAstra ane Atma madhyasthatAthI tapAsazo. gya lAge nahIM, evA koI mArA vicAra hoya to saharSa pUchaze, paNa te pahelAM te viSe tamArI samajaNathI zaMkArUpa nirNaya karI besaze nahIM. " TuMkAmAM kahevAnuM che ke jema kalyANa thAya tema pravartavA saMbaMdhamAM mAruM kahevuM agya lAgatuM hoya, to te mATe yathArtha vicAra karI pachI jema hAya tema mAnya karavuM." A graMtha saMpUrNa avasthAmAM maLe che te AjanA zikSita madhyastha vargane bahu upayogI thaI paData. zrImaddane je pramANasiddha ane hitakArI lAgyuM te grahaNa karavAmAM temanI tatparatA kevI che te A apUrNa lekhathI paNa spaSTa samajAI jAya che. jagata Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA IzvaramAM prathama zrImane zrahmA hatI te vizeSa vicAre palaTAI tyAre kevI makkamatA pramANupUrvaka palaTAyelA vicAra| darzAvavAmAM dekhAI Ave che te 'meAkSamALA'nA vivecanamAM ApaNe joi gayA chIe. zrI yoAvijayajI AThe STinI sajhAyamAM tArA dRSTinuM varNana kare che te A prasaMge vicAravuM ucita cheH 28 " jijJAsA guNu tattvatI, paNa nahIM nija heThe Teka re, eha dRSTi hoya vartatAM, yeAga kathA bahu prema re, anucita teha na Acare, vALyA vaLe jema Jain Educationa International manamAhana mere; manamAhana mere. manameAhana mere. manameAhana mere. manameAhana mere. hema 2, manameAhana mere.'' For Personal and Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthAzramamAM praveza vIzamA varSamAM eka snehI upara zrImade muMbaIthI patra lakhe che te lagna viSe potAnA vicAro darzAvato hovAthI nIce Ape che lagna saMbaMdhI teoe je miti nizcita rAkhI che, te viSe teono Agraha chete bhale te miti nizcayarUpa rahI. lakSmI para prIti nahIM chatAM koI paNa parArthika kAmamAM te bahu upayogI thaI paData ema lAgavAthI mauna grahI ahIM te saMbaMdhI sagavaDamAM hato. je sagavaDanuM dhAreluM pariNAma AvavAne bahu vakhata nahe. paNa eo bhaNunuM eka mamatvapaNuM varA karAve che jethI te saghaLuM paDatuM mukI vada 13 ke 14 (paSanI) ne roja ahIMthI ravAnA thAuM chuM. parArtha karatI vakhate lakSmI aMdhApa, baherApaNuM ane mUMgApaNuM ApI de che, jethI tenI darakAra nathI. ApaNe a nya saMbaMdha che te kaMI sagapaNane nathI; paraMtu hadaya-sagapaNane che. paraspara lohacuMbakane guNa prApta thayo che, ema Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA darzita che chatAM huM vaLI ethI paNa bhinna rUpe Apane hadaya rU5 karavA mAguM chauM. je vicAro saghaLI sagapaNutA dUra karI, saMsAra yojanA dUra karI, tattvavijJAna rUpe mAre darzAvavAnA che, ane Ape jAte anukaraNa karavAnA che. ATalI pallavI bahu sukhaprada chatAM mArmika rUpe AtmasvarUpa vicArathI ahIM AgaLa lakhI jauM chauM. "teo zubha prasaMgamAM savivekI nivaDI rUDhithI pratikULa rahI paraspara kuTuMba rUpe sneha baMdhAya evI suMdara bhejanA teonAM hRdayamAM che ke ? Apa utAraze ke? koI utAraze ke? e khyAla punaH punaH hadayamAM paryaTana kare che. nidAna, sAdhAraNa vivekI je vicArane AkAzI gaNe tevA vicAre, je vastu ane je pada Aja rAjyazrI cakravartinI vikaTeriyAne durlabha, kevaLa asaMbhavita che, te vicAre, te vastu ane te pada kevaLa IcchA hovAthI upara jaNAvyuM tethI kaMI paNa leza pratikULa bane te te padAbhilASI puruSanAM caritrane parama jhAMkhapa lAge ema che. A saghaLA havAI (atyAre lAgatA) vicAre mAtra Apane ja darzAvuM chuM. aMtaHkaraNa zukala addabhuta vicArothI bharapUra che. paraMtu Apa tyAM rahyA ke huM ahIM rahyA !" saM. 1943 poSa vada 10 budhavAra. sadgata jhaverI revAzaMkarabhAI jagajIvanadAsa mahetAnA moTA bhAI pipaTalAlabhAInAM mahAbhAgyazALI putrI jhabakabAI sAthe zrImanAM zubha lagna saM. 1944nA mahA suda 10ne reja thayAM hatAM. tyArapachI ekAda varSa lakhelA eka lekhamAM zrImadda "strInA saMbaMdhamAM mArA vicAra" evuM nAma ApI jaNAve che: ati ati svastha vicAraNAthI ema siddha thayuM ke zuddha jJAnane Azraye nirAbAdha sukha rahyuM che; tathA tyAM ja parama samAdhi rahI che. strI e saMsAranuM sarvottama sukha mAtra AvaraNika dRSTithI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthAzramamAM praveza - 101 kalpAyuM che, paNa te tema nathI ja. strIthI je saMgasukha bhegavavAnuM cihna te vivekathI daSTigocara karatAM vamana karavAne gya bhUmikAne paNa yogya rahetuM nathI. je je padArtho para jugupsA rahI che te te padArtho to tenA zarIramAM rahyA che, ane tenI te janmabhUmikA che. vaLI e sukha kSaNika kheda ane khasanA darada rUpa ja che. te veLAnA dekhAva hRdayamAM citrAI rahI hasAve che ke zI A bhUlavaNuM ? TuMkAmAM kahevAnuM ke temAM kaMI paNa sukha nathI. ane sukha hoya to tene apariccheda rUpe varNavI juo, eTale mAtra mahadazAne lIdhe tema mAnyatA thaI che, ema ja jaNaze. ahIM huM strInA avayavAdi bhAgane viveka karavA beThe nathI; paNa tyAM pharI AtmA na ja kheMcAya e viveka thayo che, tenuM sahaja sUcavana karyuM. strImAM doSa nathI, paNa AtmAmAM deSa che, ane e doSa javAthI AtmA je jue che te, addabhuta AnaMdamaya ja che; mATe e deSathI rahita thavuM e ja parama jijJAsA che. zuddha upayoganI je prApti thaI te pachI te samaye samaye pUrvopArjita mohanIyane bhasmIbhUta karI zakaze. A anubhavagamya pravacana che. paNa pUrvopArjita haju sudhI mane pravarte che, tyAM sudhI mArI zI dazAthI zAMti thAya? e vicAratAM mane nIce pramANe samAdhAna thayuM... "strInA saMbaMdhamAM kaMI paNa rAga, dveSa rAkhavA mArI aMza mAtra IcchA nathI, paNa pUrvopArjanathI icchAnA pravartanamAM aTako chuM." pitAnA gRhAzrama saMbaMdhI zrImadda eka bhAine saM. 1946 mAM lakhI jaNAve cheH "ApanA pahelAM, A janmamAM huM lagabhaga be varSathI kaMika vadhAre kALathI gRhAzramI thayo chauM; e ApanA jANavAmAM che. grahAzramI jene laine kahI zakAya che, te vastu ane mane, te vakhatamAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. zrImad rAjacaMdra jIvanakaLae. kaMI ghaNo paricaya paDyo nathI; te paNa tenuM banatuM kAyika, vAcika ane mAnasika valaNa mane tethI ghaNuMkharuM samajAyuM che; ane te parathI tene ane mArA saMbaMdha asaMtoSa pAtra thayo nathI; ema jaNAvavAne hetu evo che ke gRhAzramanuM vyAkhyAna sahaja mAtra paNa ApatAM te saMbaMdhI vadhAre anubhava upayogI thAya che; mane kaMIka sAMskArika anubhava UgI nIkaLavAthI ema kahI zakuM chauM ke mAre gRhAzrama atyAra sudhI jema asaMtoSa pAtra nathI tema ucita saMtoSapAtra paNa nathI; te mAtra madhyama che; ane te madhyama hAvAmAM paNa mArI keTalIka udAsIna vRttinI sahAyatA che. tattvajJAnanI gupta guphAnAM darzana letAM gRhAzramathI virakta thavAnuM ! adhikatara sUje cheH ane khacita te tatvajJAnane viveka paNa Ane ugye hato; kALanA baLavattara aniSTa paNAne lIdhe, tene yathAyogya samAdhi-saMganI aprAptine lIdhe te vivekane mahAkhedanI sAthe gauNa kara paDe; ane khare ! jo tema na thaI zakyuM hota to tenA jIvanane aMta Avata. (tenA eTale A patralekhakanA.) - "mokSamALA" nA pATha 12mAmAM uttama gRhastha viSe tathA pATha 45mAmAM " sAmAnya manoratha' nAmanA kAvyamAM tema ja pATha. 55mAmAM sAmAnya nitya niyamamAM gRhasthAzrama saMbaMdhI pitAnA vicAra kaMIka pradarzita karyo che. paraMtu pATha 61 thI 66 sudhImAM "sukha viSe vicAra" lakhI saMkSipta navalakathAnA rUpamAM dvArakAnA mahA dhanADhaya dharmamUrti zrAvaka gRhasthanuM citra AlekhyuM che temAM Adarza gRhastha pitAnI carcA varNave che temAMthI thoDuM nIce pradarzita karyuM che te dareka gRhastha manana karavA yogya cheH je ke huM bIjA karatAM sukhI chauM, tepaNue sAtA vedanIya che, sata-sukha nathI. jagamAM bahudhA karIne asAtA vedanIya che. meM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthAzramamAM praveza 103 dharmamAM mAre kALa gALavAno niyama rAkhyo che. sazAnAM vAcanamanana, puruSonA samAgama, yama-niyama, eka mahInAmAM bAra divasa brahmacarya, bana guptadAna, e Adi dharma rUpe mAre kALa gALuM chuM. sarva vyavahAra saMbaMdhInI upAdhimAMthI keTaloka bhAga bahu aMze meM tyAge che. putrone vyavahAramAM yathAyogya karIne huM nigraMtha thavAnI icchA rAkhuM chauM. hamaNAM nigraMtha thaI zakuM tema nathI; emAM saMsAramehinI ke evuM kAraNa nathI; paraMtu te paNa dharma saMbaMdhI che. gRhastha dharmanAM AcaraNa bahu kaniSTa thaI gayAM che; ane munio te sudhArI zakatA nathI. gRhastha gRhasthane vizeSa bodha karI zake, AcaraNathI paNa asara karI zake, eTalA mATe thaIne dharma saMbaMdhe gRhastha vargane huM ghaNe bhAge badhI yamaniyamamAM AvyuM chauM. dara saptAhike ApaNe tyAM pAMcase jeTalA sahasthanI sabhA bharAya che. ATha divasane navo anubhava ane bAkIne AgaLano dharmAnubhava emane be traNa muhUrta badhuM chauM. mArI strI dharmazAstrane keTaloka bodha pAmelI hovAthI te paNa strI vargane uttama yamaniyamane bedha karI saptAhika sabhA bhare che. putra paNa zAstrane bano paricaya rAkhe che. vidvAnanuM sanmAna, atithine vinaya, ane sAmAnya satyatA-eka ja bhAvaevA niyame bahudhA mArA anucare paNa seve che. e badhA ethI sAtA bhegavI zake che. lakSmInI sAthe mArAM nIti, dharma, saguNa, vinaya eNe janasamudAyane bahu sArI asara karI che. rAjA sahita paNa mArI nItivAta aMgIkAra kare tevuM thayuM che. A saghaLuM AtmA-prazaMsA mATe huM kahetA nathI, e Ape smRtimAM rAkhavuM; mAtra ApanA puchelA khulAsA dAkhala A saghaLuM saMkSepamAM kahe jauM chauM. "A saghaLAM uparathI huM sukhI chauM ema Apane lAgI zakaze, ane sAmAnya vicAre mane bahu sukhI mAne te mAnI zakAya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLat tema che. dharma, zIla ane nIti temaja zAstrAvadhAnathI mane je AnaMda upaje che te avarNanIya che. paNa tattvadaSTithI huM sukhI na manAuM. jyAM sudhI sarva prakAre bAhya ane atyaMtara parigraha meM tyA nathI tyAM sudhI rAgadeSane bhAva che. jo ke te bahu aMze nathI, paNa che; te tyAM upAdhi paNa che. sarvasaMga parityAga karavAnI mArI saMpUrNa AkAMkSA che; paNa jyAM sudhI tema thayuM nathI tyAM sudhI koI priyajanane viyega, vyavahAramAM hAni, kuTuMbanuM duHkha e thaDe aMze paNa upAdhi ApI zake. mATe kevaLa nigraMtha, bAhyAbhyatara parigrahane tyAga, alpAraMbhane tyAga e saghaLuM nathI thayuM, tyAM sudhI huM mane kevaLa sukhI mAnatuM nathI. have Apane tattvanI dRSTie vicAratAM mAlama paDaze ke lakSmI, strI, putra ke kuTuMba e vaDe sukha nathI. ane ene sukha gaNuM te jyAre mArI sthiti patita thaI hatI tyAre e sukha kayAM gayuM hatuM ? jene viga che, je kSaNabhaMgura che ane jyAM avyAbAdhapaNuM nathI te saMpUrNa ke vAstavika sukha nathI." A vicAre zrImanuM Adarza jIvana samajavAmAM cAvI jevA che. mukhyatve e ja lakSa rAkhI nigraMtha dazA prApta karavI ane tevA vicAravALAne sahAyaka thavuM evI bhAvanAthI temanuM pravartana gRhastha avasthAmAM thayeluM temanA patrarUpa lekho uparathI paNa spaSTa jaNAya che. pAyoniyara' patramAM temanA avasAna samaye AvelA lekha uparathI paNa temanA gRhastha jIvana viSe khyAla Ave tema hovAthI temAMthI thoDuM TAMkI jaNAvuM chuM vIsa varSanI vaye prajAnI dRSTimAM pUrNa rIte teo adazya thayA. potAnI zakti ane buddhibaLane upayoga potAnA samudAya vargamAM ane vistArathI samagra lekane zikSA ane jJAnabodha ApavAmAM karavA mATe temaNe nizcaya karyo. teo ghaNI nAnI uMmarathI atizaya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthAzramamAM praveza parimANamAM vAMcanAra hatA. temaNe SaT darzananI AleAcanA karI; ane tenI sAthe pUrva temaja pazcimanI philasUphI (tattvavicAra)nAM darzana joyAM. jo ke AzcaryakAraka lAgaze, paraMtu A tA vAstavika satya che ke temane pustakane pUrNa rIte grahaNa karavAne phakta eka ja vakhata vAMcavAnI jarUra rahetI. ane saMskRta tathA prAkRtanA niyamita abhyAsa vagara te te bhASAmAMnAM pustakA mATA paMDitAnI peThe tevI rIte (eka vAra vAMcavAthI) teo yathArtha rIte samajI zakatA ane khIjAne samajAvI zakatA. " teoe joyuM ke dharmagurue vartamAnamAM sAMpradAyika dRSTithI saMkucita, TUMka maryAdAvALA vicArA dharAve che ane kALanA parivartana anusAra kevI rIte vartana karavuM joI e te samajatA nathI. "" vizeSa je A saMsArane tyAga karI tyAgavRtti svIkAre che temAM keTalAka sAMsArika saMpattionA abhAva tathA saMsArathI eka vA khIjA kAraNathI thayelA asaMteSane pariNAme tema kare che. AvA puruSo pAtAnA cAritranI asara tenA samudAya upara pADI zakatA nathI. zrImanI evI mAnyatA hatI ke dhanavAna ane sAMsArika sArI sthitivALA puruSa saMsAranA tyAga kare te potAnA cAritrathI saMgIna hita karI zake. janasamAja tenA zuddha hRdaya ane niHsvArthanA sadguNunI khAtrI thavAthI tenA kahevA pramANe derAvAmAM ghaNuM! ja tatpara rahe ane tenA upadezathI lAbha meLavatA thAya. AvA vicAra zrImA hatA. ane tenI sAthe janasamAja AgaLa eka sAdhu (dhArmi ka nAyaka ) tarIke raju thavA yogya sthitimAM e mUkAyA nathI ema teo mAnatA hatA; ane tethI ja gRhastha dazAe ja jIvana gALavAnuM cAlu rAkhyuM hatuM. tApaNu temanA AMtarika vicArA saMsAra pratye taddana udAsIna vartatA hatA." 105 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 amadAvAdanA oLakhItAemAMthI yathArtha ALakhanAra muMbaSTathI vavANiyA jatAM zrImada saM. 1943mAM zeTha pAnAcaMda jhaveracaMdavALAne tyAM amadAvAda UtaryAM hatA. te zeThanA eka mANasane sAthe laI mallIcaMda jecaMdanI peDhIe tee AvyA hatA. te mANase zrImanI oLakhANu zeThe jezaMgabhAi ujamazIbhAi tathA temanA vaDIla laherAbhAI tathA raMgajIbhAi vagerene ApI ke A mahemAna ApaNA svadharmI che ane vidvAna kavi che. te vakhate vaLAnA kArabhArI lIlAdharabhAI vakIla tyAM beThA hatA temaNe zrImadnI pAse eka kAvya racavAnI mAgaNI karI; eTale zrImade manamAM eka kAvya racI sAmA mANasane khAnAM pADelA kAgaLa ApI temAM ADAavaLI khAnAmAM akSarA lakhAvyA ane badhAM khAnAM purAi jatAM anukrame vAMcatAM eka suMdara kAvya thayuM te vAMcI sarvane AnaMda thayA hatA. mekSamALA ' chapAvavA mATe zrImad saM. 1944mAM pharI amadAvAda AvyA tyAre paNa prathama zeTha pAnAcaMda jhaveracaMdane tyAM Utaryo hatA. pachI TaMkazALamAM zeThe umAbhAine dhera rahyA hatA. zeThe jezaMgabhAi " Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amadAvAdanA oLakhItAomAMthI yathArtha ALakhanAra ujamazIbhAInA snehI mArIvALA vinayacaMda popaTalAla daphtarIne kAgaLa laI zrImad bhAI jezaMgabhAI zeTha pAse AvyA hatA. te bhalAmaNapatra anusAra 'meAkSamALA' chapAvI tenI amuka pratA levA vagerenI madada temaNe yathAzakti karI hatI. temanA utAre zeTha jezaMgabhAi ghaNI vakhata rAtre jatA. zrImad temanA mananI vAtA jANIne pragaTa kahetA tethI temane tathA samAgamamAM AvanArane Azcarya lAgatuM ane vidvAna mATA mANasa che ema jANI zakelA; paNa AtmakalyANunI bhUkha te vakhate lAgelI nahi tethI yathArtha oLakhANa thayeluM. nahi. bahAranI AData sAthe vizeSa saMbaMdha haiAvAthI prasaMgApAta zeTha jezaMgabhAine paragAma javuM paDatuM ane nivRtti echI maLatI tethI temanA nAnA bhAi zrI bUTAbhAIne temanI svAgatamAM suparata karyA hatA. zrI. jUTAbhAI zrImadnI baradAsa rAkhatA. tethI temane zrImadanA vizeSa paricaya thayA ane pUrvenA saMskArane laine gADha eLakhANa thayuM; ane zrImad pratye temanA pUjyabhAva vadhatA gayA. A vakhate zrI jUThAbhAi sAthe zrImad temanI dukAne ghaNI vakhata jatA, khesatA ane bIjAnA mananI vAteAjANI kahetA tethI temane vinAda UpajatA. ze: dalapatabhAI bhagubhAI te vaMDe zrImade e arasAmAM avadhAna karI batAvyAM hatAM. te joine tathA dararAjanA piracayathI AtmaprabhAvanI chApa paDavAthI zrI jUThAbhAI te zrImanA samyagdarzanAdi aMtaraguNAnI yathArtha oLakhANa thayelI; tethI te zrImanA bahu guNagrAma karatA. 17 eka vakhata zeTha dalapatabhAine pustaka bhaMDAra jovA zrImad zrI jUTAbhAI sAthe padhArelA te viSe zrI jAr3AbhAie zeTha jezaMgabhAine vAta karela ke zrImad pustAnAM pAnAM mAtra pheravI jatA ane te pustakAnuM rahasya samajI jatA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zrImada rAjacaMdra jItakaLA vivANiyA jaI AvI pharI saM. 1945mAM kArtika zuda 15 lagabhaga zrImadda amadAvAda padhAryA hatA. te vakhate ghaNA jijJAsuo temanI pAse jJAnavArtA karavA AvatA. te vakhate sAdhvI divALI bAI tyAM hatAM, temanI sAthe zrI jUThAbhAI ane temanA kAke karmacaMdabhAI samakSa jJAna arthe praznottara thatA. zrI jUThAbhAIne gADha paricayamAM AvyA pachI zrImadda amadAvAda AvatA tyAre temane tyAM ja UtaratA. zrI jUThAbhAI zrImadda sAthe morabImAM doDhabe mAsa rahelA; eka vakhata zrImanI sAthe bharUca paNa gayelA. patravyavahAra paNa dharmanimitte temane paraspara thato. zrI jUThAbhAInI zarIraprakRti A arasAmAM mAMdagIne lIdhe bahu narama rahetI; ane vairAgyavRtti paNa vardhamAna thatI jatI hatI. khaMbhAtathI bhAI aMbAlAla lAlacaMda ane ekabe bhAIe kaI lagnaprasaMge amadAvAda AvelA te sarakhI ummaranA hevAthI zrI jUThAbhAIne tyAM jatA. vara nIkaLavAnuM hatuM tyAre bhAI aMbAlAla vagere zrI ThAbhAine bolAvavA AvyA ke cAlo varaghaDAmAM jaIe. te sAMbhaLI yuvAna vaya chatAM svAbhAvika vairAgyavaMta zrI jUThAbhAine te gamyuM nahi ane zrImadda viSe kaMI vAta temane kahevAnI Urmi thaI AvI paNa pAchuM mana kheMcI laI eTaluM bolyA ke kyAM pratibaMdha karuM? te sAMbhaLI te bhAioe pUchyuM ke zuM kahe che ? amane samajAyuM nahi. temanA vairAgyanI chApa te bhAIo upara paNa paDI tethI te temanI pAse temane kahevAnuM hoya te sAMbhaLavA beThA. zrImadda saMbaMdhI guNagrAma temaNe karyA ane temanA AvelA patro temane vaMcAvyA. te vAMcI te saMskArI bhAIone paNa zrImaddanAM darzana samAgamanI abhilASA thaI. tethI te patronI nakale temaNe utArI lIdhI ane zrImahane khaMbhAta padhAravA vinaMti patrathI karI. lagnanimitte amadAvAda AvelA chatAM zrI jUThAbhAInA samAgame temane dharmanI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amadAvAdanA oLakhItAomAMthI yathArtha eLakhanAra 109 laganI lAgI gaI. zrI jUThAbhAinuM zarIra saM. 1945-46 e chellAM be varSa rogagrasta rahetuM. te prasaMge zrImade lakhelA aneka patro dharmadhyAna preranArA temane bahu lAbhadAyaka nivaDyA hatA ane pariNAme "mokSamArgane de evuM samyakatva" temanA aMtaramAM prakANyuM hatuM. zrI jAdAbhAInA avasAna saMbaMdhI saM. 1946 nA vaizAkha zuda 3 nA roja zrImadda lakhe cheH "A upAdhimAM paDayA pachI je mAruM liMga-deha-janyajJAna-darzana tevuM ja rahyuM hoya,-yathArtha ja rahyuM hoya te jUThAbhAI azADa zadI 9 gurunI rAtre samAdhi zIta thai A kSaNika jIvanane tyAga karI jaze, ema te jJAna sUcave che." avasAna saMbaMdhI zrI jUThAbhAIne kahevA bhAI chaganalAla becaralAlane zrImade agAuthI lakheluM hatuM. zrI jUThAbhAInI vairAgya dazA ane udAsInatA pragaTa chatAM temanAM kuTuMbIo temane samyapha jJAna thayuM che ema jANuM zakelAM nahIM. zrImade aSADa suda 10 saM. 1946 mAM lakhyuM cheH "liMga dehajanya jJAnamAM upAdhine lIdhe yatkiMcit phera thayo jaNAya. pavitrAme japThAbhAI uparanI tithie paNa divase svargavAsI thayAnA Aje khabara maLyA." zrImade AzvAsana patramAM zrI jUThAbhAInI aMtaraMga dazA varNavI che te sarvane manana karavA yogya che? "enuM laukika nAma ja dehadhArI dAkhala satya hatuM. e AtmadazArUpe khare vairAgya hato. mithyAvAsanA jenI bahu kSINa thaI hatI. vItarAgano paramarAgI hatA. saMsArane parama jugusita hato. bhaktinuM prAdhAnya jenA aMtaramAM sadAya prakAzita hatuM. samyapha bhAvathI vedanIya karma vedavAnI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA jenI abhuta samatA hatI. mohanIya karmanuM prabaLa jenA aMtaramAM bahu zUnya thayuM hatuM. mumukSatA jenAmAM uttama prakAre dIpI nIkaLI hatI. e e jUThAbhAine pavitrAtmA Aje jagatane, A bhAgane tyAga karIne cAlyA gaye. A sahacArIothI mukta thayA. dharmanA pUrNAhRAdamAM AyuSya aciMtuM pUrNa karyuM. arere ! evA dharmAtmAnuM TUMkuM jIvana A kALamAM hoya e kaMI vadhAre AzcaryakAraka nathI. evA pavitrAtmAnI A kALamAM kyAMthI sthiti heya? bIjA saMgIonAM evAM bhAgya kyAMthI hoya ke AvA pavitrAtmAnA darzanano lAbha adhika kALa temane thAya? mokSamArgane de evuM samyaphapaNuM jenA aMtaramAM prakANyuM hatuM, evA pavitrAtmA jUThAbhAine namaskAra he ! namaskAra he !" Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 bhagatanA gAmanA bhaktaziromaNi zrI bhAgyabhAI - avadhAnathI zrImanI rti gujarAta, kAThiyAvADa ane aMgrejI patra dvArA hiMdusthAnamAM prasarI hatI. te vakhate kAThiyAvADanuM sAyalA gAma je "bhagatanA gAma" tarIke prasiddha che tyAM lallubhAI nAme eka nAmAMkita zeTha rahetA hatA. temanI lakSmI saMbaMdhI prathama sthiti bahu sArI hatI. paNa puNyane udaya pUro thatAM caMcaLa lakSmI cAlI gaI, tyAre temaNe vicAra karyo ke mAravADanA sAdhuo maMtravidyA vageremAM kuzaLa kahevAya che temAMnA keInI kRpAthI lakSmI pharI prApta thAya tevI tajavIja karavI. ema vicArI te mAravADamAM gayA ane koI prakhyAta sAdhune paricaya karI temane prasanna karI ekAMtamAM pitAnI sthiti jaNAvI kaMI sthiti sudhare te upAya batAvavA. vinaMti karI. paraMtu te adhyAtmapremI sAdhue zeTha lallubhAine ghaNo Thapako Apyo ane AvA vicakSaNa thaI tame tyAgI pAsethI AtmAnI vAta pAmavAnuM paDI mUkI mAyAnI vAta karo che e tamane ghaTe nahIM. te sAdhunA abhiprAyane samajI javAthI lallubhAIe kahyuM: "bApajI, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA mArI bhUla thaI. mArA AtmAnuM kalyANa thAya tevuM mane kaMI batAve." temanA upara kRpA karIne te sAdhue "bIjajJAna' batAvyuM; sAthe jaNAvyuM ke tamArI gyatA nathI paNa kaI yogya puruSane tame Apaze to tene jJAnaprApti thaze. e sAdhananuM te ArAdhanA karavA lAgyA ane sAmAyika Adi kriyA mATe apAsare javAnuM temaNe choDI dIdhuM; ane haratAM pharatAM amAre sAmAyika che ema kahetA eTale sthAnakavAsI sAdhuone lAgyuM ke te kaMI mAravADathI zIkhI lAvyA che te ApaNe zIkhavuM. eka sAdhue temane ghaNo Agraha karyo ane kahyuM "tame kaheze te huM karIza, paNa tame je sAdhana kare che te mane batAve." lallubhAI kaheH "huM kahIza tema nahIM bane." sAdhue kahyuM: "banaze." pachI lallubhAIe kahyuM: "sAdhune veza utArI, mumatI chaDI nAkhI apAsare jAo." sAdhu kaheH "e te kema bane?" lallubhAIe kahyuM: "te AvyA hatA tema pAchA padhAre." pitAnA putra bhAgyabhAIne lallubhAIe "bIjajJAna' batAvyuM hatuM. ane kaI yogya jIva hoya to tene paNa jaNAvavuM ema kaheluM. tethI zrImadda jyAre merabImAM hatA tyAre sebhAgyabhAine paNa kAma prasaMge merabI javAnuM hatuM; eTale lalubhAIne temaNe pUchayuM: "kavi rAyacaMdabhAI bahu lAyaka mANasa che ema AkhA kAThiyAvADamAM kahevAya che. te hAla morabI che ane mAre morabI javAnuM che te ApanI AjJA hoya te temane huM "bIjajJAna' batAvuM." lallubhAIe hA pADI eTale te merakhI gayA tyAre zrImaddane maLavA gayA. te vakhate zrImad dukAne beThelA hatA. sobhAgyabhAIne AvatA pahelAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagatanA gAmanA bhaktaziromaNi zrI bhAgyabhAI 113 temaNe pitAnA nirmaLa jJAnathI jANyuM ke bhAgyabhAI nAmanA mANasa "bIjajJAna'nI vAta batAvavA Ave che tethI eka kAgaLanI kApalI upara te je kahevA dhAratA hatA te lakhI rAkhI gAdI pAsenA gallAmAM kApalI mUkI. sobhAgyabhAI AvyA eTale zrImadda bolyA: Avo, sebhAgyabhAI sebhAgyabhAIne navAI lAgI ke mane e oLakhatA nathI, ane nAma daIne kayAMthI lAvyA? paraMtu te kaMI pUche te pahelAM zrImade kahyuM: "A galAmAM eka kApalI che te kADhIne vAMce." bhAgyabhAIe kApalI kADhI vAMcI joI te temanA Azcaryane pAra rahyo nahi. temane je vAta karavI hatI te badhAnuM lakhANa joI temane ema thayuM ke A keI alaikika jJAna pAmelA mahApuruSa che. emane mAre zuM batAvavAnuM hoya? mAre UlaTuM temanI pAsethI vizeSa jJAna meLavavuM. paraMtu temanA jJAnanI vizeSa parIkSA karavA temaNe zrImaddane pUchyuM: "sAyalAmAM amArA gharanuM bAraNuM kayI dizAmAM che?" zrImade aMtara jJAnathI jANuM yathArtha uttara dIdhe eTale sobhAgyabhAIe kahyuM ke ApanuM jJAna sAcuM che. A prathama prasaMgathI sobhAgyabhAine zrImadda pratye pUjyabuddhi thaI hatI. paNa DuMgarazI gosaLIA karIne eka yoganA abhyAsInI temane seAbata hatI ane temanA keTalAka camatkAra tathA vAtacItathI temanA upara ceTa thayelI hatI. paraMtu zrImadda sAthe temane patravyavahAra ghaNo rahyuM ane pUjyabuddhi vardhamAna thaI pativratA jeTalI temanI paramabhakti thatAM gesaLIo pratyenI mAnyatA dUra thaI eka satya zaraNa te pAmyA hatA. eka patramAM zrI sobhAgyabhAI saM. 1953 jeTha zu. 14 ne ravivAre zrImane lakhI jaNAve che Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA A kAgaLa chelle lakhI jaNAvuM chuM.have A pAmara sevaka upara badhI rIte Apa kRpAdRSTi rAkhaze. ... deha ne AtmA judA che. deha jaDa che, AtmA caitanya che. te cetanane bhAga pratyakSa judo samajamAM Avato nahote. paNa dana 8 thayAM ApanI kRpAthI anubhava gocarathI be phaTa judA dekhAya che. ane rAta divasa A caitanya ane A deha judA ema ApanI kRpAdRSTithI sahaja thaI gayuM che; e Apane sahaja jaNAvavA lakhyuM che. gesaLa A viSe je kaI AsthA hatI te bilakula nIkaLI gai che te have vakhatevakhata bodha ApavAnA patro Apa ApanI IcchA pramANe lakhI mane moTI pAyarIe caDhAvazo. vagara bhaye, vagara zAstra vacce thoDA vakhatamAM ApanA bodhathI aratha vagerene ghaNe khulAse thaI gayuM che. je khulAse pacIsa varSe thAya e hete te thoDA vakhatamAM ApanI kRpAthI thayo che." zrImade chevaTe traNa patra zrI sobhAgyabhAI upara lakhelA. "zrAma rAjacaMdra graMthamAM AMka 713, 714, 715 rUpe chapAI gayA che. te samAdhi maraNane icchanAra dareka mumukSue vicAravA yogya che. Arya zrI sobhAgyabhAIne deha saM. 1953 nA jeTha vada 10ne divase chUTayo hato. te viSe jaNAvatAM zrImadda lakhe cheH jIvane dehane saMbaMdha e ja rIte che. tema chatAM paNa anAdithI te dehane tyAgatAM jIva kheda pAmyA kare che ane temAM daDha mehathI ekapaNuMnI peThe varte che, janmamaraNAdi saMsAranuM mukhya bIja e ja che. zrI sobhAge tevA dehane tyAgatAM meTA munione durlabha evI nizcaLa asaMgatAthI nija upayAgamaya dazA rAkhIne apUrva hita karyuM che, emAM saMzaya nathI. "A kSetre A kALe zrI bhAga jevA viralA puruSa maLe ema Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagatanA gAmanA bhaktaziromaNi zrI bhAgyabhAI 115 amane vAraMvAra bhAse che. zrI saubhAgyanI saraLatA, paramArtha saMbaMdhI nizcaya, mumukSu pratye parama upakAratA Adi guNe vAraMvAra vicAravA yogya che." zrImane samyaphajJAnanI prApti hatI chatAM mumukSu jInA satsaMganI bhAvanA vizeSa rahyA karatI. dhArmika praznonI carcAmAM zrI bhAgyabhAI yathAzakti bhAga ApI zrImad pAse bahu sArA khulAsA karAvatA. bIjA mumukSuone kaMIzrImaddane kahevuM hoya to vRddha zrI bhAgyabhAI dvArA vinaMti karAvatA; ane dayALu dilanA hovAthI te saraLabhAve darekanI vAta raju karatA. zrI Atmasiddhi zAstra lakhavAnI preraNA paNa zrI bhAgyabhAie karelI ke "cha padane patra" gadya hovAthI mukhapATha thato nathI te te bhAvArthanuM pada hoya te sarva mumukSuonA upara mahA upakAra thAya. eka patramAM zrI bhAgyabhAI zrI Atmasiddhi viSe lakhe cheH gosaLIo Atmasiddhi graMtha vAMce che ane vicAre che, temaja huM paNa te vAMcuM chuM. duhA 134 mukhapATha karyA che ane vicAratAM ghaNo AnaMda Ave che. vaLI pAMca mahinA thayA tAva Ave che. te jo Atmasiddhi graMtha Ape mokalAvyA na hatA te Aja sudhI deha rahevuM muzkela hatuM. graMtha vAMcI AnaMda Ave che tethI jIvuM chuM. paNa have Ape kRpA karI TIkA artha mokalavA lakhyuM che je have taratamAM Ave te AnaMda levAya. nIkara pachI AMkhe sUjhe nahIM tyAre vAMcI zakAya nahIM; ane jyAre pitAthI vaMcAya nahIM tyAre bIjAnA vAMcavAthI te AnaMda Ave nahIM. mATe kRpA karI mokalAvaze. ghaNuM zuM lakhuM ? " zrImadda pitAnI upakAra dhamAM lakhe cheH "he! jina vItarAga, tamane atyaMta bhaktithI namaskAra karuM chuM. tame A pAmara pratye anaMta anaMta upakAra karyo che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanaphaLa "huM ! kuMdakuMdAdi AcAryAM, tamArAM vacane paN svarUpAnusaMdhAnane viSe A pAmarane parama upakArabhUta thayAM che. te mATe huM tamane atizaya bhaktithI namaskAra karuM chuM. 11 " he ! zrI seAbhAga, tArA sattamAgamanA anugrahathI AtmadazAnuM smaraNa thayuM te arthe tane namaskAra karuM chuM." vaLI zrImad lakhe che: "Apane vijJApana che ke vRddhamAMthI yuvAna thavuM, ane A alakha vArtAnA agresara AgaLa agresara thavuM. '' "laiAkika dRSTie tame ame pravartezuM, te pachI alaiAkika dRSTie kANu pravartaze ? 'mAgI khAine gujarAna calAvIzuM paNa kheda nahIM pAmIe. jJAnanA anaMta AnaMda AgaLa te du:kha tRNuvat che." A bhAvArthanuM je vacana lakhyuM che, te vacanane amAre| namaskAra he ! evuM je vacana te kharI yAgyatA vinA nikaLavuM saMbhavita nathI.'' jenA yeAge ane khAdhe anya jIvane aMtaraMga vairAgyanI vRddhi thatAM samAdhi maraNanI ane samyak darzananI prApti sulabhapaNe thatI te zrImanI adbhuta alaikika Atmika dazAnuM varNana karavAne A lekhinI samartha nathI. jyAM matinI gati paheAMcatI nathI tyAM vacananI gati kyAMthI hoya ? tethI ja kArya uparathI kAraNanI samarthatA samajAya evA paricayI janAnA prasaMganI kathA vaDe zrImadnI kathA samajavI sulabha jANI temane prabhAva saMskArI jIvA upara kevA paDatA te jaNAvavA prayatna karyo che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 khaMbhAtanA mumukSujano zrI jUThAbhAInA samAgamathI bhAizrI aMbAlAla lAlacaMda Adi khaMbhAtanA je bhAIe amadAvAda gayelA temane zrImadbhA samAgamanI tIvra pipAsA jAgI hatI. tethI temaNe zrImad upara khaMbhAta padhAravAnI vinati rUpe paMdaravIsa patro uparAuparI lakhyA ane khaMbhAta pite na padhArI zake te vavANiyA AvavAnI temaNe AturatA jaNAvI AjJA magAvI. chevaTe khaMbhAta anukULatAe AvavAnuM banaze evo patra AvavAthI te bhAIone saMtoSa thaye. sthAnakavAsI saMpradAyanA A bhAIo hatA tethI dararoja apAsare jatA 5Na zrI jUThAbhAIne samAgama thayA pachI te ekAMtamAM apAsarAmAM besIne zrImadbhA patro utArI ANelA te vAMcatA vicAratA. vyAkhyAnamAM jatA nahi. eka divase te patra vAMcatA hatA tyAre te khaMbhAta saMdhADAnA mukhya AcArya harakhacaMdajI mahArAja meDe vyAkhyAnamAM zrI bhagavatI sUtra vAMcatA hatA. ane nIce te mahArAjanA sAdhuomAM prabhAvazALI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLa ane vinayasaMpanna gaNAtA zrI lallujI mahArAja eka zAstra bhaNelA pATIdAra bhAI dAmodarabhAI sAthe uparathI vAMcelAM zrI bhagavatI sUtranAM pAnAM AvatAM te vAMcatA hatA. temAM bhAvasthiti pAke tyAre mokSa thAya che e vAta vAMcatAM zrI lallujIne zaMkA thaI ke je bhavasthiti pAkaze tyAre mekSe javAze ema ja hoya to A sAdhupaNuM laI parizrama uThAvavAnI zI jarUra ? e vAta cAlatI hatI tevAmAM bhAIzrI aMbAlAla lAlacaMda Adi bhAIo vAto karatA hatA tyAM zrI lalluja mahArAjanI dRSTi paDatAM temane dharmanehathI Thapako dIdho ke tyAM zuM karo cho ? upara vyAkhyAnamAM kema jatA nathI ? upara jAo ke ahIM Avo. eTale te temanI pAse jaIne beThA ane "bhavasthiti" ne prazna carcAtuM hatuM tene khulAse yathArtha na tha eTale zrI aMbAlAle temane zrImadanI vAta kahI saMbhaLAvI ke te sarva AgamanA jJAtA che, uttama puruSa che ane ahIM khaMbhAtamAM padhAravAnA che. te uparathI zrI lallujIe pUchyuM: "amane te puruSane meLApa karAvaze ?" temaNe hA pADI. harakhacaMdajI mahArAjane "bhavasthiti saMbaMdhI zrI lallujIe prazna pUcho paNa saMtoSakAraka uttara nahi maLe ane zrImaddane AvavAnI che vAta sAMbhaLavAthI temanuM citta temane maLavA talasI rahyuM hatuM. tevAmAM saM.1946mAM zrImaddanuM khaMbhAtamAM prathama padhAravuM thayuM. zrI aMbAlAlabhAIne tyAM ja te UtaryA hatA. zrI aMbAlAlabhAI pitAnA pitA lAlacaMdabhAinI sAthe zrImane apAsare teDI gayA. zrImade avadhAna karavAM choDI dIdhAM hatAM. paraMtu lAlacaMdabhAI temaja harakhacaMdajI mahArAjanA AgrahathI apAsarAmAM te divase zrImade aSTAvadhAna karI batAvyAM. sarva sAdhu varga vagere zrImadanI vidvattA ane abhuta zakti joI Azcarya pAmyA. bIje divase zrImadda upAzrayamAM AvyA ane harakhacaMdajI mahArAjane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMbhAtanA mumukSujane prazna pUchyuM ke A kALamAM kSAyaka samIkIta hoya ke nahIM ? tyAre mahArAje nA pADI tethI zrImade pharI pUchyuM: "keI zAstramAM che?" harakhacaMdajI mahArAje kahyuM "dazamA ThANagamAM kSAyaka samIta na hovA viSe che." zrI lallujIe ThANAMga sUtra ApyuM te tapAsatAM temAMthI e vAta maLI nahIM. zrImade dazama ThANAMgane bhAva vAMcI saMbhaLAvyuM te sAMbhaLatAM sarvane zAMti UpajI ane temanI vidvattAnI prazaMsA karavA lAgyA. zrImaddajIne zrI lallujIe upara meDe padhAravA vinaMti karI ane harakhacaMdajI mahArAjane pUchyuM: "huM temanI pAsethI kaMI avadhAruM?" harakhacaMdajI mahArAjanI AjJA maLI eTale zrI lalujIe upara jaine zrImadane namaskAra karyo. zrImade namaskAra nivAraNa karavA chatAM temaNe umaMgathI uttama puruSa jANuM aTakayA vagara namaskAra karyA. A sAmAnya lAgate prasaMga aneka jIvonAM jIvana palaTAvanAra, asatyamAMthI satyamAM lAvanAra, aneka prakAranA Agraha rUpI khADA TekarA oLagAvI vidyAdharanA vimAnamAM praveza karAvI tattvajJAnarUpI AkAzamAM vihAra karAvanAra, camatkArI krAMtikAraka hatA. ummaramAM zrImaddathI cida varSe meTA A sAdhu, dhanADhaya kuTuMbamAM ekanA eka putra chatAM sarvasvano tyAga karI bIjA traNa oLakhItA kuTuMbIo sAthe dIkSA laI, te vakhate khaMbhAta saMdhADAmAM mAtra cAra ja sAdhu rahyA hatA tenI saMkhyA bamaNuM karanAra ane vinayAdi guNothI AcAryane prasanna karI sarva sAdhuomAM pAMca varSamAM pradhAna pada pAmanAra, temaja temanA dIkSita thayA pachI te saMvADAmAM cAda sAdhuo thaI javAthI sArAM pagalAMnA gaNatA maMgalakArI tathA bhakika A AgevAna sAdhu, mAtra bAvIsa varSanI yuvAvasthAmAM praveza karanAra jainadharmI vidvAna kavi tarIke gaNAtA gRhasthane namaskAra kare e AzcaryakAraka virala prasaMga acAnaka ekAMtamAM vidhivaza banI Ave; Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA te koI kuzaLa kRSikAra khetaranA khUNAmAM ekAMta nAnA kayArAmAM ilAyacInAM bIja vAve te A prasaMga, hAla meTA vistAravALA zrImad rAjacaMdra-AzramanA sthApaka tarIke prasiddha zrImadda laghurAja ' svAmIne satya mArgamAM praveza karAvanAra sAcI janmagAMThane divasa gaNavA gya prathama mAMgalika prasaMga banI Abhe. zrImade zrI lallujI svAmIne pUchayuM: "tamArI zI IcchA che?" svAmIjIe vinayasahita hAtha joDIne yAcanApUrvaka kahyuM: "samakata (AtmAnI oLakhANa) ane brahmacaryanI daDhatAnI mArI mAgaNuM che." zrImadda DIvAra mauna rahyA ane kahyuM "ThIka che." pachI svAmIjInA jamaNA pagane aMguThe tANa zrImade tapAsI joye; ane UThIne badhA nIce gayA. zrI aMbAlAlane ghera jatAM zrImade jaNAvyuM "A puruSa saMskArI che." bIje divase zrI aMbAlAlane ghera zrI lallujI svAmI zrImanA samAgama mATe gayA, tyAM zrImade ekAMtamAM temane pUchyuM: "tame amane mAna kema Ape che ?" svAmIjIe kahyuM: "Apane dekhIne ati harSa prema Ave che; ane jANe amArA pUrva bhavanA pitA he, eTalo badhe bhAva Ave che; koI prakArane bhaya raheto nathI; Apane jotAM evI nirbhayatA AtmAmAM Ave che." - zrImade pharI pUchayuM: "tame amane zAthI oLakhyA?" svAmIjIe kahyuM: "aMbAlAlabhAInA kahevAthI ApanA saMbaMdhI jANavAmAM AvyuM; ame anAdi kALathI rakhaDIe chIe, mATe amArI saMbhALa lyo." - zrImade "sUyaDAMga' sUtramAMthI thoDuM vivecana karyuM ane satya bhASA vagere viSe bodha karyo. sAta divasa sudhI zrImada khaMbhAta rahyA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMbhAtanA susukSujanA tyAM sudhI zrI lallujI svAmI rAja zrImA samAgama arthe zrI aMbAlAlane ghera jatA. "C eka divase harakhacaMdajI mahArAje zrI lallujIne pUchyuM, ke tamAre zI vAta thAya che? zrI lallujIe TUMkAmAM eTaluM ja kahyuM: jJAna ane kriyA khanna karavAnuM kahe che." harakhacaMdajI mAlyA : " pahele saba khAte karatA thA, aba kucha nahIM kahatA." eka divase zrI lallujI svAmIe zrImane kahyuM: " huM brahmacarya mATe pAMca varSathI ekAMtarA upavAsa ( eka divasa upavAsa ne eka divasa khAvuM ema) karuM chuM ane kAyAtsarga (dhyAna) karuM chuM. chatAM mAnasika pAlana barAbara thaI zakatuM nathI. sr zrImade kahyuM: " lAkaSTie karavuM nahIM; leAka-dekhAmaNu tapazcaryAM karavI nahIM. paNa svAdanA tyAga thAya, temaja uNAdarI tapa (peTa uNuM rahe tevuM, khUba dharAine khAvuM nahIM) thAya tema AhAra karavA; svAdiSTa bhAjana hoya te bIjAne ApI devu." ', 121 svAmIjIe pharI pUchyuM: "huM je je jouM chuM te bhrama che, jA huM che, ema abhyAsa karuM chuM." Jain Educationa International zrImade kahyuM: "AtmA che ema joyA kareA." zrI aMbAlAlabhAi, bhAi tribhAvanabhAI Adi aneka bhAione khaMbhAtamAM zrImadna samAgama thayele! ane dharmajijJAsA jAgrata thayelI. tethI zrImadve muMbaI javuM thayuM tApaNu patravyavahArathI te dharmajijJAsA poSatA rahetA hatA. For Personal and Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 samakita zuddha prakANyuM re "aMtaraMga guNa goThaDI re, jana raMjana re lola; nizcaya samakIta teha re, duHkha bhajano re lAla. viralA kaMIka jANaze re, jana rajane re lola; te te agama aha re, duHkha bhajave re lAla." zrI yazovijayajI. pAyoniyara' patramAM zrImannA jIvananI rUparekhA che, temAM nIce pramANe jaNAvyuM cheH jyAre zrImad 21 varSanA hatA tyAre temaNe dhaMdhAmAM prayANa karyuM ane ghaNA TUMka vakhatamAM eka bAhoza jhaverI tarIkenI nAmanA meLavI. vadhatA jatA vyApAranI upAdhiomAM paNa dharma ane tattvajJAnanA pitAnA priya abhyAsamAM teoe khalela AvavA dIdhI nahi. pitAnA udyogarata jIvanamAM cUpakIdIthI jJAnavRddhi karatA hatA. tema ja hamezAM pustakamAM guMthAyelA rahetA hatA. vaLI varSamAM keTalAka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "samIta zuddha prakAzya re" 123 mahinAo te pote muMbaI choDI cAlyA jatA ane pitAnI peDhIe kahI jatA ke jyAM sudhI pote lakhe nahi, tyAM sudhI keIe pitAnI sAthe patravyavahAra paNa calAvavo nahi. gujarAtanAM vanamAM teo ekAMtavAsa gALatA ane tyAM rahI ciMtavana ane vegamAM dahADA ane aThavADiyAM vyatIta karatA. teo rakhene pite oLakhAI jAya athavA pitAnA sthaLanI khabara paDI jAya tevI dhAstIthI ghaNuM gupta rahevAne hamezAM prayAsa karatA, chatAM teo vAraMvAra eALakhAI jatA ane lokonI meTI saMkhyA temanA upadeza ane zikSAvacano zravaNa karavAnI jijJAsApUrvaka temanI pAchaLa AvatI." pAtAMjala gadarzana', "AtmapurANa" Adi vedAMta ane gadarzananAM zAstramAM ane bhASyomAM paNa samyaphadarzana, samyaphadaSTi Adi zabdathI bhrAMti rahita Atma-sAkSAtkAra dazAnAM varNana tathA mAhAsya darzAvelAM che. jaina darzanamAM te samyapha darzanathI ja dharma ke dharmakriyAnI yathArtha zarUAta aMkAI che. janmamaraNa rU5 paribhramaNa samyaphadarzananI prApti vinA TaLe nahi ema zAstromAM spaSTa darzAvyuM che ane tenuM mAhAsya samayasAra Adi graMthamAM apUrva darzAvavAmAM AvyuM che. zrI devacaMdrajI mahArAje paNa gAyuM cheH "samajhIta navi lauM re e te rUkyo caturgati mAMhe." zrI yazavijaya upAdhyAya paNa lakhe cheH "jahAM lage Atma dravyanuM lakSaNa nava jANuM; tihAM lage guNaThANuM bhaluM, kema Ave tAyuM- Atama tatva vicAriye." bhaktakavi narasiMha mahetA paNa prabhAtiyAmAM kahe che? jyAM lagI AtamA tatvacinyo nahIM tyAM lagI sAdhanA sarva nahI." Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA kAika viralA mahAbhAgyazALI puruSo A samyagdarzana ke AtmajJAnanI dazA pAmI zake che. zAstra pAkArI pAkArIne kahe che ke samyak darzana sahita narakAvAsa sArA paNa samyak darzana vinA svarganAM uttama sukha paNu gajastAna jevAM nirarthaka che. eka kSaNa paNa jene samyak darzananA anubhava thayA heAya te avazya mekSe jAya che evA siddhAMta che. samyak darzana pragaTa thavAthI AtmAnA sarva guNA sadguNu rUpe prakAze che. eTale te samyak darzana, samyak jJAna ane samyak cAritranI ekatA rUpa meAkSamArga khullA thAya che; ane game teTaluM jJAna, cAritra ke zraddA heAvA chatAM samyak darzananA abhAve te mithyA darzana, mithyA jJAna ane mithyA cAritrarUpe vageAvAya che ane saMsAra paribhramaNane tethI pAra AvatA nathI. 124 AcArAMga' nAmanA jaina sUtramAM kahyuM cheH " naM samaMti pAsad taM moti vAsada ''--jyAM samakti eTale AtmajJAna che tyAM munipaNuM jANeA. " zrImadde saMvata 1946 poSa mAsamAM aMgata nAMdhapothImAM lakhyuM cheH 66 AvA prakAre tArA samAgama mane zA mATe thaye ? kyAM tAruM gupta rahevuM thayuM hatuM? sarvaguNAMza te samyakatva. "" tevI ja rIte saM. 1947nA kArtika zuda 14 nA eka patramAM zrImad lakhe cheH tr AtmajJAna pAmyA e tA niHsaMzaya che; graMthibheda thayA e traNe kALamAM satya vAta che. sarva jJAnIoe paNa e vAta svIkArI che.'' vaLI teo hAthaneAMdhamAM lakhe cheH " he ! sarvotkRSTa sukhanA hetubhUta samyak darzana, tane atyaMta bhaktithI namaskAra hA ! Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samakita zuddha prakAzya re" 125 A anAdi anaMta saMsAramAM anaMta anaMta jIvo tArA Azraya vinA anaMta duHkhane anubhave che. tArA paramAnugrahathI svasvarUpamAM ruci thaI, parama vitarAga svabhAva pratye parama nizcaya AvyA. kRtakRtya thavAne mArga grahaNa thaze." pitAnA jIvanavRttAMtta rUpa kAvyamAM zrImadda lakhe cheH dhanyare divasa A ahe, jAgI re zAMti apUrva re daza varSe re dhArA ulasI, maTo udaya karmane garva che. dhanya ogaNIse ne suDatAlIse samIta zuddha prakANyuM re, zruta anubhava vadhatI dazA nija svarUpa avabhAsyuM re. dhanya re." eka ja vAkyamAM samyak darzananuM mAhAtamya zrImadda pragaTa kare cheH anaMta kALathI je jJAna bhavahetu thatuM hatuM te jJAnane eka samaya-mAtramAM jAyaMtara karI jeNe bhavanivRttirUpa karyuM te kalyANamUrti samyam darzanane namaskAra." Atmadarzana ke samyapha darzananI nirmaLatA zrImane saM. 1947 mAM thaI ema upara pite kAvyamAM jaNAve che. e ja varSamAM binA nayana pAve nahIM binA nayanakI bAta, seve sazuruke caraNa so pAve sAkSAta." tathA "yama niyama saMyama A5 kiye, - muni tyAga virAga athAga lahyA" e be kAvya hiMdImAM pote racyAM che te mumukSu jIve bahu Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA UMDA UtarIne vicAravA yeAgya che. tathA traNa kAvye gujarAtImAM racyAM che te paNa bahu manana karavA yAgya che. temAMnI eka prArthanAH he! prabhu, hai! prabhu, zuM kahuM, dInAnAtha dayALa; huM teA de|Sa anaMtanuM bhAjana huM karuNALa." apUrva artha prere tevI mukhapAThe karI rAja savArasAMja bhaNavA ceAgya che. bhaktAtmAe kevA kevA guNe prApta karavA yogya che ane atyAre A jIvamAM je guNeA nathI te prApta karavA prabhu AgaLa bhAvanArUpe dInatAthI prArthanA karelI che; hajArA mumukSu mukhapAThe karI Aje niyamita rIte divasamAM amukavAra e prArthanA rUpa * sadgurubhaktirahasya ' gAya che. " jema jema samyak darzananI vizuddhivardhamAnapaNAne pAme che tema tema vItarAgatA paNa vadhe che ane vItarAga bhagavatanuM eLakhANu paNa yathArtha premapUrvaka thAya che. zrImad saM. 1948nA mahA mAsamAM lakhe cheH " aMdha meAkSanI yathArtha vyavasthA je darzanane viSe yathArthapaNe kahevAmAM AvI che te darzana nikaTa muktapaNAnuM kAraNa che; ane e yathArtha vyavasthA kahevAne yeAgya jo koi ame vizeSapaNe mAnatA hAie te te zrI tIrthaMkara deva che. ane e je zrI tIrthaMkara devane aMtara Azaya te prAye mukhyapaNe atyAre kAine viSe A kSetre hAya te te ame hAIzuM ema amane daDha karIne bhAse che. kAraNake amAruM anubhavajJAna tenuM phaLa vItarAgapaNuM che, ane vItarAganuM kaheluM je zrutajJAna te paNa te ja pariNAmanuM kAraNa lAge che; mATe ame tenA anuyAyI kharekharA cha e, sAcA chaie. mukhya lakSaNa vItarAgatA jANIe chaie; " samyak darzananuM ane teve anubhava che. " " e ja varSanA eka patramAM zrImad samyak darzananAM e svarUpa kahe cheH Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 samakIta zuddha prakAzyuM re' " 'AtmA' je padArthane tIrthaMkare kahyuM che, te ja padArthanI te ja svarUpe pratIti thAya, te ja pariNAme AtmA sAkSAt bhAse tyAre tene paramArtha samyaktva che, evA zrI tIrthaMkaranA abhiprAya che. "evuM svarUpa jene bhAyuM che tevA puruSane viSe niSkAma zraddA che jene te puruSane khIjaruci samyakta che." samyak darzana prApta thavAnuM mukhya kAraNa jaNAvatAM zrImad e ja varSamAM lakhe cheH jagatanA abhiprAya pratye joine jIva padArthanA edha pAmyA che. jJAnInA abhiprAya pratye joine pAmyA nathI. je jIva jJAnInA abhiprAyathI edha pAmyA che, te jIvane samyak darzana thAya che. 66 " anaMtakALe je prApta thayuM nathI, te prAptapaNAne viSe amuka kALa vyatIta thAya te hAni nathI. mAtra anaMtakALe je prApta thayuM nathI, tene viSe bhrAMti thAya, bhUla thAya te hAni che. jo pama evuM jJAnInuM svarUpa bhAsyamAna thayuM che, teA pachI tenA mArgane viSe anukrame jIvanuM pravezapaNuM thAya e saraLa prakAre samajAya evI vArtA che.'' zrImanI praNipAta stutiH "huM ! paramakRpALu deva! janma, jarA, maraNAdi sarva duHkhA atyaMta kSaya karanArA evA vItarAga puruSanA mULamArga Apa zrImade anaMta kRpA karI mane ApyA, te anaMta upakAranA prati upakAra vALavA huM sarvathA asamartha chuM; vaLI Apa zrImad kaMi paNa levAne sarvathA nispRha che; jethI huM mana, vacana, kAyAnI ekAgratAthI ApanA caraNAraviMdamAM namaskAra karuM chuM. ApanI parama bhakti ane vItarAga puruSanA mULa dharmanI upAsanA mArA hRdayane viSe bhavaparyaMta akhaMDa jAgrata rahe eTaluM mAguM chuM te saphaLa thAe. OM zAMti / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 muMbaImAM munisamAgama zrI. lallujI svAmI vihAra karatA karatA surata gayelA temanI sAthe zrI devakaraNajI nAme temanA ziSya gaNAtA sAdhu hatA, te vyAkhyAnamAM bahu kuzaLa hatA. zrotAo upara temanA vyAkhyAnathI vairAgyapreraka sacoTa asara thatI. muMbanivAsI keTalAka vyApArI suratamAM AvelA temaNe zrI devakaraNajInuM vyAkhyAna sAMbhaLI muMbaI padhAravA temane vinaMti karI. suratanA bhAI ene suratamAM temane cemAsu rAkhavA vicAra hovA chatAM muMbainA bhAionA vizeSa AgrahathI muMbaImAM ceomAsu nakkI karavA mahArAjazrI lallujIne vinati karI. khaMbhAtathI te viSe AjJA magAvI muMbaInuM cAmAsu nakkI karavAmAM AvyuM. muMbaImAM zrI lallujI gayA, tyAre zrImanA samAgama mATe temane tyAM gayA. te vakhate zrImade prazna karyoH " tamAre ahIM anArya jevA dezamAM cAturmAsa kema karavuM thayuM ? munine anArya jevA dezamAM vicaravAnI AjJA gheADI ja hoya che?'' Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ladhurAja svAmI janma avasAna saM. 1910 Aso vada 1 saM. 1992 vaizAkha suda 8 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaImAM sunisamAgama 129 zrI lallujI svAmIe kahyuM: ApanAM darzana samAgamanI bhAvanAne lIdhe ahIM cAturmAMsa karyuM che." zrImadde pUchyuM: " ahIM AvatAM tamane kAI ADakhIla kare che ? " svAmIjIe kahyuMH nA; hamezAM ahIM AvuM teA kalAkanA samAgama maLaze ? '' 66 zrImade kahyuM: " maLaze. avasare avasare zrI lallujI zrImanA samAgamArthe peDhI upara jatA. temane dekhIne te dukAna uparathI UThI eka judI pAsenI AraDImAM jaI suyagaDAMga sUtra vageremAMthI temane saMbhaLAvatA, samajAvatA. "C "" eka divase khaMbhAtathI suMdaralAla karIne eka yuvAna vANiyA muMbaI AvelA te zrImanA paricayI hatA. temane zrI devakaraNujIe kahyuM: "me... zrImadbhu dIThA nathI te te atre padhAre te! jouM tA kharA ke te kevA puruSa che ? "" suMdaralAla kaheH " huM temane ahIM teDI lAvIza. Jain Educationa International suMdaralAla sAthe zrImad cIcapAkalInA upAzraye padhAryAM eTale cAre munie pATa uparathI nIce beThA. ane sUtra kRtAMganI lakhelI pratamAM guMdaranA akSaranI lipi heAvAthI keTalAka akSarA mULa pAThamAMnA UDI gayA hatA tethI artha samajAtA nahAtA te batAvI zrI devakaraNujI munie pUchyuM: ahIM kayA kayA akSarA joie ? ane tene ze artha thAya che?'' "" "" zrImade te mULa pAThanA akSare tathA tene artha kahI batAvyA. pachI zrI devakaraNajIe nIcenI bIjI me gAthAo .sUtrakRtAMganI batAvI ane kahyuM: " jyAM saphaLa che tyAM aphaLa hoya ane jyAM aphaLa che tyAM saphaLa hoya te arthe DIka bese che. te A gAthAmAM lekhanadveSa che ke barAbara che?'' For Personal and Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA "je abuddhA mahAbhAgA, vIrA asaMmatta daMsiNo / asuddhaM te siM parakaMta saphalaM hoi savvaso // jeya buddhA mahAbhAgA dhIrA sammatta daMsiNo / suddhaM te siM parakaMtaM aphalaM hoi sevvasoM // " e gAthAo joIne zrImade kahyuM "lekhanadeSa nathI, barAbara che. tene bhAvArtha e che ke mithyAdaSTinI kriyA saphaLa che, phaLe karIne sahita che; arthAta tene puNya-pApa phaLanuM besavApaNuM che. samyapha daSTinI kriyA aphaLa che, phaLa rahita che; tene phaLa besavApaNuM nathI arthAta nirjarA thAya che. ekanI (mithyA dRSTinI ) kriyAnuM saMsArahetuka saphaLapaNuM; ane bIjAnI (samyapha dRSTinI) kriyAnuM saMsArahetuka aphaLapaNuM; ema paramArtha samajavA yogya che." badhAne te artha pasaMda paDe. ghaNA vakhatathI saMzaya rahyA karatA tenuM samAdhAna thayuM. te uparathI devakaraNajI munine lAgyuM ke A koI mahAbuddhizALI puruSa che ane zrI lallujI mahArAja kahetA hatA te sAcuM che. avirati samyapha dRSTinI paNa niMdA karavAmAM mahApApa che ema zrI devakaraNajInI mAnyatA hovAthI te zrImadunI pahelAM paNa kadI niMdA karatA nahi. zrI lallujI jyAre zrImaddana samAgamAthe temanA mukAme jatA tyAre temane kahetA ke devakaraNacha bedha pAme te ghaNuM jIvone lAbha thAya, ane saune javAba Ape; tyAre zrImadda kahetAH "e vAta javA de." tathApi vAraMvAra te vAta zrI lIlucha saMbhAratA eTale zrI devakaraNajIne sAthe teDI lAvavA rajA ApI. eka divasa te be munie zrImanI pAse AvyA tyAre zrImade devakaraNajI munine pUchyuM: "vyAkhyAna koNa Ape che ? parSadA keTalI bharAya che?" Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaImAM munisamAgama 131 devakaraNujIe kahyuM: "hajAreka mANasanI parSadA bharAya che." zrImade pUchyuM: "strIonI parSadA joI vikAra thAya che?" devakaraNajI bolyAH " kAyAthI thatuM nathI; manathI thAya che." zrImade kahyuM: "munie mana, vacana, kAyA traNe yogathI sAcavavuM joIe." devakaraNajIe AkSepa karatAM kahyuM: "tame gAdItakiye bese che ane hIrAmANeka tamArI pAse paDelA hoya che, tyAre tamArI vRtti nahi DahaLAtI hoya?" zrImade kahyuM: "muni, ame te kALakUTa viSa dekhIe chIe, tamane ema thAya che ?" A sAMbhaLI devakaraNacha sajajaDa thaI gayA. zrImade pUchayuM: "tame koNa cho?" devakaraNajIe kahyuM: "jeTalo vakhata vRtti sthira rahe teTalo vakhata sAdhu chIe." zrImade pharI pUchayuM: "tevI rIte te saMsArIne paNa sAdhu kahevAya kharA ke ?" zrI devakaraNajI mauna rahyA. pachI zrImade kahyuM "he ! muni, nALiyerane goLa jema juda rahe che tema ame rahIe chIe. vItarAga mArgamAM samyapha dRSTinuM svarUpa zuM che ? nALiyeramAM rahelo goLo nALiyerathI bhinna che, tema samyaphadaSTi sarvathI jude rahe. te samajAyuM nathI ane jIva samyapha 'samyapha sAMpradAyika buddhie kahe che tene samyapha jANe che ?" - devakaraNajIe uttara ApyoH "te samyapha na kahevAya." zrImade kahyuM: "samakatanuM svarUpa koI bIjuM hovuM joIe, e viSe tame vicAraje. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA eka divase zrI lallujI ekalA gayA hatA tyAre eka jaNane dIkSA ApavA viSe vAta thaI tyAre zrImade jaNAvyuM: "tame dIkSA na Apaze; devakaraNajIne celA karavA hoya te bhale kare." devakaraNajIe dIkSA ApI hatI paNa thoDA vakhata pachI puruSanI niMdAmAM paDI gAMDe thaI saMghADe choDI ne jato rahyo hato. zrI lallujIe zrImane temane citrapaTa ApavA Agraha karyo paNa temaNe kaMI dhyAna ApyuM nahi. pachI bahu Agraha karyo tyAre nIcenI gAthA svahaste lakhI ApIH " saMbujjhahA jatavo mANusattaM, daLubhayaM bAliseNaM alaMbho / egaMta dukhkhe jarieSa loe, sakammaNA vipariyAsu vei // artha-he ! tame bedha pAme, bedha pAme, manuSyapaNuM maLavuM ghaNuM ja durlabha che, ema samaje; ajJAnathI saviveka pAmavo durlabha che, ema samaje; Akho loka kevaLa duHkhathI baLyA kare che, ema jANo; ane pitAnAM upArjita karmo vaDe IcchA nathI chatAM paNa janma maraNAdi duHkhane anubhava karyA kare che, tene vicAra kare." thoDA divasa pachI "samAdhi zataka'mAMthI sattara gAthA zrI lallujIne zrImade vAMcI saMbhaLAvI ane te pustaka vAMcavA vicAravA ApyuM. te pustaka laI dAdarA sudhI gayA eTale pAchA belAvI "samAdhi zatakanA pahelA pAnA upara nIcenI apUrva lITI lakhI ApIH "Atama bhAvanA bhAvatAM, jIva lahe kevaLa jJAna re." . eka divase zrI lallujIe zrImadane pUchyuM: "A badhuM mane gamatuM nathI, eka AtmabhAvanAmAM niraMtara rahuM ema kyAre thaze?" zrImade kahyuM: "bodhanI jarUra che." Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaImAM sutisamAgama zrI lallujIe kahyuM: "edha Ape." zrImad mAna rahyA. vAraMvAra zrImad saiAnapaNAnA medha ApatA; ane temAM vizeSa lAbha che ema jaNAvatA. te uparathI zrI lallujIe muMbai cAmAsu pUruM karI surata tarapha vihAra karyAM tyArathI maiAnavrata traNa varSa paryaMta dhAraNa karyuM. mAtra sAdhuo sAthe jarUra pUratuM melavAnI tathA zrImad sAthe paramArtha kAraNe prakSAdi karavAnI chUTa rAkhI hatI. muMbaInI dhamAlamAM 'samAdhi zataka' vAMcavAnuM zrI lallujIe mulatavI rAkhyuM hatuM te surata taraphanA vihAramAM te vAMcavA vicAravAnI zarUAta karI tethI temane apUrva zAMti vedAtI hatI. 133 mahApuruSo pote zAMti pAmyA che ane te anubhavelA upAya darzAve che tethI jo krodhanA upAya te batAve teA tethI krodha jAya, mAnane upAya batAve te tethI mAna jAya, zAMtine upAya batAve te tethI zAMti thAya che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 che, huM jANuM chuM, maMda karAvavA zI vedAMtanAM zA surata-kaTharano samAgama zrI devakaraNajIne jaina zAstrane eTalo badhe abhiniveza hato ke te zrI lallujIne vAraMvAra kahetA ke zrImadda sUtrathI bahAra zuM batAvavAnA che? ane sUtre te meM vAMcyAM che, huM jANuM chuM. A zAstra abhiniveza maMda karAvavA zrImade temane "yogavAsiSTha' Adi vedAMtanAM zAstra vAMcavA ApyAM hatAM. suratamAM te munionuM comAsu saM. 1950mAM hatuM te vakhate zrI devakaraNajI te vedAMtanA graMtho vAMcatA hatA. suratamAM vedAMtanA jANakAra ghaNuM bhAIo hatA, temanA samAgamamAM AvavAthI ane vedAMtanA vizeSa vAcanathI devakaraNacha pitAne paramAtmA mAnavA lAgyA. zrI lallujIe te vAta zrImadjIne nivedana karI eTale ekAMtavAdamAM na taNuI javA mATe zrI devakaraNajIne uttarAdhyayana Adi jaina sUnuM punarAvalokana karavA pharamAvyuM. zrImade eka patra zrI lallujI upara lakhI zrI devakaraNajIne ThekANe lAvavA je upadeza Ape che te sarvane bahu vicAravA yogya hevAthI te atre A cheH Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ surata-kaMThIranA samAgama 135 " zrI jina vItarAge dravya-bhAva saMyAgathI karI karI chUTavAnI bhalAmaNa karI che ane te saMyeAgane vizvAsa parama jJAnIne paNu kartavya nathI evA akhaMDa mArge kahyA che te zrI jina vItarAganA caraNakamaLamAM bhaktithI namaskAra. " AtmasvarUpanA nizcaya thavAmAM jIvanI anAdithI bhUla thatI AvI che. samasta zrutajJAna svarUpa evAM dvAdazAMgamAM sauthI prathama upadeza yAgya evuM 'AcArAMga' sUtra che; tenA prathama zrutaskaMdhamAM, prathama adhyayananA prathama uddezamAM, prathama vAkye, je zrI jite upadeza karyo che, te sarve aMganA sarva zrutajJAnanA sAra svarUpa che; mekSanA khIjabhUta che; samyakatva svarUpa che. te vAkya pratye upayAga sthira thavAthI jIvane nizcaya Avaze ke jJAnI puruSanA samAgamanI upAsanA vinA jIva svacchaMde nizcaya kare, te chUTavAnA mArga nathI. rr " sarve jIvanuM paramAtmApaNuM che, emAM saMzaya nathI; te| pachI zrI devakaraNajI peAtAne paramAtma svarUpa mAne te| te vAta asatya nathI; paNa jyAM sudhI te svarUpa yathAtathya pragaTe nahIM, tyAM sudhI mumukSu-jijJAsu-rahevuM te vadhAre sAruM che; ane te raste yathArtha paramAtmapaNuM pragaTe che. mArge mUkIne pravartavAthI te padanuM bhAna thatuM nathI; tathA zrI jina vItarAga-sarvajJa puruSonI azAtanA karavA rUpa pravRtti thAya che. khIjo kaMI matabheda nathI. mRtyunuM avazya AvavuM che." AvA prasaMgeAmAM mAthe guru hAya tA gurukRpAthI jIva bacI zake che; nahi teA peAtAne pAtAnA dASA sUjhatA nathI ane doSone guru mAnI dASAmAM jIva magna rahe che. zrI lallujI sAthe zrI devakaraNujI dhyAna karatA, mALA pheravatA ane vyAkhyAna karatA. zrAtA zrI lallujI pAse nIce AvIne bahu prazaMsA karatA ke zrI devakaraNujI mahArAje Aje tA bahu sAruM vyAkhyAna ApyuM. paraMtu zrI devakaraNujInIce Ave tyAre zrI lallujI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA kahe ke Aje vizeSa abhimAna karyuM; dhyAna karI rahyA pachI kahetA ke tame taraMga kare che. zrI devakaraNujI kaMI uttara ApatA nahi. paNa zrImad surata padhAravAnA hatA te vakhate pUchavAnuM temaNe nakkI karI rAkhyuM hatuM. eka divase zrImad surata padhArelA tyAre munie pAse AvyA. te vakhate zrI devakaraNujIe prazna pUchyA " zrI lallujI mahArAja mane, vyAkhyAna ApI AvuM tyAre abhimAna karyuM kahe che, dhyAna karuM chuM tene taraMga rUpa kahe che, te zuM vItarAga prabhu emanuM kareluM svIkAre ane mAru na svIkAre evA pakSapAtavALA haze ? '' tr zrImadde zAMtithI kahyuM: " svacchaMdathI je je karavAmAM Ave che te sadhaLuM abhimAna ja che, asasAdhana che; ane sadgurunI AjJAthI je karavAmAM Ave che te kalyANakArI dharmarUpa satsAdhana che." ceomAsu suratamAM pUruM karI zeSa kALa nirgamana karavA munie kaThora kSetre rahyA hatA. tyAM zrI lallujIe saM. 1951mAM sattara upavAsa karyAM hatA. zrImad kaTheramAM eka vakhata padhAryAM hatA ane upAzrayamAM meDA upara ja UtaryAM hatA. tethI upara jatA pahelAM zrI lallujIe zrI devakaraNujIne kahyuM ke AtmajJAna prApta karavAnI icchA hAya te| vinaya namaskArAdi karavA paDe. zrI devakaraNujIe kahyuM: " ApaNe e munie ja jaie teA huM namaskArAdi karIza." tethI caturalAlajI munine nIce rAkhI khanne upara gayA; ane vinaya namaskArAdi karI zrImadde temane uttama edha rUpI prasAdIthI tRpta karyAM. te vakhate nIce rahelA caturalAlajI munine vicArI thayeA ke lAvane dAdaramAM jaine jouM to kharA ke te zuM kare che? ema dhArI dAdaramAM ja te gupta rIte DAkiyuM karI joyuM te banne munie namaskAra karatA hatA tethI nIce beThA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ surata-kaTherane samAgama 137 temanI vAta khaMbhAta jaI jAhera karavI evA taraMgamAM caDhI te nIce jaI beThA. thoDI vAre zrI devakaraNajI paNa nIce gayA ane zrI lalujI upara rahyA temane zrImade pUchayuM: "devakaraNajI AvyA ane bIjA muni kema na AvyA ?" zrI lallujIe kahyuM: "tenI daSTi sahaja viSama che eTale upara lAvyA nahIM." pachI zrImad nIce UtaryA ane caturalAlajI pAse jaIne beThA ane zAMtipUrvaka kahyuMH "muni, amAre to tame ane e munio banne sarakhA che; sarva pratye amAre samadaSTi che. tame paNa pAMca samiti ane traNa gupti sAcavI rAkhaje; temAM cauda pUrvane sAra che." ATalA ja samAgamathI caturalAlajInI vRtti palaTAI gaI; ane viSama dRSTi TaLIne AsthA thaI bIje divase zrImaddanuM muMbaI javuM thayuM ane thoDA divasa pachI munione suratamAM cAturmAsa nakkI thayeluM hovAthI te surata pAchA AvyA. suratanA eka lallubhAI jhaverI dazabAra mAsathI mAMdA rahetA ane zrI lallujIne paNa dazabAra mAsathI tAva AvyA kare. koI davAthI phAyado na thayA ane maMdavADa vadhI gaye. jhaverI lalubhAIne deha chUTI gayA ane zrI lallujI svAmIne paNa ciMtA thavA lAgI ke vakhate deha chUTI jaze tethI paramakRpALu zrImadjIne temaNe uparAuparI patra lakhIne vinaMti karIH "he ! nAtha, have A deha bace tema nathI, ane huM samakita vinA jaIza to mAre manuSyabhava vRthA jaze. kRpA karIne mane have samajhIta Ape." tenA uttaramAM zrImade anaMta kRpA karIne cha padane patra lakhe; ane sAthe jaNAvyuM ke deha chUTavAne bhaya kartavya nathI. zrImadda surata padhAryA tyAre te "cha padanA patranuM vizeSa vivecana karI tene paramArtha zrI lallujIne samajAvyA ane te patra mukhapATha karI vAraMvAra vicAravAnI temane bhalAmaNa karI hatI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA " " ' A cha padanA putra eka svataMtra prakaraNa graMtha jevA sUtrAtmaka zailIthI lakhAyelA che. jema sAta tattva ke nava padArthInA vivecanathI samasta zrutajJAnanA uddaya thavA yeAgya che, ane tattvArtha sUtrAdi aneka mahAna graMthA e sAta tattve vistArathI samajAvavA lakhAyA che; tema sAta tattvamAMthI prathama tattva je AtmA tenuM oLakhANu thavA mATe AtmA che,' * AtmA nitya che,' * AtmA karyAM che', 'AtmA bhAtA che', 'mAkSa che' ane 'te mekSanA upAya che'-ema cha padathI AtmajJAna ke samyakatvanI prApti thAya tevI apUrva vANIthI nirUpaNa karyuM che. e ja 'cha pada'vistAra rUpe padyamAM guruziSyane saMvAda kalpI Atmasiddhi' zAstranI racanA zrImadde apUrva rIte karI che te viSe AgaLa vivecana karIzuM. 13 ' cha pada' nA patra viSe kheAlatAM zrI laghurAja svAmI kahe cheH " e patra amArI aneka prakAranI viparIta mAnyatA dUra karAvanAra che; na ubhA rahevA dIdhA DhuMDhIAmAM, na rAkhyA tappAmAM, na vedAMtamAM pesavA dIdhA; kAi paNa matamatAMtaramAM na praveza karAvatAM mAtra eka AtmA upara ubhA rAkhyA. e camatkArI patra che. jIvanI yeAgyatA hAya tA samyakatva prApta thAya tevI vicAraNA utpanna karAve tevA e adbhuta patra che. '' zrImad A varSe nivRtti laine kArDiyAvADamAM rANapura pAse haDamatALA nAmanA nAnA gAma tarapha padhAryAM hatA. tyAM paNa vaDAdarA, meTAi, sAyalA, merakhI vagere sthaLethI mumukSujane AvyA hatA ane aneka bhavya vAne sattamAgama medha vagerenA lAbha maLyA hatA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 carotara pradezamAM vicaravuM prathama khaMbhAta zrImadda eka aThavADiyuM saM. 1946 mAM rahyA, pachI theDe vakhata khaMbhAtathI thoDe dUra rALaja nAmanA gAmamAM saM. 1947 mAM rahyA hatA. te vakhate ajANapaNe ekAMtamAM rahyA hatA. haDamatALA (haDamata)thI muMbaI jatAM vacce khaMbhAta saM. 1951nA A mAsamAM AvyA hatA. muMbaIthI saM. 195ramAM zrImadda lagabhaga aDhI mAsa jeTalI nivRtti laIne carotaramAM AvyA hatA. zrI aMbAlAlabhAI zrI sobhAgyabhAI, tathA zrI DuMgarazI goLasIA sAthe zrImad bAra divasa agAsa pAsenA kAviThA gAmamAM rahyA hatA. pachI zrImadda rALaja gAmamAM pArasIne baMgale AThadaza divasa rahyA hatA. te vakhate zrI lallujI vagere sAdhuonuM cAturmAsa khaMbhAtamAM hatuM. comAsAmAM sAdhuthI vihAra karI bIje gAma na javAya eva jana munione AcAra che. tene anusarIne zrI lallujI svAmI jaMgalamAM hameza nivRtti arthe jatA paNa rALaja sudhI javAnuM nahi. khaMbhAtanA badhA mumukSuone darzana ane bedhane lAbha maLato ane temane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLa ATale pAse hovA chatAM darzana thayAM nahi tethI manamAM vyAkuLatA rahetI. eka divase samAgamane viraha sahana na thaI zakavAthI cAlatA cAlatA rALajanI sImamAM AvyA ane zrImadda rahetA hatA te mukAmathI thaDe dUra UbhA rahI khetaramAMthI gAmamAM jatA eka mANasa sAthe zrI aMbAlAlabhAine kahevarAvyuM ke eka muni AvyA che te tamane bolAve che. zrI aMbAlAla AvyA ane zrI lallujIne Thapake detAM kahyuM: "tamane AjJA nathI ane kema AvyA cho ?" temaNe uttara ApyoH "AjJA magAvavA mATe te huM ahIM Ubho rahyo chuM. tamane AjJA viruddha lAgatuM hoya to huM pAcho jato rahuM." zrI aMbAlAle kahyuM. "nA, ema to javA na dauM, mane Thapako maLe mATe kRpALudeva (zrImajI) AjJA kare tema kare. huM pUchI AvuM chuM." pachI zrI aMbAlAle zrImadjI pAse jaIne munizrI AvyAnI khabara kahI eTale zrImade kahyuM: "munizrInA cittamAM asaMtoSa rahetuM hoya te huM temanI pAse jaIne darzana karAvuM ane temanA cittane viSe zAMti rahe te bhale cAlyA jAya." zrI aMbAlAle AvIne munizrIne te pramANe kahI saMbhaLAvyuM. te sAMbhaLI munizrIe kahyuM: "AjJAnuM pAlana thAya tema mAre karavuM, mATe huM pAcho cAlyA jAuM chuM." kheda khinna thaI pitAnA bhAgyane deSa dekhatA zrI lallujI svAmI virahAgnithI saMtApa pAmatAM AMkhamAMthI jharatI AMsudhArA luMchatA luchatA khaMbhAta tarapha pAchA pharyA. khaMbhAta jaI te rAtri parANe vyatIta karI. bIje divase khabara maLyA ke zrI aMbAlAla, zrI sobhAgyabhAI ane DuMgarazI gosaLIAne rALajathI zrImade khaMbhAta mekalyA che. zrI sobhAgyabhAI upAzrayamAM AvyA ane zrI lallujIne AzvAsana rUpe kahyuM: "paramakRpALu deva tamane samAgama karAvaze ane Apane kahevA yogya je vAta kahI che te Apane ekalAne ja jaNAvavAnI che." che tethI zrI aMbAlAlabhAIne tyAM jaIne te banne ekAMtamAM beThA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carotara pradezamAM vicaravuM 141 paramakRpALu devane saMdezA kahIne temane zrI seAbhAgyabhAe zramade jaNAvelA maMtra kahI saMbhaLAvyA ane pAMca mALAe rAja pheravavAnI AjJA karI che ema jaNAvyuM. zrI lallujIne AthI ghaNA saMtoSa thayeA. grISmanA tApa dUra karatI varSARtunI vRSTithI ane pavanathI zAMti vaLe tema paramakRpALunI A karuNA rUpa vRSTithI tathA samAgamanI AzA rUpa pavanathI zrI lallujInA hRdayamAM virahAgnine saMtApa dUra thaI zAMti vaLI ane samAgama thaze ema jANI AnaMda thayA. zrI sAbhAgyabhAi ane zrI aMbAlAla banne pAchA rALaja gayA ane DuMgarazI geAsaLI kAThiyAvADa gayA. zrI lallujInA samAgamane lIdhe bIjA pAMca munione paNa zrImad pratye prema jAgelA; tethI zrImad khaMbhAta pAse vaDavA mukAme padhAravAnA cekkasa samAcAra maLatAM sAte munie zrImadnI sAme gayA. rALajathI rathamAM esIne zrImad tathA zrI seAbhAgyabhAi AvatA hatA. munione dIThA tyAre zrI seAbhAgyabhAI rathamAMthI UtarI vaDavAnA makAna sudhI munie sAthe cAlyA. tr pachI zrImade chae munione ekAMta sthaLe vaDavAmAM lAvyA. badhA munie namaskAra karI zrImanA caraNakamaLa pAse beThA. zrI lallujInuM haiyuM bharAi AvyuM ane melyAH " he ! nAtha, ApanA caraNukamaLamAM mane nizadina rAkho. A muhupattI mAre joitI nathI." ema kahI temaNe zrImadnA AgaLa muhupattI nAkhI ane AMkhamAM azru ubharAtAM gadgad vANIthI khelyAH " mArAthI samAgamanA viraha sahana thatA nathI. A dRzya joi zrImadanuM kAmaLa hRdaya paNa raDI paDayuM, temanI AMkhamAMthI satata atrupravAha vahevA lAgyAH keme karyAM aTake nahi. zrI lallujI svAmInA manamAM paNa ema AvyuM ke meM A zuM karyuM ? ahA ! bhaktavatsala bhagavAna, bhAre avinaya aparAdha thayeA haze? have zuM karuM? ityAdi pazcAttApanA $5 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA vicAramAM te lIna thaI gayA. sarva Azcaryacakita thai mAna esI rahyAM. lagabhaga kalAka sudhI Ama udAsIna, mAna sthitimAM rahI zrImadde munizrI devakaraNajIne kahyuM: " A muhupattI zrI lallujIne ApeA, hamaNAM rAkhA, '' 142 A premabhaktinA prasaMga dhaNAne ayeAgya jaNAze, kASThane premaghelA jevA lAgaze, kAi kAkacakSuvALA zuSka hRdayane banAvaTI lAgaze, paraMtu e virahanI vedanA eka mahAtmA ga|pAMganAoe jANI hatI ke kAi tevA premapAtra virala AtmAe A kALamAM teTalI dazAe AvelA anubhavI zake che. ' rAmakhANu lAgyAM haiya te jANe' evuM eka bhajana che ane zrImade paNa eka patramAM e dazAnA isArA karyAM cheH " jenA vacanabaLe jIva nirvANumArgane pAme che, evI sajIvana mUrtinA joga pUrva kALamAM jIvane ghaNIvAra thai gayA che, paNa tenuM oLakhANa thayuM nathI. * * * dRSTi jo milana heAya teA tethI sat-mUrti pratye paNa bAhya lakSa rahe che; jethI ALakhANa paDatuM nathI. ane jyAre oLakhANu paDe che, tyAre jIvane koi apUrva sneha Ave che, te evA ke te mUrtinA viyeNe ghaDI eka AyuSya bhAgavavuM te paNa tene viTaMbanA lAge che--tenA viyeAge te udAsIna bhAve temAM ja vRtti rAkhIne jIve che. khIjA padArthonA saMyeAga ane mRtyu e anne ene samAna thai gayAM haiAya che. AvI dazA jyAre Ave che, tyAre jIvane mArga bahu nikaTa haiAya che ema jANavuM. evI dazA AvavAmAM mAyAnI saMgati bahu viTaMbanAmaya che, paNa e ja dazA ANuvI evA jetA dRDha nizcaya che tene, dhaNuM karIne, gheADA vakhatamAM te dazA prApta thAya che. '' kAviThAmAM peAte ekalA khetarAmAM vicaratA. kAi prasaMge mANasA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carotara pradezamAM vicaravuM 143 ekatra maLe tyAre sahaja bodha rUpe karuNa karatA. rALajamAM paNa tevI rIte bedhanA prasaMga banelA ane vaDavAmAM to khaMbhAtanA oLakhItA ghaNuM mumukSuo AvatA hovAthI dararoja bedhapravAha vaheta. ANaMda, kAviThA, rALaja ne vaDavAnA bodhamAMthI smRtimAM rahelA vicAre ghaNakharA zrImadbhA zabdomAM prabhAvazALI smaraNazaktivALA bhAIzrI aMbAlAlabhAie lakhI rAkhelA te "zrImad rAjacaMdra' graMthamAM "upadeza chAyA' nAmathI prasiddha thayA che. eka divase savAramAM cha muniomAMnA munizrI mehanalAlajI vaDavA darzana samAgamAthe gayelA; te vakhate zrImad kaI mumukSunA patrane uttara lakhavAmAM ekAgra thayelA joI, darzana karI te eka bAju beThA. temanA sAmI zrImade dRSTi paNa karI nahi. te muni lakhe cheH "temanI lekhinI eka dhArAe akhkhalitapaNe cAlatI hatI. AvI rIte lekhanakAryamAM pravRtta rahIne paNa aMtara dazA alaukika varte che, evuM pratyakSa jaNAI AvatuM hatuM." patra saMpUrNa lakhAI rahyA pachI muni mohanalAlajIe temane prazna karyoH "mAre AtmakalyANa mATe kema vartavuM? smaraNa zAnuM karavuM?" zrImade uttara ApyoH "munizrI lallujI mahArAja tamane jaNAvaze. temanI AjJAe cAlaze te temAM tamAruM kalyANa che." zrI lallujIne zrImade ekAMtamAM jaNAvyuM hatuM. "he! muni, AtmA UMcI dazA para Ave ema kartavya che. zrI bhAgyabhAInI dazA bahu sArI UMcI hada upara AvI che ane amArI dazA tethI vizeSa nirmaLa, UMcI hada upara che." badhA munionI paNa vartamAna dazA tathA mukhya guNadoSa spaSTa kahI temanI yogyatA AMkI batAvI hatI. pachI bIjA munio mATe zrImade kahyuM "tame temane maMtra Apajo." chaThThA divase vaDavAmAM zrImade munio pratye kahyuM: "tame gRha, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA kuTuMba parivAra, temaja paMcanI sAkSIe pariNIta strI-e sarva para nirmAMhI thaI nIkaLyA che, tA tame sAcA sAdhue bane. AtmAmAM sAca pragaTa kareH (1) AtmA che; (2) AtmA nitya che; (3) AtmA kartA che; (4) AtmA bheAtA che; (5) meAkSa che; ane (6) meAkSane upAya che--A cha padanA hai! muni, vAravAra vicAra karo. vaDavA je ATale kALa rAkAvuM thayuM che, te tamArA mATe ja thayuM che. tamane (amArA) A veze pratIti thaze te yathArtha satya thaze, kAraNa ke tamArA tyAgIne veza che ane amArI pAse tevuM kaMi na dekhAya; paraMtu AtmapariNati upara lakSa ApavAthI prItinuM kAraNa thaze." vaDavAthI ANaMda AvI thADA divasa zrImad ANaMdamAM paNa rahyA hatA ane te vakhate thayelA meSa ' upadeza chAyA'mAM chapAyelA che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra A varSe 33muM saM. 1956 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 zrI Atmasiddhi zAstra ANaMdathI zrImad naDiyAda padhAryAM hatA. sevAbhaktimAM zrI aMbAlAlabhAi badhAM gAmAmAM sAthe ja rahetA. eka divase zrImad bahAra pharavA gayA hatA tyAMthI baMgale pAchA AvyA tyAre sAMja paDI gai hatI. phAnasa maMgAvI zrImad lakhavA beThA ane zrI aMbAlAlabhAi phAnasa dharI UbhA rahyA. kalama cAlI te cAlI. ekase baitAlIsa gAthAe pUrI thai rahI. tyAMsudhI zrI aMbAlAlabhAi hAthamAM phAnasa dharI dIvIne peThe UbhA rahyA. aneka vAnA ajJAna aMdhakArane dUra karanAra zrI Atmasiddhi zAstranA avatArane paramabhaktithI vinayadaSTie jotA e paramabhakta zrI aMbAlAlabhAi aneka jIvAnAM pApane dUra karanAra gaMgAne svargamAMthI peAtAnA pitRonA uddAra arthe utAravA tapa karanAra bhagIrathanI samAnatA dharI rahyA hatA. zrI viSNunA caraNakamaLamAMthI utpanna thaine vahetI pavitra gaMgAnadI samAna zrI Atmasiddhi zrImanI lekhinI dvArA vegabharI vahI rahI hatI. rAtrinA aMdhakArane dUra karatI caMdraprabhA jagatanA AnaMdane vadhAre tema aneka 10 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA mumukSuonA anAdi ajJAna aMdhakArane dUra karI AtmapratIti rUpI adhyAtmaprakAzathI sahaja AnaMda pragaTAvavA samartha zrI Atmasiddhi zAstra zrI aMbAlAlabhAIne ApavAmAM AvyuM ane tenI cAra nakale karI cAra mahAbhAgyazALI puruSonI gyatA jANuM darekane eka eka nakala mokalavAnI AjJA thai. eka zrI sobhAgyabhAI mATe, eka zrI aMbAlAla pAse rAkhavA, eka zrI lallujI svAmI mATe ane eka jhaverI mANekalAla ghelAbhAI mATe ema cAra no prathama thaI. zrI sebhAgyabhAI upara paNa che. padane patra saM. 1951mAM mekalavAmAM Avyo hato ane te mukhapATha karI vAraMvAra vicAravA AjJA thayelI paNa vRddhAvasthAne laIne mukhapATha karatAM muzkelI jaNAI te temanA dayALu hadaye anya mumukSuone paNa gadyapATha mukhapATha karatAM muzkelI keTalI paDaze te jANI laI vinaMti rUpe zrImadane jaNAvyuM je A cha padanA patra viSe gavamAM AtmapratIti karAvI che te pavagraMtha lakhAya te sarva mumukSuo upara meTo upakAra thAya, ane sahelAIthI mukhapATha thaI zake. zaradda pUrNimAne divase je meghabiMdu chIpamAM paDe te metI rUpe thAya che ema kahevAya che, tema A vinaMti evA vakhate ane evA puruSa dvArA thaI ke te zrImaddanA dilamAM Atmasiddhi rUpI amUlya metI utpanna karavA samartha thaI tathA saM. 195ra nI zaradda pUrNimAne bIje divase muktimArganA pravAsI zrImad rAjacaMdra je AtmasvarUpanuM niraMtara pragaTapaNe pitAne vadana hatuM te AbAla vRddha samaje tevI saraLa bhASAmAM zrI Atmasiddhi zAstrakAra padyarUpe pragaTa karyuM. mahAna gaMbhIra viSayane saraLa padyamAM utArIne bAlagopAla sarva yathAzakti sarvottama tattva samajI unnati sAdhI zake tevI saraLa paNa gaMbhIra praDha bhASA dvArA A yugamAM kevAM zAstra racAvAM joIe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 zrI Atmasidi zAstra tene yathArtha Adarza aneka dRSTie vicAravA lAgya, zrImade zrI Atmasiddhi racI raju karyo che. jene mahApuruSanI mahattA samajAI na hoya, tenA yathArtha vaktApaNA upara vizvAsa na hoya, tIvra jijJAsA tathA sAcI mumukSutA rUpa bhUmikA prApta thaI na haya, laukika mAnapUjAnI mahattA temaja mIThAza manathI chUTayAM na hoya ane janamanaraMjana dharmanI ADe pitAnA AtmadharmanI jene garaja jAgI na hoya tevA mehanidrAmAM paravaza paDelA jIvane Atmasiddhi zAstra vizeSa upakAraka na nIvaDe ema jANuM mAtra cAra ja gya jIvane te vicAravA AjJA thayelI. zrI lallujI sAthe bIjA pAMcacha sAdhuo jijJAsAvRttivALA hatA ane zrI devakaraNacha bahu prajJAvALA gaNAtA. te paNa temanI hAla yogyatA nathI ema zrI lallujIne spaSTa jaNAvI, temane vizeSa Agraha hoya te kema vartavuM vagere sUcanA sahita eka patra zrImade zrI Atmasiddhi sAthe mokalyo hato te bahu vicAravA yogya hovAthI temAMthI thoDe utAre nIce Ape cheH ekAMtamAM avagAhavAne arthe Atmasiddhi zAstra A joDe mokalyuM che. te hAla zrI lallujIe avagAhavA gya che. Atmasiddhi zAstra zrI devakaraNajIe AgaLa para avagAhavuM vadhAre hitakArI jANuM hAla zrI lallujIne mAtra avagAhavAnuM lakhyuM che; topaNa je zrI devakaraNajInI vizeSa AkAMkSA hAla rahe te pratyakSa sapuruSa je mArA pratye keIe paropakAra karyo nathI e akhaMDa nizcaya AtmAmAM lAvI ane A dehanA bhaviSya jIvanamAM paNa te akhaMDa nizcaya choDuM te meM AtmArtha tyAge ane kharA upakArInA upakArane oLakhavAne deSa karyo ema jANuza ane AtmAne puruSane nitya AjJAMkti rahevAmAM ja kalyANa che e, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanaphaLAM bhinnabhAva rahita, leAka saMbaMdhI khIjA prakAranI sarve kalpanA cheADIne, nizcaya vartAvIne, zrI lallujI muninA sahacArIpaNAmAM e graMtha avagADavAmAM hAla paNa aDacaNa nathI. ghaNI zaMkAonuM samAdhAna thavA yeAgya che. 66 149 satpuruSanI AjJAmAM vartavAne jenA dRDha nizcaya varte che ane je te nizcayane ArAdhe che, tene jJAna samyak pariNAmI thAya che, e vAta AtmArthI jIve avazya lakSamAM rAkhavA yAgya che. ame je A vacana lakhyAM che, tenA sarva jJAnI puruSo sAkSI che. " anaMtavAra dehane arthe AtmA gALyeA che. je dehu AtmAne artha gaLAze te dehe AtmavicAra pAmavA yAgya jANI sarva dehArthanI kalpanA cheADI dai eka AtmArthamAM ja tene upayAga karavA evA mumukSu jIvane avazya nizcaya joIe. '' bIjA eka patramAM zrImad lakhe cheH 66 Atmasiddhi graMtha vicAravAnI icchA hoya te vicAraze; paNa te pahelAM keTalAMka vacanA ane sagraMtha vicAravAnuM banaze, te Atmasiddhi baLavAna upakAranA hetu thaze, ema lAge che. '' 2 meAkSamALA' jema dharmanI jijJAsA utpanna karAvavAnA hetuthI lakhAi che tema ' Atmasiddhi zAstra AtmAne nirNaya karAvI AtmajJAna prakaTAvavAnA uttama hetuthI lakhAI che. temAM viSayAnI vividhatA nathI. tema daSTAMtika kathA ke varNana nathI. cha padanI siddhi mATe praznAttara rUpe tattvanirUpaNanA viSaya hovA chatAM siddhAMtika graMthA jevI kaThaNAI temAM nathI. bahu sUkSma carco ke tarkamAM vAMcanAra dhUMcavAI jAya, thAkI jAya tema na karatAM sUkSma vicAraNA karavA peAte prerAya ane AtmA saMbaMdhI niHzaMka thAya tevI racanA apUrva rIte mAtra ekasesa kheMtALIsa gAthAmAM zrImade karI che. te graMthanA kaIka khyAla ' Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Atmasiddhi zAstra 149 Ave tevA vicArathI guru-ziSyanA praznottaranuM TUMkuM vivecana atre ApyuM cheH prathama cuMvALIsa gAthAomAM prAstAvika vivecana karyuM che. temAM AtmajJAna sivAya janmamaraNanAM duHkha TaLe nahi ema jaNAvI, vartamAna kALamAM mokSamArgane rokanAra kriyAjaDatva ane zuSkajJAna e be doSa darzAvI te doSonAM lakSaNa ApyAM che. te banne deSa TALavAne upAya saguru caraNanI upAsanA batAvI sagurunAM lakSaNa ane mAhAbhya saMkSepamAM varNavI AtmAnuM nirUpaNa karanArAM salphAstra athavA sadagurue vicAravA mATe je je AjJA karI che tevAM zAstrane abhyAsa madhyastha buddhie karavAnI bhalAmaNa karI che. zAstra-abhyAsa Adi sAdhana karatAM pratyakSa sazunA vegathI svachaMda alpa prayAse TaLI jAya che, svachaMda ane matamatAMtaranA Agraha tajI sadagurunI AjJAe vartanArane samyapha darzananI prApti thAya che tethI mAnAdika aMtara zatruono nAza thAya che. vinaya e dharmanuM mULa che e vitarAgane abhiprAya jaNAvI, ziSyane saNunI bhakti karavAnI bhalAmaNa karI che; paraMtu jyAM sudhI sagurune egya dazA jene prApta nathI thaI ane sadaguru gaNavAnI lAlasA rAkhI ziSyanA vinayane lAbha lenAra asazuru mahAmahanIya karma bAMdhe che, dIrgha saMsArI thAya che, evI cetavaNI paNa ApI che. mumukSu jIva tyAgI vargamAM hoya ke gRhastha avasthAmAM hoya paNa teNe A vAta lakSamAM rAkhavA gya che ema jaNAvI, AtmajJAna pAmavA IcchanAre prathama matArthIpaNuM tyAgavAnI jarUra hovAthI matAthanAM lakSaNo batAvyAM che. te deze dUra karI AtmArthIne gya guNe grahaNa karavA gya che mATe AbhArthInAM lakSaNe varNavyAM che. ziSyanAmAM A beMtALIsa gAthAomAM jaNAvelI egyatA hoya ane AtmajJAnI gurune tene upadeza prApta thAya te avazya AtmajJAna pragaTAvI te ziSya zAzvata mokSasukha pAme che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA pachI eka gAthAmAM cha padanAM nAmane nirdeza karI, je vAta have kahevAnI che te darzananA abhyAsanA sAra rUpe AtmAnuM oLakhANa karAvavA jJAnI puruSe kahelI che ema jaNAvyuM che. AtmajJAna pAmyA hoya te ja saddaguru che; te sivAyanA kalpita kuLaguruthI kalyANa thAya nahIM. ane evA sadaguru maLe to huM mana, vacana, kAyAne tenI AjJA pramANe vartAvIza ane satya mekSamArga avazya ArAdhIza evA dRDha nizcayavALo AtmArthI ziSya mekSa sivAyanI sarva abhilASAo tajIne, kredhAdi zatruone maMda karIne, saMsAra paribhramaNathI thAkIne ane Atma uddhArane lakSa rAkhIne kaI sagurune zodhe che. tevA saddaguru prApta thatAM saraLa bhAve pitAnA manamAM je je zaMkAo ghumAtI hatI te cha bhede pradarzita karI che ane guru tenA uttare ApI niHzaMka kare che. 1 AtmAnA astitva viSe zaMkA karatAM ziSya pitAnA nAstika pakSanA vicAra jaNAvI pUche cheH ziSyaH jIva dekhAto nathI, tenuM kaMI svarUpa samajAtuM nathI ane bIjo koI mane anubhava paNa nathI tethI jIva nathI athavA deha je AtmA che evuM mane samajAya che. sadaguruH dehamAM Asakti hovAthI tane deharUpe ja AtmA bhAse che. paNa deha ane AtmA ema be ta tattvajJAnIoe judAM dIThAM che. te bannenAM lakSaNe pragaTa che, te vicAravAthI jema taravAra ane myAna bhinna che tema AtmA ane deha bhinna tane samajAze. ziSya deha, Indriya, zvAsocchavAsa rUpe jIva hoya to te pragaTa jaNAya ema che, paNa tethI juduM jIvanuM zuM lakSaNa che? sadaguruH daSTi vaDe sarva padArtho dekhAya che paNa te dRSTine dekhanAra tathA padArthonAM svarUpane jANanAra jIva che; deha indriya AdinI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Atmasiddhi zAstra 151 pravRtti rokatAM ke temane nAza thatAM paNa je abAdhya anubhava rU5 chevaTe rahe che te jIvanuM svarUpa che. ziSyaH je AtmA hoya te ghaTa, paTa Adi padArthonI peThe jaNAta kema nathI? hoya te jaNAvo joIe paNa jaNAtuM nathI mATe AtmA nathI; ane AtmA na hoya te mokSane mATe je loko upAye Adare che te kalpita lAge che. A mArA hRdayanI graMthi ukale te saddaupAya, he! sadaguru, batAvo. - saddaguruH maDadA rUpe deha hoya che tyAre pitAne ke ghaTa-paTa Adi padArthone te jANuM zakatuM nathI; Indriya ane zvAsocchavAsa paNa pragaTa jaDarUpa che tethI te paNa pitAne ane parane jANavA samartha nathI. indriye pitapatAnA viSaya uparAMta bIjI Indriya saMbaMdhI jANuM zakatI nathI paNa pAMce IndriyonA viSayone AtmA jANe che. AtmAnI sattAthI detAdi sarva pravarte che; chatAM sarva avasthAomAM je jude ja rahe che, jANavA rUpe rahe che, te jIva citanya rU5 lakSaNe sarva avasthAmAM spaSTa oLakhI zakAya te che. je ghaTa, paTa Adi padArthone tuM jANe che te padArthone mAne che paNa jANanAra padArtha je prathama hoya to ja te padArtho dekhI zakAya che evA AtmAne mAnatuM nathI te ghaTa paTa AdinuM jJAna AtmA sivAya kevA prakAre ghaTI zake tene vicAra kara. jaDa ane cetana e banne dravyone svabhAva pragaTa bhinna bhAse te che. keI kALe jaDa, cetana eka rUpe thaI jAya tevI jAtanAM te dravyo nathI. mATe traNe kALe judAM rahenAra e dravya hovA chatAM AtmA nathI evuM huM mAne che to te zaMkA karanAra keNa che? ene vicAra kema karate nathI? A ja mane te asIma AzcaryarUpa lAge che. 2 AtmAnA nityatva viSe zaMkA karate ziSya have A pRthvI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA prajAnA meATA bhAganI dharmamAnyatAnA pakSa karIne upara vasatI prazna pUche cheH ziSyaH hai! sadguru, Ape AtmA hovAnAM pramANa ApyAM te UMDA UtarI vicAratAM AtmA nAmanuM tattva hAvuM joI e evuM lAge che. paraMtu dehanI sAthe utpanna thatuM ane dehanI sAthe nAza ! pAmatuM tattva hAvuM joI e, ema mane lAge che; te satya haze ? sadguruH deha hoya tyAM ja AtmA hoya ane deha vinA AtmA na rahI zake e prakAranA avinAbhAvI saMbaMdha deha ane AtmAne nathI. paNa dehane AtmAnI sAthe mAtra saMyeAga saMbaMdha che; vaLI dehu jaDa che, indriyAthI jaNAya tevA rUpI padArtha che, pAte kaMI dekhI zakatA nathI, mAtra AtmAvaDe dekhI zakAya tevA dRzya padArtha che. te pachI cetananI utpatti thaI ke nAza thayA tenA kAne anubhava thavA yeAgya che? eTale cetananI utpatti ane nAza thAya che ema anubhava siddha thatuM nathI. cetananI utpatti thaI ema jANanAra cetanathI jude hovA joI e; temaja cetana nAza pAmyuM ema jANanAra paNa cetanathI judA haiAvA joie paNa cetanathI bhinna anya acetana padArtho tA jANI zakatA nathI. tethI cetananAM utpatti, laya kahenAra sapramANa eTalatA hAya ema lAgatuM nathI. ziSya: badhI vastuo jotAM te nAza pAmanArI, kSaNika lAge che ane kSaNe kSaNe badalAtI avasthA najare dekhAya che; e anubhava uparathI paNa AtmA nitya te jAte nathI. sadguruH tane saMyeAgI padArtho dekhAya che, te nAza pAme che evA tane anubhava thAya che. jene saMyeAga thayA che, tenA viyeAga saMbhave che. paraMtu tuM je anubhava karanAra che ane saMceAgAne jonAra che, te AtmadratA saMyeAgeAthI utpanna thayeluM nathI; kemake jaDa vastuonA saMyAgathI cetana utpanna thAya evuM kAI jagAe kadI . ' Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Atmasiddhi zAstra 153 banI zakatuM nathI; temaja cetana dravyathI jaDa dravyanI utpatti thAya evo paNa kadI koIne koI dezamAM anubhava thavA yogya nathI. Ama je svAbhAvika Atmadravya che, asaMyogI che, tene nAza ke anya dravyamAM maLI javuM kevI rIte bane? tethI te spaSTa nitya padArtha che ema vicAra karatAM samajAze. vaLI vicAra kara ke sarpa vagere prANa janmathI krodhAdi svabhAvavALAM hoya che ke sApa ane merane tathA uMdara ane bilADIne janmathI vera hoya che, te kaI A bhavamAM baMdhAyeluM vera ke prakRtiSa jaNAtA nathI te pUrva janmanA e saMskAra che ema siddha thatAM, jIva marato nathI paNa janmAMtaramAM paNa tene te ja hevAthI nitya siddha thAya che. padArthanI je je avasthAe tane badalAtI jaNAya che te badhA nitya dravyanA paryAya che eTale padArtha rUpAMtara pAmavA chatAM mULa dravya kAyama rahe che. te ja pramANe bALa, yuvAna vagere avasthAo badalAyA chatAM tene jANanAre te tene te ja eka AtmA nitya dravya rUpe rahe che. vastu mAtra je kSaNika hoya te kSaNika padArthane jANune bIjI kSaNe pite nAza pAmanAra svabhAvavALo jIva kSaNika vastu che evo anubhava pragaTa karatA pahelAM nAza pAma joIe; paNa kSaNika siddhAMta pragaTa karanAra kSaNika na hovo joIe ema te spaSTa pratyakSa jaNAya tevuM che; tethI kSaNikapaNane anubhava karanAra akSaNika ke nitya siddha thAya che. jagatamAM jeTalA padArtho che temAMthI sarvathA keIne nAza thatuM nathI, mAtra rUpAMtara pAme che; te cetanane nAza thAya che ema kahe te kyA padArthamAM te bhaLI jaze tene vicAra kare; te asaMyogI padArtha rUpAMtara pAmavA chatAM pitAnA rUpe ja rahe evuM spaSTa samajAze. tethI AtmA nitya siddha thAya che. 3 AtmA kaMI karato nathI e abhiprAya darzAvatAM ziSya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA, prazna kare cheH ziSyaH he! salphara, AtmA nitya che ema samajAyuM. paNa te karmano kartA hoya ema lAgatuM nathI; karmane kartA karma hoI zake ema samajAya che. saddaguruH je cetananI preraNuM na hoya te karma keNu grahaNa kare? jaDamAM te preraNuM ke phUraNAne dharma jaNAto nathI. tethI kaMIka karI zakavAnI zakti ke preraNA cetanamAM jaNAya che ane tethI karmane kartA chava ghaTe che. ziSyaH te ema mAnavuM paDaze ke jIvane sahaja svabhAva karma karavAne che. sadaguru je jIva karma na kare te karma thatAM nathI; jIvane karma na karavAM hoya te tema banI zake che mATe karma karavAM e jIvane sahaja svabhAva nathI; tathA karma karavAM e chavadharma nathI kAraNa ke pitAne guNa hoya te te chuTI zake nahIM. - ziSyaH AtmA sadAya asaMga svarUpe rahe che; mAtra prakRti karma baMdha kare che tethI jIva abaMdha che ema mAnavAmAM kaMI harakta che? sadaguraH je AtmA asaMga svarUpe ekAMte heAya te tane te svarUpe bhAsa joIe paNa tema banatuM nathI tethI kaI rIte te asaMga, nirAvaraNa svarUpe hAla nathI ema samajAya che. temaja nizcaya nathI eTale zuddha svarUpe AtmA asaMga che paNa tenuM bhAna thayA vinA te dazA prApta thatI nathI. ziSyaH athavA ema mAnIe ke IzvaranI preraNAthI karma grahaNa thAya che tethI jIva te abaMdha rahe che ema mAnIe te kema? sadaguruH jagatane kartA ke jIvane karma vaLagADanAra koI Izvara saMbhavata nathI; paraMtu karmarahita zuddha AtmA thayA te ja izvara che. je zuddha AtmAne karmanI preraNA karanAra mAnIe to Izvarane doSavALe, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Atmasiddhi zAstra upAdhivALA mAnavA paDaze; te saMsArI jIva ane izvara banne upAdhivALA hAvAthI izvaranuM svarUpa yacArtha samajAze nahIM. ziSyaH kAM tA karmanuM kartApaNuM asaMga AtmAne ghaTatuM nathI athavA teA karma karavAnA svabhAva AtmAne mAnIe te| te kadI chUTe nahIM; e banne prakAra vicAratAM mekSa mATe pravRtti karavI yeAgya lAgatI nathI. teA have AtmAne kartA ke akartA, kevA prakAre mAnavA? sadguru: jyAre jIva AtmajJAna pAme, tyAre te potAnA zuddha svabhAvanA kartA eTale jJAtA, dRSTA Adi peAtAnI avasthAenA kartA rUpe rahe che, nAnadazAmAM pAte karmanA kartA peAtAne mAnate nathI. paraMtu ajJAna dazAmAM jIva karmanA kartA bane che; ane deAdi karmAMnA pAte svAmI ane che. DheM jIva karmanA kartA kevI rIte che te samajAyA pachI ziSya bhaktA pada viSe zaMkA karatAM kahe che ziSya: jIvane karmanA kartA bhale kaheA paNa te karmane bhaktA kahI zakAze nahIM, kemake karmAM jaDa hAvAthI te kaMI jANatAM nathI ke ApaNe pApa karyuM che mATe emane duHkha ApavuM ke ANe puNya karyuM che mATe ene sukha ApavuM. sadguruH jJAnAvarAdi ArTa dravya karma jaDa rUpa che; paraMtu rAgadveSAdi bhAvakarmAM jIvanI kalpanA rUpa che. mATe te karma cetana rUpa che, jaDa nathI. jIvanA rAgadveSa rUpa bhAvakarmanA nimitte tathA chatravIryanI sphuraNAthI sUkSma jaDa paramANuonuM grahaNa thAya che, te jJAnAvaraNAdi A dravyakarma che. vaLI jhera ane amRta jaDa che tethI te jANatAM nathI ke amane khAnArane amAre AvuM phaLa ApavuM che. paNu jIva jhera khAya teA jhera caDhe che, ane amRta pIve te amara thAya che;. je prakAre zubha ane azubha karma eTale pApa-puNya bAMdhyAM hAya che Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA te prakAre bhAgavAya che. eka TUMka che ane eka rAjA che ema je vicitratA jagatamAM jaNAya che tenuM kAraNa paNu je prakAre zubhAzubha edhyAM che te pramANe jIva bhAgave che. tethI jIva karmanA bhaktA sAbita thAya che. ziSyaH zubhAzubha karmanuM phaLa izvara Ape che ema mAnIe tA jIva bhAktA che ema samajAya, paNa ema mAnatAM eTale izvarane upAdhivALA mAnatAM izvaranuM izvarapaNuM TaLIne jIvapaNuM prApta thAya che. tA zvara vinA sukhaduHkha kANu Ape ? sadguruH jhera ane amRta peAtAnA svabhAvapaNe khAnArane phaLa Ape che tema AThe karmAM peAtAnA svabhAvapaNe jIvane phaLa Ape che. tethI Izvarane phaLa ApanAra mAnavAnI kaMI jarUra rahetI nathI. ziSyaH izvarane na mAnIe te A bhavamAM karelAM puNyanuM phaLa svargamAM kANu Ape ? tathA duSTa karmanI zikSA ApavA narakanI racanA koNa kare ? ane niyamitapaNe sArAM karmanuM phaLa sAruM ja maLe nahIM te pachI jagatamAM nIti vagerenI vyavasthA kyAMthI rahe ? sadguruH zubhAzubha karmanAM bhAgavavA yeAgya phaLa maLe tevAM dravya, sthAna ane svabhAvanI vyavasthA anAdi siddha jagatamAM che; ane karmonusAra bhAvanAnA baLe jIva karma kevI rIte aMdhe che ane keTalA kALa sudhI kaye sthaLe keTalA rase te karmanuM phaLa bhAgavaze vagere viSe gahana zAstrA lakhAyAM che te vAta atyaMta saMkSepamAM ahIM jaNAvI che. jIvanI yeAgyatA vadhatAM te pragaTa samajI zakAya tema che. 5katA bhektA jIva sAbita thayA pachI meAkSapada viSe zaMkA utpanna thavAthI ziSya prazna kare cheH ziSyaH jIva karma kare che ane bhagave che kharA, paNa te sarva karmathI mukta thaI zake ke kema ? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Atmasiddhi zAstra 17 saddaguru jema zubhAzubha karma chava kare to tenuM phaLa prApta thAya che, tema zubhAzubha karma chava na kare to te karmathI nivRtti karI tenuM phaLa paNa maLavuM joIe. te nivRttinuM phaLa mekSa che ema vicAravAna jIvane jaNAya che. ziSyaH anaMta kALa vahI gayo paNa chava mukta thaye nahIM; devAdigati zubha karmathI pAme, azubha karme narake gayA paNa hajI de vALo chava pratyakSa che. te mokSane saMbhava kema manAya ? saddaguruH zubhAzubha karmabhAvane laIne anaMta kALa vItyA chatAM jIva mukta thayA nahIM. paraMtu te zubhAzubha bhAvane nAza karavAthI mekSa svabhAga pragaTa thAya che. ziSyaH karma rahita koI gatimAM jIva hoya te samajAtuM nathI; to koI sthaLa evuM che ke jyAM jIvane koI karmano saMga na hoya ? saddaguru dehAdi saMyogane pharI kadI prApta na thAya te viyoga thAya che; ane te zAzvata pada che, eTale tyAMthI kadI pharI janmamaraNa rU5, saMsAramAM AvavuM paDatuM nathI; tyAM AtmAnuM anaMta sukha bhagavAya che; evuM ekSapada siddha thayuM. 6 pAMce sthAnakane vicAra karatAM te pAMce padano nizcaya thaye eTale ziSyanI mumukSatA tIvra thaI ane mokSane upAya na hoya te atyAra sudhI jANeluM zA kAmanuM che ema vicArI avirodha upAyamAM zaMkA thavAthI ziSya pUche cheH - ziSyA anaMta kALanAM karmo kevI rIte nAza pAmaze ? kaI avirodha upAya mane jaNa nathI. aneka mata ane aneka darzane aneka upAya batAve che, temAM sAcuM zuM mAnavuM ? saguruH (ATalI hadanI vicAraNA karI samajI zake tevA suziSyane dhIraja ane AzIrvAda ApatAM kahe cheH) tane atyArasudhI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA ApelA pAMca padanI zaMkAnA pAMce uttarathI AtmAmAM pratIti thaI che ke A sadguru kAraNakAryathI samajAvIne yathArtha AtmasvarUpa jaNAve che temaja che, te! tane mekSaupAya batAvIza temAM zaMkA nahIM rahe; mekSanA upAyanI te ja pramANe sahuja pratIti thaze. 150 ghaNA kALanuM svama paNa jAgrata thatAM ja dUra thAya che tema AtmajJAna thatAM anAdine vibhAva TaLe che. karmathI utpanna thatA zubhAzubha bhAva e ja ajJAna dazA che; te karmabaMdhananuM kAraNa che. zuddha AtmAthI bhinna ahirAtma bhAvamAM vAsanA che; paraMtu karmathI mukta thavAnA bhAva te ja nija zuddha AtmasvabhAvamAM vAsa che. karmabaMdhananAM je je kAraNeA che te baMdhamArga che ane te baMdhananAM kAraNeAnA nAza karavA te meAkSamArga che. rAga, dveSa ane ajJAna e karmabaMdhana velInI mukhya gAMTha che; tene nimULa karavAnA upAya te meAkSamArga che. anaMta prakAranAM ka mukhya ATha karmomAM samAI jAya che; ane te AThemAM mukhya meAhanIya karma che; teneA nAza karavAnA upAya sAMbhaLa. meAhanIya karmanA e bheda che: eka darzana meAhanIya ane khIjAM cAritra meAhanIya. darzana me!hunIyanA nAza mAdhathI thAya che ane cAritra meAhanIya vItarAgatAthI TaLe che. A satya upAya che, kemake krAdhAdithI karma baMdhAya che ane kSamAdithI karmanA nAza thAya che e sarvane pratyakSa anubhavamAM Ave tema che. aneka mata tathA aneka darzanA meAkSanA upAya batAve che. te pratyenA Agraha tajIne tathA A mArA dharma che te mAre pALavA ja evA vikalpe mUkIne A mekSa mATe batAvelA mArga ArAdhaze te gheADA bhavamAM mekSa pAmaze. cha padma viSe teM cha prakAre praznA vicAra karIne pUchyA te pada jo sarvAge samajAya,temAM niHzaMka thAya te te avazya mokSamArga pAme che. ekAda padamAM paNa zaMkA hoya te mekSamArga pramAtA nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 zrI Atmasiddhi zAstra ziSyaH kayI jAtimAM mikSa pamAya che, kyA veSathI mokSa pamAya che ene nizcaya mArAthI thaI zakatuM nathI. kAraNa ke koI brAhmaNa Adi jAtine mekSAgya mAne che, koI sAdhu AdinA veSa vinA mekSa thatuM nathI ema aneka bhede varNave che; eka ja prakArane mArga badhA mAnatA nathI. te mAre zuM karavuM? sagusaH darzana ane cAritramohane dUra karIne sata eTale avinAzI caitanyamaya eTale sarva bhAvane prakAzavA rUpa svabhAvamaya zuddha AtmA pAmavAne upara mokSamArga kaze te game te jAtimAM ke veSamAM ArAdhaze te mekSa pAmaze. mekSamAM UMcanIcane bheda nathI. AmAM kAMI zaMkA rAkhavA yogya nathI. ziSyaH pAMca pada samayAnuM phaLa, mokSane upAya na samajAya to zA kAmanuM che ? pAMce padanA uttarathI he ! saguru, mArA mananuM samAdhAna thayuM che tema A mekSaupAya nAmanuM pada samajAya te mArA mahAbhAgyano udaya thaye ema huM jarUra mAnIza. he ! gururAja, mekSamArganI zarUAtathI saMpUrNatA sudhIno ka upAya che ? saddaguraH kaSAya eTale krodha, mAna, mAyA ane lobha e sarvene zamAvavA, maMda karavA; eka mokSa sivAya bIjI abhilASA na rAkhavI. saMsAra paribhramaNathI trAsa pAmavo ane A AtmA anaMta kALathI karmanA bhAre kacarAI rahyA che tene janmamaraNanAM duHkhathI mukAvavA sAcA bhAvathI kALajI rAkhI mokSa mATe pravartavAnA bhAva rUpa aMtara dayA, temaja sarva che saMsAraduHkhathI mukta thAya tevA bhAva rU5 aMtarathI dayA jene hoya te jIvane mekSamArgane jijJAsu jANo. evA jijJAsu AtmAne sadgarano bodha thAya te te samyakdarzana pAme ane aMtanI zodhamAM varta. mata, darzanane Agraha tajIne je te sague darzAvelA lakSe varte te te zuddha samIta pAme eTale tene aMze AtmAne anubhava Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLa thAya che. jyAre nijasvabhAvane spaSTa anubhava, lakSa ane pratIti varte tathA vRtti AtmAnA svabhAvamAM vahe tyAre paramArthe samyapha darzana pragaTa thayuM gaNAya che. samyapha darzananI vadhatI jatI dhArAthI cAritra mohanIyanA mithyAbhAsane TALe, tyAre cAritraguNa eTale svabhAvasamAdhi pragaTe che ane aMte sarva rAgadveSanA kSaya rUpa vItarAga padamAM sthiti thAya che. zuddha AtmasvabhAvanuM jyAM niraMtara jJAna rahe, te jJAnane kevaLajJAna kahIe chIe. e jIvanmukta dazArUpa nirvANa deha chatAM atre anubhavAya che. he! ziSya, dehamAM je Atmabuddhi thaI che ane tethI deha, strIputrAdi sarvamAM ahaMbhAva, mamatva bhAva varte che te chUTe ane AtmAmAM Atmabuddhi thAya te tuM karmane kartA paNa nathI temaja bhokatA paNa nathI; ane e ja dharmane marma che. e ja dharmathI mekSa che; te ja kSasvarUpa che eTale zuddha AtmA che; anaMta jJAna, darzana ane avyAbAdha sukha svarUpa tuM che. tuM ja zuddha che, buddha che, caitanya pradezAtmaka che, svayaMti svarUpa che ane anaMta sukhanI khANa che. vizeSa keTaluM kahevuM? TUMkAmAM eTaluM ja kahIe chIe ke te vicAra karIza te te saMpUrNa pada prApta karIza. nizcaya sarve jJAnIne AvI atra samAya" ema kahIne sahaja samAdhimAM sadaguru lIna thayA, mana thayA. chevaTe upasaMhAra karatAM pahelAM "ziSya bedha bIja prApti' rUpe nava gAthAo ApI che temAM jJAna, bhakti ane upakAranI lAgaNI uttama rIte varNavI je bhAva prakaTa karyo che, te bhAva sadgurunuM oLakhANuM je mahAbhAgyazALIne thayuM hoya tene maraNa samaye Ave te Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Atmasiddhi zAstra 11 mahAlAbha thAya, samAdhi maraNa thAya tevI te gAthAe hovAthI tathA maraNa samaye paNa saMbhaLAvavA yeAgya hAvAthI mULa rUpe ja nIce ApI cheH upadezathI, AvyuM apUrva bhAna, thayuM ajJAna. cetanA rUpa, " sadgurunA nijapada nijamAMhI lazuM, dUra bhAsyuM nijasvarUpa te, zuddha ajara, amara, avinAzI ne, dehAtIta kartA bhakatA kanA, vibhAva varte jyAMya, vRtti vahI nija bhAvamAM, caye svarUpa. akartI tyAMya. athavA nija pariNAma je, zuddha cetanA rUpa, kartA bhakatA tehanA, nivikalpa svarUpa. mekSa kA nijazuddhatA, te pAme te paMtha, samajAvyA saMkSepamAM, saphaLa mA nigraMtha. ahA ! ahA ! zrI sadguru karuNAsiMdhu A pAmara para prabhu karyAM, ahA ! ahA ! zuM prabhucaraNa kane dharuM, AtmAthI saiA hIna, te tA prabhue ApIe, vartu caraNAdhIna. A dehArdi AjathI, varto prabhu AdhIna, apAra, upakAra. dAsa, dAsa huM dAsa chuM, teha prabhunA dIna. SaT sthAnaka samajAvIne, bhinna batAvyA Apa, myAna thakI taravAravat, e upakAra amApa. 127 chellI paMdara gAthAmAM cUlikA rUpe upasaMhAra karyo che. cha padane vistArapUrvaka vicAravAthI ' Sadarzana jina aMga bhaNI je ' jema zrI AnaMdadhanajIe gAyuM che tema chae darzana samajAze ane samyak darzananAM e sthAnakamAM niHzaMka thavAthI samItanA lAbha thaze ema jaNAvI mithyAtva jevA meATA rAga maTADavA sadgururvaidyane zeAdhI tenI AjJA rUpa pRthya pALIne sadgurunA kheAdhane vicAra dhyAnamAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only 119 120 121 122 123 124 125 126 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA levA rU5 auSadhanI bhalAmaNa karI che. A kALamAM lAMbI bhAvasthiti vALA cha hovAthI mekSa na maLe vagere vicAro tacha sapuruSArtha karI paramArtha sAdhavA preraNA karI che. nizcaya naye AtmAnuM svarUpa che te lakSamAM rAkhI sadvyavahAra rUpa mekSanAM sAdhane ArAdhavAM paNa vyavahAra ke nizcayane ekAMte Agraha na kare evI cetavaNI ApI che. A graMthamAM keInaya ekAMte kahyuM nathI. bannene gaNu mukhyapaNe yathAyogya sAthe lakSa rAkhela che. ga7matanI kalpanAo savyavahAra gaNAya nahi; temaja potAnA svarUpanuM jJAna pragaTa thayA vinA nizcayanI vAtomAM kaMI mAla nathI. traNe kALanA sarve jJAnIne eka ja mArga che. nizcaya nayathI sarva jIva siddha jevA che; paraMtu gurunI AjJA ane jinadazAnA avalaMbana rUpa nimittathI te svarUpa samajAya to te svarUpa pragaTa thAya; mATe sadvyavahAranI paNa jarUra che. ekAMte zuddha upAdAna ke nizcayanuM nAma laIne nimitta rU5 vyavahArane taje te brAMtimAM bhame che, mokSa pAmatA nathI. meDhe jJAnanI vAta kare ane hRdayamAM meha bharapUra hoya te pAmara prANu jJAnIne droha kare che, azAtanA kare che. paraMtu mumukSu jIva te dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga, vairAgya Adi guNonuM sevana karI jAgrata rahe che. jeNe mohano kSaya karyo che ke zAMta karI dIdhuM che te jJAnInI dazA pAme che. sakaLa jagata jene eMTha rU5 lAge, svama samAna bhAse te jJAnIdazA kahevAya. bAkI mehamAM varte che te game tevAM nizcayanAM vacana bele to paNa te vAcAjJAna ke zuSkajJAna che. prathamanAM pAMca padane vicAra karIne mokSanA upAya rUpa chellA padamAM jenuM vartana hoya te mekSa rUpa pAMcamuM pada prApta kare che; e niHzaMka vAta jaNAvI aMta maMgalanI gAthAmAM jJAnI puruSane namaskAra jaNAvyuM cheH deha chatAM jenI dazA, varte dehAtIta, te jJAnInA caraNamAM, ho ! vaMdana agaNIta." Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Atmasiddhi zAstra cAda pUrvanuM madhyanuM-sAtamuM pUrva "mAma pravAha" nAme che. te sarva pUrvanA sAra rUpa "zrI AtmasiddhizAstranI racanA AtmasvarUpane anubhava karIne zrImade sugama rIte madhyasthapaNe karI che. tene UMDe abhyAsa saddaguru samIpe thAya te AtmajJAna pAmavuM sulabha thAya tevuM A kaLikALamAM uttama sAdhana ApaNane prApta thayuM che. te samajavA jijJAsu dazA prApta karI AtmajJAnI guru samIpe bhaktipUrvaka tenuM zravaNa, manana, nididhyAsana karavA sarvane bhalAmaNa karuM chuM. pakSapAta ke khaMDanamaMDananI zailI grahaNa karyA vinA mAtra satya vastune sugamapaNe grahaNa karAya tevA rUpe suMdara padyamAM 142 gAthAmAM ja sarva zAstrono sAra zrImade "zrI AtmasiddhimAM bharI dIdhuM che. zrI AtmasiddhizAstra'nI cAra nakalomAMthI eka zrI sobhAgyabhAIne ApelI tenA abhyAsathI temanI dazA bahu ucca thaI hatI te AgaLa upara jaNAvI dIdhuM che. zrI aMbAlAlabhAIne AjJA thayelI te pramANe temaNe atyaMta bhaktibhAvathI tenuM vAcana, manana, nididhyAsana kareluM ane tenuM mAhAmya TUMkAmAM zrImadda upara lakhelA patramAM jaNAve che: zrI AtmasiddhizAstra vAMcatAM vicAratAM mArI alpajJa matithI vizeSa vistArapUrvaka samajI zakAtuM nathI. paNa mArI sAdhAraNa matithI te uttamottama zAstra vicAratAM mArA mana, vacana, kAyAnA yuga saheje paNa AtmavicAramAM pravartatA hatA; jenuM anuprekSaNa keTaloka vakhata rahevAthI-rahyA karavAthI sAmAnyapaNe paNa bAhya pravartavAmAM mArI cittavRtti saheje aTakI gaI; AtmavicAramAM rahyA karatI hatI, jethI mArI kalpanA pramANe sahaja svabhAve zAMti rahyA karatI hatI. je ghaNA parizramathI mArA trikaraNa joga koI apUrva padArthane viSe parama preme sthira nahi rahI zakelA, te ga te paramAtmakRSTa zAstra vicAravAthI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA sahaja svabhAve paNa AtmavicAramAM, sagucaraNamAM premayukta sahaja ane sthirabhAve rahyA karatA; jethI mArI alpajJa daSTithI ane mArA sArI re sAmAnya anubhavathI mArI kalpanA pramANe ema lAge che ke je tevI rIte te ja zAstranuM vizeSa anuprekSaNa dIrdhakALa sudhI rahyA kare te AtmavicAra, AtmaciMtana sadAya jAgratapaNe rahyA kare; ane mana, vacana, kAyAnA pega paNa AtmavicAramAM ja vatya kare." svAmI zrI lallujI Atmasiddhi saMbaMdhamAM jaNAve che: te vAMcatAM ane kaI kaI gAthA bolatAM, mArA AtmAmAM AnaMdanA ubharA AvatA. ane akeka padamAM apUrva mAhAbhya che, ema mane lAgyA karatuM. Atmasiddhine svAdhyAya, manana niraMtara rahyA karI AbhellAsa thato. keInI sAthe ke bIjI kriyA karatAM AtmasiddhinI samRti rahetI. paramakRpALu devanI zAMta mukhamudrA kiMvA AtmasiddhinI AtmAnaMda ApanArI gAthAnuM smaraNa sahaja rahyA karatuM, anya kazuM gamatuM nahIM. bIjI vAto para tuccha bhAva rahyA karato. mAhAmya mAtra eka saguru ane te bhAvanuM AtmAmAM bhAsyamAna thatuM hatuM." cothI nakala zrI mANekalAla ghelAbhAI jhaverIne mokalAvelI temaNe "zrI Atmasiddhi zAstrane bhaktipUrvaka abhyAsa karI, pitAne je bhAvo phUrelA te "Atmasiddhi zAstranA vivaraNa rUpe dara aThavADiye dazabAra pAnAM zrI aMbAlAlabhAI upara lakhI mokalatA. temAMnuM kaMI prasiddha thayuM jaNAtuM nathI. zrI aMbAlAlabhAI AdinA patromAM tenI sUcanAo Ave che te uparathI kaMIka vistArathI Atmasiddhi viSe zrI mANekalAlabhAI lakhatA ema jaNAya che. TUMkamAM, aneka yogya AtmAo e zAstranA avalaMbanathI ucca dazA pAme tevI te zAstramAM camatkRti che, e vAta uparanA utAra uparathI paNa siddha thAya che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carotaramAM punarAgamana zrImadda naDiyAdamAM saM. 195ranI divALI pachI paNa thoDe vakhata rahyA hatA. pachI vavANiyA, morabI, sAyalA tarapha vaizAkha mAsa sudhI rahyA hatA ane te ja vaizAkhamAM IDara thaI jeTha mAsamAM muMbaI gayA hatA, A arasAmAM zrI sobhAgyabhAIne samAdhipUrvaka deha chUTayA hatA. zrI lallujI Adi cha munionI zraddhA pharI gaI che ema khaMbhAta saMghADAnA sAdhu ane zrAvakomAM vizeSa carcA thavA lAgI. zrI lallujIne dIkSA ApanAra harakhacaMdajIne deha paNa chUTI gayo hato. tethI bIjA sAdhuone ciMtA thaI paDI ke je A munione dabAvIzuM nahi te te jude vADe bAMdhaze. tethI te chamAMnA eka eka sAdhune bIjA pakSavALA sAdhuonA samUhamAM bolAvIne vizeSa prakAre dabAvatA, mArgathI pADavAnA prayatna karatA. te paNa e cha munio samabhAve rahetA. zrI devakaraNajI munine sAcI vAtamAM zuravIrapaNuM AvI jatuM paNa dabAIne besI rahetA. lAkSAgRhamAM pAMDane bALavAne prayatna kauravoe karyo hato tema A pariSaha munione sahana kare muzkela hatuM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakaLI paraMtu zrImaddanA upadezathI aMtaraMgamAM zAMti rAkhI zakyA hatA. keTalAka thatI jijJAsAvALA munione te e prasaMge vizeSa daDhatA thaI ke AtmakalyANanI IcchAvALAne e badhAne saMga bhUMDe che. dararoja niMdA ane khaTapaTamAM kALa gALanAra eka pakSa dekhAte ane eka bAju pitAne lakSa cUkyA vinA zAMta bhAve sahana karatA thoDA munio yathArtha sAdhupaNuM AcaratA jaNAtA. zrImannA amRta samAna bedhanA pariNAme munione zAMti , rahetI. patro paNa virodha zamAve tevA AvatA temAMthI kaMIka nIce lakhyuM cheH satsamAgamano pratibaMdha karavA jaNAve che te pratibaMdha na karavAnI vRtti jaNAvI to te yogya che. te pramANe vartaze. satsamAgamano pratibaMdha karavA yogya nathI. tema sAmAnyapaNe temanI sAthe samAdhAna rahe ema vartana thAya tema hitakArI che; pachI jema vizeSa te saMgamAM AvavuM na thAya evAM kSetre vicAravuM yogya che, ke je kSetre AtmasAdhana sulabha paNa thAya." - "avirodha ane ekatA rahe tema kartavya che; ane e sarvanA upakArane mArga saMbhave che. bhinnatA mAnI laI pravRtti karavAthI jIva UlaTo cAle che. abhinnatA che, ekatA che emAM sahaja samajavA pherathI bhinnatA mAne che ema te jIvone zikhAmaNa prApta thAya te sanmukhavRtti thavA yogya che. jyAM sudhI anya ekatA vyavahAra rahe tyAM sudhI sarvathA kartavya che.". zrI lallujI AdinuM cAturmAsa saM. 1953mAM kheDA thayuM hatuM. tyAM zrImade temanA svAdhyAya mATe "mokSamArga-prakAza " graMtha mekalyo hate. zrImadane morabImAM traNa mAsa saM. 1954mAM caitra mAsa sudhI rahevAnuM banyuM hatuM te prasaMge thayelAM vyAkhyAnanI eka mumukSue karelI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caretaramAM punarAgamana 167 naidha "vyAkhyAna sAra" nAme "zrImad rAjacaMdra graMthamAM chapAyela che. zrAvaNa mAsanI zarUAtamAM zrImadda peTalAda thai kAviThA gayA hatA. tyAM eka mAsa ane nava divasa sudhI nivRttimAM rahyA. zrI aMbAlAlabhAI sAthe rahetA. munizrI lallujI AdinuM comAsuM vaseAmAM thayuM hatuM. ane zrI devakaraNajI AdinuM kheDAmAM hatuM. tethI zrImad kAviThAthI naDiyAda thaIne vase paNa gayA hatA. zrI lallujIne zrImade pUchyuM: "kahe, muni ahIM keTalA divasa rahIe?" tyAM sudhImAM zrI lallujIne be, cAra ke cha divasathI vadhAre samAgamane prasaMga muMbaI sivAya bIje kayAMya banyo nahote; tethI vizeSa samAgamanI IcchAe temaNe javAba dIdheH "eka mAsa ahIM rahe te sAruM." zrImad mina rahyA. zrI devakaraNajIne khabara maLI ke zrImad vase padhAryA che; tethI temanI paNa samAgama mATe utkaMThA vadhI. pa dvArA ane mANase mokalIne kheDA padhAravA te Agraha karavA lAgyA. te uparathI zrI aMbAlAlabhAInI sUcanAthI zrI lallujIe kheDA patra lakhyo ke cAturmAsa pachI samAgama karAvavA zrImad upara tame patra lakho to ApaNe badhAne lAbha maLe te vizeSa sAruM. zrI devakaraNajIne tevA bhAvArthane patra zrImad upara Avyo tyAre zrImade zrI lallujIne pUchyuM: "munizrI devakaraNajIne patra koNe lakhyo?" zrI lallujIe aMbAlAlanuM nAma na letAM kahyuM: "meM patra lakhyuM hatuM." zrImade kahyuM: "A badhuM kAma aMbAlAlanuM che, tamAruM nathI." zrI lallujI gAmanA meTA meTA lokone tyAM AhArapANuM levA jatA tyAre badhAne kahetA ke muMbaIthI eka mahAtmA AvyA che, te bahu vidvAna che, temanuM vyAkhyAna sAMbhaLavA Avaze te bahu lAbha thaze. eTale ghaNA mANase zrImadda pAse AvavA lAgyA eTale zrI lallujIne zrImade kahyuM ke tamAre munioe badhA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA Ave tyAre na AvavuM. tethI temane ghaNe pastA thayo ke eka mAsanA samAgamanI mAgaNI karI hatI paNa Ama aMtarAya AvI paDyA. tethI pipAsA bahu vadhI. mAtra vanamAM zrImad bahAra jatA tyAre badhA munio vagerene jJAnavArtAne lAbha maLato. vanamAM zrI saMtarAya Avo vagerene navA eka divase vanamAM vAva pAse zrImadda munio sAthe vAta karatA beThA hatA. caturalAlajI muni tarapha joIne zrImade pUchayuM: "tame saMyama grahaNa karyo tyArathI Aja sudhImAM zuM karyuM?" caturalAlajIe kahyuM: "savAre cAnuM pAtra bharI lAvIe chIe, te pIe chIe; te pachI chIMkaNuM vaherI lAvIe chIe, te suMghIe chIe; pachI AhAranI vakhate AhArapANe vaherI lAvIe chIe, te AhArapANa karyA pachI sUI rahIe chIe; sAMje pratikramaNa karIe chIe ane rAtre sUI rahIe chIe." zrImada vinodamAM kahyuM: "cA ane chIMkaNI vahArI lAvavI ane AhArapALuM karI sUI rahevuM tenuM nAma darzana, jJAna, cAritra?" pachI AtmajAgRti arthe bodha ApI zrI lallujIne bhalAmaNa karatAM kahyuM: "bIjA munione pramAda cheDAvI, bhaNavA tathA vAMcavAmAM, svAdhyAya dhyAna karavAmAM kALa vyatIta karAvo ane tamAre sarvee eka vakhata divasamAM AhAra karavo; cA tathA chIMkaNI vinA kAraNe hamezAM lAvavI nahIM. tamAre saMskRtano abhyAsa kare." | muni mehanalAlajIe kahyuM " mahArAjazrI tathA devakaraNajInI avasthA thai che ane bhaNavAne jaga kayAMthI bane ?" zrImade tenA uttaramAM kahyuM: "ga banI AbethI abhyAsa kare, ane te thaI zake che; kemake vikaTeriyA rANInI vRddha avasthA che chatAM bIjA dezanI bhASAne abhyAsa kare che." eka vakhata mehanalAlajI munie zrImane eka patramAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ retaramAM punarAgamana lakhIne jaNAvyuM ke mane vyAkhyAna vAMcatAM AvaDatuM nathI, ane kahI dekhADatAM paNa AvaDatuM nathI mATe Apa AjJA kare te huM vyAkhyAna vAMcavAnuM baMdha karyuM. tenA uttaramAM zrImade jaNAvyuM "sAdhuoe svAdhyAya karavo joIe; svAdhyAya, dhyAna vinA muni kALa vyatIta kare nahIM; jyAre vyAkhyAna samaya hoya tyAre ema vicAravuM ke mAre svAdhyAya kare che, mATe moTethI uccAra karI anya sAMbhaLe evA avAjathI svAdhyAya karuM chuM, evI bhAvanA rAkhI, kaMi AhAra AdinI paNa temanI pAsethI kAmanA rAkhavI nahIM; niSkAma bhAve vyAkhyAna vakhate svAdhyAya kare." pachI mehanalAlajI munie pUchayuM: "mana sthira thatuM nathI, tene zuM upAya?" zrImade uttaramAM jaNAvyuM: "eka paLa paNa nakAme kALa kADho nahIM. koI sAruM pustaka vairAgyAdinI vRddhi thAya tevuM vAMcavuM, vicAravuM; e kAMI na hoya te chevaTe mALA gaNavI. paNa je manane navaruM melazo to kSaNavAramAM satyAnAza vALI de tevuM che. mATe tene saddavicAra rUpa kherAka Apavo. jema Dhorane kaMI ne kaMI khAvAnuM joIe, khANane Topalo AgaLa mUkyo hoya te te khAyA kare che, tema mana Dhera jevuM che; bIjA vikalpa baMdha karavA mATe sahuvicAra rU5 khorAka ApavAnI jarUra che. mana kahe tethI UlaTuM vartavuM; tene vaza thaI taNAI javuM nahIM. tene game tethI ApaNe bIjuM cAlI vartavuM." muni mohanalAlajIe pUchayuM: "mAre dhyAna kevI rIte karavuM?" zrImade uttara ApeH "zrI lallujI mahArAja bhakti kare te vakhate tamAre kAusagga karI sAMbhaLyA karavuM; arthanuM ciMtana karavuM." eka mAsa pUrNa thaye, tyAre munione jAgRti ApatAM zrImade Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA kahyuM: " he ! muni, atyAre jJAnI puruSanA pratyakSa samAgamamAM tame pramAda kareA che!, paNu jJAnI puruSa nahIM haiAya tyAre pazcAttApa pAmaze. pAMcasA, pAMcase gAu paryaTana karavA chatAM jJAnInA samAgama thaze nahIM. '' 170 zrI lallujI svAmIne zrImade jaNAvyuM: " je kAi mumukSu bhAie temaja bahene tamArI pAse AtmArthasAdhana mAge tene A pramANe AtmahitanAM sAdhana batAvavAM: (1) sAta vyasananA tyAganA niyama karAvave. (2) lIleAtarIne tyAga karAvavA. (3) kaMdamULanA tyAga karAvavA. (4) abhakSya padArthonA tyAga karAvavA. (5) rAtribhojananA tyAga karAvavA. (6) pAMca mALA pheravavAnA niyama karAvavA. (7) smaraNu khatAvavuM. (8) kSamApanAneA pATha ane vIsa doharAnuM paThana manana nitya karavA jaNAvavuM. (9) sattamAgama ane satzAstranuM sevana karavA jaNAvavuM. zrImadde lakhela atyaMtara noMdhapAthImAMthI amuka bhAga zrI lallujIne lAbhakAraka hatA te utArI ApavA zrI aMbAlAlabhAIne sUcanA karI ane tenuM dhyAna karavA zrI lallujIne bhalAmaNa karI hatI. ghaNI tIvra pipAsA pachI prApta thayela A sAdhanathI zrI lallujIne parama zAMti thaI. vaseAmAM meAtIlAla nAmanA naDiyAdanA bhAvasAra zrImadnI sevAmAM rahetA tenI mAraphate naDiyAdanI AjubAjumAM kAI ekAMta sthaLa rahevA yeAgya hAya tenI tapAsa zrImadde karAvI hatI. niDayAda Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caretaramAM punarAgamana 17 ane uttarakhaMDAnI vacamAM eka baMgalo maLI zake tevI goThavaNa thaI eTale zrI aMbAlAla, laherAbhAI ane motIlAla e traNanI sAthe zrImadda uttarakhaMDAne baMgale padhAryA. bIjA koIne tyAM AvavAnI manAI karI hatI. paMdara divasa sudhI zrI aMbAlAlabhAI sevAmAM rahyA ane badhI vyavasthA pite karI letA. paraMtu zrImadane taddana ekAMta nivRttinI vRtti hovAthI zrI aMbAlAlabhAI rasoIne sAmAna, gAdalAM, vAsaNa vagere lAvyA hatA te badhuM laI javAnI AjJA karI, eka metIlAlane sevAmAM rAkhyA. zrI aMbAlAla baMgalo khAlI karI badhe sAmAna gADAmAM bharAvI laI naDiyAda gayA. meMtIlAle pitAne mATe eka gAdaluM rakhAvyuM hatuM te ane pANInA loTA sivAya bIjuM kaMI rahyuM nahi. zrI aMbAlAla motIlAlane sUcanA ApatA gayA hatA ke rAtre betraNa vakhata zrImadjInI tapAsa rAkhatA raheje. zrImadda vanamAM ekalA dUra pharavA gayelA te sADA daza vAge rAtre AvyA. motIlAle osarImAM hIMcake te tenA upara pitAne mATe rakhAveluM gAdaluM pAtharyuM hatuM, te joI zrImade kahyuM: "gAdaluM kayAMthI lAvyA?" motIlAle kahyuM: "mAre mATe rakhAvyuM hatuM, te pAtharyuM che." zrImade kahyuM: "tame te gAdaluM laI le." motIlAle ghaNo Agraha karyo eTale rahevA dIdhuM. thoDIvAra pachI motIlAla tapAsa karavA AvyA tyAre gAdaluM nIce paDeluM; ane macchara ghaNAM lAgyAM. tethI eka dhotiyuM zrImadda upara rADhI pAchA te aMdara jaI sUI gayA. vaLI pharI rAtre tapAsa karavA metIlAla AvyA tyAre dhotiyuM rADheluM nIce paDeluM ane zrImad gAthAo belyA karatA hatA. tethI pharI erADhI te sUI gayA. Ama zarIranI darakAra karyA vinA dharmadhyAnamAM rAte paNa zrImadda lIna rahetA. bIje divase jaMgalamAM savAre pharavA gayA hatA te be kalAke AvyA. zrImane mATe eka zetaraMjI pAtharI meDe besArI pAse pustaka mUkI motIlAla Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA nIce AvyA. eTalAmAM eka paTela gAmamAMthI AvyA temaNe aMbAlAla zeTha kyAM gayA ema pUchayuM eTale meMtIlAle AjJA sivAya na kahI zakAya ema kahI meDe jaI paTela saMbaMdhI vAta zrImadune jaNAvI. zrImade kahyuM: "paTelane ema kahe ke khAvApIvAnI kaMI aDacaNa nathI." metIlAle AvIne paTelane te pramANe kahyuM eTale paTela pAchA cAlyA gayA. paNa motIlAlane vicAra thayo ke khAvApIvA saMbaMdhI have pUchavuM joIe eTale meDe jaIne zrImadane pUchyuM: "khAvApIvA mATe kema che?" zrImade kahyuM: "tame naDiyAda jAo, tamArAM bAIne navarAvIne roTalI tathA zAka karAvaje. vAsaNa lekhaMDanuM vApare nahIM, ane zAka vageremAM pANI tathA tela nAkhe nahIM tema jaNAvaje." motIlAla naDiyAda gayA ane kahelI sUcanA pramANe jeTalI ane zAka taiyAra karAvyAM. zrI aMbAlAlabhAI naDiyAdamAM ja hatA. temaNe curamuM vagere raseI taiyAra karAvI mUkI hatI. paraMtu AjJA thaI hatI te pramANe dUdha ane ghImAM banelI rAI te baMgale lAvyA; te vAparIne zrImade pUchyuM: "vANiyAbhAI (zrI aMbAlAla ) tyAM che ke ?" metIlAle kahyuM: "hAjI, che." motIlAla naDiyAda khAIne AvatA ane zrImadane mATe zuddha khorAka letA AvatA. meMtIlAle paNa eka ja vakhata AhAra levAnuM rAkhyuM hatuM; kAraNake pramAda ocho thAya. - sAMjanA zrImad bahAra dUra pharavA jatA ane dazeka vAgye pAchA AvatA. koI vakhata motIlAla paNa sAthe jatA. eka divase cAlatAM cAlatAM zrImade jaNAvyuM: "tame pramAdamAM zuM paDayA rahyA che? vartamAnamAM mArga e kAMTAthI bharyo che ke te kAMTA khaseDatAM amane je zrama veTha paDayo che te amAro AtmA jANe che. je vartamAnamAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAretaramAM punarAgamana 173 jJAnI heta te ame temanI pUThe pUThe cAlyA jAta. paNa tamane pratyakSa jJAnIne vega che chatAM evA vegathI jAgRta thatA nathI. pramAda dUra kare. jAgRta thAo. ame jyAre vIra prabhunA chellA ziSya hatA, te vakhatamAM laghuzaMkA jeTalo pramAda karavAthI amAre ATalA bhava karavA paDayA. paNa jIne atyaMta pramAda chatAM bilakula kALajI nathI. jIvone pratyakSa jJAnI puruSonuM oLakhANa thavuM ghaNuM ja durlabha che." eka divase motIlAle pitAnI patnIne sUcanA ApelI ke mela Trena gayA bAda tame jamavAnuM laine baMgalA tarapha Avaje ane traNa cAra khetara dUra besaje, tyAMthI huM AvIne laI jaIza. paraMtu te baMgalA pAse AvI pahoMcyAM, tethI motIlAle te bAIne bahu Tapake A; kAraNa ke bImane te vAta jaNAvavAnI jarUra na hatI. te vAta zrImadanA jANavAmAM AvI gaI eTale meMtIlAlane kahyuMH "zA mATe tame khIjyA? tame dhaNIpaNuM bajAva cho? nahIM, nahIM, ema nahIM thavuM joIe. UlaTe tamAre te bAIne upakAra mAnavo joIe. e bAI AThame bhave mokSapada pAmavAnAM che. te bAIne ahIM AvavA dyo." metIlAle turata jaine bAIne kahyuM: "tamAre darzana karavAnI icchA hoya te Ava. tamane AvavAnI AjJA ApI che." te bAI darzana karI gayAM. zrImade pramAda tajavA upadeza dIdhe hatAH "pramAdathI jAgRta thAo; kema puruSArtha rahita Ama maMdapaNe varte che ? A joga maLavo mahA vikaTa che. mahA puNe karIne A joga maLe che te vyartha kAM gumAvo che ? jAgRta thAo, jAgRta thAo. amAruM game te prakAre kahevuM thAya che te mAtra jAgRta thavA mATe ja kahevuM thAya che." Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA A vanakSetre zrImadda be rUpiyAbhAra loTanI roTalI tathA thoDuM dUdha AkhA divasamAM vAparatA. bIjI vakhata dUdha paNa letA nahi. eka paMciyuM vacamAMthI paheratA ane banne cheDA sAmasAmA khabhA upara nAkhatA. eka vakhate zrImade kaheluM ke A zarIra mArI sAthe kajiye kare che; paNa ame pAra paDavA detA nathI. uttarakhaMDAthI zrImad motIlAla sAthe joDAgADImAM besIne kheDA gayA. baMgale mukAma karyo hate. zrI aMbAlAlabhAI kheDA AvI be divasa gAmamAM rahyA hatA ane darzana karavAnI AjJA meLavavA prayatna karatA hatA. zrImanI AjJA pachI maLI tyAre temane darzana thayAM hatAM. eka divasa pharavA jatAM motIlAle pitAnAM navAM pagarakhAM zrImadanA AgaLa mUkyAM, te temaNe paherI lIdhAM. gAu deDha gAu cAlyA pachI eka jagAe beThA tyAM meMtIlAle paga tarapha najara karI te, pagarakhAM DaMkhelAM ane cAmaDI ukhaDI hatI tyAMthI lohI nIkaLatuM hatuM. zrImanuM te tarapha lakSa nahotuM. motIlAlane kheda thayo. pagarakhAM kADhI laI cAmaDI sAcavIne sApha karI dhULa caTelI dUra karI. meMtIlAla pachIthI te pagarakhAM UMcakI lIdhAM. AgaLa cAlatAM lImaDA upara vAMdaro hato tenA tarapha joIne zrImadda hasyA ane belyAH "mahAtmA, parigraha rahita che ane apratibaMdha sthaLa bhogave che paNa yAda rAkhaje ke hamaNAM mokSa nathI." - zrI devakaraNajI Adi munie A vakhate kheDAmAM hatA. temane treivIsa divasa zrImadda samAgama rahyA. ghaNI vakhata munione lAbha bhaLato ane zrI devakaraNajI prajJAvaMta hovAthI temanA Agraha dUra thaI zrImadda upara sArI zraddhA beThI; tenuM varNana pite zrI lallujI upara vaso patra lakhyo hato temAM kaheluM che, te vicAravA yogya hovAthI ahIM Ave che? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carotaramAM punarAgamana 175 paramakRpALu munizrInI sevAmAM-mu. vaso zubhakSetra. kheDAthI lI. muni devakaraNajInA savinaya namaskAra prApta thAya. uttarAdhyayana'nA batrIsamA adhyayanane baMdha thatAM asahu gurunI bhrAMti gaI; sagunI paripUrNa pratIti thaI, atyaMta nizcaya tha, te vakhate romAMcita ulasyAM; sanduruSanI pratItine dRDha nizcaya roma roma UtarI gayo. AjJAvaza vRtti thaI. rasAsvAda vagere viSaya-AsaktinA nikaMdana thavA viSe abhuta, Azcarya-upadeza thaye ke nidrAdi, dhAdi prakRti pratye zatrubhAve vartavuM, tene apamAna devuM, tema chatAM na mAne to krUra thaI te upazamAvavA gALI devI, tema chatAM na mAne te khyAlamAM rAkhI, vakhata Avye mArI nAkhavI, kSatriya bhAve vartavuM; te ja vairIone parAjaya karI samAdhi sukhane pAmazo. vaLI parama gurunI vanakSetra (uttarakhaMDA) nI dazA vizeSa, abhuta vairAgyanI, jJAnanI je tejomaya avasthA pAmela AtmajJAnI vAta sAMbhaLI dimUDha thaI gayeH eka divase AhAra karIne huM kRpAnAtha (zrIma) utarelA te mukAme gaye. te baMgalAne cAra mALa hatA. tenA trIjA mALe parama kRpALu deva birAjyA hatA. te vakhate temanI addabhuta dazA mArA jevAmAM AvyAthI meM jANyuM ke huM A avasare chate thaIza te te AnaMdamAM kaMI pheraphAra thaze, ema vicArI huM eka bhIMtanA paDade rahI sAMbhaLato hato. te kRpAnAtha pote pitAne kahe che - aDatALIsanI sAlamAM (saM. 1948) rALaja birAjyA hatA te mahAtmA zAMta ane zItaLa hatA. hAla sAlamAM vasI kSetre vartatA mahAtmA parama addabhuta gIMdra parama samAdhimAM rahetA hatA. ane A vanakSetre vartatA paramAtmA paNa abhuta jogIndra parama zAMta birAje che. evuM pote potAnI nagnabhAvI, aliMgI, niHsaMga dazA varNavatA hatA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA Ape kahyuM tema ja thayuM, phaLa pAyuM, rasa cAkhe, zAMta thayA; AjJA vaDIe hamezAM zAMta rahIzuM. evI vRtti cAle che ke jANe satapuruSanA caraNamAM mokSa pratyakSa najare Ave che. parama kRpALu deve pUrNa kRpA karI che. sUtrakRtAMga, prathama zrutaskaMdha, dazamuM samAdhi adhyayana mArI pAse kAvya bolAvI, paramaguru spaSTa khullA artha karI, samajAvatA hatA; pUrNa sAMbhaLyuM. vaLI teramuM yathAtathya adhyayana mArI samIpa be divasa ekAMtamAM vAcavA ApyuM hatuM. te pachI pote khulA artha samajAvyA hatA. alpa buddhi vaDe kaMIka smaraNamAM levAyA haze. ame eka AhArane vakhata eLe gumAvIe chIe. bAkI to sadaguru sevAmAM kALa vyatIta thAya che; eTale basa che. tenuM te ja vAkya te ja mukhamAMthI jyAre zravaNa karIe chIe tyAre navuM ja dIse che. eTale hAlamAM patrAdithI jaNAvavAnuM banyuM nathI, tenI kSamApanA IcchuM chuM. lakhavAnuM e ja harSa sahita zravaNa karyA karIe chIe. sarvoparI upadezamAM ema ja AvyA kare che ke zarIra kRza karI, mAMhenuM tatva zodhI, kalevarane pheMkIne cAlyA jAo; viSaya kaSAya rU5 cerane aMdarathI bahAra kADhI, bALI jALI phUMkI mUkI, tenuM snAna sUtaka karI, teno dahADe pavADe karI zAMta thAo; chUTI jAo; zabhAI jAo; zAMti, zAMti, zAMti thAo; vahelA vahelA tAkIda kare. jJAnI sagurunAM upadezelAM vacano sAMbhaLIne eka vacana paNa pUrNa premathI grahaNa kare, eka paNa sadaguruvacananuM pUrNa premathI ArAdhana kare, te te ArAdhanA e ja mekSa che; mekSa batAve che." zrI devakaraNajI sAthe lakSmIcaMdajI muni hatA temane zrImade eka divase kahyuM: "tamAre dhyAna karavuM hoya te vakhate padmAsanavALI hAtha upara hAtha rAkhI nAsikA upara dRSTi rAkhIne karavuM, temAM "legassa' agara "paMca parameSThI maMtra jApa kare." Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 carotaramAM punarAgamana lakSmIcaMdajIe kahyuM: "huM kaMI samaja nathI." zrImade kahyuM: "amArA upara tamane AsthA che?" lakSmIcaMdajI munie kahyuM: "hA, amane pUrNa AsthA che." zrImade kahyuM: "amArA kahevA pramANe cAlaze to bhaNelA karatAM tamAro vahelo mekSa thaze. mATe tamane cAda pUrva sAra kahIe chIe ke vikalpo UThavA devA nahIM, ane vikalpo UThe tene dabAvI devA." - kheDAnA te ja baMgalAmAM eka divase cAre munio zrImadda pAse gayA tyAre zrImade kahyuM: "Aje amAre tamArI sAthe besavuM nathI." paraMtu munio agiyAra vAgyAthI cAra vAgyA sudhI zrImaddanI mudrA para daSTi rAkhI besI rahyA. chevaTe zrImadda bolyAH "Aje amAre bolavuM nahotuM, paNa kahIe chIe ke tame zuM kare che?" munioe kahyuM. "ame ApanI mukhamudrAne joyA karIe chIe." zrImade kahyuM: "Aje aMtaramAM UDuM bI vAvIe chIe. pachI tamAre je kSayapazama haze te pramANe lAbha thaze" ema kahI addabhuta bedhadAna dIdhuM. pachI zrImade kahyuM: "A badhane tame badhA nivRttikSetre ekaThA thaIne bahu vicAraze te ghaNuM lAbha thaze." comAsu UtaratAM vihAra karI vase ane kheDAthI badhA munio naDiyAda AvyA ane zrImane darekane samAgama thayo hato te prasaMganA anubhavanI paraspara Apa le karI AnaMdanI vRddhi karatA thaDe kALa naDiyAdamAM ja rahyA. kheDAmAM eka vedAMtavida vakIla sAthe zrImahane vAtacIta thaI hatI te prasaMge thayelA praznottara nIce pramANe cheH vakIle prazna karyo "AtmA che?" Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA zrImade uttara dIdheH "hA, AtmA che." praznaH "anubhavathI kahe che ke AtmA che ?" uttaraH "hA, anubhavathI kahIe chIe ke AtmA che. sAkaranA svAdanuM varNana na thaI zake. te te anubhavagocara che; temaja AtmAnuM varNana na thaI zake. te paNa anubhava gocara che; paNa te che ja." praznaH "jIva eka che ke aneka che? ApanA anubhavane uttara icchuM ." uttaraH "cha aneka che." praznaH "jaDa, karma e vastutaH che? ke mAyika che ?" uttaraH "jaDa, karma e vastutaH che. mAyika nathI." praznaH "punarjanma che?" uttaraH "hA, punarjanma che." prazna: "vedAMtane mAnya mAyika IzvaranuM astitva Apa mAne che ? uttaraH "nA." praznaH "darpaNamAM paDatuM pratibiMba te mAtra khAlI dekhAya che ke kaI tatvanuM baneluM che?" uttaraH "darpaNamAM paDatuM pratibiMba khAlI dekhAva nathI. te amuka tattvanuM baneluM che." kheDAthI zrImadda mahemadAvAda sTezane thaI muMbaI gayA hatA. ekAda mAsamAM zrImane IDara nivRtti arthe javAne avakAza prApta thaye. naDiyAda sTezane motIlAla maLyA temane munio viSe pUchatAM meMtIlAla kahyuM ke badhA munio ahIM che. IDara nivRtti arthe pote jAya che evA samAcAra chevaTe munione kahevarAvyA hatA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 IDaranA pahADa upara IDaramAM zrImanA kAkAsasarA Do. prANajIvanadAsa jagajIvanadAsa mahetA iDara sTeTanA cIpha meDikala ophisara hatA. temane tyAM saM. 1955mAM zrImad rahyA hatA. te vakhate gAmamAM ghaNuM karIne bhajana jeTalA divase kALa gALatA; ane ghaNekhare vakhata IDaranAM pahADa ane jaMgalamAM pasAra karatA. zrImade DokaTara prANajIvanadAsane khAsa manAI karelI hovAthI janasamAjamAM temanA AvAgamana saMbaMdhI kaI vAta bahAra paDatI nahi. IDaranA marahuma mahArAjA sAhebe temanI ekabe vakhata mulAkAta lIdhelI te daramyAna jJAnavAta thayelI tene sAra "dezI rAjya" nAmanA mAsikamAM I. sa. 1928mAM prasiddha thaye che te nIce pramANe cheH mahArAjAH "lokemAM kahevata che ke "rAjezrI te narakezrI" ene artha zuM? zrImadda "rAjapadavI prApta thavI e pUrvanAM puNya ane tapobaLanuM phaLa che. tenA be prakAra cheH eka "puNyAnubaMdhI puNya' ane bIjuM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLa "pApAnubaMdhI puNya'. puNyAnubaMdhI puNyanA phaLarUpa prApta thayelI rAjapadavI dhAraNa karanAra sadA savaguNapradhAna rahI, potAnI rAjasattAne sadupayoga karI prajAne pite eka mAnIte nokara che evI bhAvanA. rAkhI puNya karmo ja upArjana kare che. have pApAnubaMdhI puNyanA phaLarUpa rAjasattA dhAraNa karanAra raja tamo-guNapradhAna rahI rAjasattA bhogavavAmAM indriyaArAmI rahI, prajA taraphanI pitAnI pharaje bhUlI jAya che; arthAta aneka prakAranA adhama jAtanA kare prajA upara nAkhI pApakarmo upArjana kare che. " A be prakAranA nRpatio paikI pahelI paMktinA AgaLa vadhI cakravartI, Indra Adi devaloka sudhI caDhe che; ane bIjA prakAranA nIce naraka gatine prApta thAya che, temane "rAjezrI te narakezrI' e kahevata lAgu paDe che. - "A kaLiyuga che. temAM pahelA prakAranA nRpatie thavA durlabha che. bIjA prakAranI vibhUtivALA ja ghaNuM karIne hoya che. tethI A kahevata A yugamAM pracalita che. te badhAne lAgu paDI zake nahi. phakta ApakhudI sattA bhegavanAra, prajAne pIDI, rAjyanuM dravya kumArga vAparanAra rAjAone ja lAgu paDe che. mahArAjA "A IDara pradeza saMbaMdhI ApanA zA vicAro che?" - zrImada "A pradezanAM aitihAsika prAcIna sthAna jotAM te mane asalanI-temAM vasanArAonI pUrNa vijayI sthiti ane temanI Arthika, naitika ane AdhyAtmika unnatine purAvA Ape che. juo tamAre IDarIo gaDha, te uparanAM jaina derAsara, rUkhI rANInuM mALiyuMraNamalanI cekI, mahAtmAonI guphAo, ane auSadhi vanaspatiH A badhuM alaukika khyAla Ape che. jina tIrthakaronI chellI covIsInA pahelA AdinAtha (RSabhadeva-kesarIAi) ane chellA mahAvIra svAmInAM nAma Ape sAMbhaLyA haze. jina zAsanane pUrNapaNe prakAza, jabhava-sIna tIrthakaronI mInAM nAma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IDaranA pahADa upara karanAra A chellA tIrthakara ane teonA ziSya zaitama Adi gaNadhare vicarelAne bhAsa thAya che. teonA ziSya nirvANane pAmyA; temane eka pAchaLa rahI gayele jene janma A kALamAM thayelo che. tenAthI ghaNuM jIvonuM kalyANa thavAno saMbhava che. "kumArapALa rAjAnA vakhatamAM hemAcArya thayA. tyArabAda koI samartha AcArya nahi thavAthI jinazAsananI unnati aTakI che, eTaluM ja nahi paNa tenA anuyAyI sAdhuo kevaLa kriyAmAM rAcI rahI beya vastu taraphanuM lakSa ghaNe bhAge cUkyA ane ghaNu mata gacchanA vADA baMdhAyA; jethI anya mata-paMthavALAothI A jinazAsana niMdAyuM che. kharuM jotAM tenuM AdhyAtmika rahasya samajavAmAM AvatuM nathI. tethI kriyA jaDa vastusthiti utpanna thaI che. bhAgavata ane purANanI adhyAtma bhAvanA hAlanA jamAnAmAM samajavAmAM nahi AvyAthI loko tene gapATAM TharAve che. vaLI kRSNa bhagavAnanI rAsalIlA ane bIjI AkhyAyikAone UMDe bheda nahi samajavAthI nide che. dAkhalA tarIke, gopI mahInI maTukImAM kRSNane vecavA sAru nIkaLe che ane koI mAdhava , kaI mAdhava ' ema bele che. tene artha samajyA vagara loke niMdA kare che. paNa tenI adhyAtma bhAvanA evI che ke "vRttio" rUpI gopIoe maTukImAM mAdhava rUpI paramAtmA sAthenuM anusaMdhAna karyuM samajavAnuM che." naDiyAda sTezana upara zrImadda sAthe metIlAlane vAta thaI hatI te temaNe munione jaNAvI eTale keTalAka munio khaMbhAta tarapha ane keTalAka amadAvAda tarapha vihAra karavA vicAra karatA hatA te baMdha rAkhI badhAne zrImanA samAgamanI bhAvanA vadhavAthI IDara tarapha badhAe vihAra karavA vicAra rAkhyo. - zrI lallujI, mohanalAlajI ane narasiMha rakha e traNe munio Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA utAvaLe vihAra karI vahelA IDara pahoMcyA. munizrI devakaraNajI, velazI rakha, lakSmIcaMdajI ane caturalAlajI pAchaLa dhIme dhIme AvavA lAgyA. IDara zrAvakanA upAzrayamAM zrI lallujI Adi UtaryA ane De. prANajIvanadAsanA davAkhAnA tarapha zrImaddanI zodhamAM zrI lallujI, gayA. zrImadda sAthe zrI sobhAgyabhAInA bhANa ThAkarazI hatA temaNe zrImadune kahyuM: "pelA muni AvyA." zrImade ThAkarazIne kahyuM: "temane parabhAryA vanamAM laI jA. ahIM na Ave." ThAkarazIe zrI lallujIne te pramANe jaNAvyuM eTale banne vanamAM gayA. pAchaLa zrImada paNa AvyA. zrI lallujIne eka AMbAnA vRkSa nIce zrImadda bolAvI gayA ane pUchyuM: "motIlAle tamane zuM kahyuM hatuM?" zrI lallujIe kahyuM: "metIlAlane Ape pUcheluM ke sAdhuo kyAM javAnA che? tene uttara metIlAle Apyo ke amadAvAda agara khaMbhAta javAnA che. Ape kahyuM ke ThIka, ame iDara nivRtti arthe javAnA chIe. tethI darzana samAgamanI icchAe A tarapha ApanI nivRttinA vakhatamAM vadhAre lAbha maLaze ema jANI AvyA chIe. muni devakaraNajI paNa pAchaLa Ave che. mArA aMtaramAM thayuM ke mane pUre samAgama vasemAM thayo nathI. ghaNA mANasone paricaya rahevAthI vasamAM barAbara lAbha amArAthI levAyo nathI; te have nivRttimAM Apane samAgama vizeSa thaze ema dhArI A tarapha AvavA vicAra thayo eTale AvyA chIe. ame vihAra karyo tyAre devakaraNajI kahe amAre paNa lAbha le che. ghaNA divasa bedha dIdhA che. tamAre Atmahita karavuM che, te zuM amAre nathI karavuM? Ama kahI te paNa pAchaLa Ave che." A sAMbhaLI zrImadda sahaja khIjAIne bolyA: "tame zA mATe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IDaranA pahADa upara 13 pAchaLa paDayA che? have zuM che? tamane je samajavAnuM hatuM te jaNAvyuM che. tame have kAle vihAra karI cAlyA jAo. devakaraNajIne ame khabara ApIe chIe tethI te A tarapha nahi AvatAM bIjA sthAne vihAra karI pAchA jaze. ame ahIM gupta rIte rahIe chIe. keIna paricayamAM AvavA ame icchatA nathI; aprasiddha rahIe chIe. DokTaranA tarapha AhAra levA nahi AvatA. bIjA sthAnethI leje. ane kAle vihAra karI javuM." zrI lallujIe vinaMti karIH "ApanI AjJA pramANe cAlyA jaIzuM, paraMtu mohanalAlajI ane narasI rakhane ahIM ApanAM darzana thayAM nathI. mATe Apa AjJA kare te eka divasa rokAI pachI vihAra karIe." zrImade jaNAvyuM: "bhale, tema karaje." bIje divase savAramAM te ja AMbA taLe traNe munie gayA. tyAM zrImadda dekhAtA nahatA paNa gAthAo bolatA bolatA eka aparicita raste UMDA vokaLAmAM thaIne AvatA hatA. te gAthAo meTA avAje bolatA hatA tethI tenI dhUna saMbhaLAtI hatI. thoDIvAre te AMbA nIce AvI birAjyA paraMtu gAthAo tenI te ja tevA ja avAje belAyA karatI hatI. te gAthAo A hatIH "mA mudda, mA rahuM, mA surakSa DraniTTa mahA fthama ja vitte vivitta zAkhA siddhi g 48 jaM kiMci viciMtaMto NirIha vittI have jadA sAhu / laddhaNaya eyattaM tadAhu taM tassa NicchayaM jjhANam // 55 " ca saMba' A gAthAonuM raTaNa eka kalAka lagabhaga thayA karyuM pachI zrImadda eka kalAka samAdhistha mana rahyA. "vicAraze" eTaluM ja Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA khelI te UbhA thayA ane cAlavA mAMDayuM. munione ema thayuM ke vakhate laghuzaMkA Adi nimitte jatA haze paNa te te cAlyA ja gayA. pachI thADI vAre Amatema zeAdhavA chatAM pattA na lAgyA eTale munie upAzraye pAchA AvyA. AhArapANI lAvI, paravArI rahyA pachI munie beThA hatA tyAM ThAkarazI zrImad pAsethI AvyeA. eTale zrI lallujIe pUchyuM: " devakaraNujIne patra lakhavA saMbaMdhI zuM thayuM?'' ThAkarazIe kahyuMH patra lakhela che, paNa ravAnA karyAM nahi. 14 te ja divase paNa sAMjanA zrI devakaraNajI Adi IDara AvI gayA hatA. munione DuMgara uparanAM dagaMbara, zvetAMbara derAsarAmAM vIgarAga mudrAonAM darzana karAvavA ThAkarazIne zrImadde AjJA karelI tethI temane darzana karAvavA teDI gayA. sthAnakavAsI A muniene satpuruSanI AjJAe A prathama vakhata vItarAga mudrAenAM darzana thayAM hatAM. te viSe te lakhe cheH " zrI jina pratimAnAM darzana karavAnI AjJA amane prathama ahIM thaI hatI. sadgurunI AjJAthI pahADa uparanA vItarAga pratimAjInAM darzana thatAM amArA AtmAmAM je utkRSTa bhAvanI zreNI pragaTa thayelI te zabdAtIta che. ' trIje divase prAtaHkALamAM te ja AMbA nIce javAnA saMketa thayelA; te pramANe zrImad ane sAta munie ekatra thayA. zrI devakaraNujInuM zarIra kRza ane azakta hovAthI dhrUjatuM hatuM. ziyALAnI ThaMDI paNa hatI. tethI lakSmIcaMdajI munie peAtAnuM ADheluM kapaDuM zrI devakaraNujIne erAyuM te joine zrImade kahyuM: " TADha vAya che ? TADha urADavI che?'' ema kahI UbhA thaI temaNe cAlavA mAMDayuM. badhA pAchaLa cAlavA lAgyA. zrImad aa kAMTA, kAMkarA, jALAMjhAMkharAM ke dhAravALA patthareAnI darakAra karyAM vagara AtmavegamAM jhapATAbhera Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IDaranA pahADa upara cAlavA lAgyA. pachI UMce jatAM eka zilA AvI tyAM pUrva tarapha mukha rAkhIne zrImad beThA. sanmukha badhA munio beThA. IDaranA pustaka bhaMDArane ghaNAM varasethI zvetAMbara digabaranI mAlikInI takarArane laIne tALAM vAselAM rahyAM hatAM. te bhaMDAra jovAnI IDaranA mahArAjAnI oLakhANe zrImane taka maLelI temAMthI dravyasaMgraha graMtha pite atre lAvyA hatA, temAMthI vAMcavAnuM zarU karyuM. ardha graMtha vaMcAya tyAre vairAgya dazAmAM AvI zrI devakaraNacha belyAH "have amAre gAmamAM javAnI zI jarUra che?" zrImade kahyuM: "koNa kahe che ke gAmamAM jAo." zrI devakaraNajI bolyAH "zuM karIe? peTa paDayuM che." zrImade kahyuM: "munione peTa che te jagatanA kalyANane artha che. munine peTa na hota te gAmamAM na jatAM pahADanI guphAmAM vasI, kevaLa vItarAga bhAve rahI jaMgalamAM ja vicarata; tethI jagatanA kalyANa rUpa thaI zakata nahIM. tethI muninuM peTa jagatanA hitArthe che." thaDI vAre zrImade prazna karyo "oganA abhyAsIo dhyAnamAM pitAne amuka prakAza dekhatA hovAnuM jaNAve che te zuM haze ?" e praznane uttara keI ApI zakyA nahIM tyAre pite te praznane khulAse karyo. " dhyAnanI aMdara jevuM ciMtave tevuM te gAbhyAsIne dekhAya che. daSTAMta tarIke, dhyAnamAM AtmAne pADA jevo ciMtavI A pahADa jevaDuM pUMchaDuM hovAnuM ciMtave to tene AtmA te rUpe bhAse che. paNa vastutaH te AtmA nathI. paNa tene jANanAra je che te AbhA che." pachI, eka samayamAM traNe lokanA padArthonAM traNe kALanAM svarUpe jANanAra kevaLajJAnamAM paryAye palaTAya che, te kevI rIte palaTAya che? te viSe khulAse zrImade karyo ke siddha bhagavAnane je kevaLajJAna che te kevaLajJAna darzanavaDe ApaNe ahIM ATalA beThA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 zrImada rAjacaMdra jIvanaka chIe ema dekhe, pachI ApaNe ahIMthI UThI jaIe tyAre te rUpe dekhe, ema siddhanA jJAnanA paryAya palaTAya che." eka vAgavA Avelo hovAthI sarve gAma tarapha cAlyA. zrImad divya saMgrahanI prathama gAthAnuM moTethI raTaNa karatA karatA cAlatA hatA. te gAthA: " jIvamajIvaM davya, jiNavara vasaheNa jennnnidilu| seviMda viMda vaMduM veDhe taM sagA sirasA | 1." (dravya saMgraha) eka divase te sAMketika AmravRkSa nIce sAte munio sAthe zrImad beThA hatA. ThAkarazIne DuMgara uparanAM derAsaranI kuMcIo levA meka hatA. te vakhate muni mehanalAlajIe zrImane vinaMti karI ke AhAra karI rahyA pachI muhapatI bAMdhatAM mane vAra lAge che tethI mahArAja (zrI lallujI) mane daMDa Ape che. tyAre zrImade kahyuM "badhA muhapatI kADhI nAkho ane IDaranI AsapAsa 20 gAu sudhI bAMdhaze nahIM. keI AvIne pUche te zAMtithI vAtacIta karIne tenA mananuM samAdhAna karavuM." kuMcIo laIne ThAkarazI AvyA eTale derAsaro tathA bhurA bAvAnI guphA vagere prasiddha sthaLe munione batAvavAnI AjJA karI pite ekalA cAlyA gayA. kalpavRkSa samAna e AmravRkSanI nIce chelle divase sAte munio rAha joI rahyA hatA eTalAmAM zrImad paNa AvyA ane eka vikaTa raste sarvane derIne cAlavA lAgyA. velasI rakha nAme vRddha muni bolyA: "Aje maMDaLamAMthI ekAda jaNane ahIM ja mUkI jaze ke zuM? A upara javAne mArga bahu vikaTa che ane ApaNane te atyArathI aMtara paDe che ane teozrI te ghaNA utAvaLA upara caDhe che." zrImada vahelA upara pahoMcI eka vizALa zilA upara birAjyA; Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IDaranA pahADa upara 187 tr sAte munie pachI AvIne sanmukha beThA. zrImad khelyAH " ahIM najIkamAM eka vAdha rahe che. paNa tame sava nirbhaya rahejo. '' siddha zilA ane siddha svarUpanI vAta carcAyA pachI zrImadde pUchyuM: ApaNe ATale UMce beThA chIe, te kAi nIcenA mANasa taLeTI uparathI dekhI zake ? '' 66 29 zrI lallujIe kahyuM: "nA, na dekhI zake. zrImade kahyuM: " tema ja nIcenI dazAne jIva te UMcI dazAvALA jJAnInuM svarUpa jANI zakatA nathI. paNa ceAgyatA prApta thAya, ane ucca dazAmAM Ave te dekhI zake. ApaNe DuMgara upara ucca sthAne hAvAthI, AkhuM zahera ane dUra sudhI sadhaLuM joi zakIe chIe. ane nIce bhUmi upara ubheleA mAtra teTalI bhUmine dekhI zake che. tethI nAnI ucca dazAe rahI nIcenAne kahe che: tuM thADe UMce Ava, pachI jo, tane khabara paDaze. " ,,, zrImanuM zarIra kRza hatuM chatAM svara gaMbhIra garjanA thAya tevA hatA. te pahADanI Toca uparathI AlApa sahita uttarAyana sUtranA trIjA adhyayananI prathama gAthA meATA avAje melyA ke vanamAM ceApAsa tenA pratidheSa prasarI rahyAH " vattAviramagALi, vuddALi haiM taMtuLo * mAnusatta, purUM, sajjA, saMgamammi thavIritraM " pachI zrImade devakaraNujI munine kahyuM: " tame A gAthA khelA." etraNa vAra prayatna karavA chatAM ane gAvAmAM kuzaLa gaNAvA chatAM te pramANe temane khelatAM AvaDayuM nahi. pharI zrImadde khelI batAvyuM. ane * bhAvArtha--A saMsAramAM prANIne dhamanAM cAra pradhAna aMge -kAraNeA parama durlabha che. te cAra A pramANe cheH (1) manuSyapaNuM, (2) dharmanuM zravaNa, (3) zraddhA ane (4) saMyamamAM vIrya phAravavuM. A cAra aMgA uttarAttara ati durlabha che. Jain Educationa International "" For Personal and Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvRttakaLA "" ' bIjA sAdhuo pAse paNa gAthA melAvI. paNa kASTathI tema khelI zakAyuM nahi. zrImade kahyuM: "ThIka che, lImaDIvALA sAdhue khele che te karatAM ThIka khelAya che. tame badhA padmAsana vALI esI jA ane jinamudrAvat banI * dravya saMgraha ' nI gAthAonA artha kharAkhara upayegamAM lyA. ' te pramANe badhA besI gayA pachI zrImad ' dravya saMgraha' nI gAthAe meATA avAje melavA lAgyA ane tene artha karatA; ane paramArtha paNa kahetA--ema AkhA 'dravya saMgraha ' paripUrNa saMbhaLAvyA, samajAvye| tyAM sudhI te ja Asane badhA muni acaLapaNe rahyA, ane saiA saunA kSayApazama pramANe ane dazA pramANe te samajyA. 189 zrI devakaraNujI ullAsamAM AvIne khelI UThayAH atyAra sudhImAM je je samAgama pama gurunA thayA temAM A samAgama sarvoparI thayA; jema derAsaranA zikhara upara kaLaza caDAvavAmAM Ave che tema A prasaMgathI thayuM che. '' ' ' pachI zrImade kahyuM: AtmAnuzAsana' graMthanA kartA zrIguNa bhadrAcArya te graMthanA pAchaLanA bhAgamAM ati adbhuta jJAnamAM relyA che; AtmAnA svarUpanuM vizeSa varNana spaSTa batAve che" ema kahI te bhAga paNa vAMcI saMbhaLAvyeA hateA. 66 te AMkhA taLe eka vakhata zrImade muniene kahyuM hatuMH munie, jIvanI vRtti tIvrapaNAthI paNa narama paDI jAya che. aMbAlAlanI vRtti ane dazA, prathama bhakti ane varAgyAdi kAraNe ucca thatAM tene evI labdhi pragaTa thaI hatI ke ame traNacAra kalAka medha karyo hAya te khIje divase ke trIje divase lakhI lAvavAnuM kahIe te te saMpUrNa ane amArA zabdomAM lakhI lAvatA. hAla pramAda ane leAbhAdinA kAraNe vrutti zithila thaI che, te dveSa tenAmAM (6 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IDaranA pahADa upara 189 pragaTa thaze ema ame bAra mAsa pahelAMthI jANatA hatA." zrI lallujIne te sAMbhaLI kheda thaye, tethI zrImadane pUchayuM: * zuM te ema ja raheze ?' zrImade kahyuM: "muni, kheda karaze nahIM. jema nadInA pravAhamAM taNAtuM pAMdaDuM eka jALA ADe aTakI jAya, paNa pharI purapravAhanA vahanamAM jALAthI juduM paDIne mahAsamudramAM jaIne maLe che, tema tene pramAda amArAthI dUra thaze ane parama padane pAmaze." te ja prasaMge zrImade kahyuM: "munio, jIvane anaMtakALa paribhramaNa karAvanAra mAne che. mAna evuM baLavAna che ke moTAmeTAne teNe mArI nAkhyA che. ame eka vakhata morabI pAsenA gAmaDAmAM gayA hatA. tyAM lIMbaDI saMghADAnA sAdhu meTA chavaNajI tyAM hatA. vAtanA prasaMge temanI janmatithi kahI batAvI, tyAre temaNe pUchyuM: "tame zAthI jANyuM? " ame kahyuM: "AtmAnI nirmaLatAthI te jANuM zakAya che.' A vAta samajavA temanI utkaMThA vadhI. tethI ame morabI gayA tyAre te sAdhu morabI AvyA. ame revAzaMkarabhAIne tyAM UtaryA hatA, tyAM eka mAsa sudhI pherA khAtA paNa amArI sAthe vAtacItane prasaMga na banyA. pachI revAzaMkarabhAI ane amArAM pheine te sAdhue bahu rIte samajAvIne kahyuM ke amAre sAdhuno gRhasthane ghera vArevAre AvavAne adhikAra nahIM. mATe te eka vAra apAsare padhAre to ThIka. tethI revAzaMkarabhAI tathA pheIe bahu bahu karIne Agraha karyo. tyAre ame kahyuM ke pariNAma sAruM nahIM Ave. temane AtmArthanI icchA nathI; bIjI IcchA che. te paNa revAzaMkarabhAIne Agraha thavAthI temanI sAthe upAzraye ame gayA. A vakhate upAzrayamAM ghaNuM mANase ekaThAM maLelAM hatAM. ame beThA pachI mahArAje pelI vAta paDatI mUkI pUchayuM ke zAstramAM pratibhA viSe pratipAdana che ke kema? te viSe Apano zo abhiprAya che ? te sAMbhaLI ame mana rahyA. paraMtu Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA pati tamane ja rahyA. e sAdhu punaH punaH pUchatA rahyA. eTale ame UbhA thaI sAdhune kahyuM mahArAja' tamane mahAvIranA sogana che. tame je zAstro vAMcyAM che temAM pratimA viSe che ke kema?" AthI sAdhu nirutara thaI mauna rahyA. pachI revAzaMkarabhAIe sAdhune Thapako ApatAM kahyuM "AvA samudAyamAM A vAta kADhavAnI hatI ? ane tame A vAta karavA teDAvyA hatA?" pachI ame cAlI nIkaLyA." A vakhate zrImad traNeka mAsa IDara rahyA hatA. guphAmAM ghaNe vakhata rahetA; tathA vanomAM vicaratA. IDarathI vavANiyA tarapha zrImad traNeka mAsa mATe gayA hatA ane pAchA pharI iDara thoDA vakhata mATe AvI muMbaI gayA. tyAM sAtaATha mAsa rahyA hatA. dharmapuranAM jaMgalomAM paNa zeDe kALa saM. 1956 mAM zrImadda nivRtti arthe rahyA hatA. tyAMthI vavANiyA gayA hatA ane morabImAM paryuSaNa parva sudhI be mAsa rahyA hatA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASAMtaro ane vivecane zrI dazavaikAlika siddhAMtamAMthI zrImade saM. 1945 mAM "saMyati munidharma' viSe 51 bola lakhelA che. prathamanA ATha bela cethA adhyayanamAMthI gujarAtI bhASAmAM utArelA che; navamAMthI chatrIzamA sudhInA bela chaThThA adhyayananI navathI chatrIsa gAthAo uparathI lakhelA che ane chellA paMdara bela cothA adhyayananI chevaTanI gAthAomAMthI lIdhelA che. kaI kaI vakhate lakhI rAkhelA bela prasiddha karatAM ekatra chAyA heya; tevA prakAre chUTaka gAthAonA samUhanuM A avataraNa hovA chatAM, mULa mAgadhI bhASAmAM je rahasya che te TUMkAmAM tevA ja gaMbhIra bhAvadarzaka, rahasyAtmaka bhASAmAM, mULa gAthAonI vAcanArane ApoApa smRti thAya tevuM saraLa gujarAtI bhASAmAM avataraNa kareluM che. koI vakhate to AkhI gAthAne artha TUMkA vAkayamAM samAI jate hoya to te paramArthadarzaka asarakAraka vAkya ja mUkI dIdhuM che. jemakechaThThA adhyayananI 19mI gAthAne arthaH "lobhathI tRNane paNa sparza kara nahIM' eTale ja karyo che. e pramANe zAstranI sUtrAtmaka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA zailI sAcavIne paramArtha upara lakSa rAkhIne graMthakAranA hradayanI vAta AlekhavAnI temanI zailI bhASAMtarAmAM paNa pragaTa jaNAi Ave che. , . saM. 1953 mAM lakhelAM avataraNA * mekSa siddhAMta ' nAme prasiddha thayelAM che. temAM dravya prakAza lekhamAM dravyU saMgraha ' nA traNe bhAganuM digdarzana karI vivecana karatAM adhUrA rahelA te aMkanA AThamA vibhAgamAM dravya saMgraha 'tI 31 mI gAthA sudhInuM susaMbadde bhASAMtara zrImade kareluM chapAyuM che. mULa gAthAonuM rahasya, graMthakAre je bhAva darzAvavA gAthAe lakSI che te ja bhAva spaSTa pragaTa thAya tema, zrImadde suMdara bhASAmAM jaNAvyuM che. lekha che. te ja gAthAthI 49 mI vIza varSa sudhInAM lakhANa viSe lakhatAM zrI cidAnaMdajInA 6 svarAdaya ' nuM vivecana zrImade karavA mAMDeluM jaNAvyuM che. teja pramANe zrI AnaMdadhanajInI cevizInAM stavanAmAM je rahasya che te vistArapUrvaka jaNAvavA zrImade zarUAta karelI che. prathama e stavananAM adhUrAM vivecane jeTalAM ' zrImad rAjacaMdra ' 692 mA aMkamAM prasid thayAM che, temAM zrImanI vivecana zailI kevI maneAhara ane talasparzI che te jaNAi Ave che. kAI mahAbuddhizALI bhavya jIvane stavanAnuM vivecana lakhavuM hoya te AdarzarUpa A banne stavanAnuM vivecana che. zrI AnaMdadhanajInA hRdayamAM rahelA apragaTa vicAre ukelavAnI kaLA e vivecanemAM vAcanArane cakti karI nAkhe tevA rUpe pragaTa pradarzita thayelI che. zrI yazovijayajIe lakhelI ATha dRSTinI sajjhAyanI chaThThI. dRSTimAMthI eka *kaDI laI tenuM vivecana 320, 321 ane 322 * " mana mahilAnuM vahAlA upare, khIjAM kAma karatare, tema zrutame mana dRDha dhare jJAnAkSepakavaMtare " Jain Educationa International ~zrI covijayajI For Personal and Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASAMtare ane vivecane e traNa patramAM evuM suMdara rIte karyuM che ke sAMbhaLanArane ke vAMcanArane te siddhAMtanuM mAhAsya samajAI tenA hRdayamAM acaLa chApa paDe, evI asAdhAraNa vivecanazakti koIka ja graMthakAremAM jovAmAM Ave che. - saM. 1955nA phAgaNa mAsamAM zrI. aMbAlAlabhAIe vavANiyA patra lakhI zrImane pUchAvyuM hatuM ke "AtmAnuzAsana'nA sensekenuM bhASAMtara kAviThA che te khaMbhAta magAvI levuM ke kAviThA rAkhavuM ? e uparathI zrImade AtmAnuzAsananuM bhASAMtara paNa kAviThA nivRtti arthe padhAryA tyAre zarU karI se loke sudhI eTale trIjA bhAganuM bhASAMtara karI dIdhuM hatuM. paNa hajI te prasiddha thayuM nathI. zrI ratnakaraMDa zrAvakAcAramAMthI bAra bhAvanAonuM bhASAMtara karavAnuM paNa zrImade zarU karyuM hatuM ane anitya ane azaraNa e be bhAvanAo pUrI karI saMsAra bhAvanA viSe thoDuM lakhyuM che. teTale apUrNa lekha sva. pUjAbhAI hIrAcaMda taraphathI bhAvanAsaMgraha saM. 1968mAM prasiddha thaye che temAM prathama pragaTa karavAmAM AvyuM che. e lekha vAMcanAramAMthI koIne bhAgye ja ema lAge ke te bhASAMtara rUpa haze. vicArapravAha mULa lekhakane vahe tema svAbhAvika saraLa bhASAmAM te lakhAyela che. vairAgya raMgathI raMgAyelAM e ogaNasa pAna eka vAra jeNe vAMcyAM haze te vAraMvAra vAMcyA vinA nahi rahyA hoya. saMpUrNa pustakanuM bhASAMtara mAtra eka ja zrImade karyuM che. digaMbara jaina AmnAyamAM agragaNya zrI kuMdakuMdAcAryane "paMcAstikAya" graMtha prasiddha che. tenA prathama adhyAyamAM 100 loka che ane bIjA adhyAyamAM 58 zloka che. zrI kuMdakuMdAcArya gujarAtI gadyamAM lakhatA hoya te ja prakAre A graMtha lakhAya che. tenA upara TIkA ke vivecana kAMI karyuM nathI. mAtra mULa padya gAthAomAM adhyAhAra rAkhelo artha garamAM utAratAM saMbaMdha sAdhavA ke spaSTa artha thavA je kaMI zabda Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA umeravA gya lAgyA che te koMsamAM mUkelA che. koI vicAravaMta jIvane e mahAna AcAryane vizvata viSene upadeza hadayagata thaI mokSamArganI prApti thAya te arthe A bhASAMtara thayeluM che. e graMtha bhAI dhArazIbhAine mokalAvyo tyAre sAthenA patramAM te graMthanuM mAhAsya darzAvatAM zrImad jaNAve cheH dravyAnuga parama gaMbhIra ane sUkSma che. nigraMtha pravacananuM rahasya che, zukala dhyAnanuM ananya kAraNa che. zukala dhyAnathI kevaLajJAna samutpanna thAya che. darzana mehane anubhAga ghaTavAthI athavA nAza pAmavAthI, viSaya pratye udAsInatAthI ane mahapuruSanA caraNakamaLanI upAsanAnA baLathI dravyAnuyoga pariName che. jema jema saMyama vardhamAna thAya che, tema tema dravyAnuyAga yathArtha pariName che. saMyamanI vRddhinuM kAraNa samyapha darzananuM nirmalatva che, tenuM kAraNa paNa dravyAnuyoga" thAya che. "sAmAnyapaNe dravyAnuyoganI gyatA pAmavI durlabha che. AtmArAma-pariNAmI, parama vItarAga daSTivaMta, paramasaMga evA mahAtmA puruSo tenAM mukhya pAtra che. keAI mahipuruSanA mananane artha "paMcAstikAya'nuM saMkSipta svarUpa lakhyuM hatuM, te manana arthe A sAthe mokalyuM che. "he ! Arya, dravyAnuyeganuM phaLa sarva bhAvathI virAma pAmavA rU5 saMyama che. te A puruSanAM vacana tArA aMtaHkaraNamAM tuM koI divasa zithila karIza nahIM. vadhAre zuM ? samAdhinuM rahasya e ja che. sarva duHkhathI mukta thavAne anyaya upAya e ja che." prajJAvadha' nAme "mokSamALA'ne AgaLane bhAga lakhAvavA zrImade saM. 1956 nA bhAdaravAmAM saMkalana (sAMkaLiyuM) lakhAvI che te "zrImad rAjacaMdragraMtha'nA 865 mA aMkamAM chapAyela che te jotAM te pustaka lakhAyuM hota te A yuganI vicArazreNImAM agrasthAna le tevuM pustaka pragaTa thAta. 2 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 aMtima caryA zrImadda iDarathI saM. 1956mAM amadAvAda pAsenA naroDA gAmamAM munio hatA tyAM padhAryA hatA. amadAvAdathI paNa mumukSavarga tyAM AvyA hatA. bAra vAgyA pachI badhAe jaMgalamAM javuM evo TharAva thayela te pramANe munie gAmanI bhAgoLe rAha joIne UbhA hatA. eTalAmAM zrImadda badhA mumukSuo sAthe tyAM AvyA ane munionA paga dAjhatA haze" ema bolI pagarakhAM kADhI mUkI pote taDakAmAM dhIme dhIme cAlavA lAgyA. eka vaDa AvyA tyAM badhA beThA. zrImanA paganAM taLiyAM lAlacoLa thaI gayAM hatAM, paNa beThA pachI page hAtha paNa pheravyo nahi. zrI devakaraNajI sAme joIne zrImad bAlyAH "have ame taddana asaMga thavA IcchIe chIe. keInA paricayamAM AvavuM gamatuM nathI. evI saMyamazreNImAM rahevA AtmA icache che." zrI devakaraNajIe kahyuM: "anaMta dayA jJAnI puruSanI che, te kayAM jaze ?" Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 zrImada rAjacaMdra jIvanakALa) zrImade kahyuM: "aMte e paNa mUkavAnI che." pharI zrImadda saM. 1957mAM amadAvAda AgAkhAnane baMgale pitAnAM mAtuzrI tathA patnI sahita padhAryA tyAre munio cemAsuM pUruM karI amadAvAda AvyA hatA. "jJAnArNava" ane "svAmI kArti keyAnuprekSA" nAme be moTA digaMbarI graMthe hAthanA lakhelA zrImad pAse hatA. te zrI lallujI svAmI ane zrI devakaraNajIne mAtuzrI devamAtA ane zrI jhabakabAnA hAthe vahorAvyA hatA. te vakhate sAthenA bIjA munioe vihAramAM pustake UMcakavAmAM pramAdavRtti sevelI ane vRtti saMkecelI te doSe pote jANI laIne dUra karavAnA uddezathI zrImadda bolyAH "munio, A che strI putrAdinA bhAra vahyA che, paNa puruSonI ke dharmAtmAnI sevAbhakti, pramAdarahita, uThAvI nathI." lakSmIcaMdajIne zrImade kahyuM: "tamAre zrI devakaraNajI pAse "jJAnArNava" graMtha te vAMce tyAM sudhI vihAramAM UMcaka, temaja "zrI kArtikeyAnuprekSA" zrI lallujI vAMce tyAMsudhI vihAramAM muni mohanalAlajIe UMcakavo." zrI devakaraNujIe zrImadane pUchayuM: "A zarIra AvuM ekadama kema kRza thaI gayuM ?" zrImade uttara ApeH "ame zarIranI sAme paDayA chIe. dharamapuramAM rahI apadhyAhAra karavAthI ema dekhAya che." darekane ApelA graMthe vAMcI vicArI paraspara badalI levA ane bahu vicAravA bhalAmaNa paNa karI hatI. zrImade mAtuzrI devamAtAne bAra vrata saMkSepamAM lakhI ApI. vrata levA munio pAse. zrI aMbAlAlabhAI sAthe mokalyAM hatAM; sAthe zrI jhabakabA paNa hatAM. "zrI jJAnArNavamAMthI brahmacaryane adhikAra saMbhaLAvavA paNa sUcanA karelI te pramANe zrI devakaraNajIe vAMcI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtima caryA saMbhaLAvyuM hatuM. zrI devakaraNajIe pachI mAtuzrIne kahyuM: "mAtuzrI, have Apa AjJA Apo, jethI kRpALudeva (zrImadda ) sarvavirati grahaNa kare ane ghaNA jIvane uddhAra kare." mAtuzrI bolyA: "mane bahu meha che, temanA uparane meha mane chUTa nathI. temanuM zarIra sAruM thayA pachI huM sarvavirati grahaNa karavA rajA daIza." te ja divase zrImadda munio pAse bhAvasAranI vADIe gayA hatA. tyAM mehanalAlajIe prazna karyoH "maraNa samaye Atmapradeza kyA aMgamAMthI nIkaLatA haze?" zrImade daSTAMta ApI uttara ApyoH "nIkamAM pAchuM cAlyuM jatuM hoya ane nIka jyAMthI phATe, tyAMthI pANI cAlyuM jAya. ame maraNanuM svarUpa tapAsI vALyuM che ke A sthitine jagatanA jIvo maraNa kahe che." | munio bhAvasAranI vADIthI vihAra karI sarasapura upAzrayamAM gayA hatA. rAtre bAra vAgyA pachI zrI aMbAlAlabhAIne munio pAse javAnI AjJA thavAthI tyAM ekalA gayA ane vAta karI: " Aje mArA para parama gurue apUrva kRpA karI che. mAro je pramAda hatA, te Aje naSTa karyo che; jAgrati ApI, mULa mArga ke joIe te saMbaMdhe vyavahAra ane paramArtha bannenuM svarUpa Aje kaI alaukika prakAre samajAvyuM. paramArthanuM piSaNa thAya tevA sadvyavahAranuM svarUpa paNa kahyuM." ema savAra sudhI vAta karI zrI aMbAlAla pAchI zrImad pAse gayA hatA. - amadAvAdamAM zrImade zrI devakaraNajIne kahyuM: "sabhAmAM ame strI ane lakSmI bane tyAgyAM che; ane sarva-saMgaparityAganI AjJA mAtuzrI Apaze ema lAge che." zrI devakaraNajIe kahyuM: "amArAM pUrva puNyane udaya thayo ke amane ApanI niraMtara sevAsamAgama maLaze." Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrImad rAjacaMdra jIvanakALa zrImad vaDhavANa kempamAM javAnA hatA te pahelAM pite munione maLavA gayA hatA. vaDhavANa javAnI vAta darzAvI zrI lallujIne Thapa ApatAM zrImadda bolyAH "tame ja amArI pAchaLa paDayA cho, ame jyAM jaIe tyAM deDayA Ave che; amAre keDo mUkatA nathI." te sAMbhaLI munionA manamAM ema thayuM ke ApaNe rAga choDAvavA A zikSA ApI che te have temanA taraphathI patra Ave tyAre samAgama mATe javuM; tyAMsudhI bhakti karyA karavI. bIje divase AgAkhAnane baMgale zrI lallujI ane zrI devakaraNajIne belAvI zrImade chellI sUcanA ApatAM jaNAvyuM: "amArAmAM ane vitarAgamAM bheda gaNazo nahIM." vaDhavANa zrImad rahyA te daramyAna "paramazruta prabhAvaka maMDaLanI janA zrImade zarU karI hatI. saM. 1956 nA bhAdaravAmAM eka patra viSe tene ullekha pite karyo che. "parama satrutanA pracAra rUpa eka janA dhArI che. te pracAra thaI paramArtha mArga prakAza pAme tema thaze. prajJAbedhabhAga mekSamALAnA 108 maNakA atre lakhAvazuM." eka sArI rakamanI TIpa karI temAMthI mahAna AcAryonA aprasiddha graMtho prasiddha karAvI tattvavicAraNA mATe janasamUhane anukULatA maLe tevA hetuthI te saMsthA sthapAI hatI. tenI vyavasthA vagere saMbaMdhI paNa te lakhAvyuM che. te saMsthAne vahIvaTa hAla mahAtmA gAMdhIjInA pramukhapaNA nIce sva. bhAI revAzaMkarabhAInA putra bhAI maNilAla calAve che. zrImade lakSmIne tyAga karyA pachI bahu bArIkAIthI vrata pALatA. relagADInI TIkITa sarakhI pitAnI pAse rAkhatA nahi. "paramazruta prabhAvaka maMDaLa'ne aMge nANAMnI vAtamAM bhaLavuM paDe to te paNa aticAra rUpe lekhatA. - paramArthavRtti pradhAnapaNe temaNe AkhA jIvanamAM rAkhelI che Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtima cA~ 199 tenI sAthe parApakAravRtti paNa teTalI ja prabaLa hatI. saM. 1957mAM te eka patra dvArA jaNAve che: "lAkakalyANu hitarUpa che. peAtAnI ceAgyatAnI nyUnatAthI ane jokhamadArI na samajAI zakAvAthI apakAra na thAya e paNu lakSa rAkhavAnA che. 99 havAphera mATe dariyAkinAre muMbaImAM mATuMgA, ziva ane navasArI tarapha tithala vagere sthaLAe rahevuM thayuM hatuM. pachI vaDhavANa kempamAM lIMbaDInA utArAmAM thADA vakhata rahevAnuM banyuM hatuM. tyAM vaDhavANumAM chellA padmAsana ane kAusagga mudrAnA banne citrapaTa ( phoTA ) bhAi sukhalAlanI mAgaNIthI paDAvyA hatA. pachIthI rAjakATa rahevAnuM rAkhyuM hatuM. tyAM ghaNAkharA mumukSuo AvatA paNu zarIra ghaNuM azakta hAvAnA kAraNe dAktarAe vAtacIta vizeSa na thAya tevI tajavIja rakhAvI hatI. patrA lakhAvavA paDe te eka e lITInA ja lakhAvatA. rAjakoTanA chellA patrA atre ApyA cheH saM. 1957 phAgaNa vada 13, sAma. OM zarIra saMbaMdhamAM khIjIvAra Aje aprAkRta krama zarU thayA. jJAnIonA sanAtana sanmArge jayavaMta varto. saM. 1957 caitra zu. 2 zukra. OM anaMta zAMtamUrti evA caMdraprabha svAmIne namenamaH vedanIya tathArUpa udayamAnapaNe vedavAmAM harSazeAka ze? 3H zAMtiH // bhAi manasukhabhAi temanA nAnA bhAI, revAzaMkarabhAi, DaoN. prANujIvanadAsa, lImaDIvALA bhAi manasukhabhAi vagere zrImadnI sevAmAM TaeNTa sudhI rahelA. eka aThavADiyA pahelAM bhAI dhArazIbhAi tathA navalacaMdabhAi zrImadnI pAse AvyA tyAre vAtacItanA prasaMgamAM zrImade dhArazIbhAine kaheluM: " amArI hayAtImAM cAra puruSo AtmajJAna pAmyAH zrI jATAbhAi, zrI seAbhAgyabhAi, zrI aMbAlAla ane zrI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 99 lallujI muni. pachI keTalAMka pada temane lakhAvyAM hatAM. bhAi manasukhabhAie zrImadnI Akhara sudhInI sthiti TUMkAmAM eka patramAM lakhI che te A pramANe cheH zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA . "manadu:kha--huM chevaTanI paLa paryaMta asAvadha rahyA. te pavitrAbhAe ADakatarI rIte cetavyuM, tathApi rAgane laine samajI zakyA nahIM. have smaraNa thAya che ke teoe mane anekavAra cetavaNI ApI hatI. huM ajJAna, aMdha ane mUrkha teozrInI vANI samajI zakavAne asamartha hatA. dehatyAganA AgalA divase sAyaMkALe revAzaMkarabhAi, narabherAma, huM vagere bhAione kahyuM: ' tame nizciMta rahejo. A AtmA zAzvata che. avasya vizeSa uttama gatine prApta thavAnA che. tame zAMta ane samAdhipaNe pravartazeA. je ratnamaya jJAnavANI A deha dvArAe kahI zakAvAnI hatI te kahevAnA samaya nathI. tame puruSArtha karazeA. AvI spaSTa cetavaNI chatAM ame rAganA kAraNathI cetI zakyA nahIM. ame te ema bamamAM rahyA ke azakti jaNAya che. rAtrinA aDhI vAgye atyaMta zaradI thai te samaye teozrIe jaNAvyuM ke nizciMta rahejo. bhAinuM samAdhimRtyu che. upAyeA karatAM zaradI thaI gai. pANA ATha vAgye savAre dUdha ApyuM, te teoe lIdhuM. taddana saMpUrNa zuddhimAM mana, vacana ane kAyA rahyAM hatAM. pANA nave kahyuM: ' manasukha, duHkha na pAmate; mAne ThIka rAkhaje. huM mArA AtmasvarUpamAM lIna thAuM chuM. sADA sAta vAgye je bichAnAmAM poDhayA hatA, temAMthI eka koca upara pheravavA mane AjJA karI. mane lAgyuM ke azakti ghaNI jaNAya che mATe pheraphAra na karavA. tyAre teezrIe AjJA karI ke tvarAthI pheraphAra kara. eTale meM samAdhistha bhAve sUi zakAya evI kaoNca upara vyavasthA karI, jeupara te pavitra deha ane AtmA samAdhistha bhAve chUTA paDayA; leza mAtra AtmA chUTA thavAnAM cihna na jaNAyAM. jema jema prANa echA thavA lAgyA tema ' ? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtima caryA tema mukhamudrAnI kAMti vizeSapaNe prakAza pAmavA lAgI. vaDhavANa kempamAM je sthitimAM UbhAM UbhAM citrapaTa paDAvela te ja sthitimAM koca upara samAdhi pAMca kalAka rahI. laghuzaMkA, dIrdhazaMkA, meDhe pANuM ke AMkhe pANI ke parase kaMI paNa piNa AThathI be vAgyA sudhIprANa chUTA paDayA to paNa kazuM jaNAyuM nahotuM. eka kalAke dUdha pIdhA pachI hamezAM dizAe javuM paDatuM tene badale Aje kAMI paNa nahIM. jevI rIte yaMtrane cAvI daI AdhIna karI levAmAM Ave te rIte karela. AvA samAdhisvabhAve te pavitra AtmA ane dehane saMbaMdha chUTa. pAMcacha divasa agAu teozrIe keTalAMka pada lakhAvelAM te pU. dhArazIbhAI ane navalacaMdabhAInI pAse che. pite taddana vitarAga bhAve pravRtti karelI eTale koI paNa prakAre teozrIe pitAnuM mAnI pravRtti karelI nahIM, udAsInapaNuM ja egya dhAryuM hatuM. have ApaNe kenuM avalaMbana rahyuM ? mAtra teozrInAM vacanAmRtanuM ane temanA sadvartananuM anukaraNa karavuM e ja mahAna avalaMbana huM mAnuM chuM." saMvata 1957 nA caitra vada 5 ne maMgaLavAre bapore be vAgatAM zrImad rAjacaMdra mahAtmA A kSetra ane nAzavaMta dehane tyAga karI uttama gati pAmyA. je je puruSone jeTalA pramANamAM te mahAtmAnuM oLakhANa thayuM hatuM teTalA pramANamAM temane viyAga temane lAgyo hato. zrImanAM dharmapatnI pitAne kALa ekAMtamAM temaNe ApelA smaraNanI mALAmAM ja gALatAM. bahu ja thoDA kALamAM temane paNa deha chUTI gayo hato. temanAM mAtuzrInuM haiyuM bahu komaLa hatuM. koI zrImanI vAta kADhe te temanI AMkhe AMsuthI bharAI jatI. - zrImaddanA dehAMtanA samAcAra kAviThA AvyA te vakhate zrI lallujI mahArAja vagere kAviThAmAM hatA. Agale divase temane upavAsa hatA ane ekAMta jaMgalamAM temane rahevAne abhyAsa hato. te pAraNuM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA vakhate gAmamAM AvyA tyAre mumukSuo aMdara aMdara vAta karatA hatA; te viSe temaNe tapAsa karatAM zrImadunA dehAMtanA samAcAra maLyA ke turta pAchA jaMgalamAM te cAlI nIkaLyA ane AhArapANI kaMI paNa vAparyA vinA ekAMta jaMgalamAM ja te viyoganI veLA vitAvI. temane ghaNuM ja AghAta lAgyo hato. te divase munizrIe pANuM paNa vAparyuM nahi. rAtre bIjA munioe paNa temanI sAravAra ghaNI karI hatI. dharmanuM mahAna avalaMbana ane piSaNa ApanAra kalpavRkSa samAna zrImadda saddagurune viyoga dareka dharmAtmAne asahya thaI paDe che. "sadagurunA upadeza vaNa samajAya na jinarUpa; samajyA vaNa upakAra che ? samaye jina svarUpa." ema AtmasiddhimAM kahyuM che, tema jene AtmadAnane lAbha maLe che tene te upakAra samajAyAthI sadaguruno viga asahya thaI paDe che. zrI aMbAlAlabhAIe pitAnuM hRdaya nIcenA patramAM pragaTa karyuM che? vizALa araNyane viSe ati suMdara ane zAMti ApanAruM evuM eka ja vRkSa heya, te vRkSamAM nirAMkatAthI zAMtapaNe kamaLapaNe sukhAnaMdamAM pakSIgaNa malakatAM hoya, te vRkSa ekAeka dAvAgnithI prajvalita thayuM hoya te vakhate te vRkSathI AnaMda pAmanAra pakSIone keTaluM duHkha prApta thAya? ke jene kSaNa eka paNa zAMti na hoya ! ahAhA ! te vakhatanA duHkhanuM meTA kavIzvare paNa varNana karavAmAM asamartha che. tevuM ja apAra duHkha aghora aTavine viSe A pAmara jIvane Apa he ! prabhu, tame kyAM gayA? he! bhAratabhUmi, zuM AvA, deha chatAM videhapaNe vicaratA prabhune bhAre tArAthI vahana na thaye? jo temaja hoya te A pAmarane ja bhAra tAre haLave kara hato; ke nAhaka teM tArI pRthvI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtima caryA upara bejA rUpa karI rAkhyA. he! mahAvikarALa kALa, tane jarA paNa dayA na AvI. chappaniyAnA mahAduSkALa vakhate lAkhe manuSyane teM bhAga lIdhe, te paNa tuM tRpta thayuM nahIM; ane tethI paNa tArI tRpti nahotI thaI te A dehane ja prathama bhakSa tAre kara hato ke AvA parama zAMta prabhune teM janmAktarane viyAga karAvyo ! tArI nirdayA ane kaTheratA mArA pratye vAparavI hatI ! zuM tuM hasamukho thaI mArA sAmuM jue che! he! zAsanadevI, tamAruM paribaLa A vakhate kALanA mukha AgaLa kyAM gayuM? tamAre zAsananI unnatinI sevA bajAvavAmAM agresara tarIke sAdhanabhUta evA prabhu hatA; jene tame trikaraNAge namaskAra karI sevAmAM hAjara rahetAM te A vakhate kayA sukhamAM nimagna thaI gayAM ke A mahAkALe zuM karavA mAMDayuM che tene vicAra ja na karyo? he! prabhu, tamArA vinA ame konI pAse phariyAda karIzuM? tame ja jyAre nirdayatA vAparI tyAM have bIje dayALu thAya ja keNa? he! prabhu, tamArI parama kRpA, anaMta dayA, karuNAmaya hRdaya, kamaLa vANI, cittaharaNazakti, vairAgyanI tIvratA, bodhabIjanuM apUrvapaNuM, samyaphajJAna, samyaphadarzana ane samAritranuM saMpUrNa ujamALapaNuM, paramArthalIlA, apAra zAMti, niSkAraNa karuNA, niHsvArthI bedha, satsaMganI apUrvatA, e Adi uttamottama guNonuM huM zuM smaraNa karuM? vidvAna kavio ane rAjendra deve ApanAM guNastavana karavAne asamartha che. to A kalamamAM alpa paNa samarthatA kyAMthI Ave ? ApanA parameskRSTa guNenuM smaraNa thavAthI mArA zuddha aMtaHkaraNathI trikaraNage huM ApanA pavitra caraNAraviMdamAM abhivaMdana karuM chuM. ApanuM gabaLa, Ape prakAzita karelAM vacane ane ApeluM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA bedhabIja mAruM rakSaNa kare, e ja sadaiva IcchuM chuM. Ape sadevane mATe viyoganI A smaraNamALA ApI te have huM vismRta nahi karuM. "kheda, kheda ane kheda; e vinA bIjuM kaMI sUjhatuM nathI. rAtridivasa raDI raDIne kahuM chuM. kAMI sUjha paDatI nathI." zrImaddanA dehotsarga pachI "pAyoniyara patramAM pragaTa thayelI jIvanarekhAmAMthI thoDuM nIce ApyuM che: vyApAra karyAne daza varSa thayAM pachI teone (zrImane) lAgyuM ke je hetuthI vyApAradhaMdhAmAM prayANa karyuM hatuM te hetu pite pUrNa karyo hate; tethI vyApAranI sAthene pitAne saMbaMdha nivRttavAnI icchA teoe jaNAvI. jJAna, dhanasaMpatti, sAMsArika padavI, kauTuMbika sukha (kAraNa ke teone haiyAta mAtA, pitA, eka pariNIta baMdhu, cAra pariNata bahene, strI, be putro ane be putrIo hatAM ) prApta karI, saMsArano tyAga karI sAdhu-muninuM jIvana gALavAnI teoe taiyArI karI. eTalAmAM batrIzamA varSanI vaye teonI zArIrika prakRti nabaLI paDI. aneka kuzaLa DokaTaronI sAravAra nIce rAkhavAmAM AvyA ane eka vakhata te teonI prakRti sudharI javAnI AzA rakhAI. paraMtu vyAdhie pharI dekhAva dIdhe; ane kAbeliyatavALI sAravAra tathA teonA prazaMsakanI mAvajata chatAM eka varSa karatAM vadhAre bichAnAvaza rahIne kAThiyAvADanA rAjakoTa zaheramAM gayA mAsanI navamI tArIkhe (I. sa. 1901 eprila mAsamAM) teoe zAMtithI deha vilaya karyo. , "teonI lAMbI mAMdagI daramyAna teoe kadI paNa nizvAsa athavA ArtatA dAkhavI nahatI. jyAre teonA bichAnAnI AsapAsanA bIjA badhAe khedayukta thatAM tyAre paNa teo AnaMda sameta rahetA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtima carcA "zrImad rAjacaMdra dareka rIte lAkSaNika cihnathI aMkita puruSa hatA; e darzAvavAne teonA jIvananI upara darzAvelI rUparekhA pUratI che. teonI mAnasika zakti adbhuta rIte camatkRtivALI hatI. temaja teonA cAritranI naitika unnata ti karAvanAra hatI. satya pratye teonA Adara, vyApAramAM atyaMta cIvaTathI naitika tattvAne vaLagI rahevAnuM vartana, game teTalI viruddhatA chatAM je kharuM teo mAnatA te karavAnI teonI nizcayavRtti ane tenA kartavya saMbaMdhI ucca Adarza jee temenA sahavAsamAM AvatA tenAmAM preraNA karI teone unnatinI zreNI para caDhAvatA. teonI khAghAkRti DImAkavALI na hatI, paraMtu AMtarika zAMti ane gAMbhIrya tA teonAM ja hatAM. tenuM dharmo tathA tattvajJAna saMbaMdhI vizALa ane yathAsthita jJAna, teenI samajAvavAnI adbhuta zakti ane upadeza karavAnI teonI divyapaddhati hovAthI temanA upadeza pUrNa lakSapUrvaka sAMbhaLavAmAM AvatA hatA. uzkaranAra saMjogA heAya tyAre paNa teonA AtmasaMyama eTalA badhA pUrNa hatA, teonI madhyastha rIte samajAvavAnI zakti eTalI badhI mahAna hatI ane teonI hAjarI eTalI badhI preraNAtmaka hatI ke jee tenI sAthe vAdivavAda karI teonA upara jaya meLavavAnI buddhie AvatA teo taddana teothI vaza thaine temanI AdarapUrvaka stuti karatA pAchA jatA. 66 hiMdanI vartamAna dazA para zrImad rAjacaMdrane kheda thatA hatA ane te dUra karavAne haMmezAM icchA dharAvatA hatA. vartamAna sAmAjika ane rAjakIya prazno paranA tenA vicAre udAra hatA. badhA sudhArakAmAM je sudhAraka pavitratama AzayathI ane dAMbhika vRtti vagara sudhArAnuM kArya karyAM jAya che tene zrImad uccatama paMti ApatA. tenAM pAchalAM varSoMmAM e to spaSTa jaNAtuM hatuM ke zrImad peAtAnA jIvanane Jain Educationa International 205 For Personal and Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA saMdeza dharmazikSaka tarIke ApavAnI taiyArI karatA hatA; paraMtu durbhAgye maraNe vacamAM paDI te saMdeza pUrNa thatAM aTakAvyA che; chatAM muMbaI ilAkAnA jainAmAM eka nUtana jIvana utpanna karavAmAM zrImad vijaya pAmyA che. sAdhAraNa rIte evuM manAya che ke jo te vadhu vakhata jIvyA hAta teA hAlanA jaina mArganI saMpUrNa darzanakrAMti karI hota, ane mahAna mahAvIre je vAstavika upadeza ApyA che te upadeza lokone zIkhavyA hota. jaitAnA aneka gaccha-bhedA dUra karI mahAvIre sthApelA eka sAmAnya dharma sthApavAnA teonA vicAra hatA. AvuM upayAgI jIvana aparipakava vaye upayAgamAM AvatuM baMdha paDayuM. tethI dezane cekhkhA geralAbha thayeA che.' . (6 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 22 zrImanI salzikSA "zrImad rAjacaMdra' graMtha prasiddha thayA che, temAM moTe bhAge patra ane kAve che; te zrImanAM Atmaanubhava sahita lakhAyelAM vacana bhavya jIvone sanmArga prAptimAM parama upakAraka sazikSA rUpa che. jIvananA aneka prasaMge mumukSu jIvone jyAM mUMjhavaNa UbhI thayelI te vakhate temanI muzkelIone hitakAraka satya ukela karI ApI mArga saraLa rIte prApta thAya tevI madada maLe athavA pitAnI AtmavicAraNAnI prasAdIthI mumukSu jIvanI mokSamArgamAM unnati thAya tevAM vacano niSkAraNa karuNAthI te mahApuruSe prakANyAM che. te mahAbhAgyazALI lekhaka ane parama zraddhAvaMta mumukSunAM aMtaHkaraNamAM vahetI umione yathArtha oLakhyA vinA mAtra mumukSuonA praznanA uttare uparathI kaI ardhadagdha ajANyo te vacananI kiMmata AMkavA jAya, te bALakane ratna ApyuM hoya te te mukhamAM mUkI tenA svAda uparathI parIkSA karavA dhAre che tevI ajJAnane AdhAre kapoLakalpita kiMmata AMkI le che. paraMtu je jIva yathArtha vairAgya ane puruSanA samAgamathI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA pitAnI yogyatA vadhArI je te AtmaanubhavathI bhIMjAyelAM vacanane zraddhApUrvaka abhyAsa karaze te tene pitAne AtmA, te satya vacanane paramArtha pratyakSa samajI, sAkSI pUraze. je jIvamAM vinaya, saraLapaNuM Adi guNe nathI te salzikSA pAmI zakatuM nathI. zrImade eka vAkyamAM ja jaNAvyuM cheH "jagatamAM mAna na hota to ahIM ja mokSa heta !" vaLI teo vizeSa jaNAve che: "jJAnI puruSanuM oLakhANa nahIM thavAmAM ghaNuM karIne jIvanA traNa meTA doSa jANIe chIe. eka te "huM jANuM chuM, "samajuM chuM,' evA jJAnI kema prakAranuM je mAna jIvane rahyA kare che te mAna; oLakhAtA nathI? bIjuM, parigrahAdine viSe jJAnI puruSa para rAga karatAM paNa vizeSa rAga; trIje lokabhayane lIdhe, apakIrtibhayane lIdhe ane apamAnabhayane lIdhe jJAnIthI vimukha rahevuM; tenA pratye jevuM viyAnvita thavuM joIe tevuM na thavuM. e traNa kAraNe jIvane jJAnIthI ajANyA rAkhe che. jJAnIne viSe pitA samAna ka5nA rahyA kare che. pitAnI kalpanA pramANe jJAnInA vicAranuM, zAstranuM telana karavAmAM Ave che; thoDuM paNa graMtha saMbaMdhI vAMcanAdi jJAna maLavAthI ghaNuM prakAre te darzAvavAnI jIvane IcchA rahyA kare che, e vagere je doSa te upara jaNAvyA evA je traNa deSa tene viSe samAya che, ane e traNe doSanA upAdAna kAraNa rAjAe evo te eka "svachaMda' nAmane mahAdoSa che; ane upAya tenuM nimitta kAraNa asata saMga che." "zrI Atmasiddhi zAstranI prathama cALIsa gAthAo mumukSu jIvane mArga kema prApta thAya te viSe uttama zikhAmaNa rUpa che. temAM zrImadda lakhe cheH reke jIva svachaMda te pAme avazya mekSa pAmyA ema anaMta che, bhAkhyuM jina nirdoSa. chaE 2 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadanI zikSA pratyakSa saddagurugathI svachaMda te rokAya; anya upAya karyA thakI prAye bamaNuM thAya. svachaMda mataAgraha tajI, varte sagulakSa; samakita tene bhAkhiyuM, kAraNa gaNuM pratyakSa. mAnAdika zatru mahA, nijade na marAya; jAtAM saddaguruzaraNamAM, a85 prayAse jAya." vaLI teo lakhe cheH anaMtakALa sudhI chava nija Ide cAlI parizrama kare, te paNa pote pitAthI jJAna pAme nahIM. paraMtu jJAnInI AjJAne ArAdhaka anamuhUrtamAM paNa kevaLajJAna pAme. jJAnanI prApti jJAnI pAsethI thavI joIe, e svAbhAvika samajAya che; chatAM loko lajajAdi kAraNothI ajJAnIne Azraya choDatA nathI, e ja anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM mULa che. "zAstramAM kahelI AjJAe parokSa che, ane te jIvane adhikArI thavA mATe kahI che. mokSa thavA mATe pratyakSa jJAnInI AjJA ArAdhavI joIe." pUrve thaI gayelA anaMta jJAnIo je ke mahAjJAnI thaI gayA che, paNa tethI kaMI jIvane deSa jAya nahIM. eTale ke atyAre jIvamAM mAna hoya te pUrve thaI gayelA jJAnI kahevA Ave nahIM, paraMtu hAlamAM je pratyakSa jJAnI birAjamAna hoya te ja doSane jaNAvI kaDhAvI zake. jema dUranA kSIra samudrathI atrenA tRSAturanI tRSA chIpe nahIM, paNa eka mIThA pANIne kaLaze ane heya te tethI tRSA chIpe. jIva pitAnI kalpanAthI kalpe ke dhyAnathI kalyANa thAya ke samAdhithI ke yogathI ke AvA AvA prakArathI, paNa tethI kaMI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA kalyANa thAya nahIM. jIvanuM kalyANa thavuM te jJAnI puruSanA kadAgrahAdi hatyA vinA lakSamAM hoya che, ane te parama satsaMge kalyANa na thAya karI samajI zakAya che. mATe tevA vikalpa karavA mUkI devA. jIve mukhyamAM mukhya A vAta vizeSa dhyAna ApavA jevI che, ke satsaMga thayuM hoya te satsaMgamAM sAMbhaLela zikSAbodha pariNAma pAmI, saheje jIvamAM utpanna thayela kadAgrahAdi deze te chUTI javA joIe ke jethI satsaMganuM avarNavAdapaNuM bolavAne prasaMga bIjA chane Ave nahIM. ATaluM chatAM je jIvathI satsaMga thayA pachI kadAgraha, matamatAMtarAdi doSa na mUkI zakAte heya to pachI teNe kalyANanI AzA karavI nahIM. jJAnI puruSe kahevuM bAkI nathI rAkhyuM; paNa jIve karavuM bAkI rAkhyuM che." "bIjuM kaMI zedha mA-mAtra eka puruSane zedhIne tenAM caraNakamaLamAM sarvabhAva arpaNa karI daI vatye jA. pachI je mekSa na maLe te mArI pAsethI leje. eka puruSane mokSamArgadIpaka rAjI karavAmAM tenI sarva IcchAne prazaMsavAmAM, te ja satya mAnavAmAM, AkhI jiMdagI gaI to utkRSTamAM utkRSTa paMdara bhAve avazya mekSe jaIza." " kheda nahIM karatAM zaravIrapaNuM grahIne jJAnI mArge cAlatAM mekSa-pATaNa sulabha ja che. viSaya kaSAyAdi vizeSa vikAra karI jAya - te vakhate vicAravAnane pitAnuM nivapaNuM mumukSuoe mukhe karI joine ghaNe ja kheda thAya che, ane AtmAne hadayamAM rAkhavA yogya vAraMvAra nide che. pharI pharIne tiraskAranI vRttithI joI, pharI mahapuruSanAM caritra ane vAkyanuM avalaMbana grahaNa karI, AtmAne zaurya upajAvI te viSayAdi sAme ati haTha karI tene haThAve che tyAM sudhI nIce mane besatA nathI; tema ekale kheda karIne aTakI rahetA nathI; e ja vRttinuM avalaMbana AtmAthI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadanI zikSA 211 jIvoe lIdhuM che ane tethI ja aMte jaya pAmyA che. A vAta sarva mumukSuoe mukhe karI hadayamAM sthira karavA yogya che." jJAnI puruSanI avajJA balavI tathA tevA prakAranA prasaMgamAM ujamALa thavuM, e jIvanuM anaMta saMsAra vadhavAnuM kAraNa che ema anaMta saMsAra vadhavAna tAkara kahe che; te puruSanA guNagrAma karavA, kAraNa ane anaMta te prasaMgamAM ujamALa thavuM ane tenI AjJAmAM saMsAra nAza karanAruM saraLa pariNAme parama upaga daSTie vartavuM, kAraNa e anaMta saMsArane nAza karanAruM tIrthakara kahe che; ane te vA jinAgamane viSe che. ghaNuM che te vAkyo zravaNa karatA haze, tathApi prathama vAkyane aphaLa ane bIjA vAkyane saphaLa karyuM hoya, evA bhave te kavacita ja jovAmAM Ave che; prathama vAkyane saphaLa ane bIjA vAkyane aphaLa, ema jIve anaMtavAra karyuM che. tenAM pariNAmamAM AvatAM tene vakhata lAgatuM nathI, kAraNa ke anAdi kALathI maha nAmane madirA tenA AtmAmAM pariNAma pAmyo che; mATe vAraMvAra vicArI tevA tevA prasaMgamAM yathAzakti yathAbaLa virya upara darzita karyA che je prakAra, te prakAre vartavuM egya che." saMsAra spaSTa prItithI karavAnI IcchA thatI hoya, to te puruSe jJAnInAM vacana sAMbhaLyAM nathI, athavA jJAnI puruSanAM darzana paNa teNe karyo nathI, ema tIrthakara kahe che. mArgAnusArI puruSane jenI keDane bhaMga thayo che, tenuM prAye badhuM baLa jJAnI puruSAnA bAdha parIkSaNipaNAne bhaje che. jene jJAnI puruSanA vacana rU5 lAkaDIne prahAra thayo che, te puruSane viSe te prakAre saMsAra saMbaMdhI baLa hoya che, ema tIrthakara kahe che. "jJAnI puruSane joyA pachI strIne jeI je rAga utpanna thata hoya te jJAnI puruSane joyA nathI ema tame jANe.' jJAnI puruSanAM vacane sAMbhaLyA pachI strIne sajIvana zarIra ajIvanapaNe bhAsyA vinA rahe nahIM.' Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLae kharekhara, pRthvIno vikAra, dhanAdi saMpatti bhAsyA vinA rahe nahIM.' "jJAnI puruSa sivAya tene AtmA bIje kyAMya paNa kSaNabhara sthAyI thavAne viSe icche nahIM." e Adi vacane te pUrve jJAnI puruSa bhAganusArI puruSane bodhatA hatA. e jANIne-sAMbhaLIne te sarala jIvo AtmAne viSe avadhAratA hatA. prANatyAga jevA prasaMgane viSe paNa te vacanene apradhAna na karavA gya jANatA hatA-vartatA hatA." - "ahA ! puruSanAM vacanAmRta, mudrA ane satsamAgama; suSupta cetanane jAgrata karanAra, paDatI vRttine sthira rAkhanAra, darzana mAtrathI paNa nirdoSa apUrva svabhAvane preraka, svarUpa sapuruSanAM vacana, mudrA pratIti, apramatta saMyama, ane pUrNa vItarAga * ane satsamAgama nivikalpa svabhAvanAM kAraNabhUta chelle agI svabhAvamAM kAraNabhata rahe mekSanuM kAraNa svabhAva pragaTa karI anaMta avyAbAdha svarUpamAM sthiti karAvanAra, trikALa jayavaMta varto." "zrI tIrthaMkarAdie pharI pharI jIvone upadeza kahyo che. paNa jIve dizAmUDha rahevA Icche, tyAM upAya pravata zake nahIM. pharI pharI ThekI ThokIne kahyuM che ke eka A jIva samaje te sahaja mikSa che. nahIM to anaMta upAye paNa nathI. ane te samajavuM paNa kaMI vikaTa ja nathI; kemake jIvanuM sahaja je svarUpa che, te ja saMsAranuM svarUpa ane mAtra samajavuM che. ane te kaMI bIjAnA tenI nivRtti svarUpanI vAta nathI ke vakhate te gAve ke na jaNAve tethI samajavI na bane. pitAthI pite gupta rahevAnuM zI rIte banavA gya che? paNa svapna dazAmAM jema na banavA gya evuM pitAnuM mRtyu paNa jIva jue che, tema ajJAna dazA rUpa svAna rUpa meMge A jIva pitAne, pitAnAM nahIM evAM bIjAM dravyane viSe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadunI zikSA 213 svapaNe mAne che. ane e ja mAnyatA te saMsAra che, te ja ajJAna che, narakAdi gatine hetu te ja che; te ja janma che, maraNa che; ane te ja deha che, dehanA vikAra che; te ja putra, te ja pitA, te ja zatru, te ja mitrAdi bhAva kalpanAnA hetu che. ane tenI nivRtti thaI tyAM sahaja mekSa che. ane e ja nivRttine arthe satsaMga, sapuruSAdi sAdhana kahyAM che. ane te sAdhana paNa jIva je pitAnA puruSArthane temAM gopavyA sivAya pravartAve te ja siddha che. vadhAre zuM kahIe ? ATalo ja saMkSepa chavamAM pariNAma pAme che te sarva vrata, yama, niyama, japa, yAtrA, bhakti, jJAna Adi karI chUTe. emAM kaMI saMzaya nathI." bodha be prakArathI jJAnI puruSoe karyo che. eka to siddhAMtabedha ane bIje te siddhAMtabodha thavAne kAraNabhUta e upadezabedha. je upadezabodha jIvane aMtaHkaraNamAM sthitimAna upadezabaMdha ane tha na hoya, te siddhAMtonuM mAtra tene siddhAMtabedha " zravaNa thAya te bhale, paNa pariNAma thaI zake nahIM. siddhAMtabodha eTale padArthanuM je siddha thayeluM svarUpa chejJAnI puruSoe niSkarSa karI je prakAre chevaTe padArtha jAmyo che, te je prakArathI vANadvArA jaNAvAya tema jaNAvyuM che-e je bedha che te siddhAMtabodha che. paNa padArthanA nirNayane pAmavA jIvane aMtarAyarUpa tenI anAdi viparyasaMbhAvane pAmelI evI buddhi che ke je vyaktapaNe ke avyaktapaNe viparyAsapaNe padArtha svarUpane nirdhArI le che. te viparyAsa buddhinuM baLa ghaTavA yathAvat vastusvarUpa jANavAne viSe praveza thavA jIvane vairAgya ane upazama sAdhana kahyAM che; ane evAM je je sAdhana jIvana saMsArabhaya daDha karAve che te te sAdhana saMbaMdhI je upadeza kahyuM che, te upadezabadha che. gRha kuTuMbAdi bhAvane viSe anAsakta buddhi thavI te vairAgya che ane tenI prApti-aprApti nimitte utpanna thate e je kaSAya (krodha, mAna, mAyA, lebha) - kaleza tenuM maMda thavuM te Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA upazama che. eTale te be guNa viparyAya buddhine paryAyAMtara karI sabuddhi kare che. ane te buddhi jIvAjIvAdi padArthanI vyavasthA jethI jaNAya che evA siddhAMtanI vicAraNA karavA yogya thAya che kemake cakSune paTaLAdi aMtarAya TaLavAthI jema padArtha yathAvata dekhAya che, tema ahaMtAdi paTaLanuM maMdapaNuM thavAthI jIvane jJAnI puruSe kahelA evA siddhAMtabhAva-AtmabhAva vicAracakSue dekhAya che. jyAM vairAgya ane upazama baLavAna che tyAM viveka baLavAnapaNe heya che. sahaja AtmasvarUpa che evuM kevaLajJAna te paNa prathama mehanIya karmanA kSayAMtare pragaTe che, ane te vAta uparathI upara jaNAvyA che te siddhAMta spaSTa samajI zakAze. vaLI jJAnI puruSonI vizeSa zikhAmaNa vairAgya upazama prati bedhatI jovAmAM Ave che. pharI pharIne jJAnI puruSonAM vacana e upadezane ja nizcaya karavAnI jIvane preraNa karavA icche che. tathApi anAdi asatsaMgathI utpanna thayelI evI duSTa IcchAdi bhAvamAM mUDha thayela chava pratibujha (samajato) nathI; ane te bhAvonI nivRtti karyA vinA athavA nivRttine prayatna karyA vinA zreya Icche che, ke jene saMbhava kayAre paNa thaI zako nathI, vartamAnamAM thatuM nathI, ane bhaviSyamAM thaze nahIM." kyA Icchata khovata sabe, he icchA duHkhamUla; duHkhanuM mULa jaba icchAkA nAza taba, miTe anAdi bhUla. " "dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga, vairAgya, hoya mumukSu ghaTa viSe, eha sadAya sujAgya." "mumukSatA e che ke sarva prakAranI mahAsaktithI muMjhAI eka mekSane viSe ja yatna karo. ane tIvra mumukSatA mumukSatA e che ke ananya preme mekSanA mArgamAM kSaNe kSaNe pravartavuM. tIvra mumukSatA viSe atre jaNAvavuM nathI paNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadanI sacchikSA 215 mumukSatA viSe jaNAvavuM che, ke te utpanna thavAnuM lakSaNa pitAnA doSa jovAmAM apakSapAtatA e che. ane tene lIdhe svachaMdane nAza hoya che. "svachaMda jyAM theDI athavA ghaNI hAni pAme che tyAM teTalI jagyabhUmikA bIja yugya thAya che. svachaMda jyAM prAye dabAye che tyAM pachI "mArgaprApti'ne rekanArAM traNa kAraNe mukhya karIne hoya che, ema ame jANIe che. "A lokanI alpa paNa sukhecchA, parama devatAnI ochAI; ane padArthane anirNayaH e badhAM kAraNe TALavAnuM bIja have pachI kahezuM-te pahelAM te ja kAraNene adhikatAthI kahIe chaye. A lokanI a5 paNa sukhecachA e ghaNuM karIne tIvra mumukSatAnI utpatti thayA pahelAM hoya che. te hovAnAM mumukSatAne rokanAra kAraNe-niHzaMkapaNe "te sata' che, evuM dRDha traNa kAraNe thayuM nathI athavA te paramAnaMda rUpa ja che, ema paNa nizcaya nathI; athavA te mumukSatAmAM paNa keTalAka AnaMda anubhavAya che, tene lIdhe bAhya zAtAnAM kAraNe paNa priya lAge che (!) ane tethI A lokanI alpa paNa sukhecchA rahyA kare che jethI jIvanI jagyatA rekAI jAya che. "sapuruSamAM ja paramezvara buddhi" ene jJAnIoe paramadharma kahyo che. ane e buddhi parama dainyatA sUcave che, jethI sarva prANuM viSe pitAnuM dAsatva manAya che ane parama jegyatAnI prApti hoya che. e parama dainyatva jayAM sudhI Avarita rahyuM che, tyAM sudhI jIvanI jegyatA pratibaMdhayukta hoya che. "kadApi e banne thayAM hoya, tathApi vAstavika tattva pAmavAnI kaMI jegyatAnI ochAIne lIdhe padArtha nirNaya na thayuM hoya to citta vyAkuLa rahe che ane mithyA samatA Ave che; kalpita padArtha viSe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA sata'nI mAnyatA hoya che; jethI kALe karI apUrva padArthane viSe parama prema AvatuM nathI; ane e ja parama jegyatAnI hAni che. "A traNe kAraNo ghaNuM karIne amane maLelA ghaNAkharA mumukSamAM ame joyAM che. mAtra bIjA kAraNanI kaMIka nyUnatA kaI kaI viSe joI che. ane je teomAM sarva prakAre (parama dainyatAnI khAmInI) nyUnatA thavAnuM prayatna hoya te jagya thAya, ema jANue chaye. parama dainyapaNuM e traNemAM baLavAna sAdhana che. ane e traNenuM bIja mahAtmAne viSe parama premArpaNa e che. adhika zuM kahiye ? anaMtakALe e ja mArga che. "paheluM ane trIjuM kAraNa javAne mATe bIjA kAraNanI hAni karavI, ane mahAtmAnA joge tenAM alaukika svarUpane oLakhavuM. (oLakhavAnI parama tIvratA rAkhavI, te oLakhAze-mumukSanAM ne mahAtmAne oLakhI le che.) "mahAtmAmAM jene dRDha nizcaya thAya che tene mahAsakti maTI padArthane nirNaya hoya che, tethI vyAkuLatA maTe mahAtmAnuM oLakhANa che, tethI niHzaMkatA Ave che; jethI jIva sarva ane tenuM phaLa prakAranAM duHkhathI nirbhaya hoya che ane tethI ja niHsaMgatA utpanna hoya che. ane ema regya che. ame AmAM ghaNe gUDha zAstrArtha paNa pratipAdana karyo che. kaLiyuga che mATe kSaNavAra paNa vastuvicAra vinA na rahevuM ema mahAtmAonI zikSA che." "jIvane mArga maLyuM nathI, enuM zuM kAraNa? e vAraMvAra vicArI yogya lAge tyAre sAthenuM patra vAMcaje. amane lAge che ke mArga saraLa che; paNa prApti durlabha che." - " sasvarUpane abhedabhAve ane ananya bhaktie namonamaH apratibaddhatAthI niraMtara vicare che, evA jJAnI puruSanAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadunI zikSA 217 caraNAraviMda, te pratye acaLa prema thayA vinA ane samyapha pratIti AvyA vinA svarUpanI prApti thatI nathI. svarUpaprAptino mArga ane AdhyethI avazya te mumukSu jenA caraNAra viMda teNe sevyAM che, tenI dazAne pAme che. A mArga sarva jJAnIoe sevyo che, seve che ane sevaze. jJAnaprApti ethI amane thaI hatI, vartamAne e ja mArgathI thAya che, ane anAgata kALe paNa jJAnaprAptine e ja mArga che. sarva zAstrone bedhalakSa jovA jatAM e ja che. ane je koI paNa prANu chUTavA icche che teNe akhaMDa vRttithI e ja mArgane ArAdho. e mArganI ArAdhanA vinA anAdi kALathI jIve paribhramaNa karyuM. jyAM sudhI jIvane svachaMda rUpI aMdhatva che tyAM sudhI e mArganuM darzana thatuM nathI; (aMdhatva TALavA mATe) jIve e mArgane vicAra kare, daDha mokSecchA karavI, e vicAramAM apramatta rahevuM; te mArganI prApti thaI aMdhatva TaLe che, e niHzaMka mAnaje. anAdi kALathI jIva avaLe mArga cAlyo che. jo ke teNe japa, tapa, zAstrAdhyayana vagere anaMtavAra karyuM che. tathApi je kaMI paNa avazya karavA yogya hatuM te teNe karyuM nathI, je ke ame prathama ja jaNAvyuM che. "sUyagaDAMga' sUtramAM RSabhadevajI bhagavAne jyAM aThANuM putrone upadezyA che, kSamArge caDhAvyA che, tyAM e ja upadeza karyo cheH "he! AyuSmata! A cha sarve karyuM che. eka A vinA, te zuM? te ke nizcaya kahIe chIe ke puruSanuM kaheluM vacana, tenA upadezane sAMbhaLyAM nathIH athavA rUDe prakAre karI te uThAvyAM nathI. ane ene ja ame munionuM sAmAyika (Atma svarUpanI prApti) kahyuM che. sudharmA svAmI jaMbusvAmIne upadeza che ke jagata AkhAnuM jeNe darzana karyuM che evA mahAvIra bhagavAna teNe Ama amane kahyuM che. "gune AdhIna thaI vartatA evA anaMta puruSe mArga pAmIne mokSa prApta thayA.' eka A sthaLe nahIM, paNa sarva sthaLe ane sarva zAstramAM e ja kahevAno lakSa che. - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA "AjJAnuM ArAdhana e ja dharma; AjJAnuM ArAdhana e ja tapa." (AcArAMga sUtra) sarva sthaLe e ja meTA puruSane kahevAnuM lakSa che; e jIvane samajAyo nathI. tenA kAraNamAM sarvathI pradhAna evuM kAraNa svachaMda che; ane jeNe te svachaMdane maMda karyo che, evA puruSane pratibaddhatA kasaMbaMdhI baMdhana, svajana kuTuMba baMdhana, dehAbhimAna rUpa baMdhana, saMkalpa vikalpa rU5 baMdhane-e baMdhana TaLavAne sarvottama upAya je kaMi che te A uparathI tame vicAre; ane e vicAratAM amane je kaMI yogya lAge te pUchajo; ane e mArge je kaI gyatA lAvaze, te upazama game tyAMthI paNa maLaze. upazama maLe ane jenI AjJAnuM ArAdhana karIe, evA puruSane ja rAkhaje, bAkI bIjAM badhAM sAdhana pachI karavA yogya che. A sivAya bIjo koI mokSamArga vicAratA lAgaze nahIM, (vikalpathI) lAge te jaNAvazo ke je kaMI gyA hoya te jaNavAya." sarva duHkhathI mukta thavAne abhiprAya jene thaye heya te puruSe AtmAne gaSa, AtmA gaveSa hoya satsaMganI upAsanA te teNe yamaniyamAdika sarva sAdhanane Agraha AtmAnI upAsanA che apradhAna karI satsaMgane gaSa, temaja upAsa; satsaMganI upAsanA karavI hoya teNe saMsArane upAsavAne AtmabhAva sarvathA tyAga; potAnA abhiprAyane tyAga karI, pitAnI sarva zaktie te satsaMganI AjJAne upAsavI. tIrthakara ema kahe che ke je kaI te AjJA upAse che, te avazya satsaMgane upAse che; ema je satsaMgane upAse che, te avazya AtmAne upAse che, ane AtmAne upAsanAra sarva duHkhathI mukta thAya che. (dvAdazAMgInuM saLaMga sUtra) ke je badhI ja mAne che Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadanI zikSA 219 "jinAgama che te upazama svarUpa che, upazama svarUpa evA puruSoe upazamane arthe te prarUpyAM che. te upazama AtmArthe che. anya kAI prayeAjana arthe nathI. AtmArthamAM jo tenuM ArAdhana karavAmAM na AvyuM, te te jinAgamanuM zravaNa-vAcana niSphaLa rUpa che; e vArtI amane teA niHsaMdeha yathArtha lAge che. " duHkhanI nivRttine sarva jIva icche che, ane duHkhanI nivRtti,-- du:kha jenAthI janma pAme che evAM rAga, dveSa ane ajJAnAdi doSanI nivRtti thayA vinA,--thavI saMbhavatI nathI. te rAgAdinI nivRtti, eka AtmajJAna sivAya bIjA kAi prakAre bhUtakALamAM thaI nathI, vartamAna kALamAM thatI nathI, bhaviSya kALamAM thaI zake tema nathI; ema sarva jJAnI puruSAne lAsyuM che; mATe te AtmajJAna jIvane prayeAjana rUpa che. tene sarvazreSTha upAya sadguru vacananAM zravaNunuM ke satzAstranuM vicAravuM e che, je koi jIva du:khanI nivRtti IcchatA hAya-sathA du:khathI muktapaNuM tene prApta karavuM heAya, teNe e ja eka mArga ArAdhyA sivAya, anya bIjo kAi upAya nathI. mATe jIve sarva prakAranAM matamatAMtaranA, kuLadharmanA, leAkasaMjJArUpa dharmanA, edha saMjJArUpa dharmano udAsabhAva bhajI. eka AtmavicAra ke vya rUpa dharma bhajavA cAgya che. AtmavicAra kartavya rUpa dharma. " eka meTI nizcayanI vArtA te mumukSu jIve e ja karavI yAgya che ke satsaMga jevuM kalyANunuM kAi baLavAna kAraNa nathI. ane te satsaMgamAM niraMtara samaya nivAsa kacchavA kalyANanuM kAraNa asatsaMganuM kSaNe kSaNe vipariNAma vicAravuM, e zreya rUpa che. bahu bahu karIne A vArtA anubhavamAM ANavA jevI che. " yathA prArabdha sthiti che. eTale baLavAna upAdhi ceAge viSamatA AvatI nathI. ka'TALA atyaMta AvI jatAM chatAM upazamanuM samAdhinuM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLa. yathA rUpa rahevuM thAya che. tathApi niraMtara cittamAM satsaMganI bhAvanA valya kare che. satsaMganuM atyaMta mAhAsya pUrvabhave vedana karyuM che te pharI pharI smRti rUpa thAya che; ane niraMtara abhaMgapaNe te bhAvanA kurita rahyA kare che." "vairAgya ane upazamanuM baLa vadhavAthI jIvane viSe saheje kSapazamanuM nirmaLapaNuM thAya che; ane saheja asaMgadazAne hetu sahejamAM siddhAMtajJAna thavAnuM kAraNa thAya che. je jIvamAM asaMga dazA Ave te AtmasvarUpa samajavuM sAva sulabha thAya che, ane te asaMgadazAne hetu vairAgya ne upazama che je pharI pharI jinAgamamAM tathA vedAMtAdi ghaNAM zAstramAM kahela chevistArela che. mATe niHsaMzayapaNe yogavAsiSThAdi vairAgya upazamanA hetu evA sAthe vicAravA yogya che. tamane athavA zrI devakaraNajIne athavA koI bIjA mumukSane koI prakAranI kaMI paNa paramArthanI vArtA karI hoya temAM mAtra - paramArtha sivAya bIjo koI hetuM nathI. viSama lAkamAIne pratikAra " ane bhayaMkara A saMsAranuM svarUpa joI tenI nivRtti viSe amane baMdha thaye; je bedha vaDe jIvamAM zAMti AvI; samAdhidazA thai, te bodha A jagatamAM kaI anaMta puNyanA jege jIvane prApta thAya che, ema mahAtmA puruSo pharI pharI kahI gayA che. A duSama kALane viSe aMdhakAra pragaTI bodhanA mArgane AvaraNa prApta thayA jevuM thayuM che, te kALamAM amane dehaga banyuM, te kaI rIte kheda thAya che. tathApi te paramArthathI te kheda paNa samAdhAna rAkhyA karyo che. paNa te dehagamAM koI koI vakhata kaI mumukSu pratye vakhate lokamArgane pratikAra pharI pharI kahevAnuM thAya che; je jagamAne joga tamArA ane zrI devakaraNajI saMbaMdhamAM saheje banyo che. paNa tethI tame amAruM kahevuM mAnya kare evA Agraha mATe kaMI paNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 kamanI sazikSA nathI kahevAyuM. athavA mAtra hitakArI jANI te vAtane Agraha thayo hoya che ke thAya che, eTalo lakSa rahe te saMganuM phaLa kaI rIte thavuM saMbhave che. jema bane tema chavanA pitAnA doSa pratye lakSa karI, bIjA jIva pratye nirdoSa daSTi rAkhI vartavuM ane vairAgya upazamanuM jema ArAdhanA thAya tema karavuM e prathama smaraNavA yogya vAta che." mahAtmA gAMdhIjI pratye DarabananA patramAM zrImadda lakhe cheH " "AtmA che', "AtmA nitya che', "AtmA kamane kartA che", "AtmA karmane bhaktA che", "tethI te nivRtta thaI zake che, ane "nivRtta thaI zakavAnAM sAdhana che -e vivekajJAna cha kAraNe jene vicAra karIne siddha thAya, tene "vivekajJAna" athavA "samyaphadarzananI prAptigaNavI ema zrI jine nirUpaNa karyuM che; je nirUpaNu mumukSu jI vizeSa karI abhyAsa karavA gya che. pUrvanA koI vizeSa abhyAsabaLathI e che kAraNone vicAra utpanna thAya che, athavA satsaMganA AzrayathI te vicAra utpanna thavAne yoga bane che. anitya padArtha pratye meha, buddhi hevAne lIdhe AtmAnuM "astitva', "nityatva' ane "avyAbAdha samAdhisukha' bhAnamAM AvatuM nathI. tenI mehabuddhimAM jIvane anAdithI evuM ekAgrapaNuM tuM cAlyuM Ave che ke teno viveka karatAM jIvane svarUpa-AvirbhAva """ muMjhAIne pAchuM vaLavuM paDe che, ane te mahagraMthi chedavAno vakhata AvavA pahelAM te viveka choDI devAne vega pUrvakALe ghaNI vAra banyuM che, kemake jene anAdi kALathI abhyAsa che, te atyaMta puruSArtha vinA alpa kALamAM cheDI zakAya nahIM; mATe pharI pharI satsaMga, satazAstra ane pitAmAM saraLa vicAradazA karI te viSayamAM vizeSa zrama le yogya che, ke jenA pariNAmamAM "nitya', Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad AjacaMdra jIvanakaLA 'zAzvat', 'sukhasvarUpa' evuM'AtmajJAna' thaI svarUpa AvirbhAva thAya che. adhIrajathI athavA ADI kalpanA karavAthI mAtra jIvane peAtAnA hitanA tyAga karavAnA vakhata Ave che; ane anitya padArthanA rAga rahevAthI tenA kAraNe pharI pharI saMsAra paribhramaNanA yAga rahyA kare che. 222 "kaMI paNa AvicAra karavAnI icchA tamane varte che ema jANI, ghaNA saMteASa thayeA che; te saMteSamAM mAre kaMi svArtha nathI. mAtra tame samAdhine raste caDhavA icche che. tethI saMsAralezathI nivRttavAna tamane prasaMga prApta thaze evA prakAranA saMbhava dekhI svabhAve saMtASa thAya che. ' ' zrI lallujI uparanA cha pa'nA patramAM zrImad lakhe che: < anAdi svaxdazAne lIdhe utpanna thayelA evA jIvane ahaMbhAva mamatvabhAva te nivRtta thavAne arthe A 'cha pada'nI jJAnI puruSAe dezanA prakAzI che. te svapnadazAthI rahita mAtra peAtAnuM svarUpa che, ema jo jIva piraNAma kare te| te sahaja mAtramAM jAgrata thai 'samyakdarzana'te prApta thAya; samyakdarzanane prApta thai svasvabhAva rUpa mekSane pAme. kASTha vinAzI, azuddha ane anya evA bhAvana viSe tene harSa, zAka, saMyoga utpanna na thAya. te vicAre svasvarUpane viSe ja zuddhapaNuM saMpUrNapaNuM avinAzIpaNuM atyaMta AnaMdapaNuM aMtararahita tenA anubhavamAM Ave che. sarva vibhAva paryAyamAM mAtra potAne abhyAsathI akyatA thai che, tethI kevaLa potAnuM bhinnapaNuM ja che, ema spaSTa, pratyakSa, atyaMta pratyakSa, aparAkSa tene anubhava thAya che. vinAzI athavA anya padArthanA saMyeAgane viSe tene ISTa aniSTapaNuM prApta thatuM nathI. janma, jarA, maraNu, rAgAdi badhA rahita saMpUrNa mAhAtmyanuM ThekANuM evuM nija svarUpa jANI, vedI te kRtArtha thAya che, je je puruSAne samyakdarzana ane meAkSanI prApti Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImanI zikSA 223 e 7 56 sapramANa evAM parama puruSanAM vacane AtmAnA nizcaya thayA che te te puruSA sarva svarUpane pAmyA che; Adhi, vyAdhi, upAdhi sarve saMgathI rahita thayA che, thAya che ane bhAvikALe paNa temaja thaze. satpuruSanI niSkAraNa karuNA " je cha padathI siddha che evuM AtmasvarUpa te jenAM vacanane aMgIkAra karyuM sahajamAM pragaTe che; je AtmasvarUpa pragaTavAthI sarvakALa jIva saMpUrNa AnaMdane prApta thaI nirbhaya thAya che, te vacananA kahenAra evA satpuruSanA guNanI vyAkhyA karavAne azakti che; kemake jene pratyupakAra na thaI zake evA paramAtmabhAva te jeNe kaI paNa IcchA vinA mAtra niSkAraNuM karuNAzIlatAthI ApyA, ema chatAM paNa jeNe anya jIvane viSe A mArA ziSya che, athavA bhaktine karyAM che, mATe mArA che, ema kadI joyuM nathI, evA je satpuruSa tene atyaMta bhaktie pharI krI namaskAra hA. " je satpuruSoe sadgurunI bhakti nirUpaNa karI che, te bhakti mAtra ziSyanA kalyANane arthe kahI che. je bhaktine prApta thavAthI sadgurunA AtmAnI ceSTAne viSe vRtti rahe, apUrva guNa dRSTigocara thaI anya svachaMda maTe, ane saheje AtmameAdha thAya ema jANIne je...bhaktinuM nirUpaNa karyuM che te bhaktine ane te satpuruSAne pharI krI trikALa nasaMskAra hA ! sadgurunI bhaktithI saheje Atmadha thAya "jJAna prApta thavAmAM vicAra mukhya sAdhana che ane te vicArane vairAgya ( bhAga pratye anAsakti ) tathA upazama ( kaSAyAdinuM ghaNuM ja maMdapaNuM, te pratye vizeSa kheda ) e mukhya AdhAra che, ema jANI tenA niraMtara lakSa rAkhI tevI pariNati karavI ghaTe. satpuruSanA vicAradazA pAmavAnuM utkRSTa kAraNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA vacananA yathArtha grahaNa vinA vicAra ghaNuM karIne uddabhava thato nathI; ane puruSanA vacananuM yathArtha grahaNa-puruSanI pratIti-e kalyANa thavAmAM sarvotkRSTa nimitta hovAthI temanI ananya Azrayabhakti pariNAma pAmethI thAya che. kharekhara mumukSu hoya tene satapuruSanI Azrayabhakti ahaMbhAvAdi chedavAne mATe ane alpakALamAM vicAradazA pariNAma pAmavAne mATe, utkRSTa kAraNarUpa thAya che." jene kaMI priya nathI, jene kaMI apriya nathI; jene koI zatru nathI, jene kaI mitra nathI; jene mAna, apamAna, lAbha, alAbha; harSa, zoka; janma, mRtyu Adi kaMThane abhAva thaI je zuddha caitanya svarUpane viSe sthiti pAmyA che, pAme che ane pAmaze, temanuM ati utkRSTa parAkrama sAnaMdAzcarya upajAve che. "deha pratye je vastrane saMbaMdha che, te AtmA pratye jeNe - dehane saMbaMdha yathAtathya dIThe che, myAna pratye mahapuruSanI dazA ane nirbhayatA taravArane jevo saMbaMdha che, te deha pratye jeNe AtmAne saMbaMdha dIThe che, aba-spaSTa AtmA jeNe anubhavyuM che, te mahapuruSone jIvana ane maraNa banne samAna che. "je aciMtya dravyanI zuddha citti svarUpa kAMti parama pragaTa thai aciMtya kahe che, te aciMtya dravya sahaja svAbhAvika nija svarUpa che e nizcaya je parama kRpALu puruSoe prakAzyo tene apAra upakAra che. caMdra bhUmine prakAze che. tenA kiraNanI kAMtinI prabhAvathI samasta bhUmi ta thaI jAya che. paNa kaMI caMdra bhUmirUpa kaI kALe tema thatuM nathI. ema samasta vizvane prakAzaka evo A AtmA te kyAre paNa vizvarUpa thato nathI, sadA sarvadA caiitanya svarUpa ja rahe che. vizvamAM jIva abhedatA mAne che e ja brAti che. jema AkAzamAM vizvane praveza nathI, sarva bhAvanI vAsanAthI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadanI zikSA 225 AkAza rahita ja che, tema samyapha daSTi puruSoe pratyakSa sarvadravyathI bhinna, sarva anya paryAyathI rahita ja AtmA dIThe che. jenI utpatti koI paNa anya dravyathI thatI nathI tevA AtmAno nAza paNa kayAMthI hoya ? ajJAnathI ane svasvarUpa pratyenA pramAdathI AtmAne mAtra mRtyunI brAnti che, te ja bhrAnti nivRtta karI zuddha caitanya nija anubhava pramANu svarUpamAM parama jAgrata thaI jJAnI sadAya nirbhaya che. e ja svarUpanA lakSathI sarva jIva pratye sAmyabhAva utpanna thAya che; sarva para dravyathI vRtti vyAvRtta karI AtmA akaleza samAdhine pAme che." "durlabha e manuSyadeha paNa pUrve anaMtavAra prApta thayA chatAM kaMI paNa saphaLa5NuM thayuM nahIM. paNa A manuSyadehane kRtArthatA che ke je manuSyadehe A jIve jJAnI puruSane jJAnI puruSanA Azraye oLakhyA tathA te mahAbhAgyano Azraya karyo. deha chUTe e svarUpasthitinuM kAraNa je puruSanA Azraye aneka prakAranA mithyA ja uSA AgrahAdinI maMdatA thaI te puruSane Azraye A deha chUTe e ja sArthaka che. janma jarA maraNadine nAza karavA vALuM AtmajJAna jemane viSe varte che, te puruSane Azraya ja jIvane janma jarA maraNAdino nAza karI zake; kemake te yathAsaMbhava upAya cheH saMga saMbaMdhe A deha pratye A jIvane je prArabdha haze te vyatIta thaye te dehane prasaMga nivRtta thaze; tene game tyAre viyega nizcaye che. paNa AzrayapUrvaka deha chUTe e ja janma sArthaka che, ke je Azrayane pAmIne jIva te bhave athavA bhAvi evA thoDA kALe paNa svasvarUpamAM sthiti kare. zrI sadagurue kahyuM che evA nigraMtha mArganA sadAya Azraye rAgadveSane kSaya rahe. huM dehAdi svarUpa nathI ane deha, strI, thavAne upAya putrAdi koI paNa mArAM nathI; zuddha caitanya svarUpa avinAzI e huM AtmA chuM; ema AtmabhAvanA karatAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLA - rAga-dveSane kSaya thAya." dehAdi saMbaMdhI je puruSa harSa, viSAda karatA nathI, te puruSo pUrNa dvAdazAMgane saMkSepamAM samajyA che, ema samajo. e ja daSTi kartavya che. "dharma pAmyo nathI" "huM dharma kema pAmIza?' e Adi kheda nahIM karatAM vItarAga puruSone dharma, je dehAdi saMbaMdhathI harSa viSAda - vRtti dUra karI AtmA asaMga, zuddha caitanya vItarAga puruSane dharma * svarUpa che evI vRttine nizcaya ane Azraya grahaNa karI te ja vRttinuM baLa rAkhavuM, ane maMda vRtti thAya tyAM vItarAga puruSanI dazAnuM smaraNa karavuM; te adbhuta caritra para dRSTi prerIne vRttine apramatta karavI, e sugama ane sarvotkRSTa upakAraka tathA kalyANa svarUpa che." vItarAgano kahelo parama zAMta rasamaya dharma pUrNa satya che e nizcaya rAkha. jIvanA anadhikArIpaNAne lIdhe tathA satpaSanA yoga vinA samajAtuM nathI; to paNa tenA jevuM saMsArareganuM auSadha * jIvane saMsAraroga maTADavAne bIjuM koI hitakArI auSadha nathI, evuM vAraMvAra ciMtavana karavuM. A paramatatva che ene mane sadAya nizcaya raho, e yathArtha svarUpa mArA hRdayane viSe prakAza karo, ane janma maraNAdi baMdhanathI atyaMta nivRtti thAo ! nivRtti thAo ! "he! jIva, A kaleza rUpa saMsAra thakI virAma pAma, virAma pAma; kaMIka vicAra, pramAda cheDI jAgrata thA ! jAgrata thA ! nahIM te ratnaciMtAmaNi je A manuSyadeha niSphaLa jaze. he! jIva, have tAre puruSanI AjJA nizcaya upAsavA gya che." "kevaLa aMtarmukha thavAne puruSone mArga sarva duHkhakSayane upAya che, paNa te kaIka jIvane samajAya che. mahapuNyanA vegathI, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadanI zikSA vizuddha matithI, tIvra vairAgyathI ane puruSanA samAgamathI te upAya sarva duHkhakSaya karavAno samajAvA yogya che. te samajAvAne avasara upAya eka mAtra A manuSyadeha che; te paNa aniyata kALanA bhayathI grahita che, tyAM pramAda thAya che e kheda ane Azcarya che." "keine arthe vikalpa nahIM ANatAM asaMgapaNuM ja rAkhaze. jema jema puruSanAM vacana temane pratItimAM Avaze, jema jema AjJAthI asthimijA raMgAze tema tema te te ke bhava satya pAme ? * jIva AtmakalyANane sugamapaNe pAmaze, ema niHsaMdeha che. je kaI sAcA aMtaHkaraNe puruSanAM vacanane grahaNa karaze te satyane pAmaze emAM kaMI saMzaya nathI." keI paNa jIva paramArtha pratye mAtra aMzapaNe paNa prApta thavAnAM kAraNone prApta thAya ema, niSkAraNuM karuNAzIla evA kahaSabhAdi tIrthakaree paNa karyuM che, kAraNa ke sapuruSane sanAtana satparonI sanAtana evI karuNAvasthA hAya saMpradAya ** che ke, samaya mAtranA anavakAze Akho loka AbhAvasthA pratye ho, svarUpa pratye hai, AtmasamAdhi pratye ha; anya avasthA pratye na ho, anya svarUpa pratye na ho, anya Adhi pratye na he; je jJAnathI svAtmastha pariNAma hoya che, te jJAna sarva jIvo pratye pragaTa che, anavakAzapaNe sarva jIva te jJAna pratye rucipaNe heH e ja jeno karuNazIla sahaja svabhAva che, te saMpradAya sanAtana sapuruSono che." zrImaddanuM udAra niSkAraNa karUNAzIla hadaya A avataraNe uparathI vAcakane ke betAne kaMIka aMze samajAze; temaja jijJAsu jIvane puruSonA sanAtana saMpradAyanI prasAdI prApta karavAnI, te mArge Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 zrImada rAjacaMdra jIvanakaLa: madada kare tevA mahApuruSanI zodha karI AtmakalyANa karavAnI, anAdi bhUla TALavAnI preraNA paNa prApta thavA yogya che. keTalIka paghaprasAdInAM avataraNethI vizeSa spaSTIkaraNa ane saddabhAva samajAze ema gaNuM nIce keTalAMka lakhyAM cheH " bIjAM sAdhana bahu , karI kalpanA Apa, athavA asadaguru thakI, ulaTa vaLe utApa. pUrva puNyanA udayathI, maLyo saddaguruyoga, vacana sudhA zravaNe jatAM, thayuM hadaya gaDhazoga. saMtApanuM kAraNa ane nizcaya ethI AvI, TaLaze ahIM utApa te TaLavAno upAya nitya karyo satsaMga meM, eka lakSathI Apa." " jyAM zaMkA tyAM gaNu saMtApa, jJAna tahAM zaMkA nahIM sthApa; prabhu bhakti tyAM uttama jJAna, prabhu meLavavA guru bhagavAna. guru oLakhavA ghaTa vairAgya, te upajavA pUrvita bhAgya; tema nahIM te kaMI satsaMga, tema nahIM te kaMI duHkharaMga." ; "mULa mAraga sAMbhaLo jinanAre, samyaphajJAna na , karI vRtti akhaMDa sanmukha; mULa bhAraga naya pUjAdinI je kAmanA, neya vahAluM aMtar bhavaduHkha. mULa karI je je vacananI tulanAre, jeje dhine jina siddhAMta; mULa mAtra kahevuM paramAratha hetuthIre, koI pAme mumukSu vAta. mULa0 che dehAdithI bhinna AtmAre, upayogI sadA avinAza; mULa ema jANe sadaguru upadezathIre, kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa. mULa." " AtmajJAna tyAM munipaNuM, te sAcA guru haiya, bAkI kuLagurukalpanA, AtmArthI nahIM joya. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 zrImadanI salzikSA pratyakSa sadaguruprAptine, gaNe parama upakAra, traNe yoga ekatvathI, varte AjJAdhAra. eka heya traNa kALamAM, paramAratha paMtha, prere te paramArthane, te vyavahAra samaMta." " gamatanI je kalpanA, te nahIM savyavahAra, bhAna nahIM nijarUpanuM, te nizcaya nahIM sAra. sarva jIve che siddhasama, je samaje te thAya, sadgaAjJA jinadazA, nimita kAraNa mAMya." sadagurunA upadezathI, samaje jinanuM rUpa, te te pAme nijadazA, jina che AtmasvarUpa." - " jina sahI hai AtamA, anya heya so karma; karma kare so jina vacana, tattvajJAnIka marma. vyavahAraseM deva jina, nihayeseM hai Apa; ehi vacanameM samaja le, jina pravacanakI chApa." para prema pravAha baDhe prabhuse, saba Agamabhedasu ura vase; " vaha kevala bIja glAni kahe, nija anubhava batalAyadIye." sAco mArga "mAraga sAcA mila gayA, chUTa gaye saMdeha; hatA te jala gayA, bhinna kiyA nija deha." - " prathama deha daSTi hatI, tethI bhAsya deha, have dRSTi thaI AbhamAM, gayo dehathI neha." Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra jIvanakA " binA nayana pAve nahIM, binA nayanakI bAta; seve sake carana, zo pAve sAkSAta. bujhI cahata je pyAsake, he bujhanI rIta; pAve nahIM gurUgama binA, ehI anAdi rIta. pAyAkI e bAta hai, nija chaMdana cheDa, piche lAga sapuruSake, te saba baMdhana teDa. " apUrva avasaranI bhAvanA apUrva avasara evo kyAre Avaze? kyAre thaizuM bAhAMtara nigraMtha che? sarva saMbaMdhanuM baMdhana tIrNa chedIne, vicarazuM kava mahapuruSane paMtha je-apUrva darzanamoha vyatIta thaI upa badha je, deha bhinna kevala caitanyanuM jJAna je; tethI prakSINuM cAritrameha vilekiye, varta evuM zuddhasvarUpanuM dhyAna je-apUrva bahu upasargakartA pratye paNa krodha nahIM, vaMde cakri tathApi na maLe mAna je; deha jAya paNa mAyA thAya na remamAM, lobha nahIM che prabaLa siddhi nidAna je-apUrva zatrumitra pratye varte samadarzitA, mAna amAne varte teja svabhAva je; jIvita ke maraNe nahIM jUnAdhitA, bhava mele paNa zuddha varte samabhAva je-apUrva meha svayaMbhUramaNa samudra tarI karI, sthiti tyAM jyAM kSINumehaguNasthAna je; Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadanI salzikSA 231 aMta samaya tyAM pUrNa svarUpa vitarAga thaI pragaTAvuM nija kevaLajJAna nidhAna je-apUrva je pada zrI sarvane dIThuM jJAnamAM, kahI zakyA nahIM paNa te zrI bhagavAna je; teha svarUpane anya vANI te zuM kahe ? anubhavagocara mAtra rahyuM te jJAna apUrva eha paramapada prAptinuM karyuM dhyAna meM, gajA vagarane hAla maneratharUpa je; topaNa nizcaya rAjacaMdra manane rahyA, prabhu AjJAe thAzuM teja svarUpa apUrva " Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 zrImadbhA smArako zrImadanI hayAtImAM saM. 1956 nA bhAdaravA mAsamAM duSkALane aMta Avyo ane navo pAka thaye tyAre "paramazrata prabhAvaka maMDaLanI janA svahaste thaI hatI. dharmajIvana ane tattvavicAra kSetramAM paNa duSkALa vartato hato, tene aMta ANavA dharmamUrtirUpa pite jIvane dRSTAMta vaDe ane amRta samAna jIvaMta bedhathI aneka bhavya AtmAonA uddhAranuM nimitta banI A duSama kALanuM pUra pAchuM vALavA parAkrama darzAvyuM hatuM. "paramabruta prabhAvaka" maMDaLanI yojanA pagabhara karI eka varSanuM bALaka thatA pahelAM pitAne viyega thAya tema te kArya ane A bhavano saMbaMdha temaNe AyuSya pUrNa thatAM choDI dIdho. paraMtu temanA prazaMsaka varga ane anya dharmapremI puruSonA poSaNathI kalpavRkSa samAna e saMsthA dvArA aneka aprasiddha pustako, zvetAMbara, digaMbara Adi sarva saMpradAyanA tattvavicArakone A duSamakALa vItAvavAmAM parama upayogI, ane ananya AdhAra rUpa pustake prasiddha thayAM. sva. revAzaMkarabhAI jagajIvanadAsanA maMtrI paNa nIce te saMsthAe aneka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAM smArako 233 uttama pustako dvArA janasamAjamAM alabhya puratAnA abhyAsanI ke vRddhi karI che ane tevAM pustaka pragaTa karanArI saMsthAo uttama thavAmAM preraNa rUpa banI che. bIjI tevI saMsthAonA utsAha AgaLa ane kAryakuzaLa revAzaMkarabhAInA svargavAsa pachI A saMsthAmAM je maMda pragati hAla jaNAya che temAM vizeSa kALajI rAkhavAthI sva-para upakAranuM kArya sugama thAya tema che te tarapha vartamAna kAryavAhakone dRSTi devA rUpa vinaMti karuM chuM. " prathama paramazruta prabhAvaka maMDaLa dvArA prasiddha thayelA "zrImad rAjacaMdra' pustakanA saMgrAhaka sva. zrI aMbAlAlabhAIe ghaNAkharA mumukSuo pAsethI zrImanA patro maMgAvI pustakAkAramAM tene utArI zrImanA svahaste ghaTato pheraphAra paNa karAvI lIdho hato. zrImadunA nAnA bhAI sva. manasukhabhAI ravajIbhAI tathA sva. manasukhabhAI kiratacaMda mahetA Adi vidvAnamaMDaLanI madadathI te pustakanuM saMzodhana kArya thayuM hatuM ane hAla bIjI AvRtti rUpe "paramakRta prabhAvaka maMDaLa" dvArA te prasiddha thayuM che, te te cirakALa sudhI zrIma paricaya karAvI dharmabhAvanI varSo sadA varSAvanAra meghamALA jevuM uttama smAraka che. | zrI aMbAlAlabhAI mumukSu janane upayogI pustako maMgAvI rAkhI zrImatI sUcanA pramANe je pustaka jene vAMcavA yogya hoya tene mokalI ApatA. kharIdavAnI icchA hoya te kiMmata ApI rAkhI letA, nahi te abhyAsa karI pAchuM mokalatA. A pramANe nAnA pAyA upara paNa saheje utpanna thayelI jarUriyAta pUrI pADanAra pustakAlayanI zarUAta thaI cUkI hatI. te saMsthAnuM nAma "zrI subodha pAThazALA rAkhyuM hatuM. tyAM khaMbhAta ane tenI AjubAjunA mumukSuo AvI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA sagraMthAne abhyAsa karatA, bhakti karatA tathA satsaMganA lAbha meLavatA. hAla te saMsthA te ja mukhya hetune anusarIne kAma karI rahI che; paraMtu pustakAlaya ane bhaktisthAna tarIke satsaMganA dhAmarUpa te banI rahI che. 234 zrImad khaMbhAta pAse vaDavAmAM nivRtti nimitte ghaNA vakhata AvI rahelA te tIrthasthaLanA smaraNArthe tathA satsaMga arthe e ekAMta uttama sthaLa hovAthI eka suMdara makAna tathA derAsaranI anukULatA sahita ' nijAbhyAsa maMDapa' nAma ApI sva. popaTalAla maheAkamacaMda ane temanA piricata zrImanA prazaMsakeAe eka saMsthA sthApelI che. te paNa satsaMganuM suMdara sthAna che. pAchaLanAM gheADAM varSomAM zrImanA paricayamAM AvelA paNu satpraddA ane bhaktithI raMgAyelA amadAvAdanA sva. popaTalAlabhAi zrImadnA dehotsarga pachI munizrI lallujI AdinA samAgamamAM ghaNuM vakhata caretaramAM niDayAda, khaMbhAta vagere sthaLeAmAM rahetA. tevAmAM eka kacchanA vatanI brAhmaNa kuLamAM janmelA sthAnakavAsI saMpradAyamAM jainadIkSA pAmelA paNa satnI zodhamAM zvetAMbarAnA, digaMbarAnA, vaiSNavAnA ane aneka vidvAnane samAgama karI rahelA ratnarAja svAmIe zrImanI prazaMsA sAMbhaLI tyAre temane maLavA vihAra karI mAravADathI gujarAtamAM AvyA. paraMtu zrImadnA avasAnanA samAcAra sAMbhaLI kheda pAmyA. zrImanA piracayamAM AvelI vyaktienI zeAdha karatAM zrImad laghurAja ( lallujI svAmI ) tathA sva. popaTalAlane samAgama temane thaye! ane zrImanAM vacaneAnA abhyAsathI tathA banne bhaktAtmAonA paricayathI te prajJAvaMta sAdhunA hRdayane zAMti prApta thai. te zrImad laghurAja svAmInA saMgamAM ghaNA vakhata rahyA. paraMtu zrImA smAraka tarIke Azrama sthApavAnI AvazyaktA samajAtAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadanAM smArako 235 temaNe zrI siddhapura pAse rAjapura gAmanI najIka "zrI rAjamaMdira Azrama nAma rAkhI eka saMsthA sthApI che. bhakti ane tattvajJAnacarcA tathA satsaMganuM tIrthakSetra te saMsthA paNa banI rahI che. zrImadda laghurAja svAmI dakSiNamAM khAnadeza, pazcimamAM kAThiyAvADa ane uttaramAM mAravADa sudhI vihAra karI AvelA; paraMtu mukhyatve carotaramAM te vicaratA ane temanA prasaMgamAM AvelA gRhastha tathA tyAgI varganI kaI sthaLamAM sthiratA karavAnI sUcanA temaja Agraha. chatAM jyAM sudhI pagamAM zakti hoya tyAM sudhI vihAranI paddhati cAlu rAkhavAnI daDhatA temaNe rAkhelI. paraMtu DhIMcaNamAM vAnuM darada tathA harasa vagere vyAdhio vadhI jatAM agAsa pAsenA saMdezara gAmamAM ghaNA bhaktajanene samUha bhakti nimitte ekatra thayela temanA AgrahathI temaNe koI sthaLa zrImanA smAraka tarIke ane bhaktidhAma tarIke pasaMda karI makAna bane te tyAM ghaNe vakhata rahevAnuM svIkAryuM. saMdezaranA sva. jIjIbhAI karIne udAra gRhastha trIsa vIghAM jamIna ApI ane eka sArI rakamanI TIpa gRhasthAe karI. e prakAre "zrImad rAjacaMdra Azrama'nI agAsa sTezana pAse saM. 1976 nA. kArtika suda 15 me sthApanA thaI zrI laghurAja svAmInuM comAsA sivAyanA vakhatamAM ghaNI vakhata zrImad rAjacaMdra AzramamAM rahevAnuM banatuM; tethI ghaNA AtmAtha sajajanene satsaMga-bhaktine lAbha kAyama maLavAne saMbhava jaNAyAthI, AzramanI jagAmAM dharmazALA rUpe keTalIka oraDIo pitAnA kharce teo baMdhAvavA lAgyA; koI koI zrImate pitAne rahevA baMgalA baMdhAvyA, ane ema vadhatAM vadhatAM eka nAnuM gokuLiyuM gAma haiyA tevuM A Azrama banI gayuM che. kAyama pacAsa se mANase tyAM rahe che. zrImad rAjacaMdranAM vacane ane temanI pAsethI zravaNa karelA bedhanuM rahasya zrI laghurAja svAmInA satsaMge sAMbhaLI ghaNuM bhavya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA jIvA tattvajJAna prAptinA puruSArthamAM pravarte che. koI mAsa e mAsa ke koi kAyama rahenArA evA aneka bhaktAtmAe uparAMta AjubAjunAM gAmAmAMthI aneka jijJAsu jIve tyAM Ave che ane satsaMga, satzAstranA paricayathI jIvana-sAphalyanuM nimitta pAmatA rahe che. A AzramamAM madhyastha vAtAvaraNa hAvAthI zvetAMbara, digaMbara, sthAnakavAsI, vaiSNavAdi aneka kuLa saMpradAyanA paraMtu AtmAne oLakhavAnI bhAvanA vALA jijJAsu jIve Ave che ane rahe che. zvetAMbara tathA digaMbara derAsara paNa AzramanA cogAnamAM che. zrImad rAjacaMdranI pASANu tathA dhAtunI bhavya pratimA paNa che. dhArmika jIvanane paricaya karAve tevuM A uttama tIrtha banyuM che. sva. pUjAbhAI hIrAcaMdanI udAra sakhAvatathI amadAvAdamAM mahAtmA gAMdhIjI dvArA ' zrImad rAjacaMdra jJAnabhaMDAra ' purAtattva maMdiramAM sthApavAmAM AvyA hatA. hAlamAM purAtattva maMdira baMdha che. paNa zrImad rAjacaMdra jJAnabhaMDAra gUjarAta vidyApITha nibhAve che. C nAra, kAviThA, amadAvAda, vaDhavANa, kaleAla, dhAmaNa ( navasArI pAse) AdisthAe zrImad rAjacaMdra maMdira ' rUpe satsaMganAM dhAma che. paNa te te sthaLe rahenAra mumukSuonA jIvanane ja upakArI hovAthI mAtra tenAM nAma ahIM jaNAvyAM che. AjubAjunAM sthaLethI AvanAra jijJAsuenI jijJAsA tRpta thAya ane dhArmika jIvananI jAgrati prApta thAya tevAM traNa sthaLeA upara gaNAvyAM cheH khaMbhAta, siddhapura ane agAsa. zrImad rAjacaMdra lakhe cheH " huM koi gucchamAM nathI, paNa AtmAmAM chuM e bhUlaze nahIM." e lakSa rAkhIne uparanA AzrameAnA AtmArthI jIve e Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priImanAM smArake 237 mahApuruSa chae darzanene abhyAsa karI je AtmasvarUpane nirNaya karI pitAnuM jIvana zuddha sahajAbha svarUpa banAvyuM hatuM, te niSpakSapAtI tatvane anubhava karavA prayatnazIla che. sanAtana jana evuM nAma ApavAmAM Ave che tyAM paNa jaina zabdane vizALa artha sarvanA lakSamAM hoya che. je mahAtmAo Atmadarzana pAmyA che ane AtmahitamAM vidhana karanAra kAraNene jemaNe jItI lIdhAM che te jina che; zuddha AtmA che. ane Atmadharma pragaTAvavA te mahApuruSonA darzAvela mArge cAle che te jena ke AtmAthI mumukSu jIvo che. te Atmadharma anAdi kALathI pravartate AvyA hovAthI mekSane mArge pravartatA sarva bhavya cha sanAtana jaina che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 aMtima prazasti "deha chatAM jenI dazA varta dehAtIta; te jJAnanA caraNamAM ho vaMdana agaNIta." jyAM atinI gati nathI tyAM vacananI gati kyAMthI hoya?" e vAkya vicAratAM spaSTa samajAya evuM che ke jenuM aciMtya mAhAmya che evA mahApuruSonuM mApa zabdathI kadI thaI zake nahi. sUrya sAme daSTi karatAM AMkha aMjAI jAya che; sarva vastuone jovAmAM madada karanAra parama prakAzavaMta e padArtha hovA chatAM, tyAM daSTi TakatI nathI, eTale eno prabhAva che; tema AtmasvarUpamAM lIna thayelA alaukika puruSone akathya mahimA kahetAM "apAra, apAra, apAra; anaMta, anaMta, anaMta ' evA zabdo vaDe vicakSaNa puruSoe samApti karI che. zrImade "apUrva avasara' mAM gAyuM cheH "je pada zrI sarva dIThuM jJAnamAM, kahI zakyA nahIM paNa te zrI bhagavAna je; Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadunAM samArake teha svarUpane anya vANI te zuM kahe ? anubhava-gecara mAtra rahyuM te jJAna je. apUrva avasara e kyAre Avaze?" deha chatAM jeNe mAna apamAna samAna mAnyAM hatAM, eTaluM ja nahi paNa kItine kalaMkarUpa mAnI, "ajJAnI thaIne vAsa karavAnI IcchA bAMdhI rAkhI che, te evI ke apUrva kALe jJAna prakAzatAM bAdha na Ave." Ama je gupta rahevAmAM AnaMda mAnatA, te mahApuruSanuM tetrIsa varSanuM TUMkuM AyuSya vItyA pachI paNa tetrIsa varSa thaI gayAM; te mahApuruSanI prazaMsA Adi sAthe temane pitAne kaMI levA devA nathI; tema A lekhakane paNa temAM koI paNa prakArane laukika lAbha ke saMbaMdha nathI. mAtra mahApuruSo jagatanA AdhAra rUpa che; parama utkRSTa sukha pAmyA che; te sukhanI icchAvALA sajajanonA avalaMbana bhUta cheH sarva sukhanA dAtA che; te parama satya tarapha dRSTi karAvavA pUrato ja A prayAsa che. AtmajJAnI puruSonA pratyakSa samAgame mAtra eka zabdathI je jIvanapalaTa thAya che te AvA aneka graMthothI paNa thavA saMbhava nathI ema pratIti chatAM, ATalA badhA zabdonI saMkalana karavAmAM eka mAtra puruSanI bhakita karavAnI bhAvanA ja heturUpa che. bhakatakavi zrI mAnatuMgAcArya "bhaktAmara mAM kahe che? " alpazrutaM zrutavatAM parihAsadhAma tvadbhaktireva mukharIkurute balAnmAm / yatkokilaH kila madhA madhuraM viroti taravADUtatrinijahetuH " - bhAvArtha-a5 zruta jJAna hovA chatAM, mahAgrutajJAnIo jene hasI kADhe evI pAmara dazA chatAM, he ! prabhu, mAtra tArI bhakti mane parANe vAcALa banAve che; koyala je vasaMta RtumAM manahara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLI TIkA karyA kare che tenuM kAraNa kharekhara AMbAnA merane suMdara kaLIone samUha ja che. aMtamAM, saMta kevA hoya? enuM darzaka citra raju karatI-zrImajInA jIvanane saMdeha rajU karatI-zrI. amitagati AcAryanA "subhASita ratnasaMdeha" mAMnI eka gAthA TAMkI A grantha pUre karuM chuM. cittAhAdi vyasanavimukhaH zokatApApanodi prajJotpAdi zravaNasubhagaM nyAyamArgAnuyAyi / tathyaM pathyaM vyapagatamalaM sArthakaM muktabAdham yo nirdoSaM racayati vacastaM budhA: saMtamAhuH // 461 / / bhAvArtha vyasanarahita je puruSa, cittane AnaMda ApanAra, zokasaMtApane dUra karanAra, prajJA pragaTAvanAra, karNapriya, nyAya mArgane anusaranAra, satya, hitakArI, prasAdayukta, arthagaMbhIra, virodharahita ane nirdoSa vacanI racanA kare che tene budhajane saMta kahe che. evA saMtane ApaNuM vaMdana he. 72 nittaH zAnita nitaH | Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mon prasthAna pravRttio 5--0 prasthAna mAsika kizAra mAsika 4-7-0 sarasvatI granthamALA 2-0-0 6-0-0 TaeNsTeya granthAvali zrI ravIndra granthAvali 6-7-0 bRhad gunyAvali Tika itara vividha prakAzana I prasthAna eTale pragati Illllllllllllllll