Book Title: Samyag Darshanni Rit
Author(s): Jayesh Mohanlal Sheth
Publisher: Shailendra Punamchand Shah
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034447/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ji. UnanI rIta jA je jIva rAga-dveSarUpa pariNamela hovAM chatAM paNa 'mAtra zuddhAtmAmAM ja (dravyAtmAmAM ja svabhAvamAM ja) 'huM paNuM" (ekatva) kare che ane teno ja 'anubhava kare che, te ja jIva samyadraSTi che arthAt te ja samyagdarzananI rIta che. 'lekhaka - CA. jayeza mohanalAla zeTha (borIvalI), B.Com, EC.A. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta - arpaNa - mAtA - pUjya kAMtAbena, pitA - pUjya svargIya mohanalAla nAnacaMda zeTha, tathA bhAI - zrI razminabhAI mohanalAla zeThane. "je jIva rAga-dveSarUpa pariNamela hovAM chatAM paNa mAtrA zuddhAtmAmAM ja (dravyAtmAmAM ja svabhAvamAM ja) huM paNuM (ekatva) kare che ane teno ja anubhava kare che, te ja jIvA samyagdaSTi che arthAt te ja samyagdarzananI rIta che." - lekhaka - CA. jayeza mohanalAla zeTha (borIvalI), B.Com., E.C.A. prakAzaka: zaileza punamacaMda zAha Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama 1 lekhakanA hRdayodgAro ... 2 pUrvabhUmikA 3. samyagdarzana 4 dravya - guNa vyavasthA 5 dravya - paryAya vyavasthA... - 6 utpAda-vyaya-varUpa vyavasthA 7 draSTibhede bheda anukramaNikA - ... viSaya 8 paMcAdhyAyI pUrvArdhanI vastuvyavasthA darzAvatI gAthAo 9 samyagdarzananuM svarUpa 10 samyagdarzanano viSaya arthAt draSTino viSaya 11 paMcAdhyAyI pUrvArdhanI draSTino viSaya darzAvatI gAthAo 12 AtmajJAnarUpa svAtmAnubhUti parokSa ke pratyakSa 13 svAtmAnubhUti AtmAnA kyA pradeze ... 14 IndriyajJAna jJAna nathI? 15 paryAya paramapAriNAmikabhAvanI ja banela che 16 svabhAvaparyAya ane vibhAvaparyAya 17 nava tattvanI sAcI zraddhAnuM svarUpa 18 samyagdarzananuM lakSaNa 19 sabhyadraSTine bhoga baMdhanuM kAraNa nathI 20 nimitta-upAdAnanI spaSTatA : ... 21 upayoga ane labdhirUpa samyagdarzana... 22 svAnubhUti vagaranI zraddhA 23 sabhyadraSTi jIvano nirvicikitsAguNa... 24 samyagdarzana mATenI yogyatA : : 25 zubhopayoga nirjarAnuM kAraNa nathI 26 samyagdarzana vinA dravya cAritra 27 sva-para viSayano upayoga karavAvALo paNa AtmajJAnI hoya : : : : : pRSTha 1 5 11 15 2220 19 21 22 24 51 55 5 62 28 33 63 64 66 ka 5 1 76 ma Z 8 B 85 86 122 124 125 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ,, 127 TRO 129 13 135 140 1pa9 16) 28 pravacanasAra anusAra samyagdarzanano viSaya ra9 niyamasAra anusAra samyagdarzanano viSaya 0 dhyAna vize 31 sAdhakane salAha ... 3ra niyamasAra anusAra dhyAna ane samyagdarzanano viSaya 33 paMcAstikAya saMgrahanI gAthAo ... 34 aSTapAhuDanI gAthAo ... 35 samyagdarzana ane mokSamArga ... 36 samayasAra anusAra samyagdarzanano viSaya 37 samayasAranA adhikAronuM vihaMgAvalokana A samayasAranA pariziSTamAMthI anekAMtanuM svarUpa 39 bAra bhAvanA 40 ciMtana kaNikAo . 41 rAtribhojana vize . 4ra samAdhi maraNa ciMtana ... 163 165 184 199 204 206 211 213 (c) CA. jayeza mohanalAla zeTha mUlya : amUlya noMdha- A pustaka koIne chapAvavuM hoya to, amAro saMparka karavA vinaMti che. E-Book available on : www.jayeshsheth.com - saMparka ane prApti sthAna - zaileza punamacaMda zAha - 402, pArijAta, svAmI samartha mArga, (hanumAna krosa roDa naM 2), vilepArle (IsTa), muMbaI - 400057. phona naM 2613 3048 mobAIla naM 98924 3679973032 81334 jayakaLA nalina gAMdhI - sI/502, eDavenTa nila resIDansI, pUrNaprajJA hAIskulanI pAchaLa, bharUcA roDa, bhATalAdevI maMdiranI sAme, dahisara (IsTa), muMbaI - 400 068. phona naM 2895 2530 mobAIla naM 98336 77447 / 98219 pa2530 TAIpa seTIMga H samIra pArekha - krieTIva peja seTarsa phona : 98690 09907 mudrAga : nileza pArekha - pArasa prinTsa, goregAma, muMbaI phona : 99691 76432 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IV samyagdarzananI rIta anumodaka jayakaLA nalina gAMdhI parivAra sva. saralAbena bAbulAla saMgharAjakA parivAra Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM zrI mahAvIrAya namaH 1 lekhakanA hRdayodgAro 1. paMca parameSThI bhagavaMtone namaskAra karIne zAstra ane svAnubhUtinA AdhAre bahujana hitAya, bahujana sukhAya samyagdarzana ke je mokSamArgano daravAjo che, te samyagdarzananI vidhi ane tenA mATe Avazyaka bhAva vize arthAt zenI bhAvanA bhAvavAthI samyagdarzana pragaTe te arthAta samyagdarzana mATe ciMtana-mananano viSaya ane tenA spaSTIkaraNa mATe dravyaguNaparyAyamaya sapa vastu ke je utpAda-vyayadhruvarUpa paNa che te ane dhyAna ke je kevaLajJAna, kevaLadarzana ane muktinuM kAraNa che tenA vize vizeSa spaSTIkaraNa sahita samajAvavAno prayAsa ame A pustakamAM karela che. A pustaka amAruM pUrve prakAzita 'dRSTino viSaya' nAmanA pustakamAM navuM ciMtana umerIne banAvavAmAM AvyuM che. mumukSu jIvone amAro anurodha che ke Apa A pustaka zarUAtathI aMta sudhI adhyayana/vAMcana karIne potAno mata banAvo anyathA nahIM. jo ApaNe thoDuMka/adhUruM vAMcIne ke amuka aMza vAMcIne potAno mata banAvI laIe to te ApaNA mATe ja hAnikAraka che. ahIMyA hAni eTale anaMta saMsAra, je bahu ja du:khadAyaka che. mane nAnI uMmarathI ja satyanI zodha hatI ane tene mATe sarva darzanano abhyAsa karyo ane aMte jainadarzananA abhyAsa pazcAt 1999mAM 38 varSanI uMmare mane satyanI prApti thaI arthAt teno anubhava/ sAkSAtkAra thayo. tapazcAt jainazAstrono punaH punaH svAdhyAya karatAM aneka vakhata satyano arthAt zuddhAtmAno anubhava thayo ke jenI rIta A pustakamAM zAstronA AdhArasaha sarve janonA lAbhArthe ApavAno prayatna karela che. dareka jaina saMpradAyamAM samyagdarzana vizenAM to aneka pustako che ke jemAM samyagdarzananA prakAro, samyagdarzananA bhedo, pAMca labdhio, samyagdarzananAM pAMca lakSaNo, samyagdarzananAM ATha aMgo, samyagdarzananA 25 maLa, vagere viSayo upara vistArathI varNana che; paraMtu temAM samyagdarzananA viSaya vizenI carcA bahu ja ochI jovAmAM Ave che, tethI ame tenA upara prastuta pustakamAM thoDo prakAza pAtharavAno prayAsa karela che. ame koI paNa mata - paMthamAM nathI. ame mAtra AtmAmAM chIe arthAt mAtra AtmadharmamAM ja chIe, tethI karIne atre ame koI paNa mata - paMthanuM maMDana athavA khaMDana na karatAM mAtra AtmArthe Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta je upayogI che te ja ApavAnI koziza karela che, mATe sarve janoe tene te ja apekSAe samajavuM evo amAro anurodha che. ame A pustakamAM je paNa jaNAvela che, te zAstranA AdhAre ane anubhavIne jaNAvela che; chatAM paNa koIne amArI vAta taraMgarUpa lAgatI hoya, to teoe A pustakamAM jaNAvela viSayane koI paNa zAstra sAthe meLavI jovo athavA to pote anubhavIne pramANa karI jovo - A be sivAya anya koI parIkSaNanI rIta nathI. koI potAnI dhAraNAne anukULa na hovAthI amane taraMga mAne, to emAM amAruM kAMI nukasAna nathI; kAraNa ke tenAthI amArA AnaMdanI bharatImAM koI paNa UNapa AvavAnI nathI, paraMtu nukasAna to mAtra taraMga mAnavAvALAnuM ja thavAnuM che. chatAM Apane evuM lAgatuM hoya ke Ape dhArI rAkhela che te ja sAcuM che, to Apane amo kahIe chIe ke, Apa ApanI dhAraNA anusAra AtmAnubhUti karI lo, to bahu sarasa, ane jo Apa ApanI dhAraNA anusAra varSo sudhI prayatna karyA bAda paNa bhAvabhAsana (tattvano nirNaya) sudhI na pahoMcyA ho, ane tattvanI carcA ane vAdavivAda ja karatAM rahyAM ho, to Apa A pustakamAM ame darzAvela viSaya para jarUra vicAra karo. jo Apa vicAra karazo to tattvano nirNaya to acUka ja thaze evo amane vizvAsa che, mATe A pustakamAM je viSaya jaNAvela che tenA upara sarvene vicAra karavA amAro anurodha che. ame koI vAdavivAdamAM paDavA mAgatA nathI, mATe jene A vAta na samajAya athavA na jace teo amone mApha kare, micchAmI dukkaDam ! uttama kSamA ! A kALamAM jainasamAja be vibhAgamAM vaheMcAI gayela che, jemAMthI eka vibhAga evo che ke je mAtra vyavahAranayane ja mAnya kare che, mAtra tene ja prAdhAnya Ape che ane mAtra tenAthI ja mokSa mAne che; jyAre bIjo vibhAga evo che ke je mAtra nizcayanayane ja mAnya kare che, mAtra tene ja prAdhAnya Ape che ane mAtra tenAthI ja mokSa mAne che. paraMtu kharekharo mokSamArga nizcaya-vyavahAranI yogya saMdhimAM ja che ke je vAta mAtra koIka viralA ja jANe che; jema ke puruSArthasiddhi-upAya gAthA 8mAM paNa kahyuM che ke je jIva vyavahAranaya ane nizcayanayane vastusvarUpa vaDe yathArthapaNe jANIne madhyastha thAya che arthAt nizcayanaya ane vyavahAranayanA pakSapAtarahita thAya che, te ja ziSya upadezanA saMpUrNa phaLane pAme che (arthAt samyagdarzana pAmIne mokSa meLave che)." jyAre sAMpratakALe (vartamAna kALe) moTA bhAgano jainasamAja vyavahAranayane ja prAdhAnya Ape che ane nizcayanayanI ghora avagaNanA kare che athavA virodha kare che ke jethI karI tevo samAja jAye-ajANya paNa ekAMta matarUpa pariName che ke jene bhagavAne pAkhaMDIno mata jaNAvela che, ane jaina samAjano bIjo varga ke je nizcayanayane ja prAdhAnya Ape che ane vyavahAranayanI ghora avagaNanA kare che athavA virodha kare che, te samAja paNa jANe-ajANe ekAMta matarUpa pariName che ke jene paNa bhagavAne pAkhaMDIno mata ja jaNAvela che. ame A pustakamAM nizcaya-vyavahAranI yogya saMdhi samajAvavAno prAmANika prayatna karela Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhakanA hRdayodgAro che ke jene sarva jainasamAja yogya rIte samajIne ArAdhe, to jaina dharmamAM AmUla krAnti AvI zake tema che ane atyAre je ekAMta prarUpaNAo cAle che ke je pAkhaMDa matarUpa che te aTakI zake tema che. 3 mAtra vyavahAranayane ja mAnya karI ane tene ja prAdhAnya ApatuM eka udAharaNa che: samyagdarzananuM svarUpa; mAtra vyavahAranayane ja mAnya karanArA moTA bhAganA jaino evuM mAne che ke, samyagdarzana eTale sAta/nava tattvonI (svAtmAnubhUti vagaranI) zraddhA athavA sAcA deva-guru-zAstranI (svAtmAnubhUti vagaranI) zraddhA. samyagdarzananI A vyAkhyA vyavahAranayanA pakSanI che, paraMtu nizcayanayanA mate je ekane arthAt AtmAne jANe che te ja sarvane arthAt sAta/nava tattvone ane sAcA deva-guru-zAstrane jANe che kAraNa ke eka AtmAne jANatAM ja te jIva sAcA deva tattvano aMze anubhava kare che ane tethI ja te sAcA devane aMtarathI oLakhe che ane tema sAcA devane jANatAM ja arthAt (svAtmAnubhUti sahitanI) zraddhA thatAM ja te jIva tevA deva banavAnA mArge cAlatA sAcA gurune paNa aMtarathI oLakhe che ane sAthe - sAthe te jIva tevA deva banavAno mArga batAvatA sAcA zAstrane paNa oLakhe che. ja nizcaya samyagdarzananI sAcI vyAkhyA AvI hovA chatAM vyavahAranayanA pakSavALAne samyagdarzananI AvI sAcI vyAkhyA mAnya nathI hotI athavA teo AvI vyAkhyAno ja virodha kare che ane tethI karIne teo samyagdarzana eTale sAta/nava tattvonI kahevAtI (svAtmAnubhUti vagaranI) zraddhA athavA sAcA devaguru-zAstranI kahevAtI (svAtmAnubhUti vagaranI) zraddhA eTaluM ja mAnatAM hoIne teone 'svAtmAnubhUti vagaranI zraddhA' ane 'svAtmAnubhUti sahitanI zraddhA' vacceno pharaka ja jANatA hotA nathI athavA jANavA ja mAgatA nathI; tethI karIne teo samyagdarzana ke je dharmano pAyo che tenA vize ja ajANa rahIne AkhI jiMdagI kriyA-dharma uttama rIte karavA chatAM paNa saMsAranA aMta mATeno dharma pAmatA nathI, je karuNA upajAve tevI vAta che. tevI ja rIte jeo mAtra nizcayanayane ja mAnya karI ane tene ja prAdhAnya Ape che teo mAtra jJAnanI zuSka (korI) vAtomAM ja rahI jAya che ane AtmAnI yogyatA vize athavA mAtra pAyAnA sadAcAra vize paNa ghora upekSA sevIne, teo paNa saMsAranA aMta mATenA dharmathI to dUra ja rahe che. taduparAMta AvA lokone prAyaH svacchaMdatAnA kAraNe arthAt puNyane ekAMte heya mAnavAnA kAraNe puNyano paNa abhAva hovAthI bhavanAM paNa ThekANAM rahetAM nathI, je vAta paNa adhika karuNA upajAve tevI ja che. tevI ja rIte jainasamAjamAM eka nAno varga evo paNa che ke jeoe vastu-vyavasthAne ja vikRta karI nAkhela che; teo dravya ane paryAyane e hade alaga mAne che jANe ke te be alaga dravyo na hoya ! teo eka abheda dravyamAM upajAvIne jaNAvela guNa-paryAyane paNa bhinna samaje che arthAt dravyanuM samyaka svarUpa samajAvavA dravyane apekSAe guNa ane paryAyathI bhinna jaNAvela che. tene teo vAstavika rIte bhinna samaje che; dravya ane paryAyane be bhAva na mAnatAM teo tene be bhAgarUpa mAnavA sudhInI prarUpaNA kare che ane Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta AgaLa temAM paNa sAmAnya-vizeSa evA be bhAganI kalpanA kare che. A rIte vastu-vyavasthAnI ja vikRta rIte prarUpaNA karIne teo paNa saMsAranA aMta mATenA dharmathI to dUra ja rahe che. te uparAMta AvA lokone paNa prAya: svacchaMdatAnA kAraNe puNyano abhAva thavAthI bhavanAM ThekANAM nathI rahetAM, je vAta paNa atyaMta karuNA upajAve tevI ja che. atyAre jaina samAjamAM pravartatI tattva vizenI AvI gerasamajone dUra karavA ame amArA AtmAnI anubhUtipUrvakanA vicAro, zAstranA AdhArasahita A pustakamAM prastuta karIe chIe, jeno vicAraciMtana-manana Apa khullA manathI ane 'sAruM te ja mAruM ' ane sAcuM te ja mAruM ' evo abhigama apanAvIne karazo, to avazya Apa paNa tattvanI pratIti jarUra karI zakazo evo amane vizvAsa che. atre amArA mATe je ame saMbodhana vAparela che te koI mAnavAcaka zabda na samajavo, paraMtu teno artha trikALavartI AtmAnubhavIo che; kAraNa ke trikALavartI AtmAnubhavIonI svAtmAnubhUti eka samAna ja hoya che. A pustaka taiyAra karavAmAM ame je je graMthono AdhAra lIdhela che, te mATe ame temanA lekhako evA AcArya bhagavaMtonA, te graMthonI TIkA racanArAonA, anuvAdakonA tathA prakAzakonA hRdayapUrvaka AbhArI chIe. dareka graMthanI gAthAno anvayArtha ane bhAvArtha " " mAM Apela che. amane A pustaka taiyAra karavAmAM aneka lokoe alaga-alaga rIte sahakAra Apela che, te sarvenA ame traNI chIe; tethI te sarveno ame hRdayapUrvaka AbhAra mAnIe chIe. amArA AtmAnI anubhUtipUrvakanA vicArone Apa parIkSA karIne ane atre Apela zAstronA AdhArathI svIkAra karIne samyagdarzana pragaTa karo ke jethI Apa paNa dharmarUpa pariNamo ane mokSamArga upara agresara banI aMte siddhatvane pAmo e ja abhyarthanA saha. prastuta pustakamAM jANye-ajANye mArAthI kAMI paNa jinAjJA viruddha lakhAyuM hoya to trividha trividhe mArA micchAmi dukkaDaM ! uttama kSamA ! muMbaI, 12/12/2018. c.A. jayeza mohanalAla zeTha Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvabhUmikA pahelAM ApaNe ApaNI anAdinI vArtA (story) samajI laIe. tenA mATe ApaNe prAthamika kALagaNatarI samajavI Avazyaka che. ApaNe kALane sekaMDa, miniTa, kalAka ItyAdi rUpathI jANIe chIe; paraMtu ApaNI vArtA samajavA mATe ApaNe upamA kALa, je asaMkhyAta varSono hoya che, te jANavA Avazyaka che. tenA mATe ame pahelA upamA kALanI vyAkhyA karIe chIe. temAM zvetAMbara-digaMbara AmnAyamAM thoDo pharaka hoI zake che, eTale ahIM batAvela vyAkhyAmAM koI saMmata na hoya to paNa takalIpha nathI; Apa tene zabdake aMkanA rUpamAM grahaNa na karatA ane A vyAkhyAnA sAcA khoTApaNAnA vivAdamAM paNa na paDatA te kALagaNatarInuM bhAvabhAsana jarUra karaje, evuM Apa saune AmAruM nivedana che. (lagabhaga 6000 kilomITara lAMbo, teTalo ja pahoLo ane teTalo ja UMDo kUvo (palpa) banAvI tene uttama bhogabhUminA sAta divasanA janmelA gheTAnA vALanA (lagabhaga ApaNA vALanA 512 mA bhAga jeTalo pAtaLo) jINAmAM jINA TukaDAthI (eTalA jINA TukaDA ke jenA be TukaDA na thaI zake tenAthI) ThasoThasa bharavAno che. pachI dara 100 varSe te kUvAmAMthI eka vALano TukaDo bahAra kADhavAno che. AvI rIte vALano ekaeka TakaDo kADhatAM kADhatAM jyAre Akho kuvo khAlI thaI jAya eTalA kALane eka vyavahAra palyopama kahevAmAM Ave che. AvA eka vyavahAra palyopamane asaMkhyAta vaDe guNAkAra karatAM je saMkhyA Avaze, teTalA kALane eka udAra palyopama kahevAya che. AvA eka udAra palyopamane asaMkhyAta vaDe guNAkAra karatAM je saMkhyA Avaze, teTalA kALane eka addho palyopama kahevAya che. AvA eka karoDa addho palyopamane dasa karoDa addho palyopamathI guNAkAra karatAM je saMkhyA Avaze, teTalA kALane eka sAgaropama kahevAya che. AvA eka karoDa sAgaropamane 20 karoDa sAgaropamathI guNAkAra karatAM je saMkhyA Avaze, teTalA kALane eka kALacakra kahevAya che. AvA anaMtAnaMta kALacakra vItatA eka pudgala parAvartana kALano anaMtamA bhAgano samaya vyatIta thAya che. ATalo moTo che eka pudgala parAvartana kALa, eTale ke eka pudgala parAvartana kALanA anaMtamA bhAgamAM anaMtAnaMta kALacakra hoya che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta have ApaNe ApaNI vArtA samajIe. anAdithI ApaNe saMsAramAM bhramaNa karI rahyA chIe. ahIMyA jema ApaNuM ghara hoya che ane ApaNe kyAMya yAtrA para jaIe to harIpharIne ghare avazya pAchA AvI jaIe chIe. tevI ja rIte ApaNA AtmAnuM anAdithI eka ja nivAsasthAna che, tenuM nAma che nigodA nigoda eTale anaMtAnaMta AtmAonuM eka ja zarIramAM sAthe rahevuM ane eka kALe ja te sarvenuM janma-maraNa hoya che. teonuM AyuSya lagabhaga eka zvAsozvAsanA 18mA bhAga pramANa (jeTaluM) hoya che, arthAt teonuM vAraMvAra janma-maraNa thatuM ja rahe che. ApaNAM zarIranA sADAtraNa karoDa romakUpamAM garama soya bhoMkIne zarIranI mATImAM ragaDapaTTI karavAmAM Ave temAM jeTaluM duHkha thAya che, teTaluM duHkha bhagavAne janma vakhatanuM batAvyuM che ane maraNa samayanuM duHkha enAthI anekagaNuM vadhAre hoya che. AvuM janma-maraNanuM duHkha nigodanA jIvone lagAtAra hoya che, tethI nigodanA jIvone sAtamI narakanA jIvothI anekagaNuM vadhAre duHkha hoya che ema bhagavAne kahyuM che. anAdithI ApaNe nigodamAM AvAM duHkho sahana karatA hatA. tene avyavahAra rAzi athavA nitya nigoda paNa kahevAya che. aneka bhavya jIvo evA paNa che ke je kyAreya nitya nigodamAMthI bahAra nIkaLavAnA ja nathI. jyAre eka jIva mokSa pAme che, tyAre eka jIva avyavahAra rAzimAMthI vyavahAra rAzimAM Ave che. A rIte ApaNe anaMtAnaMta pudgala parAvartana kALa vItyA pachI nigodamAMthI nIkaLI beIndriyAdi gatimAM praveza meLavyo che. je ApaNe mATe atyAra sudhIno sauthI moTo jekloTa (inAma/ pAritoSika) che. nigodamAMthI bahAra nIkaLyA pachI ekendriya, beIndriya, traNa indriya, cAra indriya, asaMzI paMcendriya, naraka, yugaliyA manuSya, paMcendriya tiryaMca, paMcendriya tiryaMca yugaliyA, deva vagere gatiomAM asaMkhyAta-asaMkhyAta kALa vitAvyA pachI ApaNane karmabhUmimAM manuSya rUpe janma maLe che. aneka manuSya-janma pAmyA pachI kyAreka eka vakhata ApaNo janma AryakSetramAM thAya che. aneka vAra AryakSetramAM manuSya-janma pAmyA pachI kyAreka eka vakhata ApaNo janma uccakuLamAM thAya che. uccakuLamAM manuSya janma pAmyA pachI kyAreka eka vakhata ApaNane paripUrNa indriyo sAthe nirogI zarIra maLe che. aneka vAra indriyonI paripUrNatA ane nirogI zarIra maLyA pachI kyAreka eka vakhata ApaNane dirdhAyu maLe che. aneka vAra dIrdhAyu maLyA pachI kyAreka eka vakhata ApaNane satya dharma maLe che. aneka vAra satya dharma maLyA pachI kyAreka eka vakhata ApaNane te satya dharmamAM ruci jAge che. aneka vAra ApaNane satya dharmamAM rUci jAgavAthI kyAreka eka vakhata ApaNane te satya dharma upara zraddhA thAya che. AvI zraddhAne parama durlabha batAvavAmAM AvI che. A rIte manuSya-janmathI satya dharmamAM ruci sudhInI prApti eka-ekthI anekagaNI durlabha Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvabhUmikA durlabhatara-durlabhatama batAvavAmAM AvI che. AvI durlabhatama vastu meLavIne ApaNe teno upayoga, parama durlabha kahevAya tevI zraddhA prApta karavAmAM ane tenA phalasvarUpa evo vairAgya prApta karavAmAM ja lagADavA yogya che. te yogyatAnI prApti paNa ekamAtra AtmaprApti(samyagdarzanaprApti)nA lakSyathI thavI joIe, anyathA nahIM. kema ke ekamAtra samyagdarzananI prAptina thavAthI ja anaMtAnaMta kALathI ApaNe A saMsAramAM anaMta duHkha sahana karatAM karatAM bhramaNa karI rahyA chIe arthAt samyagdarzana ja mokSano paravAno che. A rIte ApaNe anaMta vAra durlabha evuM manuSya-janma Adi prApta karIne paNa eka samyagdarzananI prAptina thavAthI anaMta kALa nigodamAM pasAra karyo che. kema ke eka vAra ApaNe nigodamAMthI nIkaLI 2000 sAgaropamamAM mokSa prApta nathI karatAM, to niyamathI pharIthI nigodane ja prApta karIe chIe. eka jIva apekSAe nigodamAM rahevAno kALa (kAyasthiti) 2.5 pula parAvartana jeTalo che arthAt te jIva ra.5 pudgala parAvartana kALa sudhI satata nigodamAM ja janma-maraNa karato rahI zake che. 2.5 pudgala parAvartana kALa pachI jo te jIva thoDA kALa mATe pratyeka ekendriyamAM jaI pAcho nigodamAM Ave, to bIjA 2.5 pudgala parAvartana kALa sudhI te jIva nigodamAM ja janma-maraNa karato rahI zake che. koI eka jIva sAthe AvuM asaMkhyAta vAra paNa thaI zake che arthAt koI eka jIva asaMkhyAta pudgala parAvartana kALa sudhI ekendriyamAM rahI zake che. te jIvane anaMtAnaMta kALa sudhI anaMtAnaMta duHkha sahana karavA paDe che. arthAt nigodathI nIkaLI pharIthI manuSya-janma Adi prApta karavo atyaMta atyaMta kaThina/muzkela che. eTalA mATe bhagavAne ekendriyamAMthI bahAra nIkaLavAne ciMtAmaNI ratnanI prAptithI paNa adhika durlabha jaNAvela che. A tathya/satyane yAda karIne vartamAna jIvanane ekamAtra AtmaprAptimAM ja lagAvavA yogya che, A vAtane roja yAda karavI joIe. kharekhara A vAta kyAreya bhUlavA jevI to nathI ja. A kAraNathI ja ame A pustakamAM mukti jhaMkhanAra mumukSu jIvone mATe samyagdarzananI vidhinuM yathAsaMbhava varNana karavAno prayAsa karI rahyA chIe. IcchA duHkhanuM kAraNa che. mATe jyAM sudhI sarva IcchAonuM yogya zamana (nAza) na thAya tyAM sudhI sukha maLavuM asaMbhava ja che. IcchAono nAza samyagdarzana prApta karavA mATe yogyatA rUpe paNa che, kema ke IcchAonA nAzathI ja vairAgyano janma thAya che. jyAM sudhI eka paNa sAMsArika IcchA che tyAM sudhI saMsArano nAza nathI thato. IcchA manamAM utpanna thAya che e kAraNe pahelA manamAMthI saMsArano nAza thavo Avazyaka che. manamAMthI saMsArano nAza thatAM ja bahAramAM mAtra yaMtravat kArya thatuM rahe che, paraMtu saMsAranuM AMtarika cAlaka baLa khatama thaI jAya che. IcchA A saMsAranuM eMjina che. anAdithI jIva icchApUrti mATe bhAgI rahyo che, paNa Aja sudhI jIvanI IcchApUrti thaI nathI, kema ke jyAre koI IcchApUrti thAya che tyAM sudhImAM bIjI aneka navI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta IcchAono janma thaI cUkayo hoya che. A rIte jIva IcchApUrtinA prayAsanA kAraNe anaMta saMsAramAM rakhaDI rahyo che. jo A janmamAM paNa ApaNe IcchAonuM yathArtha zamana (nAza) na karI zakyA, to hajI keTalA kALa sudhI saMsAramAM bhramaNa karatA rahIzuM, enI khabara nathI. IcchApUrtimAM sahAyaka athavA avarodha karanAra pratye kramazaH rAga athavA DheSa thAya che, te rAga-dveSa paNa saMsAra ane anaMta duHkhonuM eka kAraNa bane che. anAdithI ApaNo AtmA A saMsAramAM samyagdarzananA abhAvanA kAraNe ja rakhaDe che arthAt anaMta pudgala parAvartanathI ApaNo AtmA A saMsAramAM anaMta duHkho sahana karato phare che ane tenuM mukhya kAraNa che mithyAtva arthAt samyagdarzanano abhAva. A mithyAtva potAno mahAna zatru che evuM jJAna na hovAne kAraNe ghaNAM jIvo anya-anya zatrunI kalpanA karIne ApasamAM laDatAM jaNAya che ane emAM ja A amUlya jIvana puruM karIne pachI anaMta kALanAM duHkhone AmaMtraNa Ape che. paramAtmaprakAza - trividha AtmAdhikAra gAthA 65mAM paNa jaNAvela che ke, "A jagatamAM (Tn the Universe) evo koI paNa pradeza nathI ke jyAM coryAsI lAkha jIvayonImAM UpajIne, bhedabheda ratnatrayanA pratipAdaka jina vacanane prApta nahi karato A jIva anAdikALathI na bhamyo hoya." sarva AtmA svabhAvathI sukhasvarUpa ja hovAthI sukhanA ja Icchuka hoya che, chatAM sAcA sukhanI jANa athavA anubhava na hovAne kAraNe anAdithI ApaNo AtmA zArIrika - indriyajanya sukha ke je kharekharuM sukha nathI paraMtu te mAtra sukhAbhAsarUpa ja che arthAt te sukha duHkhapUrvaka ja hoya che arthAt te sukha IndriyonA AkuLatArUpa duHkhane/vegane zAMta karavA ja sevavAmAM Ave che, chatAM te sukha agnimAM iMdhaNarUpa ja bhAga bhajave che arthAt te sukha pharI pharI tenI IcchArUpa duHkha jagADavAnuM ja kAma kare che ane te sukha (bhoga) bhogavatAM je navA pApa baMdhAya che te navAM duHkhonuM kAraNa bane che arthAt tevuM sukha duHkhapUrvaka ane duHkharUpa phaLasahita ja hoya che tenI pAchaLa ja pAgala banIne bhAgyo che. bIjuM, zArIrika-indriyajanya sukha kSaNika che, kAraNa ke te sukha amuka kALa pachI niyamathI javAvALuM che arthAt jIvane AvuM sukha mAtra trasaparyAyamAM ja maLavA yogya che ke je bahu ochA kALa mATe hoya che, pachI te jIva niyamathI ekendriyamAM jAya che ke jyAM anaMtakALa sudhI anaMta duHkho bhogavavA paDe che, ane ekendriyamAMthI bahAra nIkaLavuM paNa bhagavAne ciMtAmaNi ratnanI prApti tulya durlabha jaNAvela che. A indriyonA viSayo para prIti (prema) paNa anaMta saMsAranuM kAraNa che. ApaNe anaMta vAra IndriyonA viSayonA bhoga bhogavyA che, paraMtu IndriyonA bhoga bhogavavAthI kyAreya mana bharAtuM nathI UlaTuM te adhika baLavAna bane che, eTale vadhAre mAge che. je rIte agnimAM lAkaDAM nAkhatAM te adhika baLavAna bane che, te ja prakAre indriyone jeTalI vadhu bhogasAmagrI ApIzuM, tema tenI abhilASA ghaTatI nathI paraMtu vadhe che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvabhUmikA evI ja rIte AtmAnuzAsana gAthA 51mAM jaNAvela che ke, "kALA nAga jevA prANanAza karavAvALA evA e bhoganI tIvra abhilASAthI bhUta, bhAvi ane vartamAna bhavone naSTa karI te akhaMDita mRtyuthI anaMta vAra mAryo ane AtmAnA sarvasvAdhIna sukhano nAza karyo. mane to lAge che ke tuM avivekI, paraloka bhayathI rahita, nirdaya ane kaThora pariNAmI che. kAraNa, mahApuruSothI niMdita vastuno ja tuM abhilASI thayo che. dhikkAra che e kAmI puruSone ke jenuM aMtaHkaraNa nirantara kAmakrodharUpa mahAgraha (DAkupizAca)ne vaza rahyA kare che ! evo prANI A jagatamAM zuM zuM nathI karato ? sarva kukarma kare che." anAdithI je mAro koI sauthI moTo duzmana hoya to te huM pote ja chuM. anAdithI jo mane koIe sauthI vadhu Thagyo hoya to te huM pote ja chuM. kema ke anAdithI meM potAne khoTA tarkomAM, pakSamAM, AgrahamAM, haThAgrahamAM, kadAgrahamAM phasAvI rAkhyo che. A kAraNathI ApaNe potAne svacchaMdatAthI mukti ApavAmAM asaphaLa rahyA chIe ane ema ja ApaNe potAne ThagatA rahyA chIe. huM A badhuM choDIne mAro mitra paNa banI zakuM chuM. tenI rIta bahu ja saraLa che. huM mArA jUThA tarka, pakSa, Agraha, haThAgraha, kadAgraha ane svacchaMdatA choDI sAcuM e ja mAruM ane sAruM e ja mAruM A sUtrane apanAvIne mAre mArA parama mitra banavuM che. AgaLa AtmAnuzAsana gAthA 54mAM paNa jaNAvela che ke, "he jIva! A apAra ane athAha saMsAramAM paribhramaNa karatAM karatAM te aneka yonio dhAraNa karI, mahAdoSayukta saptadhAtumaya maLathI baneluM evuM tAruM A zarIra che, krodhAdi kaSAyajanya mAnasika ane zArIrika duHkhothI tuM niraMtara pIDita che. hInAcara, abhakSa bhakSaNa ane durAcAramAM tuM nimagna thaI rahyo che ane ema karI karIne tuM tArA AtmAne ja niraMtara ThagI rahyo che. vaLI javAthI grasta (grahAyelo) che. mRtyunA mukha vacce paDyo che. chatAM vyartha unmatta thaI rahyo che, e ja parama Azcarya che! tuM AtmakalyANano kaTTo zatru che ? athavA zuM akalyANane vAMcche che ?" keTalAka jIvo evA paNa che je puNyArjanane ja mokSamArga mAne che. teo nizcaya samyagdarzananI prAptinA lakSa vagara mAtra puNyArjanamAM ja lAgyA rahe che ane tenAthI ja mokSa mAne che. AvA bALa jIvo upara karuNA karIne, yogasAra doharA 15mAM AcArya bhagavaMte jaNAvela che ke, "vaLI je tuM potAne to jANato nathI (arthAt samyagdarzana nathI) ane sarvathA ekaluM puNya ja karato rahIza to paNa tuM vAraMvAra saMsAramAM ja bhramaNa karIza ane zivasukhane pAmI zakIza nahi." arthAt samyagdarzana vagara zivasukhanI (mokSanI) prApti zakya ja nathI. AgaLa yogasAra doharA pa3mAM paNa AcArya bhagavaMta jaNAve che ke, "zAstra bhaNavA chatAM paNa jeo AtmAne jANatA nathI (arthAt jeone samyagdarzana nathI) teo paNa jaDa che; te kAraNe A jIvo nizcayathI nirvANane pAmatA nathI e vAta spaSTa che." arthAt mithyAtva Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 samyagdarzananI rIta (arthAt samyagdarzananI gerahAjarI) e anaMta saMsAranuM cAlakabaLa che arthAt mithyAtva e sarve pApono rAjA che ke je samyagdarzanathI ja haNAya che arthAt samyagdarzana nirvANane pAmavA mATe arthAt zAzvata sukhanI prApti arthe te parama Avazyaka che. tethI ja svAmikArtikeyAnuprekSA gAthA ra90thI ra96mAM jaNAvela che ke, A manuSyagati, AryakhaMDa, uccakuLa, dhanavAnapaNuM, indriyonI paripUrNatA, nIrogI zarIra, dIrdhAyu, bhadra pariNAma, saraLa svabhAva, sAdhupuruSonI saMgati, samyagdarzana-sat zraddhAna, cAritra vagere eka ekathI adhika adhika durlabha che. AtmAnuzAsana gAthA 75mAM jaNAvela che ke, "manuSyaprANInI durlabhatA ane uttamatAne laIne vidhirUpa maMtrIe tenI aneka prakAre rakSA karI duSTa pariNAmI narakanA jIvone adhobhAgamAM rAkhyA - devone Urdhva bhAgamAM rAkhyA; lokanI cAre tarapha aneka mahAna alaMdhya samudra tathA tenI cAre tarapha ghanodadhi, ghana ane tanu e nAmanA traNa pavanathI vIMTI vistIrNa koTa karI rAkhyo ane vacce pUrNa jatanathI manuSyaprANIne rAkhyA........ svAmikArtikeyAnuprekSA gAthA 297mAM paNa jaNAvela che ke, "jema mahAna samudramAM paDI gayeluM ratna pharI pAmavuM durlabha che tema A manuSyapaNuM pAmavuM durlabha che, evo nizcaya karI he bhavya jIvo! A mithyAtva ane kaSAyane choDo evo zrIguruono upadeza che." mATe A amUlya - durlabha manuSyajanma mAtra zArIrika-indriyajanya sukha ane tenI prApti pAchaLa kharcavA jevo nathI, paraMtu tenI eka paNa paLane vyartha na gumAvatAM, mAtra ne mAtra, tvarAe zAzvata sukha evA Atmika sukhanI (samyagdarzananI) prApti arthe ja lagAvavA yogya che. arthAt jo A bhava samyagdarzana pAmyA vagarano gayo to pachI anaMta kALa sudhI Avo samyagdarzana pAmavAne yogya bhava maLavo durlabha ja che tethI sarve janone amAro anurodha che ke Ape ApanuM vartamAna pUrNa jIvana samyagdarzana pAmavA mATe ja lagAvavA yogya che ane tethI karIne ja ame prastuta pustakamAM samyagdarzana prApta karavAnI vidhi/rIti ane ene pAmavA mATe je viSayanuM manana-ciMtana karI temAM ja ekatra karavA yogya che tevo viSaya (daSTino viSaya) jaNAvIzuM. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana samyagdarzana e mokSamArgano daravAjo che. arthAt nizcaya samyagdarzana vagara mokSamArgamAM praveza ja thato nathI, ane mokSamArgamAM praveza vagara avyAbAdha sukhano mArga paNa sAdhya thato nathI. arthAt mokSamArgamAM praveza ane pachInA puruSArthathI ja siddhatva rUpe mArga phaLa maLe che anyathA nahi. samyagdarzana vagara bhavakaTI paNa thatI nathI, kAraNa ke samyagdarzana thayA pachI ja jIva ardhapudgala parAvartana kALathI adhika saMsAramAM raheto nathI te ardhapudgala parAvartana kALamAM jarUra siddhatvane pAme ja che ke je sat-citAnaMdasvarUpa zAzvata che. tethI samajAya che ke A mAnavabhavamAM jo kAMI paNa karavA jevuM hoya to te eka mAtra nizcaya samyagdarzana ja prathamamAM prathama prApta karavA jevuM che ke jethI karIne potAne mokSamArgamAM praveza maLe ane puruSArtha phoravatAM AgaLa siddhapadanI prApti thAya. atre e samajavuM Avazyaka che ke je sAcA deva-guru-dharma pratye zraddhArUpa athavA to nava tattvanI zraddhArUpa samyagdarzana che, te to mAtra vyavahArika upacArarU5) samyagdarzana paNa hoI zake che ke je mokSamArganA praveza mATe kAryakArI gaNAtuM nathI, kAraNa ke nizcayanayanA mate je ekane arthAt AtmAne jANe che te ja sarvane arthAt sAta/nava tattvone ane sAcA deva-guru-zAstrane jANe che. kAraNa ke eka AtmAne jANatAM ja te jIva sAcA deva tatvano aMza anubhava kare che ane tethI te sAcA devane aMtarathI oLakhe che, ane tema sAcA devane jANatAM ja arthAt zraddhA thatAM ja te jIva tevA deva banavAnA mArge cAlatA sAcA gurune paNa aMtarathI oLakhe che ane sAthe sAthe te jIva tevA deva banavAno mArga batAvatA sAcA zAstrane paNa oLakhe che. A rIte svAnubhUti (svanI anubhUti) sahitanuM samyagdarzana arthAt bhedajJAna sahitanuM samyagdarzana ja nizcaya samyagdarzana kahevAya che ane tenA vagara mokSamArgamAM praveza paNa zakya nathI, tethI karIne atre jaNAvela samyagdarzana te nizcaya samyagdarzana ja samajavuM. jainasamAjamAM samyagdarzana para ghaNuM badhuM lakhavAmAM AvyuM che, paraMtu nizcaya samyagdarzananA durlabhapaNAne lIdhe, tenI anubhavasiddha rIta (sAdhya karavAnI rIta) ochI jovAmAM Ave che. samyagdarzana mATe ame aneka saMpradAyomAM aneka mumukSu jIvone gaMbhIratAthI prayAsa karatA joyA che. paraMtu teone upayukta Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta mArgadarzana na maLatAM tevA jIvo thoDo samaya sudhI bharapUra prayAsa karIne pachI hataprabha (hatAza) thaI jAya che. tyAre AvA loko nirAzAthI gherAI jAya che ane ghaNAM loko tene potAnI bhavitavyatA (niyati) para choDI de che. emAMnA amuka loko koI ne koI potAnI pasaMdagInI sAMpradAyika kriyAomAM athavA kramamAM lAgI jAya che. amuka loko Azrama, maMdira, sthAnaka, tIrtha athavA sAMpradAyika vyavasthAnAM kAryomAM lAgI jAya che. te kAryo kharAba nathI paraMtu AtmAnuM lakSya choDIne tene ja dharma mAnavo te bhUla che. amuka loko devane prasanna karavAnI ArAdhanAmAM lAgI jAya che ane ene ja dharma mAne che. amuka loko devane prasanna karavAnI ArAdhanAthI utpanna thayelI mAmUlI siddhimAM ja rokAI jAya che, ane ene ja dharma ane dharmanI prabhAvanA mAne che, enAthI ja potAno ahaMkAra puSTa kare che. amuka loko prApta karelA kSayopazama jJAnamAM ja rokAI jAya che ane enAthI ja potAno ahaMkAra puSTa kare che. amuka loko dhyAna (ArtadhyAna) pAchaLa paDI jAya che. dhyAnathI ja samyagdarzana maLaze evuM mAnIne AtmAno anubhava na hovAne kAraNe dehAdinuM ja dhyAna karatA hoya che, jene zAstramAM ArtadhyAna kahyuM che ke jene tiryaMca gatinuM kAraNa mAnyuM che. amuka loko korI bhaktimAM lAgI jAya che. yathArtha bhakti e hoya che ke jemAM mumukSu jIva bhagavAnanA athavA satapuruSonAM vacano para cAlavAno prayAsa kare che nahIM ke bhagavAna athavA satapuruSonI stuti karIne potAnA kalyANanI javAbadArI emanA mAthe thopI de che. AvuM karavA pAchaLa ghaNAM kAraNo hoI zake che. jema ke, jene saMsArano lagAva che tene potAno puruSArtha saMsAramAM lagAvavo che ane svayaMnA AtmakalyANanI javAbadArI bhagavAna/satapuruSa para rAkhavI che. athavA jevI rIte saMsAramAM bIjI vastuo cApalUsI karIne pAme che, tevI rIte samyagdarzanane paNa bhagavAna/satapuruSanI korI (AjJA pALyA vagaranI) bhakti karIne prApta karI levuM che. athavA saMsArIne jema badhI vastuo dekhADA mATe athavA ADaMbara mATe joIe, evI ja rIte samyagdarzana paNa dekhADA mATe ja joIe che, nahIM ke mukti mATe athavA bIjA koI sAMsArika kAraNa paNa hoI zake che. ane anya loko saMsAranA AkarSaNathI, dharmanA nAme bhegA karela dhana-vaibhava ane enA prapaMcamAM ja phlAI jAya che. AvI rIte aneka loko samyagdarzananI vAta to kare che, paraMtu teo mAtra vyavahAra samyagdarzanane ja vAstavika/sAcuM samyagdarzana mAnIne saMtuSTa thaI jAya che, ane potAne mokSamArgI samajavA lAge che. A ja rIte anAdithI ApaNe potAne ThagyA che, have kayAM sudhI potAne ThagavA che ? A vAtano vicAra karIne svayaM upara karuNA lAvIne, svadayA lAvIne anAdithI duHkhamaya saMsAramAM rakhaDatA evA potAne A duHkhamaya saMsArathI choDAvavo che - mukta karAvavo che. tenA mATe nizcaya samyagdarzana Avazyaka che. zAstronA samagratAthI adhyayananA abhAvanA kAraNe aneka lokone vastusvarUpane samajavAmAM bhrAnti/gerasamaja thAya che. eTalA mATe zAstrone samagratAthI nahIM jANavAvALA loko, koInA paNa zabdone pakaDIne tenuM akSaraza: arthaghaTana kare che; paraMtu teo tenuM yathArtha arthaghaTana nathI karI zakatA. tethI teo A Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana 13 prakAre akSarazaH arthaghaTana karIne ekAMtarUpe pariName che athavA vikRtarUpe paNa pariName che, ane samaje che ema ke ame badhuM ja samajI lIdhuM che. enA ja ahaMkAramAM (gumAnamAM) bIjA koInI sAcI vAta paNa, emanA matane anukULa na hovAthI nathI sAMbhaLatA. jyAre teo te akSarazaH arthaghaTana anusAra pakaDI rAkhelI potAnI vAta para ja makkama rahe che, tyAre te bhrAnti/gerasamaja teone AgraharUpe pariName che ane AgaLa jatA te Agraha haThAgraha, durAgraha ane ekAMtarUpe pariName che. jema ke, daSTi (samyagdarzana)no viSaya 'paryAyarahita dravya' che. A vAkyanuM akSarazaH arthaghaTana karIne abheda dravyamAMthI paryAyane bhautika rIte kADhavAnI koziza/ceSTA karavI. te to sauthI moTI bhUla che, kema ke abheda-akhaMDa vastu/dravyamAMthI eka aMza paNa kADhavAnI koziza karavAthI pUrNa vastuno ja lopa thaI jAya che. kharekhara abhedanaya ja samyagdarzana mATe kAryakArI che; paraMtu vartamAnamAM mumukSu jIvo koI ne koI bheda mAnIne (upajAvIne) bhedamAM ja rame che ane vastuno nirNaya karavAnI koziza/ceSTA kare che. jethI teone abheda vastunI prApti asaMbhava ja hoya che. A kamInI/ochapanI pUrti arthe ame A pustakamAM vastunuM bhedAbheda svarUpa samajAvavAno prayAsa karIzuM. abheda anubhUtimAM AvavAvALI vastunI (dravyanI) kevI rIte prApti karavI joIe, te vAta ame AgaLanA thoDA prakaraNamAM samajAvavAno prayAsa karIzuM. AvI paristhiti anaMta kALa pachI AvavAvALA huMDAavasarpiNI paMcama kALanA kAraNe ja che ke bhagavAnanA mAtra 2600 varSa pachI ja aneka saMpradAyomAM dharmanuM mAtra bAhya svarUpa ja rahI gayuM che ane dharmano prANa evA nizcaya samyagdarzananI vAta to khUba ja ochA loko kare che ane mAne che. ja samyagdarzana mATe jeTaluM bhedajJAna jarUrI che arthAt pudgala ane tenA lakSe thatA bhAvothI AtmAnuM bhedajJAna jeTaluM jarUrI che, teTalI dravya-guNa-paryAyanI samaja Avazyaka na hovAM chatAM, jemaNe te dravyaguNa-paryAya svarUpa vastuvyavasthA agara to utpAda-vyaya-dhruvarUpa vastuvyavasthA viparIta rUpe dhAraNa karela hoya to temane mATe atre prathama dravya-guNa-paryAyarUpa ane utpAda-vyaya-dhruvarUpa vastuvyavasthA samyakpe jaNAvIe chIe. tenA upara vicAra karavo yogya che ane te jema che tema prathama svIkAravI parama Avazyaka che. kAraNa ke jainasamAjamAM eka varga evo paNa che ke jeoe vastuvyavasthAne ja vikRta karI nAkhela che; teo dravya ane paryAyane e hade alaga mAne che jANe ke te be alaga dravyo na hoya ! teo eka abheda dravyamAM upajAvIne jaNAvela guNa-paryAyane paNa bhinna samaje che arthAt dravyanuM samyaka svarUpa samajAvavA dravyane apekSAe guNa ane paryAyathI bhinna jaNAvela che, tene teo vAstavika bhinna samaje che; dravya ane paryAyane be bhAva na mAnatAM teo tene be bhAgarUpa mAnavA sudhInI prarUpaNA kare che, ane AgaLa temAM paNa sAmAnya-vizeSa evA be bhAganI kalpanA kare che. A rIte vastuvyavasthAne ja vikRta rIte dhAraNa karIne ane vikRta rIte prarUpaNA karIne teo pote saMsAranA aMta mATenA dharmathI to dUra rahe ja che, te uparAMta teo Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 samyagdarzananI rIta jANye-ajANye aneka lokone paNa saMsAranA aMtathI dUra rAkhe che, je vAta atyaMta karuNA upajAve tevI che. tethI karIne atre prathama ame vastuvyavasthA upara vistArathI prakAza pAtharIe chIe. have pachI ame nizcaya samyagdarzananI vidhi paNa samajAvavAno prayAsa karIzuM. paraMtu koI evuM na samaje ke ame jarAka paNa vyavahAra dharmanA virodhI chIe. vyavahAra dharma je ApaNane nizcaya tarapha laI jAya e tamAma vyavahAra, 'dharma' saMjJA pAmavAne adhikArI che. AvI anekAMtamaya vastuvyavasthA che jinazAsananI, e ApaNe kyAreya bhUlavA jevuM nathI. A ja vidhi che tattvanA nirNayanI, je ame AgaLa samajAvavAno prayAsa karIzuM. have ame dravya-guNanI yathArtha vyavasthA samajAvavAno prayAsa karIe chIe. C$ Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 dravya-gaNa vyavasthA TUMkamAM kahevuM hoya to dravya, te guNono samUha che ane te dravyanI vartamAna avasthAne paryAya kahevAya che. jo koIne evo prazna thAya ke guNono samUha eTale ghauMnA kothaLA samAna ke bIjI koI rIte ? uttaraH te ghauMnA kothaLA jevo nathI arthAt jema kothaLAmAM alaga alaga ghauM che evI rIte dravyamAM guNo nathI, paraMtu te guNo dravyamAM, sAkaramAM gaLAzanI jema che arthAt dravyanA tamAma bhAgamAM (kSetramAM) arthAt pratyeka pradeze (pradeza eTale kSetrano nAnAmAM nAno aMza) che. arthAt dravyanA pratyeka pradeze, te dravyanA tamAma (anaMtAnaMta) guNo rahelA che ane tene bIjI rIte ema kahI zakAya ke eka akhaMDa dravyamAM rahela anaMtAnaMta vizeSatAone te dravyanA anaMtAnaMta guNo tarIke varNavyA che, oLakhAvyA che. te sarve vizeSatAonA samUhane dravya (vastu) tarIke oLakhAvela che. te vastu (dravya) to abheda-eka ja che, paraMtu tenI vizeSatAone darzAvavAM ja temAM guNabheda karela che, anyathA tyAM koI ja kSetrabhedarUpa guNabheda che ja nahIM. tyAM to mAtra eka vastumAM rahela anaMtAnaMta vizeSatAone batAvavA ja guNabhedano sahAro lIdhela che. te vastumAM vAstavika (kharekhara) koI bheda ja nathI, kAraNa ke vastu abheda ja che; AthI tene kathaMcit bhedaabhedarUpa jaNAvela che arthAt tyAM sarvathA na to bheda che ane na to abheda che, paraMtu vastunI apekSAe abheda che ane guNonI apekSAe bheda che tethI tene kathaMcit bheda-abhedarUpa jaNAvela che. teno artha e che ke te vastumAM eka ja guNa che evuM nathI, paraMtu te vastumAM anaMtAnaMta vizeSatAo arthAt guNo che te apekSAe ja bheda kahevAya; paraMtu tyAM vastumAM koI ja vAstavika bheda nathI te apekSAe abheda ja kahevAya. abhedanayane ja kAryakArI jaNAvela che ane bhedanaya mAtra vastunuM svarUpa samajAvavA mATe jaNAvela bhedarUpa vyavahAra mAtra ja che, kAraNa ke nizcayathI vastu eka abheda ja che. atre ApaNe zrI paMcAdhyAyI pUrvArdhanI (paM. devakInaMdajI kRta hiMdI TIkAnA AdhAra uparathI saraLa gujarAtI TIkA anuvAdaka somacaMda amathAlAla zAha - prakAzaka : bhagavAna zrI kuMdakuMda - kahAna jainazAstramALA puSpa-31, AvRtti-1) gAthAo para vicAra karIzuM : gAthA 35 :- anvayArtha : ''bIjA pakSamAM eTale akhaMDa anekapradezI vastu mAnavAmAM nizcayathI : Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta je guNonuM pariNamana thAya che, te dravyanA sarva pradezomAM samAna thAya che, ane te ThIka che; kAraNa ke halAvelo eka vAMsa potAnI badhI parvomAM - ekeeka gAMThamAM hAlI jAya che... A rIte dravya akhaMDa che ane sarva pradezomAM rahela sarve guNo sarva pradeze pariName che. gAthA 39 : anvayArtha:- "e guNono AtmA ja dravya che, kAraNa ke e guNo dezathI (dravyathI) judI sattAvALA nathI. nizcayathI dezamAM (dravyamAM) vizeSa (guNo) rahetA nathI, paraMtu e vizeSo (guNo) dvArA ja deza (dravya) tevo guNamaya jaNAya che." arthAt guNo che te ja dravya che, bIjuM koI dravya nathI. gAthA 45 : anvayArtha :- "eTalA mATe A ja nirdoSa che ke e nirvizeSa - nirguNa dravyanA vizeSa ja guNa kahevAya che ane te pratikSaNa kathaMcit pariNamanazIla che." arthAt dravyamAM guNo sivAya kAMI ja nathI ane te sarve guNo TakatA ane pariNamatA che arthAt je Take che te ja TakIne pariName paNa che, te kuTastha nathI. kathaMcitano artha e che ke, je Take che te ja pariName che. mAtra apekSAe Takato ane pariNamato kahevAya arthAt je Take che teno vartamAna - te ja tenuM pariNamana ane temAM koI vAstavika bheda na hovAthI tene kathaMcit kahyuM che. gAthA 105 : anvayArtha :- "pragaTa che artha jeno evA guNonA lakSaNa saMbaMdhI padono sArAMza e che ke, samAna che pradeza jenA evA eka sAthe rahevAvALA je vizeSo che te ja (vizeSo) jJAna dvArA bhinna karatAM kramathI zreNIkRta guNa jANavA." bhAvArtha :- "anaMta guNonA samudAyanuM nAma dravya che. dravyanA saMpUrNa pradezomAM jema eka vivakSita guNa rahe che te ja pramANe dravyanA badhA guNo paNa te dravyanA e ja badhA pradezomAM yugapat (eka sAthe) rahe che. eTalA mATe dravyanA badhA guNo samAna pradezavALA arthAt abhinna che. vastutAe emAM koI bheda nathI to paNa zrutajJAnAntargata nayajJAnathI vibhakta (bhinna bhinna) karatAM tenI bhinnabhinna zreNIo thaI jAya che, kAraNa ke vastumAM khaMDakalpanA nayajJAnanA kAraNathI ja thAya che." arthAt vastu abheda ja che, tethI koI paNa bhedanI kalpanA te nayajJAna ja che. gAthA 491 : anvayArtha :- "...e badhA guNonI eka ja sattA hovAthI e badhA guNomAM akhaMDitapaNuM pratyakSa pramANathI siddha che." gAthA 492 : anvayArtha :- "tethI A kathana nirdoSa che ke, jo ke bhAvanI apekSAe sat akhaMDita eka che, to paNa e sarva kathana vivakSAvazathI che, "sarvathA' e ja nayathI nathI." bhAvArtha :- "tethI amAruM A kahevuM barAbara che ke, bhAvanI apekSAe paNa "sa" eka ane akhaMDita che tathA Ama kahevuM e paNa nathavizeSanI vivakSAthI che, paNa sarvathA nathI." arthAt abheda nayathI che, bheda nayathI nahIM. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya - gAga vyavasthA gAthA 143 : anvayArtha:- "sattA, sattva athavA sata, sAmAnya, dravya, anvaya, vastu, artha ane vidhi - e navA zabdo sAmAnya rUpathI eka dravyarUpa arthanA ja vAcaka che." eTale jo ema kahevAmAM Ave ke eka sattAnA be sat che ke traNa sat che ke cAra sat che ke anaMta sat che, to e kathana bhedanayanI apekSAe samajavuM; kAraNa ke sattA ane sat e banne ekArtha vAcaka ja che, chatAM bhedanI apekSAe eka sattAnA be, traNa, cAra athavA anaMta bheda karIne bhedanaye karI kathana karI zakAya. paraMtu vAstavamAM (kharekhara) to sat kaho ke sattA kaho te eka, abheda ja che arthAt je paNa bheda karyA che te to mAtra vastune samajAvavA mATe ja che, bhedarUpa vyavahAramAtra ja che. gAthA para4 : anvayArtha:- "anaMta dharmavALA eka dharmInA viSayamAM Astikya buddhi thavI e ja A vyavahAranayanuM phaLa che......" arthAt vyavahArarUpa bheda mAtra Astikya buddhi thavA arthe ja che, anyathA nahi. bhAvArtha:- "pUrvokta prakAranA vyavahArane mAnavAnuM prayojana A che ke, 'vastunA anaMta dharmo hovA chatAM te eka akhaMDa vastu che' evI pratIti karavI, arthAt guNa-guNI abheda hovAthI guNone jANatAM guNInuM supratIta (oLakhANa) jIvane thAya, to A vyavahAranayanuM yathArtha phaLa AvyuM kahevAya. vyavahAranA AzrayanuM phaLa vikalpa-rAgadveSa che, mATe bhedano Azraya na karatAM arthAt A naya dvArA kahelA guNanA bhedamAM na rokAtAM abhedadravyanI pratIti karavI te A nayanA jJAnanuM phaLa che. A phaLa na Ave to A nayajJAna yathArtha nathI." gAthA 634-635 : anvayArtha :- "nizcayathI vyavahAranaya abhUtArtha che (arthAt samyagdarzana arthe arthAt AtmAnI abheda anubhUti arthe kAryakArI nathI) temAM A kAraNa che ke, ahIM sUtramAM je dravyane guNavALuM kahyuM che teno artha karavAthI ahIM AgaLa guNa judA che, dravya juduM che tathA guNanA yogathI te dravya guNavALuM kahevAya che evo artha siddha thAya che (jaNAya che), paraMtu te ThIka nathI. kAraNa ke na guNa che, na dravya che, na ubhaya che, na e banneno yoga che paraMtu kevaLa asat (abhedadravya) che, tathA e ja sane cAhe guNa mAno athavA dravya mAno, paraMtu te bhinna nathI arthAt nizcayathI abhinna ja che." bhAvArtha :- "vyavahAranayathI "JwUdXP D] S' guNavALAne dravya kahevAthI evo bodha thaI zake che ke, guNa ane dravya bhinna bhinna vastu che tathA guNanA yogathI dravya, dravya kahevAya che, paraMtu evo artha ThIka nathI, kAraNa ke, na guNa che, na dravya che, na bane che ke na baMneno yoga che; paraMtu nizcayanayathI kevaLa eka advaita, abhinna, akhaMDa ja sat che, tene ja cAhe guNa kaho, cAhe dravya kaho athavA je Iccho te kaho! sArAMza-' gAthA 636 anvayArtha:- "tethI AnyAyathI siddha thayuM ke, vyavahAranaya che, to paNa te abhUtArtha Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta che tathA kharekhara teno anubhava karavAvALA je mithyAdaSTi che te paNa ahIM khaMDita thaI cUkyA." arthAt jeo dravyane abheda-akhaMDa anubhavatA nathI, teone niyamathI bhramayukta mithyAdaSTi mAnavA. bhAvArtha :- "vyavahAranaya, ukta prakAranA bhedane viSaya kare che; kAraNa ke, vidhipUrvaka bheda karavo e ja vyavahAra' zabdano artha che. tethI siddha thAya che ke, vyavahAranaya abhUtArtha ja che - paramArthabhUta nathI, tathA kharekhara teno anubhava karavAvALA mithyAdaSTi che teo paNa naSTa thaI cUkyA (arthAt teo anaMtasaMsArI thaI cUkyA)...." arthAt jeo bhedamAM ja ramatA hoya ane bhedanI ja prarUpaNA karatAM hoya tene kadI abheda dravya anubhavamAM ja AvavAnuM nathI, tethI karI te mithyAdaSTi che - naSTa thaI cUkyA samAna che. gAthA 637 anvayArtha :- "zaMkAkAra kahe che ke, je ema kaho to niyamathI nizcayapUrvaka nizcayanaya ja Adara karavA yogya mAnavo joIe. kAraNa ke, akiMcatkArI hovAthI aparamArthabhUta vyavahAranayathI zuM prayojana che ? jo ema kaho to -' arthAt zaMkAkAra ekAMte nizcayanaya ja mAnavo joIe ema kahe che. uttara - gAthA 638-639 : anvayArtha:- "e pramANe kahevuM ThIka nathI. kAraNa ke, ahIM AgaLa vipratipatti thatAM tathA saMzayanI Apatti AvatAM vA vastuno vicAra karavAmAM baLapUrvaka vyavahAranaya pravRtta thAya che athavA je jJAna banne nayone avalaMbana karavAvALuM che te ja pramANa kahevAya che. tethI prasaMgavaza te vyavahAranA koInA mATe uparanAM upara jaNAvela) kAryo mATe Azraya karavA yogya che. paraMtu savikalpa jJAnavALAonI mAphaka nirvikalpa jJAnavALAone te zreyabhUta nathI." arthAt te mithyAtvIne tattva samajavA/samajAvavA mATe Azraya karavA yogya che, paraMtu samyagdaSTione anubhavakALe teno Azraya hoto nathI arthAt te zreyabhUta nathI. kema ke vikalpa che te vyavahAra che ane nirvikalpa che te nizcaya. have ame AgaLa dravya-paryAyanI yathArtha vyavasthA samajAvavAno prayAsa karIe chIe. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa dravya-paryAya vyavasthA 19 dravya ane guNanI vyavasthA joI, have ApaNe paryAya vize vicAra karIzuM :- guNonA samUhapa abheda dravya (vastu) che, to temAM paryAya kyAM rahe che ? uttara - paryAya dravyanA sarvabhAgamAM (pUrNa kSetramAM) rahe che; kAraNa ke guNonA samUharUpa abheda dravyano je vartamAna che arthAt tenI je vartamAna avasthA che (pariNamana che), tene ja te dravyanI paryAya kahevAmAM Ave che ane te abheda paryAyamAM ja vizeSatAonI apekSAthI arthAt guNonI apekSAe temAM (abheda paryAyamAM) ja bheda karIne tene guNonI paryAya kahevAya che. A kAraNe kahI zakAya ke jeTaluM kSetra dravyanuM che, te ane teTaluM ja kSetra guNonuM che ane te ane teTaluM ja kSetra paryAyanuM paNa che; AthI ja dravya-paryAyane vyApya-vyApaka saMbaMdha kahevAya che. A ja vAta pravacanasAra gAthA 114 mAM paNa kahela che ke, ''dravyArthika (naya) vaDe saghaLuM (arthAt pUrNa dravya) dravya che; ane vaLI paryAyArthika (naya) vaDe te (dravya) anya-anya che, kAraNa ke te kALe tanmaya hovAne lIdhe (dravya-paryAyothI) ananya che.'' ahIM koIne prazna thAya ke to dravya ane paryAyanA pradezo bhinna che evuM kaI rIte kahI zakAya ? uttara bheda vivakSAmAM jyAre eka abheda-akhaMDa dravyamAM bheda upajAvIne samajAvavAmAM Ave che tyAre dravya ane paryAya evA vastunA be bhAvone potapotAnA bhAvanI apekSAthI evuM kahI zakAya ke bannenA pradezo bhinna che; paraMtu vAstavamAM (kharekhara) tyAM kAMI ja bhinnatA nathI, te banne abheda ja che, tanmaya ja che arthAt eka ja AkAzapradezone avagAhIne rahela che. jema svAmikArtikeyAnuprekSA gAthA 277mAM jaNAvela che ke, 'vastu je kALe, je svabhAve pariNamanarUpa hoya che, te kALe, te pariNAmathI tanmaya hoya che;.........' ane paMcAstikAyasaMgraha gAthA 9mAM paNa jaNAvela che ke, ''te te sadbhAvaparyAyone je drave che - pAme che, tene (sarvajJo) dravya kahe che ke je sattAthI (arthAt dravyathI) ananyabhUta che.'' A abheda paryAyane, AkAranI apekSAe vyaMjanaparyAya athavA dravyaparyAya kahevAya che, ane te ja abheda paryAyane vizeSatAonI apekSAe guNaparyAya athavA arthaparyAya paNa kahevAya che. atre samajavAnuM e che ke je guNonA samUharUpa dravya che, teno koI ne koI AkAra avazya hovAno ane tenuM koI ne koI rUpa ane kArya paNa avazya hovAnuM ja arthAt temAM je AkAra che tene te dravyanI dravyaparyAya athavA vyaMjanaparyAya kahevAya che, ane je tenuM vartamAna kArya che (pariNAma che = avasthA che), tene te dravyanI guNaparyAya athavA arthaparyAya kahevAya che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta jema ApaNe upara joyuM tema bhedarUpa vyavahAra abhUtArtha che, te mAtra tattva samajavA athavA samajAvavA mATe prayogamAM levAya che, anyathA te kAryakArI nathI ane vastunuM svarUpa to abheda ja che ane te ja bhUtArtha che; tethI sarva kathana, apekSAe grahaNa karavuM yogya che, anyathA arthano anartha thaI jAya che arthAt tene je koI ekAMte grahaNa kare athavA samajAve, to te mithyAdaSTi che ane te naSTa thaI cUkelA che arthAt A manuSyabhava hArI cUkelA che upara jaNAvela gAthA 636 jevI). dareka vastunuM kArya vastuthI abheda ja hoya che ane tene ja tenuM upAdAnarUpa pariNamana kahevAya che, ane te kAryane athavA avasthAne vartamAna samaya apekSAe vartamAna paryAya kahevAya che; AthI kahevA mATe ema kahI zakAya che ke, paryAya dravyamAMthI Ave che ane dravyamAM ja jAya che; kAraNa ke koI paNa dravya(vastu)nuM kArya tenAthI abheda ja hoya che chatAM bhedanayathI AvuM kathana karI zakAya che. paraMtu tethI karIne, te banne bhinna bhinna che tevuM nathI, dravya ane paryAyane kathaMcit bhinna kahevAya che te A apekSAe. koI paNa dravya che te nitya che paraMtu kuTastha nitya nahi; kAraNa ke je te vastunuM koI paNa kArya ja mAnavAmAM na Ave to te vastuno ja abhAva thaI jaze, tethI karIne dareka nitya vastunuM, je vartamAna kArya che tene ja teno paryAya kahevAmAM Ave che ane AvA bhUta, bhaviSya ane vartamAnanA paryAyono samUha ja dravya (vastu) che arthAt anusmRtithI racAyela paryAyono samUha te ja dravya che. vastuno svabhAva che ke te TakIne pariName che tethI te vastumAM eka Takato bhAva che ane eka pariNamato bhAva che, temAMthI je Takato bhAva che tene nityarUpa arthAt dravya kahevAya che, trikALI dhruva kahevAya che ane je pariNamato bhAva che tene paryAya kahevAya che arthAt vastumAM eka Takato bhAga ane eka pariNamato bhAga evA be bhAga arthAt vibhAga nathI. je evA koI vibhAga mAnavAmAM Ave, to vastu eka - akhaMDa-abheda na rahetAM be - bhinna thaI jAya ane eka bhAga kuTastha arthAt eka dravya kuTastharUpa thaI jAya ane bIjo bhAga kSaNika arthAt bIjuM dravya kSaNika thaI jAya, ane Ama thatAM vastunI siddhi ja na thAya. kAraNa ke upara jaNAvyA anusAra koI ja dravya tenA kArya vagara kuTastha na hoya ane koI vastu kSaNika hoya, to te vastuno ja abhAva thaI jAya. AthI karIne AvA be doSa vastuvyavasthA na samajAtAM AvI jaze ane vastunI siddhi ja nahi thAya. tethI karIne prathama jaNAvyA anusAra vastuno je vartamAna che arthAt tenI je avasthA che tene ja paryAya samajavo atyaMta Avazyaka che ane te ema ja che. arthAt jyAre ema kahevAmAM Ave ke paryAya to dravyamAMthI ja Ave che ane dravyamAM ja jAya che, to tevAM kathanane upara jaNAvyA anusAranI apekSAe mAtra vyavahAra" arthAt upacAra-kathana mAtra samajavuM, nahIM ke vAstavika. have ame AgaLa utpAda-vyayadhruvanI yathArtha vyavasthA samajAvavAno prayAsa karIe chIe. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utpAda-vyaya-dhruvarUpa vyavasthA have utpAda-vyaya-dhruvathI paNa A ja bhAva samajIe. je utpAda-vyaya che te paryAya che ane je dhruva che te dravya che arthAt je dravya che te nitya che ane tenAthI ja "A te ja che' evo nirNaya thAya che, tethI tene ja dhruvabhAva athavA apariNAmI bhAva paNa kahevAya che. jaina dharmamAM dhruvabhAva e ekAMta apariNAmI arthAt kuTastha nathI paraMtu te pariNamanazIla vastu che, jemAM svAmikArtikeyAnuprekSA gAthA rara6mAM jaNAvela che ke, "vaLI ekAMtasvarUpadravya che te lezamAtra paNa kArya karatuM nathI tathA je kArya na kare te dravya ja kevuM? te to zUnyarUpa jevuM che." bhAvArtha :- "je arthakriyArUpa hoya tene ja paramArtha vastu kahI che, paNa je arthakriyArUpa nathI te to AkAzanA phUlanI mAphTa zUnyarUpa che." arthAt je potAnA kAryasahitanI vastu che, teno je Takato bhAva che, te ja dhruvabhAva athavA apariNAmI bhAva che ane te vastunuM je kArya che arthAt teno je vartamAna bhAva athavA tenI je vartamAna avasthA che, tene ja teno pariNamato bhAva kahevAya che, tene ja utpAda-vyaya kahevAya che. te evI rIte ke jUnA paryAyano kSaya ane navA paryAyano utpAda. A utpAda-vyaya paNa koI navI vastunA utpAda-vyayarUpa nathI, te to mAtra eka vastunA (dravyanA) eka samaya pahelAMnA rUpano vyaya ane vartamAna samayanA rUpano utpAda ja che arthAt eka abheda-akhaMDa-abhinna vastunuM samaya apekSAe kArya (pariNamana) te ja teno utpAda-vyayarUpa paryAya kahevAya che. tyAM koI vAstavika utpAda-vyaya athavA AvavuM-javuM nathI, paraMtu vastu nitya pariNamatI rahe che arthAt anusmRtithI racAyela paryAyono samUha te ja vastu ane temAM samaya apekSAe utpAda-vyaya kahevAya che arthAt te ja vastune vartamAnathI jotAM tene te dravyanI vartamAna avasthA-paryAya kahevAya che arthAt vastumAM utpAda-vyaya-dhruva evA vAstavika bheda na hovA chatAM, mAtra vyavahArathI ja bhedanayanI apekSAe tema kahevAya che, tenuM phaLa mAtra vastunuM svarUpa samajavA pUratuM ja che, nahIM ke bhedamAM ja aTavAI paDavA mATe; kAraNa ke bhedamAM ja aTakatAM vastunuM abheda svarUpa nahIM pakaDAya ke je svAtmAnubhUti mATe kAryakArI che. have ame AgaLa bhedAbheda svarUpa kaI apekSAe prApta thAya tenI yathArtha vidhi samajAvavAno prayAsa karIe chIe. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 samyagdarzananI rIta dRSTibhede bheda aneka loko saMsArI jIvane ekAMte azuddha mAne che, emane paryAyadaSTi jIva kahevAya che, ane evA loko cothA guNasthAnake zuddhAtmAnA anubhavanI vAta paNa mAnatA nathI. sAMsArika jIva zudghanaya/ dravyArthikanayanI apekSAe parama zuddha che, trikALa zuddha che A vAta aneka zAstromAM jaNAvela che. samyagdarzananI prApti samaye je zuddhAtmAno anubhava thAya che, te A trikALa zuddhAtmAno anubhava thAya che, nahIM ke AtmAnA madhyanA ATha rUcaka pradezono. A zuddhAtmAne kAraNa paramAtmA athavA kAraNa samayasAra paNa kahevAya che. A kAraNa paramAtmA trikALa zuddha che, jenA baLe/anubhavathI ja kArya paramAtmApaNuM prApta thAya che. A vAta ame AgaLa vistArathI samajAvazuM. tene yathAyogya samajIne pahelA teno nirNaya karavo, bhAvabhAsana karavuM ane pachI teno ja anubhava potAnI yogyatA anusAra thAya che. vastumAM sarva bhedo daSTi apekSAe che nahi ke vAstavika, jema ke, pramANadaSTie jotAM vastu dravyaparyAyamaya che arthAt utpAda-vyaya-dhruvarUpa ja che, jyAre te ja vastune paryAyadaSTithI jovAmAM Ave arthAt tene mAtra tenA vartamAna kAryathI, tenI vartamAna avasthAthI ja jovAmAM Ave, to te vastu mAtra teTalI ja che arthAt pUrNadravya te vakhate mAtra vartamAna avasthArUpa ja jaNAya che arthAt te vartamAna avasthAmAM ja pUrNa dravya chupAyela che ke je bhAva samayasAra gAthA 13mAM darzAvavAmAM Avela che arthAt vartamAna trikALInuM ja banela che. jema svAmikArtikeyAnuprekSA gAthA 269mAM jaNAvela che ke, ''je naya vastune tenA vizeSa rUpathI (paryAyathI) avinAbhUta (arthAt paryAyarahita dravya nahi paraMtu paryAyasahita dravyane arthAt) sAmAnya rUpane nAnA prakAranI yuktinA baLathI (arthAt paryAyane gauNa karIne dravyane) sAdhe te dravyArthikanaya (dravyadRSTi) che.'' ' bhAvArtha :- 'vastunuM svarUpa sAmAnya-vizeSAtmaka che. vizeSa vinA sAmAnya hotuM nathI.......'' ane gAthA 270mAM paNa jaNAvela che ke, "je naya aneka prakAre sAmAnyasahita sarva vizeSane tenA sAdhananuM je liMga (cihna) tenA vazathI sAdhe te paryAyArthikanaya (paryAyadaSTi) che.'' .. bhAvArtha :- ''sAmAnya (dravya) sahita tenA vizeSone (paryAyone) hetupUrvaka sAdhe (arthAt dravyane Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daSTibhede bheda 23 gauNa karIne paryAyane grahaNa kare) te paryAyArthinaya (paryAyadaSTi) che......" arthAt pUrNa dravya jyAre mAtra vartamAna avasthArUpa - paryAyarUpa ja jaNAya che tene ja paryAyadaSTi kahevAya che ane te vakhate te vartamAna paryAyamAM ja pUrNa dravya chupAyela che. AthI je ema kahevAmAM Ave ke vartamAna paryAyano samyagdarzananA viSayamAM samAveza nathI, to tyAM samajavuM paDaze ke koI paNa dravyano vartamAna paryAyano lopa thatAM ja pUrNa dravyano ja lopa thaI jaze, tyAM vastuno ja abhAva thaI jaze, mATe daSTinA viSayamAM (samyagdarzananA viSayamAM) vartamAna paryAyano abhAva na karatAM, mAtra temAM rahela azuddhine (vibhAvabhAvane) gauNa karavAmAM Ave che; je ame AgaLa upara jaNAvIzuM - samajAvIzuM. te ja pUrNa vastune je dravyadaSTithI jovAmAM Ave to te saMpUrNa vastu mAtra dravyarUpa ja - dhRvarUpa ja - apariNAmarUpa ja jaNAya che, tyAM paryAya jaNAto ja nathI; kAraNa ke tyAre paryAya te dravyamAM aMtarbhata thaI jAya che arthAt paryAya gauNa thaI jAya che ane pUrNa vastu dhruvarUpa-dravyarUpa ja jaNAya che, tethI ja dravyadaSTi kAryakArI che je vAta ame AgaLa vistArathI jaNAvIzuM. atre jaNAvyA anusAra dravya-guNa-paryAya ane utpAda-vyaya-dhUvarUpa vastuvyavasthA samyaka rUpe na samajAI hoya athavA to viparIta rUpe dhAraNA thaI hoya, to sauprathama tene samyaka rUpe samajI levI atyaMta Avazyaka che; kAraNa ke tenA vinA samyagdarzanano viSaya samajAvo azakya ja che, tethI have ApaNe A ja bhAvo zAstranA AdhAre paNa daDha karIzuM. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta paMcAdhyAyI pUrvArdhanI vastuvyavasthA darzAvatI gAthAo gAthA 67 : anvayArtha :- ". jema pariNamanazIla AtmA jo ke jJAnaguNapaNAthI avasthita che to paNa jJAnaguNanA taratamarUpa potAnI apekSAe anavasthita che." arthAt AtmA (dravya) pariNamanazIla che ane chatAM tene TakatA bhAvathI = jJAnaguNathI = jJAyakabhAvathI jovAmAM Ave, to te tevo ne tevo ja jaNAya che arthAt avasthita che, ane jo jJAnaguNanI ja taratamatArUpa avasthAthI arthAt vikalparUpa = zeyarUpa avasthAthI jovAmAM Ave, to te tevo ne tevo raheto nathI arthAt anavasthita jaNAya che. A ja anukrame dravyadaSTi ane paryAyadaSTi che. gAthA 68-69 : anvayArtha :- "je uparanA kathana anusAra guNa-guNAMzanI (guNa-paryAyanI) kalpanA na mAnavAmAM Ave, to dravya guNAMzanI peThe niraMza thaI jAta athavA te dravya kuTasthanI mAphaka nitya thaI jAta, pariNamanazIla bilakula na hota athavA kSaNika thaI jAta athavA jo tamAro Avo abhiprAya hoya ke, anaMta avibhAgI guNAMzonuM mAnavuM to ThIka che, paraMtu e badhA niraMza aMzonuM pariNamana samAMza arthAt ekasarakhuM hovuM joIe paNa taratamarUpa (tIvra-maMdarUpa) na hovuM joIe." bhAvArtha :- "TravyArthikanayathI vastu avasthita che tathA paryAyArthikanayathI vastu anavasthita che e prakAranI (vastumAM) pratIti hovAnA kAraNathI guNa-guNAMza kalpanA sArthaka che evuM pahelAM siddha karyuM che. have e ja (vastusvarUpane) daDha karavA mATe vyatirekarUpathI uhApoha karavAmAM Ave che ke, jo guNa-guNAMza kalpanA mAnavAmAM na Ave to dravyanA svarUpamAM cAra aniSTa pakSo utpanna thavAno prasaMga Avaze, ane te A pramANe :- (1) eka guNAMzanI mAphTa dravyane niraMza mAnavuM paDaze. (2) dravyamAM mAtra guNono ja sadbhAva mAnavAthI kIlakanI mAphaka tene kuTastha eTale apariNAmI mAnavuM paDaze. (3) guNo sivAya mAtra guNAMzakalpanA ja mAnatAM tene (dravyane) kSaNika mAnavuM paDaze. (4) guNonA anaMta aMzo mAnavA chatAM paNa tenuM samAna pariNamana mAnavuM paDaze paNa taratama aMzarUpa nahi manAya." gAthA 70 : anvayArtha :- "uparanA cAreya pakSa paNa doSayukta che. kAraNa ke te pratyakSa rUpathI bAdhita che, ane e pratyakSabAdhita eTalA mATe che ke, e pakSone siddha karavAvALuM koI pramANa nathI tathA Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAdhyAyI pUrvArdhanI vastuvyavasthA darzAvatI gAthAo | 25 25 tenA sAdhaka pramANano abhAva eTalA mATe che ke e pakSonI siddhine mATe A lokamAM koI daSTAMta paNa maLI zakyuM nathI." arthAt dravyane pariNAmI siddha karyuM ane chatAM tene TakatA bhAvanI apekSAe apariNAmI paNa kahevAya, paraMtu ekAMte nahi; kAraNa ke jaina siddhAMtamAM anekAMtano ja jaya thAya che, nahi ke ekAMtano. gAthA 83-84 : anvayArtha :- "jema AMbAnA phaLamAM sparza, rasa, gaMdha ane varNa - e cAre pudgala dravyanA guNo potapotAnA lakSaNathI bhinna che tathA nizcayathI te badhA akhaMDa dezI (dravya) hovAthI koI paNa prakAre judA paNa karI zakAtA nathI. eTalA mATe jema vizeSarUpa hovAnA kAraNathI paryAyadaSTie (bhedavivakSAe) deza, dezAMza, guNa ane guNAMzarUpa svacatuSTaya kahI zakAya che temaja sAmAnya rUpanI apekSAe arthAt dravyArthika daSTie (abheda vivakSAe) e ja badhA eka AlApathI eka akhaMDa dravya kahI zakAya che." arthAt je vizeSa apekSAe paryAya che te ja sAmAnya apekSAe dravya che, jema ke upAdAna pote ja kAryarUpe pariName che e vAta to sarvavidita che. temAM upAdAna te ja dravya che ane kArya che te paryAya che, tethI e vAta siddha thAya che ke dravya ja pote drave che arthAt pariName che ane dravya ja pote vartamAna avasthAnI apekSAe paryAya kahevAya che. jema ke mATIno piMDa naSTa thaIne mATInA ghaDArUpa banavAthI mATIrUpI dravyanA eka paryAyano nAza thayo ane navA paryAyano utpAda thayo; paraMtu bannemAM mATI- (mATIpaNuM) to kAyama ja rahyuM, nitya ja rahyuM, te apekSAe kuTastha rahyuM - apariNAmI rahyuM. te e rIte ke mATIrUpadravya koI anya dravyarUpe nathI pariNamI jatuM tethI tene te apekSAe paNa kuTastha athavA apariNAmI kahI zakAya, ane bIjuM te piMDa ane ghaDAmAM mATIpaNuM evuM ne evuM ja rahe che. te apekSAe paNa tene kathaMcit kuTastha athavA kathaMcit apariNAmI kahI zakAya. anyathA ekAMte apariNAmI kahetAM to tyAM eka bhAga apariNAmI ane eka bhAgamAM pariNAma evuM kalpatA to dravyano ja nAza thaI jAya, ane te dravya drave paNa nahIM tethI tenuM koI ja kArya na mAnatAM dravyapaNAno ja nAza thaI jAya. A rIte upAdAnathI kAryane bhinna mAnatAM AkAzakusumavat dravyanuM ja astitva nahIM rahe ane tenA kAryanuM paNa astitva nahi rahe. mATe A ja rIte samajavuM ke upAdAna pote ja kAryarUpe pariNamela che ane tethI te pariNAmamAM pUrNa upAdAna hAjara ja che arthAt pariNAma (kArya) pote upAdAnanuM ja banela che arthAt je paryAya che te dravyano ja banela che, kAraNa ke te dravyanuM ja vartamAna che. tethI ja tene dravyadaSTithI jotAM tyAM mAtra dravya ja jaNAya che - trikALI dhruva ja jaNAya che, tyAM tenI vartamAna avasthA (paryAya) gauNa thaI jAya che ane tene ja dravyadaSTi kahevAya che. jyAre paryAyadaSTimAM, te ja dravyane tenI vartamAna avasthAthI arthAt paryAyathI ja jovAmAM AvatAM dravya gauNa thaI jAya che, dravya jaNAtuM ja nathI, pUrNa dravya mAtra paryAyarUpa Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta ja bhAse che. AvI ja mukhya gauNanI vyavasthA che. A sivAya bIjI koI abhAvanI vyavasthA nathI ja, kAraNa ke akhaMDa-abheda dravyamAM koI paNa aMzano abhAva IcchatA pUrNa dravyano ja abhAva thaI jAya che - lopa thaI jAya che, tethI abhAva eTale mukhya-gauNa, anyathA nahi. gAthA 89 : anvayArtha:- "jema vastu svataHsiddha che te ja pramANe e svata: pariNamanazIla paNa che, eTalA mATe ahIM e sat niyamathI utpAda, vyaya ane dhrauvyasvarUpa che." bhAvArtha : "jainadarzanamAM jema vastuno sadbhAva svataHsiddha mAnyo che (arthAt te vastuno kyAreya nAza thato nathI ane te apekSAe te dhruva che - nitya che) tema ja tene pariNamanazIla paNa mAnyo che (arthAt dravya pote ja paryAyarUpe pariName che), mATe sat pote ja niyamathI utpAdasthitibhaMgamaya che (arthAt mATI pote ja piMDapaNuM choDIne ghaDArUpa thAya che). arthAt sat svataHsiddha hovAthI dhrauvyamaya ane pariNamanazIla hovAthI utpAda-vyayamaya che. e pramANe pratyeka vastu tritayAtmaka (utpAda-vyayadhrauvyamaya) che." arthAt koI ema kahe ke jo dravyane ja pariNAmarUpa mAnavAmAM Ave to pariNAmanA nAze dravyano paNa nAza thaI jaze, to tevuM nathI, kAraNa ke utpAda-vyaya te dravyano nathI paraMtu dravyanI avasthAno che arthAt te dravya ja pote piMDapaNuM choDIne ghaDApaNuM dhAraNa kare che ane tyAM piMDano vyaya ane ghaDAno utpAda kahevAya che; paNa te bannemAM rahela mATIpaNAno nAza koI kALe thato nathI ane tethI ja tene trikALI dhruva athavA apariNAmI kahevAya che, nahi ke anya koI rIte. gAthA 90: anvayArtha:- "paraMtu e sat paNa pariNAma vinA utpAda, sthiti, bhaMgarUpa thaI zakatuM nathI; kAraNa ke ema mAnatAM jagatamAM asatno janma (AkAzanA phUlano janma) ane satno vinAza (jhADa paranA phUlano vinAza) durnivAra thaI jaze." bhAvArtha :- "sat kevaLa svata:siddha ane pariNamanazIla hovAnA kAraNathI ja utpAda, sthiti tathA bhaMgamaya mAnavAmAM AvyuM che, arthAt e traNe avasthAo che; kAraNa ke pratisamaya satnI avasthAomAM utpAda, vyaya, dhrauvya thayA kare che paNa kevala samAM nahi, tethI (bhedana) utpAda, vyaya, dhrauvyane satnA pariNAma kahevAmAM Ave che. ema na mAnatAM satmAM ja utpAda, vyaya ane dhrauvya mAnavAmAM Ave to asatnI utpatti tathA sannA vinAzano durnivAra (nivArI na zakAya evo) prasaMga Avaze." gAthA 91 : anvayArtha:- "eTalA mATe nizcayathI dravya kathaMcit koI avasthArUpathI utpanna thAya che tathA koI anya avasthAthI naSTa thAya che, paraMtu paramArthapaNe (dravyArthikana) nizcayathI e baMne ja nathI arthAt dravya na to utpanna thAya che tathA na naSTa thAya che." Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAdhyAyI pUrvArdhanI vastuvyavasthA darzAvatI gAthAo arthAt dravyadaSTithI to te nitya trikALI-dhUvarUpe ja jaNAya che, temAM koI utpAda-vyaya jaNAtA ja nathI; kAraNa ke tenA upara daSTi ja nathI. daSTi kevaLa trikALI-dhruva dravya para ja che tethI utpAda, vyaya gauNa thaI jAya che ane nityatva mukhya thaI jAya che. A ja rIta che paryAyanA abhAvanI. bhAvArtha :- "tethI dravya, paryAyArthikanayanI apekSAe navIna navIna avasthArUpathI utpanna tathA pUrva pUrva avasthAothI naSTa kahevAmAM Ave che; paraMtu dravyArthikanayathI dravya na to naSTa thAya che, na utpanna thAya che." A bhAvane apekSAe dhruvabhAva, apariNAmI bhAva paNa kahI zakAya che, paraMtu ekAMte nahIM. gAthA 108 : anvayArtha:- "jainano A siddhAMta che ke jema dravya nitya-anityAtmaka che te ja pramANe guNa paNa potAnA dravyathI abhinna hovAnA kAraNe nitya-anityAtmaka che ema samajavuM." bhAvArtha :- ".dravyadaSTie te guNo parasparamAM tathA dravyathI abhinna ja che...." gAthA 110 : anvayArtha :- "jema jJAna, ghaTanA AkArathI paTanA AkArarUpa thavAnA kAraNe pariNamanazIla che, to zuM tenuM jJAnapaNuM naSTa thaI jAya che? je te jJAnatva naSTa thatuM nathI, to te apekSAe nitya kema siddha nahi thAya ? arthAt avazya ja (nitya siddha) thaze." atre samajavAnuM e che ke koI ema kahe ke jJAnaguNa to akabaMdha-kuTastha-apariNAmI rahe che ane temAMthI jJAnano paryAya nIkaLe che, to evI mAnyatAthI to jJAnaguNano ja abhAva thaI jaze; kAraNa ke jJAnaguNa pariNamanazIla che, arthAt jJAnaguNa pote koI ne koI kArya vagara raheto ja nathI, te jJAnaguNa pote ja te kAryarUpe pariName che, arthAt svaparane jANavArUpe pariName che ane te svapararUpa pratibiMbane gauNa karatAM ja sAmAnyapaNAthI jJAnaguNa evo ne evo ja jaNAya che. tethI kahevAya che ke te jJAnapaNAnuM ullaMghana karato ja nathI, te apekSAe tene kuTastha athavA apariNAmI kahI zakAya, anyathA nahi. bhAvArtha :- "ghaTane choDIne paTane ane paTane choDIne anya padArthane jANatI veLA jJAna paryAyArthikanayathI anyarUpa kahevAtAM chatAM paNa tenuM jJAnapaNuM ullaMghana karatuM nathI, paraMtu sAmAnyapaNAthI (arthAt te pratibiMbane gauNa karatAM je bhAva rahe tene ja tenuM sAmAnya kahevAya che arthAt vizeSa sAmAnyanuM ja banela hoya che arthAt paryAyarUpa vizeSa dravyarUpa sAmAnyanuM ja banela hoya che arthAt vizeSane = paryAyane gauNa karatAM ja sAmAnya = dravyanI anubhUti thAya che) niraMtara ""$VXodoX$'' - te ja A che. arthAt A te ja jJAna che ke jenI pahelAM te paryAya hato ane hAla A paryAya che (arthAt jJAna ja = jJAnaguNa ja te paryAyarUpa pariNamela che) evI pratIti thAya che, mATe jJAna-sAmAnyanI apekSAe jJAna nitya che." jema ke - gAthA 111 : anvayArtha :- "tenuM udAharaNa A che ke, jema nizcayathI AmraphaLamAM rUpa nAmano guNa pariNamana karato karato haritamAMthI pILo thaI jAya che, to zuM eTalAmAM tenA varNapaNAno nAza thaI Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta jAya che ? arthAt nathI thato. eTalA mATe te varNapaNuM nitya che." Avo che jaina siddhAMtano trikALI dhruva. bhAvArtha :- " sAmAnyapaNe to varNapaNuM to tenuM te ja che, e (varNasAmAnyapaNuM) kAMI naSTa thaI gayuM nathI, eTalA mATe varNasAmAnyanI apekSAe te varNaguNa nitya ja che." A rIte sAmAnyanI apekSAe tene kuTastha athavA apariNAmI kahI zakAya, anyathA nahi, anyathA mAnatAM jaina siddhAMtanI viruddha arthAt anyamatI mithyAtvarUpa pariNamI jaze ke je anaMta saMsAranuM kAraNa banaze. gAthA 112 : anvayArtha :- "jema vastu (dravya) pariNamanazIla che te ja pramANe guNo paNa pariNamanazIla che (anyathA mAnatAM mithyAtvano udaya samajavo), eTalA mATe nizcayathI guNonA paNa utpAda-vyaya baMne thAya che." bhAvArtha :- "tethI jema dravya pariNAmI che, tema dravyathI abhinna rahevAvALA guNo paNa pariNAmI che, ane te pariNAmI hovAthI temAM pratisamaya utpAda-vyaya (koI ne koI kArya) paNa thayA ja kare che, ane e yuktithI guNomAM utpAda-vyaya hovAthI tene anitya paNa kahevAmAM Ave che, sArAMza ke, " gAthA 113 : anvayArtha :- "eTalA mATe jema jJAna nAmano guNa sAmAnya rUpathI nitya che tathA e ja pramANe ghaTane choDIne paTane jANatAM jJAna naSTa ane utpannarUpa paNa che arthAt anitya paNa che.'' arthAt samajavAnuM e che ke je upAdAna che arthAt je dravya athavA guNa che te svayaM ja kAryarUpe pariName che ane te kArya apekSAe te anitya che ane upAdAna apekSAe nitya che - AvuM svarUpa che nitya-anityanuM, anyathA nahi. je koI A svarUpathI viparIta dhAraNA sahita potAne samyagdaSTi mAnatAM hoya athavA manAvatA hoya to teone niyamathI bhramamAM ja samajavAM; kAraNa ke, bhramanI paNa zAMti ane AnaMda vedAya che, tethI tevA jIvone je anaMta saMsArathI bacavuM hoya to amArI vinaMti che ke Apa ApanI dhAraNA samyagna karI lo. ane je koI saMsArI jIvane ekAMte azuddha mAnIne potAne samyagdarzana mAne athavA manAve-samaje to te paNa bhramamAM che. te mAnyatA paNa ekAMta che, kema ke saMsArI jIva paryAyArthika nayathI azuddha avazya che, paNa te ja saMsArI jIva dravyArthika nayanI apekSAe parama zuddha che - trikALa zuddha che. AvuM che vastusvarUpa jinazAsananuM, je ekAMta nayothI parAbhUta nathI thatuM. dravyArthika nayathI koI paNa AtmAmAM rAgAdinuM astitva ja nathI, paraMtu paryAyArthika nayathI ajJAnI AtmA niyamathI rAgAdirUpa pariName che; AvuM che jinazAsananuM anekAMta ane jene A anekAMtamaya svarUpa yathArtharUpathI samajamAM nathI AvatuM, teoe potAne jinazAsananI bahAra ja samajavA joIe. bhAvArtha :- "je samaye jJAna ghaTane choDIne paTane viSaya karavA lAge che, te samaye paryAyArthika daSTie ghaTajJAnano vyaya ane paTajJAnano utpAda thavAthI jJAnane anitya kahevAmAM Ave che tathA e ja samaye paryAyArthika nayanI gauNatA ane dravyAyArthika nayanI mukhyatAe (samajavAnuM e che ke jaina siddhAMtanI Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAdhyAyI pUrvArdhanI vastuvyavasthA darzAvatI gAthAo tamAma vAto mukhya-gauNa apekSAe ja hoya che, ekAMte nahi. tethI jeo ekAMtanA AgrahI che teo upara jaNAvyA anusAra niyamathI mithyAtvI che, anaMta saMsArI che, tethI tevI dhAraNA hoya to maherabAnI karIne, potA upara dayA ANIne tvarAe potAnI dhAraNA ThIka karI levI atyaMta Avazyaka che) jotAM ghaTajJAna ane paTajJAnarUpa baMne avasthAomAM jJAnapaNuM sAmAnya hovAthI (arthAt te avasthAo jJAnaguNanI ja banela che, tethI te avasthAone gauNa karatAM ja arthAt jJeyAkArone gauNa karatAM ja tyAM jJAnaguNa sAkSAt hAjara ja che. tevI ja rIte dravyamAM paNa avasthAone gauNa karatAM ja sAkSAt dravya hAjara ja che - pUrNa dravya avasthAo rUpe ja vyakta thAya che. ane je sAmAnya rUpe dravya che tene ja avyakta kahevAya che ane tethI te vyakta, avyaktanuM ja baneluM che) jJAnane dhrauvya arthAt nitya (Avo che jaina siddhAMtano trikALI dhruva bhagavAna AtmA) paNa kahevAmAM Ave che (AvuM che jaina siddhAMtano trikALI dhruva-kuTastha-apariNAmI, anyathA nahi). eTalA mATe apekSAvAdathI jJAnaguNa kathaMcit nityaanityAtmaka siddha thAya che, paNa ekAMtavAdathI nahi.'' arthAt jeone ekAMtano ja Agraha che teoe potA upara dayA ANI tvarAe te ekAMtano Agraha - pakSa choDI, yathArtha dhAraNA karI levI atyaMta Avazyaka che. A ja vAta AgaLa vadhu dRDha thAya che. jema ke - - gAthA 117 : anvayArtha :- "guNo nitya che to paNa te nizcayathI potAnA svabhAvathI ja pratyeka samaye pariNamana karatAM rahe che, ane te pariNamana paNa e guNonI ja avasthA che, paNa guNonI sattAthI tenI sattA (sat) kAMI bhinna nathI.'' tethI eka sattAnA be, traNa, cAra... sat mAnavAvALA jo apekSAe samaje to vAMdho nathI, paraMtu sat arthAt sattA eka dravyanI vAstavika (kharekhara) abheda-akhaMDa eka ja hoya che. bheda apekSAe eka sattAnA be, traNa, cAra... sat kahevAya, paraMtu tema ekAMte manAya nahi. 29 bhAvArtha :- ''guNonI pratisamaya thavAvALI avasthAnuM nAma ja paryAya che. paryAyonI sattA (sat) kaMI guNothI bhinna nathI mATe dravyanI mAphaka e guNo paNa guNanI dRSTie nitya tathA potAnI paryAyarUpa avasthAothI utpanna tathA naSTa thavAnA kAraNathI anitya kahevAmAM Ave che...'' eTale samajavAnuM e che ke jo koI dravya ane paryAyanA pradeza bhinna mAnatAM hoya to tenA bhAvanI apekSAe kahI zakAya, paraMtu vAstavika pradeza bheda nathI. tethI evI ekAMta dhAraNA jIvane mithyAdaSTi banAve che. tethI vidhAna koI paNa hoya to tenI apekSA samajIne bolavuM athavA mAnavuM, ekAMte nahi, anyathA AvI vAto aneka lokonA adhaHpatananuM kAraNa bane che; tethI AvA ekAMta prarUpaNAnA AgrahI mithyAdaSTiothI dUra ja rahevuM Avazyaka che, anyathA Apa pote paNa anaMta saMsArI mithyAdaSTirUpa anaMta duHkhonuM ghara banazo. A kAraNe AvA ekAMta AgrahI lokone amArI prArthanA che ke Apa koI paNa vidhAnanI apekSA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 samyagdarzananI rIta samajyA vagara ekAMte grahaNa karI, ekAMtano Agraha dharI jo jainazAsananuM bhaluM karavA icchatA ho, to te ApanI mahAna bhUlarUpa ja che. te to jainazAsananA adhaH patananuM ja nimitta banaze ane keTalAya jIvonA adhaHpatananuM kAraNa paNa banaze. ane te sarvenA adhaHpatananI javAbadArI AvA ekAMta prarUpaNA ane ekAMtano Agraha karavAvALAonI ja che, tethI teonI dazA vize vicArIne amone khUba ja karUNA Upaje che, ane te ja kAraNe amone atre ATaluM adhika spaSTIkaraNa karavAnI jarUra UbhI thayela che. gAthA 119 : anvayArtha :- '"guNone tadvastha (arthAt apariNAmI-kuTastha), tenA avasthAMtarane paryAya tathA baMnenA madhyavartIne (arthAt te baMne maLIne) dravya, e zaMkAkAranuM kahevuM ThIka nathI. kAraNa ke jema saMpUrNa guNanI avasthAo AkreDita (ekarUpa) thaIne arthAt eka AlApathI punaH punaH pratipAdita thaIne (anusmrutithI racAyela paryAyono pravAha te ja dravya) vastu arthAt dravya kahevAya che. te ja pramANe tenI e avasthAothI bhinna (arthAt paryAyothI bhinna) koI paNa bhinna sattAvALI vastu (arthAt dravya = dhrauvya) kahI zakAtI nathI.'' ja Ano artha spaSTa che ke je dravya che te ja paryAyArthika nayanI apekSAe paryAya che ane je paryAya che te ja dravyArthika nayanI apekSAe dravya che. te baMne bhinna na hovAM chatAM apekSAe (pramANadaSTie) tene kathaMcita bhinna kahI zakAya che ane tethI ja tenA pradezo paNa apekSAe bhinna kahI zakAya che, anyathA nahi, sarvathA nahi; vAstavamAM to tyAM koI bheda ja nathI, bhedarUpa vyavahAra to mAtra samajAvavA mATe ja che, nizcayanaye to dravya abheda ja che. ja bhAvArtha :- ''satnI saMpUrNa avasthAo ja pharI pharI pratipAdita thaIne vastu kahevAya che (arthAt saMpUrNa paryAyono samUha ja vastu che, dravya che), paraMtu vastu potAnI avasthAothI kAMI bhinna nathI. (atre jeo vastumAM apariNAmI ane pariNAma evA vibhAgo mAnatAM hoya teonuM nirAkaraNa karela che arthAt tevI mAnyatA mithyAtvanA gharanI che) eTalA mATe jema guNamaya dravya hovAthI dravya ane guNomAM svarUpabheda thato nathI, te ja pramANe dravyanI avasthAo ja guNanI avasthAo kahevAya che. mATe dravya paNa tenA paryAyothI bhinna nathI (pradezabheda nathI), tethI guNane tadvastha (apariNAmI) tathA avasthAntarone paryAya mAnI e baMnenA koI madhyavartIne juduM dravya mAnavuM e ThIka nathI. eTalA mATe'' gAthA 120 : anvayArtha :- 'niyamathI je guNo pariNamanazIla hovAnA kAraNathI (atre lakSamAM levuM Avazyaka che ke guNone niyamathI pariNamanazIla kahyA che temAM koI apavAda nathI ane bIjuM, hovAnA kAraNe kahyuM che arthAt te traNe kALe te ja rIte che) utpAdavyayamaya kahevAya che, te ja guNo TaMkotkIrNa nyAyathI (arthAt te guNo anya guNarUpa thatAM na hovAnA kAraNe) potAnA svarUpane kadI paNa ullaMghana karatAM nathI tethI te nitya kahevAya che.'' TUMkotkIrNano artha sAmAnya rUpathI evo ne evo ja rahe che ema Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAdhyAyI pUrvArdhanI vastuvyavasthA darzAvatI gAthAo lIdhela che, koI bIjI rIte arthAt apariNAmI vagere rUpa nahi. bIjuM atre koI ema samaje ke AvI to pudgala dravyanI vyavasthA bhale ho paraMtu jIvadravyanI vAta to nirALI ja che, to teone ame jaNAvIe chIe ke mAtra pudgala dravya ja nahi, paraMtu e dravyanI dravyaguNaparyAyarUpa athavA to utpAdavyayadhuvarUpa vastuvyavasthA to eka samAna ja che. jo jIvadravyanI koI anya vyavasthA hota, to bhagavAne ane AcArya bhagavaMtoe zAstromAM jarUra jaNAvI ja hota, paNa tevuM na hovAthI ja kAMI jaNAvela nathI; tethI karIne AvA mithyAtvarUpa Agrahane choDI vastuvyavasthA jema che, tema ja mAnavI Avazyaka che anyathA te jIve anaMta saMsArI, anaMta duHkhI thavAne ja AmaMtraNa Apela che, ke jenA uparanA karUNAbhAvathI ja A lakhAI rahyuM che. bhAvArtha :- "pariNamananI apekSAe je guNo utpAdavyayayukta kahevAya che te ja guNo guNatvasAmAnyanI apekSAe nitya kahevAya che. e baMne apekSAothI dravyathI abhinnarUpa guNo paNa utpAdavyaya ane dhrauvyayukta kahyA che...." mATImAM koI guNa nAza thAya che ane koI guNa utpanna thAya che evI zaMkA vyakta karatAM AcArya bhagavaMta AgaLanI gAthAmAM jaNAve che ke - gAthA 123 : anvayArtha :- "e viSayamAM A uttara ThIka che ke e kRtikAnuM (mATInuM pAkA vAsaNarUpa thavAnuM) ema thatAM zuM tenuM mRtikApaNuM (mATIpaNuM) nAza thaI jAya che ? jo (tenuM mRtikApaNuM) naSTa nathI thatuM to te nityarUpa kema na hoya ?" arthAt te apekSAe dravya nitya che, dhruva che anyathA nahi. bhAvArtha :- "kAcI mATIne pakAvatAM prathamanA mATI saMbaMdhI (badhA) guNo naSTa thaI navIna pakvaguNa pedA thAya che. A pramANe mAnavAvALAne mATe A uttara ThIka , kRtikAnI ghaTAdi avasthA thatAM zuM tenuM pRthvIpaNuM-mRtikApaNuM paNa naSTa thaI jAya che ? jo te kRtikApaNuM nAza nathI pAmatuM, to te mRtikApaNuM zuM nitya nathI ?" arthAt nitya ja che. A apekSAe dravyane nitya, dhruva vagere kahevAya che. have zaMkAkAra zaMkA kare che ke dravya ane paryAyane sarvathA bhinna mAnavAmAM zo doSa che ? uttara - gAthA 14ra : anvayArtha :- "athavA anu zabdano artha che ke, je vacamAM kadI paNa alita nahi thavAvALA pravAhathI (anusmRtithI racAyela paryAyono pravAha te ja dravya) vartI rahyA hoya tathA "ayati' e kriyApada gati arthavALI 'aya' dhAtunuM rUpa che, mATe avicchinna pravAharUpathI je gamana karI rahyuM che te anvarthanI apekSAe anvaya zabdano artha dravya che." bhAvArtha :- "...arthAt je niraMtara potAnI uttarottara thavAvALA paryAyomAM gamana kare te dravya che (arthAt dravya paryAyomAM ja chupAyela che). gati anvaya' zabda "ane upasargapUrvaka gatyarthaka 'aya' dhAtuthI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 samyagdarzananI rIta banyo che, dravyanI A vyutpatti anvaye zabdamAM sArI rIte ghaTI zake che. jema ke "anu - avvacchinna pravAharUpathI je potAnA pratisamaya thavAvALA paryAyomAM barAbara 'ayati' eTale gamana karato hoya tene anvaya kahe che, tethI anvaya ane dravya e baMne paryAyavAcaka zabdo che." arthAt paryAyono je pravAharUpa samUha che te ja sat che ane te ja dravya che. eTale je paryAyo che temAM ja dravya chupAyeluM gati kare che arthAt je paryAya che te dravyano ja banela che ane tethI ja paryAyone vyatireka = vizeSa = vyakta ane dravyane anvayarUpa = sAmAnya = avyakta kahevAya che. gAthA 159 : anvayArtha :- "sArAMza e che ke nizcayathI guNa svayaMsiddha che tathA pariNamI paNa che, tethI te nitya ane anityarUpa hovAthI bhalA prakAre utpAda, vyaya ane dhrovyAtmaka paNa che." bhAvArtha : "anAdi saMtAnarUpathI je dravyanI sAthe anugamana kare che te guNa che. ahIM "anAdi e vizeSaNathI svayaMsiddha, saMtAnarUpa' e vizeSaNathI pariNamanazIla tathA anugatArtha" e vizeSaNathI niraMtara dravyanI sAthe rahevAvALA evo artha siddha thAya che. sArAMza e che ke, pratyeka dravyanA guNo svayaMsiddha ane niraMtara dravyanI sAthe rahevAvALA che tethI to tene nitya eTale dhrovyAtmaka kahevAmAM Ave che tathA pratisamaya pariNamanazIla che tethI tene anitya vA utpAdavyayAtmaka kahevAmAM Ave che. e pramANe saMpUrNa guNo utpAda, vyaya ane dhrovyAtmaka che." AvI che jainasiddhAMtanI vastuvyavasthA. gAthA 178 : anvayArtha :- "sArAMza e che ke, jema dravya niyamathI svataHsiddha che te ja pramANe te pariNamanazIla paNa che, tethI te dravya pratisamaya vAraMvAra pradIpa (dIpakanI) zikhAnI mAphTa pariNamana karatuM ja rahe che." bhAvArtha :- "arthAt jema dravya svataHsiddha hovAthI nitya-anAdi anaMta che te ja pramANe te pariNamanazIla hovAthI pradIpazikhAnI (dIpakanI) mAphaka pratisamaya sadaza pariNamana paNa karatuM ja rahe che, tethI te anitya paNa che. ane tenuM te pariNamana pUrva pUrva bhAvanA vinAzapUrvaka (mATInA piMDanA vinAzapUrvaka) tathA uttara uttara bhAvanA utpAdathI (mATInA ghaDAnA utpAdathI) thatuM rahe che tethI dravya, kathaMcit nitya-anityAtmaka kahevAmAM Ave che. [eka ja vastunA be svabhAva che, nahIM ke eka vastunA be bhAga - eka nitya ane bIjo anitya - AvuM (bhAgarUpa) mAnavAthI mithyAtvano doSa Ave che.] jema ke jIva, manuSyathI devaparyAyane prApta karatAM dravyArthika dRSTie tenA dareka paryAyomAM jIvatva sadaza (samAna) rahevA chatAM (arthAt te paryAyanuM sAmAnya te ja jIvatva arthAt dravya) paNa paryAyArthika daSTithI dareka paryAyomAM (tenA eka eka paryAyomAM) te kathaMcit bhinnatAne dhAraNa kare che. e ja pramANe pratisamaya thavAvALA kramamAM paNa dravyArthika nayathI sadazatA rahevA chatAM (arthAt te kramarUpa paryAyamAM sAmAnya bhAvarUpe Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAdhyAyI pUrvArdhanI vastuvyavasthA darzAvatI gAthAo dravya hAjara ja che) paNa paryAyArthika nayathI kathaMcit visadazapaNuM (anyathApaNuM) paNa jovAmAM Ave che (arthAt te kramamAM thatA paryAyamAM vizeSa bhAvarUpe anya-anya bhAva jovAmAM Ave che). A viSayamAM bIjuM dRSTAMta gorasanuM paNa ApavAmAM Ave che; jema dUdha, dahIM, mako vagere dUdhanI avasthAomAM dravyArthika nayathI gorasapaNAnI sadazatA rahevA chatAM paryAyArthika nayathI dUdhathI dahIM vagere avasthAomAM kathaMcit visadazapaNuM paNa jovAmAM Ave che. e pramANe anumAnathI athavA svAnubhava pratyakSathI nitya-anityanI pratIti thavAthI jo ke kramamAM paNa kathaMcit sadazatA ane visaTazatA banne hoya che, tema chatAM paNa kevaLa teno kALa sUkSma samayavartI hovAthI te krama pratisamaya lakSamAM Avato nathI, tethI temAM anyathAtva (''A tevuM nathI'') ane tathAtva (''A tevuM ja che'')nI vivakSA ja karI zakAtI nathI evuM nathI.'' je samaya jJAna ghaTAkAra mAtra che te samaye ghaTanI jANavAnI yogyatAthI ane je samaye lokAlokane jANe che te samaye tevI yogyatAthI jJAnaguNamAM kAMI vadha-ghaTa thatI nathI mAtra aguru laghu guNanuM ja te phaLa samajavuM yogya che. 33 gAthA 193-194-195 : anvayArtha :- ''zaMkAkAranuM kahevuM ema che ke, e pramANe mAnatAM paramArthadaSTithI ghaTAkAra ane lokAkArarUpa jJAna eka hovAthI utpAda-vyaya-dhrauvya banI zakaze nahi ane na koI koInuM upAdAnakAraNa tathA na koI koInuM kArya paNa banI zakaze tathA guNa potAnA aMzothI (paryAyathI) kama (ochA) thatAM durbaLa ane utkarSa thatAM baLavAna kema nahi thAya ? e prakArathI Avo paNa ghaNo bhAre ane durjaya doSa Avaze. (uttara :-)jo ema kaho to ema kahevuM ThIka nathI, kAraNa ke dravyane pahelAM sArI rIte pariNamanazIla nirUpaNa karyuM che (siddha karyuM che) tethI temAM utpAda, vyaya ane dhrauvya e traNe sArI rIte ghaTI zake che. paraMtu tethI UlaTo sarvathA nitya vA anitya artha mAnavAthI nahi ghaTe.'' arthAt jo vastunA (dravyanA) be bhAga kalpavAmAM Ave ke jemAMno eka bhAga sarvathA nitya mAnavAmAM Ave ane eka bhAga sarvathA anitya arthAt nitya ane anityane vastunA bhAvanI jagyAe vibhAga athavA bhAgarUpe kalpavAmAM Ave to temAM utpAda, vyaya, dhruva ghaTI zakaze nahIM ane tethI tevI mAnyatA jaina siddhAMta bAhya che ane mithyAtva che evI dhAraNA koInI hoya, to te tvarAe sudhArI levI joIe, apekSAe badhuM kahevAya paNa tema ekAMte manAya nahi. bhAvArtha :"zaMkAkAranuM kahevuM ema che ke, jo avagAhana guNanI vicitratAthI dravyamAM kevaLa AkArathI AkArAntara ja thayA kare che, to dravyanI pUrva-uttara avasthAomAM abhedatA hovAnA kAraNathI temAM (atre zaMkAkAra dravya-paryAyarUpa vastune eka abhedarUpa-anusmrutithI racita pravAharUpa nathI mAnatAM) utpAda, vyaya, dhrauvya banI zakaze nahi tathA koI paNa prakArano kArya-kAraNa bhAva (atre zaMkAkAra kArya-kAraNa bhAvane bhedarUpa mAne che, bhinna mAne che) ja siddha thaI zakaze nahi. vaLI jo guNAMzanA tastha rahevA chatAM Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta paNa aguru laghu guNanA nimittathI temAM bhUtvA-bhavanarUpa pariNamana thatuM rahe che (atre zaMkAkAra dhrauvyane/ guNane apariNAmI mAne che - tene aguru laghu guNanA nimittathI paryAya mAne che ane temAMthI paryAya nIkaLe che ke je dhrauvyathI/guNathI bhinna che evuM mAne che), to A Apatti Avaze ke guNa potAnA aMzothI kama (ochA) thatAM durbaLa ane potAnA aMzothI vadhatAM baLavAna zuM nahi thAya ? tenuM samAdhAna - zaMkAkAranuM upara pramANe kahevuM ThIka nathI, kAraNa ke ame pahelAM ja svataHsiddha dravyane sArI rIte pariNAmI siddha karyuM che, arthAt dravya svataHsiddha hovAthI kathaMcit nitya-anityAtmaka dravyamAM ja utpAda, vyaya, dhrauvya ghaTI zake che (arthAt dravya pote ja paryAyarUpe pariName che ane tethI paryAya dravyano ja banela che ane dravya paryAyamAM ja chupAyeluM che. arthAt paryAyarUpa vizeSa bhAvane gauNa karatAM ja sAmAnya rUpa dravya anubhavAya che), paNa sarvathA nitya vA anitya padArthamAM nahi. sArAMza e che ke AkArathI AkArAntararUpa thavAthI utpAda, vyayanI ane vastutAe (sAmAnya bhAva apekSAe) tavastharUpa hovAthI dhrovyAMzanI (sAmAnya bhAvanI) siddhi thAya che. tethI ukta prakArathI (AvI rIte) dravyane kathaMcit nityAnityAmaka mAnavAthI utpAdAditrayanI tathA kArya-kAraNa bhAvanI siddhi nahi thAya evI zaMkA nirarthaka che. ahIM daSTAMta-" gAthA 196 anvayArtha :- "jema sonAnA astitvamAM ja kuMDalAdika avasthAo utpanna thAya che, ane e kuMDalAdika avasthAo thavAthI ja niyamathI utpAdAdika traNe siddha thAya che. arthAt dravyane pariNAmI mAnavAthI ja utpAda, vyaya, dhRvarUpa vyavasthA zakya che, anyathA nahi; AvI che jaina siddhAMtanI vastuvyavasthA. bhAvArtha : - "jema suvarNanA astitvamAM ja tenI kuMDala-kaMkaNAdi avasthAo siddha thAya che. kAraNa ke e avasthAonA hovAthI ja suvarNamAM utpAdika thAya che, arthAt suvarNanuM suvarNapaNe dravyadaSTie taTvastha rahevA chatAM paNa paryAyArthika daSTie kuMDala-kaMkaNAdinA ja utpAdAdika thAya che, paraMtu jo vAstavika vicAra karavAmAM Ave to e kuMDalAdika avasthAomAM mAtra AkArathI AkAramaMtara ja che paNa asatnI utpatti ke satno vinAza nathI. eTale zaMkAkAranuM kathaMcit nityAnityAtmaka padArthamAM utpAdAdika nahi bane' e kahevuM yuktisaMgata nathI. vaLI kArya-kAraNabhAva paNa nIce pramANe siddha thAya che -" gAthA 197: anvayArtha :- "e prakriyA arthAt zailIthI ja, nizcayathI kAraNa ane kAryanI siddhi paNa samajI levI joIe. kAraNa ke e satnA ja sat arthAt brauvya tathA utpAda ane vyaya e baMne thAya che." bhAvArtha :- "jevI rIte kathaMcit nitya-anityAtmaka padArthomAM ja utpAdAdika traya thAya che paNa sarvathA nitya ke sarvathA anitya padArthomAM thaI zakatA nathI ema siddha karyuM, tevI rIte ja padArthone nitya Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAdhyAyI pUrvArdhanI vastuvyavasthA darzAvatI gAthAo 35 anityAtmaka mAnavAthI ja kArya-kAraNabhAva paNa siddha thaI zake che; paraMtu sarvathA nitya vA anitya padArthomAM nahi. kAraNa ke sarvathA nitya pakSamAM pariNAma vinA kArya-kAraNabhAva banI zakato nathI tathA sarvathA anitya pakSamAM padArtho mAtra kSaNavartI karavAthI ane teno pratisamaya niranvayanAza mAnavAthI "nitya zaktipiMDarUpa sat (dravya) kAraNa che tathA anitya pariNAmarUpa utpAda-vyaya-dhrauvya tenAM kArya che" evo kArya-kAraNabhAva banI zakato nathI, tethI kathaMcit nitya-anityAtmaka padArthomAM ja utpAdavyaya-dhrauvya ane kArya-kAraNabhAva sArI rIte siddha thAya che. kAraNa ke nitya-anityAtmaka padArthomAM ja sanA utpAdAdika mAnavAmAM AvyA che, paNa niranvayanAzarUpa vA kuTasthanityamAM nahi...." arthAt dravya ane paryAya e vastunA be bhAva che, nahi ke be bhAga; ane tethI ja tene kathaMcit nitya-anitya kahevAya che ane sarvathA nitya-anitya ema nathI kahevAtuM athavA manAtuM. tethI je koI dravyane ekAMte nitya-apariNAmI ane paryAyane ekAMte anitya-pariNAmI mAnatAM hoya teonuM atre nirAkaraNa karela che arthAt evI jenI dhAraNA hoya teone potAnI dhAraNA sudhArI levA vinaMti che. gAthA 200 : anvayArtha :- "nizcayathI utpAda-vyaya-dhrauvya e traNe paryAyomAM thAya che, paNa sannA thatA nathI, paraMtu je kAraNathI e utpAdAdika paryAyo ja dravya che tethI dravya e utpAdAdika trayavALuM kahevAmAM Ave che." atre aMza-aMzIrUpa bhedanayanI apekSAe utpAda-vyaya-dhruva e traNeyane bhedarUpa paryAya siddha karela che. kAraNa ke aMza-aMzIrUpa bheda na karavAmAM Ave to satno nAza-sano utpAda ane satno ja dhrauvya evI viruddhatA udbhave, mATe bhedanaye karI samajAvyuM che ke sat to svataHsiddha ja hovA chatAM te ja utpAda-vyaya-dhUvarUpa che ane tethI bhedanaye te traNe tenI paryAya kahevAya che. utpAdanuM svarUpa ane te utpAda kono thAya (kahevAya) che? uttara - gAthA 201 : anvayArtha:- "tadbhAva ("A te ja che'') ane "adbhAva ("A te nathI')ne viSaya karavAvALA nayanI apekSAe (arthAt dravyArthika naya ane paryAyArthika nayanI apekSAe) sat sadbhAva ane asadbhAvathI yukta che tethI e utpAdAdikamAM navinarUpathI pariNata te satnI avasthAnuM nAma ja utpAda che." arthAt dravyanI avasthA badalAya tene ja utpAda kahyo ane pUrva avasthAne vyaya. vyayanuM svarUpa ane te kono thAya che ? uttara - gAthA 202 : anvayArtha:- "tathA vyaya paNa satno thato nathI, paraMtu e satnI avasthAno nAza vyaya kahevAya che tathA pravvasAbhAvarUpa te vyaya sata, pariNAmI hovAthI satno paNa avazya kahevAmAM Avyo che." Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta arthAt apekSAe kAMI paNa kahI zakAya, paraMtu samajavAnuM e che ke upAdAnarUpa dravya svayaM ja kAryarUpe pariName che ane tene ja teno utpAda kahevAya che. pUrva samayavartI kAryane teno vyaya kahevAya che ane te banne kAryarUpa pariNamela je upAdAnarUpa dravya che te ja dhrauvya che. dhrauvyanuM svarUpa ane te konA thAya che? uttara - gAthA 203 : anvayArtha :- "paryAyArthika nayathI (bhedavivakSAthI) dhrauvya paNa kathaMcisatno hoya che, kevaLa satno nahi eTalA mATe utpAda-vyayanI mAphaka te dhravya paNa satno eka aMza che, paNa sarvadeza nathI." kAraNa ke je te satno (dravyano) mAnavAmAM Ave todravya kuTastha/apariNAmI gaNAya ke je te nathI. gAthA 204 : anvayArtha : - "athavA 'tarbhAvathI nAza na thavo evuM je dhrauvyanuM lakSaNa darzAvyuM che tyAM paNa arthAt teno paNa A vAstavika artha che ke, je pariNAma pahelAM hatA te te pariNAma ja pAchaLa thatA rahe che." arthAt je dravyarUpa dhrauvya che te ja dareka paryAyamAM pote ja kAryarUpe pariName che ane temAM rahela sadazatAthI (sAmAnya apekSAe) teno tadbhAvathI nAza na hovAthI tene dhrauvya kahe che; jema ke jJAna AkArAMtarapaNuM pAmavA chatAM paNa jJAnapaNAno nAza na thavAthI te AkAramAM rahela jJAnane (sAmAnyane) ja dhrauvya kahevAya che arthAt TaMkotkIrNa kahevAya che. gAthA 205 : anvayArtha:- "jema puSpano gaMdha e pariNAma che tathA e gaMdhaguNa pariNamana karI rahyo che tethI gaMdha (guNa) apariNAmI nathI tathA nizcayathI nirgandha avasthAthI puSpa gaMdhavAna thayuM che ema paNa nathI." AthI kahI zakAya ke dhrauvyarUpadravya/guNa pote ja paryAyarUpe Upaje che ane tyAre ja pUrva paryAyano vyaya thAya che tethI abhedanaye dravyane utpAda-vyaya-dhrauvyarUpa kahevAya che ane bhedanayathI utpAda-vyayadhrauvyarUpa traNe sattA paryAya kahevAya che, te bhedarUpa paryAya che. e ja bhAva AgaLa paNa samAve che. gAthA 207 : anvayArtha:- "nizcayathI sarvathA nitya koI sat che, guNa koI che ja nahi tathA kevaLa pariNatIrUpa (paryAyarUpa) vyaya tathA utpAda e banne e satthI atirikta eTale bhinna che evI AzaMkA paNa na karavI joIe, kAraNa ke" bhedanayathI je upara bhedarUpa utpAda-vyaya-dhrauvyane paryAya tarIke samajAvavAthI koIne evI AzaMkA Upaje ke zuM dravya ane paryAya bhinna che ? to kahe che ke evI AzaMkA paNa na karavI joIe. gAthA 208: anvayArtha:- "ema thatAM sanna bhinnatAyukta dezano prasaMga AvavAthI sat e na guNa na pariNAma arthAt paryAya ane na dravyarUpa siddha thaI zakaze, paraMtu sarva vivAdagrasta thaI jaze." bhAvArtha :- "guNone na mAnatAM dravyane sarvathA nitya tathA utpAdavyayane dravyathI bhinna kevaLa Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAdhyAyI pUrvArdhanI vastuvyavasthA darzAvatI gAthAo 37 pariNatIrUpa (paryAyarUpa) mAnavAthI dravya tathA paryAyone bhinna bhinna pradezIpaNAno prasaMga Avaze tathA sata, dravya-guNavAparyAyomAMthI koI paNa rUpe siddha thaI zakaze nahi ane tethI satu, dravya-guNa-paryAyAtmaka na hovAthI esanuM paNa zuM svarUpa che? te paNa nizcita thaI zakaze nahi, tethIdravya-guNa-paryAya ane sat pote e badhAMya vivAdagrasta thaI jaze." ahIM kahyA pramANe jo koI dravyane apariNAmI ane paryAya tenAthI bhinna bhinna pradezI) pariNAma evuM mAnatuM hoya to atre jaNAvela pahelo doSa Avaze. have bIjo doSa jaNAve che. gAthA 209 : anvayArtha:- "tathA ahIM bIje paNa A doSa Avaze ke, je nitya che te nizcayathI nityarUpa ja raheze tathA je anitya che te anitya ja raheze. e pramANe koI paNa vastumAM aneka dharmatva siddha thaI zakaze nahi. arthAt vastu aneka dharmAtmaka siddha thaze nahi." have trIje doSa jaNAve che. gAthA 210: anvayArtha:- "tathA A eka dravya che, A guNa che ane A paryAya che e prakArano je kAlpanika bheda thAya che (arthAt te bheda vAstavika nathI) te paNa niyamathI bhinna dravyanI mAphaka banaze nahi." arthAt je abheda vastumAM samajAvavA mATe kAlpanika bheda pADyA che ane tethI ja tene kathaMcit kahyAM che. tene je vAstavika bheda samajavAmAM Ave to dravya ane paryAya e baMne bhinna pradezI, be dravyarUpa ja banI jatAM bhedarUpa vyavahAra na rahetAM niyamathI bhinna dravyanI mAphTa bhinna pradezI ja banI jaze ane tethI dravya-guNa-paryAyarUpa je kAlpanika bheda thAya che tevAM kAlpanika bheda banaze nahi. AgaLa zaMkAkAra navI zaMkA kare che - gAthA 211 : anvayArtha:- "zaMkAkAranuM kahevuM ema che ke, samudranI mAphaka vastune nitya mAnavAmAM Ave tathA guNa paNa nitya mAnavAmAM Ave ane paryAyo kallolAdinI mAphaka utpanna vA nAza thavAvALI mAnavAmAM Ave, jo ema kaho to -'' arthAt padArthane samudra ane taraMganA udAharaNathI ema mAnavAmAM Ave ke, dravya = samudranuM daLa ekAMte nitya ane paryAya = taraMga ekAMte anitya mAnavAmAM Ave to zuM hAni che ? tenuM samAdhAna - gAthA ra12 : anvayArtha :- "ema kahevuM e ThIka nathI kAraNa ke samudra ane lahero(mo)nuM daSTAMta zaMkAkAranA prakRti - uparokta arthanuM ja bAdhaka che (khaMDana kare che) tathA zaMkAkAra dvArA nahi kahelA prakRtArthanA vipakSabhUta A vakSyamANa (kathana karatAM) kathaMcit nitya-anityAtmaka abheda arthanuM sAdhaka atre yAda rAkhavuM ke abhedanuM sAdhaka kahyuM che arthAt dravya abheda che temAM bheda upajAvIne kahevAya che, bhinna pradezarUpa vAstavika nahi ane bIjuM, prastuta udAharaNathI ja abheda dravya sAbita thAya che. kAraNa ke je taraMga = kallola che te samudranA ja banelA che arthAt te samudra ja te rUpe pariNamela che arthAt te samudra ja che; AvuM abheda svarUpa che dravyanuM. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta bhAvArtha : - "zaMkAkAranA kathanAnusAra guNone ane vastune (dravyane) sarvathA nitya tathA utpAdavyayane sarvathA anitya mAnavA ThIka nathI, kAraNa ke, e siddhAMtane siddha karavA mATe je samudra ane kallolonuM daSTAMta ApyuM te zaMkAkAranA upara kahelA pakSanuM sAdhaka na thatAM vinA kahyuM ja uparokta pakSanA (zaMkAkAranA pakSanA) vipakSanuM eTale - jaina siddhAMtAnusAra mAnelA kathaMcit abhedAtmaka pakSanuM sAdhaka che, AgaLa e ja arthano khulAso kare che - athavA koI dravyane ghaMTInA jevuM samajatuM hoya, jema ke ghaMTImAM nIceno bhAga sthira ane uparano bhAga pharato hoya che, to dravyamAM jaina siddhAMtAnusAra AvI vyavasthA paNa nathI e paNa A gAthAthI siddha thAya che. gAthA 213: anvayArtha:- "taraMgamALAothI vyApta samudranI mAphaka nizcayathI koI paNa guNanAM pariNAmothI arthAt paryAyothI satnI abhinnatA hovAthI te satno potAnAM pariNAmothI kAMI paNa bheda nathI." arthAt je paryAya che te dravyanuM vartamAna ja hovAthI dravyanuM ja banela hovAthI (taraMgamAM samudra ja hovAthI) vAstavamAM (kharekhara) koI bheda nathI paNa bhedanayathI bheda kahevAmAM Ave che, tethI tene kathaMcit bhedabheda paNa kahevAya che. bhAvArtha :- "kAraNa ke, jevI rIte taraMgonA samUhone choDatAM samudra koI bhinna vastu siddha thaI zakato nathI tevI rIte potAnAM trikAlavartI pariNAmone choDatAM guNa tathA dravya paNa koI bhinna vastu siddha thaI zakatA nathI." arthAt paryAyamAM ja dravya chupAyela che, dravya paryAyathI vAstavika bhinna pradezI nathI. gAthA 214 : anvayArtha :- "paraMtu je samudra che te ja taraMgamALAo thAya che, kAraNa ke te samudra pote ja taraMgarUpathI pariNamana kare che." arthAt dravya ja (avyakta ja) paryAyarUpe (vyaktarUpe) vyakta thAya che, pariNamana kare che. gAthA 215 : anvayArtha :- "tethI sat e pote ja utpAda che tathA e sat ja dhrauvya che tathA vyaya paNa che. kAraNa ke sat (dravya)thI juduM koI e utpAda athavA vyaya athavA dhrauvya koI nathI." dravya-guNa-paryAya ane utpAda-vyaya-dhrauvyarUpa vyavasthA samajavA mATe A gAthAno marma samajavo atyaMta Avazyaka che ke, vAstavamAM dravya abheda che, bheda mAtra samajAvavA mATe ja che, vyavahAra mAtra ja che. gAthA 216 : anvayArtha :- "athavA zuddhatAne viSaya karavAvALA nayanI apekSAe utpAda paNa nathI, vyaya paNa nathI tathA dhrauvya, guNa ane paryAya e paNa nathI paraMtu kevaLa eka sat ja che." Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAdhyAyI pUrvArdhanI vastuvyavasthA darzAvatI gAthAo 39 arthAt zuddhanayathI ekamAtra paMcamabhAvarUpa = parama pAriNAmikabhAvarUpa sat ja che, te tevuM ne tevuM ja pariName che, je ApaNe AgaLa joIzuM. bhAvArtha :- "athavA zuddha dravyAyArthika nayanI apekSAe utpAda, vyaya, dhrauvya, guNa ane paryAya vagere kAMI paNa nathI. kevaLa sarvanA samudAyarUpa eka sat ja padArtha che (A kathana vAstavikatArUpa = abhedanayanuM che ane te ja kAryakArI che mATe bhedarUpa vyavahAramAM ramavA jevuM nathI paraMtu abhedarUpa vastumAM ja TharavA jevuM che, je ApaNe AgaLa upara joIzuM). kAraNa ke, jeTalI koI bhedavivekSA che te badhI paryAyArthika nayanI apekSAthI ja kalpita karavAmAM Ave che. (arthAt vAstavika svarUpa to mAtra abheda ja che bAkI badhI mAtra kalpanA ja che). zuddha dravyAyArthika naya, koI paNa prakAranA bhedane viya karato nathI tethI zuddha dravyArthika nayathI niraMtara sarva avasthAomAM sat ja pratItimAna thAya che (arthAt sarva avasthAomAM = paryAyamAM ekamAtra paMcamabhAvarUpa = parama pariNAmikabhAvarUpa sat ja pratItimAna thAya che) paNa utpAda-vyayAdika nahi. tenuM spaSTIkaraNa -' gAthA 217 : anvayArtha:- "sArAMza e che ke jo bheda hoya che arthAt je samaya bheda vivakSita thAya che te samaya nizcayathI e utpAdAdi traNe pratIta thavA lAge che tathA je samaya te bheda mULathI ja vivakSita karavAmAM Avato nathI te samaya e traNe (bhedo) paNa pratIta thatA nathI." bhAvArtha :- "uparanA kathanano sArAMza e che ke, padArtha sAmAnya vizeSAtmaka che ane baMne naya (dravyArthika ane paryAyArthika) padArthanA sAmAnya, vizeSa dharmomAMthI paraspara sApekSa koI eka dharmane mukhyapaNe tathA bIjA dharmane gauNapaNe viSaya kare che eTalA mATe dravyArthika cakSuvALAne jyAM pramANarUpa dravya, mAtra sAmAnyarUpa ja jaNAya che tyAM paryAyArthika cakSuvALAne te pramANarUpa dravya mAtra paryAyarUpa ja jaNAya che ane pramANacakSuthI jovAmAM AvatA te ja pramANarUpadravya, ubhayarUpa arthAt dravya-paryAyasvarUpa jaNAya che; tethI samajavAnuM e che ke jaina siddhAMtamAM badhuM ja vivakSAvaza arthAt apekSAe kahevAya che nahi ke ekAMte, tethI jyAre ema prazna thAya ke paryAya zeno banelo che ? ane uttara - dravyanI = dhrauvyanI, ema ApavAmAM Ave to jaina siddhAMta nahi samajavAvALAne lAge che ke vaLI paryAyamAM dravya kyAMthI AvI gayuM ? are bhAI! paryAya che te dravyanuM ja vartamAna che ane koI paNa vartamAna te dravyanuM ja baneluM hoya ne! daSTAMta : jema samudranAM mojAM zenAM banelAM che ? to kahevuM paDaze ke pANInA arthAt samudranA ane mATIno ghaDo zeno banelo che ? to kahevuM paDaze ke mATIno, tevI ja rIte sonAnA kuMDalAdika AkAro rUpa paryAyo zenA banelAM che ? to kahevuM paDaze ke sonAnA; have pUchIe ke zeyAkArarUpa paryAyo zenA banelA che? to kahevuM paDaze ke jJAnanA ane te jJAna sAmAnya ja jJAyaka che. AvI ja dravya-paryAyarUpa vastuvyavasthA che ke je samajyA vagara mithyAtvano doSa Ubho ja rahevAno che, tethI ja A vastuvyavasthA sauprathama spaSTa samajavI atyaMta Avazyaka che.) eTalA Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 samyagdarzananI rIta mATe je veLA bheda vivakSita thAya che te veLA abheda gauNa thaI javAthI utpAdAdika traNe pratIta thavA lAge che, tethI je veLA dravyArthika naya dvArA abhedatA vivakSita thAya che te samaye bheda gauNa thaI javAthI utpAdAdika traNemAMthI koInI pratIti thatI nathI, paNa mAtra eka sat ja sat pratItimAna thAya che.'' jaina siddhAMtamAM trikALI dhruvarUpa vastu athavA paryAyarahitanuM dravya lakSamAM levAnI AvI che rIta. kAraNa abheda dravyamAMthI kAMI paNa kADhavuM hoya to te mAtra prajJAthI = buddhithI ja (lakSa karavAthI - mukhyagauNa karavAthI ja) kADhI zakAya che anyathA nahi, je ApaNe AgaLa upara vicArIzuM. AgaLa zaMkAkAra navI zaMkA kare che - gAthA 218 : anvayArtha :- 'zaMkAkAranuM kahevuM ema che ke, nizcayathI utpAda ane vyaya e banne ja aMzasvarUpa bhale hoya, paraMtu trikAlagocara je dhrauvya che te kevI rIte aMzAtmaka thaze ? jo ema kaho to-'' A zaMkAnuM samAdhAna : : gAthA 219 : anvayArtha :- ''ema kahevuM e ThIka nathI, kAraNa ke vAstavamAM e traNe aMzo svayaM sat ja che paraMtu sattA nathI, kAraNa ke, ahIM sat e arthAntaronI mAphaka eka eka thaIne aneka che, ema nathI.'' bhAvArtha :- 'uparanI zaMkA ThIka nathI, kAraNa ke jaina siddhAMtamAM sanA utpAda, vyaya ane dhrauvyarUpa aMza mAnyA nathI, paraMtu sat pote ja utpAdavyayadhrauvyAtmaka mAnyuM che (arthAt dravyane eka, akhaMDa, abhedarUpa ja mAnyuM che je vAstavikatA che ane te pote ja utpAdavyayarUpa thAya che). utpAda, vyaya ane dhrauvya - e traNe pratyeka judA judA padArthonI mAphaka maLIne aneka nathI, paraMtu vivakSAvaza ja (arthAt bhedanaye karI athavA mukhya-gauNa karI) e traNe bhinna-bhinna rUpathI pratIta thAya che.'' tenuM spaSTIkaraNa : gAthA 220 : anvayArtha :- ''A viSayamAM A udAharaNa che ke, ahIM jo utpAdarUpathI pariNata sat je samaye utpAda dvArA lakSamANa thAya che te samaye vastune kevaLa utpAda mAtra kahevAmAM Ave che. bhAvArtha :- 'padArtha anaMta dharmAtmaka che, zabda vA nayAtmaka jJAnanA aMza dvArA tenA saMpUrNa dharmo viSayabhUta thaI zakatA nathI, tethI e anaMta dharmomAM je jJAnAMza vA zabda dvArA je koI paNa eka dharma viSayabhUta thAya che te jJAnAMza vA zabda dvArA (arthAt prajJA = buddhi dvArA) vastu te samaye kevaLa te ja dharmamaya jANavAmAM Ave che vA kahevAmAM Ave che (jema ke AtmAne jJAnamAtra kahetAM teno mAtra jJAnaguNa ja lakSamAM nathI levAno paNa pUrNa vastu yAne ke pUrNa AtmA ja, jJAnamAtra kahetA grahaNa karavo), e nyAyAnusAra je samaye navina navina rUpathI pariNata sat utpAdarUpa, jJAna tathA zabda dvArA vivakSita thAya che te samaye te sat kevaLa utpAda mAtra kahevAmAM Ave che.'' Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAdhyAyI pUrvArdhanI vastuvyavasthA darzAvatI gAthAo tyAM koI ema kahe ke dhruva to utpAda-vyayathI alaga hovo ja joIe athavA rAkhavo ja joIe, dravyane kevaLa utpAda mAtra kema kaho cho ? to uttara e che ke vastunA (sannA) eka aMzane lakSamAM laIne arthAt mukhya karIne kathana karavAmAM Ave to bAkInA tamAma aMzo temAM ja aMtaragarbhita thaI jAya che, arthAt ekane mukhya karatAM bAkInA badhA ApameLe ja atyaMta gauNa thaI jAya che ane te mukhya aMzathI ja pUrNa vastuno vyavahAra thAya che arthAt pratipAdana, prastuti thAya che, tyAM pratipAdana anya aMzone choDIne eka aMzanuM nathI thatuM, paraMtu eka aMzane mukhya ane anyone gauNa karIne thAya che ane A ja jaina siddhAMtanI pratipAdananI zailI che ke jene syAdvAda kahevAya che ke je jaina siddhAMtano prANa che. gAthA 221 : anvayArtha :- "athavA je samaya ahIM vyayarUpathI pariNata te sat kevaLa vyaya dvArA nizcayarUpathI lakSyamANa thAya che, te samaye te ja sat nizcayathI kevaLa vyaya mAtra zuM nahi thAya ? avazya thaze" gAthA rarara : anvayA :- "athavA je samaya dhrauvyarUpathI pariNata sat (kevaLa) dhrauvya dvArA lakSyamANa thAya che te samaya utpAdatrayanI mAphaka te ja e sat brauvya mAtra che evuM ja pratIta thAya che." arthAt pUrve jaNAvyA anusAra dravyArthika cakSuvALAne jyAM pramANarUpa dravya, mAtra sAmAnyarUpa ja jaNAya che arthAt dhRvarUpa ja jaNAya che tyAM paryAyArthika cakSuvALAne te ja pramANarUpa dravya mAtra paryAyarUpa ja jaNAya che arthAt utpAda-vyayarUpa ja jaNAya che ane pramANacakSuthI jovAmAM AvatA te ja pramANarUpa dravya, ubhayarUpa arthAt dravya-paryAyasvarUpa jaNAya che arthAt utpAda-vyaya-dhrauvyarUpa jaNAya che; tethI samajavAnuM e che ke jaina siddhAMtamAM dareka kathana vivakSAvaza ja arthAt apekSAe ja kahevAya che nahi ke ekAMte, tethI jyAre ema prazna thAya ke paryAya zeno banelo che ? ane uttara - dravyano = dhrauvyano, ema ApavAmAM Ave to jaina siddhAMta nahi samajavAvALAne lAge che ke vaLI paryAyamAM dravya kyAMthI AvI gayuM ? are bhAI! paryAya che te dravyanuM ja vartamAna che ane koI paNa vartamAna te dravyanuM ja baneluM hoya ne ! AvuM che jaina siddhAMta anusAra trikALI dhruva vastunuM svarUpa, anyathA nahi, anyathA letAM te jinamatabAhya che. daSTAMta - gAthA 223 : anvayArtha:- "A viSayamAM udAharaNa A che ke, ahIM mATIrUpa dravya, satAtmaka ghaTa dvArA lakSyamANa thatuM kevaLa ghaTarUpa ja kahevAmAM Ave che tathA tyAM ja asatAtmaka piMDarUpa dvArA lakSyamANa thatuM kevaLa piMDarUpa ja kahevAmAM Ave che. ane have mATIrUpa (dhUvarUpa) jaNAve che. gAthA 224 : anvayArtha :- "athavA te mATIrUpa dravya je ahIM kevala kRtikApaNAthI lakSyamANa thAya che to te mATI ja kahevAmAM Ave che, e pramANe eka sannA ja utpAdAdika traNe e sabhA aMza che.' Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jara samyagdarzananI rIta A rItathI eka abheda sarUpa vastune alaga alaga vivekSAothI jotAM te pUrNa vastu ja te svarUpa kahevAya che; jema ke ghaTane mAtra mATIrUpa arthAt trikALI dhRvarUpa jotAM te pUrNa vastu (ghaTa) mAtra mATIrUpa ja jaNAya che, arthAt temAMthI ghaTatva athavA to piMDatva kADhI nAkhavuM nathI paDatuM, te ApoApa ja mATItvamAM aMtabhUta thaI jAya che, atyaMta gauNa thaI jAya che ane A ja rIta che trikALI dhruva dravyane dravyadaSTithI nihALavAnI anya rIta nathI te ja AgaLa jaNAve che. gAthA 225 : anvayArtha :- "paraMtu vRkSamAM phaLa, phUla tathA patranI mAphaka koI aMzarUpa eka bhAgathI sanna utpAda athavA saMhAra arthAt vyaya tathA dhrauvya nathI." arthAt vAstavamAM dravyamAM dhruva ane paryAya evA be bhAga nathI ane enA kSetrabheda (bhinna pradeza) paNa nathI, paraMtu eka ja vastune apekSAe - bhedanayathI tema kahevAya che. bhAvArtha :- "paraMtu je pramANe vRkSamAM phaLa, phUla tathA patra vagere bhinna bhinna aMzothI rahe che ane te vRkSa paNa tenA saMyogathI phaLa-phUla-patrAdivALuM kahevAmAM Ave che, te pramANe satnA koI eka aMzathI judA utpAda-vyaya-dhrauvya nathI tathA na to judA judA aMzAtmaka utpAda-vyaya-dhrauvyathI, dravya utpAdavyaya-dhrauvyavALuM ja kahevAya che. tethI zaMkAkAranuM, 'utpAdavyayane aMzAtmaka mAnavA ane dhrauvyane aMzAtmaka na mAnavo' e kathana (zaMkA) ThIka nathI" have zaMkAkAra zaMkA kare che ke, "utpAdAdika traNe aMzonA hoya che ke aMzInA (dravyanA = sannA) hoya che ? tathA e traNe satAtmaka aMza che ke judA asatAtmaka aMza che ? tenuM samAdhAna Ape che : gAthA 227: anvayArtha :- "ema kahevuM ThIka nathI, kAraNa ke jaina siddhAMtamAM nizcayathI anekAMta ja baLavAna che paNa sarvathA ekAMta baLavAna nathI. mATe anekAMtapUrvaka badhAMya kathana aviruddha hoya che tathA anekAMta vinA badhAya kathana viruddha thaI jAya che." arthAt kyAreya koIe mAtra zabdone pakaDIne ekAMta arthana kADhavo joIe, kAraNa ke jaina siddhAMtamAM dareka zabda - dareka vAkya koI ne koI apekSA vagara nathI hoto, tethI karIne te zabdo athavA vAkyone, te te apekSA pramANe samajIne grahaNa karavA Avazyaka che. ekAMta grahaNa na karatAM, anekAMta svarUpa jaina siddhAMta anusAra ja artha samajavA yogya che, anyathA ekAMtanA doSathI mithyAtvano doSa jarUra ja Ave che ke je anaMta bhavabhramaNa vadhAravA zaktimAna che ane tethI ja ekAMta grahaNa ane ekAMtanA AgrahathI bacIne prastuta koI paNa vidhAnane, anekAMta svarUpa samajAvyA anusAra grahaNa karIne tvarAthI saMsArathI mukta thavA yogya che arthAt tvarAe mokSamArga para cAlavA anekAMta ja sahAyabhUta thavA yogya che. gAthA 228 : anvayArtha :- "ahIM kevala aMzonA na utpAda tathA na vyaya tathA na dhrauvya thAya che tathA aMzInA paNa e utpAdAdi traNe thatA nathI, paraMtu nizcayathI aMzathI yukta aMzInA e utpAdAdika Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAdhyAyI pUrvArdhanI vastuvyavasthA darzAvatI gAthAo traNe thAya che." arthAt utpAda-vyaya-dhrauvyarUpa dravya kahyuM che te pUrNa abheda che ane te abhedarUpa ja pariName che ane te pUrNa dravya ja utpAdAdika rUpa thAya che, temAM koI aMzarUpa vibhAgo nathI, te mAtra apekSAe kahevAya gAthA ra29 : bhAvArtha :- "zaMkAkAranuM kahevuM ema che ke, zabda vA arthadaSTie utpAdAdi eka padArthamAM banI zake che tema dhrauvya ane utpAda-vyaya koI eka padArthamAM siddha thaI zakatA nathI, kAraNa ke utpAda-vyaya anityapaNAnA sAdhaka che tathA dhrauvya nityapaNAno sAdhaka che, tethI dhrauvya ane utpAdavyaya e baMne paraspara virodhI hovAthI tene eka padArthanA mAnavA e pratyakSabAdhita che." tenuM samAdhAna - gAthA ra30-31 : anvayArtha:- "(dhrauvya ane utpAda-vyaya paraspara virodhI che te vAta) ThIka che, paraMtu je nizcayathI e traNene kSaNabheda arthAt bhinna bhinna samaya hoya to athavA nizcayathI sat pote ja nAza pAmatuM hota (arthAt sat parivartita na thatAM nAza pAmatuM hota) tathA sat pote ja utpanna thatuM hota (arthAt sat parivartita na thatAM nAza thaI navuM utpanna thatuM hota), to paraspara viruddha kathana thAta. paraMtu e utpAdAdika traNeno kSaNabheda athavA svayaM sanuM ja nAza pAmavuM ke utpanna thavuM te koI paNa ThekANe koI hetuthI kaMI paNa, koInuM paNa, koI paNa prakArathI thatuM nathI, kAraNa ke A ThekANe tenuM daSTAMta paNa nahi maLavAthI, tenA sAdhaka pramANano abhAva che." gAthA ra38 : anvayArtha:- "cAyabaLathI e siddha thayuM ke e traNe (utpAda-vyaya-dhruva) eka kALavartI che, kAraNa ke je vRkSapaNuM che te ja aMkurarUpathI utpanna ane bIjarUpathI naSTa thavAvALuM che." arthAt pUrNa dravya ja eka paryAyathI naSTa thaI bIjA paryAyarUpamAM parivartita thatuM rahe che ane tethI ja tene dhruva kahevAya che. jyAre pUrva paryAyane vyayarUpa ane vartamAna paryAyane utpAdarUpa kahevAya che. arthAt te dravyamAM utpAda-vyaya-dhruvarUpa koI alaga aMza nathI mAtra vastu-vyavasthA samajAvavA mATe bheda pADIne jaNAvela che ke, je koI dravya che te drave che, arthAt pariName che, arthAt parivartita thatuM rahe che, ane te parivartita thatAM dravyane dhruva kahevAya che jyAre enAM pariNAmane - avasthAne paryAya (utpAda-vyaya)rUpa kahevAya che. gAthA 243: anvayArtha :- "prakRta kathanamAM ema mAnavAmAM AvyuM che ke, sane koI anya (pUrva) paryAyathI vinAza tathA koI anya (vartamAna) paryAyathI utpAda tathA e baMnethI bhinna koI sadaza paryAyathI (dravya sAmAnyarUpa ke jenA banne paryAyo banelA che ane je sAmAnyarUpa hovAthI evuM ne evuM ja Upaje che tethI tene sadeza-paryAyarUpa = parama pariNAmika bhAvarUpa kahevAya che) dhrauvya hoya che. have AnuM ja udAharaNa jaNAve che : Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta gAthA 244 : anvayArtha :- "ahIM udAharaNa vRkSanI mAphaka che ke, jema te vRkSa satAtmaka aMkurarUpathI pote ja (eTale vRkSa pote ja arthAt dravya pote ja) utpanna che bIjarUpathI naSTa che (pUrva paryAyathI naSTa kahevAya che) tathA banne avasthAomAM vRkSapaNAthI dhrauvya (arthAt samajavAnuM e che ke vRkSarUpa dhrauvya koI paryAyathI bhinna apariNAmI vibhAga nathI, paraMtu je paryAya che te vizeSa che ane tenuM ja sAmAnya arthAt te jenI banelI che tene ja dhrauvya kahevAya che arthAt anya koI apariNAmI dhrauvya juduM nathI, te khAsa samajavAnuM che ke, te dravya ja che ke jenI paryAya banelI che, te dravyapaNAthI dhrauvya) ema paNa che arthAt vRkSamAM (eTale dravyamAM) judI-judI apekSAe e traNe (bIja, aMkura ane vRkSapaNuM arthAt vyaya, utpAda ane dhrauvyapaNuM) eka samayamAM hoya che." Avu che jaina siddhAMta anusAra vastunuM svarUpa ke je dareka mokSecchue svIkAra karavuM ja paDaze. bhAvArtha :- "..bIja nAM abhAva vA aMkuranA utpAdarUpa banne avasthAomAM sAmAnyapaNe vRkSatva mojuda che...." eTale samajavAnuM e che ke vizeSarUpa avasthAo (paryAyo) sAmAnyarUpa (dravya) nI ja banela che. gAthA 246 : anvayArtha:- "je kAraNathI utpAda ane vyaya e banneno AtmA svayaM sata, e ja che (arthAt utpAda, vyayarUpa paryAya sat rUpa dravyanI ja banela che ke jene sAmAnya rU5 dhrauvya kahevAya che.) eTalA mATe e banne tathA vastu arthAt dhrauvya e traNe sat ja che, sathI anya nathI arthAt bhinna nathI (bhinna pradezI nathI)''vAstavamAM vastu abheda hovAthI ja AvI vastuvyavasthA ghaTita thAya che. have sArAMza gAthA 247 : anvayArtha:- "paryAyArthikanayanI apekSAe utpAda che, vyaya che tathA dhrauvya che paraMtu dravyArthika nayanI apekSAe na utpAda che, na vyaya che tathA na dhrauvya che." tethI karIne ame jyAre dravya-paryAya svarUpa vastunuM eTale ke pramANarUpa dravyane mAtra dravyArthika nayanI apekSAe trikALI dhruva kahIe chIe tyAre koIne prazna thaze ke, AmAM pramANanuM dravya kema levAmAM Ave che? to teno uttara e che ke, jevI ApanI daSTi haze, tevuM ja dravya Apane dekhAze, arthAt je dravyane pramANadaSTithI jue che tene te dravya = vastu pramANarUpa dekhAze, je paryAyadaSTithI jue tene te dravya mAtra paryAyarUpa jaNAze ane te ja pramANanA dravyane jo dravyArthika nayanA cakSuthI nIrakhavAmAM Ave to te pUrNa vastu (pUrNa dravya) mAtra trikALI dhRvarUpa ja jaNAze ke je paryAyathI nirapekSarUpa sAmAnyamAtra ja che; A ja jaina siddhAMtanI abhUtatA che, kamAla che ane A ja rIta che paryAya rahita dravya pAmavAnI. tethI karIne sarve janone amAro anurodha che ke sauprathama Apa jema che tema' vastuvyavasthA samajazo eTale ApanA praznano uttara, Apane ApoApa ja maLI jaze ane tethI karIne ja A vAta ATalI vistArathI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAdhyAyI pUrvArdhanI vastuvyavasthA darzAvatI gAthAo 45 samajAvela che ane temAM punarAvartanano doSa sevIne paNa pharI-pharI te ja vAta spaSTa karela che ke, vastuvyavasthA ane syAdvAda zailI samajyA vagara zabdo ane vAkyonA artho samajavA atyaMta kaThina che ane anekAMta svarUpa vastuvyavasthA samajyA bAda te sAva saheluM che, A ja vAta AgaLa daDha karAve che. gAthA 254 : anvayArtha:- "(utpAda-vyaya) tathA dhrauvya paNa niyamathI utpAda-vyaya e baMne vinA thato nathI, kAraNa ke tyAM vizeSanA abhAvamAM satAtmaka sAmAnyano paNa abhAva thAya che. arthAt utpAda-vyayarUpa vizeSa dhrauvyarUpa sAmAnyanuM ja banela che ke jethI karIne ekanA abhAvamAM bIjAno paNa abhAva hoya che. bhAvArtha :- "vastu sAmAnya-vizeSAtmaka che, vizeSa nirapekSa sAmAnya tathA sAmAnya nirapekSa vizeSa e koI vastu ja karatI nathI, dhrauvya sAmAnyarUpa che ane utpAda-vyaya vizeSarUpa che. tethI utpAdavyaya vinA dhrauvya paNa banI zakato nathI, kAraNa utpAdavyayAtmaka vizeSa vinA dhrauvyAtmaka sAmAnyanI paNa siddhi thaI zakatI nathI. eTalA mATe gAthA 255 : anvayArtha:- "e pramANe ahIM AgaLa utpAdAdika traNenI vyavasthA ghaNI sArI che, paraMtu e utpAdAdika traNemAMthI koI ekanA nakArane kahevAvALo potAnA pakSano paNa ghAtaka thAya che. tethI kevaLa utpAdAdika kevaLa ekanI vyavasthA mAnavI ThIka nathI." atre spaSTa thAya che ke agara koI abheda dravyamAMthI paryAyane kADhavAno prayatna karaze arthAt jene paryAyarahita dravya iSTa haze to tene pUrNa dravyano ja lopa thaI jaze arthAt te mAtra bhramamAM ja rahI jaze, tethI karIne paryAyarahita dravya kADhavAnI rIta je upara jaNAvela che tema dravyArthika nayanA cakSuthI arthAt dravyadaSTithI che, mAtra dravyane ja dhyAnamAM letA te pUrNa dravya ke jene Apa pramANanuM dravya paNa kahI zako cho, tevuM pUrNa dravya ja mAtra dravyarUpa arthAt dhRvarUpa ja jaNAze, tenuM ja lakSa thaze, mATe paryAyarahita dravya joIe to tenI rIta AvI ja che; anya koI rIte to dravyano ja abhAva thaI jaze ane te pote potAnA pakSano ja ghAtaka banI mAtra bhramamAM ja rAcaze. bIjuM, koI vartamAna paryAyane daSTinA (samyagdarzananA) viSaya mATe bahAra rAkhe to pUrNa dravya ja bahAra thaI jaze, AvuM che vastusvarUpa, AvI che vastuvyavasthA jaina siddhAMtanI ke je anekAMtarUpa che, ekAMtarUpa nahi, A rItathI dravyane pariNAmI nahIM mAnavAvALAne zuM doSa Avaze ? uttara - gAthA 258: anvayArtha :- "tathA nizcayathI kevaLa eka dhrauvyapakSane vizvAsa karavA-mAnavAvALAne paNa dravya pariNAmI banaze nahi tathA tenuM pariNAmIpaNuM na hovAthI te dhrauvya, dhrauvya paNa rahI zakaze nahi." atre samajavAnuM e che ke je koI dhrauvyarUpa dravyane apariNAmI mAnatAM hoya, to te tevuM ekAMte nathI; kema ke je dhrauvya apariNAmI hoya to dravyano ja abhAva thaze ane tethI dhrauvyano paNa abhAva ja Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta thaze. kAraNa ke koI paNa vastu tenA vartamAna vagara na hoya arthAt koI paNa dravya (dhrauvya) tenI avasthA (vartamAna = paryAya) vagara na ja hoya ane jo evuM kalpavAmAM Ave, to te dravyano (dhrauvyano) ja abhAva thaI jaze; tethI te dhrauvyane jarUra pariNAmI mAnavuM paDaze, ane te pariNAma(arthAt upAdAnarUpa dhrauvyanuM kArya - tenI avasthA)ne ja utpAda-vyayarUpa paryAya kahevAya che. jyAre temAM (paryAyamAM) rahela sAmAnya bhAva (arthAt paryAya jeno banela che te bhAva)ne dhrauvya kahevAya ane tenuM lakSaNa che A tevuM ja che ane A lakSaNa apekSAe tene apariNAmI paNa kahevAya paraMtu anyathA nahi, anyathA samajatAM to mithyAtvano ja doSa Avaze. upasaMhAra : gAthA ra60 : anvayArtha :- "uparanA doSonA bhayathI tathA prakRti AstikatAne icchAvALA puruSoe ahIM AgaLa utpAdAdika traNeno upara kahelo avinAbhAva ja mAnavo joIe." arthAt A vAta lakSamAM levA jevI che ke, je koI A rItathI vastuvyavasthA na mAnatAM hoya teone mithyAtvI ja samajavAM arthAt je koI AtmArthI che teoe atre jaNAvela vastuvyavasthAne ja samyaka samajIne apanAvavI parama Avazyaka che, anyathA mithyAtvanA doSane kAraNe potAno anaMta saMsAra Ubho ja raheze arthAt anaMta du:khathI chUTakAro nahi ja maLe. bIjuM paMcAdhyAyazAstramAM A sivAya paNa A ja vAtone puSTa karavAvALI aneka gAthAo che, paraMtu vistArabhayanA kAraNe have ApaNe amuka ja mahattvanI gAthAo joIzuM; tethI vistArarucivALAe A zAstrano pUrNapaNe abhyAsa karavA jevo che. gAthA 303 : anvayArtha :- "tethI je sat vidhirUpa (arthAt anvayarUpa, dhruvarUpa, sAmAnyarUpa, dravyarU5) athavA niSedharUpa (arthAt vyatirekarUpa-utpAdavyayarUpa-vizeSarUpa-paryAyarU5) paNa kahyuM che te ja sat (vastu = dravya) ahIM parasparanI apekSAe koI ekamAM koI bIjo garbhita thaI javAthI kahI zakAya che. arthAt paraspara sApekSa hovAthI ekabIjAmAM garbhita thaI jAya che." arthAt niSedharUpa paryAya che te vidhirUpa dhruvano ja banela che ane tethI karIne te banne ekabIjAmAM garbhita thaI jAya che ane apekSA anusAra koI eka ja (dravyArthika naya ane paryAyArthika nathI) jaNAya che, jyAre pramANacakSuthI ubhaya arthAt banne jaNAya che. bhAvArtha :- "e pramANe vastu anvaya-vyatirekAtmaka siddha thavAthI je samaye vastu vidhirUpa kahI jAya che te samaye niSedharUpa vizeSa dharma gauNarUpe e vidhimAM garbhita thaI jAya che (arthAt dhruvamAM paryAya garbhita thaI jAya che) ema samajavuM tathA je samaye te ja vastu niSedharUpathI vivakSita thAya che te samaye vidhirUpa sAmAnya paNa e ja niSedhamAM gauNarUpathI garbhita thaI jAya che (arthAt paryAyamAM dhruva garbhita Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAdhyAyI pUrvArdhanI vastuvyavasthA darzAvatI gAthAo 47 thaI jAya che arthAt paryAya dhruvano ja banela che) ema samajavuM. kAraNa asti-nAsti sarvathA pRthaka nathI paraMtu paraspara sApekSa che, tethI vivakSitanI mukhyatAmAM avivakSita gauNarUpathI garbhita rahe che." jaina siddhAMtamAM abhAva karavAnI AvI rIta che ke je mukhya-gauNarUpa vyavasthA che, anyathA nahi; tethI jene anya rItano Agraha che - pakSa che, tene niyamathI mithyAtvI jANavo. gAthA 307 : anvayArtha :- "sArAMza e che ke, vidhi ja svayaM (arthAt anvaya ja svayaM, dhruva ja svayaM, sAmAnya ja svayaM, dravya ja svayaM) yuktivazAta (arthAt paryAyArthika nayathI, paryAyadaSTithI, bhedadaSTithI) nizcayathI (atre yAda rAkhavuM nizcayathI jaNAvela che) niSedharUpa (arthAt vyatirekarUpa, utpAdavyayarUpa, vizeSarUpa, paryAyarUpa) thaI jAya che tathA e ja pramANe niSedha paNa (arthAt vyatirekarUpa, utpAdavyayarUpa, vizeSarUpa, paryAyarUpa) pote ja yuktivazathI (arthAt dravyArthika nayathI, dravyadRSTithI, abhedaSTithI) vidhirUpa (arthAt anvayarUpa, dhRvarUpa, sAmAnyarUpa, dravyarUpa) thaI jAya che." have A gAthAthI adhika pramANa zuM joIe vastuvyavasthA samajavA mATe. atre e ja jaNAvyuM che ke dravyadaSTi athavA paryAyadaSTi anusAra eka ja vastu krame dravyarUpa (dhuvarUpa) athavA paryAyarUpa (utpAdarUpa, vyayarUpa) jaNAya che, tyAM koI kSetra apekSAe vibhAga nathI ane A ja rIta che jaina siddhAMtanI paryAyarahita dravyane jovAnI, tethI ja AcArya bhagavaMte AgaLanI gAthAmAM kahyuM che ke - gAthA 308 : anvayArtha:- "e pramANe ahIM tattvane jANavAvALA koI paNa jaina tatvavedI evA hoya che te svAduvAdI kahevAya che tathA enAthI anyathA jANavAvALA siMhamANavaka (billI = bilADIne siMha mAnavAvALA) kahevAya che." bhAvArtha :- "e pramANe anekAMtAtmaka tatvane vivaphAvaza vidhi vaniSedharUpa jANavA koI jaina ja sAco tattvajJAnI tathA syAdvAdI kahevAya che, paNa ethI anya prakAre vastusvarUpane jANavAvALo puruSa sAco tattvajJAnI vAsyAdvAdI kahI zakAya nahIM, paraMtu siMhamANavaka kahevAya. arthAt jema bilADIne siMha kahevAmAM Ave che paraMtu vAstavamAM te siMha nathI paNa bilADI ja che, e ja pramANe uparokta rUpe tattvane na jANatAM anya prakAre jANavAvALA puruSone paNa upacArathI ja tattvajJAnI kahI zakAya, paNa vAstavamAM nahi." arthAt A vAta lakSamAM levA jevI che ke, je koI atre jaNAvela rItathI vastuvyavasthAna mAnatAM hoya teone niyamathI mithyAtvI ja samajavAM; AgaLa paNa AcArya bhagavaMta A ja vastu-vyavasthA daDha karAve che. jema ke : gAthA 331 : bhAvArtha :- "tabhAva ane atadbhAvane (paraspara) nirapekSa mAnavAthI pUrvokta Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 samyagdarzananI rIta kArya-kAraNabhAvanA abhAvano prasaMga Ave che, paraMtu jo baMnene (paraspara) sApekSa mAnavAmAM Ave to ""V{XXS' '(A tevuMja che) ""V{XXS Z'' (A tevuMnathI) e AkAravALA tabhAva ane atabhAva pratItimAM kArya-kAraNa tathA kriyA-kAraka e badhAM siddha thaI jAya che.'' sArAMza ke - gAthA 332 : anvayArtha :- ''sArAMza e che ke sat asatnI mAphaka tat tathA atat paNa vidhiniSedharUpa hoya che, paraMtu nirapekSapaNe nathI. kAraNa paraspara sApekSapaNe tat-atat e banne paNa tattva che.'' anyathA arthAt nirapekSapaNe te atattva ja che te samajavuM Avazyaka che. gAthA 333 : anvayArtha : - ''pUrvokta kathanano khulAso A pramANe che ke, je samaye kevaLa tatnI vidhi mukhya thAya che te samaye kathaMcit apRthaka hovAnA kAraNathI atat gauNa thaI jAya che, tethI vastu sAmAnyarUpe tanmAtra kahevAmAM Ave che.'' A ja rIta che trikALI dhruva bhagavAna AtmAnI prAptinI. gAthA 334 : anvayArtha : - ''tathA je samaye paryAyArthika nayanI apekSAe kevaLa atat e vivakSA karavA yogya vidhi mukhya thAya che te samaye tat e svayaM gauNa thavAthI avivakSita rahe che, tethI vastune atanmAtra kahevAmAM Ave che.'' AvuM che jaina siddhAMta anusAra vastunuM svarUpa je samajyA vagara vikRta dhAraNAono aMta zakya ja nathI ke je mokSamArganA praveza arthe atyaMta Avazyaka che arthAt samyagdarzana mATe vikRta dhAraNAono aMta ane samyaka dhAraNAno svIkAra atyaMta Avazyaka che. gAthA 337 : anvayArtha :- ''ThIka che, paraMtu nizcayathI 'sarvathA' e padapUrvaka sarva kathana svaparanA ghAta mATe che, paraMtu syApada dvArA yukta sarva pado svaparanA upakAra mATe che.'' arthAt syAdvAda sivAya koInoya uddhAra nathI. A vAta sarva jainoe to jarA paNa bhUlavA jevI nathI ja. gAthA 338 : anvayArtha :- ''have teno khulAso A che ke jema sat svataHsiddha che (nitya che), te ja pramANe te pariNamanazIla paNa (utpAda-vyayarUpa = anitya paNa che). tethI eka ja sat be svabhAvavALuM hovAthI (atre be svabhAvavALuM jaNAvela che - be bhAgavALuM na samajavuM) te nitya tathA anityarUpa che.'' nahi ke eka bhAga apariNAmI ane eka bhAga pariNAmI, apekSAe dhruvane apariNAmI kahevAya paraMtu tema manAya nahi. gAthA 339-340 : anvayArtha :- ''sArAMza e che ke, je samaye ahIM kevaLa vastu (dhruva = dravya) daSTigata thAya che, pariNAma daSTigata thatA nathI te samaye tyAM dravyArthika nayanI apekSAe vastupaNAno nAza nahi thavAthI saMpUrNa vastu (atre dhyAnamAM levA jevI vAta e che ke saMpUrNa vastu jaNAvela che temAMthI kAMI paNa kADhavAmAM Avela nathI - saMpUrNa vastu eTale pramANano viSaya) nitya che (dhruva che). athavA je Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAdhyAyI pUrvArdhanI vastuvyavasthA darzAvatI gAthAo 49 samaye ahIM nizcayathI kevaLa pariNAma daSTigata thAya che, vastu (dhruva = dravya) daSTigata thatI nathI te samaye paryAyArthika nayanI apekSAe navina paryAyanI utpati tathA pUrva paryAyano abhAva thavAthI saMpUrNa vastu ja anitya che (arthAt paryAyarUpa che)." tethI samajavAnuM e che ke je paryAyArthika nayanA viSayarUpa paryAya che, temAM ja dravya aMtargata = garbhita thaI javAthI te paryAya tedravyano ja banela che tema kahI zakAya che, ane te ja dravya jo zuddhanaye karI zuddha jovAmAM Ave to te ja paMcamabhAva arthAt parama pAriNAmika bhAva che. AthI koIne prazna thAya ke samayasAra gAthA 13 mAM jaNAvela che ke "nava padArthamAM (tattvamAM) chupAyela AtmAjyoti te zuM che? to teno uttara che ke, te zuddha na karI parama pariNAmika bhAva ja che, A vAta AgaLa ApaNe vistArathI samajIzuM. gAthA 411 : anvayArtha :- "nizcayathI abhinna pradeza hovAthI kathaMcit sat (dhruva = dravya) ane pariNAmamAM advaitatA che tathA dIpaka ane prakAzanI mAphaka saMjJA-lakSAdi dvArA bheda hovAthI sat ane pariNAmamAM DhaMta paNa che." arthAt dravya ane paryAya te banne abhinna pradezI hovAthI abhedarUpa che ane lakSaNa dvArA bheda pADI zakAtA hovAthI - bhedarUpa vyavahAra thato hovAthI bhedarUpa paNa che, tethI kathaMcit bhedaabhedarUpa kahevAya che. gAthA 412 : anvayArtha :- "athavA sat ane pariNAmanI dvaitatA jaLa ane tenA taraMgonI mAphaka abhinna tathA bhinna paNa che, kAraNa ke, jaLa tathA kallolomAMthI je samaye kallolo apekSAe vicAra karavAmAM Ave che te samaye kallolo udaya thAya che tathA vilIna thAya che, tethI e jaLathI kathaMcit bhinna che tathA je samaye jaLanI apekSAe vicAra karavAmAM Ave che te samaye e kallolo udayamAna tathA vilayamAna ja thatA nathI, paNa kevaLa jaLa ja jaLa pratItimAna thAya che, tethI e jaLathI kathaMcit abhinna paNa che. e pramANe sat (dhruva) ane pariNAma paNa kathaMcit bhinna tathA kathaMcit abhinna che." A ja rIta che trikALI dhruva bhagavAna AtmAnI prAptinI, anyathA nahi; kAraNa ke anyathA mAnatAM mithyAtvano doSa Ave che. have AgaLa ghaTa ane kRtikAnuM daSTAMta jaNAve che. - gAthA 413 : anvayArtha:- "athavA ghaTa ane kRtikAnA dvaitanA mArka e sat ane pariNAmanuM dvaita, dvata hovA chatAM paNa advaita che; kAraNa ke, kevaLa mATIpaNAnA rUpathI nitya che tathA kevaLa ghaTapaNAnA rUpathI anitya che." gAthA 414 : anvayArtha :- "sArAMza e che ke, sanA viSayamAM pratyabhijJAna pramANa prApta hovAthI sat nitya che, jema ke "A te ja che tathA niyamathI "A te nathI" e pratItithI sat nitya nathI arthAt anitya che." Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta gAthA 591 bhAvArtha :- "nayonI paraspara sApekSatA te nayonA anyathArUpathI na thavAvALA avinAbhAvanI dyotaka (prakAzaka) che; kAraNa ke, jenA vinA jenI siddhi na thAya, tene avinAbhAva kahe che arthAt sAmAnya vinA vizeSanI tathA vizeSa vinA sAmAnyanI siddhi thaI zakatI nathI, tethI sAmAnyane viSaya karavAvALo je dravyArthika naya che tathA vizeSane viSaya karavAvALo je paryAyArthika naya che, te bannemAM paraspara sApekSapaNuM che." ame ahIM dravyaguNaparyAyayukta sat svarUpa vastu arthAt utpAda-vyaya-dhrauvya svarUpa sarUpa dravyanI vyavasthA pUrepUrI samajAvela che ema samajIne, te jenA artha samajAvela che te arthAt samyagdarzananI rIta ane enA mATe samyagdarzananA viSaya upara thoDo vicAra karIzuM ane teno zAstra AdhAra joIzuM. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananuM svarUpa 'samyagdarzana' e mokSamArganA daravAjA samAna che ane pUrNa bhedajJAna svarUpa svAtmAnubhUtirUpa samyagdarzana thayA vagara mokSamArgamAM praveza zakya ja nathI; AvA bhedajJAnayukta-svAtmAnubhUtiyukta samyagdarzanane ja nizcaya samyagdarzana kahevAya che, ane te ja mokSamArganA praveza mATe vAstavika paravAno che, ane A paravAno maLyA bAda e jIva niyamathI ardhapudgala parAvartana kALamAM siddha thaI ja jAya che, tethI karIne A jIvanamAM sauprathama jo kAMI karavAyogya hoya to te che samyagdarzana. prathama ApaNe samyagdarzananuM svarUpa samajIzuM. samyagdarzana eTale deva-guru-dharmanuM svarUpa jema che tema samajavuM. anyathA nahi ane jyAM sudhI koI paNa AtmA potAnuM yathArtha svarUpa samajato nathI arthAt svanI anubhUti karato nathI tyAM sudhI deva-guru-dharmanuM yathArtha svarUpa paNa jANato nathI, paraMtu te mAtra devaguru-dharmanA bAhya svarUpanI ja zraddhA kare che ane te tene ja samyagdarzana samaje che. paraMtu tevI deva-gurudharmanI bAhya svarUpanI ja zraddhA yathArtha zraddhA nathI ane tethI te nizcaya samyagdarzananuM lakSaNa nathI; kAraNa ke je ekane (AtmAne) jANe che te sarvene (jIva-ajIva vagere nava tattvo ane deva-guru-dharmanuM yathArtha svarUpane) jANe che, anyathA nahi. kAraNa ke anyathA che te vyavahAra (upacAra) kathana che ane tethI te samyagdarzana bhavanA aMta mATe kAryakArI nathI. arthAt eka AtmAne jANatAM ja te jIva sAcA deva tattvano aMze anubhava kare che ane tethI te sAcA devane aMtarathI oLakhe che ane tema sAcA devane jANatAM ja arthAt (svAtmAnubhUti sahitanI) zraddhA thatAM ja te jIva tevA deva banavAnA mArge cAlatA sAcA gurune paNa aMtarathI oLakhe che ane sAthe sAthe te jIva tevA deva banavAno mArga batAvatA sAcA zAstrane paNa oLakhe che. mATe prathama to zarIrane AtmA na samajavo ane AtmAne zarIra na samajavuM arthAt zarIramAM AtmAbuddhi hovI te mithyAtva che; zarIra te pudgala (jaDa) dravyanuM banela che ane AtmA te alaga ja (cetana) dravya hovAthI pudgalane AtmA samajavo athavA AtmAne pudgala samajavuM te viparIta samajaNa che. bIjI rIte pudgalathI bhedajJAna ane svanA anubhavarUpa ja kharekharuM samyagdarzana hoya che ane te karmathI Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta jovAmAM Ave to karmonI pAMca/sAta prakRtino upazama, kSayopazama athavA kSayane samyagdarzana kahevAya che; paraMtu chadmasthane karmonuM jJAna to thatuM nathI, mATe ApaNe to prathama kasoTIthI arthAt pudgalathI bhedajJAna ane svAnubhavarUpa (AtmAnubhUtirUpa) ja samyagdarzana samajavuM. tethI karIne prazna thAya ke samyagdarzana karavA mATe zuM karavuM jarUrI che ? uttara :- bhagavAne kahyuM che ke sarva jIvo svabhAvathI siddha samAna ja che, to e vAta samajavI jarUrI che. zrI niyamasAramAM kahyuM che ke : gAthA 47 : anvayArtha :- "jevA siddha AtmAo che tevA bhavalIna (saMsArI) jIvo che, jethI (te saMsArI jIvo siddha AtmAonI mAphTa) janma-maraNathI rahita ane ATha guNothI alaMkRta che."A vAta zuddha dravyAyArthika nayanI apekSAe che ke je samyagdarzananuM svarUpa samajavA upayogI che. gAthA 48 anvayArtha :- "jema lokAgre siddhabhagavaMto azarIrI, avinAzI, atindriya, nirmaLa ane vizuddhAtmA (vizuddhasvarUpI) che, tema saMsAramAM (sarva) Avo jANavA." gAthA 15 : anvayArtha :- "manuSya, nAraka, tiryaMca ane devarUpa paryAyo te vibhAvaparyAyo kahevAmAM AvyA che; karmopAdhirahita paryAyo te svabhAva paryAyo kahevAmAM AvyA che." gAthA 49 : anvayArtha :- "A (pUrvokata) badhA bhAvo kharekhara vyavahAranayano Azraya karIne (saMsArI jIvomAM vidyamAna) kahevAmAM AvyA che; zuddha nayathI saMsAramAM rahelA sarva jIvo siddha svabhAvI che." zloka 73 : lokArtha :- ""zuddha nizcayanayathI muktimAM tema ja saMsAramAM taphAvata nathI' Ama ja kharekhara tattva vicAratAM (paramArtha vastusvarUpano vicAra athavA nirUpaNa karatAM) zuddha tattvanA rasika puruSo kahe che." gAthA 50 : anvayArtha :- "pUrvokata sarva bhAvo parasvabhAvo che, paradravya che, tethI heya che; aMtaHtattva evuM svadravya - AtmA upAdeya che." gAthA 106 : anvayArtha:- "A rIte je sadA jIva ane karmanA bhedano abhyAsa kare che, te saMyata niyamathI pratyAkhyAna dhAraNa karavAne zaktimAna che." gAthA 10 : anvayArtha:- "jIva upayogamaya che. upayoga jJAna ane darzana che. jJAnopayoga be prakArano che - svabhAvajJAna ane vibhAvajJAna." yogasAra dohA 21 : anvayArtha :- "je jina che te AtmA che - e siddhAMtano sAra che ema tame samajo. ema samajIne he yogIo ! tame mAyAcArane choDo." yogasAra dohA 22 : anvayArtha :- "je paramAtmA che te ja huM chuM ane je huM chuM te ja paramAtmA che, ema jANIne he yogI ! anya vikalpa na karo." Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananuM svarUpa upara jaNAvela gAthAonA saMdarbhamAM vicArIzuM to lAgaze ke dekhItI rIte to saMsArI jIvo zarIrastha che ane siddhanA jIvo mukta che, to saMsArIne siddha jevA kahyAM, te kaI apekSAe ? 53 uttara :- te zuddha dravyAyArthika nayanI apekSAe, jema ke saMsArI jIvo zarIrastha hovA chatAM, temano AtmA eka jIvatvarUpa pAriNAmika bhAvarUpa hoya che. te jIvatvarUpa bhAva chadmasthane (azuddha dravyAyArthika naye karI) azuddha hoya che ane te azuddha jIvatva bhAva arthAt azuddharUpe pariNamela AtmAmAMthI azuddhine (vibhAvabhAvane) gauNa karatAM ja, * jIvatvarUpa bhAva zeSa rahe che tene ja 'parama pAriNAmika bhAva', 'zuddha bhAva', 'zuddhAtmA', 'kAraNaparamAtmA', 'kAraNazuddhaparyAya', 'siddhasadazabhAva', 'svabhAvabhAva' vagere aneka nAmothI oLakhAya che ane te bhAvanI apekSAe ja sarva jIvo svabhAvathI siddha samAna ja che ema kahevAya che. have ApaNe te ja vAta dRSTAMtathI joIzuM. jema DahoLAM pANImAM zuddha pANI chupAyela che evA nizcayathI je koI temAM phaTakaDI (katakaphaLa = Alum) pherave che, to amuka samaya bAda temAM (pANImAM) rahela DahoLarUpa mATI taLiye besI javAthI, pUrvanuM DahoLuM pANI svaccharUpa jaNAya che. tevI ja rIte, je azuddharUpa (rAga-dveSarUpa) pariNamela AtmA che, temAM vibhAvarUpa azuddha bhAvane prajJAchINIthI = buddhipUrvaka gauNa karatAM ja je zuddhAtmA dhyAnamAM Ave che arthAt jJAnamAM vikalparUpe Ave che, tene bhAvabhAsana kahe che ane te zuddhAtmAnI anubhUti thatAM ja jIvane samyagdarzana thAya che arthAt te jIva te zuddha AtmarUpamAM (svabhAvamAM = svarUpamAM) 'huMpaNuM' karatAM , ke je pahelA zarIramAM 'huMpaNuM' karato hato, te jIvane samyagdarzana thAya che. A rIta che samyagdarzananI arthAt 'je jIva rAga-dveSarUpa pariNamela hovAM chatAM paNa mAtra zuddhAtmAmAM ja (dravyAtmAmAM ja = svabhAvamAM ja) 'huMpaNuM' (ekatva) kare che ane teno ja anubhava kare che, te ja jIva samyagdaSTi che arthAt te ja samyagdarzananI rIta che.' ja, bIjuM dRSTAMta : jema darpaNamAM (arIsAmAM) alaga alaga jAtanAM aneka pratibiMbo hoya che, paraMtu te pratibiMbone gauNa karatAM ja svaccha darpaNa daSTimAM Ave che, tevI ja rIte AtmAmAM arthAt jJAnamAM je jJeya hoya che te jJeyone gauNa karatAM ja nirvikalparUpa jJAnano arthAt 'zuddhAtmA'no anubhava thAya che; A ja samyagdarzananI rIta che. A ja rItathI azuddha AtmAmAM paNa siddha samAna zuddhAtmAno nirNaya karavo ane temAM ja 'huMpaNuM' karatAM samyagdarzana pragaTa thAya che. koI evuM mAnatAM hoya ke dravyamAM zuddha bhAga ane azuddha bhAga evA be bhAga che ane je zuddha bhAga che te dravya che ane azuddha bhAga che te paryAya che, to dravyamAM apekSAe samajatAM be bhAga nahIM paraMtu be bhAva che ke je vAta ame prathama ja zAstranI gAthAothI niHsaMdeha sAbita karela ja che. te be bhAva evI rIte che ke je vizeSa che, te paryAya kahevAya che ke je vibhAvabhAva sahita hovAthI azuddha kahevAya che ane ja Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 samyagdarzananI rIta je teno ja sAmAnya bhAva che ke je parama pariNAmika bhAva rU5 che, te dravya ke je trikALa zuddha ja hoya che; e apekSAe dravya zuddha ane paryAya azuddha ema kahevAya, paraMtu be bhAgarUpa nahIM. jema chadmastha jIvone AtmAnA dareka pradeza anaMta anaMta kArmaNa vargaNAo che ane te kArpaNa vargaNAo AtmAnA sarve pradezo sAthe kSIra-nIravata (dUdhamAM pANInI mAphTa) saMbaMdhathI baMdhAyelI hovAnI apekSAe AtmAno koI paNa pradeza zuddha nathI. arthAt je koI ema kahe ke AtmAnA madhyanA ATha rucaka pradeza to nirAvaraNa ja hoya che, to teone ame jaNAvIe chIe ke jo AtmAno mAtra eka paNa pradeza nirAvaraNa hoya, to te pradezamAM eTalI zakti che ke te sarva lokAloka jANI le. kAraNa, jo eka paNa pradeza nirAvaraNa hoya to te pradeze kevaLajJAna ane kevaLadarzana mAnavAno prasaMga Avaze ane tethI karIne te AtmA sarva lokAloka sahaja rItathI ja jANato thaI jaze. paraMtu pragaTamAM jotAM ApaNane jaNAya che ke evuM to koI ja jIvamAM ghaTatuM jaNAtuM nathI, AthI karIne jIvanA madhyanA ATha rucaka pradeza nirAvaraNa hoya che, te vAtanuM nirAkaraNa thAya che, te vAta satya nathI, jenuM pramANa che dhavalA pustaka 12mAM pRSTakramAMka 365thI 368, te jIjJAsu jIvone joI levA amAro anurodha che. aneka loko nayavivikSA na samajavAne kAraNe evI paNa prarUpaNA kare che ke A ATha nirAvaraNa pradezanI apekSAe "sarva jIva siddha samAna che." evu zAstranuM kathana che. paraMtu hakIkatamAM 'sarva jIva siddha samAna che.' A kathana dravyAyArthika nayanI apekSA che. A vAta nayonI yathArtha samaja nahi hovAne kAraNe phelAI che ane AvA loko e nirAvaraNa pradezonA (ke je saMsArI jIvone nathI hotA, enA) anubhavane (ke je chadmastha jIvone nathI hoto, ene) ja zuddhAtmAno anubhava mAne che, kema ke teone dravyanI abhedatAnuM ane nayonuM paNa yathArtha jJAna nathI hotuM. A atyaMta karuNAjanaka vAta che. AgaLa ame samyagdarzananI rIta ane teno viSaya batAvavAno prayAsa karIe chIe. 9900 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 10 samyagdarzanano viSaya arthAt dRSTino viSaya have ApaNe joyuM ke chadmastha AtmAnA pratyeka pradeze anaMta karmavargaNAo hovAthI te azuddha AtmA tarIke ja pariNamela hoya che, to temAM A zuddhAtmA kyAM rahe che? teno uttara ema che ke, bhedajJAnathI (prajJAchINIthI) arthAt jIva ane pudgala vaccenA bhedajJAnathI arthAt jIvanA lakSaNathI jIvane grahaNa karavo ane pudgalanA lakSaNathI pudgalane ane pachI temAM prajJArUpI chINIthI (tIvra buddhithI) bhedajJAna karatAM zuddhAtmA prApta thAya che. te evI rIte ke prathama to pragaTamAM AtmAnA lakSaNathI eTale jJAnarUpa jovA-jANavAnA lakSaNathI AtmAne grahaNa karatAM ja pudgalamAtra sAthe bhedajJAna thaI jAya che ane pachI tenAthI AgaLa vadhatA jIvanA je cAra bhAvo che arthAt udayabhAva, upazamabhAva, kSayopazamabhAva ane kSAyikabhAva - A cAra bhAvo karmanI apekSAthI kahyA che ane karmo pudgalarUpa ja hoya che, tethI te cAra bhAvone paNa pudgalanAM khAtAmAM nAMkhI, prajJArUpa buddhithI arthAt te cAra bhAvone jIvamAMthI gauNa karatAM ja, je jIvabhAva zeSa rahe che tene ja parama pariNAmika bhAva, zuddhAtmA, kAraNazuddhaparyAya, svabhAvabhAva, sahajajJAnarUpI sAmrAjya, zuddha caitanyabhAva, svabhAvadarzanopayoga, kAraNasvabhAvadarzanopayoga, kAraNasvabhAvajJAnopayoga, kAraNasamayasAra, kAraNa paramAtmA, nityazuddha niraMjana jJAnasvarUpa, darzanazAnacAritrarUpe pariNamatuM evuM caitanyasAmAnyarUpa, caitanya-anuvidhAyI pariNAmarUpa, sahajaguNamaNinI khANa, samyagdarzanano viSaya (daSTino viSaya) vagere aneka nAmothI oLakhAya che ane tenA anubhave ja nizcaya samyagdarzana kahevAya che. te bhAvanI apekSAe ja sarva jIvo svabhAvathI siddha samAna ja che ema kahevAya che arthAt tenA anubhavane ja nirvikalpa anubhUti kahevAya che. kAraNa ke te sAmAnyabhAvasvarUpa hovAthI temAM koI ja vikalpane sthAna ja nathI tethI tenI anubhUti thatAM ja aMze siddhatvano paNa anubhava thAya che. bhedajJAnanI (samyagdarzananI) rIta AvI che ke jemAM jIvanAM je cAra bhAvone gauNa ryA ane je zuddha jIvatva hAjara thayuM te apekSAe tene koI 'paryAyarahitanuM dravya te daSTino viSaya che' ema paNa kahe che. arthAt dravyamAMthI kAMI ja kADhavAnuM nathI mAtra vibhAvabhAvone ja gauNa karavAnA che ane te apekSAe Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 samyagdarzananI rIta koI kahe che ke, 'vartamAna paryAya sivAyanuM AkhuM dravya te dRSTino viSaya che' arthAt kathana koI paNa hoya paraMtu vyavasthA to atre jaNAvela che tevI, arthAt gauNa karavAnI ane mukhya karavAnI ja che ke je pUrve ApaNe vistArathI samajyA ja chIe. tevI ja rIte jo koI kahe ke, AtmA bahArathI azuddha ane aMdarathI zuddha to tevuM kathana apekSAe samajavuM, ekAMte arthAt vAstavika rUpa nahIM; kAraNa ke jevo AtmA bahAra che tevo ja aMdara che, arthAt AtmAnA aMdaranA ane bahAranA pratyeka pradeze (kSetre) anaMtAnaMta kAryaNavargaNAo kSIra-nIravata lAgelI hovAthI jevI azuddhi bahAranA kSetre che tevI ja azuddhi aMdaranA kSetre paNa che. paraMtu apekSAe bahAra eTale vizeSabhAvarUpa vibhAvabhAva ane aMdara eTale sAmAnyabhAvarUpa parama pAriNAmika bhAva ke je traNe kALe zuddha ja che ane tethI ja vyaktarUpa AtmA azuddha ane avyaktarUpa AtmA zuddha che ane te apekSAe aMdarathI zuddha ane bahArathI azuddha ema kahI zakAya, anyathA nahi. koI AtmAmAM aMdara ekAMta zuddha dhruvabhAva zodhatuM hoya, to tevo ekAMta zuddha dhruvabhAva AtmAmAM nathI arthAt koI paNa kathana tenI apekSA sahita samajavuM anivArya che, nahi to evuM mAnavAvALA niyamathI bhramarUpa ja pariNamaze. tevI ja rIte anya koI kahe ke Apa to dRSTinA (samyagdarzananA) viSayamAM pramANanuM dravya lo cho to doSa Avaze, teone ame jaNAvIe chIe ke pUrve ame vistArathI samajAvyA anusAra, jeTalA pradezo (kSetra) pramANanA dravyanA che teTalA ja pradezo (kSetra) parama pAriNAmika bhAvarUpa dRSTinA viSayanA che arthAt teTalA ja pradezo zuddhAtmAnA che. bIjuM, te pramANanA dravyane ja ame zuddha dravyAyArthika nayanA cakSuthI joIe chIe ane tethI ja ame tene ja parama pAriNAmika bhAva kahIe chIe ke jene Apa pramANacakSuthI jotAM, pramANano viSaya kaho cho ane te pramANanA viSayamAM Apa zuddha ane azuddha evA bhAva nahi paraMtu bhAga mAno cho, tethI ApanI dRSTimAM doSa che, to temAM amAro koI doSa nathI. ame to tene ja arthAt pramANanA dravyane ja zuddha dravyAyArthika naye karI tene ja parama zuddha evo parama pAriNAmika bhAvarUpa anubhavIe chIe ane paramasukhano anubhava karIe chIe. to tethI karIne Apa paNa dRSTi badalIne tene ja zuddha juo ane Apa paNa teno arthAt sat-cita-AnaMdasvarUpano AnaMda lo evo amAro anurodha che. A ja samyagdarzananuM svarUpa che ane A ja samyagdarzananI rIta che, kAraNa ke sthULathI ja sUkSmamAM javAya arthAt pragaTathI ja apragaTamAM javAya arthAt vyaktathI ja avyaktamAM javAya e ja niyama che. A kAraNathI amAro Agraha che ke, 'jema che tema' vastuvyavasthA samajIne pramANanA viSayanuM 'jema che tema' jJAna karIne pachI temAMthI ja zuddha dravyAyArthika nayano viSaya grahaNa karavA yogya che. paraMtu je atre jaNAvela yukti anusAra dRSTino viSaya na mAnatAM, anyathA grahaNa kare che te zuddha nayAbhAsarUpa ekAMta zuddhAtmAne zodhe che ane mAne che, te mAtra bhramarUpa ja pariName che ane tevo ekAMta zuddhAtmA Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzanano viSaya arthAt dRSTino viSaya kAryakArI nathI. kAraNa, tevo ekAMta zuddhAtmA prApta ja thato nathI ane tethI karIne te jIva bhramamAM ja rahIne anaMta saMsAra vadhArIne anaMta du:khone prApta kare che; jainazAsananA nayanA ajJAnanA kAraNe ane samajyA vagara mAtra zabdane ja grahaNa karI tenA ja Agrahane kAraNe AvI dazA thAya che, je atyaMta karuNAjanaka vAta che. 57 ja atre samajAvela zuddha dravyAyArthika nayano viSaya che te ja upAdeyarUpa zuddhAtmA che ane te ja samyagdarzanano viSaya che, tethI ja arthAt bhedajJAna karAvavA ane zuddhAtmAno anubhava karAvavA mATe ja niyamasAra ane samayasAra jevAM AdhyAtmika zAstromAM teno ja mahimA gAyela che ane tenuM ja mahimAmaMDana karela che. tethI te zAstromAM pramANanA viSayarUpa AtmAmAMthI jeTalA bhAvo pudgala Azrita che arthAt jeTalA bhAvo karmAzrita (karmanI apekSA rAkhavAvALA) che tevA bhAvone parabhAva tarIke varNavyA che arthAt teone svAMgarUpabhAvo tarIke varNavyA che ke je bhAvo heya che arthAt 'huMpaNuM' karavA yogya nathI. A ja apekSAsahita have ApaNe paMcAdhyAyInI gAthAo joIzuM. 2 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 samyagdarzananI rIta 11 paMcAdhyAyI pUrvArdhanI dRSTino viSaya darzAvatI gAthAo gAthA pa3ra : anvayArtha :- "A asabhUta vyavahAranayane jANavAnuM phaLa e che ke ahIM parAzritapaNe thavAvALA bhAvakrodhAdi saMpUrNa upAdhimAtra choDI bAkInA tenA (jIvanA) zuddha guNo che ema mAnIne ahIM koI puruSa samyagdaSTi thaI zake." A gALAmAM samyagdarzanano viSaya jaNAvela che ane tenA bhAvavAthI jIva samyagdaSTi thaI zake che tema jaNAvela che. bhAvArtha :- "A adbhuta vyavahAranayanuM prayojana e che ke, rAgAdibhAvane jIvanA kahyA che te asadbhuta vyavahAranayathI che, paNa nizcayathI nahi [nizcayathI je bhAva jenA lakSe thAya te bhAva teno samajavo, tethI je dravyarAgAdibhAva pudgalarUpa che te karmanA che ane bhAvarAgAdibhAva che te jIvanA hovA chatAM, te karmanA udayane kAraNe hovAthI tene karmanA khAtAmAM nAkhI, nizcayathI tene parabhAva kahevAya che. kAraNa ke te bhAvo samyagdarzana mATe "huMpaNuM' (ekatva) karavA yogya bhAvo nathI.] AthI koI bhavyAtmA upAdhimAtra aMzane choDI (A upAdhirUpa aMza choDavAnI rIta prajJArUpa buddhithI tene gauNa karavAnI che bIjI koI nahi). nizcayatatvane grahaNa karavAno Icchuka banI samyagdaSTi thaI zake che, kAraNa ke sarvanayomAM nizcayanaya ja upAdeya che, bAkInA koI naya nahi. bAkInA nayo to mAtra paristhitivaza pratipAgha viSayanuM nirUpaNamAtra kare che, tethI eka nizcayanaya ja lyANakArI che...." gAthA 545 : anvayArtha :- "zeya-jJAyakamAM saMbhava thavAvALA saMkaradoSanA bhramane kSaya karavo athavA avinAbhAvathI sAmAnyane sAdhya ane vizeSane sAdhaka thavuM e ja A upacarita sadbhuta vyavahAranayanuM prayojana che." arthAt parane jANatAM saMkaradoSa thAya che evA bhramano nAza karavo te prayojana che ane sAthe sAthe tema paNa jaNAvela che ke parane jANavuM te svamAM javAnI sIDI che; kAraNa ke sthULathI ja sUkSmamAM javAya arthAt pragaTathI ja apragaTamAM javAya arthAt vyaktathI ja avyaktamAM javAya e ja niyama che. arthAt parane jANavuM te samyagdarzana thavAmAM madadarUpa thaI zake che, nahi ke aDacaNarUpa; mATe koIe 'parane jANatAM AtmA mithyASTi thaI jaze' evuM mAnavAne koI kAraNa nathI, kema ke te ja jJAnano svabhAva che. jema svAmikArtikeyAnuprekSA gAthA 247mAM jaNAvela che ke, "jo badhIya vastu eka jJAna ja che ane te ja nAnArUpathI sthita che - rahe che, to ema mAnatAM ya kAMI paNa na TharyuM, ane zeya vinA jJAna ja kevI rIte Tharaze ?" bhAvArtha : "........... kAraNa ke zeyane jANe te ja jJAna kahevAya che paNa zeya vinA jJAna nathI." Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAdhyAyI pUrvArdhanI daSTino viSaya darzAvatI gAthAo 59 bhAvArtha :- "upacarita sadbhuta vyavahAranayananI apekSAe arthavikalpane pramANa (arthAt svaparane jANavAnuM pramANa) kahevAnuM prayojana A che ke, ema kahevAthI jJAna ane zeyamAM je saMkarapaNAno bhrama thato hato (arthAt jeone lAge che ke AtmA parane jANe che ema mAnatAM samyagdarzana nahi thAya tevo saMkarapaNAno bhrama thAya che.) te bhramanuM A nivAraNa thaI jAya che, kAraNa ke, jJAnane arthavikalpAtmaka (parane jANavAvALuM) kahevuM e upacarita sabhUta vyavahAranayanI apekSAthI che. jJAna, jJAyaka che tathA svapara, joya thAya che tethI jJAna ane zeyamAM vAstavamAM saMkaratAM thatI nathI (pUrve jema arIsAnuM daSTAMta samajAvyuM che te pramANe). bIjuM prayojana A pramANe che ke, arthavikalpAtmaka vizeSa jJAna (parane jANavuM) sAdhaka (arthAt svamAM javAnI sIDI) che tathA sAmAnya jJAna sAdhya che (arthAt parane jANavuM te jJAyakamAM javAnI sIDI che yAne ke samyagdarzana karavA mATenI te rIta arIsAnA daSTAMtanI jema ja che). arthAt sAmAnya jJAna, anupacarita sadbhuta vyavahAranayano viSaya sAdhya (arthAt jJAyaka arthAt parama pariNAmika bhAva, daSTino viSaya sAdhya) tathA jJAnane arthavikalpAtmaka (arthAt jJAna parane jANe che ema) kahevuM e upacarita sadbhuta vyavahAranayano viSaya sAdhaka (sIDI) che." atre vizeSa e che ke tethI ja bhedajJAna mATe, samyagdarzana mATe kahI zakAya ke, jema koI mahelanA jharUkhAmAMthI nihALato puruSa, pote ja zeyone nihALe che nahi ke jharUkho; te ja rIte A jharUkhArUpI AMkhathI je zeyone nihALe che, te jJAyaka pote ja nahi ke AMkho ane "te ja huM chuM" "sohaM", te "jJAnamAtra svarUpa ja huM chuM" arthAt huM mAtra jovA-jANavAvALo jJAyaka-jJAnamAtra-zuddhAtmA chuM, Ama lakSamAM letAM jJAyakarUpa sAmAnya jJAna sAdhya thAya che ane parane jANavuM te sAdhana(sIDI)rUpa thAya che ke je arthavikalpAtmaka jJAna che; A ja samyagdarzananI rIta che. jIvana parane jANavAvALo kahIne temAMthI prayojana siddha karyA bAda have jIvane krodhAdivALo kahevAthI zuM prayojana siddha thAya che, te jaNAve che arthAt rAga jIvamAM thAya che tenAthI zuM prayojana che ? - gAthA 565 : anvayArtha:- "(varNAdibhAvo jIvanA che) e prakAranuM kahevuM barAbara nathI, kAraNa ke jevI rIte krodhAdibhAvo (rAgAdibhAvo) jIvanA saMbhave che tevI rIte pudgalAtmaka zarIranA varNAdika jIvanA saMbhavI zaktA ja nathI." ApaNe je samyagdarzana mATe bhedajJAnanI vidhi samajyA ke, prathama pudgalathI bhedajJAna ane pachIthI jIvanA rAgAdirUpa bhAvo ke je karma = pudgala Azrita che, tenAthI bhedajJAna ane te bhedajJAna pachI ja zuddhAtmA prApta thAya che. tethI ja ahIM jaNAvyuM che ke zarIranA varNAdibhAvo to AtmAnA che ja nahi, paNa je rAgAdibhAvo che te (bhAvarAgAdibhAvo) to jIvamAM ja thAya che arthAt jIva ja te rUpe pariName che, jIva karmanA nimitte te rUpe pariName che, tethI je bhAvarAgAdibhAvo jIvanA kahIe to kahI zakAya, tenAthI zuM prayojana siddha thAya che ? Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta bhAvArtha :- "(krodhAdibhAvone jIvanA kahevA tenayAbhAsa ja che tevI) upara kahelI zaMkA barAbara nathI; kAraNa ke, te krodhAdibhAva to jIvamAM thanArA audAyika bhAvarUpa che tethI te jIvanA taLuNa (jIvanuM ja pariNamana) che; ane te jIvano naimittika bhAva hovAthI tene sarvathA pudgalano kahI zakAto nathI, paNa jIvane varNAdivALo kahevAmAM Ave tyAM to varNAdika sarvathA pudgalanA ja hovAthI tene jIvanA kaI rIte kahI zakAya ? vaLI krodhAdibhAvone jIvanA kahevAmAM to A prayojana che ke, paralakSe thanArA krodhAdibhAvo kSaNika hovAthI ane AtmAno svabhAva nahi hovAthI te upAdeya nathI mATe tene TALavA joIe. AvuM samyajJAna thAya che tethI paraMtu je loko ekAMte zuddhatAnA bhramamAM hoya che teo krodhAdi karavA chatAM, tene potAnA nahi mAnIne svacchaMdI thAya che te samyajJAna nathI paNa mithyAtva che) krodhane jIvano kahevo temAM to uparyukta samyanaya lAgu paDI zake che (arthAt je tene ekAMte paranA mAne che te mithyAtvI che), paraMtu jIvane varNAdivALo kahevAmAM to kAMI paNa prayojananI siddhi thaI zakatI nathI, mATe jIvane krodhAdivALo kahenArA asadbhuta vyavahAranayamAM to nayAbhAsapaNAno doSa Avato nathI, paNa jIvane varNAdivALo kahevAmAM to te doSa Ave che tethI te nayAbhAsa che." ame pUrve samyagdarzananI rIta vize carcA karatI vakhate je nirvikalpa anubhUtirUpa samyagdarzana jaNAvela te ja bhAvavizeSa spaSTa karatAM AgaLa jaNAve che ke, tyAre tyAM koI paNa nayanuM avalaMbana nathI. gAthA 648 : anvayArtha :- "te svAnubhUtino mahimA A pramANe che ke, vyavahAranayamAM bheda darzAvAnArA vikalpo UThe che ane te nizcayanaya sarva prakAranA vikalpone niSedha karavAvALo hovAthI (netinetirUpa hovAthI) eka prakArathI temAM niSedhAtmaka vikalpa thAya che, tathA vAstavikapaNe jovAmAM Ave to svasamayasthitimAM (svAnubhUtimAM) na vyavahAranayano viSayabhUta) vikalpa che ke na (nizcayanayano viSayabhUta) niSedha che, paraMtu kevaLa cetanAnuM svAtmAnubhavana che." amuka loko prazna kare che ke niSedha vagarano daSTino viSaya kaI rIte hoya ? to teone ame jaNAvIe chIe ke, daSTinA viSayamAM na bhedarUpa vikalpa che (arthAt abheda dravyanuM grahaNa che) ane na to niSedharUpa vikalpa che arthAt jeno (azuddha bhAvono = vibhAvabhAvono) niSedha karavAno hoya che, tenA upara daSTi ja nathI tethI ja teo atyaMta gauNa thaI jAya che ane daSTi, mAtra daSTinA viSayarUpa zuddhAtmA upara ja hoya che ke je nirvikalpa ja hoya che ane te ja samyagdarzananI vidhi che; tethI kahI zakAya ke niSedha na karatAM, tenA uparathI daSTi ja haTAvI levAnI che. A che vidhi samyagdarzananI, tethI jene niSedhano Agraha hoya teoe te choDI devo, kAraNa ke niSedha e paNa nizcayanayano pakSa che jyAre samyagdarzanano viSaya pakSAtita che, nayAtita che tethI dareka prakArano pakSa ane Agraha choDyA vagara samyagdarzana thavuM ja zakya nathI. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAdhyAyI pUrvArdhanI daSTino viSaya darzAvatI gAthAo bIjuM samajavAnuM e che ke, vastu jema che tema samajavI paDaze arthAt AtmAmAM rAgAdi thAya che, to te kaI apekSAe ane niyamasAra ane samayasAra jevAM AdhyAtmika zAstromAM je ema lakhyuM che ke terAgAdika jIvanAM nathI, to te paNa koI apekSAe ja jaNAvela che, ekAMte nahi; te mAtra samyagdarzananA viSaya upara daSTi karAvavA arthAt samyagdarzana karAvavA ja jaNAvela che; koI tene ekAMte laIne svacchede pariName to te temanI mahAna bhUla che ke jenuM phaLa anaMta saMsAra che te ja vAta AgaLa jaNAve che. gAthA 663 : anvayArtha :- "tathA ahIM kevaLa sAmAnyarUpa vastu (parama pAriNAmika bhAva) nizcayathI nizcayanayanuM kAraNa che tathA karmarUpa kalaMkathI rahita jJAnasvarUpa AtmAnI (parama pariNAmika bhAvarUpa zuddhAtmAnI) siddhi phaLa che." tethI samajavAnuM e che ke AvA AdhyAtmika zAstrono koI paNa vastune ekAMte prarUpavAno Azaya jarA paNa nathI ane tethI tene ekAMte tema na levuM paraMtu teno Azaya mAtra samyagdarzanano je viSaya che te AtmabhAvamAM (parama pAriNAmika bhAvarUpa zuddhAtmAmAM-kAraNazuddhaparyAyamAM-kAraNaparamAtmAmAM) huMpaNuM karAvavuM ane anya sarve bhAvomAMthI huMpaNuM nA je bhAvo che ke je baMdhananA kAraNa che te dUra karavAM, arthAt jIvane te baMdhanAM kAraNomAM athavA baMdhanA phaLamAM huMpaNuM karato aTakAvavo ane parama pAriNAmika bhAvarUpa jIvamAM huMpaNuM karAvIne tene samyagdarzanI banAvavo, mokSamArgamAM praveza apAvavo. mAtra te ja apekSAe A zAstromAM rAgAdi vagere bhAvo jIvanA nathI ema jaNAvela che, tene tema ekAMte na samajavuM; je koI tene ekAMte tema samaje ane prarUpe, to tene jaina siddhAMtanI bahAra ja samajavo arthAt mithyAtvI ja samajavo. samyagdarzana pachI samyakajJAna kevuM hoya che te jaNAve che : gAthA 673 : anvayArtha :- "ekasAthe sAmAnya vizeSane viSaya karavAvALuM jJAna samyakajJAna kahevAya che kAraNa ke jJAna Adarza (darpaNa) samAna che tathA zaiya pratibiMba samAna che." bhAvArtha :- "jema darpaNa ane darpaNamAM rahelA pratibiMbano yugapat pratibhAsa thAya che. te ja pramANe sAmAnya-vizeSane yugapat viSaya karavAvALuM jJAna, samyakajJAna kahevAya che, anya nahIM (arthAt koI kahe ke AtmA parane jANato nathI evI vyavasthA hovAthI AtmA parane jANe che ema kahevuM mithyAtva samAna che, to atre jaNAve che ke, te tema nathI); kAraNa ke jJAnane darpaNa samAna (arthAt jo koI kahe ke jJAna parane jANe che evuM na levuM to teone atre jaNAve che ke je tema levAmAM Ave, to jJAnanI ja siddhi nahi thAya) tathA temAM rahelA viSayane (arthAt yane) pratibiMba samAna mAnavAmAM Avyo che....." koI ema kahe ke jJAna parane nathI jANatuM to AvuM jJAna samyakajJAna nathI kahevAtuM, te vAta kyAreya bhUlavA jevI nathI. anyathA ApaNe vibhramamAM rahIne ApaNuM ja parama ahita karIzuM. 2 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 samyagdarzananI rIta 12 AtmajJAnarUpa svAtmAnubhUti parokSa ke pratyakSa koIne prazna thAya ke je svAtmAnubhUtinuM varNana karavAmAM AvyuM ke je nizcayasamyagdarzana che, te pratyakSa che ke parokSa che ane te kayA prakAranA kSayopamika jJAnathI thAya che ? tenA uttararUpa paMcAdhyAyI pUrvArdhanI gAthA : gAthA 706 : anvayArtha :- ''tathA vizeSamAM A che ke svAtmAnubhUtinA vakhatamAM jeTalA prathamanAM te matijJAna ane zrutajJAna e be rahe che teTalAM, te badhAMya sAkSAt pratyakSanI mAphaka pratyakSa che, anya eTale parokSa nathI.'' bhAvArtha :- ''tathA e mati ane zrutajJAnomAM paNa ATalI vizeSatA che ke (pahelAM A banne jJAnane parokSa tarIke pratipAdita karela che tethI have tenI vizeSatA jaNAve che arthAt apavAda jaNAve che.), je samaye e bannemAMthI koI eka jJAna dvArA svAtmAnubhUti thAya che te samaye e banne jJAna paNa atindriyasvAtmAne pratyakSa kare che, tethI te banne jJAna paNa svAtmAnubhUtinA samayamAM pratyakSarUpa che, paNa parokSa nathI.'' arthAt samyagdarzana e anaMtAnubaMdhI kaSAya cokaDI ane darzanamohanA upazama, kSayopazama athavA kSayathI thAya che, paraMtu tenI sAthe ja niyamathI samyakzAnarUpa zuddhopayoga utpanna thato hovAthI te zuddhopayogane ja svAtmAnubhUti kahevAya che ke je jJAnAvaraNIyanA kSayopazamarUpa hoya che ane te zuddhopayoga arthAt svAtmAnubhUti vibhAvarahita AtmAnI arthAt zuddhAtmAnI hovAthI tene nirvikalpa svAtmAnubhUti kahevAya che; arthAt svAtmAnubhUtinA kALe manoyoga hovAM chatAM tyAre mana paNa atindriya rUpe pariNamavAthI tene nirvikalpa svAtmAnubhUti kahevAya che. (CKD Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 svAtmAnubhUti AtmAnA kyA pradeze 63 koIne prazna thAya ke svAtmAnubhUtirUpa anubhava arthAt zuddhAtmAmAM 'huMpaNuM' - atindriya jJAna zarIramAM kyA bhAgamAM thAya che ? uttara :- tenA uttararUpe paMcAdhyAyI pUrvArdhanI cha gAthAomAM jaNAvela che ke hRdayakamaLamAM rahelAM bhAvamana ane dravyamanamAM. gAthA 711-712 : anvayArtha :- 'teno khulAso A pramANe che ke, A zuddha svAnubhUtinA samayamAM sparzana, rasanA, ghrANa, cakSu ane zrotra - e pramANe pAMce indriyo upayogI mAnI nathI, paraMtu tyAM kevaLa mana ja upayogI mAnavAmAM AvyuM che tathA ahIM nizcayathI potAnA arthanI apekSAthI noindriya che. bIjuM nAma jenuM evuM te mana, dravyamana tathA bhAvamana e pramANe be prakAranuM che.'' gAthA 713 : anvayArtha :-''je hRdayakamaLamAM ghanAMgulanA asaMkhyAtamAM bhAgamAtra che pramANa jenuM evuM dravyamana hoya che te acetana hovA chatAM paNa jJAnanA viSayane grahaNa karatI veLA bhAvamanane sahAyatA karavA samartha thAya che, arthAt dravyamana, bhAvamanane sahAyatA kare che.'' arthAt koIne lAge ke mane anubhava hRdayanA bhAgamAM ja thAya che paraMtu evuM ekAnte nathI, kAraNa ke dravyamana hRdayakamaLamAM bhale hoya paraMtu bhAvamanarUpa AtmAno kSayopazama te AtmAnA sarve pradeze hovAthI anubhUti saMpUrNa AtmAnI hoya che ane te sarvapradeze hoya che. = gAthA 714 : anvayArtha :- "svaAvaraNanA kramapUrvaka udayabhAvI kSayathI ja labdhi ane upayogasahita je kevaLa AtmaupayogarUpa ja AtmAno pariNAma che te bhAvamana che.'' arthAt bhAvamana AtmAnA sarvapradeze che. gAthA 715-716 : anvayArtha :- ''sparza, rasanA, ghrANa, cakSu ane zrotra - e pAMce indriyo eka mUrtika padArthone jANavAvALI che tathA mana, mUrtika tathA amUrtika banne padArthone jANavAvALuM che. tethI ahIM A kathana nirdoSa che ke, svAtmAgrahaNamAM nizcayathI mana ja upayogI che, paraMtu ATaluM vizeSa che keviziSTa dazAmAM (atindriya jJAnamAM = svAtmAnubhUtimAM) te mana pote ja jJAnarUpa thaI jAya che.'' atre samajavAnuM e che ke je bhAvamana kahyuM che te AtmAnA jJAnano ja kSayopazamarUpa eka upayoga vizeSa che, anya kAMI nathI, ajIva dravya nathI ane te bhAvamana AtmAno viziSTa kSayopazama hovAthI te AtmAnA sarvapradeze hoya che; paraMtu dravyamana hRdayakamaLamAM hovAthI te apekSAe svAtmAnubhUtirUpa anubhava hRdayakamaLamAM thAya che ema kahevAya. (CKD Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta 14 IndriyajJAna jJAna nathI ? bIjuM ghaNAM loko evuM mAne che ke IndriyajJAna to jJAna ja nathI, to temAM samajavAnuM e che ke je dravyaIndriya ane noIndriyarUpa mana che te pulanuM baneluM hovAthI, te apekSAe evuM kahI zakAya ke IndriyajJAna to jJAna ja nathI athavA indriyajJAna khaMDa khaMDa jJAnarUpa hovAthI te apekSAe paNa evuM kahI zakAya ke IndriyajJAna to jJAna (akhaMDa jJAna) ja nathI, paraMtu kharekhara jotAM te pudgalarUpa ajIva Indriyo jJAnanA nimitta mAtra che paraMtu jJAna to AtmAnuM lakSaNa hoIne anya koI paNa dravyamAM hotuM ja nathI. to pachI prazna thaze ke indriyajJAna thAya che kaI rIte ? teno uttara evo che ke, kharekhara je bhAvaIndriya ane bhAvanoIndriyarUpa AtmAnA jJAnanuM (arthAt AtmAnuM) kSayopazamarUpa viziSTa pariNamana che, te ja jJAna kare che ane te jJAnane indriyanI apekSAe AtmAe karela jJAnane IndriyajJAna ane noIndriyajJAna evI saMjJA maLe che. kharekhara jJAna to AtmAnuM lakSaNa che anya koI dravya jJAna karatuM ja nathI, tethI samajavAnuM e che ke mAtra te zarIrastha AtmA ja jJAna kare che ke je vAta paramAtmaprakAza - trividha AtmAdhikAra gAthA 45mAM paNa jaNAvela che ke, "je AtmArAma zuddha nizcayanayathI atindriya jJAnamaya che, to paNa anAdi baMdhanA kAraNe vyavahAranayathI Indriyamaya zarIrane grahaNa karIne potAnI pAMca indriyo dvArA rUpAdi pAMceya viSayone jANe che, arthAt IndriyajJAnarUpa pariNamIne indriyothI rUpa, rasa, gaMdha, zabda, sparzane jANe che..." ane tene ja apekSAe IndriyajJAna kahevAya che, tethI vAstavamAM IndriyajJAna jJAnanI apekSAe AtmA ja che anya koI nahi ane tethI indriyajJAna jJAna ja che; e ja vAta paMcAdhyAyI pUrvArdhanI gAthAomAM AgaLa daDha kare che. gAthA 717-718 : anvayArtha :- "nizcayathI sUtrathI je matijJAna che te Indriya ane manathI utpanna thAya che tathA matijJAnapUrvaka zrutajJAna thAya che, evuM je kahyuM che te kathana asiddha nathI. sArAMza A che ke nizcayathI bhAvamana, jJAnaviziSTa thatuM evuM pote ja amUrta che tethI e bhAvamana dvArA thavAvALuM ahIM Atmadarzana atindriyapratyakSa kema na hoya ?" ane samajavAnuM e che ke indriyajJAna ke atindriyajJAna, jJAnaniyamathI AtmAnuM ja hoya che anya koI dravyanuM nahi, kAraNa ke jJAna to AtmAnuM lakSaNa che. tethI ema paNa kahI zakAya ke indriyajJAna svamAM javAnI sIDI che, kAraNa ke indriya bhale pudgalarUpa ajIva hoya, paraMtu tenA nimitte je jJAna thAya che te vizeSa jJAnane arthAt te jJAnAkArane gauNa karatAM ja tyAM sAmAnya jJAna athAt jJAyaka hAjara ja hoya che ke je daSTino Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indriyajJAna jJAna nathI ? 65 viSaya che ke jemAM huMpaNuM karatAM ja samyagdarzana pragaTa thAya che kAraNa ke skUlathI ja sUkSmamAM javAya arthAt pragaTathI ja apragaTamAM javAya arthAt vyaktathI ja avyaktamAM javAya e ja niyama che. bhAvArtha :- "........ sArAMza A che ke, svAtmarasamAM nimagna thavAvALuM bhAvamana pote ja amUrta hoIne svAnubhUtinA samayamAM AtmapratyakSa karavAvALuM kahevAmAM AvyuM che. jema zreNI caDhatA samaye jJAnanI je nirvikalpa avasthA che te nirvikalpa avasthAmAM dhyAnanI avasthAsaMpannazrutajJAna vA e zrutajJAnanI pahelAnuM matijJAna atindriya pratyakSa hoya che. te ja pramANe samyagdaSTijIva cothA guNasthAnathI mAMDIne sAtamA guNasthAnavartI che. temanuM atizrutajJAnAtmaka bhAvamana paNa svAnubhUtinA samayamAM vizeSa dazAsaMpanna thavAthI zreNInA jevuM to nathI, paraMtu tenI bhUmikAne yogya nirvikalpa to thAya che. tethI e atizrutajJAnAtmaka bhAvamanane svAnubhUtinA samayamAM pratyakSa mAnavAmAM Ave che, tyAM e ja kAraNa che ke, matizrutajJAna vinA kevaLajJAnanI utpatti thaI zakatI nathI, paraMtu avadhi -mana:paryayajJAna vinA thaI zake che." svAtmarasamAM nimagna thavAvALuM bhAvamana arthAt vikalpayukta AtmAmAMthI (= paryAyamAMthI) vikalpane (= vizeSane) gauNa karatAM ja arthAt vikalpane, nirvikalpamAM nimagna karatAM (= DubADatA) ja sAmAnyarUpa AtmA arthAt parama pariNAmika bhAvanI anubhUti thAya che ke jene nirvikalpa anubhUti kahevAya che ke je atindriya pratyakSa hoya che ke je anubhavanI vidhi che arthAt te ja samyagdarzananI rIta che. have ApaNe paMcAdhyAyI uttarArdhanI (paM. devakInaMdajIkRta hiMdI TIkAnA AdhAra uparathI saraLa gujarAtI TIkA anuvAdaka somacaMda amathAlAla zAha - prakAzaka bhagavAna zrI kuMdakuMda-kahAna jainazAstramALA, puSpa 32, AvRtti 1) gAthAothI A ja badhAM bhAvo daDha karIzuM : gAthA 461-46ra : anvayArtha:- "athavA indriyajanya jJAna, dezapratyakSa hoya che tethI vAstavamAM te astikA, AtmAnA sukhAdikanI mAphaka saMvedanapratyakSa kevI rIte thaI zake che? ThIka che, paraMtu prathamanAM mati ane zruta e be jJAna, parapadArthone jANatAM samaye parokSa che tathA darzanamohanIyano upazama, kSaya tathA kSayopazama thavAnA kAraNathI svAnubhavakALamAM pratyakSa che." zaMkAkAra zaMkA kare che ke indriya ane manano nirodha ane tra-sthAvara jIvonI rakSA zuM che? uttara :- gAthA 1118 : anvayArtha :- "zaMkAkAranuM uparokta kathana ThIka che; kAraNa ke, je IndriyonA saMbaMdhathI padArthanuM jJAna thAya che te jJAna asaMyamajanaka thatuM nathI, paraMtu e viSayomAM je rAgAdi buddhi utpanna thatI hatI tene na thavA devI e ja IndriyasaMyama che." arthAt koIe IndriyajJAnathI DaravAnI jarUra nathI arthAt IndriyajJAnano nakAra karavAnI jarUra nathI, kAraNa ke te AtmAno ja eka upayoga vizeSa che ane tethI ja te jJAna asaMyamajanaka thatuM nathI; paraMtu e jJAnanA viSayomAM je rAgAdi buddhi utpanna thAya che, tene na thavA devI, e ja saMyama che ane e ja kartavya che. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 samyagdarzananI rIta 15 paryAya parama pAriNAmika bhAvano ja banela che paMcAdhyAyI uttarArdhanI gAthAo gAthA 61 : anvayArtha :- 'svayaM anAdisiddha samAM (AtmAmAM) paNa pAriNAmika zaktithI (pariNAmika bhAvathI) svAbhAvikI kriyA tathA vaibhAvikI kriyA thAya che.'' : bhAvArtha :- 'AgamamAM jIvanA pAMca bhAvo kahyA che, temAM eka pAriNAmika bhAva che tene pAriNAmika zakti paNa kahevAmAM Ave che, tenA be prakAranA paryAya thAya che - eka svAbhAvika tathA bIjI vaibhAvika (atre je eka dravyanA be paryAyo kahyA che, te apekSAe be che, vAstavamAM be na samajavA. kAraNa ke eka dravyano eka ja paryAya hoya che, paraMtu tene sAmAnya ane vizeSa evI be apekSAe be paryAya kahyA che, temAM sAmAnya ne svAbhAvika paryAya kahevAya che ane vizeSane vaibhAvika paryAya kahevAya che. arthAt te vizeSa paryAya sAmAnyabhAvano ja banela hovAthI arthAt te parama pAriNAmika bhAvano ja banela hovAthI, vAstavamAM paryAya eka ja hoya che). A banne jIvanI potAnI apekSAe pAriNAmika bhAva che. A nizcayakathana che (juo jayadhavalA bhAga-1, pRSTha 319 tathA dhavalATIkA bhAga-5, pRSTha 197-242-243) ane karmanA udayanI apekSA batAvavA mATe jIvanA vikArIbhAvane (arthAt vibhAvabhAvarUpa vizeSa bhAvane) auyikabhAva kahevAmAM Ave che, A vyavahArakathana che.'' atre samajavAnuM e che ke nizcayanaye (abhedana) jIvane ekamAtra pAriNAmika bhAva ja hoya che, paraMtu vyavahAranaye (bhedanaye) te ja bhAvane sAmAnya apekSAe parama pAriNAmika bhAva ane vizeSa apekSAe audeyikAdi cAra bhAvarUpa kahevAya che. arthAt vizeSarUpa audeyikAdi cAra bhAvarUpa paryAya sAmAnyabhAvanI ja banelI hoya che arthAt te parama pAriNAmika bhAvanI ja banela hoya che arthAt audaiyikAdi sarva vizeSabhAvarUpa huM = parama pAriNAmika bhAva ja pariNamuM chuM ane tethI mAre = parama pAriNAmika bhAve ja mArAmAM = parama pAriNAmika bhAvamAM jAgRti rAkhavAnI che ane potAne krodha, mAna, mAyA, lobha, bhaya, parigraha, vAsanA, vagerethI bacAvavAno che, ke jene saMvarabhAva kahevAya che ke jenA thakI nirjarA thAya che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAya paramapAriNAmikabhAvanI ja banela che That means, T = pure awareness =parama pAriNAmika bhAva = jJAyakabhAva am getting manifested as all the feelings like pain, happiness, etc. and as knowledge, memory, etc. = yikAdi sarvavizeSabhAvabut T shall be aware of myself and restrain myself from 67 being getting involved in sins, lust, anger, ego, deceit, cruelty, fear, possessiveness, etc. for saving myself of bondage, unlimited pain and sufferings. gAthA 63-64 : anvayArtha :- ''zaMkAkAra kahe che ke, jo anAdi satmAM vaibhAvikI kriyA (arthAt vibhAvabhAvarUpa audaiyikabhAva) paNa pariNamanazIlatAthI thAya che (arthAt te bhAva paNa pAriNAmika bhAva ja hoya che), to nizcayathI temAM svAbhAvikI kriyAthI (arthAt parama pAriNAmika bhAvathI) vizeSatA rAkhavAvALo kayo vizeSa bheda raheze ? tathA padArthone jANavAvALuM jJAna AtmAnuM svalakSaNa che tethI te jJAnanI A jJeyanA AkAre thavArUpa kriyA kevI rIte vaibhAvikI kriyA thaI zake che ?'' A ja vAta samayasAra gAthA 6mAM paNa kartA karmanuM ananyapaNuM jaNAvIne samajAvela che, tyAM ema samajavuM ke karma (jJeyAkAra = cAra bhAva = paryAya = vizeSabhAva), kartA (sAmAnya bhAva = parama pAriNAmika bhAva = jJAyakabhAva)nA ja banela hovAthI kartA karmanuM ananyapaNuM jaNAvela che ane bIjuM samayasAra gAthA 6mAM jANavAvALo te huM arthAt AtmA jyAre parane jANe che tyAre te je jJeyAkAra che te kharekhara jJAnAkAra ja che ane te jJAnAkAramAM paNa jyAre AkArarUpa vikalpane gauNa karavAmAM Ave, to te jJAyaka ja che arthAt te ja 'parama pAriNAmika bhAva''che, ''kAraNazuddhaparyAya'' che, te ja vAta atre daDha thAya che. te ja vAta samayasAra gAthA 13mAM paNa jaNAvela che. temAM dRSTino viSaya 'nava tattvamAM (paryAyamAM) chupAyela AtmajyotirUpa kahyo che.' arthAt avyakta vyaktamAM ja chupAyela che arthAt vyakta avyaktanuM ja banela che chatAM kahevAya ema ja ke vyaktane avyakta sparzatuM ja nathI, A ja khUbI che jainazAsananA nayacakranI ane A ja apekSAe avyaktanA bola samajavAM jarUrI che, anyathA nahi arthAt ekAMte nahi, kAraNa ke ekAMta to anaMta parAvartananuM kAraNa thavA sakSama che. tethI ame jyAre prazna karIe ke te paryAya zeno banelo che ? ane uttaramAM ame jaNAvIe chIe ke 'parama pAriNAmika bhAvano'' arthAt je paryAya che te dravyano ja (arthAt dhruvano ja, parama pAriNAmika bhAvano ja) banela che ke jenA vize ame pUrve aneka AdhAro sahita samajAvela ja che, te ja vAta atre dRDha thAya che. A ja vAta samayasAra zloka 271mAM paNa jaNAvela che. zlokArtha :- "je A jJAnamAtra bhAva huM chuM te jJeyonA jJAnamAtra ja na jANavo, (paraMtu) jJeyonA AkAre thatA jJAnanA zrlolarUpe pariNamato te jJAna-jJeya-jJAtAmaya vastumAtra jANavo.'' arthAt jJeya che te jJAnamaya che, jJAna che te jJAtAmaya che ane te jJAtA-jJAna-jJeyanI ekarUpatAthI sAbita thAya che ke paryAya (jJeya) jJAtA(parama pAriNAmika bhAva)nI Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta banelI che. eTale ke cAra bhAva (paryAya = vibhAvabhAva) te eka parama pariNAmika bhAvanA ja banelA che. eTale ke cAreya bhAvonuM (paryAyanuM) sAmAnya te parama pAriNAmika bhAva che. eTale ke jema phoyamAM jJAtA hAjara che tema dareka paryAyamAM jJAtA = parama pAriNAmika bhAva hAjara ja che. te paryAya teno ja (jJAnazeya-jJAtA) banelo che. arthAt cAra bhAvo(paryAya = vibhAvabhAva)ne gauNa karatA jJAyaka = parama pAriNAmika bhAva prApta thAya che ke je daSTino viSaya che. A rIte dareka paryAyamAM pUrNa dravya hAjarAhajUra che ja, mAtra tenI daSTi karatA AvaDavuM joIe; AthI ja daSTi anusAra ema kahI zakAya ke je dravya che te ja paryAya che (te paryAyadaSTi) athavA je paryAya che te ja dravya che (te dravyadRSTi). jJAna (AtmA) sAmAnya vizeSAtmaka hoya che. jJAna sAmAnyabhAva (parama pAriNAmika bhAva) nirvikalpa hoya che, jyAre jJAnavizeSabhAva (cAra bhAvarUpa) savikalpa hoya che, jethI karIne jJAna sAmAnyabhAva (parama pAriNAmika bhAva)mAM huMpaNuM karatA ja nirvikalpa anubhUti hoya che. A ja samyagdarzananI vidhi (rIta) che. gAthA 66-67 : anvayArtha :- "(vaibhAvikI tathA svAbhAvikI e banne kriyAo = paryAyo jyAre pAriNAmika ja che to temAM kAMI ja aMtara nathI) e pramANe kahevuM ThIka nathI, kAraNa ke baddha ane abaddha jJAnamAM taphAvata che, temAMthI mohanIya karmathI Avarita jJAnane (arthAt audeyikarUpa vizeSa bhAvone) baddha kahe che tathA e mohanIya karmathI anAvarita jJAnane (arthAt sAmAnya jJAnane, jJAyakarUpa jJAnane parama pAriNAmika bhAvarUpa jJAnane tathA kAraNazuddhaparyAyarUpa jJAnane) abaddha kahe che. je jJAna mohakamathI Avarita eTale joDAyeluM che, te jema ISTa ane aniSTa arthanA saMyogathI potAnI meLe ja rAgadveSamaya thAya che tema ja te pratyeka padArthane krame krame viSaya karavAvALuM hoya che arthAt te sarva padArthone ekasAtha viSaya karavAvALuM hotuM nathI." A ja viSayane gAthA 130mAM vizeSa spaSTa karela che tethI te have joIzuM. gAthA 130 : anvayArtha :- "paraguNa AkArarUpa pariNAmikI kriyA baMdha kahevAya che, tathA e kriyAnA thavAthI ja e baMne jIva ane karmonuM potapotAnA guNothI gruta thavuM thAya che te azuddhatA kahevAya che." arthAt pAriNAmikI kriyA eTale ja pAriNAmikI bhAvarUpa (paryAyarUpa) jIva ja pariName che. bhAvArtha :- "dareka dravyamAM pAriNAmika bhAva hoya che, jIva ane pulamAM tenI be prakAranI kriyA thAya che eka zuddha tathA bIjI azuddha. dareka dravya te kriyA pote svayaM karatuM hovAthI te kriyA pAriNAmika bhAve che. jema jIvamAM krodha thAya che te svaapekSAe pAriNAmika bhAva (kriyA) che (arthAt audeyikabhAva kharekhara to parama pAriNAmika bhAvano ja banelo che) (juo jayadhavala bhAga 1, pRSTha 319 tathA zrI SaTakhaMDAgama pustaka 5, pRSTha 197-242-243). vaLI vikArIbhAvomAM karmanA udayanI apekSA batAvavI hoya tyAre te Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAya parama pArivAmika bhAvano ja banela che paryAyane deyikI paNa kahevAya che (A ja vAta pUrve ame jaNAvela ke oyikIbhAvarUpa paryAya kharekhara pAriNAmika bhAvano ja banela che ke je teno sAmAnyabhAva kahevAya che), paraMtu tethI kAMI ema na samajavuM ke jIvamAM parano koI paNa guNa AvI jAya che. bIjuM je bhAva (vibhAvabhAva) jIvamAMthI nIkaLI javA yogya hoya te potAnuM svarUpa nahi hovAthI nizcayanaye te potAnA nathI tene parabhAva, paraguNAkAra vagere nAmathI oLakhavAmAM Ave che. A apekSAe jIvanA vikArIbhAvane nizcayanayathI pudgalapariNAma kahevAmAM Ave che, kAraNa ke te jIvano svabhAva nathI ane pulanA saMbaMdhathI thAya che tethI e vikArabhAva nizcayabaMdha che. e vikArI pariNAmikI kriyA thatAM potAnA guNathI cuta thavuM te azuddhatA che." arthAt je jIvano parama pAriNAmika bhAva che arthAt je jIvanuM sahaja pariNamana che te ja paralakSe azuddhatArUpa pariNamIne nizcayabaMdharUpa thAya che ane tethI ja te azuddhatAne gauNa karatAM ja parama pAriNAmika bhAvarUpa zuddhAtmA ke je samyagdarzanano viSaya che te hAjara ja hoya che ane te ja apekSAe samayasAra gAthA 13mAM paNa jaNAvyuM che ke, "navatattvamAM chupAyela Atmajyoti" arthAt te navatattvarUpa je jIvanuM pariNamana che (paryAya che, temAMthI azuddhione gauNa karatAM ja je zeSa rahe che te ja parama pAriNAmika bhAvarUpa zuddhAtmA che, te ja kAraNazuddhaparyAya che, te ja daSTino viSaya che. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta 16 svabhAvaparyAya ane vibhAvaparyAya ame je pUrve jaNAvyuM ke svabhAva paryAya ane vibhAvaparyAya tema be paryAya apekSAe kahevAya che, arthAt baMne eka ja paryAya (vastu, dravya)nuM anukrame sAmAnyarUpa ane vizeSarUpa che, paraMtu ema nathI ke svAbhAvika zakti ane vaibhAvika zakti eka ja kALamAM hoya che. kAraNa ke tema mAnatAM banne paryAya vizeSarUpa thaI jatAM, eka dravyanI eka kALamAM be paryAyano prasaMga Avaze ane kAryakAraNabhAvanA nAzano prasaMga Avaze ke jethI baMdha mokSanA abhAvano prasaMga Avaze, te ja have AgaLa jaNAve che. paMcAdhyAyI uttarArdhanI gAthA gAthA 92 : anvayArtha:- "e svAbhAvikI ane vaibhAvikI zaktino eka kALamAM sadbhAva mAnatAM nyAyathI paNa ghaNo moTo doSa Avaze, kAraNa ke yugapat svAbhAvika ane vaibhAvika bhAvane mAnavAthI kAryakAraNabhAvano nAza tathA baMdha-mokSanA nAza thavAno prasaMga Ave che." bhAvArtha :- "vaibhAvikI zaktinI vibhAva ane svabhAvarUpa be avasthA mAnavAthI baMdha ane mokSanI vyavasthA siddha thaI jAya che tathA e vibhAva ane svabhAva avasthAo kramavartI che, tethI baMdha ane mokSanAM kArya-kAraNa bhAvo judA judA che ema paNa siddha thAya che. paraMtu baMne zaktione yugapa mAnavAthI na to kArya-kAraNabhAva banI zakaze tathA na to baMdha-mokSanI vyavasthA ja banI zakaze." ApaNe je pUrve joI gayA chIe, te ja atre jaNAvela che ke jo chamastha jIvamAM svabhAvaparyAya ane vibhAvaparyAya evA be paryAya mAnavAmAM Ave to je kArya-kAraNarUpa vyavasthA che te siddha ja nahi thAya arthAt je AtmAmAM pratyeka pradeza karyo che ane tenA nimitte te azuddharUpa pariName che tevo kAryakAraNabhAva ane te karmono abhAva thatAM ja te jIva zuddharUpe pariName che tevAM baMdha ane mokSa paNa siddha nahi thAya. tethI chadmastha jIvamAM vizeSarUpa vibhAvapariNamana ane sAmAnyarUpa svabhAvapariNamana ja mAnavuM yogya che ke je sAmAnyarUpa svabhAvapariNamana nA baLe te jIva karmonA nimitte thatAM bhAvamAM huMpaNAM thI chuTI arthAt temAM huMpaNuM nahi karatAM, mAtra parama pariNAmika bhAvamAM ja "huMpaNuM kare che ane te vibhAvarUpa bhAvone kSaNika ane heyarUpa mAnI karmonA nAza mATenI zakti meLave che ane AgaLa tevo ja puruSArtha pharI pharI karIne sarva karmono nAza karIne, tevAM bhAvothI sarvathA, sarvakALa mATe mukAya che, mukta thAya che; te ja mokSa che. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. nava tattvanI sAcI zraddhAnuM svarUpa paMcAdhyAyI uttarArdhanI gAthAo : gAthA 133-134-135 :- "vAstavamAM ahIM zuddha nayanI apekSAe jIva zuddha paNa che (arthAt ekAMte zuddha nathI athavA to teno eka bhAga zuddha ane eka azuddha evuM paNa nathI paraMtu apekSAe jIva zuddha paNa che) tathA kathaMcit baddhAbaddhaya eTale vyavahAranayathI jIva azuddha che e paNa asiddha nathI (arthAt vyavahAranayathI jIva azuddha che). saMpUrNa zuddhanaya eka, abheda ane nirvikalpa che tathA vyavahAranaya aneka, bhedarUpa ane savikalpa che. e zuddhanayano viSaya cetanAtmaka zuddha jIva vAcya che ane vyavahAranayanA viSayarUpa te jIva Adi nava padArtho kahevAmAM AvyA che." ApaNe zarUAtamAM ja je samajyA ke vastu eka abheda che ane tene jovAnI daSTi anusAra te ja vastu zuddha athavA azuddha, abheda athavA bhedarUpa jaNAya che, te ja vAta atre siddha karela che. have samayasAra gAthA 13nA je bhAva che ke, "nava tattvamAM chupAyelI Atma(-caitanya) jyoti te ja bhAva vyakta kare che. gAthA 155 : anvayArthI :- "arthAt eka jIva ja jIva-achavAdika nava padArtharUpa thaIne virAjamAna che ane e nava padArthanI avasthAomAM paNa jo vizeSa avasthAonI vivakSA na karavAmAM Ave, to (arthAt vizeSarUpa vibhAva bhAvone jo gauNa karavAmAM Ave to) kevaLa zuddha jIva ja che (kevaLa parama pAriNAmika bhAvarUpa zuddhAtmA ja che arthAt te kevaLa kAraNa zuddhaparyAyarUpa daSTino viSaya ja che arthAt te vizeSa avasthAo - paryAyo parama pAriNAmika bhAvanI ja banela che e ja vAta siddha thAya che)." gAthA 160-163 anvayArtha :- "sopaktithI upAdhisahita suvarNa tyAjya nathI, kAraNa ke teno tyAga karatAM sarva zUnyatAdi doSono prasaMga Ave che (te ja rIte jo azuddharUpa pariNamela jIva arthAt azuddha paryAyano jo tyAga karavAmAM Ave to tyAM pUrNa dravyano ja tyAga thaI jatAM, sarvazUnyatAdino doSa Avaze arthAt te azuddha paryAyamAM ja parama pariNAmika bhAvarUpa zuddhAtmA chupAyela hovAthI jo te azuddha paryAyano tyAga karazo, to pUrNa dravyano ja lopa thaI jaze ane tethI te azuddha paryAyano tyAga na karatAM, mAtra azuddhine ja gauNa karavI ane tema karatAM ja parama pariNAmika bhAvarUpa zuddhAtmA ke je daSTino viSaya Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 samyagdarzananI rIta che te upalabdha thaze), (bIjuM) AvuM kathana paNa parIkSA karavAthI siddha nathI thaI zakatuM ke je samaye suvarNa, paryAyathI zuddha che te samaye ja te zuddha che (arthAt je azuddharUpa pariNamela saMsArI jIvone ekAMte azuddha ja mAne che ane zuddhopayoga mAtra 13mAM guNasthAnakathI ja mAne che, tene zuddhAtmAnI prApti thavAnI ja nathI arthAt tevA jIvane samyagdarzananI prApti thatI ja nathI ane bIjuM, jeo paryAyane azuddha mAnIne paryAyane dRSTinA viSayamAM sAmela karatAM nathI ane ekAMte zuddhava zodhe che, tene paNa tenI prApti thavAnI ja nathI arthAt tevA jIvane paNa samyagdarzananI prApti thatI ja nathI). kAraNa ke, (ekAMta) zuddha dravyanI prApti na thatAM tenI prAptinA hetunuM paNa adarzana siddha thAya che [arthAt jo khANamAMthI nIkaLela azuddha suvarNano asvIkAra karo to temAM chupAyela zuddha suvarNanI prApti paNa thaI zakavAnI nathI; tevI ja rIte azuddha jIvamAM (paryAyamAM) ja zuddhAtmA chupAyela che tema jANavuM.] (have zuddhAtmAnI prAptinI rIta batAve che arthAt samyagdarzananI rIta batAve che.) je samaye te azuddha suvarNanAM rUpomAM kevaLa zuddha suvarNa dRSTi gocara karavAmAM Ave che (arthAt azuddha paryAyamAM dravyadRSTie kevaLa zuddhAtmA = parama pAriNAmika bhAva daSTigocara karavAmAM Ave che) te samaye paradravyanI upAdhi dRSTigocara thatI nathI (arthAt paryAyarUpa pariNamela dravyanI azuddhi gauNa thatAM ja pUrNa sAkSAt zuddhAtmA ja jaNAya che), paraMtu pratyakSa pramANathI potAnuM abhiSTa e kevaLa zuddha suvarNa ja dRSTigocara thAya che. [ tethI ja bIjAne je dravya pramANanuM bhAse che, te ja dravyamAM amane parama pAriNAmika bhAvarUpa zuddhAtmAnA darzana thAya che; tethI kahI zakAya ke, temAM bIjAno doSa mAtra e che ke jyAre tene (dravyane) zuddha dravyArthika naye grahaNa karavAnuM che tyAre paNa teo tene pramANadRSTithI ja grahaNa kare che, kAraNa ke teonI dhAraNAmAM dravya be bhAgavALuM che ke jemAMno eka bhAga zuddha ane bIjo azuddha che. bIjAnI AvI mAnyatAnI bhUla hovAthI, ame jyAre pUrNadravyanI vAta karIe tyAre teone temAM pramANanA dravyanAM ja darzana thAya che ane jyAre ame te ja pramANanA dravyane zuddha dravyArthika naye grahaNa karIne tene zuddhAtmA parama pAriNAmika bhAva kahIe, tyAre teo paryAyathI bhinna, apariNAmI = kuTastha zodhe che, ke jenuM astitva ja nathI, je kadI zuddha bhAgarUpa arthAt ekAMta zuddharUpa maLavAno ja nathI.] eTalA mATe siddha thAya che ke, jema te azuddha suvarNamALAmAM anya dhAtuono saMyoga chatAM paNa vAstavamAM parasaMyoga vinAnuM bhinnarUpathI zuddha suvarNanuM astitva siddha thAya che tevI ja rIte jIvAdika nava padArthomAM zuddha jIvanuM astitva siddha che.'' anyathA nahi, arthAt te azuddha paryAyo sivAya te kALe jIvatva anya kAMI ja nathI te pUrNa jIva ja te rUpe pariNamela che, mATe temAM ja zuddhAtmA chupAyela che. A ja bhAvanA anusaMdhAnarUpa dRSTAMto have pachInI gAthAomAM Apela che, te TUMkamAM jaNAvIe chIe : gAthA 166 :- * AmAM kIcaDa sahita jaLanuM udAharaNa che. te kIcaDa sahita jaLamAM ja zuddha jaLa chupAyela che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava tattvanI sAcI zraddhAnuM svarUpa gAthA 167:- AmAM agninuM daSTAMta che. upacArathI agnino AkAra tenA baLataNa anusAra thavA chatAM, te mAtra agni ja che anya kAMI paNa rUpa nathI arthAt baLataNarUpa nathI, A ja vAta samayasAra gAthA 6mAM paNa jaNAvela che ke jJAna zeyarUpa pariNamavAM chatAM paNa te jJAyaka ja che. gAthA 168:- AmAM darpaNanuM daSTAMta che. darpaNamAM alaga alaga pratibiMba hovA chatAM, tene gauNa karAtAM ja mAtra svaccha darpaNa ja che, vAstavamAM tyAM anya koI nathI. gAthA 169 :- AmAM sphaTikanuM daSTAMta che. te sphaTikamAM koI paNa jhAMya paDe, tethI karIne te tevA raMganuM bhAsavA chatAM, svarUpathI te tevA raMganuM thaI jatuM nathI; svarUpathI te svaccha ja rahe che. gAthA 170:- AmAM jJAnanuM draSTAMta che. jJAna zeyane jANatAM zeyarUpa thatuM nathI, paNa jevuM temAM zeyane gauNa karo, to tyAM jJAyaka ja hAjara che. A ja rIta che samyagdarzananI, A ja vAta samayasAra zloka 271mAM paNa jaNAvela che. gAthA 171 :- AmAM samudranuM daSTAMta che. samudranI vAyuthI prerita lahero UThatI hovA chatAM, te mAtra samudrarUpa ja rahe che, vAyurUpa thatI nathI, paraMtu samudrarUpa ja rahe che. gAthA 17ra :- AmAM namakanuM daSTAMta che. namaka rasoImAM anyarUpa thaI jatuM nathI, chatAM ajJAnI jIva te namakano svAda laI zakato nathI, jyAre jJAnI jIva bhedajJAnathI namakano svAda (zuddhAtmAno svAda) laI le che. A ja vAtane AgaLanI gAthAomAM daDha karAve che te have joIzuM : gAthA 178 : anvayArtha:- "e nava padArthothI bhinna sarvathA zuddha dravyanI siddhi thaI zakatI nathI (mATe koIe tevA bhramamAM rahevAnI jarUra nathI ke paryAyathI bhinna sarvathA zuddha dravya upalabdha thaze). kAraNa ke, sAdhanano abhAva hovAthI e zuddha dravyanI upalabdhi thaI zakatI nathI." A ja vAta ame pUrva jaNAvela che ke te azuddha paryAyo sivAya anya koI dravya ja nathI, atyAre to te pUrNa dravya ja te paryAyarUpamAM vyakta thaI rahela che, te paryAyothI bhinna koI zuddha bhAvanI siddhi thAya kaI rIte? arthAt je thAya to te mAtra bhramamAM ja thAya, anyathA nahi te ja vAta atre jaNAvela che. gAthA 186 anvayArtha :- "tethI zuddha tattva (arthAt parama pariNAmika bhAvarUpa zuddhAtmA) kAMI e nava tattvothI vilakSaNa (arthAt bhinna) arthAtararUpa nathI paraMtu kevaLa nava tattva saMbaMdhI vikArone bAda karatAM (arthAt gauNa karatAM) e nava tattvo ja zuddha che." arthAt te nava tattvo ja parama pariNAmika bhAvanA banelA hovAthI arthAt dhavarUpa zuddhAtmA ja te navatattvarUpa pariNamela hovAthI te navatatvamAM ja chupAyela che, arthAt te navatatvamAMthI azuddhine gauNa karatAM ja daSTinA viSayarUpa zuddhAtmA hAjara ja che. gAthA 189 : anvayArtha :- "puNya ane pApa sahita e sAta tattvone ja nava padArtha kahevAmAM Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 samyagdarzananI rIta AvyA che tathA bhUtArthanaye Azraya karelA samyagdarzananA vAstavika viSaya che.'' arthAt dRSTinA viSayarUpa che. bhAvArtha :- ''pUrve gAthA 186mAM kahyuM hatuM ke, navatattvothI zuddhAtmA koI judo padArtha nathI, paNa te nava tattvo saMbaMdhI vikArone choDatAM (gauNa karatAM bAda karatAM) e navatattva ja zuddha che (parama pAriNAmika bhAvarUpa zuddhAtmA che). nava tattvo saMbaMdhI vikArone kevI rIte choDAya teno upAya A gAthAmAM darzAvyo che ke, bhUtArthanaya vaDe te nava tattvono Azraya karavo te samyagdarzanano viSaya che (dRSTino viSaya che). zrI samayasAranI gAthA 11mAM paNa kahyuM che ke, 'vyavahAranaya abhUtArtha che tathA zudghanaya bhUtArtha che ema RSIzvaroe (bhagavAne) darzAvyuM che, je jIva bhUtArthano Azraya kare che te jIva nizcayathI samyagdaSTi che.' tyAra pachI e ja zAstranI gAthA 13mAM kahyuM ke, '"bhUtArthanayathI jANela jIva, ajIva, puNya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa - e nava tattvo samyaktva che.'' vaLI e gAthAnI TIkAmAM kahyuM che ke A nava tattvomAM bhUtArthanayathI eka jIva ja prakAzamAna che, ema te ekapaNe prakAzato zudghanaya dvArA anubhavAya che ane je A anubhUti te AtmakhyAti ja che tathA AtmakhyAti te samyagdarzana che. A gAthAmAM 'bhUtArthanaye Azraya karelA nava padArtho samyagdarzananA vAstavika viSaya che' ema kahyuM che paNa e mAtra kathanapaddhatino bheda che - Azayabheda nathI. ahIM 'bhUtArthanaye Azraya karelA nava padArtho samyagdarzananA viSaya che.' ema kahevAnuM kAraNa e che ke, zaMkAkAre prathama gAthA 142thI 149mAM nava padArtho banI zakatA nathI ema kahyuM hatuM, ane tyAra pachI gAthA 179-180mAM e nava padArthone AtmAthI sarvathA bhinna hovAnuM kahyuM hatuM. A banne kathano doSayukta che ema daDha karavA mATe AvI paddhati ahIM grahaNa - karI che. - AgaLa gAthA 218-219mAM zaMkAkAra pharIthI kahe che ke jyAre nava tattvomAM samyagdaSTine nizcayathI mAtra AtmAnI upalabdhi thAya che ane e ja zuddha upalabdhi che, to pachI samyagdarzanano viSaya -nava padArtha zI rIte banI zake ? tenuM samAdhAna gAthA 220thI 223mAM ema karyuM che ke, mithyAdaSTi tathA samyagdaSTi bannene nava padArthono anubhava to che, paraMtu mithyAdaSTine te (anubhava) vizeSarUpe (arthAt vibhAvabhAvarUpa paryAyarUpe) tathA samyagdaSTine te (anubhava) sAmAnyarUpe (arthAt parama pAriNAmika bhAvarUpa zuddhAtmA rUpe) thAya che tethI te bannemAM e anubhavanA svAdano taphAvata che, ane e vAta gAthA 224thI 225mAM dRSTAMta ApIne siddha karI che. nava tattvomAM sAmAnyapaNe AtmAne samyagdaSTi kevo jANe che te gAthA 194thI 196mAM jaNAvyuM che. ane tyAra pachI zudghanayanA viSayarUpa AtmAnuM svarUpa zrIsamayasAranI gAthA 14ne anusarIne gAthA Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava tattvanI sAcI zraddhAnuM svarUpa 75 234thI 237mAM ApyuM che, vaLI gAthA 403 tathA paMcAdhyAyI pUrvArdha gAthA pa3ranA bhAvArthamAM paNa zuddhanayanA AzrayathI ja dharma thAya ema kahyuM che (arthAt samyagdarzana thAya ema samajavuM). e pramANe bhUtArthanayanA AzrayathI ja samyagdarzana pragaTa thaI zake che ema A gAthAmAM jaNAvyuM che. A kathana adhyAtmabhASAthI che, AgamabhASAmAM upAdAna tathA nimitta bannene jaNAvavAmAM Ave che. tethI tyAM 'jIva ane karma vagerenI avasthA kevI hoya tyAre samyagdarzana pragaTa thAya ? te jaNAvavAmAM Ave che." arthAt daSTinA viSayarUpa zuddhAtmAnI upalabdhi nava tattvane jANatAM kevI rIte thAya che te atre darekane spaSTa samajAvela che. gAthA 192 : anvayArtha :- "jIvanA svarUpane cetanA kahe che te cetanA ahIM sAmAnyarUpathI eTale dravyadaSTie niraMtara eka prakAre hoya che tene ja parama pariNAmika bhAva, zuddhAtmA, kAraNa zuddhaparyAya vagere nAmothI oLakhAya che, te vastuno sAmAnyabhAva che arthAt vastune paryAyathI jotAM te paryAyano sAmAnyabhAva che) tathA vizeSarUpathI eTale paryAyadaSTie te cetanA kramapUrvaka be prakAranI che (arthAt deyika, upazama, kSayopazama bhAvarUpa azuddha athavA kSAyika bhAvarUpa zuddha ema be prakAranI hoya che), paNa te yugapata eTale eka sAthe nahi (arthAt jyAre kSAyikabhAva vizeSabhAvarUpa hoya che, tyAre te deyika vagererUpa nathI hoto arthAt banne sAthe nathI hotA)." arthAt zuddha tattva arthAt parama pAriNAmika bhAvarUpa zuddhAtmA e kAMI nava tattvothI vilakSaNa arthAt bhinna arthAtararUpa nathI, paraMtu kevaLa nava tattva saMbaMdhI vikArone bAda karatAM ja arthAt gauNa karatAM ja e nava tatva ja zuddha che arthAt te parama pariNAmika bhAvarUpa zuddhAtmA ja che arthAt te ja daSTinA viSayarUpa che arthAt te apekSAe nava tattvane jANatAM samyagdarzana kahevAya che, kAraNa ke sthULathI ja sUkSmamAM javAya arthAt pragaTathI ja apragaTamAM javAya arthAt vyaktathI ja avyaktamAM javAya e ja niyama che. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta 18 samyagdarzananuM lakSaNa have samyagdarzananuM lakSaNa jaNAve che - paMcAdhyAyI uttarArdhanI gAthAo - gAthA 215 : anvayArtha :- "tathA kevaLa AtmAnI upalabdhi (arthAt "huM AtmA chuM' evI samaja) paNa samyagdarzananuM lakSaNa banI zakatI nathI, paraMtu jo te upalabdhi "zuddha' vizeSaNasahita hoya arthAt zuddha Atmopalabdhi hoya (arthAt mAtra 'zuddhAtmA'mAM ja huMpaNuM hoya), to ja te samyagdarzananuM lakSaNa thaI zake che. je te Atmopalabdhi azuddha hoya to te samyagdarzananuM lakSaNa banI zakatI nathI." ApaNe je bhedajJAnanI vAta pUrve karela te ja atre jaNAvela che. bhedajJAnarUpa sva ane para be apekSAe hoya che; eka, paradravyarUpa karmo, zarIra, ghara, makAna, dukAna, patnI, putra vagerethI huM bhinna chuM tevuM anya dravya sAthenuM bhedajJAnarUpa sva-para hoya che. ane te pachIthI je bIjuM sva-para che te ja samyagdarzananuM kAraNa ane lakSaNa che ane te bIjA bhedajJAnarUpa sva-paramAM svarUpa mAtra zuddhAtmA te sva ane pararUpa tamAma azuddha bhAvo, ke je karmo(pudgala)nA nimitte thAya che; te azuddha bhAvo thAya che to mArAmAM ja arthAt AtmA ja te bhAvarUpa pariName che, paraMtu te bhAvomAM huMpaNuM karavA jevuM nathI. kAraNa ke te paranA nimitte thAya che ane bIjuM te kSaNika che, kAraNa ke te siddhonA AtmAmAM upalabdha nathI. tethI te bhAvo trikALarUpa nathI ane tethI mAtra trikALI dhRvarUpa zuddhAtmA ke je traNe kALe dareka jIvamAM upalabdha che ane te ja apekSAe "sarva jIvo svabhAvathI siddha samAna ja che ema kahevAya che, te bhAvamAM ja arthAt te 'zuddhAtmA'mAM ja huMpaNuM karatAM samyagdarzana pragaTa thAya che ane tethI ja zuddha AtmAnI upalabdhine samyagdarzananuM lakSaNa kahyuM che. gAthA 221 : anvayArtha :- "vastu (eTale pUrNa vastu, teno koI eka bhAga ema nahIM) samyajJAnIone sAmAnyarUpathI (parama pariNAmika bhAvarUpathI, zuddha dravyAyarthika nayanA viSayarUpathI, zuddhAtmArUpathI arthAt kAraNazuddhaparyAyarUpathI) anubhavamAM Ave che tethI te vastu (eTale pUrNa vastu) kevaLa sAmAnyarUpathI zuddha kahevAya che tathA vizeSa bhedonI apekSAe azuddha kahevAya che." Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananuM lakSaNa bhAvArtha :- "mithyAdaSTi jIvane rAga tathA para sAthe ekatvabuddhi rahevAthI paravastumAM iSTaaniSTapaNAnI kalpanA rahyA kare che tathA te evA ajJAnamaya rAgadveSanA kAraNathI vastunA vastupaNAno pratibhAsa na karatAM mAtra ISTa-aniSTapaNArUpathI ja (arthAt mAtra vizeSabhAvono ja anubhava kare che, kAraNa te paryAyadaSTi ja hoya che) vastuno anubhava kare che tyAre samyagdaSTi jIvane ajJAnamaya rAgadveSano abhAva (arthAt tene mAtra zuddha dravyAyArthika nayanI dRSTi hovAthI, rAgadveSa gauNa karI, zuddhano ja anubhava kare che tethI samyagdaSTi jIvane ajJAnamaya rAgadveSano abhAva) thayo hovAthI te paravastumAM iSTa-aniSTa kalpanAthI rahita thaIne vastupaNAno ja anubhava kare che (mAtra zuddhAtmAno - sAmAnyabhAvano ja anubhava kare che)." gAthA 234-237 : anvayArtha:- "eka jJAnanuM ja pAtra hovAthI tathA baddha-skRSTAdi bhAvono apAtra hovAthI (arthAt temAM huMpaNuM nahi hovAthI) samyagdaSTi potAne pratyakSapUrvaka spaSTa prakArathI vizeSa(vibhAvabhAva)rahita, anyanA saMyogarahita, caLAcaLatArahita tathA anyapaNAthI rahita (arthAt audeyika Adi bhAvothI rahita) svAdano AsvAda kare che tathA baMdharahita, tathA aspRSya, zuddha, siddha samAna (tethI ja tene deze siddhatvano anubhava thAya che), zuddha sphaTika samAna, sadAya AkAza samAna, parigraharahita IndriyothI upekSita anaMta jJAna-darzana-vIryamaya atindriya sukhAdika anaMta svAbhAvika guNo sahita potAnA AtmAnuM zraddhAna karavAvALo hoya che. jo ke vAstavamAM samyagdaSTi jIva jJAnamUrtivALo che, to paNa prasaMgathI arthAt puruSArthanI nirbaLatAthI tene anya padArthonI paNa IcchA thaI jAya che, to paNa tene kRtArtha jevA parama upekSAbhAva varte che." sama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane AsthA AvA samyagdarzananA lakSaNathI ApaNe sArI rIte paricita chIe. paraMtu zuddhAtmopalabdhi arthAt zuddhAtmAnI anubhUti samyagdarzananuM lakSaNa che evuM jainasamAjanA bahu ochA loko jANe che ane mAne che. eTalA mATe ja A vAta atyaMta mahattvanI che. ane zuddhAtmAnI anubhUti e lakSaNa evuM che ke jenI potAne jANa thAya ja che, kAraNa ke je jIvane anubhUti thAya che teNe na koIne pUchavuM paDe che ke na koInA pramANapatranI AvazyaktA rahe che, AvuM che samyagdarzananuM lakSaNa. AgaLa ame samyagdaSTinA bhoganI bAbatamAM thoDuMka jaNAvavAno prayAsa karIe chIe. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 samyagdarzananI rIta 19 samyagdaSTine bhoga baMdhanuM kAraNa nathI AgaLa cothA ane pAMcamA guNasthAnakayukta jIva bhoga bhogave che to kema bhogave che ane temAM tene baMdha nathI e kaI apekSAe kahevAya che tenuM spaSTIkaraNa kare che, ane kahe che ke indriyajanyasukha vAstavamAM to duHkha ja che. gAthA 239 : anvayArtha :- 'kAraNa ke sukha jevA jaNAvavAvALA te indriyajanyakha duHkharUpa phaLane ApavAvALAM hovAthI duHkharUpa ja che. tethI te sukhAbhAsa tyAgavA yogya che tathA sarvathA aniSTa e du:khonAM je karma, hetu (nimitta) che te paNa tyAgavA yogya che (arthAt du:khonAM nimitta je karma che te paNa tyAgavA yogya che).'' je jIvo ajJAnI che, tene to indriyajanyasukharUpa sukhAbhAsa priya hovAthI niyamathI du:kharUpa ja che; kAraNa ke duHkhanuM je kAraNa che tevAM karmo AvAM sukho pratyenA AkarSaNathI ane tevAM sukhone rAcImAcIne bhogavavAthI baMdhAya che ke je kALAMtare duHkha ApavAvALA ja bane che. jyAre AtmajJAnI tevAM sukhone upekSAbhAvathI - potAnI nirbaLatA samajIne bhogave che ane tethI tene alpabaMdha thAya che kharo, paNa te alpanI apekSAe nahivat arthAt baMdha thato nathI ema ja kahevAya che. kAraNa ke tene te sukhamAM 'huMpaNuM' hotuM nathI, ane jema rogIne davA mATeno Adara roga maTe tyAM sudhI ja hoya che tema AtmajJAnIne paNa indriyajanyasukhano Adara potAnA puruSArthanI nirbaLatA che tyAM sudhI ja hoya che ane AtmajJAnI tevA sukhane sevato thako paNa tene potAnA puruSArthanI nirbaLatA samajIne puruSArthamAM vIrya phoravavA aMtarathI thanaganato hoya che, tethI ja te apekSAe tevA sukha te bhogave chatAM tene baMdhakAraka nathI tema kahevAya che. gAthA 256 : anvayArtha :- "jema jaLone kharAba rudhira cUsavAthI tRSNAnA bIjabhUta ti jovAmAM Ave che te ja pramANe (ajJAnI) saMsArI jIvomAM paNa e viSayomAM suhitapaNuM (sAruM mAnavAthI, Adara hovAthI, AkarSaNa hovAthI) mAnavAthI tRSNAnA bIjabhUta rati (Asakti) jovAmAM Ave che.'' arthAt viSayonI AvI Asakti choDavA jevI che e vAta avazya dhyAnamAM rAkhavA jevI che. kAraNa ke : gAthA 258 : anvayArtha :- ''saMpUrNa kathanano sArAMza A che ke, ahIM jagata jene sukha kahe che Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdaSTine bhoga baMdhanuM kAraNa nathI 79 te sarvaduHkha ja che tathA te duHkha AtmAno dharma nahi hovAthI samyagdaSTione te duHkharUpa sAMsArika sukhonI abhilASA thatI nathI." arthAt samyagdaSTione sukhanA AkarSaNano abhiprAya hoto nathI. gAthA 271thI 276 anvayArtha :- "jema roganI pratikriyA karato koI rogI puruSa te rogaavasthAmAM roganA padane Icchato nathI arthAt saroga avasthAne cAhato nathI (arthAt jJAnI pote jANe che ke A je huM rAgadveSarUpa pariNamuM chuM te mArI rogagrasta avasthA che, kAraNa teNe zuddhAtmAno svAda anubhavela che to pharI pharI te tevI rAgagrasta = rogagrasta avasthA kema Icche ? arthAt nathI icchato), to pachI bIjI vakhata roga utpanna thavAnI IcchAnA viSayamAM (arthAt navIna karmabaMdha thAya evAM kAraNomAM to te pravarte ja zuM kAma ? arthAt puruSArthanI nabaLAIna hoya to na ja pravarte) to kahevuM ja zuM? arthAt pharIthI roganI utpatti to te IcchavAno ja nathI. e ja pramANe jyAre bhAvakarmo dvArA pIDita thato karmajanya kriyAone karavAvALo jJAnI koI paNa karmapadanI IcchA karato nathI, to pachI te indriyonA viSayono abhilASI che ema kyA nyAyathI kahI zakAya ? - karmamAtrane nahi IcchavAvALA te samyagdaSTine vedanAno pratikAra paNa asiddha nathI (arthAt pratikAra hoya che), kAraNa ke - kaSAyarUpa roga sahita te samyagdaSTine vedanAno pratikAra navIna rogAdine utpanna karavAmAM kAraNarUpa kahI zakAto nathI (arthAt tene te vedanAno pratikAra arthAt roganI davA tarIke sevela bhoga navIna karmonA baMdharUpa kahI zakAto nathI). te samyagdaSTi bhogonuM sevana karato hovA chatAM paNa vAstavamAM bhogonuM sevana karavAvALo kahevAto nathI; kAraNa ke rAgarahita (arthAt rAgamAM huMpaNuM nathI evo samyagdaSTi) jIvane kartA buddhi vinA karelA karma rAganA kAraNa nathI. jo ke koI koI samyagdaSTi jIvane arthAt jaghanyavartI (arthAt cothA guNasthAnakavALA) samyagdaSTine karmacetanA tathA karmaphaLacetanA hoya che (arthAt kartA-bhoktAbhAva jovA maLe che), to paNa vAstavamAM te jJAnacetanA ja che (kAraNa ke te dekhItA kartA-bhoktAbhAvamAM huMpaNuM na hovAthI tene jJAnacetanA ja che). karmamAM tathA karmaphaLamAM rahevAvALI cetanAnuM phaLa baMdha thAya che, paraMtu te samyagdaSTine ajJAnamaya rAgano abhAva hovAthI (arthAt rAgamAM 'huMpaNAno abhAva hovAthI) baMdha thato nathI, tethI te jJAnacetanA ja che." samyagdarzananI pUrvabhUmikAmAM ane samyagdarzananI prApti karyA bAda dareka jIvane prathama kSaNathI ja abhiprAyamAM saMsAra virakti hoya che. AvA jIva potAnA puruSArthanI kamajorInA kAraNe bhoga bhogavatA dekhAya che, to paNa temanA abhiprAyamAM bhoga pratye koI Asakti na hovAthI baMdha nahivata ja thAya che. AvuM che rahasya samyagdaSTine bhoga - baMdhanuM kAraNa na hovAnuM. AgaLa ame nimitta-upAdAna bAbatamAM kaMIka jaNAvavAno prayAsa karIe chIe. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 samyagdarzananI rIta 20 nimitta-upAdAnanI spaSTatA have AgamabhASAthI samajAve che ke samyagdarzananI prApti kyAre thAya che ? paMcAdhyAyI uttarArdhanI gAthA : gAthA 378 : anvayArtha :- 'daiva(karma)yogathI, kALAdika labdhionI prApti thatAM saMsArasAgara (-no kinAro) nikaTa AvatAM athavA bhavyabhAvano vipAka thatAM jIva samyagdarzanane prApta kare che.'' atre jyAre samyagdarzana thAya tyAre yathArtha nimittanuM jJAna karAvela che, arthAt kAryarUpe to upAdAna svayaM ja pariName che paraMtu tyAre yathArtha nimittanI hAjarI acUka ja hoya che. tethI kahI zakAya ke ''kArya nimittathI to thatuM ja nathI, paraMtu nimitta vagara paNa thatuM ja nathI.'' ane tethI ja jinAgamamAM jIvane patananA kAraNabhUta nimittothI dUra rahevAno upadeza Thera Thera Apela che, ane te yogya ja che. samayasAra gAthA 278-279 : gAthArtha- 'jevI rIte sphaTika maNi zuddha hovAthI (arthAt jJAnI jemAM 'huMpaNuM' kare che te zuddhAtmA svayaM zuddha hovAthI) rAgAdirUpe (ratAza-Adipe) potAnI meLe pariNamato nathI (arthAt jJAnI svecchAthI rAgAdirUpe nathI pariNamatA arthAt icchApUrvaka rAga nathI karatA), paraMtu anya rakta Adi dravyo vaDe te rakta (-rAto) Adi karAya che. tema jJAnI arthAt (zuddhAtmAmAM ja 'huMpaNuM' karavAvALA) AtmA zuddha hovAthI (arthAt zuddhAtmA svayaM zuddha hovAthI) rAgAdirUpe potAnI meLe pariNamato nathI, paraMtu anya rAgAdi doSo vaDe (ene yogya emanA karmanA udayanA nimittanA kAraNe) te rAgI Adi karAya che. (arthAt te potAnI kamajorInA kAraNe rAgI-dveSI thAya che arthAt rAgadveSa rUpe pariName che.)'' zloka 175 :- ''sUryakAMta maNi mAphaka (arthAt jevI rIte sUryakAMta maNi potAthI ja agnirUpe pariNamato nathI, tenA agnirUpe pariNamanamAM sUryanuM biMba nimitta che, tema) AtmA potAne rAgAdikanuM nimitta kadI paNa thato nathI, temAM nimitta parasaMga ja (-paradravyano saMga ja) che. Avo vastusvabhAva prakAzamAna che. (sadAya vastuno Avo ja svabhAva che, koIe karelo nathI.)'' Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimitta-upAdAnanI spaSTatA 81 chadmastha jIvano Avo ja svabhAva che ke kharAba nimittathI enuM patana thaI zake che, Avo che anekAMtavAda jaina siddhAMtano. arthAt koI nimittane ekAMte akta mAne ane ema ja prarUpaNA kare, to te jinamata bAhya ja che, tevA jIvo potAnA ane anya anekonA patananuM kAraNa che. e ja vAta A zlokamAM batAvI che ke zuddhAtmA svayaM zuddha hovAthI, rAgAdirUpe potAnI meLe kyAreya nathI pariNamato, paraMtu temAM nimitta parasaMga ja (-paradravyano saMga ja) che. vastuno Avo svabhAva prakAzamAna che. arthAt sadA vastuno Avo ja svabhAva che, koIe karyo nathI. arthAt nimitta svayaM upAdAna rUpe pariNamatuM na hovA chatAM te amuka saMjogomAM upAdAnane asara kare ane ene ja vastuno svabhAva kahyo che. eTale jaina siddhAMtane vivekathI grahaNa karAya che ane apekSAthI samajI zakAya che nahIM ke ekAMte ke je mahA anarthanuM kAraNa che. anyathA koI ekAMte ema mAne ke nimitta to parama akartA ja che, ane svacchede karI game tevA nimittonuM sevana kare, to tene niyamathI mithyAtvI ane anaMta saMsArI ja samajavo; kAraNa ke tene nimittanuM yathArtha jJAna ja nathI. tethI ja kahyuM ke nizcayathI kArya nimittathI to thatuM ja nathI; kAraNa ke upAdAna svayaM ja kAryarUpe pariName che, nahi ke nimitta; paraMtu kArya nimitta vagara paNa thatuM nathI ja. kAraNa ke jyAre koI paNa kArya thAya tyAre tene yogya nimittanI hAjarI acUka ja - avinAbhAve ja hoya che ane tethI ja mumukSu jIva viveke karI haMmezAM nabaLA nimittothI bacavAnI ja kozizo kare che ke je tenA patananA kAraNa banI zake che ane A ja nimitta upAdAnanI yathArtha samajaNa che; nimitta-upAdAnanI vizeSa chaNAvaTa AgaLa samayasAranA nimitta-upAdAnanA adhikAramAM paNa karIzuM. 22 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta 21 upayoga ane labdhirUpa samyagdarzana paMcAdhyAyI uttarArdhanI gAthA : gAthA 404 : anvayArtha :- "ATaluM vizeSa che ke, samyagdarzana ane svAnubhava e bannemAM viSayavyAti che. kAraNa ke "samyagdarzananI sAthe upayogarUpa svAnubhUti hoya ja' AvI samavyAmi nathI (arthAt samyagdarzananI hAjarI samaye svAtmAnubhUtirUpa anubhava hoya paNa che ane nathI paNa hoto tethI samavyAmi arthAt avinAbhAva upasthiti nathI hotI), paraMtu labdhimAM arthAt labdhirUpa (jJAnanI labdha ane upayoga evI be avasthAo hoya che, temAM labdhirUpa avasthAmAM) svAnubhUtinI sAthe samyagdarzananI samavyAmi che (arthAt samyagdarzananI hAjarImAM jJAnamAM labdhirUpe svAnubhUtinI hAjarI avinAbhAva arthAt acUka ja hoya che)." arthAt pUrve paMcAdhyAyI uttarArdhanI gAthA 215 mAM jaNAvyA anusAra AtmAnI upalabdhi 'zuddha vizeSaNa sahita hoya arthAt zuddhopayogarUpa svAtmAnubhUtirUpa anubhava sahita hoya, to ja te samyagdarzananuM lakSaNa thaI zake che, ane je te Atmopalabdhi azuddha hoya to te samyagdarzananuM lakSaNa banI zakatI nathI. paraMtu te zuddhopayogarUpa svAtmAnubhUtirUpa anubhavanuM sAtatya kSaNika ja hovA chatAM tenuM sAtatya labdharUpa to samyagdarzananI hAjarI samaye acUka ja hoya che. AgaLa ame zuddhAtmAnubhUtine samyagdarzananA lakSaNarUpe sthApita karyuM. te lakSaNa upayoga rUpe bahu ja ocho samaya mATe rahe che; paraMtu te lakSaNa, jyAM sudhI samyagdarzana hoya che tyAM sudhI labdharUpe tenI sAthe avazyameva hoya che. A vAta jeo cothA guNasthAnake zuddhAtmAnubhUti nathI mAnatA temane samajavI atyaMta Avazyaka che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 svAnubhUti vagaranI zraddhA 83 have svAnubhUti vagaranI zraddhA vize jaNAve che - paMcAdhyAyI uttarArdhanI gAthA : gAthA 423 : anvayArtha :- ''svAnubhUti vinAnI zraddhA (arthAt koI ema mAne ke nava tattvanI zraddhA te ja samyagdarzana athavA sAcA deva-guru-dharmanI zraddhArUpa samyagdarzana mAnatAM hoya to tevI svAnubhUti vinAnI zraddhA) samIcIna (sAcI - kAryakArI) zraddhA hotI nathI, tethI je samyagdarzananA lakSaNabhUta zraddhA yogikaDhi-niruktithI (arthAt svAnubhUtirUpa yogasahitanI) siddha arthavALI che (arthAt sAcI che - kAryakArI che) te paNa vAstavamAM svAnubhUtinI mAphaka aviruddha kathana che (tevuM zraddhArUpa samyagdarzana te svAnubhUtirUpa samyagdarzana ja che.).'' arthAt svAnubhUti vagaranI zraddhA kAryakArI nathI arthAt pUrve jaNAvyA anusAra mAtra vyavahAranayane ja mAnya karanArA moTA bhAganA jaino evuM mAne che ke, samyagdarzana eTale sAta/nava tattvonI (svAtmAnubhUti vagaranI) zraddhA athavA sAcA deva-guru-zAstranI (svAtmAnubhUti vagaranI) zraddhA. samyagdarzananI A vyAkhyA vyavahAranayanA pakSanI che arthAt tevI svAnubhUti vinAnI zraddhA samIcIna (sAcI - kAryakArI) zraddhA hotI nathI, tethI je samyagdarzananA lakSaNabhUta zraddhA yogikaDhi-niruktithI arthAt svAtmAnubhUtirUpa yogasahitanI siddha arthavALI che arthAt sAcI che = kAryakArI che ane te samIcIna (sAcI - kAryakArI) zraddhA paNa vAstavamAM svAnubhUtinI mAphaka aviruddha kathana che arthAt tevuM zraddhArUpa samyagdarzana te svAnubhUtirUpa samyagdarzana ja che. arthAt je ekane arthAt AtmAne jANe che te ja sarvane arthAt sAta/nava tattvone ane sAcA deva-guru-zAstrane jANe che. kAraNa ke eka AtmAne jANatAM ja te jIva sAcA deva tattvano aMze anubhava kare che ane tethI ja te sAcA devane aMtarathI oLakhe che ane tema sAcA devane jANatAM ja arthAt (svAtmAnubhUti sahitanI) zraddhA thatAM ja te jIva tevA deva banavAnA mArge cAlatA sAcA gurune paNa aMtarathI oLakhe che ane sAthe sAthe te jIva tevA deva banavAno mArga batAvatA sAcA zAstrane paNa oLakhe che. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta nizcaya samyagdarzananI sAcI vyAkhyA AvI hovA chatAM vyavahAranayanA pakSavALAne samyagdarzananI AvI sAcI vyAkhyA mAnya nathI hotI athavA teo AvI vyAkhyAno virodha kare che ane tethI karIne teo samyagdarzana eTale sAta/nava tattvonI kahevAtI (svAtmAnubhUti vagaranI) zraddhA athavA sAcA deva-guruzAstranI kahevAtI (svAtmAnubhUti vagaranI) zraddhA eTaluM ja mAnatAM hoIne teone svAtmAnubhUti vagaranI zraddhA ane svAtmAnubhUti sahitanI zraddhA vacceno pharaka khabara hoto nathI athavA khabara karavA mAgatA nathI; tethI karI teo samyagdarzana ke je dharmano pAyo che tenA vize ja ajANa rahIne AkhI jiMdagI kriyA-dharma uttama rIte karavA chatAM paNa saMsAranA aMta mATeno dharma pAmatA nathI ke je karuNA upajAvatI vAta che. ec 05 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 samyagdaSTi jIvato nirvicikitsAgaNa samyagdaSTi jIva, mAtra zuddhAtmAmAM ja "huMpaNuM karato hovA chatAM potAne bIjA saMsArI jIvo jevo ja arthAt karmothI malina paNa anubhava karato hoya che ane tethI karIne te potAne anya saMsArI jIvothI UMco mAnIne temanA pratye dhRNA vagerenA bhAvo karato nathI, te ja teno nirvicikitsAnuNa che tema jaNAve che. te anya sarve saMsArI jIvone paNa potAnA jevo ja arthAt svarUpathI siddha samAna ja samaje (jANe) che. paMcAdhyAyI uttarArdhanI gAthA : gAthA 584 : anvayArtha:- "jema jaLamAM kAMI (gadalamalinatA) rahe che, ThIka e ja pramANe jyAM sudhI jIvamAM azucirUpa evAM karyo che tyAM sudhI huM (arthAt samyagdaSTi = jJAnI) ane te sarva saMsArI jIvo sAmAnya rUpathI (arthAt samAna rItathI) nizcayapUrvaka karmothI malina che (evo samyagdaSTino nirvicikitsAguNa)." arthAt samyagdaSTi = jJAnI jIvane koI paNa jIva pratye tuccha bhAva nathI hoto, paraMtu sarve jIvo pratye temane samabhAva = sAmyabhAva hoya che, te ja samyagdaSTi jIvano nirvicikitsAguNa tethI koI paNa potAne dharma kahevaDAvavAvALA jIvoe potAne anya jIvothI ucca mAnIne anya jIvo sAthe tucchatApUrNa (nAnApaNAno) vyavahAra karavo yogya nathI. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 samyagdarzananI rIta 24 samyagdarzana mATenI yogyatA samyagdarzana mATenI jIvanI yogyatA vize jaNAve che, paMcAdhyAyI uttarArdhanI gAthAo : gAthA 724 : anvayArtha :- 'e AThe mULa guNo svabhAvathI athavA kuLaparaMparAthI paNa Ave che arthAt gRhasthone prApta thAya che tathA A spaSTa che ke e mULa guNo vinA jIvone sarva prakAranA vrata tathA samyaktva hoI zakatAM nathI.'' arthAt mULa guNone jIvanI samyagdarzana mATenI yogyatArUpa kahyA. 'ratnakadaMDaka zrAvakAcAra' zloka 66 anusAra - ''muniomAM uttama gaNadharAdika deva madyatyAga, mAMsatyAga ane madhutyAga sAthe pAMca aNuvratone gRhasthonA ATha mULa guNa kahe che.'' gAthA 740 : anvayArtha :- ''gRhasthoe potAnI zakti anusAra pratimArUpathI vrata athavA vinA pratimArUpathI vrata - e pramANe banne prakAranA saMyamano paNa pAlana karavo joIe.'' arthAt sarve janoe mAtra AtmalakSe arthAt AtmaprApti arthe saMyamano paNa pAlana karavo joIe. A ja vAta paramAtmaprakAza - mokSAdhikAra gAthA 64mAM A rIte jaNAvela che ke, ''paMcaparameSThIne vaMdana, potAnA azubha karmonI niMdA ane aparAdhonI prAyazcittAdi (pratikramaNa) vidhithI nivRtti - A badhuM puNyanuM kAraNa che, mokSanuM kAraNa nathI, eTalA mATe pahelI avasthAmAM pApane dUra karavA mATe jJAnI puruSa A badhuM kare che, karAve che ane karavAvALAne sAruM jANe che, to paNa nirvikalpa zuddhopayoga avasthAmAM jJAnI jIva A traNemAMthI eka paNa na kare, na karAve ane karavAvALAne sAruM na jANe (kAraNa ke nirvikalpa zuddhopayoga avasthAmAM jJAnI jIvane koI ja vikalpa nathI hotA).'' arthAt bhUmikA anusAra upadeza hoya che anyathA nahi, ekAMte nahi. tethI prathama avasthAmAM arthAt samyakatva sanmukha mithyAdaSTi jIvone pApathI mukta thavAno ane samatvabhAva prApta karavAno nIce jaNAvyA anusAra prayogAtmaka abhyAsa karavo joIe. kema ke mAtra vAcA jJAnathI potAnuM kalyANa thavuM atyaMta kaThina che. A kAraNe ame AgaLa prayogAtmaka sAdhanA batAvIe chIe, je sarve mATe yogyatA keLavavA ane yogyatA TakAvI rAkhavA mATe kAryakArI che. taduparAMta nIce jaNAvela prayogAtmaka sAdhanAo samyagdarzana prApta thayA pachI paNa potAnI bhUmikA anusAra svayaMmeva hoya che. sauprathama vizvanA sarva jIvo pratye ApaNe nIce kahyA pramANe cAra ja bhAva karavAnA che arthAt teone A cAra bhAvomAM ja vargIkRta karavAnA che. anyathA karelA bhAva ApaNA mATe baMdhanarUpa banI zake che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana mATenI yogyatA pahelo, maitrIbhAva - niHsvArtha parama kalyANamaya maitrI. loknA sarve jIvo pratye parama kalyANamaya maitrIno bhAva bhAvavAno che. arthAta sarva jIvonuM parama kalyANa icchavAnuM che. tenAthI ApaNA manamAM koI paNa jIva pratye duzmanI nahIM rahe ane koI paNa jIva pratye gusso ke IrSA nahIM rahe. jyAre ApaNA dilamAM koInI paNa pratye IrSA ke duzmanI hoya che, tyAre jenA pratye evo bhAva karyo hoya che temane te bhAvathI phAyado ke nukasAna nathI thatuM paraMtu ApaNuM bahu ja moTuM nukasAna thAya che. eka to ApaNA dilamAM temane yAda karavAthI DaMkha lAge che, bIjuM ApaNAM zarIra para tenI kharAba asara thAya che, trIjuM ApaNI prasannatA bhaMga thAya che, ane cothuM anaMta karmono baMdha thAya che. enAthI viparIta, jyAre ApaNe badhA ja jIvo pratye parama maitrIno bhAva bhAvIe chIe, tyAre ApaNuM mana prasanna rahe che, ane duzmanI ke IrSA na hovAnA kAraNe pApabaMdhanathI paNa bacI jaIe chIe. paraMtu je jIvane mata-paMtha-saMpradAyano pakSa, Agraha, haThAgraha ke durAgraha hoya, te jIvane mATe sarva jIvo sAthe maitrI karavI asaMbhava ja hoya che, kema ke te jIvane potAnuM-pArakuM (mAruM-parAyuM) ane pasaMdagI-nApasaMdagInA tIvra bhAva hovAthI te jIva sarva jIvone potAnA mitra mAnI nahIM zake. te jIva potAnA saMpradAyavALAothI to bahu ja prema karaze, paraMtu anyo upara to eTalI ja dhRNA ke tiraskArano bhAva karaze; AvA bhAvo adhyAtmanA ghAtaka hovAthI ja jJAnIoe matapaMtha-saMpradAyano pakSa, Agraha, haThAgraha ke durAgrahanuM sevana karavAnI manAI pharamAvela che. chatAM paNa jo koI jIva eka saMpradAya vizeSano Agraha rAkhIne, te ja saMpradAya vizeSamAM samyagdarzana che tema mAnIne; adhyAtma mArgamAM AgaLa vadhavA IcchatA hoya, to te evA jIvanI bahu moTI bhUla haze ane tene adhyAtma mArga to dUra saMsAramAM paNa zAMti ane prasannatA maLavI-TakavI muzkela thaI jaze. bIjo, pramodabhAva - guNa/guNI pratye ahobhAva. paMcaparameSThI pratye, tamAma upakArI tathA guNI jIvo pratye, guNo pratye pramodabhAva bhAvavAno che. guNo pratye ane guNI pratye pramodabhAva bhAvavAthI ApaNAmAM e guNonuM khIlavuM AsAna thaI jAya che. vyavasthA evI che ke ApaNane guNo pratye AdarabhAva hovAthI te guNo ApaNAmAM pragaTekhiIle che ane ApaNane guNI jIvo pratye kyAreya IrSAno bhAva nathI Avato. sarva jIvomAM koIne koI guNa to avazya hoya ja che, ApaNI daSTi ApaNe emanA guNo upara rAkhavAnI che, nahIM ke emanA durguNo para. jyAre ApaNe koIne yAda karIe, tyAre ApaNane temanA guNa yAda AvavA joIe nahIM ke durguNa. tenAthI ApaNane koI paNa jIva pratye tucchapaNAno (hInapaNAno) bhAva nahIM thAya ane ApaNe pApabaMdhathI paNa bacI jaIzuM, ApaNuM mana paNa prasanna raheze. paraMtu je jIvane mata-paMtha-saMpradAyano pakSa, Agraha, haThAgraha ke durAgraha hoya, te jIvane mATe sarva jIvonA guNo pratye pramoda karavo asaMbhava ja hoya che, kema ke te jIvane potAnuM-pArakuM (mAruM-parAyuM) ane pasaMdagI-nApasaMdagInA tIvra bhAva hovAthI te jIva sarva jIvonA guNono pramoda nahIM karI zake. tevA jIvo potAnA saMpradAyavALAonA guNono pramoda kadAca karI paNa leze, paraMtu anyonA to avaguNa ja jotA raheze ane emanA avaguNone Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta caDhAvI-vadhArIne prakAzita karato raheze; AvA bhAvo adhyAtmanA ghAtaka hovAthI ja jJAnIoe mata-paMthasaMpradAyano pakSa, Agraha, haThAgraha ke durAgrahanuM sevana karavAnI manAI pharamAvela che. chatAM paNa je koI jIva eka saMpradAya vizeSano Agraha rAkhIne, te ja saMpradAya vizeSamAM samyagdarzana che tema mAnIne; adhyAtma mArgamAM AgaLa vadhavA IcchatA hoya, to te evA jIvanI bahu moTI bhUla haze ane tene adhyAtma mArga to dUra saMsAramAM paNa zAMti ane prasannatA maLavI-TakavI muzkela thaI jaze. trIjo, karuNAbhAvaH- AdhyAtmika dayA. adharmI jIvo pratye, viparItama jIvo pratye, anArya jIvo pratye, dIna-du:khI jIvo pratye karuNAbhAva bhAvavo. A huMDAavasarpiNI paMcanakALamAM jaina samAjamAM ghaNI vikRtio pesI gayela che, to anya dharmanI to vAta ja zuM? tevI vikRtio phelAvanAra pratye ane temanA anuyAyIo pratye ApaNe gusso ke dveSa karavA yogya nathI, paraMtu karaNAbhAva rAkhavo ja yogya che. jenAthI ApaNI prasannatA akhaMDita rahe ane ApaNe pApabaMdhathI bacI jaIzuM. paraMtu je jIvane mata-paMthasaMpradAyano pakSa, Agraha, haThAgraha ke durAgraha hoya, te jIvane mATe sarva jIvo pratye karuNA rAkhavI asaMbhava ja hoya che, kema ke te jIvane potAnuM-pArakuM (mAruM-parAyuM) ane pasaMdagI-nApasaMdagInA tIvrabhAva hovAthI te jIva sarve jIvo pratye karuNA nahIM karI zake. tevA jIvo potAnA saMpradAyavALAo pratye kadAca karuNA karI paNa leze paraMtu anyo pratye to, tevA jIvo tiraskAra, gusso ane tucchapaNAno ja bhAva karatA raheze. AvA bhAvo adhyAtmanA ghAtaka hovAthI ja jJAnIoe mata-paMtha-saMpradAyano pakSa, Agraha, haThAgraha ke durAgrahanuM sevana karavAnI manAI pharamAvela che. chatAM paNa je koI jIva eka saMpradAya vizeSano Agraha rAkhIne, te ja saMpradAya vizeSamAM samyagdarzana che tema mAnIne adhyAtma mArgamAM AgaLa vadhavA IcchatA hoya, to te evA jIvanI bahu moTI bhUla haze ane tene adhyAtma mArga to dUra, saMsAramAM paNa zAMti ane prasannatA maLavI - TakavI muzkela thaI jaze. cotho madhyasthabhAvaH- AdhyAtmika abhiprAyapUrvakanI udAsInatA. ApaNe sarve jIvo pratye parama kalyANamaya maitrIno bhAva bhAvyo che, paraMtu jeo ApaNane potAnA duzmana mAne che, tevA loko ApaNI sAthe kAMI paNa kharAba vyavahAra karI zake che. tyAre ApaNe temanA pratye gusso ke dveSa na karatAM, ApaNe emanA pratye upekSAbhAva eTale ke madhyasthabhAva bhAvavAno che. ane enI sAthe ame je AgaLa batAvavAnA chIe te dhanyavAda ! susvAgatama! (Thank you ! Welcome !) no bhAva paNa bhAvavAno che, jethI ApaNe te apamAna Adino ApaNA phAyadAmAM upayoga karI zakIe ane ApaNe karmonA duSyakathI paNa bacI zakIe. paraMtu je jIvane mata-paMtha-saMpradAyano pakSa, Agraha, haThAgraha ke durAgraha hoya, te jIvane mATe madhyasthabhAva rAkhavo asaMbhava ja thaze; kema ke te jIvane potAnuM-pArakuM (mAruM-parAyuM) ane pasaMdagI-nApasaMdagIno tIvra bhAva hovAthI te jIva duzmana jIvo pratye madhyasthapaNAno bhAva nahIM rAkhI zake. tevA jIvo potAnA saMpradAyavALAo pratye kadAca madhyasthabhAva karI paNa leze paraMtu anyo pratye to, tevA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana mATenI yogyatA 89 jIvo tiraskAra, gusso ane tucchapaNAno ja bhAva karatA raheze. AvA bhAvo adhyAtmanA ghAtaka hovAthI ja jJAnIoe mata-paMtha-saMpradAyano pakSa, Agraha, haThAgraha ke durAgrahanuM sevana karavAnI manAI pharamAvela che. chatAM paNa jo koI jIva eka saMpradAya vizeSano Agraha rAkhIne, te ja saMpradAya vizeSamAM samyagdarzana che tema mAnIne; adhyAtma mArgamAM AgaLa vadhavA icchatA hoya, to te evA jIvanI bahu moTI bhUla haze ane tene adhyAtma mArga to dUra, saMsAramAM paNa zAMti ane prasannatA maLavI - TakavI muzkela thaI jaze. anAdithI ApaNe duHkhono pratikAra karavAnuM ja zIkhyA chIe, eno svIkAra karavAnuM kyAreya nathI zIkhyA. tyAre te duHkhonuM svAgata karavuM to bahu dUranI vAta che. paraMtu atre jaNAvela svAgata karavAnI yuktithI ApaNe e duHkhono sarvotkRSTa sakArAtmaka DhaMgathI (Extra ordinary excellent positive thinking) sAmano karIne tevAM du:khonA duScakrathI mukti pAmI zakIe chIe. A yuktine hastagata/abhyasta karavA mATe atre jaNAvela dhanyavAda ! susvAgatama ! (Thank you ! Welcome !) eka divasamAM ochAmAM ochuM dasa vAra vAMcIne, manamAM besADavuM Avazyaka che. kema ke jIvonI pratikriyA tAtkAlika hoya che, pratikriyA mATe vicAravAno vadhu samaya nathI hoto; AtmAmAM rahelA pUrvanirdhArita saMskAra anusAra ja tAtkAlika pratikriyA thAya che, tene badalavA mATe atre jaNAvela dhanyavAda ! susvAgatama ! (Thank you ! Welcome !) eka divasamAM ochAmAM ochuM dasa vAra vAMcIne, manamAM besADavuM Avazyaka che. tyAra pachI je roSa/gusso/ Aveza pahelAM varSo/mahinAo sudhI raheto hato, te divasomAM ja gAyaba thaI jaze. dhIre dhIre dhanyavAda ! susvAgatama ! (Thank you ! Welcome !) abhyAsa jeTalo jeTalo gADha thato jaze tema tema manano roSa/ gusso/Avezayukta rahevAno samaya dhaTato jaze ane eka divasa evo paNa Avaze ke manamAM roSa/gusso/ Avezano janma ja nahIM thAya; te ja ApaNuM lakSya hovuM joIe. AvI rIte ApaNe duHkhanA duScakrathI bacI zakIe chIe ane ApaNI prasannatA paNa akhaMDita rAkhI zakIe chIe. paraMtu je jIvane mata-paMtha-saMpradAyano pakSa, Agraha, haThAgraha ke durAgraha hoya, te jIvane mATe dhanyavAda ! susvAgatama ! (Thank you ! Welcome ! ) no bhAva rAkhavo asaMbhava ja hoya che; kema ke te jIvane potAnuM-pArakuM (mAruM-parAyuM) ane pasaMdagInApasaMdagIno tIvra bhAva hovAthI, potAnA mata-paMtha-saMpradAyano dhamaMDa hovAthI ane potAne anya jIvothI UcA mAnatA hovAthI anyone mATe teo tiraskAra, gusso ane tucchapaNAno ja bhAva karatA raheze. AvA bhAvo adhyAtmanA ghAtaka hovAthI ja jJAnIoe mata-paMtha-saMpradAyano pakSa, Agraha, haThAgraha ke durAgrahanuM sevana karavAnI manAI pharamAvela che. chatAM paNa jo koI jIva eka saMpradAya vizeSano Agraha rAkhIne, te ja saMpradAya vizeSamAM samyagdarzana che tema mAnIne; adhyAtma mArgamAM AgaLa vadhavA icchatA hoya, to te evA jIvanI bahu moTI bhUla haze ane tene adhyAtma mArga to dUra, saMsAramAM paNa zAMti ane prasannatA maLavI - TakavI muzkela thaI jaze. ja Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta dhanyavAda!susvAgatama! (Thank you ! welcome !) eka vAta to nizcita ja che ke ApaNane je kAMI paNa duHkha Ave che, temAM vAMka to ApaNA pUrva pApono ja hoya che, anya koInoya nahIM. je anya koI duHkha ApatAM jaNAya che, te to mAtra nimittarUpa ja che. temAM temano koI ja doSa nathI, teo to ApaNane ApaNA pApathI choDAvavAvALA ja che. chatAM paNa AvI samajaNa na hovAthI, ApaNane nimitta pratye jarA paNa roSa/gussokrodha Ave, to te roSa/ gusso/krodha ApaNane pharIthI pApanuM baMdhana karAve che ke je bhaviSyanAM du:khonuM janaka (kAraNa) bane che. A ja rIte anAdithI ApaNe duHkho bhogavatAM bhogavatAM, navAM duHkhonuM sarjana karatAM rahyAM chIe ane atyAre paNa karI rahyAM chIe. AvAM anaMta duHkhothI chUTavAno mAtra eka ja mArga che ke duHkhanA nimittane huM upakArI mAnuM, kAraNa ke te mane pApathI choDAvavAmAM nimitta thayela che. te nimittano jarA paNa vAMkaguno na ciMtavuM, paraMtu mArA potAnA pUrva pApo ja, arthAt mArA potAnA pUrvanAM duSkRtyo ja vartamAna duHkhanuM kAraNa banela che. tethI du:kha vakhate ema ciMtavavu ke - (1) aho! meM AvuM duSkRtya kareluM! dhikkAra che mane ! dhikkAra che mane! e duSkRtya mATe micchAmi dukkaDaM ! micchAmi dukkaDa uttama kSamA ! (A che pratikramaNa) ane (2) have huM nirNaya karyuM che ke AvA koI ja duSkRtyonuM AcaraNa have pachI kadI nahIM karuM ! nahIM ja karuM ! (A che pratyAkhyAna) ane (3) mArA duHkhanA kAraNa tarIke anyone doSita jovAnuM choDIne, mArAM ja pUrvakRta duSkRtya - mArA ja pUrvanA pApakarmono doSa nihALI; anyone te pApothI choDAvavALA samajIne, upakArI mAnIne manamAM dhanyavAda! susvAgatama! (Thank you ! Welcome !) kahIe ane navA pApothI bacIe. AvI ja rIte dhanyavAda! susvAgatama! (Thank you ! Welcome !)no upayoga dareka viparIta saMyogakALe karavo joIe. kema ke AtmaprApti mATe mana zAMta ane prasanna hovuM ati Avazyaka che. bIjuM, jene ApaNe ApaNuM nukasAna samajIe chIe te vAstavamAM mArA (AtmAne) mATe lAbhadAyaka che; Ama samajatAM ja dhanyavAda! susvAgatama! (Thank you ! Welcome !)no bhAva ApaNA manamAM sthAyI rUpa laI leze arthAt sarvadA upasthita raheze, jenAthI ApaNe navAM karmothI bacI jaIzuM ane jUnAM karmonI samatApUrvaka nirjarA thaI jaze. dhanyavAda! susvAgatama! (Thank you ! Welcome !) no bhAva dareka viparIta saMyogakALe upayogI hovAnA bIjAM thoDAMka daSTAMto ame atre prastuta karI rahyA chIe. jyAre koI Alocaka tamArI AlocanA karI rahyo che tyAre ema vicAravuM ke : (1) aho! meM AvuM duSkRtya karyuM hatuM ! dhikkAra che mane! dhikkAra che mane ! te duSkRtyanuM micchAmi dukkaDa ! micchAmi dukkaDe ! uttama kSamA! (A che pratikramaNa) (2) have pachI AvA koI ja duSkRtyonuM AcaraNa have kadI nahIM karuM ! nahIM ja karuM ! (A che pratyAkhyAna) ane (3) Alocakane potAnAM pApakarmonI saphAImAM madada karanAra upakArI mAnIne temanA mATe manamAM dhanyavAdanI bhAvanA ciMtavavI. tethI temanA pratye roSa athavA dveSano Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana mATenI yogyatA 91 janma ja nahIM thAya, ekamAtra karuNAbhAva thaze. jethI ApaNe navA karmabaMdhathI bacI jaIzuM, jUnAM karmono samatApUrvaka bhogavaTo thaI jaze ane ApaNI prasannatA banI raheze; tethI AvA bhAva sadaiva svAgata karavA lAyaka che, arthAt susvAgatama ! susvAgatama ! A kAraNe ApaNe navAM pApakarmothI ane duHkhI thatAM bacI jaIzuM, je ApaNe anAdithI karatA AvyA chIe ane karmonA duScakramAM phasAyelA chIe. Avo che dhanyavAda ! susvAgatama ! (Thank you ! Welcome! ) no prabhAva. jyAre koI Alocaka bIjA koInI AlocanA karI rahyo che tyAre ema vicAravuM ke : (1) aho ! meM paNa AvAM (AlocanAnuM ane jenI AlocanA thaI rahI che evAM) duSkRtya aneka vAra karyAM che. dhikkAra che mane ! dhikkAra che mane ! AvAM duSkRtyo karavA badala micchAmi dukkaDaM ! micchAmi dukkaDaM! uttama kSamA ! (A che pratikramaNa) (2) have pachI AvAM koI ja duSkRtyonuM AcaraNa kadI nahIM karuM ! nahIM ja karuM ! (A che pratyAkhyAna) ane (3) Alocakane ane jenI AlocanA thaI rahI che te bannene potAnAM pApakarmonI saphAImAM madada karanAra upakArI mAnIne temanA mATe manamAM dhanyavAdanI bhAvanA ciMtavavI. tethI temanA pratye roSa, dveSa, tucchapaNuM, niMdAno bhAva, ghRNA vagereno janma ja nahIM thAya ekamAtra karuNAbhAva thaze. jethI ApaNe navA karmabaMdhathI bacI jaIzuM, junAM karmono samatApUrvaka bhogavaTo thaI jaze ane ApaNI prasannatA banI raheze; tethI AvA bhAva sadaiva svAgata karavAlAyaka che, arthAt susvAgatama ! susvAgatama ! A kAraNe ApaNe navAM pApakarmothI ane duHkhI thatAM bacI jaIzuM, je ApaNe anAdithI karatA AvyA chIe ane karmonAM duScakramAM phasAyelA chIe. Avo che dhanyavAda ! susvAgatama ! (Thank you ! Welcome !) no prabhAva. jyAre ApaNe koIne khoTuM/kharAba kAma karatA joIe, koIne khoTuM/kharAba kAma karatA vRttapatra (Newspaper) athavA anya samAcAra mAdhyamo dvArA jANIe athavA anyo dvArA sAMbhaLIe tyAre ema vicAravuM ke : (1) aho ! meM paNa AvAM khoTAM/kharAba kAma aneka vAra karyAM haze. dhikkAra che mano! dhikkAra che ! AvAM duSkRtyo karavA badala micchAmi dukkaDaM ! micchAmi dukkaDaM ! uttama kSamA ! (A che pratikramaNa) (2) have pachI AvAM khoTAM/kharAba kAma kadI nahIM karuM ! nahIM ja karuM ! (A che pratyAkhyAna) ane (3) khoTAM/kharAba kArya karavAvALAone ApaNAM pApakarmone yAda karAvavAvALA ane evA ja sattAmAM rahelAM karmonI saphAImAM madada karanAra upakArI mAnIne temanA mATe manamAM dhanyavAdanI bhAvanA ciMtavavI. tethI temanA pratye roSa, dveSa, tucchapaNuM, niMdAno bhAva, ghRNA vagereno janma ja nahIM thAya, ekamAtra karuNAbhAva thaze. jethI ApaNe navA karmabaMdhathI bacI jaIzuM, jUnAM karmono samatApUrvaka bhogavaTo thaI jaze ane ApaNI prasannatA akhaMDa raheze; tethI AvA bhAva sadaiva svAgata karavAlAyaka che, arthAt susvAgatama ! susvAgatama ! A kAraNe ApaNe navAM pApakarmothI ane du:khI thatAM bacI jaIzuM, je ApaNe anAdithI Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 samyagdarzananI rIta karatA AvyA chIe ane karmonA duSyakramAM phasAyelA chIe. Avo che dhanyavAda ! susvAgatama! (Thank you ! Welcome !) 2014. jyAre ApaNe koIne dharmanI niMdA karatA sAMbhaLIe, sAdhunI niMdA karatA sAMbhaLIe, zrAvaknI niMdA karatA sAMbhaLIe, vikRta dharmano pracAra-prasAra karatA jANIe, ekAMta dharmano pracAra-prasAra karatA jANIe athavA vyavahArakriyAmAM dharma mAnatA ane pracAra karatA jANIe tyAre ema vicAravuM ke : (1) aho ! meM paNa AvuM aneka vAra karyuM haze, eTale ja huM atyAra sudhI saMsAramAM chuM. dhikkAra che mane! dhikkAra che ! AvA karmo ane mAnyatAone mATe micchAmi dukkaDa ! micchAmi dukkaDaM ! uttama kSamA ! (A che pratikramaNa) (2) have pachI AvA kharAba kAma ke mAnyatA kadI nahIM karuM ! nahIM ja karuM ! (A che pratyAkhyAna) ane (3) AvA kharAba kArya karavAvALAone ane AvI khoTI mAnyatAvALAone potAnAM pApakarmone yAda karAvavAvALA samajIne ane evA ja sattAmAM rahelAM karmonI saphAImAM madada karanAra upakArI mAnIne temanA mATe manamAM dhanyavAdanI bhAvanA ciMtavavI. tethI temanA pratye roSa, dveSa, tucchapaNuM, niMdAno bhAva, dhRNA vagereno janma ja nahIM thAya, ekamAtra karuNAbhAva thaze. jethI ApaNe navA karmabaMdhathI bacI jaIzuM, jUnAM karmono samatApUrvaka bhogavaTo thaI jaze ane ApaNI prasannatA akhaMDa raheze; tethI AvA bhAva sadaiva svAgata karavA lAyaka che, arthAt susvAgatama ! susvAgatama! A kAraNe ApaNe navAM pApakarmothI ane duHkhI thatAM bacI jaIzuM, je ApaNe anAdithI karatA AvyA chIe ane karmonAM duSyakramAM phasAyelA chIe. Avo che dhanyavAda! susvAgatama! (Thank you ! Welcome !) no prabhAva. jyAre ApaNe koI manuSyane athavA koI paMkhI ke prANIne hiMsA karatA joIe athavA sAMbhaLIe, tyAre ema vicAravuM ke : (1) aho! meM paNa AvuM aneka vAra karyuM haze, ane jo huM A bhavamAM samyagdarzana prApta karIne tvarAe mukta nathI thato to AvuM aneka vAra karI zakuM chuM. dhikkAra che mane! dhikkAra che! AvI hiMsA mATe micchAmi dukkaDaM! micchAmi dukkaDaM ! uttama kSamA ! (A che pratikramaNa) (2) have pachI huM AvI hiMsA kyAreya nahIM karuM ! nahIM ja karuM ! (A che pratyAkhyAna) ane (3) AvI hiMsA karavAvALAone potAnA pApakarmone yAda karAvavAvALA samajIne ane evA ja sattAmAM rahelAM karmonI saphAImAM madada karanAra upakArI mAnIne temanA mATe manamAM dhanyavAdanI bhAvanA ciMtavavI. tethI temanA pratye roSa, dveSa, tucchapaNuM, niMdAno bhAva, dhRNA vagereno janma ja nahIM thAya, ekamAtra karuNAbhAva thaze. jethI ApaNe navAkarmabaMdhathI bacI jaIzuM, jUnAM karmono samatApUrvaka bhogavaTo thaI jaze ane ApaNI prasannatA akhaMDa raheze; tethI AvA bhAva sadaiva svAgata karavAlAyaka che, arthAt susvAgatama! susvAgatama! A kAraNe ApaNe navAM pApakarmothI ane duHkhI thatAM bacI jaIzuM, je ApaNe anAdithI karatA AvyA chIe ane karmonAM duSyakramAM phasAyelA chIe. Avo che dhanyavAda ! susvAgatama ! (Thank you ! Welcome ! ) no prabhAva. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana mATenI yogyatA jyAre ApaNe koI pApIne joIe, tyAre ema vicAravuM ke : (1) aho! meM paNa AvA pApa aneka vAra karyA haze, ane jo huM A bhavamAM samyagdarzana prApta karIne mukta nathI thato to AvuM pApa anekavAra karI zakuM chuM. dhikkAra che mane ! dhikkAra che mane ! AvA pApo mATe micchAmi dukkaDaM ! micchAmi dukkaDaM ! uttama kSamA ! (A che pratikramaNa) (2) have pachI AvA pApa kadI nahIM karuM ! nahIM ja karuM ! (A che pratyAkhyAna) ane (3) AvA pApIne potAnAM pApakarmone yAda karAvavAvALA samajIne ane evA ja sattAmAM rahelA karmonI saphAImAM madada karanAra upakArI mAnIne temanA mATe manamAM dhanyavAdanI bhAvanA ciMtavavI. tethI temanA pratye roSa, dveSa, tucchapaNuM, niMdAno bhAva, dhRNA vagereno janma ja nahIM thAya, ekamAtra karuNAbhAva thaze. jethI ApaNe navA karmabaMdhathI bacI jaIzuM, jUnAM karmono samatApUrvaka bhogavaTo thaI jaze ane ApaNI prasannatA akhaMDa raheze; tethI AvA bhAva sadaiva svAgata karavAlAyaka che, arthAt susvAgatama! susvAgatama! A kAraNe ApaNe navAM pApa karmothI ane duHkhI thatAM bacI jaIzuM je ApaNe anAdithI karatA AvyA chIe ane karmonAM duSyakramAM phasAyelA chIe. Avo che dhanyavAda ! susvAgatama! (Thank you ! Welcome !)no prabhAva. jyAre ApaNe koI gaMdakI ke gaMdAne joIe tyAre ema vicAravuM ke : (1) aho ! meM paNa AvI gaMdakImAM aneka vAra janma dhAraNa karyA haze, ane jo huM A bhavamAM samyagdarzana prApta karIne mukta nathI thato, to AvI gaMdakImAM mAre aneka vAra janma levA paDI zake che. dhikkAra che mane ! dhikkAra che ! AvA pAponuM micchAmi dukkaDa ! micchAmi dukkaDaM ! uttama kSamA ! (A che pratikramaNa) (2) have pachI AvA pApo kadI nahIM karuM ke jethI mAre gaMdakImAM janma levo paDe. nahIM ja karuM! (A che pratyAkhyAna) ane (3) AvI gaMdakI ke gaMdAne potAnAM pApakarmone yAda karAvavAvALA samajIne ane evA ja sattAmAM rahelAM karmonI saphAImAM madada karanAra upakArI mAnIne temanA mATe manamAM dhanyavAdanI bhAvanA ciMtavavI. tethI temanA pratye roSa, dveSa, tucchapaNuM, niMdAno bhAva, dhRNA vagereno janma ja nahIM thAya, ekamAtra karuNAbhAva thaze. jethI ApaNe navA karmabaMdhathI bacI jaIzuM, jUnAM karmono samatApUrvaka bhogavaTo thaI jaze ane ApaNI prasannatA akhaMDa raheze; tethI AvA bhAva sadaiva svAgata karavAlAyaka che, arthAt susvAgatama! susvAgatama! A kAraNe ApaNe navAM pApakarmothI ane duHkhI thatAM bacI jaIzuM, je ApaNe anAdithI karatA AvyA chIe ane karmonAM duSyakramAM phasAyelA chIe. Avo che dhanyavAda ! susvAgatama! (Thank you ! Welcome !) no prabhAva. jyAre ApaNane bIjAnA kAraNe Arthika athavA anya koI paNa nukasAna thAya, tyAre ema vicAravuM ke : (1) aho! meM paNa AvuM koInuM nukasAna karAvyuM haze, dhikkAra che mane ! dhikkAra che ! AvA kArya mATe micchAmi dukkaDaM ! micchAmi dukkaDaM ! uttama kSamA ! (A che pratikramaNa) (2) have pachI evuM kArya kadI nahIM karuM ke jethI bIjAnuM nukasAna thAya. evuM nahIM ja karuM ! (A che pratyAkhyAna) ane (3) AvuM Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 samyagdarzananI rIta nuksAna karAvavAvALAne potAnAM pApakarmonI saphAImAM madada karAvavAvALA upakArI mAnIne temanA mATe manamAM dhanyavAdanI bhAvanA ciMtavavI. tethI temanA pratye roSa, dveSa, tucchapaNuM, niMdAno bhAva, dhRNA vagereno janma ja nahIM thAya, ekamAtra karaNAbhAva thaze. jethI ApaNe navA karmabaMdhathI bacI jaIzuM, jUnAM karmono samatApUrvaka bhogavaTo thaI jaze ane ApaNI prasannatA akhaMDa raheze; tethI AvA bhAva sadaiva svAgata karavA lAyaka che, arthAt susvAgatama! susvAgatama! A kAraNe ApaNe navAM pApakarmothI ane duHkhI thatAM bacI jaIzuM, je ApaNe anAdithI karatA AvyA chIe ane karmonAM duSyakramAM phasAyelA chIe. Avo che dhanyavAda! susvAgatama! (Thank you ! welcome !)no prabhAva. jyAre ApaNuM Arthika athavA anya koI paNa nukasAna potAthI ja thAya, tyAre ema vicAravuM ke: (1) mAruM A janmamAM kamAyela dhana ke anya vastu mArA pAchaLanAM janmono hisAba cUkavavAmAM kAmamAM AvyuM. jevI rIte ApaNe koInI pAsethI traNa (Loan) laIe ane ApaNe jyAre te pAchuM cukavI daIe tyAre ApaNane AnaMda thAya che, saMtoSa thAya che ke ApaNe traNamukta thaI gayA. evI ja rIte A Arthika athavA anya koI paNa nukasAna ApaNe AgaLanA aneka bhavomAM lIdheluM traNa ja che; paraMtu te vAta ApaNe bhUlI gayA hovAthI ApaNane duHkha thAya che. (2) bhagavAnanI ApaNane saune khAtarI (Assurance) che ke ApaNane kyAreya bIjanAM karmonI sajA maLavAnI nathI. eTale eka vAta to nakkI ja che ke te mAruM ja lIdheluM traNa hatuM ke je meM nukasAnanA rUpe bharapAI karyuM che. (3) A kAraNathI ema vicAravuM ke huM traNamukta thayo ane teno AnaMda ane saMtoSa levo. jenAthI ApaNe navA karmabaMdhathI bacI jaIzuM, jUnAM karmono samatApUrvaka bhogavaTo thaI jaze ane ApaNI prasannatA akhaMDa raheze; tethI AvA bhAva sadaiva svAgata karavAlAyaka che, arthAt susvAgatama! susvAgatama! A kAraNe ApaNe navAM pApakarmothI ane duHkhI thatAM bacI jaIzuM, je ApaNe anAdithI karatA AvyA chIe ane karmonAM duSyakramAM phasAyelA chIe. Avo che dhanyavAda! susvAgatama! (Thank you ! welcome !) no prabhAva. AvI ja rIte dhanyavAda ! susvAgatama! (Thank you ! Welcome ! ) no upayoga ApaNe aneka viparIta paristhitiomAM karIne ApaNo phAyado laI zakIe chIe ane ApaNane karmonAM duSyakrathI mukta karAvI zakIe chIe. karmonAM duSyakrathI phlAyelA rahIne, ApaNe anAdithI ApaNuM bhaviSya nakkI karatA AvyA chIe ane vartamAnamAM paNa karI rahyA chIe. anAdithI ApaNe ApaNuM bhaviSya be rIte nakkI karatA AvyA chIe, eka vartamAnamAM ApaNane maLelA saMyogamAM rati-arati (pasaMda-nApasaMda) karIne arthAt vartamAna paristhitinI sAme pratikriyAnA rUpamAM ane bIjuM navI kriyAnA rUpe arthAt nidAna ane puNya pApa karIne. eTalA mATe ja jIva jayAM sudhI samyagdarzana prApta nathI karato, tyAM sudhI enAM karmonuM duSyakra samApta thavAnuM nathI. AgaLa ame nidAna vize thoDuMka samajAvavAno prayatna karIe chIe. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana mATenI yogyatA ApaNe jANatAM-ajANatAM nitya - haMmezAM aneka rIte nidAna karatAM hoIe chIe. tene aMgrejImAM 1aM of attraction (AkarSaNano niyama) athavA Secret(gusa/rahasyamaya)nA nAme aneka loko anusare che ane jANatAM-ajANatAmAM teo nidAna zalya bAMdhe che. jema ke ApaNe TI.vI., sinemA, nATaka, vagere jotI vakhate amuka vAto nakkI karI laIe chIe. udAharaNa :- ApaNane TI.vI., sinemA, nATaka vagerenuM koI pAtra pasaMda AvI gayuM, koI baMgalo ke phleTa ke pharnicara pasaMda AvI gayuM, koI prasaMga pasaMda AvI gayo, koI vaktA ke vaktavya pasaMda AvI gayuM, koI jhaverAta ke kapaDAM pasaMda AvI gayA athavA bIjuM kAMI paNa pasaMda AvI gayuM ane ApaNe vicArI lIdhuM ke AvuM mane paNa maLe ke AvuM mAre paNa hoya. Ane nidAna kahevAya che, temAM jenuM puNya hoya tene tevo baMgalo vagere maLe che ane je puNya ochuM hoya to te baMgalA vagerene nokara banIne pAme che. je eTaluM paNa puNya na hoya to ApaNe pAlatuM prANI tarIke athavA vaMdo-kIDI vagere banIne paNa tene avazya pAmIye chIe. Avo prabhAva che nidAnano eTale ene nidAna zalya paNa kahevAya che, kema ke te nidAnanA kAraNe ApaNane je ApaNAM karmo anusAra maLavAnuM ja che tenAthI ochuM maLe che ane te bhogavatAM pApa baMdha vizeSa thAya che. kema ke ApaNe tene mAMgIne lIdhela hovAthI temAM Asakti adhika ja hoya che. AvuM hovAthI ApaNe mAgavAnI AvazyakatA ja nathI, ApaNane ApaNA karma anusAra tenAthI paNa sAruM maLavAnuM ja che. jema ke ApaNe kyAMya pharavA gayA hoIe ke koI prAkRtika jagyA para gayA hoIe ane ApaNane te jagyA athavA prAkRtika dazya gamI gayuM, tyAre ApaNe tyAM ja janma levAnuM nakkI thaI jAya che. kema ke je ApaNane game che, dhaNuM karIne tyAM ja ApaNo janma thAya che. te prAkRtika jagyA para ApaNe vanaspati-pANI-pRthvI AdimAM asaMkhyAta kALa sudhInuM ArakSaNa (Booking) karAvI laIe chIe, tyAM ja ekendriya rUpe janma-maraNa karatA rahI zakIe chIe. jema ke ApaNane vijAtIya vyaktinuM koI aMga pasaMda AvI gayuM, to ApaNe te aMgamAM janmavAnuM ArakSaNa (Booking) karAvI lIdhuM. te aMgamAM ApaNe sUkSma jIvANuM banIne lAMbA kALa sudhI tyAM ja janma-maraNa karatA rahI zakIe chIe. jema koI dharmI jIvane mahAvideha kSetramAM, bhagavAna tyAM haMmezAM viharamAna hovAne kAraNe, janma levAno bhAva thayo. e jIva evuM vicAre che ke mahAvideha kSetramAM janma laIne huM dharma prApta karIza, to e paNa eka prakAranuM nidAna ja che. paraMtu jeNe dharma karavo hoya teNe Aje ja ane ahIMyA ja karavo joIe; kema ke ahIMyA paNa atyAre bhagavAna mahAvIra svAmInuM zAsana pravartamAna che ane ahIMyA paNa ApaNe samyagdarzana prApta karIne ekAvatArI banI zakIe chIe. jeNe dharmane AvatI kAla para choDyo enI kAla kyAreya AvatI nathI, tyAre A amUlya janmane choDIne AgalA bhavanI rAha jovI kevI samajadArI che ? kharekhara samajadArIno ja abhAva che. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta evI ja rIte ghaNAM loko dharma karIne devonA divya sukhanI kAmanA kare che ane evA uddezyanI prApti arthe ja dharma kare che. AvA loko samyagdarzananA abhAvanA kAraNe prAyaH devagati prApta karIne paNa ekendriyamAM jatA rahe che, jemAM temano anaMta kALa vItI zake che. ane bhagavAne ekendriyamAMthI bahAra nIkaLavAne ciMtAmaNi ratnanI prAptithI paNa adhika durlabha batAvyuM che, te bhUlavA jevuM nathI. bhagavAne pharamAvyuM che ke dareka prakArano saMyoga darekane potAnAM karma anusAra ja maLe che, to pachI mAgIne arthAt nidAna karIne potAnuM nukasAna kema karavuM? A vAta mumukSue vicAravI ane samajavI ati Avazyaka che, ke jenAthI teo nidAna zalyathI bacI zake che. A prakAre ApaNe anAdithI koI ne koI prakAranA nidAna karIne potAne ja ThagatA AvyA chIe ane have kyAM sudhI AvuM karatA rahevuM che ? A nakkI karIne tvarAe upara pramANenI rItathI samyagdarzana prApta karavAnI yogyatA banAvavI joIe. samyagdarzananI prApti mATe satya dharma maLavo ati Avazyaka che. have AgaLa ame satya dharmanuM svarUpa samajAvIe chIe. jIva vicAre che ke kyA saMpradAyamAM joDAvAthI mane samyagdarzana maLI zake che ? athavA kayo saMpradAya sAco che ? AvA aneka praznono javAba te zodhato rahe che. paraMtu jyAre tene badhAM ja saMpradAyavALA kahe che ke, ekamAtra amAro saMpradAya ja sAco che ane ekamAtra amArA saMpradAyamAM ja samyagdarzananI prApti thaI zake che; bIjA tamAma pAkhaMDa che arthAt bIjA tamAma saMpradAya jUThA che, tyAre te jIva asamaMjasamAM paDI jAya che ane vicAre che ke AmAMthI koNa sAcuM bole che ? prAyaH tamAma saMpradAyomAM potapotAnI rUDhi anusAra dharmakriyAo ane potapotAnAM nityakramo cAlatAM hoya che, jemAM badalAvanI ke kAMIka navuM karavAnI saMbhAvanA bahu ja ochI hoya che. loko prAya: potAnA paitRka saMpradAyane ja sAco ane sAro mAne che, enuM ja anusaraNa kare che. athavA potAnI AjubAjumAM ke sagAMsaMbaMdhImAM Arthika rUpathI saMpanna lokonA prabhutvamAM AvIne temanA kahelA mata-paMtha-saMpradAya ke vyakti AdhArita paMtha (Personality cult) ne ja mAnya karIne, tenuM AMdhaLuM anukaraNa karato rahe che; eno ja kaTTaratAthI pracAra-prasAra karatA rahe che. AvuM karIne, evA jIvo potAnA mATe anaMta kALanA aMdhakAramaya bhaviSyanuM nirmANa kare che. dharma haMmezAM parIkSA karIne ja aMgIkAra karavo joIe. jema koI rogI ghaNA samayathI davA khAIne paNa je sAjo nathI thato, tyAre e cokkasa vicAre che ke kAM to davA badalavI paDaze athavA to DokTara badalavA paDaze. paraMtu ApaNe jyAre koI saMpradAyamAM ghaNAM varSothI dharmakriyAo, pravacana, vyAkhyAna, svAdhyAya, nityakrama vagere karavA chatAM ApaNA pariNAma sudharatA nathI athavA ApaNo bhAva, dharmane anukULa nathI thato to paNa kAMI vicAratA nathI. enAthI UlaTuM ApaNe te ja badhuM yaMtravat karyA ja karIe chIe ane ApaNane phAyado (lAbha) thayo hoya ke nahIM, to paNa ApaNe eno ja pracAra-prasAra karatA Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana mATenI yogyatA rahIe chIe. paraMtu potAnA bhAva ke pariNAmane najaraaMdAja ja karIe chIe, eTalA mATe satya/zuddha dharmanA vize jANavuM Avazyaka che. satya/zuddha dharma koI saMpradAya athavA vyakti AdhArita paMthanI (Personality cult) sAthe baMdhAyelo nathI ane te koI saMpradAya athavA vyakti AdhArita paMthanI (Personality cult) jAgIra paNa nathI. paraMtu satya/zuddha dharma jJAnI pAse avazya che; kema ke te AtmA Azrita che, arthAt te zuddhAtmAnA anubhavarUpa samyagdarzanathI joDAyelo che, nahIM ke koI saMpradAya ke vyakti AdhArita paMthanI (Personality cult) sAthe. parama sat tattva ja satya/zuddha dharma che, arthAt vastuno svabhAva ja dharma che; arthAt dharma koI kriyA-kAMDa, japa-tapa, pUjA paddhati athavA koI maMdira, girajAghara ke dharmasthAnanA AdhAre nathI. chatAM paNa aneka sAMpradAyika loko puSkaLa dhana kharcane dhArmika utsava manAve che ane tene dharmanI prabhAvanA jaNAve che, paraMtu vAstavamAM te phakta saMpradAyano pracAra-prasAra ja hoya che. tenAthI UlaTuM teo AvA dhananuM lAparavAha pradarzana karIne dharmanA aneka TIkAkArane janma Ape che, ke jenAthI ghaNAM bhoLA jIvo dharmathI dUra thaI jAya che, ane anya saMpradAyanA loko paNa dhananuM AvuM lAparavAha pradarzana joIne virodhI bane che. AvuM aDhaLaka dhana kharcavAvALA potAne mahAna (Great) mAnavA mAMDe che ane maMdira, sthAnaka ke dharmasthAnamAM potAnI manamAnI calAvavA lAge che; AvI rIte teo potAnA ahane ja pALI-poSIne moTo karatA rahe che, je emanA mATe samAjamAM apakIrtikara bane che ane adhyAtmamAM paNa parama ghAtaka bane che. bIjuM, mata-paMtha-saMpradAya-vyaktivizeSano Agraha, haThAgraha, kadAgraha, pUrvAgraha, durAgraha athavA pakSa AtmaprApti mATe sauthI moTuM aMtarAya/vidana che ane vAstavamAM karuNA e che ke pratyeka saMpradAya kevaLa potAne ja saMpUrNa ane parama satya mAne che, ane anyone jUThA ane adhUrA mAne che; AvI bhAvanA ke kathanathI dveSano janma thato hovAthI, AvI bhAvanA ke kathanathI satya dharmano ja parAjaya thAya che ke je apekSita ja nathI. arthAt satya dharmanI prApti prAyaH jJAnI pAsethI ja saMbhava che. satya dharma prApta jJAnIne koI saMpradAyano Agraha nathI hoto, paraMtu parama satyano ja Agraha hoya che, eTalA mATe jJAnI pAsethI kevaLa satya dharmanI prAptinI ja kAmanA karavI parama upAdeya-zreSTha che, nahIM ke saMpradAyanI, kema ke jJAnInI azAtanA(avamAnanA)nuM phaLa anaMta saMsAra che. arthAt jJAnIne koI paNa sAMpradAyika daSTikoNathI na jovA ane sAMpradAyika dRSTikoNathI mUlyAMkana paNa na karavuM; kAraNa ke jJAnI sAmevALI vyaktinI yogyatAne anurUpa ja dharmaprApti mATe upadeza Ape che, jema ke koI paNa vaidya ke DaoNkTara dardane anurUpa ja davA Ape che. tamAma dardIne eka ja davA nathI ApavAmAM AvatI arthAt tamAma mATe eka ja dharmakriyAo, pravacana, vyAkhyAna, svAdhyAya, nityakrama vagere nathI hotA, paraMtu temanI yogyatA ane stara (pAtratA) anusAra je ucita hoya te ja batAvavAmAM Ave che. prazna :- koI evuM pUche ke satya dharmanI prApti prAya: jJAnI pAsethI ja saMbhava che evuM kema kaho Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananI rIta cho ? zuM bhagavAnanI paraMparAthI prApta Agamo ane zAstrothI satya dharmano nirNaya na thaI zake ? uttara :- bhagavAnanI paraMparAthI prApta Agamo ane zAstrothI paNa satya dharmano nirNaya thaI zake che, paraMtu A kALamAM mukhyatve traNa samasyAo jvalaMta che : eka, loko Agamo ane zAstronuM yathArtha arthaghaTana nathI karI zakatA arthAt je paNa arthaghaTana karyuM che te ghaNuM karIne (prAya:) ekAMtarUpa ja karyuM che, eTale ke ghaNuM karIne (prAya:) ekAMtarUpa dharmanuM ja pravartana cAle che. bIjuM, loko ghaNAM Agamo ane zAstrone ja nathI mAnatAM ane jene mAne paNa che tene paNa samagratAthI nathI mAnatAM. teo te Agamo ane zAstromAMthI paNa te ja vAto mAne che ane pracAra kare che ke je vAto temanA potAnA matane anurUpa hoya, bIjI vAtone gauNa karI de che. trIjuM, loko prAyaH sAMpradAyika kriyAone ja dharma mAnI le che jyAre AvI kriyAo gaNaveza (Uni form) mAtra ja che. jema vidyArthI skUlamAM gaNaveza paherIne javAthI ja pAsa nathI thaI jatAM, emane gaNaveza paheravA uparAMta abhyAsa paNa karavo paDe che tyAre teo pAsa thAya che. tevI ja rIte mumukSue sAMpradAyika kriyAonI sAthe potAnA bhAva paNa sudhAravA paDe che, arthAt bhAvazuddhi paNa Avazyaka che tyAre temane mokSamArganI prApti zakya thaI zake che, te samajavuM Avazyaka che. arthAt dharma AMtarika prakriyA vadhu che, tethI ja anaMta kALathI aneka lokone bahAranI kriyAo zuddha karavA chatAM paNa satya dharmanI prApti nathI thaI zakI. tenuM ja vizeSa spaSTIkaraNa paNa ApIe chIe. loko Agamo ane zAstronuM yathArtha arthaghaTana nathI karI zakatA arthAt je paNa arthaghaTana karyuM che te prAyaH ekAMtarUpa ja karyuM che eTale ke prAya: ekAMtarUpa dharmanuM ja pravartana cAlI rahyuM che, tenA thoDAM javalaMta udAharaNo prastuta karIe chIe. udAharaNa paheluM ghaNAM loko ema kahe che ke daSTino (samyagdarzanano) viSaya eTale paryAyarahita dravya ane teno akSarazaH artha karIne paryAyane dravyathI judo karavAno paNa prayAsa kare che. eka vakhata dravyane kAtarathI kApavuM ja paDaze ane pachI tene joDI daIzuM evI vAta kapaDAM sIvavAnA udAharaNa dvArA paNa karatA rahe che. dravya ane paryAyano dhruva paNa alaga alaga mAne che arthAt be dhruva mAne che. paraMtu dravya abheda hovAnA kAraNe emAMthI kAMI kADhI nathI zakatA athavA kApI paNa nathI zakatA, e ja kAraNe AvA loko prAya: bhramamAM ja rahe che. AvA loko prAya: ekAMtavAdI hoya che ane potAnA dharma-kartavya ane yogyatAprAptine paNa kramabaddha paryAyanA nAme niyati para choDIne potAno pUrNa puruSArtha artha ane kAmanI pAchaLa ja lagAve che. emane khabara nathI ke kramabaddha paryAyamAM pAMceya samavAya sAmela hoya che, kevaLa niyatine kramabaddha paryAya mAnavuM bhUlabhareluM che; A arthaghaTana paNa ekAMtavAdano ja namUno che. evA loko artha ane pralobhanone ja potAnA zastra banAvIne, potAnA mAnelA dharmanI prabhAvanA karavA Icche che. paraMtu evA lokone e paNa khabara nathI ke dharmanI prabhAvanA karavA mATe prathama pote dharmanI prApti karavI atyaMta Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana mATenI yogyatA 99 Avazyaka che, anyathA dharmanI prabhAvanA saMbhava ja nathI. arthathI athavA anya pralobhanothI ApaNe jenI prabhAvanA karIe chIe, te mAtra arthanI ja prabhAvanA thAya che, tenAthI arthanA kAmI loko, artha ke pralobhano mATe ApanA saMpradAyamAM sAmela avazya thaI jAya che; paraMtu evA saMpradAyamAM prANa nathI hotA, mAtra saMkhyA hoya che. jenAthI koInuM paNa kalyANa thavuM saMbhava nathI. - uparokta daSTino (samyagdarzanano) viSaya eTale paryAyarahita dravya e vAta sAcI che, paraMtu emAM apekSA samajavI Avazyaka che. paryAyarahita dravya arthAt paryAyane gauNa karIne arthAt vibhAvane gauNa karIne je zuddhAtmAnI prApti thAya che, te dRSTino (samyagdarzanano) viSaya che. A vAta nahIM samajavAnA kAraNe, mAtra zabdArtha pakaDIne evI prarUpaNA karavAmAM Ave che, je aneka jIvo mATe ghAtaka che arthAt aneka jIvone anaMta kALa sudhI saMsAramAM rakhaDAvavA mATe sakSama che. udAharaNa bIjuM : amuka loko evuM paNa kahe che ke AtmAmAM rAga che ja nahIM, AvuM samayasAra vagere zAstromAM aneka vAra jaNAvyuM che ane teno akSarazaH artha karatAM evA loko AtmA rAga kare che te vAtane ja nathI mAnatAM ane svacchaMda rUpe pariName che. e ja kAraNe AvA loko prAya: bhramamAM ja rahe che. AvA loko prAyaH ekAMtavAdI hoya che ane potAnA dharma-kartavya ane yogyatA prAptine paNa kramabaddha paryAyanA nAme niyati para choDIne potAno pUrNa puruSArtha artha ane kAmanI pAchaLa ja lagAve che. AtmAmAM rAga che ja nahIM AvuM kathana samayasAra vagere zAstromAM aneka vAra jaNAvyuM che. A kathana sAcuM hovA chatAM apekSA na samajavAnA kAraNe teno akSaraza: artha karatAM hovAthI, AvA loko ekAMtavAdanA zikAra thaI jAya che. samayasAra jevAM zAstromAM zuddhAtmAnI ja vAta karI che ke je daSTino (samyagdarzanano) viSaya che, arthAt samayasAra jevAM zAstromAM AtmAmAMthI vibhAvane gauNa karyA pachI je parama pAriNAmika bhAvarUpa zuddhAtmA zeSa rahe che; tenI ja vAta karI hovAthI, AtmAmAM rAga che ja nahIM ema jaNAvyuM che. arthAt AtmA rAgarUpe pariNamato hovA chatAM daSTinA (samyagdarzananA) viSayamAM rAga gauNa hovAnA kAraNe samayasAra jevA graMthomAM, samyagdarzana karAvavA arthe ja zuddhAtmAnI vAta kahevAmAM AvI che ke je daSTino (samyagdarzanano viSaya che. A samajavuM ati Avazyaka che. tethI samayasAra zloka 69mAM kahyuM che ke, jeo naya pakSapAtane choDI (arthAt ame aneka vAra AgaLa jaNAvyA anusAra jeNe koI paNa eka nayano Agraha hoya athavA to koI mata-paMtha-vyaktino Agraha hoya ane jeo AvA pUrvAgraha-haThAgraha choDI zake che) potAnA svarUpamAM guma thaIne (arthAt svamAM athavA zuddhAtmAmAM "huMpaNuM karIne samyagdarzana rUpe pariNamIne) sadA rahe che teo ja, (arthAt naya ane pakSane choDe che tevA mumukSuo ja samyagdarzana prApta karI zake che, teo ja ke) jemanuM citta vikalpajaLathI rahita zAMta thayuM che evA thayA thakA (banelA evA) (arthAt nirvikalpa "zuddhAtmA'no Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 samyagdarzananI rIta anubhava karatA hovAthI) sAkSAta amRtane (anubhUtirUpa atindriya AnaMdane) pIe che. (arthAt anubhava kare che) arthAt samyagdarzananI prApti mATe sarve lokoe naya ane pakSano Agraha choDavA yogya che. AvI samasyAonI vacce jo koI mumukSu jIva AvA khoTA arthaghaTana karavAvALAmAM phasAI gayo to tenuM saMpUrNa jIvana naSTa thaI jAya che ane teno anaMta kALa aMdhakAramaya thaI zake che. AvI viTaMbaNA che A huDAavasarpiNI paMcama kALanI, eTale ja ame kahyuM che ke "satya dharmanI prApti prAya: jJAnInI pAsethI ja saMbhava che'. kema ke jJAnIne mata, paMtha, saMpradAyano pakSa, Agraha, kadAgraha, haThAgraha, dUrAgraha nathI hoto ane A ja kAraNe jJAnI Agama ane zAstronuM yathArtha arthaghaTana karI zake che. jJAnI ja satya dharmanA vaidya athavA DaoNkTara che ke jeo ApanA AdhyAtmika stara pramANe ApanA mATe upayukta sAdhanA batAvI zake che. anyathA pote potAnI rIte karelI sAdhanA svacchaMda kahevAya che, tethI paNa ema kahyuM che ke satya dharmanI prApti prAyaH jJAnI pAsethI ja saMbhava che. satya dharmanI prApti mATe satya dharmanI sAthe vairAgya paNa Avazyaka che. have AgaLa ame vairAgyanuM svarUpa samajAvyuM che. prazna : vairAgya eTale zuM? uttara : vairAgya eTale saMsArathI daSTi haTI javI, saMsAra asAra lAgavo. vairAgya be prakArano hoya che - eka du:khagarbhita ane bIje jJAnagarbhita. du:khagarbhita vairAgya sAMsArika duHkhothI trAsI jaIne, bImArIne kAraNe, koI Adhi-vyAdhi ke upAdhine kAraNe, koInI sAthe mohabhaMga ke premabhaMganA kAraNe athavA svajananA maraNa prasaMge Ave. A vairAgya nakArAtmaka hoya che. AnI pAchaLa saMsAramAMthI mAneluM sukha na maLavuM e kAraNa hoya che. AvA du:khagarbhita vairAgyathI prerita thaIne je dharma kare che, teone ghaNuM karIne sAMsArika sukhanI prAptino ja Azaya hoya che. tethI teo dharmanuM uttama phaLa evuM samyagdarzana ane mokSathI vaMcita ja rahIne ekendriyamAM cAlyA jAya che, jemAM teo anaMta kALa sudhI rahI zake che. ane bhagavAne ekendriyamAMthI nIkaLavuM e ciMtAmaNiratnanI prAptithI paNa adhika durlabha kahyuM che. paraMtu jo A duHkhagarbhita vairAgya kALAMtaramAM jJAnagarbhita vairAgyamAM pheravAI jAya to tevA duHkhagarbhita vairAgyane paNa sAro kahI zakAya che. jJAnagarbhita vairAgya saMsAra ane sAMsArika sukhonA satya svarUpane samajavAnA kAraNe Ave che, tene nirveda paNa kahevAya che. jJAnagarbhita vairAgyamAM ekamAtra lakSya AtmaprAptinuM ja hoya che, tene saMvega paNa kahevAya che. tethI jJAnagarbhita vairAgya ja mokSamArga mATe kAryakArI che, ucita che, sarAhanIya che. tAtparya e che ke tamAma mumukSu jIvoe A jJAnagarbhita vairAgyanI prApti arthe ja puruSArtha karavo yogya che. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana mATenI yogyatA 101 rAganA paNa be prakAra che - eka aprazasta rAga ane bIjo prazasta rAga. paraMtu jJAnagarbhita vairAgyavALA jIvanA abhiprAyamAM prAyaH banneno abhAva hoya che kAraNa ke temanuM eka mAtralakSya AtmaprAptinuM ja hoya che. paraMtu vyavahAramAM teo bahutAza dharmakriyAo karatA hoya che, kema ke teo nathI IcchatA ke temane joIne bIjA bALajIvo kriyArahita thaI jAya. aprazasta rAga eTale pAMca IndriyonA viSayo pratye AkarSaNa. jema ke manapasaMda sparza, rasa, ghANa, cakSu ane zrota indriyonA viSayomAM ja mana lAgeluM rahevuM ane temAMthI je paNa viSaya prApta thAya temAM DUbeluM rahevuM, A ja abhiprAya rahe che. ApaNe saMsAramAM aneka jIvone vijAtIyanI (sparzanI) pAchaLa barabAda thatAM joI zakIe chIe. ghaNAM jIvone khAvAnI (rasanI) pAchaLa barabAda thatAM joI zakIe chIe, jema ke abhakSya khAIne maratA athavA bImAra thatAM joI zakIe chIe. aneka jIvone je vastu khAvApIvAnI manAI hoya che, teo te ja vastu lolupatAthI khAI-pIne bImAra paDatA athavA kyAreka maraNane prApta thatAM paNa dekhAya che. ghaNAM jIvo sugaMdhanI pAchaLa potAnuM pUrNa jIvana vItAvatAM jaNAya che. ghaNAM jIvo prakAzanI pAchaLa potAnuM pUrNa jIvana vItAvatAM athavA dIvAthI AkarSita thaIne emAM ja potAne samarpita karatAM dekhAya che. ghaNAM jIvo gIta-saMgIta pAchaLa potAnuM pUrNa jIvana veDaphatAM dekhAya che, AvA jIvo dharmanA nAme paNa potAnI indriyonA viSayo pratyenuM AkarSaNa; bhAvanA ane bhaktinA nAme gIta-saMgItamAM DUbelA rahIne poSe che ane AvI rIte potAnuM jIvana veDaphatAM jaNAya che. anAdithI jIva mukhyatve vijAtIyanA AkarSaNamAM ane viSayakaSAyomAM phsAvavAnA kAraNe ja saMsAramAM rakhaDe che. prazasta rAga deva-guru-zAstra-dharma pratye hoya che. paraMtu tene prazasta tyAre ja kahevAya jyAre te eka mAtra AtmaprAptinA lakSyamAM parivartita thAya, anyathA te paNa bhaviSyamAM aprazastarUpe ja parivartana pAme aprazasta ane prazasta - A banne prakAranA rAga pratye udAsInatAne vairAgya kahevAya che. temAM jJAnagarbhita vairAgya samyagdarzana ane mokSa mATe uttama ane kAryakArI che. arthAt jyAM sudhI bAhya indriyonA viSayo pratye rAga che, tyAM sudhI te jIva bahirAtmA che. tyAM sudhI te jIvanI daSTi aMtaramAM AtmaprApti mATe prayAsarata ja nahIM thAya. tethI jJAnagarbhita vairAgyane jJAnano janaka kahela che. vairAgyane mApavAno mApadaMDa (tharamomITara) che. prazna : mane zuM game che ? uttara : jyAM sudhI sAMsArika vastu ke saMbaMdha ke IcchA ke AkAMkSA che, tyAM sudhI potAnI gati saMsAra taraphanI samajavI. ane tenI nivRtti arthe A IcchA vagerenuM kAraNa ane tenA mULa sudhI jaIne, IcchAonuM nIce mujabanI bAra bhAvanA-anuprekSAnA ciMtavanathI samana karavuM Avazyaka che. arthAt te sAMsArika vastu ke saMbaMdha ke IcchA ke AkAMkSA ke apekSAnI pAchaLanuM kAraNa zodhIne te kAraNanA mULa sudhI javuM Avazyaka che, pachI e kAraNa Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 samyagdarzananI rIta ane tenA mULanuM vizleSaNa nimna bAra bhAvanA/anuprekSA anusAra karIne te kAraNa ane mULano nAza karavo Avazyaka che. tenAthI A sAMsArika vastu ke saMbaMdha ke icchA ke AkAMkSA ke apekSAne naSTa karavI zakya bane che, kema ke tene dabAvavAnI nathI paraMtu mULamAMthI naSTa karavAnI che. A pramANe pratyeka sAMsArika vastu ke saMbaMdha ke IcchA ke AkAMkSA ke apekSAnA mATe karavuM Avazyaka che. tene ja kharA arthamAM sAdhanA kahevAya che, nahIM ke sAMpradAyika kriyAone, ane te ja sAdhanAthI jJAnagarbhita vairAgyanI prApti saMbhava thaI zake che ke jenAthI samyagdarzana yogya bhUmikA prApta thAya che arthAt AdhyAtmika yogyatA prApta thAya che. mokSapAhuDamAM paNa kahyuM che ke, gAthA 66 : anvayArtha :- "jyAM sudhI manuSya IndriyonA viSayomAM mana joDI rAkhe che (arthAt manamAM indriyonA viSayomAM AdarabhAva varte che), tyAM sudhI AtmAne nathI jANato (kAraNa ke enuM lakSya viSaya che, AtmA nahIM, AnA mATe ja ame upara kahyuM che ke mane zuM game che?' te mumukSu jIve jotA rahevuM joIe ane tenAthI potAnI yogyatA cakAsatA rahevI joIe ane je yogyatA na hoya to teno puruSArtha karavo Avazyaka che.) tethI viSayothI virakta yogI-dhyAnI-muni ja AtmAne jANe che." A gAthAmAM AtmaprApti mATenI yogyatA batAvI che. jJAnagarbhita vairAgyanI prApti mATe A jagatanI vyavasthAne yathAtathya (jema che tema) samajIne saMsAramAM sarva jIvone pUrvamAM kahyuM tema maitrI Adi cAra bhAvomAM ja vargIkRta karavA, bIjI rIte nahIM. ane saMsAranA dareka prasaMgamAM bAra bhAvanAnuM yathAyogya ciMtana karavuM joIe, ane saMsAranA dareka prasaMganuM te ja pariprekSyamAM vizleSaNa karavuM Avazyaka che. have AgaLa ame bAra bhAvanAonuM svarUpa saMkSiptamAM samajAvIe chIe. anitya bhAvanA- sarve saMyogo anitya che, gamatA athavA aNagamatA evA te koI ja saMyoga mArI sAthe nitya rahevAvALAM nathI, tethI teno moha athavA du:khano tyAga karavo - temAM huMpaNuM ane mArApaNuM tyAgavuM. AvuM ApaNe vAMcyuM-sAMbhaLyuM hovA chatAM A vAtano vizvAsa na hovAthI ApaNe sau anAdithI te anityo pAchaLa bhAgI rahyA chIe. te ja kAraNe ApaNe sahu anAdithI Aja sudhI saMsAramAM rakhaDI rahyAM chIe. jema ke dhana, saMpatti, patnI, putra, parivAra vagere mATe ApaNe, ApaNA anaMta jIvana pUrNarUpathI nyochAvara karI dIdhela che. have A jIvanamAM mAre A sauno moha jJAnagarbhita vairAgyanI prApti karIne choDavuM che, ane mAtra mArA kartavyanuM yaMtravat nirvahana karIne bAkInA sarva saMsAdhana (samaya, dhana-saMpatti, buddhimattA, cAturya vagere) ekamAtra AtmaprAptimAM ja lagAvavA yogya che, kema ke eka mAtra AtmA ja nitya che ane anaMta avyAbAdha sukhanI khANa che. A bhAvane jIvanamAM dareka samaye jIvaMta rAkhavAno che, tenAthI ApaNA saMsArano aMta thaI zake che anyathA nahIM. ApaNe ApaNA jIvanakALamAM keTalAya jIvone mRtyuthI nAza pAmatAM joIe chIe, keTalAya Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana mATenI yogyatA 103 zarIrone rogagrasta thatAM joIe chIe, keTalAya parivArone vikherAtAM joIe chIe, keTalAya dhanavAnone raMka thatAM paNa joIe chIe; chatAM ApaNe evI rIte jIvIe chIe ke jANe ApaNe maravAnA ja nathI ane ApaNe potAne rUpathI, dhana-vaibhavathI, parivArathI moTA mAnIne mAnakaSAya poSatA rahIe chIe. ApaNane khabara nathI ke ApaNuM AyuSya kyAre pUruM thaI jaze, ApaNane khabara nathI ke ApaNane bImArI kyAre AvI jaze, ApaNane khabara nathI ke ApaNuM rUpa kyAre samApta thai jaze. e paNa khabara nathI ke kyAre koI ApaNuM hADakuM tUTI jaze, e paNa khabara nathI ke ApaNo kyAre akasmAta thaI jaze, e paNa khabara nathI ke ApaNA parivArano prema kyAre duzmanAvaTamAM pheravAI jaze, e paNa khabara nathI ke kyAre khuzI duHkhamAM palaTAI jaze; chatAM paNa A badhI vastuo upara ahaMkAra-gumAna karIne ApaNe ApaNuM parama ahita karIe chIe. adhikatama jIvo yauvana avasthAne viSaya ane kaSAyonI pAchaLa barabAda karatAM jaNAya che, prauDhAvasthA sAMsArika kAryomAM potAnI kuzaLatA pramANita (sAbita) karavAmAM kharcatA jaNAya che, ghaNAM loko potAnI prauDhAvasthA samAjamAM nAma karavA pAchaLa gumAvatAM jaNAya che; A rIte aneka jIvo anaMtakALa pachI maLelo dharma prApta karavAno avasara gumAvatA jaNAya che, ane A badhA pAchaLa bhAgatA bhAgatA buDhApo kyAre ApaNA bAraNe dastaka deto AvI jaze te paNa teone khabara nahIM paDe. buDhApAmAM paNa AvA jIvo ArtadhyAna ane raudradhyAna karatA jaNAya che, kAraNa ke buDhApAmAM paNa mAtra zarIra ja vRddha thayuM che; mana to sadA javAna ja rahe che arthAt mana buDhApAmAM paNa viSaya-kaSAyo pAchaLa ja bhAgatuM rahe che. buDhApAmAM paNa tamAma icchAo jIvita rahe che - jemanI tema ja rahe che, manamAMthI kAmabhAva haTato nathI. AvI rIte ApaNe anAdithI A saMsAramAM rakhaDIe chIe, have kyAM sudhI rakhaDavuM che ? saMsAramAM kyAMya paNa zAzvata sukha nathI. ApaNe anaMtI vAra devalokanA sukha bhogavIne AvyA chIe, paraMtu te paNa eka divasa pUrA thai jAya che ane keTalAya jIvo e sukhomAMthI, anaMtI vAra sIdhA ekendriyamAM paNa jatAM rahe che; jyAM du:kha ja duHkha che. aneka vAra rAjA paNa bIjI ja kSaNe ekendriyamAM paNa cAlyA jAya che ane Ama paNa dareka sAMsArika sukhono aMta nizcita ja che, to pachI evA sukha pAchaLa pAgala banavuM - mamatva karavuM kyAMnI samajadArI che ? A badhuM bhAvabhAsana na hovAnA kAraNe ja anAdithI evA jIvo saMsAramAM rakhaDe che. tethI e nakkI thAya che ke A pUrNa jIvana ekamAtra AtmaprAptinI pAchaLa kharca karavA yogya che, arthAt tvarAe samyagdarzana prApta karIne thoDA samayamAM ja amara banI javuM che - siddhatva pAmI javuM che. ema paNa upara kahelA sukha (sukhAbhAsa) paNa puNyathI ja prApta thAya che, mAtra puruSArthathI nahIM. tethI jo ApanA puNya pracura haze to alpa puruSArthathI paNa te potAnI meLe ja prApta thavAnuM che, to pachI enI pAchaLa bhAgavAnI zuM jarUra che ? tadna jarUra nathI arthAt AtmaprApti arthe karelA puruSArthathI, na mAgavA chatAM paNa jyAM sudhI mokSa nathI maLato tyAM sudhI sAMsArika sukha maphatamAM maLatA rahe che. tethI vadhumAM vadhu Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 samyagdarzananI rIta samaya AtmakalyANa mATe ja lagAvavo yogya che ane ochAmAM ocho samaya arthopArjana AdimAM lagAvavo yogya che. A rIte dareka saMsArI jIve anityane choDIne nitya evA zuddhAtmAne ane paraMparAe mokSane pAmavAno che, te ja A bhAvanAnuM phaLa che. azaraNa bhAvanA - mArA pAponA udaya veLAM mane mAtA-pitA, patnI-putra, paiso vagere koI ja zaraNarUpa thaI zake tema nathI. teo mAruM duHkha laI zake tema nathI, tethI teono moha tyAgavo - teomAM mArApaNuM tyAgavuM paraMtu pharaja pUrepUrI bajAvavI. jyAre koI paNa jIvano maraNano samaya hoya che arthAt enuM AyuSya pUrNa thAya che tyAre e jIvane indra, narendra, surendra vagere koI paNa bacAvavA samartha nathI hotA arthAt tyAre te jIvane mATe, mRtyuthI bacavA jagatamAM koI zaraNa nathI rahetuM. arthAt A jagatamAM mRtyu sanmukha jIva azaraNa che, nikAcita karma sanmukha jIva paNa azaraNa che. potAne parAkramI, zaktivAna, dhanavAna, aizvaryavAna, guNavAna vagere samajavAvALAne/mAnavAvALAne paNa ahesAsa thaI jAya che ke maraNa samaye AmAMthI kAMI ja zaraNarUpa thatuM nathI. DaoNkTara, vaidya, vidyA, maMtra, davA vagere paNa mRtyu sanmukha jIvane azaraNa ja che. jo koI sAdhanA karIne, laukika siddhi pAmIne ema samaje ke ame to lAMbuM AyuSya paNa prApta karI lIdhuM che paraMtu potAnA AyuSyanI samApti thavA para, eka divasa temane paNa maravAnuM ja che arthAt laukika siddhi paNa zaraNabhUta nathI banI zakatI. jyAre siMha haraNano zikAra kare che tyAre tenI sAthe bIjA aneka haraNo hovA chatAM, tene koI bacAvI zakatuM nathI arthAt tyAre tene koI zaraNarUpa nathI hotuM; evI ja rIte saMsAramAM jyAre koI jIva mRtyune prApta kare che, tyAre tene koI zaraNarUpa nathI hotuM. svayaM indra, narendra paNa maraNanI sanmukha hoya tyAre temane paNa koI zaraNarUpa nathI thatuM arthAt teo paNa azaraNa ja che. A jagatamAM cAra zaraNa utkRSTa che :- (1) arihaMta bhagavAna (2) siddha bhagavAna (3) sAdhu bhagavaMta ane (4) satya dharma. A cAreya zaraNo mane, mArA zuddhAtmAnuM zaraNuM levAnI ja preraNA Ape che. paMcaparameSThI bhagavaMta, emaNe Apelo dharma ane zuddhAtmA ja sarva jIvone zaraNarUpa che arthAt mRtyune sudhArI zake che ane ajanmA paNa banAvI zake che, bIjuM koI paNa zaraNa nathI; arthAt ApaNane vRddhAvasthAmAM koNa zaraNarUpa thaze, enI paNa ciMtA karavAnI AvazyakatA nathI, kema ke tyAre ApaNA pApa ane puNyane anusAra ApoApa vyavasthA thaI jaze. A ja A bhAvanAnuM phaLa che. vyavahArathI uparokta cAra zaraNabhUta ane nizcayathI ekamAtra zuddhAtmA ja zaraNabhUta che. vyavahArathI jJAnI uparokta cAra zaraNano Adara ane emane namaskAra paNa kare che, jenAthI teo ekamAtra preraNA e ja le che ke mane mAro AtmA ja zaraNarUpa che. arthAt mAre emAM ja sthira thavAnuM che ane saMsArathI mukti pAmavAnI che, paraMtu ajJAnIne AtmAnubhUti na hovAthI tene samyaka nizcaya nathI hoto tethI tene vyavahArathI uparokta cAra ja zaraNabhUta che. mATe jyAM sudhI AtmaprApti nathI thatI tyAM sudhI Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana mATenI yogyatA 105 ekamAtra AtmaprAptinA lakSyathI uparokta cAra zaraNa grahaNa karavAnA che ane pachI ekamAtra zuddhAtmAmAM sthira thavAno ja puruSArtha karavAno che, A ja A bhAvanAnuM phaLa che. saMsAra bhAvanA - saMsAra eTale saMsaraNa-rakhaDapaTTI ane temAM eka samayanAM sukhanI sAme anaMtakALanuM duHkha maLe che; to evo saMsAra kone game? arthAt na ja game, ane te mATe ekamAtra lakSa saMsArathI chUTavAnuM ja rahevuM joIe. saMsAra vadhavAnAM aneka kAraNo che, temAM ekamAtra moTuM kAraNa mithyAtva che ke jenI hAjarIne kAraNe saMsArano kyAreya aMta thaI zakato nathI. A mithyAtvane TakavAmAM madada karavAvALAM aneka kAraNo che; jema ke krodha, mAna, mAyA, lobha, pAMca IndriyonA viSayo vagere. jyAM sudhI mithyAtva che tyAM sudhI jIvano mahattama samaya nigodamAM ja vIte che, kema ke nigodathI nIkaLIne jIva utkRSTa (vadhumAM vadhu) 2000 sAgaropama mATe ja bahAra (trasaparyAyamAM) rahe che, pachI ApoApa (Automatically - By Default) nigodamAM pAcho cAlyo jAya che ke jayAM te anAdikALathI raheto hato ane bhaviSyamAM paNa anaMtakALa tyAM rahI zake che ke jyAM (nigodamAM) duHkha sivAya kAMI nathI hotuM. arthAt te jIva asaMkhyAta pudgala parAvartana kALa sudhI ekendriyamAM rahI zake che ke jyAM duHkha sivAya kAMI nathI hotuM. saMsAramAM lobhathI tRSNAjanya duHkha janme che ane lAbhathI te tRSNAjanya duHkha ane lobha vadhatA jAya che. te lAbha mATe anukULa jIvo pratye rAga thAya che ane pratikULa jIvo pratye dveSa thAya che, sAthe ja lAbha vadhAravA mATe mAyAno paNa sahAro le che. adhika lAbha maLatAM mAna pedA thAya che. AvI rIte jIva anaMtAnubaMdhI kaSAyothI bacI nathI zakato ke jenAthI saMsAranuM cAlaka baLa evo moha vadhu pragADha bane che arthAt mithyAtva vadhu pragADha bane che. A rItathI pUrvenA karmonA phaLasvarUpa saMyogomAM rati-arati karato rahe che, arthAt jIvo udayabhAvano pratikAra karIne athavA te bhAvamAM rAcI-mAcIne navAM karmo bAMdhe che. A saMsAranI vicitratA evI che ke mane jenuM moTuM paNa jovAnuM pasaMda nathI, te ja jIva anya bhavomAM mane patnI, putra, parivAra vagere rUpathI prApta thAya che ke jeone mAre AkhI jiMdagI nabhAvavA paDe che ane A rIte mArI jiMdagI narka jevI banI jAya che. tethI ApaNe vartamAna bhavamAM ja sarva jIvo sAthe maitrIbhAva karI levo Avazyaka che. AvI ja rIte jIva IndriyonA sukha pAchaLa pAgala banIne anaMta duHkha sahana karato Avyo che; kAraNa ke indriya sukha, kyAreya pUrI na thAya tevI indriyonI tRSNAne janma Ape che ane te IndriyonA viSayonI tRSNArUpa pIDA jIvane kyAreya samApta na thavAvALuM tRSNArUpa pIDA ane zArIrika duHkha Ape che. anAdithI AvA viSacakramAM phasAyelo chavo saMsAramAM rakhaDe che. A viSacakrathI bacavuM muzkela jarUra che, paraMtu asaMbhava nathI. dareka jIve potAnA parivAranA dareka sadasya sAthe anAdithI tamAma prakAranA saMbaMdho aneka vakhata karyA che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 samyagdarzananI rIta saMsArano janma vikalparUpe pahelA manamAM thAya che ane pachI tene mUrtarUpa prApta thAya che, tethI saMsArano aMta icchatA jIve sauprathama manamAMthI vikalparUpa saMsArano nAza karavo joIe. te mATe pUrve jaNAvyA anusAra pote potAne prazna karavo joIe ke mane zuM game che ? ane uttaramAM jo sAMsArika icchA ke AkAMkSA hoya, to tenuM bAra bhAvanAothI samana karavuM joIe; A ja rIta che saMsAranA abhAvanI (nAzanI). na evA saMsAramAM rahevuM kone pasaMda haze ke jyAM eka samayanA sukhanI (sukhAbhAsanI) sAme anaMta kALa nigodanuM duHkha sahana karavu paDe ? arthAt koIne paNa A vAta na game, paraMtu A vAtanuM yathArtha bhAvabhAsana na hovAthI ja jIva anAdithI A ja rIte anaMtAnaMta du:kha sahana karato Avyo che, ane jo atyAre paNa samajamAM nahIM Ave to A ja rIte anaMtAnaMta kALa sudhI anaMtAnaMta duHkha sahana karatA rahevuM paDaze. A vicArIne potA upara ane sarva jIvo prati anaMtAnaMta karuNA AvavI joIe. A rIte potAnA upara karuNA karIne arthAt svadayA karIne tvarAe potAnuM AtmakalyANa karI levuM joIe, te ja A bhAvanAnuM phaLa che. ekatva bhAvanA - anAdithI huM ekalo ja rakhaDuM chuM, ekalo ja duHkha bhogavuM chuM; maraNa samaye mArI sAthe koI ja AvavAnuM nathI, mAruM kahevAtuM evuM zarIra paNa nahi, to mAre zakya hoya teTaluM potAmAM ja (AtmAmAM ja) rahevAno prayatna karavo. ApaNe eka mAtra zuddhAtmAmAM ja ekatva karavAnuM che, te ja vAta samayasAramAM karI che. samayasAra gAthA 3 : anvayArtha :- '"ekatvanizcayane prApta je samaya che (arthAt jeNe zuddhAtmAmAM 'huMpaNuM' karIne samyagdarzana prApta karyuM che evo AtmA) A lokamAM suMdara che (arthAt evo jIva bhale svargamAM hoya ke narkamAM hoya, arthAt du:khamAM hoya ke sukhamAM hoya, paraMtu te suMdara arthAt svamAM sthita che). tethI ekatvamAM bIjAnA sAthe baMdhanI kathA (arthAt baMdharUpa vibhAvomAM 'huMpaNuM' karatA je mithyAtvano udaya thAya che tethI) visaMvAda - virodha karanArI (arthAt saMsAramAM anaMta duHkharUpa phaLane ApavAvALI) che.'' ane bIjuM, jo Atmadravya anya karma-nokarmarUpa pudgala dravyanI sAthe baMdhAIne rahe che, temAM visaMvAda che arthAt duHkha che. jyAre te ja Atmadravya te pudgaladravyanI sAthenA saMbaMdhathI mukta thAya che, tyAre te suMdara che arthAt avyAbAdha sukhI che. AgaLa samayasAra gAthA 7 mAM kahyuM che ke, anvayArtha :-''jJAnIne cAritra, darzana, jJAna - e traNa bhAva vyavahArathI kahevAmAM Ave che (arthAt jJAnIne ekamAtra abhedabhAvarUpa 'zuddhAtmAmAM'ja 'huMpaNuM' hovAthI je paNa vizeSa bhAva che ane je paNa bhedarUpa bhAva che, te vyavahAra kahevAya che); nizcayathI jJAna paNa nathI, cAritra paNa nathI, ane darzana paNa nathI (arthAt nizcayathI koI bheda zuddhAtmAmAM nathI, te eka Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana mATenI yogyatA 107 abheda sAmAnya bhAvarUpa hovAthI temAM bhedarUpa bhAva ane vizeSa bhAva, A baMne bhAva nathI). jJAnI to eka zuddha jJAyaka ja che." arthAt zuddha nizcayano viSaya mAtra abheda evo zuddhAtmA ja che, te ja ekatva bhAvanA che. gAthA 7 : TIkA :- "kema ke anaMta dharmovALA eka dharmamAM (arthAt bhedathI samajIne abhedarUpa anubhUtimAM) je niSNAta nathI tevA nikaTavartI ziSyajanane, dharmIne oLakhAvanArA keTalAka dharmo vaDe (arthAt bhedo dvArA), upadeza karatA AcArya - jo ke dharma ane dharmano svabhAvathI abheda che to paNa nAmathI bheda upajAvIne (abheda dravyamAM dravya-guNa-paryAya evA bheda utpanna karIne) vyavahAramAtrathI ja evo upadeza che ke jJAnIne darzana che, jJAna che, cAritra che; paraMtu paramArthathI (arthAt hakIkatamAM) jovAmAM Ave to anaMta paryAyone eka dravya pI gayuM hovAthI je eka che......(arthAt je dravya traNe kALe te te paryAyarUpe pariNamatuM hovA chatAM potAnuM dravyapaNuM nathI choDyuM - jema ke mATI piMDa-ghaDArUpe pariNamavA chatAM mATIpaNuM nathI choDatI ane pratyeka paryAyamAM te mATIpaNuM vyApya-vyApaka saMbaMdhathI che, tethI paryAyo anaMta hovA chatAM paNa dravya to eka ja che). eka zuddha zAyaka ja che." AvI ekatva bhAvanA hovA chatAM aneka loko dravya-paryAyane alaga karavAnA cakkaramAM phlAIne anaMta kALa mATe saMsAramAM rakhaDavAno mArga ja prazasta kare che; A vAta teone samajamAM nathI AvatI, te ja amArA mATe sauthI moTo karuNAno viSaya jyAre jIva A saMsAramAM parivAra, saMpradAya ke samAjavizeSano pakSa laIne kAMIka khoTuM kare che, tyAre tenuM phaLa teNe ekalAe ja bhogavavuM paDe che. vastuno dharma eka ja hoya che, te badalAto nathI. arthAt AtmAnA kalyANano eka ja mArga che ane bIjuM, A jagatamAM sarva jIvo mATe niyama ekasarakhA ja hoya che. alaga alaga saMpradAya ApaNe banAvyA che, te samAjavyavasthA mATe to ThIka che, paraMtu te mata-paMthasaMpradAyano Agraha mArA AtmAnA kalyANamAM bAdhaka na ja banavo joIe. AvI che ekatva bhAvanA, jeno viSaya ekamAtra zuddhAtmA ja che. paraMtu saMsArI jIvoe anAdithI zarIrAdika parabhAvamAM ja ekatva karyuM che ane duHkhone AmaMtraNa ApyuM che. jyAre jIva A bhAvanAno marma samajIne ekamAtra zuddhAtmAmAM ja arthAt svabhAvamAM ja ekatva kare che, tyAre te jIvano saMsAra sImita thaI jAya che arthAt te jIvano mokSa najIkamAM ja hoya che. anyatva bhAvanA - huM koNa chuM? te ciMtavavuM arthAt pUrve jaNAvyA anusAra pudgala ane pudgala (karma) Azrita bhAvothI potAne judo bhAvavo ane temAM ja huMpaNuM karavuM, teno ja anubhava karavo, tene ja samyagdarzana kahevAya che. te ja A jIvananuM ekamAtra lakSa ane kartavya hovuM joIe. anAdithI karmanA saMyogavaza paramAM ja huMpaNuM ane mArApaNuM mAnIne jIva duHkha bhogavato Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 samyagdarzananI rIta Avyo che. jevI rIte zarIra, dhana, patnI, putra, parivAra vageremAM anAdithI huM ja "huMpaNuM ane mArApaNuM mAnIne duHkha bhogavato Avyo chuM. have kyAM sudhI AvAM duHkho bhogavatAM rahevuM che ? arthAt kyAM sudhI paramAM ja "huMpaNuM' ane 'mArApaNuM' mAnavAnuM cAlu rAkhIne du:khI thavuM che ? patnI, putra, parivAra vagere mArA mATe anya che. sarva jIva svataMtra che tethI temanI svataMtratAno Adara karIne mAre, mAro koI paNa nirNaya, Agraha, haThAgraha, durAgraha, kadAgraha vagere bIjA para ThokI besADavAno prayAsa na karavo joIe. ApaNe bIjAne premathI samajAvI zakIe, preraNA ApI zakIe, paraMtu Adeza nathI karI zakatA. arthAt vyavahArika kArya mATe ApaNe je dAyitva che, teno nirvAha (amala) karavA mATe paNa koI kaThora nirNaya athavA Adeza Avazyaka hoya tyAre paNa koIne anyAya na thAya teno khyAla rAkhIne ja ApaNuM dAyitva nibhAvavuM joIe. arthAt tamAma jIvonI svataMtratAnA Adara sahita samAja, deza ke dharmanA mATe je paNa niyama Avazyaka hoya te banAvI zakAya che. bIjAo para potAno koI paNa nirNaya, Agraha, haThAgraha, kadAgraha, durAgraha vagere ThokI besADavuM na joIe, nahIM to ApaNane paNa tevuM aneka vAra bhogavavuM paDI zake che; A ja karmano paNa siddhAMta che. Avo mohakarma, je AtmAne potAnA svarUpa-AsvAdananA bhAvane paNa janma nathI levA detA, tene dUra karavAno ekamAtra mArga A bhAvanAne daDha karavAthI maLe che. A bhAvanAthI sarva saMyoga bhAvane tapAsavA ane nakkI karavuM ke huM koNa chuM ? ane mAruM zuM che ? zarIrane choDIne bIjI sarva vastu pragaTamAM paNa ApaNAthI judI dekhAya che, paraMtu anAdithI zarIramAM ja huMpaNuM mAnIne rAkhyuM che. A ja che sauthI moTI bhUla ke jenA kAraNe jIva anAdithI A saMsAramAM rakhaDato rahyo che ane anaMta duHkha bhogavI rahyo che. jo A cakkarathI chUTakAro pAmavo hoya to A bhAvanA sivAya bIjo koI upAya nathI. arthAt A vicAravuM joIe ke jyAre AtmA A zarIrane choDIne jAya che, tyAre zarIra ahIMyA ja rahI jAya che ke jene bALI nAkhavAmAM Ave che. je zarIra ja huM" hota to te paNa AtmA sAthe javuM joItuM hatuM arthAt e nakkI thAya ke zarIra 'nathI. tenAthI AgaLa jyAre ApaNe vicArIe chIe tyAre je sArA-kharAba bhAva thAya che, temAM huMpaNuM thAya che, zuM te sAcuM che ? te sArA-kharAba bhAva thAya to mArAmAM ja che, paraMtu mAruM astitva mAtra eTaluM ja nathI. je mAruM astitva eTaluM ja mAnavAmAM Ave to tenA nAzanI sAthe mAro paNa nAza mAnavAno prasaMga Ubho thaI jaze. paraMtu huM anAdi-anaMta chuM, ajara-amara chuM, te vAtano nizcaya hovAthI; ema nakkI thAya che ke sArA-kharAba bhAva thAya to mArAmAM ja che, paraMtu te mAruM svarUpa nathI. te sArA-kharAba bhAvarUpe huM ja pariNamuM chuM, paraMtu te pariNAma thoDAka samaya mATe ja Take che, te trikALa AtmAmAM nathI TaktA. arthAt mAruM Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana mATenI yogyatA 109 te sArA-kharAba bhAva sAthe darpaNa ane temAM jhaLakavAvALA pratibiMba jevo saMbaMdha che, temAM te jhaLakavAvALA pratibiMbanA nAzathI arIsAno nAza nathI thato. arthAt potAne sarva bhAvarahita te arIsAnI jema svaccha/zuddha anubhAva karavAno che, te ja che A bhAvanAnuM phaLa; jenAthI ApaNe ApaNane duHkhathI mukta karAvI zakIe chIe. azuci bhAvanA - mane, mArAM zarIrane suMdara batAvavAnAM - zaNagAravAnA je bhAve che ane vijAtIyanAM zarIranuM AkarSaNa che ke je zarIranI cAmaDIne haTAvatAM ja mAtra mAMsa, lohI, paruM, maLa, mUtra vagere ja jaNAya che ke je azucirUpa ja che evuM ciMtavI potAnA zarIrano ane vijAtIyanAM zarIrano moha tyajavo, temAM mUMjhAvuM (mohita thavuM) nahi. jIvane anAdithI potAnA ane vijAtIyanA zarIranuM AkarSaNa che ane te ja kAraNe jIvane anAdithI cAra saMjJA paNa che - te AhAra, maithuna, parigraha ane bhaya. AnI ja pAchaLa bhAgIne jIva anaMtAnaMta vAra barbAda thayo che, anaMtAnaMta duHkho bhogavyAM che ane atyAre paNa enI pAchaLa bhAgavAnA kAraNe ja duHkhI thaI rahyo che. jIvane zarIranA AkarSaNathI mukta karAvavA arthe A bhAvanAnuM ciMtana Avazyaka che. AtmA mATe sarva padArtha azuci ja che, kema ke anAdithI paramAM ja "huMpaNuM ane mArApaNuM mAnIne jIva duHkha bhogavato Avyo che. arthAt AtmAne zuddhAtmA choDIne sarva saMyogI bhAva azuci ja che, kAraNa ke te sarva bhAva AtmAnI mukti mATe bAdhAkAraka che. tethI ekamAtra zuddhAtmAmAM ja huMpaNuM karavA jevuM che, A ja zauca dharma che; A ja parama dharma che, A ja siddhapada prAptino upAya che ane A ja anaMta duHkhothI chUTakAro meLavavAno upAya che. A ja azuci bhAvanAnuM phaLa che. Asava bhAvanA - puNya ane pApa, e banne mArA (AtmA) mATe Asrava che; tethI viveke karI prathama pApono tyAga karavo ane ekamAtra AtmaprAptinA lakSe zubha bhAvamAM rahevuM kartavya che. jIva anAdithI mithyAtvayukta rAga-dveSa karIne karmono Asava karato Avyo che, pachI te anaMta kALa sudhI te karmonA cakkaramAM 84 lAkha yoniyomAM bhaTakato rahe che ane anaMtAnaMta duHkha bhogave che. sauthI moTo Asava mithyAtva ja che, tethI tvarAe tene dUra karavAno upAya karavo joIe, kAraNa ke eka vAra mithyAtva jAya to AtmAno anubhava thAya che ane pachI te atindriya sukhano pharI pharI anubhava karavAnI lata ApameLe ja lAgI jAya che, je aMtamAM AtmAnI Asava muktinuM kAraNa bane che, te ja A bhAvanAnuM phaLa che. viSaya ane kaSAya paNa AsavanA kAraNe che ane mithyAtva ke je AsavanuM sauthI moTuM kAraNa che tene te, viSaya ane kaSAya, puSTa ja kare che. tethI mumukSu jIve sadaiva viSaya ane kaSAyane maMda karavAno Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 samyagdarzananI rIta ane samyagdarzana mATe kahevAmAM Avela anya yogyatAo karavAno paNa prayAsa karavo joIe. jyAre jIve anAdithI eka eka indriyanA viSayonI pAchaLa bhAgIne paNa anaMtI vAra potAnA prANa gumAvyAM che, to pachI A manuSyabhavamAM jo te pAMceya indriyonA viSayonI pAchaLa bhAgato raheze to tenA zuM hAla thaze ? te potAnA mATe anaMta duHkhone AmaMtraNa devAnuM ja kAma karI rahyo che, kema ke eka eka kaSAya paNa jIvane anaMta du:kha devA sakSama che. jIvanA mATe puNya paNa Asrava che, paraMtu jyAre koI jIva ekamAtra AtmaprApti ane AtmasthiratAnA lakSe zubha bhAvamAM rahe che, tyAre tene puNyAnubaMdhI puNya ane sAtizaya puNyano Asava/ baMdha thAya che. evA puNya mokSamArgamAM bAdhArUpa nathI thatA UlaTA sahAyaka ja thAya che. arthAt jyAM sudhI te jIvano mokSa nathI thato, tyAM sudhI AvA puNyathI te jIvane zAtArUpa/anukULa saMyogo prApta thAya che. saMsArI jIvono vicAra karatA ApaNane jaNAya che ke teo kevI rIte AsravathI baMdhAI rahyAM che, teone joIne mAre e vicAravuM joIe ke meM paNa anaMtI vAra AvI rItanA AsravothI baMdha karyo che ane tenI pazcAtApapUrvaka kSamApanA karavI joIe. have pachI AvA AsavonuM sevana kyAreya nahIM karuM evuM nakkI karavuM joIe. A rIte dareka jANakArIno upayoga mAre mArA (AtmAnA) phAyadA mATe ja karavAno che. AvI rIte Asrava bhAvanAno upayoga karIne ApaNe mukta thavAnuM che, te ja A bhAvanAnuM phaLa che. ja saMvara bhAvanA - sAcA (kAryakArI) saMvaranI zarUAta samyagdarzanathI ja thAya che, tethI tenA lakSe pApono tyAga karI, ekamAtra sAcA saMvaranA lakSe dravyasaMvara pALavo. upara kahyA mujaba jIva anAdithI mithyAtva yukta rAga-dveSa karIne karmono Asrava karato Avyo che, have samyagdarzana prApta karyA pachI jema jema AtmAnubhUtino kALa ane AvRtti vadhatA jAya che, tema tema Asavono adhikAdhika nirodha thaIne adhikAdhika saMvara thato rahe che. arthAt saMvarane mATe sauprathama samyagdarzana prApta karavuM Avazyaka che ane samyagdarzana prApta karavA pUrve kahyA anusAra yogyatA karavAno puruSArtha karavo ati Avazyaka che. yogyatAnI sAthe abhyAsarUpathI ane pApathI bacavA mATe ekamAtra AtmaprApti ane AtmaramaNatAnA lakSyathI dasa prakAranA dharma, potAnI zakti anusAra karavA joIe. tenAthI pApAsava ocho thaze ane saMvarano abhyAsa thaze. jevI rIte uttama kSamAthI krodhakaSAyano saMvara thaze, uttama mArdavathI mAnakaSAyano saMvara thaze, uttama ArjavathI mAyAkaSAyano saMvara thaze, uttama akiMcana/saMtoSathI lobhakaSAyano saMvara thaze, uttama sauca-satya-saMyama-tapa-tyAga-brahmacaryathI hiMsA, jUTha, avirati, viSayo, vagereno saMvara thaze. dareka Asrava mATe mAre bhAvanA bhAvavAnI che ke have mane A Asrava kyAreya na ho arthAt teno upabhoga (sevana) karavAno bhAva kyAreya na ho, A saMskAra daDha karavAthI mArI saMvara Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana mATenI yogyatA 111 bhAvanA sArthaka thAya che. arthAt saMvara ja satya dharmanuM phaLa che, jenAthI jIva karmanA baMdhano nirodha karIne mokSa prApta kare che; A ja saMvara bhAvanAnuM phaLa che. nirjarA bhAvanA- sAcI (kAryakArI) nirjarAnI zarUAta samyagdarzanathI ja thAya che, tethI tenA lakSe pApono tyAga karI, ekamAtra sAcI nirjarAnA lakSe yathAzakti tapa AcaravuM. nirjarA be prakAranI hoya che : (1) akAma nirjarA ane (2) sakAma nirjarA. akAma nirjarA dareka jIvane anAdithI ApoApa thatI rahetI hoya che. sakAma nirjarA samyagdarzana sahita jIvane guNazreNI rUpe hoya che, anyone ghaNo puruSArtha karavA chatAM paNa nirjarA ochI hoya che. tethI sarva dharmI jIvoe sauprathama ekamAtra AtmaprAptinuM ja lakSya rAkhavuM joIe, ane tenA mATe upara kahyA anusAra yogyatA karavAno puruSArtha karavo atyaMta Avazyaka che. yogyatA keLavavA AtmalakSyapUrvaka zAstrane darpaNa samajIne svAdhyAya karavo joIe, jethI mArAmAM zAstra anusAra je paNa khAmI hoya tene dUra karI zakAya. tenAthI ApaNo abhiprAya paNa samyaka thaI zake che, ke jenA vagara AtmajJAna saMbhava ja nathI thatuM. tethI sarva puruSArtha mAtra eka AtmaprApti hetuthI tapa, vrata, bAra bhAvanA, dhanyavAda ! susvAgatama! (Thank you ! Welcome! ) no bhAva, vagerethI svAdhyAyarata rahevA mATe karavAno che. jethI tvarAe Apa nizcaya samyagdarzana prApta karIne sakAma (sAcI) nirjarA karI zako, ke je A bhAvanAnuM phaLa che. lokasvarUpa bhAvanA- prathama lokanuM svarUpa jANavuM, pachI ciMtavavuM ke huM anAdithI A lokamAM sarve pradeze anaMtI vAra janmyo ane maraNa pAmyo; anaMtA duHkho bhogavyAM, have kyAM sudhI A cAlu rAkhavuM che ? arthAt tenA aMta mATe samyagdarzana Avazyaka che, to tenI prAptino upAya karavo. bIjuM lokamAM rahela anaMtA siddha bhagavaMto ane saMkhyAta arihaMta bhagavaMto ane sAdhu bhagavaMtone vaMdanA karavI, ane asaMkhyAta zrAvaka-zrAvikAjIo tathA samyagdaSTi jIvonI anumodanA karavI, pramoda karavo. anAdithI huM A lokamAM janma-maraNa, naraka, tiryaMca ane nigodanAM du:kho sahana karato Avyo chuM, deva ane manuSyabhavamAM paNa meM anAdithI aneka duHkho bhogavyAM che. jyAM sudhI mithyAtva hayAta che, jIvane bhavabhramaNa karavA ja paDaze ane du:kho bhogavavAM ja paDaze. A rIte lokasvarUpa bhAvanAno vicAra karIne dareka jIve potAno pUrNa puruSArtha AtmaprApti mATe ja lagAvavo te ja A bhAvanAno uddezya (Azaya) te che. lokanA svarUpanuM ciMtana karavuM ane emAM sthita anaMtAnaMta jIvonA bhAvonuM, siddhonuM, arahaMtonuM, muni bhagavaMtonuM, zrAvaka-zrAvikAonuM, samyagdaSTionuM, jIvonA prakAranuM, jIvonAM du:khonuM, duHkhothI mukti prApta karavAnA mArganuM, naraka-nigodanA svarUpanuM, cha dravyanuM, dravya-guNa-paryAyanuM, pudgalarUpI zarIra Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 samyagdarzananI rIta vagerenuM ciMtana karavuM te paNa lokasvarUpa bhAvanAno uddezya che, ke jenAthI jIvane muktino mArga AsAnIthI maLI zake ane te karmothI mukta thaIne sAdi-anaMta kALa sudhI anaMtAnaMta sukhano upabhoga karI zake. te ja A bhAvanAnuM phaLa che. loka, kALagaNatarI vagerenI jANakArI levI kema Avazyaka che ? ema loko prazna pUche che. teno uttara e che ke, tenI jANakArIthI khabara paDe che ke loka keTalo moTo che ane ApaNe anAdithI A lokanA dareka pradeza para anaMtI vAra kevAM kevAM janma-maraNa karI cUkyA chIe, kevAM kevAM du:kho sahana karyAM che ane bhaviSyamAM kyAM sudhI AvAM janma-maraNa karavAM che ? duHkha sahana karavA che ? vagere. tethI samajAya che ke eka AtmajJAna nahIM hovAthI jIva keTalo du:khI thAya che ane AgaLa keTalo du;khI thaI zake che, tenAthI jIva jAgRta thaI zake che ane pramAdathI bacIne potAnuM AtmakalyANa karI zake che; A phaLa che lokasvarUpa bhAvanAnuM. paraMtu koI paNa sAdhanane ApaNe sAdhya banAvI laIe tyAre ApaNI pragati aTakI jAya che, te eka moTuM bhayasthAna che. tethI koI paNa sAdhanano ucita (yogya) upayoga karIne AgaLa vadhavAnuM hoya che, nahIM ke tyAM (temAM) ja rokAI javuM arthAt te sAdhanathI lagAva nathI banAvavAno, paraMtu ApaNuM sAdhya evA mokSane mATe te sAdhanano (karaNAnuyogano) upayoga karIne AgaLa vadhavAnuM che; A prakAre lokabhAvanAno sahAro laIne ApaNe potAnI saMsArathI mukti pAkkI karavAnI che, te ja A bhAvanAnuM phaLa che. bodhi durlabha bhAvanA - bodhi eTale samyagdarzana, anAdithI ApaNI rakhaDapaTTInuM jo koI kAraNa hoya to te che samyagdarzanano abhAva; tethI samajAya che ke samyagdarzana keTaluM durlabha che, koIka AcArya bhagavaMte to kahyuM che ke, vartamAna kALamAM samyagdaSTi, AMgaLInA veDhe gaNI zakAya eTalAM ja hoya che. bodhi eTale samyagdarzana, te kevI rIte pAmavuM ? arthAt kayA viSayanA ciMtanathI ane anubhavathI samyagdarzana pAmI zakAya che, ane tenA mATe kaI yogyatA hovI Avazyaka che, vagere mATe ja A pustaka lakhavAmAM AvI rahyuM che; arthAt A bhAvanAnuM mahattva apUrva che evuM samajIne tvarAe samyagdarzana prApta karIe te ja A bhAvanAnuM phaLa che. ApaNe anaMtI vAra vrata-niyama-yama-pratyAkhyAna grahaNa karyA ema bhagavAne kahela che, chatAM paNa atyAra sudhI ApaNe saMsArathI mukti nathI pAmI zakyA, / prazna thAya ke evuM kema thayuM ? eno uttara eka ja che ke ApaNe je paNa vrata-niyama-yama-pratyAkhyAna grahaNa karyA te saMsArathI mukti pAmavA mATe na karyA athavA to kahevA mATe to saMsArathI mukti mATe ja vrata-niyama-yama-pratyAkhyAna grahaNa karyA; paraMtu aMtaramAM saMsAranI ruci samApta na thaI. eTale bhava rogarUpa na lAgyo ke jethI sAco vairAgya paNa na thayo ane samyagdarzana paNa na thayuM. arthAt bodhi eTale samyagdarzana mATe sAco vairAgya, kaSAyonI maMdatA ane icchAono nAza Avazyaka che ke jenAthI manamAM vaselo saMsAra baLI jAya ane tyAre ja ApaNI Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana mATenI yogyatA 113 bahirmukhatA samApta thaIne aMtarmukhatA pragaTa thAya che ke jenAthI ApaNI samyagdarzana mATenI yogyatA pragaTe che. AvI yogyatA pragaTa karI ApaNe tvarAe mokSanI prApti karIe, te ja A bhAvanAnuM phaLa che. dharmasvarUpa bhAvanA - vartamAna kALamAM dharmasvarUpamAM ghaNI vikRtio pravezI cUkela hovAthI, satya dharmanI zodha ane tenuM ja ciMtana karavuM; sarva puruSArtha tene pAmavAmAM lagAvavo. vartamAna kALamAM jinazAsanamAM aneka saMpradAyo thaI gayA che ane te darekamAM paNa bhAgalA paDatAM paDatAM bIjA paNa navA mata-paMtha-saMpradAya paNa banI rahyAM che. prAyaH dareka saMpradAya potAne sAcA/sArAM/ sarvotkRSTa mAne che ane anya saMpradAyonI bhUlo/truTIo jue che athavA to anyone kapoLakalpita ja jaNAve che, AvI rIte anyothI jANe-ajANye dveSa paNa karAve che ke jenAthI ApaNo saMsAra vadhI zake che, duHkha vadhI zake che. tethI prazna thAya ke, AvA paMcama kALamAM eka mumukSu jIve dharmaprApti mATe zuM karavuM joIe? teno uttara Avo che :- sauprathama e mumukSu jIve bhagavAnanI vAta para vizvAsa karIne potAnA kArobAramAMthI (vyavasAyamAMthI) samaya kADhavo joIe, kAraNa ke dhana puNyathI Ave che, nahIM ke kArobAramAM vadhu samaya ApavAthI. AvI rIte teNe samaya kADhIne potAnA saMpradAyanAM zAstro niSpakSa dRSTithI avalokavA joIe, pachI teNe anya saMpradAyanAM zAstro paNa niSpakSa dRSTithI avalokavA joIe. te avalokanamAM eka ja daSTi rAkhavI joIe ke je sAcuM hoya te mAruM che'. te zAstromAMthI potAnA AtmAno nirNaya ane anubhava karavA mATe kAryakArI (Avazyaka) vAto grahaNa karavAnI ane vivAdita vAto para vadhu lakSya na ApavuM. zAstrone darpaNarUpathI vAMcavuM arthAt zAstronI sArI vAto je mArAmAM na hoya to tvarAe grahaNa karavI ane je ApaNI koI kharAba vAta lakSyamAM Ave to tvarAe kADhavAnI koziza karavI ane je na nIkaLI zake to manamAMthI (abhiprAyamAMthI) te kharAba vAtane avazya kADhI nAkhavI, jethI bhaviSyamAM te ApoApa nIkaLI jaze; A ja che zAstra abhyAsa karavAnI rIta. AvI rIte zAstronI vAtone potAnA jIvanamAM prayogamAM lAvavI ane AgaLa vadhatA javuM, tyAre tene potAnA aMtaramAMthI ja satya/asatyanuM ane yogya/ayogyano bhAsa kALakrame thato raheze ane te khullA manathI AgaLa vadhato raheze; mumukSu mATe koI paNa zAstra achUta na hovA joIe, arthAt koI paNa zAstrano Agraha, haThAgraha, durAgraha na hovo joIe paraMtu satyanI ja khoja ane Agraha hovo joIe; kema ke koI paNa zAstra ke saMpradAyano Agraha hovAthI ApoApa ja anyo pratye dveSa udbhavavo svAbhAvika ja hoya che. ane te dveSa te mumukSune anaMtakALa sudhI saMsAramAM rakhaDAvavA sakSama che kema ke te zrRMkhalArUpa (zreNIrUpa) hoya che tethI AgaLa AvavAvALA aneka bhavo sudhI te mumukSune duHkhI karavA sakSama hoya che. AvI rIte te mumukSu parIkSA karIne AgaLa vadhI zake che. jevI rIte koI paNa zAstra ke saMpradAya ke guru, bIjAo pratye roSa rAkhatA hoya athavA dveSa karatA hoya ke karAvatAM hoya, tyAre ema vicAravuM ke A vAta nizcita che ke satya dharmamAM DhaMSa mATe koI sthAna nathI hotuM, tyAM mAtra karuNA ja hoya che tethI jyAM dveSa hoya tyAM satya dharma na hoI zake e nirNaya thAya che arthAt Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 samyagdarzananI rIta te dharmamAM avazya kAMIka khAmI/guTI avazya che. A prakAre mumukSune ekamAtra nija kalyANanuM ja lakSya hovuM joIe nahIM ke koI mata, paMtha, saMpradAya ke vyaktivizeSanI pAlakhI upADavAnuM ke eno pracAra-prasAravistAra karavAnuM ke jenAthI potAnA saMsArano aMta thaI nahIM zake. mumukSue upara jaNAvela mArga para prayogAtmaka rIte ane khullA manathI AgaLa vadhatA rahevuM joIe ane potAnA vicAra-vANI-vartananuM jhINavaTathI avalokana karatAM rahevuM joIe, temAM zuM badalAva AvI rahyo che te paNa nirIkSaNa karatAM rahevuM joIe. ekamAtra AtmaprAptinA lakSya bAra bhAvanA, cAra bhAvanA, dhanyavAda ! susvAgatama! (Thank you ! Welcome !) no bhAva, vagerethI manamAMthI saMsArane bALI nAkhavAno che ane e avalokana karatAM rahevAnuM che ke zuM potAnI IcchAo ochI thaI ? zuM potAnA rAga-dveSa ochA thayA ? A ja dharmasvarUpa bhAvanAnuM phaLa che. ame A ja prakAre satyanI prApti ane anubhUti pAmyA chIe tethI ja ame IcchIe chIe ke Apa paNa A ja rIte satyanI prApti ane anubhUti karIne samyagdarzananI prApti karo. satya dharmanuM svarUpa zuM che ? arthAt satya dharma kone kahe che, te (samyagdarzana) kevI rIte prApta karI zakAya ane tenA mATe zuM yogyatA hovI joIe, vagere mATe ja A pustaka lakhAI rahyuM che. arthAt A bhAvanAnuM mahattva apUrva che ema samajIne tvarAe satya dharmanuM (samyagdarzananuM) svarUpa samajIne ane eno anubhava karIne samyagdarzana prApta karo, e ja A bhAvanAnuM phaLa che. uparokta yogyatAnA viSayamAM amuka sarvAdhika mahattvapUrNa biMduo saMkSeparUpamAM manana karavAnA mATe atre prastuta karIe chIe. ahIMyA mAtra ApavA mATe ja Avyo chuM, koI paNa zarata ane koI paNa apekSA vagara. J je paNa thAya che te sArA mATe ja thAya che. mAre mArI pharaja pUrNa rUpathI adA karavAnI che, paraMtu bIjAothI evI apekSA nathI rAkhavAnI. mAre pote, potAne badalavAno che A ja ekamAtra dharmanI yogyatA pAmavAno puruSArtha che; bIjAone badalavAno prayatna vyartha che. bIjAone emanA sArA mATe preraNA ApI zakAya che, paraMtu Agraha ke dabANa kyAreya na karAya. 1 vartamAna udayane arthAt saMyogane badalavAno prayAsa na karatAM, teno svIkAra karavAmAM ja samajadArI che, zAMti che. 1 vartamAnano svIkAra karIne, potAno puruSArtha ekamAtra AtmaprAptinA lakSyane prApta karavAmAM lagAvavo. kAraNa ke vartamAna udaya arthAt saMyoga ApaNA hAthanI vAta nathI, paraMtu bhaviSya ApaNA hAthamAM che arthAt ApaNe ApaNA bhaviSyane banAvI zakIe chIe. tethI ApaNe ApaNo puruSArtha Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana mATenI yogyatA 115 pratikriyAmAM (Reaction mAM) lagAvavAne badale potAnuM bhaviSya sudhAravAmAM (Action mAM) ja lagAvavo joIe. T mane tamAma saMyoga karma (puNya/pA5) anusAra ja maLavAnA che ane karma (puNya/pA5) anusAra ja TakavAnA che, to harakha ke zoka zA mATe ? T koI paNa mane duHkha de che, enA mATe doSa mArAM pUrva pApakamano che arthAt mArA pUrvanAM duSkRtyono ja doSa che. te duSkRtyo mATe manamAM mAphI mAgavI. T bIjAne doSita na jevAM, te mAtra nimittarUpa ja che. bIjAone ApaNAM pUrva pApakarmothI choDAvavALAM samajIne upakArI mAnavA ane manamAM dhanyavAda Apavo, jenAthI enA para gusso nahIM Ave (thAya). 1 je koI ApaNAM gharano kacaro sApha karI Ape, to ApaNe ene jarUra upakAra mAnIe chIe. evI ja rIte jyAre koI ApaNA AtmAno kacaro (karma) sApha karI Ape che, tyAre tene paNa upakArI mAnavo Avazyaka che. AvI rIte dhanyavAda! susvAgatama! (Thank you ! Welcome !) karIne AtmAno phAyado karatA rahevAno che. tethI pote jyAM paNa haze tyAM tene koInI mATe phariyAda nahIM rahe. (No complain Zone) S No Complain Zone eTale mAre koI phariyAda nathI karavAnI, kAraNa ke vartamAnamAM mArI sAthe je paNa thaI rahyuM che te mArA bhUtakALanAM karmonuM ja phaLa che. tethI jo mAre koInI paNa sAme phariyAda karavI hoya to huM pote ja chuM, bIjuM koI nahIM; to huM kone ane kema phariyAda karuM ? lokamAM sarva jIva vizenA potAnA bhAvo maitrI, pramoda, karuNA ane madhyastha - A cAra prakAramAM ja vargIkRta karavAM, anyathA te mane baMdhananuM ja kAraNa banaze. ApaNI sauthI moTI khoTa e che ke ApaNe haMmezAM bIjAne ja badalIne potAne anukULa banAvavAmAM lAgelA rahIe chIe, jemAM saphaLatA maLavI atyaMta kaThina (muzkela) che. G potAne badalavA sauthI saraLa hovA chatAM, enA mATe ApaNe kyAreya prayAsa paNa nathI karatA. potAne dharmane anukULa badalavA, A samyagdarzananI yogyatA (pAtratA prApta karavA mATe anivArya che. 3 anAdithI ApaNe jagata upara ApaNo hukama calAvavA ja IryuM che, jagatane potAnI anukULa parivartita karavA ja IryuM che. tamAma mArA pramANe cAle ane huM kahuM ema badalAya A ja IryuM che. paraMtu ApaNe kyAreya potAne bhagavAnanA kahyA (AzA) anusAra pariNamavA nathI vicAryuM. paraMtu ApaNe anAdithI ApaNI mati anusAra ja pariNamyA chIe, A ja svacchaMdatA che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 samyagdarzananI rIta anAdithI ApaNe prazaMsApriya chIe. je koI ApaNI niMdA kare to ApaNane takalIpha thAya che, paraMtu ApaNe e samajavAnuM che ke niMdA-prazaMsA, sukha-du:kha, rati-arati, amIrI-garIbI, vagere badhAM ja saMyoga karmane AdhIna hoya che; ApaNI icchAthI ke anicchAthI temAM koI pharaka paDavAno nathI, paraMtu ApaNe ArtadhyAna ane raudradhyAnanA zikAra avazya banIzuM. anAdithI ApaNane satya dharmanI prApti ati durlabha banI rahela che, jyAre paNa ApaNane satya dharmanI prApti thaI che tyAre paNa ApaNe ene oLakhI zakyA nathI ane je oLakho paNa hoya to ApaNe enA para zraddhAna karI zakyA nathI. anAdithI ApaNe satya dharmanA nAme koI ne koI saMpradAya, pakSa, Agraha ke koI vyakti pratye rAgamAM ja phasAIne rahyA chIe. ene ja satya dharma mAnIne potAno anaMta kALa gumAvyo che ane anaMta duHkho sahana karyA che. satya dharma pAmavA mATe sAcuM e ja mAruM ane sAruM e mAruM A bhAva bhAvavo Avazyaka che. satya dharma pAmavA mATe jIva satyano svIkAra karavA tatpara hovo joIe (Ready to Accept) ane tenA anusAre jIva potAne badalavA mATe paNa tatpara hovo joIe (Ready to Change) , nahIM to te satya dharma pAmI zakato nathI. satya dharma jJAnInA aMtaramAM vase che, tene bahAra zodhavAthI maLavAno nathI. satya dharma jJAnInAM sAMnidhyamAM ja maLaze, kAraNa ke jJAnI ja jIvane AtmAnI oLakha saraLatAthI karAvI zake che. eTale satya dharmane koI bahAranA kriyAkAMDa athavA vrata vageremAM na mAnIne, ene AgaLa kahyA anusAra potAnA aMtaramAM khojavAno che arthAt potAnA aMtaramAM pragaTa karavAno che. je mokSamArga jANe che, te ja tene batAvI zake che. kAraNa ke mokSamArga saMsAramAM DUbelA jIvone mATe ati gahana ane agamya che, paraMtu puruSanA (jJAnInA) mAdhyamathI sulabha che. satya dharmanI yogyatA karavA mATe :- nIti-nyAyapUrvaka arthopArjana, prAptamAM saMtoSa, ochAmAM ocho samaya arthopArjanamAM Apavo, vadhumAM vadhu samaya svAdhyAya-manana-ciMtana vageremAM lagAvavo, sAttvika bhojana, kaMdamULa-anaMtakAyano tyAga, jIvadayAnuM pAlana, rAtribhojanano tyAga, abhakSyano tyAga, zarIranI ochAmAM ochI sajAvaTa, sAduM jIvana, sukhazIlatAno tyAga, vadhu paDatA krodhamAna-mAyA-lobhano tyAga, jUnAM pAponuM prAyazcitta, bAra bhAvanAnuM ciMtana, tamAma jIvo pratye cAra bhAvanA, paMcaparameSThI bhagavaMtonA guNono ahobhAva, tamAma jIvo pratye guNadaSTi, vagere Avazyaka che. satya dharma eTalo sAmarthyavALo che ke enI sAcI zraddhA thavA mAtrathI ja, te jIvamAM ApoApa satya dharmane anukULa badalAva AvavA lAge che. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana mATenI yogyatA 117 potAne satya dharma anukULa badalavAthI, potAnA sattAmAM rahelAM karmo upara aneka prakriyA thavAnI zarUAta thaI jAya che. jema ke, pApaprakRtinuM puNyaprakRtimAM saMkramaNa, puNyanuM udvartana, pApanuM apavartana, vagere; tethI ghaNI vAtomAM zULIno ghA (phAMsInI sajA) soyathI sarI jAya che. 1 AvI rIte phAMsInI sajA soyamAM badalAI jatI hovA chatAM ApaNane tenuM jJAna na hovAthI, loko kyAreka evuM paNa vicAre che ke, juo A dharma jIva hovA chatAM keTalo duHkhI che? paraMtu teone khabara nathI ke, sAco dharmI jIva have halakI gatiomAM javAno ja na hovAthI, e gatine lAyaka pApakarmonuM saMkramaNa thaIne atyAre udayamAM AvyA che, te kAraNe lokone kyAreka lAge che ke, A dharmI jIva hovA chatAM keTalo duHkhI che! AvAM duHkhanA saMyogomAM jIva jo upara kahyA pramANe dhanyavAda ! susvAgatama! (Thank you ! Welcome !) no bhAva lAvavAno puruSArtha kare che, tyAre te jIva du:khamAM paNa sukhI rahI zake che. lokone lAgaze ke A jIva ghaNo duHkhI che, paraMtu te jIva dhanyavAda! susvAgatama! (Thank you ! Welcome !) ane je paNa thAya che te sArA mATe ja thAya che'nA mAdhyamathI samAdhAnI ane samabhAvI banIne zAMta ane prasanna raheto haze. ApaNe anAdithI Aja sudhI anaMtI vAra dIkSA grahaNa karI, anaMtI vAra vrata-tapa vagere karyA, anaMtI vAra dhyAna vagere karyA, anaMtI vAra huM AtmA chuM athavA huM zuddhAtmA chuM athavA aham brahmAsmi athavA tattvamasi vagere jApa karyA ke gokhyuM, paraMtu satyanI prApti arthAt samyagdarzananI prApti na thaI. kAraNa ke jyAM sudhI AtmA yogyatAnI prApti nathI karato tyAM sudhI samyagdarzananI prApti ati durlabha che. arthAt pahelA ApaNe potAnA AtmAne mohanA tAvathI bacAvavAno che, tethI ja bhagavAne kahyuM che ke ghaNI vAra aneka jIvo nava pUrvanA pAThI (abhyAsu) thayA chatAM samyagdarzana pAmI zakyA nathI. te mohanA tAvane mApavA mATe eka mApadaMDa che A prazna : ApaNane zuM game che ? A praznanA uttaramAM jyAM sudhI sAMsArika vastu ke saMbaMdha ke IcchA ke AkAMkSA che tyAM sudhI ApaNe samajavAnuM ke ApaNane mohano bahu teja tAva che ane te tAvano upara kahyA mujaba IlAja karavo Avazyaka che. 7 ApaNe anAdithI Aja sudhI anaMtI vAra dIkSA grahaNa karI, anaMtI vAra vrata-tapa vagere karyA, anaMtI vAra dhyAna vagere karyA, anaMtI vAra huM AtmA chuM athavA huM zuddhAtmA chuM athavA aham brahmAsmi athavA tattvamasi vagere jApa karyA ke gokhyuM, paraMtu satyanI prApti arthAt samyagdarzananI prApti na thaI. kAraNa ke A tamAma haThayoga kahevAya che ane satya dharma upara kahyA mujabanA upacArathI (rAjayogathI-sahayogathI), sahaja ja prApta thAya che, nahIM ke haThayogathI. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 O O samyagdarzananI rIta O ApaNe anAdithI dharmane bahAra ja zodhyo che; paraMtu AtmAno dharma, AtmAthI bahAra kevI rIte hoI zake ? bahArathI ApaNane ekamAtra dizAnirdeza ja maLI zake che, paraMtu te samyaka dizAnirdeza prApta karavA mATe ApaNI pAse khulluM dimAga, zAstrono gahana/UMDo abhyAsa, zAstrothI mAtra potAnA AtmakalyANa mATenI kAryakArI vAto (mane mArA AtmAnA nirNaya ane AtmAnI anubhUti mATe Avazyaka che, e vAto) ja grahaNa karavAno bhAva rAkhavo joIe paraMtu vivAdAspada vAto grahaNa na karavI joIe arthAt jeno uttara mAtra kevaLI bhagavAna ja ApI zakatA hoya tevI vivAdAspada vAto grahaNa na karIne, tevI vAto mATe madhyasthabhAva bhAvavo ane jevuM kevaLI bhagavAne je joyuM haze tevuM mane mAnya che evo bhAva rAkhavo. 'sAcuM te mAruM ane sAruM te mAruM' evo bhAva, satyane svIkAravAnI tatparatA (Ready to Accept), enA anusAra jIvanI potAne badalavAnI tatparatA (Ready to Change), vagere hovuM parama Avazyaka che. jemaNe AtmAno anubhava karyo che evA satpuruSano yoga ane temanA pratye ApaNo sarvabhAva samarpaNabhAva Avazyaka che. kAraNa ke emanA pratye ApaNA sarvabhAva samarpaNabhAvathI, emano Apelo upadeza ApaNA jIvanamAM tvarAthI pariName che, arthAt ApaNA jIvanamAM dharmane anukULa badalAva tvarAthI Ave che. mArI sAthe kyAreya anyAya thato ja nathI arthAt mArI sAthe je paNa bane che te, nizcayathI mArA karmanuM ja phaLa che. to pachI anyAyanI vAta ja nathI rahetI; UlaTAnuM mArI sAthe je paNa thAya che, te ja mArA mATe nyAyasaMgata che. paraMtu A tarkathI mane bIjAnI sAthe anyAya karavAno paravAno nathI maLato, A samajavuM atyaMta Avazyaka che. 7 AtmaprAptinA lakSya sAthe upara kahyA pramANe vairAgya ane upazama karavo atyaMta Avazyaka che. O satpuruSa, satsaMga ane satzAstranuM adhyayana vagere satya dharma pAmavA mATe mArgadarzanuM kAma kare che. sarve saMyoga anitya che, koI paNa saMyoga nitya ApaNI sAthe rahevAvALo nathI. tethI saMyogamAM 'huMpaNuM' ane 'mArApaNuM' tyAgavuM atyaMta Avazyaka che. O vairAgya eTale mArA manamAM vaselA saMsArano nAza karavo arthAt bahArano saMsAra ApaNane eTalo naDatararUpa nathI thato jeTalo naDatararUpa ApaNane ApaNA manano saMsAra thAya che. tethI pahelAM ApaNe ApaNAM manamAM rahelA saMsArano nAza bAra bhAvanAthI (anuprekSAthI) karavAno che, pachI bahAranA saMsArano nAza kramazaH avazya thaze. O manamAM vaselA saMsAranuM kAraNa darzanamohanIya karma che ane bahAranA saMsAranuM kAraNa cAritramohanIya karma che. pahelAM darzanamohanIya karma jAya che, tyAre samyagdarzana (cothuM guNasthAna) prApta thAya che; ane Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana mATenI yogyatA 119 pachI cAritramohanIya karma kramazaH jAya che, tyAre paMcamAdi guNasthAna prApta thAya che. arthAt bahAranA saMsArano nAza kramaza: thAya che. 3 saMsAranA sarva saMbaMdho svArtha AdhArita hovAthI ane te kSaNika paNa hovAthI, emAM Asakti karavA jevI nathI, paraMtu ApaNe je paNa kartavya hoya te pUrI niSThAthI nibhAvavuM, emAM kAMI paNa kacAza nathI rAkhavAnI. zarIra azuciothI bhareluM che, ene keTalI paNa vAra snAna karAvavA chatAM tvarAthI azuddha thAya che. ane zarIramAM karoDo rogo bharelA che, te kyAre udayamAM AvI jaze te paNa khabara nathI. dhoyelAM kapaDAMne eka vAra paNa zarIra para dhAraNa karatAM ja, kapaDAM azuddhiyukta thaI jAya che. AvA zarIrano moha karavA jevo nathI. saMsAra Adhi-vyAdhi-upAdhithI bharelo che. saMsAramAM kyAMya paNa sukha na hovA chatAM sukha bhAse che, te sukhAbhAsa mAtra che ane te kSaNika paNa che; paraMtu te sAcuM sukha nathI. jyAM sudhI mohamaMda nathI thato tyAM sudhI A vAta samajamAM nathI AvatI, tethI jene saMsAramAM sukha bhAse che teNe upara kahyA mujabanA upAyothI mohamaMda karavo ati Avazyaka che. manuSyabhava ati durlabha che, temAM paNa pUrNa indriyo, lAMbuM AyuSya, AryakSetra, uttama kuLa, satya dharma, zraddhA, vagere eka ekzI ati durlabha che. tene pAmyA pachI je teno ApaNe ucita upayoga na karI zakIe, to paNa aMtatogatvA (paraMparAe) ekendriyamAM javAthI koI bacAvI nahIM zake. pachI ekendriyamAMthI nIkaLavuM ciMtAmaNiratnanI prAptithI paNa adhika durlabha batAvavAmAM AvyuM che. Daily Progress eTale ke roja pragati: je ApaNe dararoja AMtarika-AdhyAtmika pragati karI na zakIe to ApaNuM AdhyAtmika patana nizcita ja che. kema ke ApaNA bhAva sthira nathI rahetA, jo te vRddhigata (caDatAM) na thAya to avazya UtaratA (paDatAM) thaze. 1 jIvanA anaMta saMsAramAM DUbavAnA prAyaH nimna sthAna che : viSaya-kaSAya, AraMbha-samAraMbha, ahammama (huM-mAruM), tRtvapaNuM, nimittAdhInatA, IrSA-niMdA-daMbha vagere, zarIra-dhana-kAmabhoga vagere, ArtadhyAna-raudradhyAna, prAptamAM Asakti - aprAptanI jhaMkhanA, tattvano viparIta nirNaya, vagere; tethI A badhAthI bacavAno puruSArtha karavo Avazyaka che. jIvanI pAse anaMtakALa rahevAnI mAtra be ja jagyA che - eka, nigoda ane bIjuM, siddhatva. arthAt dareka jIva pAse be ja vikalpa che - jo te samyagdarzana prApta karIne siddhatvanuM ArakSaNa nathI karAvI leto niyamathI te bIjA vikalparUpe kALakrame nigoda prApta kare che. nigoda By Default arthAt vagara koI prayatna ApoApa maLe che, paraMtu siddhatvanI prApti mATe pUrve jaNAvela prayatno arthAt Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 samyagdarzananI rIta ] AtmAno puruSArtha karavo Avazyaka che, have nakkI ApaNe karavAnuM che ke ApaNe zuM joIe che ? A manuSyabhavanI dareka paLa (samaya) atyaMta amUlya (ati kiMmatI) che kAraNa ke eka samaya vItI gayA pachI pharIthI, game teTalI kiMmata cUkavavA chatAM te prApta thato nathI. arthAt ApaNe dareka samayano upayoga vivekapUrNa DhaMgathI karavAno che ane eka paNa samaya vyartha (nakAmo) gumAvavAno nathI. huM deharUpa nathI paraMtu dehadevaLamAM birAjamAna evo bhagavAna AtmA chuM. huM ja pAMceya indriyonA mAdhyamathI jANavA-jovAvALo ekamAtra jJAyaka chuM. tethI jyAM sudhI huM hAjara chuM tyAM sudhI ja A indriyo jANe-dekhe che, jevo huM A zarIramAMthI nIkaLI gayo (arthAt mRtyu pachI) A indriyo nakAmI thaI jAya che arthAt AtmA vagara indriyo kAMI paNa jANI-dekhI nathI zakatI. vastutaH AtmA ja jANe-dekhe che nahIM ke indriyo, eTale ja AtmAne jJAyaka saMjJA prApta thai che arthAt jJAyaka nAma paDayuM che. ja huM (AtmA) sat-cit-AnaMdasvarUpa chuM. sat eTale astittva, arthAt mAruM astitva trikALa che. cit eTale jANavuM-jovuM, arthAt mAruM kArya trikALa jANavA jovAnu che, AnaMda arthAt anaMta avyAbAdha atindriya sukha, arthAt mAro svabhAva trikALa AnaMdamaya che. AvAM vaibhavavAna hovA chatAM aneka jIvo sukhAbhAsanI pAchaLa pAgala thayelA jaNAya che, sukhAbhAsanI bhIkha mAgatA paNa jaNAya che; A ja atyaMta karuNAjanaka kathA che. sAcuM sukha ene kahevAya ke je svAdhIna hoya, zAzvata hoya, kyAreya tenAthI UbI na javAya, je du:khamizrita na hoya, je du:khapUrvaka na hoya ane du:khajanaka paNa na hoya. AtmA Avo sukhamaya che, bIjA je paNa sukha lAge che ke dekhAya che te badhAM sukhAbhAsa mAtra che. kAraNa ke te kSaNika che, parAdhIna che, duHkhapUrvaka che ane du:khajanaka paNa che. m dharma 24 x 7 no hoya, arthAt covIsa kalAka ane aThavADiyAnA sAteya divasa cAle evo dharma hoya. cAra bhAvanA, bAra bhAvanA, bIjAM yogyatAnA bola ane dhanyavAda ! susvAgatama! (Thank you ! Welcome! ) no bhAva, vagere 24 x 7 sAcavI rAkhavAnA/bhAvavAnA che. kAraNa ke ApaNo karmabaMdha 24 4 7 thato ja rahe che, tethI enAthI bacavA mATeno dharma paNa 24 x 7 thAya tevo hovo joIe; nahIM ke eka vAra prakSAla, pUjA, pravacana, sAmAyika, nityakrama, svAdhyAya, dhyAna ke pratikramaNa vagere karI levAthI ApaNuM kAma patI jAya che. O dara kalAke ke be kalAke potAnA mananAM pariNAma cakAsatAM rahevAnA che, pariNAmane unnata karatA rahevA ane lAgelAM pAponuM prAyazcitta, niMdA, garhA vagere karatAM rahevuM; pharIthI evAM pariNAma na thAya teno khyAla rAkhavo, tenI cIvaTa rAkhavI. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana mATenI yogyatA 121 3 jyAre paNa samaya maLe namaskAra maMtranuM smaraNa karatAM rahevuM ane ApaNe paNa bhagavAna banavAnuM che e vAtanuM smaraNa rAkhavuM/karavuM. 0 niraMtara satsaMga Icchavo, aMtarmukhI rahevuM ane potAnA doSo jotA rahevA ane te doSone kADhI nAkhavAno (Delete karavAno) puruSArtha karatA rahevuM vagere ekamAtra AtmaprAptinA lakSyapUrvaka karavuM Avazyaka che. vidvajano mATe paNa mohano parAbhava karavo mahAduSkara hoya che, kema ke korI (yogyatA vagaranI) vidvattA mohane parAbhUta karavA mATe kAryakArI (sakSama) nathI hotI. mohane parAbhUta karavA mATe jeTalo vairAgya ane upara kahyA pramANenI anya yogyatA Avazyaka che teTalI vidvattAnI AvazyakatA (jarUriyAto nathI, UlaTuM kyAreka vidvattA kaSAyane (krodha-mAna-mAyAlobhane) janma ApavAvALI athavA tene vadhAravAvALI banI jAya che, tethI sadaiva sAvadhAna rahevuM Avazyaka che. 2 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 2 samyagdarzananI rIta 25 zubhaupayoga nirjarAnuM kAraNa nathI paMcAdhyAyI uttarArdhanI gAthA : gAthA 76ra : anvayArtha:- "buddhinI maMdatAthI AvI paNa AzaMkA na karavI ke zubhopayoga, eka dezathI paNa nirjarAnuM kAraNa thAya che; kAraNa ke zubha upayoga, azubhane lAvanAra hovAthI (arthAt jeo zubha upayogamAM dharma samaje che ane zubha upayogathI paNa nirjarA mAne che evo eka varga jaina samAjamAM che, teone atre samAvela che ke svAtmAnubhUtirUpa nizcaya samyagdarzana vinAno zubha upayoga niyamathI AtmAmAM alpa zubhanI sAthe sAthe mohanIyAdi ghAtI karmono Asrava paNa karAve che ane te mohanIyAdi ghAtI karmo niyamathI jIvane duHkhanA karanArA che, arthAt azubhane lAvanArA che arthAt zubha upayoga jIvane saMsArathI mukta karAvato nathI ema samajAvavuM che. paraMtu atre zubha upayogano niSedha na samajavo, nahi to loko svacchede azubha ja Acaraze; atre uddeza zubha choDAvI, azubhamAM laI javAno nathI, paraMtu nirjarA mAtra zuddha upayogathI ja thAya che tema jaNAvavuM che ane tethI jaNAvela che ke zubha upayoga) te nirjarAno hetu thaI zakato nathI tathA na to te zubha paNa kahI zakAya che." eTalA mATe zubha upayogathI nirjarA na samajavI ane A gAthAthI zubhano niSedha paNa na samajavo arthAt zubha upayoga te zuddha upayoganuM (nirjarAnuM) kAraNa nathI, paraMtu te zubha upayoga zubha bhAvonuM (arthAt vItarAga deva-guru-zAstranA saMyoganuM) kAraNa avazya che tethI ekamAtra AtmAnA lakSe arthAt AtmAnI prAptinA arthe (samyagdarzana mATe) je yogyatApa zubha upayoga che te apekSAe AcaravA yogya che, kAraNa ke jIvane azubha upayogamAM rahevAno upadeza to koI ja zAstra ApatA nathI ane tethI karIne puNya(zubha)ne heya samajIne svacchede koI azubha upayoga rUpe pariNamato hoya, to te potAnA anaMta saMsArane vadhAravAno ja upAya AcarI rahela che, ema samajavuM. atre zubha upayogane nirjarAnuM kAraNa mAnela nathI, kAraNa ke guNazreNI nirjarAnuM ekamAtra kAraNa zuddhopayoga ja che, te apekSAe zubha upayoga (puNya) heya che, paraMtu koI svacchede anyathA samajIne jo Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhopayoga nirjarAnuM kAraNa nathI 123 puNyane heya kahI pAparUpe pariName, to evo to koI paNa AcArya bhagavaMtono upadeza ja nathI ane evI apekSA paNa nathI; ratnakaraMDaka zrAvakAcAra zloka 148mAM paNa jaNAvela che ke, "pApa jIvano zatru che ane dharma jIvano mitra che, ema nizcaya karato thako zrAvaka jo zAstrane jANe che, to te nizcayathI zreSTha jJAtA athavA kalyANano jJAtA thAya che." ane AtmAnuzAsana gAthA 8 mAM paNa jaNAvela che ke, "pApathI duHkha ane dharmathI sukha e vAta laukikamAM paNa jagat prasiddha che ane sarva samaju manuSyo paNa ema ja mAne che. to jeo sukhanA arthI hoya temaNe pApa choDI niraMtara dharma aMgIkAra karavo." tethI niyamathI ekamAtra AtmalakSe zubhamAM ja rahevuM yogya che evo amAro abhiprAya che; jema ke Ibdopadeza gAthA 3mAM kahyuM che ke - "vrato dvArA devapada prApta karavuM sAruM che, paNa are avrato dvArA naraka-pada prApta karavuM sAruM nathI. jema chAyA ane tApamAM besI rAha jonArA baMne(puruSo)mAM moTo taphAvata che, tema vrata ane avratanuM AcaraNa karanAra baMne puruSomAM moTo taphAvata che." AgaLa AtmAnuzAsana gAthA 239nI TIkAmAM paNa paMDita zrI ToDaramalajIe jaNAvela che ke, "nizcayadaSTie jotAM eka zuddhopayoga ja upAdeya che. zubhAzubha sarva vikalpo tyAjya che. tathApi tevI tathArUpa dazAsaMpannatA prApta na thAya tyAM sudhI te ja dazAnI (zuddhopayogarUpa dazAnI) prAptinA lakSapUrvaka prazasta yoga (zubha upayoga rU5) pravRtti upAdeya che. arthAt zubha vacana, zubha aMtaHkaraNa ane zubha kAyAparisthiti AdaraNIya che - prazaMsanIya che. paraMtu mokSamArgano sAkSAt kAraNa nathI to paNa zuddhopayoga pratye vRttino pravAha koI aMze lakSita thayo che, tevA lakSavAna jIvane paraMparAe kAraNarUpa thAya che." ane AtmAnuzAsana gAthA 240mAM paNa jaNAvela che ke, "prathama azubhopayoga chUTe to tenA abhAvathI pApa ane tanata pratikULa vyAkuLatArUpa duHkha svayaM dUra thAya, ane anukrame zubhanA paNa chUTavAthI puNya, tathA tajInata anukULa vyAkuLatA - jene saMsAra pariNAmI jIvo sukha kahe che, teno paNa abhAva thAya....." mATe koI svacchede azubha upayogarUpe na pariName evo amAro anurodha che, kAraNa ke ema karatAM to ApanA bhavanA paNa ThekANAM nahIM rahe, je vAta atyaMta karuNA upajAve tevI che. - -- Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 samyagdarzananI rIta 26 samyagdarzana vinA dravyacAritra paMcAdhyAyI uttarArdhanI gAthA : gAthA 769 : anvayArtha:- ''tathA je samyagdarzana vinA dravyacAritra tathA zrutajJAna hoya che te na to samyaka jJAna che tathA na samyaka cAritra che, agara che to te jJAna tathA cAritra, mAtra karmabaMdhane ja karavAvALAM che.'' arthAt atre prathama jaNAvyA anusAra koI potAne dravyacAritrathI ja athavA kSayopazama jJAnathI ja, ame mokSamArgamAM ja chIe ema samajatA hoya ane ema samajAvatA hoya, to teone mATe lAla battI samAna A gAthA che. arthAt koIne paNa abhyAsarUpa dravyacAritra levAno koI ja bAdha nathI, paraMtu tenAthI koI potAne kRtakRtya samajatAM hoya athavA samajAvatAM hoya ane potAne chaThThuM athavA sAtamuM guNasthAnaka mAnatAM hoya athavA manAvatAM hoya ane zrAvaka potAne pAMcamA guNasthAnakamAM sthita samajatAM hoya athavA samajAvatAM hoya to teone mATe A gAthA lAla battI samAna arthAt sAvadhAna karavA mATe che. eTale jo koI AvuM na samajatAM, potAne mAtra AtmAlakSe arthAt AtmaprApti arthe abhyAsarUpa cAritra mAnatAM, samajatAM hoya ane tenA arthe ja zrutajJAna ArAdhatA hoya to teo karmabaMdhanA kAraNathI aMze bacI zake che ane pUrve jaNAvyA anusAra potAnuM kalyANa paNa karI zake che. 2 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 27 sva-para viSayano upayoga karavAvALo paNa AtmajJAnI hoya paMcAdhyAyI uttarArdhanI gAthAo gAthA 845 : anvayArtha:- ''te kSayopazamika jJAnanuM vikalpapaNuM (arthAt parapadArthane jANavArUpa upayoga) jJAnacetanAnuM bAdhaka kAraNa thaI zakatuM nathI. (arthAt jo koI ema mAnatAM hoya ke jIva parane jANe che ema mAnatAM mithyAtvI thaI javAya che athavA jIva parane jANe che ema mAnatAM samyagdarzanane bAdha thAya che arthAt samyagdarzana thatuM nathI, to atre samajAve che ke jJAnanuM parane jANavuM te samyagdarzana mATe bAdhaka kAraNa nathI), kAraNa ke je guNano je paryAya thAya che te kathaMcit tarUpa (te guNarUpa) ja thAya che tethI kSayopazamika jJAnano vikalpa jJAnacetanArUpa zuddha jJAnano verI nathI.'' = ja arthAt jyAre jJAna parane jANe che tyAre te jJAnaguNa pote ja te AkAre thato hovA chatAM, te potAnuM svataHsiddha arthAt dhruvarUpa arthAt jJAnapaNuM choDato nathI ane tethI ja te parane jANavArUpa jJAnaguNanuM pariNamana jJAnasAmAnyarUpa jJAnacetanAno (zuddha jJAnano) verI nathI, bAdhaka nathI, ema samajIne Avo Dara hoya to jarUra kADhI nAMkhavo Avazyaka che; A ja vAta AgaLa daDha karAve che. gAthA 858 : anvayArtha :- "jJAnopayoganA svabhAvano mahimA ja koI evo che ke te (jJAnopayoga) pradIpanI mAphaka sva tathA para bannenA AkArano ekasAtha prakAzaka che.'' A gAthAmAM jJAnano sva-para prakAzaka svabhAva darzAvela che ane tene ja jJAnano mahimA paNa jaNAvela che. ja gAthA 860 : anvayArtha :- '"je svAtmopayogI ja che te ja nizcayathI upayukta che evuM nathI (arthAt je mAtra svaupayogI che te ja samyagdaSTi che evuM nathI) tathA je parapadArthopayogI che te ja nizcayathI upayukta che evuM nathI (arthAt je mAtra parane jANe che te ja samyagdaSTi che evuM paNa nathI), paraMtu ubhaya (banne) viSayane viSaya karavAvALo ja (jANavAvALo ja) upayukta arthAt upayoga karavAvALo hoya che evo niyama che, e pramANe kriyAno adhyAhAra karavo joIe.'' arthAt samyakzAna sva-paranA jJAna ane vivekasahita ja hoya che, anyathA nahi. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 samyagdarzananI rIta bhAvArtha:- "mAtra sva viSayano vA mAtra para viSayano ja upayoga karavAvALo koI upayogavALo hoya che evuM nathI, paraMtu sva-para viSayano upayoga karavAvALo paNa AtmajJAnI hoya che." tethI jIva parane jANe che ema mAnatAM mithyAtvI thaI javAya che athavA jIva parane jANe che ema mAnatAM samyagdarzanane bAdha thAya che arthAt samyagdarzana thatuM nathI Avo koI Dara hoya to choDI devo ane UlaTuM jJAna (AtmA) parane jANe che evuM kahevA/mAnavAmAM koI ja bAdha nathI, kAraNa ke te ja jJAnanI oLakhANa che anyathA to te jJAna ja nathI. gAthA 877 anvayArtha :- "rAgAdika bhAvonI sAthe baMdhanI vyAmi che, paNa jJAnanA vikalponI sAthe baMdhanI vyAmi nathI (arthAt AtmA parane jANe to tenAthI koI ja baMdha nathI, mAtra te = AtmA temAM rAgadveSa kare tenAthI ja baMdha thAya che, ane tethI mAtra paranuM jANavuM athavA jaNAvuM temAM tene baMdhanI vyApti nathI arthAt tenAthI koI ja baMdha nathI) arthAt jJAnavikalponI sAthe A baMdhanI avyAti ja che, paraMtu rAgAdikonI sAthe jevI baMdhanI vyAti che tevI jJAnavikalponI sAthe vyAmi nathI." arthAt AtmA kharekhara potAnA jJAnamAM racAtA AkArone ja jANe che, parane jANato nathI (AMkhanI kIkInI jema) evI jJAnanI vyavasthA hovA chatAM, arthAt AtmA para saMbaMdhInA potAnA zeyAkArone ja jANe che, ane tevuM paranuM jANavuM koI ja rIte samyagdarzanamAM bAdhaka nathI tathA tevuM paranuM jANavuM koI ja rIte baMdhanuM kAraNa paNa nathI; UlaTuM, te apekSAe svamAM javAnI sIDI jarUra che ke je vAta pUrve ame vistArathI samajavela ja che, kAraNa ke sthULathI ja sUkSmamAM javAya arthAt pragaTathI ja apragaTamAM javAya arthAt vyaktathI ja avyaktamAM javAya e ja niyama che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 28 pravacanasAra anusAra samyagdarzanano viSaya gAthA 33 : TIkA :- "jema bhagavAna, yugapa6 pariNamatA samasta caitanyavizeSovALA kevaLajJAna vaDe, anAdinidhana-niSkAraNa-asAdhAraNa-svasaMvedyamAna-caitanyasAmAnya jeno mahimA che tathA cetakasvabhAva vaDe ekapaNuM hovAthI je kevaLa (-ekalo, nirbheLa, zuddha, akhaMDa) che..." Avo che samyagdarzanano viSaya ane te caitanyasAmAnya hovAthI arthAt temAM sarva vizeSabhAvono abhAva hovAthI ja zuddhAtmAne = daSTinA viSayane aliMgagrAhya kahyo che arthAt A ja apekSAe aliMgagrahaNanA bola samajavAM jarUrI che, anyathA nahi arthAt ekAMte nahi, kAraNa ke ekAMta to anaMta parAvartananuM kAraNa thavA sakSama che. gAthA 80: bhAvArtha :- "ahaMta bhagavAna ane potAno AtmA nizcayathI samAna che; vaLI ahaMta bhagavAna moharAgadveSarahita hovAne lIdhe temanuM svarUpa atyaMta spaSTa che, tethI je jIva dravya-guNaparyAyapaNe te (ahaMta bhagavAnanA) svarUpane mana vaDe prathama samajI le, to A je "AtmA' "AtmA evo ekarUpa (kathaMcita sadaza) trikALika pravAha te dravya che, tenuM je ekarUpa rahetuM caitanyarUpa vizeSaNa te guNa che ane te pravAhamAM je kSaNavartI vyatireko te paryAya che ema potAno AtmA paNa dravya-guNa-paryAyapaNe tene mana vaDe khyAlamAM Ave che. e rIte trikALika nija AtmAne mana vaDe khyAlamAM laIne, pachI - jema motIone ane dhoLAzane hAramAM ja aMtargata karIne kevaLa hArane jANavAmAM Ave che tema - AtmaparyAyone ane caitanyaguNane AtmAmAM ja aMtargarbhita karIne (samyagdarzanano viSaya) kevaLa AtmAne jANatAM pariNAmI-pariNAma-pariNatinA bhedano vikalpa nAza pAmato jato hovAthI jIva niSkriya cinmAtra bhAvane (zuddhopayogI pAme che ane tethI moha (-darzanamoha) nirAzraya thayo thako vinAza pAme che. je Ama che, to mohanI senA upara vijaya meLavavAno upAya meM prApta karyo che' - ema kahyuM. arthAt samyagdarzana prApta karyuM. zloka 7:- "jeNe anyadravyathI bhinnatA dvArA (prathama bhedajJAna) AtmAne eka bAju khaseDyo Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 samyagdarzananI rIta che (arthAt paradravyothI alaga darzAvyo che) tathA jeNe samasta vizeSonA samUhane sAmAnyanI aMdara magna karyo che (dvitIya bhedajJAna) (arthAt samasta paryAyone dravyanI aMdara DUbI gayelA darzAvyA che) evo je A, uddhata mohanI lakSmIne (-Rddhine, zobhAne) lUMTI lenAro zuddhanaya (arthAt zuddhopayoga arthAt samyagdarzana = svAtmAnubhUti), teNe utkaTa viveka vaDe tattvane (AtmasvarUpane) vivakta (pragaTa) karyuM che." arthAt samyagdarzana prApta karyuM che. gAthA 240: TIkA:- "je puruSa anekAMtaketana (-anekAMtayukta) AgamajJAnanA baLathI, sakaLa padArthonA joyAkAro sAthe milita thatuM vizada eka jJAna (zeyAkAro arthAt jJAnAkAro ke je jJAnanA ja banela hovAthI te AkArone gauNa karatAM ja jJAna sAmAnyamAtra zuddhAtmA' ke je samyagdarzanano viSaya che te ja prApta thAya che, jeno AkAra che evA AtmAne ('zuddhAtmA'ne) zraddhAMto ane anubhavato thako (arthAt zraddhAno ane anubhavano viSaya eka ja che), AtmAmAM ja nityanizcaLa vRttine Icchato thako,...." ane samyagdarzanaprAptinI vidhi jaNAvela che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 29 niyamasAra anusAra samyagdarzanano viSaya have ApaNe zrI niyamasAra zAstrathI jANIzuM ke samyagdarzanano viSaya zuM che ? ane samyagdaSTi zenuM vedana kare che ? te kayA bhAvomAM rakta hoya che ? vagere ...... zloka 22 :- "sahajajJAnarUpI sAmrAjya jenuM sarvasva che evo zuddha caitanyamaya mArA AtmAne jANIne (arthAt zuddha dravyArthika naye karI potAne zuddhAtmA jANIne), huM A nirvikalpa thAuM." arthAt zuddha caitanyamaya AtmA te ja samyagdarzanano viSaya che, kAraNa ke tene bhAvatA ja jIva nirvikalpa thAya che. zloka 23:- "dazi-zakti-vRttisvarUpa (darzanazAnacAritra rUpe pariNamatuM) evuM je eka ja cetanasAmAnyarUpa (arthAt zuddha dravyArthika nayanA viSayarUpa mAtra sAmAnyajIva-zuddhAtmA-parama pariNAmika bhAva) nija Atmatattva, te mokSecchuone (mokSano) prasiddha mArga che; A mArga vinA mokSa nathI." arthAt A sAmAnya jIvamAtra ke jene sahaja pariNAmI athavA to parama pariNAmika bhAvarUpa paNa kahevAya che te ja daSTino viSaya che, arthAt samyagdarzanano viSaya che ane tenAthI ja samyagdarzana thatAM, tene ja prasiddha mokSano mArga kahyo; kAraNa ke samyagdarzanathI ja te mArgamAM praveza che. zloka 24 :- "parabhAva hovA chatAM (arthAt vibhAvarUpa audAyika bhAva hovA chatAM, te audAyika bhAvane zuddha dravyArthika naye karI parabhAva jaNAvela che; kAraNa ke te karmo arthAt paranI apekSAe = nimitte hoya che), sahajaguNamaNinI khANarUpa ane pUrNa jJAnavALA zuddhAtmAne (parama pAriNAmika bhAvarUpa zuddhAtmAne) ekane je (bhedazAne karI) tIkSNa buddhivALo zuddha daSTi (arthAt zuddha dravyArthika cakSuthI) puruSa bhaje che (arthAt te zuddha bhAvamAM huMpaNuM kare che), te puruSa parama zrIrUpI kAminIno (muktisuMdarIno) vallabha bane che." arthAt jIva zuddhAtmAmAM ekatva karIne samyagdarzana prApta thatAM mokSamArgamAM praveza pAmIne avazya muktine pAme che. zloka 25 :- "e rIte para guNaparyAyo hovA chatAM (arthAt AtmA audAyika bhAvarUpe pariNamato Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 samyagdarzananI rIta hovA chatAM arthAt AtmA azuddharUpe pariNamela hovA chatAM), uttama puruSonA hRdayakamaLamAM (arthAt manamAM) kAraNaAtmA virAje che (arthAt parama pAriNAmika bhAvarUpa kAraNaparamAtmA virAje che - lakSamAM rahe che). potAthI utpanna evA te parabrahmarUpa samayasArane - ke jene tuM bhajI rahyo che (arthAt jemAM tuM 'huMpaNuM karI rahyo che, tene, he bhavyasArdUla (bhavyottama), tuM zIdhra bhaja (mAtra temAM ja upayoga rAkha), tuM te che." AcArya bhagavaMta kahe che ke, "tuM te che' arthAt tuM mAtra temAM ja huMpaNuM (ekatva) kara, ke je samyagdarzanano viSaya che ane teno ja anubhava thatAM samyagdarzana pragaTa thaI jAya che, tethI kahe che tuM te che, A ja samyagdarzananI rIta che. zloka 26 :- "jIva-kvacit sadgaNo sahita vilase che - dekhAya che, kvacit azuddharUpa guNo sahita vilase che (arthAt koI jIva pragaTa guNo sahita jaNAya che ane koInA guNo azuddharUpe pariNamela hovAthI azuddha bhAse che), kvacit sahaja paryAyo sahita vilase che (arthAt koI kAryasamayasArarUpa pariNamela hoya che) ane kvacit azuddha paryAyo sahita vilase che (arthAt koI jIvo saMsAramAM azuddha paryAyo sahita pariNamelA jaNAya che), A badhAthI sahita hovA chatAM paNa (arthAt koI pragaTabhAva zuddharUpe che athavA koI pragaTabhAva azuddharUpa hovA chatAM, je A badhAthI rahita che (arthAt je zuddha, azuddha bhAvarUpa jaNAvela tamAma vizeSabhAvothI rahita che arthAt audeyika, uparAmika, kSayopathamika ane kSAyikabhAvothI rahita che) evA A jIvatvane (arthAt parama pariNAmika bhAvarUpa pariNamatA zuddhAtmArUpa kAraNasamayasArane - kAraNazuddha paryAyane) huM sakaLa arthanI siddhi mATe sadA namuM chuM, bhAvuM chuM. kAraNa ke te samyagdarzanano viSaya che ane tethI te bhAvamAM ja "huMpaNuM karatAM samyagdarzana pragaTe che ke jethI mokSayAtrAno prAraMbha thAya che ane kALe karI mokSa thatAM ja sakaLa arthanI siddhi thAya che, Avo bhAva A gAthAmAM vyakta karela che. zloka 30 :- "sakaLa moharAgadveSavALo je koI puruSa paramagurunA caraNakamaLayugalanI sevAnA prasAdathI (arthAt paramaguru pAsethI tattva samajIne) nirvilpa sahaja samayasArane (arthAt parama pAriNAmika bhAvarUpa kAraNasamayasArane) jANe che, te puruSa paramazrIrUpI suMdarIno priyakAMta thAya che." arthAt A kALe A nirvikalpa sahaja samayasArane jANavAvALAne paramaguru kahyAM che, kAraNa ke A kALe samyagdarzanayukta jIvo bahu ja jUja hoya che ane tevA paramagurunA kahyA anusAra nirvilpa sahaja samayasArane je jANe che arthAt anubhave che te samyagdarzanayukta thaIne niyamathI mukta thAya che. loka 34 :- "(amArA AtmasvabhAvamAM) vibhAva asa hovAthI (arthAt atyAre bhale amArA AtmAmAM devikabhAvarUpa vibhAva hoya paraMtu te kSaNika che, te traNe kALe rahevAvALo nathI, tethI asat che) tenI amane ciMtA nathI; ame to hRdayakamaLamAM sthita (arthAt manamAM je zuddha dravyArthika nayanA Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyamasAra anusAra samyagdarzanano viSaya 131 viSayarUpa sahaja samayasArarUpa mAruM svarUpa che temAM sthita), sarva karmathI vimukta, zuddha AtmAne ekane satata anubhavIe chIe, kAraNa ke anya koI prakAre mukti nathI, nathI, nathI ja." arthAt anya koI bhAva upAdeya nathI, anya koI bhAva bhajavA jevo nathI; ekamAtra zuddhAtmAne bhajatA ja, anubhavatA ja ane temAM ja sthiratA karatAM ja mukti sahaja ja che anya koI rIte nathI, nathI, nathI ja (bhAra ApavA traNa vakhata nathI kahyuM che). gAthA 19 : anvayArtha :- "dravyArthika naye jIvo pUrvakathita paryAyothI vyatirikata (rahita) che; paryAyanaye jIvo te paryAyathI saMyukta che, A rIte jIvo baMne nayothI saMyukta che." arthAt eka ja saMsArI jIvane jovAnI = anubhavavAnI daSTibhede bheda che, te jIvamAM koI bhAga zuddha athavA koI bhAga azuddha evuM nathI. paraMtu apekSAe arthAt dravyadaSTie athavA paryAyadaSTie te ja jIva anukrame zuddha athavA azuddha bhAse che; AthI je kAMI karavAnuM hoya, to te mAtra daSTi badalavAnI che, anya kAMI nahi. zloka 36 : - "jeo be nayonA saMbaMdhane nahi ullaMghatA thakA (arthAt koI paNa vAta apekSAe samajavAvALAM arthAt ekAMte zuddha athavA ekAMte azuddha kahevAvALAM-mAnavAvALAM e banne mithyAtvI, jyAre apekSAe zuddha ane apekSAe azuddha mAnavAvALAM-kahevAvALAM nayonA saMbaMdhane nahi ullaMdhatA jIvo samajavAM) paramajinanA pAdapaMkajayugalamAM matta thayelA bhramara samAna che (arthAt evA jIvo paramajinarUpa evA potAnA zuddhAtmAmAM -parama pariNAmika bhAvamAM - kAraNasamayasAramAM - kAraNazuddhaparyAyamAM matta che.) evA je puruSo teo zIdhra samayasArane (kAryasamayasArane) avazya pAme che. pRthvI upara matanA kathanathI sajjanone zuM phaLa che (arthAt jagatanA jainetara darzanonAM mithyA kathanothI sajjanone zo lAbha che ?) arthAt je koI darzana A zuddhAtmArUpa kAraNasamayasArane anya koI rIte arthAt ekAMte zuddha samaje che athavA ekAMte azuddha samaje che te paNa jainetara darzana ja che arthAt mithyAdarzana ja che. have AgaLa ame dhyAnanA viSayamAM saMkSepamAM jaNAvIe chIe. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 samyagdarzananI rIta 30 dhyAna vize have ApaNe thoDuMka dhyAna vize samajIne pachI AgaLa vadhIe. koI paNa vastu-vyaktiparisthiti Adi upara manane ekAgratApUrvakanuM ciMtana dhyAna kahevAya che. ApaNe atyAra sudhI joyuM ke d_k geAl$ dpMb S>d h sa samAdhitaMtra gAthA rUpamAM jaNAvela che ke, "jenuM manarUpI jala rAgadveSAdi taraMgothI caMcala thatuM nathI, te AtmAnA yathArtha svarUpane dekhe che - anubhave che, te Atmatatvane bIjo mANasa rAgadveSAdithI Akulita cittavALo (manavALo) mANasa dekhI zakto nathI." arthAt samyagdarzanano viSaya te paNa mana thakI ja ciMtana thAya che ane atindriya svAnubhUti kALe paNa te bhAvamana ja atindriya jJAnarUpa pariName che. tethI karIne mana kyA viSaya upara ciMtana kare che athavA mana kayA viSayomAM ekAgratA kare che tenA upara ja baMdha ane mokSano AdhAra che. jema ke paramAtmaprakAza-mokSAdhikAra gAthA 140mAM jaNAvela che ke, "pAMca indriyonA svAmI manane tame vazamAM karo, te mananA vaza thavAthI te pAMca indrio vazamAM thaI jAya che. jema ke vRkSanA mULano nAza thatAM pAMdaDAM nizcayathI sukAI jAya che. arthAt mana ja baMdhanuM kAraNa che ane mana ja muktinuM kAraNa che. A vAta koIe ekAMte na samajavI, A vAta apekSAe kahevAmAM AvI che; kAraNa ke je mana che te ja samyagdarzananuM nimitta kAraNa che ane baMdhanuM paNa nimitta kAraNa che e apekSAe vivekapUrvaka A vAta kahevAmAM AvI che. jema ke paramAtmaprakAza-mokSAdhikAra gAthA 157mAM jaNAvela che ke, "jeoe manane zIdhra ja vazamAM karIne potAnA AtmAne paramAtmAmAM na meLavyo (arthAt svAtmAnubhUti na karI), he ziSya ! jeonI AvI zakti nathI, te yogathI zuM karI zake (arthAt tevA jIvo adhyAtmayogathI svAtmAnubhUtirUpa phAyado laI zakatAM nathI.) ?" A rIte mokSamArgamAM mananuM khUba ja mahattva hovAthI ghaNAM graMthomAM dhyAna vize ghaNuM badhuM jaNAvavAmAM AvyuM che, paraMtu atre teno mAtra thoDoka ullekha karIne ApaNe AgaLa vadhIzuM. dhyAna zubha, azubha ane zuddharUpa traNa prakAre hoya che, tenA cAra prakAra che : ArtadhyAna, raudradhyAna, dharmadhyAna ane zukladhyAna. A cAra prakAranA paNa peTA prakAro che. mithyAtvI jIvone Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna vize 133 ArtadhyAna ane raudradhyAna nAmanA be azubha dhyAna sahaja ja hoya che; kAraNa ke tevAM ja dhyAnanAM, teone anAdinA saMskAra che; chatAM te prayatnapUrvaka manane azubhamAM jatuM aTakAvI zake che. te manane azubhamAM jatuM aTakAvavAnI AvI rIto che. jema ke AtmalakSe zAstrono abhyAsa, AtmasvarUpanuM ciMtana, cha dravyorUpa lokanuM ciMtana, nava tattvonuM ciMtana, bhagavAnanI AjJAnuM ciMtana, karmavipAkanuM ciMtana, karmanI vicitratAnuM ciMtana, lokanA svarUpanuM ciMtana vagere te karI zake che. AvuM mithyAtvI jIvonuM dhyAna paNa zubharUpa dharmadhyAna kahevAya che, nahi ke zuddharUpa dharmadhyAna. tethI tene apUrva nirjarAnuM kAraNa mAnyuM nathI, kAraNa ke apUrva nirjarA mATe te dhyAna samyagdarzana sahita hovuM Avazyaka che arthAt zuddharUpa dharmadhyAna hovuM Avazyaka che. samyagdaSTine A uparAMta zuddhAtmAnuM dhyAna mukhya hoya che ke jethI karI te guNazreNI nirjarA dvArA guNasthAnaka ArohaNa karatAM karatAM AgaLa zukladhyAnarUpa agnithI sarva ghAtI karmono nAza karI, kevalajJAna - kevaladarzana prApta kare che ane kALe karI siddhatvane pAme che. dharmadhyAnanA peTAprakArorUpa tamAma dhyAnanA prakAramAM AtmA ja kendramAM che jethI karIne koI paNa sammadhyAna tene ja kahevAya ke jemAM AtmA ja kendramAM hoya ane AtmaprApti ja tenuM lakSa hoya. ghaNAM evuM mAne che ke AtmajJAna arthAt samyagdarzana plAna vagara thatuM ja nathI, to teone ame kahIe chIe ke kharekhara samyagdarzana bhedajJAna vagara thatuM ja nathI, dhyAna vagara to thAya che. tethI samyagdarzana mATenI AvazyakatA te dhyAna nathI paraMtu zAstrothI sArI rIte nirNaya karela tattvanuM jJAna ane samyagdarzananA viSayanuM jJAna ane te jJAna thayA bAda yathArtha bhedajJAna thatAM ja parama pariNAmika bhAvarUpa zuddhAtmAmAM huMpaNuM thatAM ('sohaM thatAM) ja svAtmAnubhUtipUrvaka samyagdarzana pragaTe che; tethI Agraha dhyAnano nahi paraMtu yathArtha tattvanirNayano ane yogyatAno rAkhavo Avazyaka che ane te ja karavA yogya che. mokSapAhuDamAM paNa dhyAna vize jaNAvyuM che ke : gAthA 20 : artha :- "yogI-dhyAnI-muni che, te jinavara bhagavAnanA mata mujaba zuddhAtmAnA dhyAnamAM lAge che (arthAt ekamAtra zuddhAtmAnuM ja dhyAna karavA yogya che, te ja uttama che ane tenA dhyAnanA kAraNe ja yogI kahevAya che), tethI nirvANane prApta kare che, to te zuM svargalokane prApta na karI zake ? avazya prApta karI zake." arthAt aneka loko svarganI prApti mATe nAnA (aneka) prakAranA aneka upAyo karatA jovAmAM Ave che, to e upAyothI kadAcita kSaNika svarga prApta thAya athavA na paNa thAya, paraMtu paraMparAe to tene anaMta saMsAra ja maLe che; jyAre zuddhAtmAno anubhava ane dhyAnathI mukti maLe che ane mukti na maLe tyAM sudhI svarga ane svarga jevuM ja sukha hoya che. tethI sarve janoe zuddhAtmAnuM ja dhyAna karavA yogya che ke je muktino mArga che ane te mArgamAM svarga to sahaja ja maLe che, tenI mAgaNI nathI hotI ema jaNAvyuM che. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 samyagdarzananI rIta anya matinA dhyAna, jevAM ke koI eka biMdu upara ekAgratA karAve, to koI zvAsozvAsa upara ekAgratA karAve athavA to anya koI rIte, paNa jenAthI dehAdhyAsa ja dRDha thato hoya evAM koI paNa dhyAna kharekhara to ArtadhyAnarUpa ja che. AvA dhyAnathI manane thoDIka zAMti maLatI hovAthI loko chetarAI jAya che ane tene ja sAcuM dhyAna mAnavA lAge che. bIjuM, zvAsozvAsa jovAthI ane teno sAro abhyAsa hoya, tene kaSAyano udbhava thAya tenI jANa thavAM chatAM, pote koNa che enuM svAtmAnubhUti pUrvakanuM jJAna nahi hovAthI, AvA badhAM ja dhyAno ArtadhyAnarUpa ja pariName che. te ArtadhyAnanuM phaLa che tiryaMcagati, jyAre krodha, mAna, mAyA-kapaTarUpa dhyAna te raudradhyAna che ane tenuM phaLa che narakagati. dharmadhyAnanA peTAprakAromAM AtmA ja kendramAM hovAthI ja tene samyakbAna kahevAya che. ja manane cakAsavA mATe potAne zuM game che ? te cakAsavuM, A che AtmaprAptinuM beromITara tharamomITara. A praznano uttara ciMtavavo. jyAM sudhI uttaramAM koI paNa sAMsArika icchA/AkAMkSA hoya tyAM sudhI potAnI gati saMsAra taraphanI samajavI ane jyAre uttara - ekamAtra AtmaprApti evo hoya, to samajavuM ke ApanA saMsArano kinAro bahu najIka AvI gayela che; mATe te mATeno puruSArtha vadhAravo. AgaLa ame sAdhakane mokSamArganI sAdhanA mATe Avazyaka vAto jaNAvIe chIe. 2 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 sAdhakane salAha 135 sAdhaka AtmAe sauprathama to potAnuM lakSa duniyA uparathI haTAvIne ''huM ane karmo'' ATaluM jarUra samajI levA jevuM che; kAraNa ke anAdithI je mArI rakhaDapaTTI cAle che te karmone kAraNe ja che. te karmo kAMI mAtra pudgalarUpa nathI, te karmo eTale mArA ja pUrve karelA bhAvo che ke jenAM nimitte te pudgalo karmarUpe pariNamela che. tethI samajavAnuM e che ke mane jo koIe sauthI adhika du:khI karyo hoya to te mAtra ne mAtra 'huM' ja chuM, arthAt te mAtra mArA ja pUrve karelA bhAvo che ke jenA nimitte, pudgala karmarUpa thayA. ane te pudgalarUpa karmono udaya thatAM ja huM tenA nimitte pariNamIne du:khI thayo. jo vyavasthA AvI ja hoya to huM ema kema vicArI zakuM ke koI anya vyaktie mane du:khI karyo athavA mAruM ahita karyuM. kAraNa AvuM vicAratAM ja te vyakti sAthenA sAMkaLarUpa saMbaMdhamAM eka navI kaDI umerAya che ane mArAM navAM karmo baMdhAya che ke jenA udaya vakhate pharIthI AvI ja rIte navAM karmo baMdhAvAnI saMbhAvanA UbhI ja raheze, AvAM anubaMdhane ja anaMtAnubaMdhI kaSAya kahevAya che. bIjAMnA doSa jovAthI ArtadhyAna ane raudradhyAna thAya che, te na thAya tenA mATe sAdhaka jIve du:kha kALe pUrve jaNAvela te dhanyavAda ! susvAgatama! (Thank you ! Welcome! ) nI aMtargata evuM vicAravuM ke, 'aho ! meM AvuM duSkRtya pUrve karyuM hatuM ? to te mATe mArA micchAmi dukkaDama ! (A che pratikramaNa) te mATe huM pastAvApUrvaka mArI niMdA karuM chuM ane have pachIthI huM AvA bhAva kyAreya nahi karuM evI pratijJA (paccakakhANa) karuM chuM (A che pratyAkhyAna) ane je vyakti mane mArAM AvA bhAvothI (karmothI) choDAvavAmAM nimitta thayA che, te mArA parama upakArI che tethI te dhanyavAdane pAtra che.' AvuM vicAratAM te vyakti pratye nahi roSa Ave ke nahi abhAva Ave, Avaze to mAtra kRtajJatA Avaze. ane huM ArtadhyAna ane raudradhyAnathI bacIne zubhabhAvarUpa dharmadhyAnamAM sthita rahevAthI eka to te vyakti sAthenI sAMkaLa tUTI jaze (vera chUTI jaze) ane navAM du:khadAyaka karmono baMdha aTakI jaze. jethI karIne mumukSu jIve AvuM ja vicAravuM ane potAne tathA sarvene mAtra zuddhAtmA jovArUpa (jema pUrve apekSAe samajAvyo che evo, ekAMta nahi) bhAvamAM rahIne tattvano nirNaya ane samyagdarzana ja karavA yogya che. atre koI kahe ke Apa to zubhanI vAta karI rahyA cho ? teone ame kahIe chIe ke koI paNa jIva niraMtara koI ne koI (zubha athavA azubha) dhyAna/bhAva karIne anaMtAnaMta karmothI baMdhAI ja rahyo Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 samyagdarzananI rIta che ane je te prayatnapUrvaka AtmalakSe zubhamAM nahIM rahe, to niyamathI azubhamAM ja raheze ke jenuM phaLa narakagati tathA anaMta kALanI tiryaMcagati che; jyAre ekamAtra AtmalakSe je jIva zubhamAM prayatnapUrvaka rahe che, tene manuSyagati, deva, zAstra, guru tathA kevaLI prarUpita jinadharma vagere maLavAnI saMbhAvanAo UbhI rahe che ane tenA kalyANanA daravAjA khullA rahe che ane tethI ja arthAt te ja apekSAe ame AtmalakSe zubhamAM rahevA kahIe chIe. paraMtu temAM ekamAtra lakSa AtmaprApti ja hovuM joIe, anyathA zubhabhAva paNa azubhabhAvanI jema ja jIvane bAMdhe che ane anaMta saMsAramAM rakhaDAve che, anaMta duHkhonuM kAraNa bane che. koI ema mAne ke mumukSu jIvane yogyatA potAne enA kALe thaI jaze, tenA mATe prayatnanI jarUra nathI; to teone ame prazna karIe chIe ke Apa jIvanamAM paiso, pratiSThA, parivAra vagere mATe prayatna karo cho? ke pachI Apa kaho cho ke te enA kALe AvI jaze, bolo AvI jaze? to uttara apekSita ja maLe che ke amo tenA mATe prayatna karIe chIe. to ame prazna karIe chIe ke je vastu athavA saMyogo karmo anusAra ApameLe AvIne maLavAnA che tenA mATe Apa khUba ja prayatna karo cho, paraMtu je AtmAnA gharano che evo puruSArtha arthAt prayatnapUrvaka AtmAnA uddhAra mATe upara jaNAvela tathA anya AcaraNo jIvanamAM karavAmAM upekSA sevo cho, to Apa jaina siddhAMtanI apekSA na samajatAM tene anyathA ja samajyA cho evuM ja kahevuM paDaze. kAraNa ke jaina siddhAMta anusAra koI paNa kArya thavA mATe pAMca samavAyanuM hovuM Avazyaka che ane temAM AtmasvabhAvamAM puruSArtha e upAdAna kAraNa hoIne je Apa tenI avagaNanA karI mAtra nimittanI rAha jotAM besI rahezo athavA niyati sAme joI besI rahezo to AtmaprApti thavI atyaMta kaThina che. tethI karIne mumukSu jIve potAno puruSArtha adhikamAM adhika Atmadharma kSetre pravartAvavo Avazyaka che ane thoDoka (alpa) ja kALa jIvananI jarUriyAtone ajIta karavAmAM nAMkhavo te prathama AvazyakatA che. jema AtmAnuzAsana gAthA 78mAM jaNAvela che ke, "he jIva! AtmakalyANane arthe kaMIka yatna kara ! kara ! kema zaTha thaI pramAdI banI rahe che? jyAre e kALa potAnI tIvra gatithI AvI pahoMcaze, tyAre yatna karavA chatAM paNa te rokAze nahIM ema tuM nizcaya samaja. kyAre, kyAMthI ane kevI rIte e kALa acAnaka AvI caDaze, tenI paNa koIne khabara nathI. e duSTa yamarAja jIvane kAMI paNa sUcanA pahoMcADyA sivAya ekAeka humalo kare che teno kaMIka to khyAla kara. kALanI aprahata aroka gati AgaLa maMtra-taMtra ane auSadhAdi sarva sAdhana vyartha che." arthAt AtmakalyANane arthe ja sarva puruSArtha Adaravo. AgaLa AtmAnuzAsana gAthA 196mAM paNa jaNAvela che ke, "aho! jagatamAM mUrkha jIvone zuM muzkela che? teo je anartha kare tenuM Azcarya nathI, paNa na kare te ja kharekhara Azcarya che. zarIrane pratidina poSe che, sAthe sAthe viSayone paNa teo seve che. te murkha jIvone kAMI paNa viveka nathI ke viSapAna karI amaratva Icche che ! sukha vAMche che ! avivekI jIvone kAMI paNa viveka ke pApano bhaya nathI. tema vicAra paNa nathI........" Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhakane salAha ja ame jyAre pApatyAga vize jaNAvIe chIe, tyAre koI ema pUche che ke rAtribhojana tyAga vagere vrato athavA pratimAo to samyagdarzana bAda ja hoya che, to amone te rAtribhojanano zo doSa lAge ? to teone amAro uttara hoya che ke, rAtribhojanano doSa samyagdaSTi karatAM mithyAdaSTine adhika ja lAge che; kAraNa ke mithyAdaSTi tene rAcI-mAcIne sevato (karato) hoya che jyAre samyagdaSTi to Avazyaka na hoya, anivAryatA na hoya, to AvA doSonuM sevana ja nathI karato ane jo koI kALe AvA doSonuM sevana kare che to paNa bhIru bhAve ane roganA auSadha tarIke kare che, nahi ke AnaMdathI athavA svacchaMde. kAraNa ke samyagdaSTi jIvane to bhojana karavuM paDe che te paNa majabUrIrUpa lAge che, rogarUpa lAge che ane tenAthI tvarAe chUTakAro ja icche che. 137 AthI koI paNa prakArano chaLa koIe dharmazAstromAMthI grahaNa na karavo. kAraNa ke dharmazAstromAM dareka vAto apekSAe hoya che, tethI karIne vrato ane pratimAo pAMcamA guNasthAnake kahI che, teno artha evo na kADhavo ke anya koI nimna bhUmikAvALAo tene abhyAsa arthe athavA to pApathI bacavA grahaNa na karI zake. balke saue avazya grahaNa karavA yogya ja che; kAraNa ke jene duHkha priya nathI evAM jIvo duHkhanA kAraNarUpa pApo kevI rIte AcarI zake ? arthAt na ja AcarI zake. na mAtra samajavAnI vAta eTalI ja che ke samyagdarzana pahelAMnA aNuvratI athavA to mahAvratI e potAne anukrame pAMcamA athavA chaThThA-sAtamA guNasthAnake na samajatAM (mAnatAM) mAtra AtmArthe (arthAt AtmAnI prApti arthe) abhyAsarUpa grahaNa karela aNuvratI athavA mahAvratI samajavAM (mAnavAM) ane lokone paNa tema ja jaNAvavuM, ke jethI lokone chetaravAno doSa paNa nahi lAge. tethI zAstramAMthI koI paNa prakAranuM chaLa athavA viparIta arthAt chetarAmaNI vAta grahaNa na karavI, paraMtu tene yathArtha apekSAe samajavuM dareka mumukSu mATe atyaMta Avazyaka che; kAraNa ke dareka zAstramAM spaSTa kahevAmAM Avela che ke paDavAno arthAt nIcalA darajje javAno to koI upadeza Ape ja nahIMne ? upadeza to mAtra upara caDhavA mATe ja che arthAt koI pahelAM guNasthAnakavALo vratI hoya to tene vrata choDavA nathI jaNAvyuM, paraMtu tene anukULa guNasthAnaka prApta karavA mATe protsAhita karela che; tene anyathA grahaNa karI vrata-paccakkhANa choDI devA nahi, te to mahA anarthanuM kAraNa che. to evo koI AcArya bhagavaMta upadeza Ape ja nahine ? arthAt koI ja na Ape, paraMtu A to mAtra AjanA kALanA mAnavInI vakratA ja che ke te tene viparIta rUpe grahaNa kare che. A ja rIte anAdithI ApaNe dharmane viparIta rUpe grahaNa karatAM AvyA chIe ane mATe ja anAdithI rakhaDIe chIe. have to basa thAo ! basa thAo ! AvI viparIta prarUpaNA. jema ke puruSArthasiddhi-upAya gAthA 50mAM paNa kahyuM che ke, '"je jIva yathArtha nizcaya svarUpane jANyA vinA (arthAt samyagdarzanane pAmyA Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 samyagdarzananI rIta vinA) tene ja (arthAt tene ja mAtra zabdarUpe grahaNa karIne) nizcaya zraddhAthI aMgIkAra kare che. te mUrkha bAhya kriyAmAM ALasu che ane bAhyakriyArUpa AcaraNano nAza kare che." ghaNAM sAdhakone prazna thAya che ke amane tattvanA abhyAsa chatAM AtmAno anubhava kema thato nathI ? arthAt samyagdarzana kema thatuM nathI ? teone amAro uttara che ke, jema yogya kAraNa ApyA vagara koI paNa kArya thatuM nathI tema vairAgya AvyA vagara arthAt bhavarogathI trAsa lAgyA vagara, sukhanI AkAMkSA choDyA vagara, koI paNa nayano pakSa athavA sAMpradAyika mAnyatAno Agraha choDyA vagara ane tattvane viparIta rUpe grahaNa karIne svAtmAnubhUti arthAt samyagdarzana prApta thavuM ati vikaTa che; tethI sarve sAdhakone amArI vinaMti che ke Apa yogya kAraNa Apo arthAt vairAgyarUpa yogyatA keLavo ane pakSa-Agraha choDIne tattvano yathArtha nirNaya karazo, to samyagdarzanarUpa kArya avazya thaze ja evo amAro abhiprAya che. bIjuM, ghaNAM sAdhakono prazna hoya che ke tamane AtmAno anubhava thayo tyAre zuM thayela ? arthAt AtmAnA anubhava kALe zuM thAya ? teone amAro uttara che ke, svAtmAnubhUti kALe zarIrathI bhinna evo siddhasadaza AtmAno anubhava thAya, jemAM zarIranA koI paNa jAtano anubhava na hoya. jema ke ghaNAM sAdhako amane prazna karatAM hoya che ke amane prakAzamaya AtmAno anubhava thayo athavA koI kahe che ke ame ekadama haLavAphUla jevAM thaI gayAM hoIe tevo anubhava thayo athavA koI kahe che ke ame romAMcita thaI gayA, vagere. to AvA sAdhakone ame jaNAvIe chIe ke, AvA bhramothI chetarAvA jevuM nathI; kAraNa ke svAtmAnubhUti kALe zarIrano koI paNa jAtano anubhava hoto ja nathI mAtra siddhasadaza AtmAno ja anubhava hoya che arthAt aMze siddhasadaza AnaMdano anubhava hoya che arthAt aMze siddhatvano ja anubhava hoya che ane pachI AtmA bAbata koI paNa prazna raheto ja nathI eTalo spaSTa anubhava hoya che. arthAt svAtmAnubhUti bAda zarIrathI bhedajJAna vartatuM hoya che, dA.ta. svAtmAnubhUti bAda Apa darpaNanI sAme jyAre paNa jAo tyAre Apa koI trAhita vyaktine nihALatA ho evo bhAva Ave che. koIne ema paNa prazna thAya che ke, ApanA guru koNa che ? uttara : amArA guru bhagavAna mahAvIrasvAmI che, jemanI divyadhvani amane zAstrarUpe prApta thaI, tenAthI amane satyanI prApti thaI arthAta samyagdarzana prApta thayuM. enA sivAya ame bIjA aneka loko pAsethI thoDI thoDI vAto avazya zIkhyA chIe, temanA paNa ame AbhArI chIe. samyagdarzanane pAmyA bAda, pravacanasAra gAthA 202 anusAra, samyagdaSTi jIvano vikAsakrama Avo hoya che - "samyagdaSTi jIva potAnA svarUpane jANe che - anubhave che, anya samasta vyavahArabhAvothI potAne bhinna jANe che. jyArathI tene sva-paranA vivekarUpa bhedavijJAna pragaTa thayuM hatuM tyArathI ja te sakala vibhAvabhAvono tyAga karI cUkyo che ane tyArathI ja eNe TaMkotkIrNa nijabhAva Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhakane salAha 139 aMgIkAra karyo che. tethI tene nathI kAMI tyAgavAnuM rahyuM ke nathI kAMI grahavAnuM - aMgIkAra karavAnuM rahyuM. svabhAvadaSTinI apekSAe Ama hovA chatAM, paryAyamAM te pUrvabaddha karmonA udayanA nimitte aneka prakAranA vibhAvabhAvo rUpe pariName che. e vibhAvapariNati nahi chUTatI dekhIne te AkuLavyAkuLa paNa thato nathI tema ja samasta vibhAvapariNatine TALavAno puruSArtha karyA vinA paNa raheto nathI. sakala vibhAvapariNatirahita svabhAvadaSTinA jorarUpa puruSArthathI guNasthAnonI paripATInA sAmAnya krama anusAra tene pahelA azubha pariNatinI hAni thAya che ane pachI dhIme dhIme zubha pariNati paNa chUTatI jAya che. Ama hovAthI te zubha rAganA udayanI bhUmikAmAM grahavAsano ane kuTuMbano tyAgI thaI vyavahAraratnatrayarUpa paMcAcArone aMgIkAra kare che. jo ke jJAnabhAvathI te samasta zubhAzubha kriyAono tyAgI che, to paNa paryAyamAM zubha rAga nahi. chUTato hovAthI te pUrvokta rIte paMcAcArane grahaNa kare che.' je dharmamAM (arthAt jaina siddhAMtamAM) "sarva jIvo svabhAvathI siddha samAna ja che" ema kahyuM hoya tethI sarva jIvone potAnA samAna ja jotAM, kyAMya veravirodhane avakAza ja kyAMthI hoya ? arthAt vizvamaitrInI bhAvanA ja hoya. ane tevA dharmamAM dharmanA ja nAme veravirodha ane jhaghaDA thAya, to temAM samajavuM ke avazya ApaNe dharmanuM hArda samajyA ja nathI, mATe kyAMya dharma arthe veravirodha ke jhaghaDA na hoya. kAraNa ke dharma darekanI samajaNa anusAra darekane pariNamavAno ane tethI temAM matabheda avazya rahevAnA ja, paraMtu te mata-bhedane mata-bhedathI adhika, koI rAgadveSanA kAraNarUpa veravirodha ane jhaghaDAnuM rUpa ApavuM te, te ja dharma mATe mRtyughaMTa samAna che. AthI amo to sarvene eka ja vAta jaNAvIe chIe ke dharmane nAme AvAM veravirodha ane jhaghaDAo hoya, to tene khatama karI devA ane sarve janoe potAnA manamAMthI paNa kADhI nAMkhavA, anyathA te veravirodha ane jhaghaDAo Apane mokSa to dUra, anaMta saMsAranuM ja kAraNa banaze. tethI jene je veravirodha hoya te kSamAvI devo ja hitAvaha che ane bhUlI javo ja hitAvaha che ane temAM ja jinadharmanuM hita samAyeluM che. kAraNa ke Avo veravirodha ane jhaghaDA paNa dharmane viparIta rUpe grahaNa karela che tenuM ja phaLa che, anyathA jeNe dharma samyakarUpe grahaNa karela hoya tenA manamAM veravirodha kema UThe ? arthAt mAtra karuNA ja janme, nahi ke veravirodha athavA jhaghaDA, A samajavAnI vAta che ane tethI sarve janoe dharma nimittanA veravirodha athavA jhaghaDA bhUlIne satya dharmano phelAvo karavA jevo che ema amAruM mAnavuM che. have ame niyamasAra anusAra samyagdarzana ane sammadhyAnano viSaya batAvIe chIe. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 samyagdarzananI rIta 32 niyamasAra anusAra dhyAna ane samyagdarzanano viSaya AgaLa ApaNe niyamasAranI gAthAo tathA zloko joIzuM ke jemAM samyagdarzanano viSaya ane samyagdaSTinAM dhyAnano viSaya, TharavAno viSaya jaNAvela che. - gAthA 38 : anvayArtha ''jIvAdi bAhya tattva heya che; karmopAdhijanita guNaparyAyothI vyatirikta AtmA AtmAne upAdeya che.'' atre je jIvAdi vizeSarUpa (arthAt paryAyarUpa) tattvo heya kahyAM che arthAt karmonA nimitte thayela jIvanA vizeSabhAvo(arthAt vibhAvaparyAyo)ne heyarUpa jaNAvela che teno artha evo che ke te bhAvomAM samyagdarzana mATe 'huMpaNuM' nathI karavAnuM te apekSAe te heyarUpa che. jyAre te paryAyo (arthAt pUrNa dravya)mAM chupAyela sAmAnyabhAva arthAt parama pAriNAmika bhAvarUpa zuddhAtmA samyagdarzanano viSaya hovAthI AtmAne upAdeya che, temAM ja 'huMpaNuM' karavA yogya che. kAraNa ke te trikALI zuddhabhAva che ane zuddha dravyArthika nayanA cakSuthI AtmA mAtra teTalo ja che ane tevo ja (zuddha ja) che. tethI A zuddhAtmA sivAyanA tamAma bhAvo jIvamAM ja thatAM hovAM chatAM, te anyanA lakSe thatAM hovAthI, temAM samyagdarzananA arthe 'huMpaNuM' (ekatva) karavA jevuM nathI tethI te apekSAe teo jIvanA bhAva ja nathI tema pUrve jaNAvela che, te ja bhAva AgaLa gAthAmAM darzAvyo che. zloka 60 :- ''satatapaNe akhaMDa jJAnanI (arthAt je jJAna vikalpavALuM che te khaMDa khaMDa che tethI te jJAnAkArone gauNa karatAM ja akhaMDa jJAnanI prApti thAya che ane te ja parama pAriNAmika bhAvarUpa zuddhAtmA kahevAya che.) sadbhAvanAvALo AtmA (arthAt ''huM akhaMDa jJAna chuM'' evI sAcI bhAvanA jene niraMtara varte che te AtmA) saMsAranA ghora viklpane pAmato nathI, paraMtu nirvikalpa samAdhine prApta karato thako parapariNatithI dUra, anupama, anagha (doSarahita, niSpApa, maLarahita) cinmAtrane (caitanyamAtra AtmAne) pAme che.'' arthAt te jIva samyagdarzana pAme che; te jIva AtmajJAnI thAya che. gAthA 43 : anvayArtha :- ''AtmA (parama pAriNAmika bhAvarUpa zuddhAtmA) nirdaMDa, nirde, nirmama, niHzarIra, nirAlaMba, nirAga, nirdoSa, nirmUDha ane nirbhaya che.'' zloka 64 :- ''je AtmA bhavyatA vaDe prerita hoya, te AtmA bhavathI vimukta thavA (arthAt Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyamasAra anusAra dhyAna ane samyagdarzanano viSaya samyagdaSTi thavA ane mokSamArgamAM AgaLa vadhavA) arthe niraMtara A AtmAne (arthAt upara jaNAvela zuddhAtmAne) bhajo ke je (AtmA) anupama jJAnane Adhina che, je sahaja guNamaNinI khANa che, je (sarva) tattvomAM sAra che ane je nija pariNatinA sukhasAgaramAM magna thAya che.'' 141 zloka 66 :- ''je anAkuLa che, acyuta che, janma-mRtyu-rogAdirahita che, sahaja nirmaLa sukhAmRtamaya che, te samayasArane (arthAt parama pAriNAmika bhAvarUpa zuddhAtmA ke jene kAraNasamayasAra athavA kAraNazuddha paryAya paNa kahevAya che tene) huM samarasa (arthAt temAM ja ekarasa thaIne, temAM ja ekatva karIne) vaDe sadA pUjuM chuM.'' arthAt huM sadA samayasArarUpa-parama pAriNAmika bhAvarUpa zuddhAtmAnI ja bhAvanA bhAvuM chuM. gAthA 44 : anvayArtha :- ''AtmA (zuddha dravyArthika nayano viSaya evo zuddhAtmA) nigraMtha, nirAga, niHzalya, sarvadoSavimukta, niSkAma, niHkrodha, nirmAna ane nirmada che.'' AgaLa AcArya bhagavaMta kahe che ke strI-puruSa Adika paryAyo, rasa-gaMdha-varNa-sparza ane saMsthAna tema ja saMhanana vagere rUpa pudgalanA paryAyo to AtmAnA nathI ja; paraMtu tevA je bhAva AtmAmAM thAya che temAM paNa mAruM 'huMpaNuM' nathI tenAthI vyatirikta je parama pAriNAmika bhAvarUpa zuddhAtmA che, temAM ja mAtra mAruM 'huMpaNuM' che; tethI karIne tevo jIva koI paNa liMgathI (arthAt vizeSarUpa pariNamanathI - paryAyathI) grahaNa thAya tevo nathI, tevo jIva mAtra avyaktarUpa che ane te pUrve jaNAvyA anusAra bhAvamanano viSaya thAya che ane te ja zuddha dravyArthika nayanA viSayarUpa zuddhAtmAnI apekSAe ''sarva jIvo svabhAvathI siddha samAna ja che'' ema kahevAya che ane tevo zuddhAtmA ja upAdeya che arthAt ekatva karavA yogya che. zloka 73 :- 'zuddha nizcayanayathI muktimAM tema ja saMsAramAM taphAvata nathI' Ama ja kharekhara, tattva vicAratAM zuddha tattvanA rasika puruSo kahe che.'' arthAt zuddha dravyArthika nayathI jIva traNe kALa saMpUrNa zuddha ja che nahi ke jIvano koI bhAga zuddha ane bIjo bhAga azuddha. nayapaddhatimAM pUrNa dravya (pramANanuM dravya ja) malina paryAyarUpa athavA pUrNa zuddharUpa vagere, apekSAe kahevAya che ane tema ja samajAya che, anyathA ekAMte nahi. jo tene ekAMte malina athavA zuddharUpa mAnavAmAM Ave to te jainadarzana bAhya ja samajavAM. AgaLa AcArya bhagavaMta samyagdarzana prApta karavA mATe kaI rIte ane zenAthI bhedajJAna karavuM te jaNAve che. jema ke nArakAdi paryAyo, mArgaNA sthAno, guNasthAno, jIvasthAno, bALa-vRddha vagere zarIranI avasthAo, rAgadveSarUpa kaSAyo huM nathI, huM teno kartA, kArayitA nathI athavA anumodaka paNa nathI arthAt temAM mAro koI kartAbhAva nathI ane tene sArAM mAnato paNa nathI. gAthA 82 : anvayArtha:- '"Avo bheda-abhyAsa thatAM jIva madhyastha thAya che (arthAt jJAnIne Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 samyagdarzananI rIta labdhamAM zuddhAtmA ane upayogamAM vartamAna dazA hovAthI, jJAnI te vartamAna azuddha dazAmAMthI mukta thavAnAM upAya tarIke cAritra grahaNa vagere kare che ke jenAthI te sAkSAt zuddhAtmArUpa mukti meLavI zake nahi ke puNyanA lakSarUpa cAritra arthAt A puruSArtha zuddhAtmAnA Azraye, karmothI mukti meLavavA mATe ja hoya che, anyathA nahi), tethI cAritra thAya che. tene cAritrane) daDha karavA nimitte huM pratikramaNAdi kahIza." gAthA 83 anvayArtha :- "vacanaracanAne choDIne (arthAt je pratikramaNa sUtra rUpa vacanaracanA che te vikalparUpa hovAthI tene choDIne nirvikalpa zuddhAtmAne bhAvavo, anubhavavo ane temAM ja sthira thavuM te ja pratikramaNAdinuM lakSa che ane je te lakSa ja siddha thaI jatuM hoya, to te vacanaracanArUpa pratikramaNanI AvazyakatA pUrI thaI jAya che), rAgAdi bhAvonuM nivAraNa karIne (arthAt jIvanA rAgAdi je bhAvo che tene dhyAnamAM na letA arthAt tene gauNa karIne arthAt te rAgAdi bhAvomAM huMpaNuM nahi karIne), je AtmAne (parama pariNAmika bhAvarUpa zuddhAtmAne) dhyAve che, tene (paramArtha) pratikramaNa hoya che." gAthA 92 : anvayArtha :- "uttamArtha (uttama padArtha) AtmA che (te zuddhAtmAmAM) temAM sthita munivaro karmane haNe che tethI dhyAna ja (zuddhAtmAnuM dhyAna jo kharekhara uttamArthanuM pratikamaNa che." zloka 122 :- "samasta vibhAvane tathA vyavahAramArganA ratnatrayane choDIne (arthAt samasta vibhAvane gauNa karI ane vyavahAra ratnatrayanA sarva vikalpo zAMta karIne) nija tattvavedI (nija Atmatattvane jANanAra - anubhavanAra) matimAna puruSa zuddha AtmatattvamAM niyata (joDAyeluM) evuM je eka nija jJAna, bIjuM zraddhAna ane vaLI bIjuM cAritra teno Azraya kare che." zloka 123 :- "AtmadhyAna sivAyanuM bIjuM badhuM ghora saMsAranuM mULa che (arthAt dhyAna mAtra zuddhAtmAnuM ja zreSTha che) ane dhyAna dhyeyAdika sutapa (arthAt dhyAna, dhyeya vagerenA vikalpavALuM zubha tapa paNa) kalpanAmAtra ramya che (arthAt kharekhara sAruM nathI, kalpanAmAtra sAruM che) evuM jANIne dhImAna (buddhimAna puruSa) sahaja paramAnaMdarUpI pIyUSanA pUramAM DUbatAM (lIna thatAM) evA sahaja paramAtmAno (parama pariNAmika bhAvarUpa kAraNa paramAtmAno) ekano Azraya kare che." gAthA 7 : anvayathArtha :- "(zuddha AtmAnA) dhyAnamAM lIna sAdhu sarva doSono parityAga kare che; tethI dhyAna ja (arthAt te zuddhAtmAnuM dhyAna jo kharekhara sarva aticAranuM pratikramaNa che." gAthA 95 : anvayArtha :- "samasta jalpane (vacanavistArane arthAt vikalpone) choDIne (arthAt gauNa karIne) ane anAgata zubha-azubhanuM nivAraNa karIne (arthAt zubhAzubha bhAvone gauNa karIne arthAt zubha-azubha bhAvonA vikalpone choDIne arthAt sarva vibhAvabhAvone gauNa karIne athar samayasAra gAthA 6 anusArano bhAva arthAt je pramatta paNa nathI ane apramatta paNa nathI evo eka jJAyakabhAvarUpa) je AtmAne (arthAt zuddha dravyArthika nayanA viSayarUpa zuddhAtmAne) dhyAve che tene (nizcaya) Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyamasAra anusAra dhyAna ane samyagdarzanano viSaya _ 143 pratyAkhyAna che." arthAt sarva puruSArtha mAtra AtmasthiratApa cAritra mATe ja ke je sAkSAta kevaLajJAnanuM kAraNa che. gAthA 96 : anvayArtha :- "kevaLajJAna svabhAvI, kevaLadarzana svabhAvI, sukhamaya ane kevaLazakti svabhAvI te huM chuM ema jJAnI ciMtave che." arthAt jJAnI potAnuM kAraNa samayasArarUpa zuddhAtmA ja anubhave zloka 128:- "samasta munijanonA hRdayakamaLano (manano) haMsa evo je A zAzvata (trikALI zuddha) kevaLajJAnanI mUrtirUpa (jJAnamAtra), sakaLa vimaLa daSTimaya (zuddha dravyArthika nayano viSaya - zuddha dravyadaSTino viSaya evo zuddhAtmA), zAzvata AnaMdarUpa, sahaja parama caitanya zaktimaya (parama pariNAmika jJAnamaya) paramAtmA jayavaMta che." arthAt tene ja bhAvavA jevo che, temAM ja "huMpaNuM karavA yogya che. gAthA 97 : anvayArtha :- "je nija bhAvane choDato nathI (arthAt parama pAriNAmika bhAvarUpa sahaja pariNamana, traNe kALe evuM ne evuM ja thavAthI arthAt UpajavAthI ane te ja teno nija bhAva hovAthI, jaNAvela che ke te nija bhAvane choDato nathI ane bIjuM jJAnIne labdharUpe te ja bhAva raheto hovAnI apekSAe paNa kahyuM che ke nija bhAvane choDato nathI), kAMI paNa parabhAvane grahato nathI (arthAt koI paNa parabhAvamAM huMpaNuM na karato hovAthI tene grahato nathI ema kahyuM che), sarvane jANe-dekhe che (arthAt tene jJAnamAtra bhAvamAM ja "huMpaNuM hovAthI sarvane jANe-joe che, paraMtu paramAM huMpaNuM karato nathI), te "huM chuM" (arthAt zuddhAtmA te "huM chuM.') ema jJAnI ciMtave che." arthAt anubhave che ane dhyAve che arthAt te ja dhyAnano ane samyagdarzanano viSaya che. zloka 129 :- "AtmA AtmAmAM nija Atmika guNothI samRddha AtmAne (arthAt zuddhAtmAne) - eka paMcamabhAvane (arthAt parama pariNAmika bhAvarUpa AtmAne) jANe che ane dekhe che (anubhave che); te sahaja eka paMcamabhAvane (arthAt AtmAnA sahaja pariNamanarUpa paMcamabhAva - parama pariNAmika bhAvane) eNe choDyo nathI ja ane anya evA paramabhAvane (arthAt audeyika, upazama ane kSayopazama bhAvane) ke je kharekhara paudgalika vikAra che tene - e grahato nathI (huMpaNuM karato nathI) ja." zloka 133 :- "je muktisAmrAjyanuM mULa che (arthAt samyagdarzanano viSaya che, kAraNa ke samyagdarzana e muktisAmrAjyanuM mULa che) evA A nirUpama, sahaja paramAnaMdavALA cirUpane (caitanyanA svarUpane = sAmAnya jJAnamAtrane) ekane DAhyA puruSoe samyaka prakAre grahavuM yogya che (arthAt eka sAmAnya jJAnamAtra bhAva ke je sahaja pariNamanayukta parama pariNAmika bhAva che temAM ja DAhyA puruSoe huMpaNuM karavA yogya che); tethI he mitra! tuM paNa mArA upadezanA sArane (arthAt A ja sarva jinAgamono sAra che arthAt samayano sAra che arthAt samayasArane) sAMbhaLIne, turaMta ja ugrapaNe A caitanya camatkAramAtra pratye tAruM valaNa kara." Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 samyagdarzananI rIta arthAt tuM paNa tene ja lakSamAM le ane temAM ja "huMpaNuM kara ke jethI tuM paNa AtmajJAnI tarIke pariNamI jaIza arthAt tane paNa samyagdarzana pragaTa thaze; arthAt atre samyagdarzananI rIta jaNAvela che. zloka 135 :- "mArA sahaja samyagdarzanamAM, zuddha jJAnamAM, cAritramAM, sukRta ane duSkRtarUpI karmaThaMdranA saMnyAsakALamAM (arthAt samayasAra gAthA 6 anusArano bhAva arthAt je pramatta paNa nathI ane apramatta paNa nathI evo eka jJAyakabhAvarUpa) saMvaramAM ane zuddha yogamAM (zuddhopayogamAM) te paramAtmA ja che (arthAt samyagdarzanAdi badhAyano Azraya - avalaMbana zuddhAtmA ja che ke je siddhasama ja bhAva che); muktinI prApti mATe jagatamAM bIjo koI paNa padArtha nathI, nathI." arthAt daSTinA viSayanI ja daDhatA karAvela che. zloka 136 :- "je kyAreka nirmaLa dekhAya che, kyAreka nirmaLa tema ja anirmaLa dekhAya che, vaLI kyAreka anirmaLa dekhAya che arthAt zuddha naya(dravyadraSTi)thI nirmaLa jaNAya che, pramANadaSTithI nirmaLa tema ja anirmaLa dekhAya che ane azuddha naya(paryAyadaSTi)thI anirmaLa dekhAya che ane tethI ajJAnIne mATe je gahana che (eTale ja ghaNAM loko AtmAne ekAMte zuddha athavA azuddha dhArI le che ane bIjAM loko AtmAno eka bhAga zuddha ane eka bhAga azuddha evI dhAraNA karI le che), te ja ke jeNe nija jJAnarUpI dIpaka vaDe pApatimirane naSTa karyuM che te ja (arthAt jeNe prajJAchINI arthAt tIvra buddhi vaDe sarva vibhAvabhAvane gauNa karIne je parama pariNAmika bhAvarUpa zuddhAtmA grahaNa karyo che arthAt temAM ja huMpaNuM karyuM che ane tema karatAM ja samyagdarzanarUpa dIpa pragaTAvIne pApatimirane naSTa karyuM che, te ja zuddhAtmA) sapuruSonA (jJAnInA) hRdayakamaLarUpI gharamAM (manamAM) nizcayapaNe saMsthita che (sArI rIte sthiratA pAmeluM gAthA 102 : anvayArtha :- "jJAnadarzanalakSaNavALo zAzvata eka AtmA mAro che; bAkInA badhA saMyogalakSaNavALA bhAvo mArAthI bAhya che." A bhedajJAnanI gAthA che, temAM samyagdarzana mATenuM bhedajJAna kaI rIte karavuM te jaNAvela che ke je "jovA-jANavAvALo AtmA che te huM ane anya sarve bhAvo (zaiyo) temAM gauNa karavAnA hovAthI ja te bhAvo bAhya kahyAM, kAraNa ke tenAthI ja bhedajJAna karavAnuM che. zloka 148 :- "tattvamAM niSNAta buddhivALA jIvanA hRdayakamaLarUpa atyaMtaramAM (bhAvamanamAM) je susthita (sArI rIte sthiratA pAmeluM) che, te sahaja tattva (parama pAriNAmika bhAvarUpa sahaja pariNAmI zuddhAtmA) jayavaMta che (te ja sarvasva che). te sahaja teje mohAMdhakArano nAza karyo che (arthAt darzanamohano upazama, kSayopazama athavA to kSaya karela che) ane te sahaja teja) (samyagdarzanano viSaya) nija rasanA phelAvathI prakAzatA jJAnanA prakAzamAtra che." Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyamasAra anusAra dhyAna ane samyagdarzanano viSaya 145 zloka 149 :- "vaLI, je (sahaja tattva = zuddhAtmA) akhaMDita che (arthAt AtmAmAM koI bhAga zuddha ane koI bhAga azuddha ema nathI, pUrNa AtmA - akhaMDa AtmA ja dravyadaSTie zuddhAtmArUpa jaNAya che), zAzvata che (arthAt traNe kALa evo ne evo Upaje che = pariName che), sakaLa doSathI dUra che (arthAt sakaLa doSathI bhedajJAna karela hovAthI te zuddhAtmA sakaLa doSathI dUra che), utkRSTa che (arthAt siddhasadazabhAva che), bhavasAgaramAM DUbelA jIvasamUhane (arthAt sarva saMsArI jIvone) naukA samAna che (arthAt muktinuM kAraNa che arthAt samyagdarzanano viSaya che) ane prabaLa saMkaTonA samUharUpI dAvAnaLane (arthAt koI paNa prakAranA upasargarUpa saMkaTomAM pote zAMta rahevA) mATe jaLa samAna che (arthAt zuddhAtmAnuM avalaMbana letAM ja saMkaTo gauNa thaI jAya che, para thaI jAya che), te sahaja tattvane huM pramodathI satata namuM chuM." arthAt pramodathI satata bhAvuM chuM, tenuM ja dhyAna karuM chuM. gAthA 107 : anvayArtha :- "nokarma ane karmathI rahita (arthAt prathama, pudgalathI bhedajJAna karyuM ke je AtmAthI pragaTa bhinna che) tathA vibhAvaguNaparyAyothI vyatirikta (arthAt bIjuM, AtmA je karmonA nimitte vibhAvabhAvarUpa arthAt audeyika bhAvarUpa pariName che tenAthI bhedajJAna karyuM arthAt te bhAvo thAya che to AtmAmAM ja - mArAmAM ja, paraMtu te bhAva mAruM svarUpa na hovAthI temAM huMpaNuM nahi karatAM arthAt tene gauNa karatAM ja tenAthI rahita zuddhAtmA prApta thAya che, tevA) AtmAne (arthAt zuddha AtmAne) je dhyAve che, te zramaNane (parama) AlocanA che." zloka 15ra :- "ghora saMsAranA mULa evAM sukRta ane duSkatane sadA AlocI AlocIne (arthAt samayasAra gAthA 6 anusArano bhAva arthAt je pramatta paNa nathI ane apramatta paNa nathI evo eka jJAyakabhAvarUpa ane bIjuM, ane puNya ane pApa, baMnene ghora saMsAranA mULa kahyAM, tenA vize ame pUrve jaNAvyA anusAra samajavuM arthAt banne AtmAne baMdhanarUpa hoIne saMsArathI mukti mATe icchanIya nathI chatAM koIe evuM na samajavuM ke pApa ne puNya, e baMne heya hovAthI ApaNane pApa karavAno paravAno maLela che. tevuM samajaze te niyamathI anaMta saMsArI ja che; paraMtu pApano vicAra paNa nahi karatAM, mAtra AtmalakSe sukRta karavA jevuM che ane te zubha bhAva paNa zuddha bhAvathI viruddhabhAva hovAthI, zuddha bhAvamAM huMpaNuM karatAM athavA mAtra zuddha bhAvanAM lakSe bhale Apa niyamathI zubhamAM ja raho paNa tenA upara AdarabhAve nahi. AdarabhAva mAtra zuddha bhAva upara ja ane rahevuM paNa che zuddha bhAvamAM ja, paraMtu jo Apa zuddha bhAvathI alita thAva athavA zuddha bhAvanI prApti na thaI hoya to zuddha bhAvanAM lakSe rahevuM niyamathI zubhamAM ja. azubha bhAvano to paDachAyo paNa levA yogya nathI, tethI atre koIe chaLa grahaNa karI zubha bhAva choDIne azubhanuM AcaraNa na karavuM. trIjuM, ane daSTinA viSayarUpa zuddhAtmA ISTa che ke jemAM sukRta ane duSkRtarUpa vibhAvabhAvane sadA AlocI AlocIne arthAt atyaMta gauNa karIne) huM nirUpAdhika (svAbhAvika) guNavALA zuddhAtmAne AtmAthI ja avalaMbuM chuM. (arthAt zuddhAtmAmAM ja rahevAno prayatna karuM chuM, pachI Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 samyagdarzananI rIta (arthAt tenAthI ja) dravyakarmasvarUpa samasta prakRtine atyaMta nAza pamADIne (arthAt ghAtakarmano nAza karI kevaLajJAna-kevaLadarzanarU5) sahaja vilasatI jJAnalakSmIne huM pAmIza." arthAt samyagdaSTi jIvane paNa dhyAnanA viSayarUpa zuddhAtmA ja che. zloka 155 - jeNe jJAnajyoti vaDe (arthAt jJAnamAtrabhAvanA avalaMbane) pApatimiranA puMjano nAza karyo che (arthAt tenuM 'huM paNuM jJAnamAtrabhAva = parama pariNAmika bhAvamAM ja hovAthI sarva pAponA udayarUpa deyika bhAvane atyaMta gauNa karyA che, ane je purANa (sanAtana arthAt trikALI zuddha) che evo AtmA parama saMyamIonA cittakamaLamAM (bhAvamanamAM) spaSTa che. te AtmA saMsArI jIvonA vacana-mano mArgathI atikrAMta che (vacana ane manathI spaSTa karI zakavA athavA vyakta karI zakavA yogya nathI). A nikaTa paramapuruSamAM (arthAt A nikaTamAM ja mokSa pAmavA yogya puruSamAM) vidhi zo ane niSedha zo ?" arthAt AvA zuddhAtmAmAM magna rahevAvALA parama puruSa, koI vidhi anusare athavA na anusare to temane temAM koI ja doSa nathI tethI temanA mATe koI vidhi-niSedha nathI ema jaNAvela che. zloka 156 :- "je sakaLa IndriyonA samUhathI utpanna thatAM kolAhalathI vimukta che (arthAt je jJAna sakaLa indriyothI thAya che tevAM jJAnAkArarUpa vizeSa, jemAM gauNa che tevuM sAmAnya jJAna che), je naya ane anayanA samUhathI dUra (arthAt nayAtIta che, kAraNa ke navo vikalpAtmaka hoya che ane samyagdarzananuM viSayarUpa svarUpa, sarve vikalpothI rahita che arthAt te nayAtIta) hovA chatAM yogIone (arthAt AtmajJAnIone) gocara che (arthAt nitya labdharUpa ane kyAreka upayogarUpa che), je sadA zivamaya che (arthAt siddhasadazabhAva che), utkRSTa che ane je ajJAnIone parama dUra che (kAraNa ke teo zuddhAtmAne ekAMte grahaNa karavAno prayAsa kare che arthAt jevo te che nahIM, tevI tenI kalpanA karI grahaNa karavAno prayAsa kare che tethI teo mAtra bhramamAM ja rahe che ane satyasvarUpathI jojano dUra rahe che) evuM A anagha (zuddha) caitanyamaya sahajatattva atyaMta jayavaMta (pharI pharI avalaMbana karavA yogya) che." zloka 157 :- "nija sukharUpI sudhAnA sAgaramAM (atre eka khulAso jarUrI che ke, koI varga evuM mAne che ke yogapaddhatie sudhArasanuM pAna karavAthI AtmAno anubhava thAya che arthAt samyagdarzana thAya che, teone eka vAta ane samajavA jevI che ke je atindriya AnaMda che ke je svAtmAnubhUtithI Ave che tene ja zAstromAM sudhAno sAgara arthAt sudhArasa kahyo che, paraMtu koI zArIrika kriyA athavA to pudgalarUpI rasa vizenI ahIM vAta nathI, kAraNa ke anubhavakALe koI dehabhAva ja hoto nathI, pote mAtra zuddhAtmArUpa ja hoya che, to pudgalarUpI rasanI vAta ja kyAMthI hoya ? arthAt na ja hoya) DUbatA A zuddhAtmAne jANIne bhavya jIva paramaguru dvArA (A jJAnano prAyaH abhAva hovAthI tenI durlabhatA batAvavA paramaguru zabda Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyamasAra anusAra dhyAna ane samagdarzanano viSaya 147 vAparyo che) zAzvata sukhane pAme che; tethI bhedanA abhAvanI daSTie (arthAt svAnubhUtimAM koI ja bheda nathI arthAt tyAM dravyaparyAyarUpI bheda athavA to paryAyanA niSedharUpa vagere koI ja bheda nathI, temAM to mAtra dravyadaSTi ja mahattvanI che ke jemAM paryAya jaNAto ja nathI arthAt pUrNa dravya mAtra zuddhAtmArUpa ja jaNAya che; evI daSTie) je siddhithI utpanna thatAM saukhya (arthAt atindriya AnaMda, nahi ke pudgalarUpI sudhArasa) vaDe zuddha che evA koI (adbhuta) sahajatattvane (parama pariNAmika bhAvarUpa zuddhAtmAne) huM paNa sadA ati apUrva rIte atyaMta bhAvuM chuM." zloka 158 :- "sarva saMgathI nimukta, nirmoharUpa, anagha ane parabhAvathI mukta evA A paramAtmatattvane AvI rIte bhedajJAnapUrvaka grahaNa karela zuddhAtmAne) huM nirvANarUpI strIthI utpanna thatAM anaMga sukhane (atindriya sukhane) mATe nitya saMbhAvuM chuM (samyapaNe bhAvuM chuM - anubhavuM chuM, ane praNamuM zloka 159 - "nija bhAvathI bhinna evA sakaLa vibhAvane choDIne (arthAta atre bhedajJAnanI rIta batAvela che) eka nirmaLa cinmAtrane (jJAna sAmAnyarUpa parama pariNAma bhAvane) huM bhAvuM chuM. saMsArasAgarane tarI javA mATe, abheda kahelA (upara je rIte abheda samajAvyuM che te rIte abheda kahelA) muktinA mArgane paNa huM nitya namuM chuM." zloka 160:- "je karmanA dUrapaNAne lIdhe (arthAt karmo ane tenA nimitte thavAvALA bhAvothI bhedajJAna karavAthI te gauNa thaI gayela che ane potAne zuddhAtmA prApta thayela che tene lIdhe) pragaTa sahajavasthApUrvaka (arthAt sahaja pariNamanarUpa parama pariNAmika bhAva ke je paMcamabhAva paNa kahevAya che temAM ja huMpaNuM karI rahelo che, je AtmaniSThAparAyaNa (Atmasthita) samasta munione muktinuM mULa che (arthAt AvA zuddhAtmAmAM ja "huMpaNuM karavA jevuM che ane tenuM ja dhyAna karavA jevuM che arthAt tene ja sevavAthI mukti maLe che arthAt zreNI maMDAya che ane kevaLajJAna-kevaLadarzana prApta kare che ane Ayu kSaye mokSa pAme che tethI zuddhAtmAne muktinuM mULa kahyuM che, je ekAkAra che (arthAt sadA evo ne evo ja Upajato hovAthI trikALI zuddha arthAt traNe kALa eka jevo ja che tethI tene trikALI dhruva paNa kahevAya che), je nija rasanA phelAvAthI bharapUra hovAne lIdhe (atre nija rasa kahyo ke je AtmAno arUpI atindriya AnaMda che, nahi ke koI rUpI pudgala dravyarUpa sudhArasa) pavitra che ane je purANa che (arthAt sanAtana che - traNe kALe evo ne evo ja Upajato thako te sahaja pariNamanarUpa parama pariNAmika bhAva kahevAya che), te zuddha-zuddha (arthAt paramazuddha) eka paMcama bhAva sadA jayavaMta che." zloka 161 :- "anAdi saMsArathI samasta janatAne (-janasamUhane) tIvra mohanA udayane lIdhe jJAnajyoti sadA matta che, kAmane vaza che (atre AcArya bhagavaMte janatAnI sthitinuM bayAna karela che ke, Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 samyagdarzananI rIta Apa sau viSayakaSAyamAM rata cho ane upadeza paNa Apela che ke Apa te viSayakaSAyamAM ratapaNuM - vazapaNuM chedIne-choDIne jJAnajyotino anubhava karo) ane nija AtmakAryamAM mUDha che (arthAt saMsAranI tamAma hoziyArI hovA chatAM potAnA AtmAnI prApti mATe yogya kALanI rAha joto arthAt niyativAdI banIne besI rahe che ane potAno pUrNa puruSArtha saMsAra mATe vApare che ane nija AtmakAryamAM mUDha che arthAt puruSArthahIna che). mohanA abhAvathI A jJAnajyoti zuddha bhAvane pAme che (arthAt parama pariNAmika bhAvanA anubhavana ane sevanathI zreNI mAMDIne mohano abhAva karI jJAnajyoti arthAt samyagdaSTi AtmA, kevaLajJAna - kevaLadarzanarUpa zuddha bhAvane prApta kare che, ke je zuddhabhAve dizAmaMDaLane dhavalita (arthAt ujvaLa) karyuM che (arthAt tethI traNa kALa - traNa loka sahaja jaNAya che) ane sahaja avasthAne pragaTa karI che (arthAt sarva guNonI sAkSAt zuddha dazA pragaTa karela che)." A ja rIta che siddhatvanI prAptinI. zloka 167 :- "zubha ane azubhathI rahita zuddha caitanyanI bhAvanA (arthAt vibhAvabhAvarahita zuddhAtmA arthAt parama pariNAmika bhAvanI ja bhAvanA ke je bhAva zrI samayasAra gAthA 6mAM kahyA anusAra pramatta paNa nathI ane apramatta paNa nathI, mAtra eka jJAyakabhAva che) mArA anAdi saMsAraroganuM uttama auSadha che." arthAt je nirvikalpa AtmAsvarUpa che arthAt zuddhAtmA che te ja samyagdarzanano viSaya che ane samyagdaSTine AgaLanI sAdhanAmAM te ja dhyAnano paNa viSaya che. zloka 170 :- "jeNe sahaja tejathI (arthAt sahaja pariNamanarUpa parama pariNAmika bhAvarUpa zuddhAtmAne bhAvavAthI) rAgarUpI aMdhakArano nAza karyo che (arthAt sAgarUpI vibhAvabhAvano jenA bhAvavAthI nAza thayela che arthAt jenA kAraNe vItarAgatA AvI che), je munivaronA manamAM vase che (arthAt munivaro tenuM ja dhyAna kare che ane tene ja seve che arthAt temAM ja vadhAre ne vadhAre sthiratA karavAno puruSArtha kare che), je zuddha zuddha (je anAdi-anaMta zuddha) che, je viSayasukhamAM rata jIvone sarvadA durlabha che (arthAt mumukSu jIve tamAma viSayakaSAya pratyeno Adara choDI devo jarUrI che arthAt atyaMta AvazyakatA sivAya tenuM jarA paNa sevana na karavAthI tenA pratyeno Adara nIkaLI jAya che, tenI parIkSA arthe "mane zuM game che ?" evo prazna potAne pUchIne teno uttara tapAsavo ane je uttaramAM saMsAra athavA saMsAranAM sukho pratyeno AkarSaNa/AdarabhAva hoya, to samajavuM ke mane haju viSayakaSAyano Adara che, saMsArano Adara che ke je choDavA jevo che; kAraNa ke te anaMta parAvartana karAvavA sakSama che), (zuddhAtmA) je parama sukhano samudra che, je zuddha jJAna che (arthAt te jJAna sAmAnya mAtra che) ane jeNe nidrAno nAza karyo che (arthAt A zuddhAtmAne bhAvatAM jeoe kevaLajJAna - kevaLadarzana prApta karyuM che teone A bhAvanAnA baLe ja nidrAno nAza thayo che, te A (zuddhAtmA) jayavaMta che (arthAt te zuddhAtmA ja sarvasva che)." zloka 190:- "jeNe nitya jyoti (anAdi-anaMta zuddha bhAvarUpa parama pAriNAmika bhAva) vaDe Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyamasAra anusAra dhyAna ane samyagdarzanano viSaya 149 timirapuMjano nAza karyo che, je Adi-aMtarahita che (arthAt traNe kALe zuddha ja che), je parama kaLA sahita che ane je AnaMdamUrti che evA eka zuddhAtmAne je jIva zuddhAtmAmAM avicaLa manavALo thaIne niraMtara dhyAve che (arthAt tenuM ja dhyAna kare che), te A AcArarAzi (cAritravAna) jIva zIdhra jIvanmukta thAya che."00 zloka 17 :- "A dhyAna che, A dhyeya che, A dhyAtA che, ane peluM phaLa che - AvI vikalpajALothI je mukta che (arthAt je nirvikalpa zuddhAtmA che) tene huM namuM chuM (stavuM chuM, samyaka prakAre bhAvuM chuM)." arthAt tenuM ja huM dhyAna dharuM chuM ane temAM ja huMpaNuM karuM chuM ke jethI huM nirvikalpa thAuM chuM arthAt anubhavuM chuM; arthAt koI paNa vikalparUpa dhyAna karatAM A zuddhAtmAnuM nirvikalpa dhyAna uttama che, AcaraNIya che ke je samyagdarzana pachI ja hoya che. gAthA 123 : anvayArtha :- "saMyama, niyama ne tapathI tathA dharmadhyAna ne zukaladhyAnathI je AtmAne dhyAve che tene parama samAdhi che." arthAt samyagdaSTinI AgaLanI bhUmikAmAM je karavA yogya che arthAt je sahaja thAya che tenuM varNana karela che ane anyoe te abhyAsa rUpe paNa karavA yogya che. zloka 202 :- "kharekhara samatArahita (arthAt samyagdarzanarahita, kAraNa ke samyagdaSTine ja sAcI samatA jaNAvela che) yatine anazanAdi tapazcaraNothI phaLa nathI (arthAt muktirUpa phaLa nathI paraMtu saMsArarUpa phaLa che ke je heya che tethI kahyuM ke phaLa nathI); mATe, he muni! samatAnuM kula maMdira evuM je anAkuLa nija tatva (arthAt zuddhAtmA) tene bhaja." arthAt sarvaprathama zuddhAtmAnuM ja ciMtana, nirNaya, lakSa ane yogyatA karI samyagdarzana prApta karavA yogya che. kAraNa ke te pachIthI ja sarve tapazcaraNanuM apUrvaphaLa arthAt muktirUpe phaLa maLe che, anyathA nahi. eTalA mATe paNa jemane paNa vagara samyagadarzane abhyAsarUpathI munipaNuM levuM hoya, emaNe paNa ekamAtra AtmaprAptinuM ja rAkhavuM joIe ane AtmaprApti mATe ja pUrNa puruSArtha karavo joIe. zloka 207:- "huM - sukhane icchanAro AtmA - ajanma ane avinAzI evA nija AtmAne AtmA vaDe ja AtmAmAM sthita rahIne vAraMvAra bhAvuM chuM. je koI parama sukhanA Icchuka che temane mATe eka mAtra zuddhAtmAnuM ja lakSa ane zuddhAtmAnuM ja dhyAna zreSTha che, kAraNa ke tenAthI ja mukti maLaze. zloka 211 :- "A anagha (nirdoSa = zuddha) Atmatattva jayavaMta che, ke jeNe saMsArane asta karyo che (arthAt saMsAranA asta mATe arthAt mukti mATe A zuddhAtmA ja zaraNabhUta - sevavAyogya che), je mahAmunigaNanA adhinAthanA (gaNadharonA) hRdayAraviMdamAM (manamAM) sthita che, jeNe bhavanuM kAraNa tajI dIdhuM che (arthAt je A bhAvamAM sthira thaI jAya tene have pachI koI bhava rahe ja nahIM, kAraNa ke te mukta Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 samyagdarzananI rIta ja thaI jAya), je ekAMte zuddha pragaTa thayuM che (arthAt je sarvathA zuddhapaNe spaSTa jaNAya che arthAt je traNe kALe zuddha ja hoya che paraMtu samyagdarzana thavAthI, te ekAMte zuddha arthAt traNe kALe zuddha ja che, te pragaTa thayo arthAt anubhavamAM Avyo mATe prathamathI te zuddha ja hovAM chatAM teno anubhava na hovAthI, anubhUtinI apekSAe te pragaTa thayuM kahevAya) ane je sadA (TaMkotkIrNa caitanyasAmAnyarUpa arthAt jJeyone gauNa karatAM ja je jANavA-jovAvALo zeSa rahe che, te traNe kALa tevo ne tevo ja jJAnasAmAnyarUpa hovAthI, TaMkotkIrNa kahevAya che; bIjI rIte jJeya vizeSa che ane te jenuM banela che arthAt jJAnanuM, tene sAmAnya jJAna arthAt caitanya sAmAnya kahevAya che) nija mahimAmAM lIna hovA chatAM samyagdaSTione gocara(anubhUtimAM Ave) che.'' zloka 216 :- ''A svataHsiddha jJAna (arthAt upara jaNAvyA anusAranuM parama pAriNAmika bhAvarUpa sAmAnya jJAna) pApapuNyarUpI vanane bALanAro agni che (arthAt apUrva nirjarAnuM kAraNa che), mahA mohAMdhakAranAzaka (arthAt mohano nAza karIne arihaMta pada apAvanAra che) atiprabaLa tejamaya che, vimuktinuM mULa che ane nirupAdhi mahAAnaMdasukhanuM (arthAt atindriya zAzvata sukhanuM) dAyaka che. bhavabhavano dhvaMza karavAmAM nipuNa (arthAt mukti apAvanAra) evA A jJAnane huM nitya pUjuM chuM.'' arthAt tene nitya bhAvuM chuM ane temAM ja sthiratAno puruSArtha karuM chuM. zloka 220 :- ''je bhavabhayanA haranArA A samyaktvanI, zuddha jJAnanI ane cAritranI bhavachedaka (arthAt A samyagdarzana, zuddha jJAna arthAt samyajJAna ane temAM ja sthiratA karavArUpa cAritrane bhavabhayanA haranArA kahyAM che arthAt muktidAtA kahyAM che) atula bhakti niraMtara kare che, te kAmakrodhAdi samasta duSTa pApasamUhathI mukta cittavALo jIva - zrAvaka ho ke saMyamI ho - niraMtara bhakta che, bhakta che.'' arthAt jaina siddhAMta anusAra AvI abheda bhakti ja kAryakArI che ane tethI tevI ja bhakti icchavI. zloka 227 :- ''A avicalita - mahAzuddha - ratnatrayavALA, muktinA hetubhUta nirUpama - sahaja jJAnadarzanacAritrarUpa (arthAt jJAna-darzana-cAritra vagere anaMta guNonuM sahaja pariNamanarUpa parama pAriNAmika bhAvarUpa zuddhAtmA), nitya AtmAmAM (arthAt zuddhAtmA ke je nitya zuddharUpa evo ne evo ja Upaje che arthAt pariName che tevA nitya AtmAmAM) AtmAne kharekhara samyaka prakAre sthApIne (arthAt teno ja anubhava karIne ane tenuM ja dhyAna dharIne) A AtmA caitanya camatkAranI (sAmAnya cetanArUpa parama pAriNAmika bhAvanI) bhakti vaDe niratizaya (ajoDa) gharane ke jemAMthI vipadAo dUra thaI che ane je AnaMdathI bhavya che tene - atyaMta prApta kare che arthAt siddhirUpI strIno svAmI thAya che.'' arthAt zuddhAtmAnA dhyAnathI ja arihaMta thAya che ane pachI siddha thaI mukta thAya che. gAthA 137 : TIkAno zloka :- ''AtmAprayatnasApekSa viziSTa je manogati (arthAt noindrirUpa Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyamasAra anusAra dhyAna ane samyagdarzanano viSaya 151 mana dvArA je, AtmAne svAnubhava thAya che te), teno brahmamAM saMyoga thavo (arthAt svAtmAnubhUti thAya che arthAt zuddhAtmAmAM = brahmamAM huMpaNuM' = sohaM karatAM ja samyagdarzana prApta thAya che, tene yoga kahevAmAM Ave che." jaina siddhAMta anusAra yoganI A vyAkhyA che ane A ja yoga AtmA mATe hitakara che, jyAre anya yogo mAtra vikalparUpa ArtadhyAnanAM kAraNo hovAthI sevavA jevA nathI; tethI ja AgaLa yoga bhaktivALA jIvanI vyAkhyA kare che, te ja bhaktinuM paNa svarUpa che. zloka 228 :- "je A AtmA AtmAne AtmA sAthe niraMtara joDe che (arthAt ekamAtra zuddhAtmAnuM ja dhyAna kare che, anubhavana kare che), te munizvara nizcayathI yogabhaktivALo che.' gAthA 138 : anvayArtha:- "je sAdhu sarva vikalponA abhAvamAM (arthAt nirvikalpasvarUpa parama pAriNAmika bhAvamAM) AtmAne joDe che (arthAt temAM ja "huMpaNuM kare che), te yogabhaktivALo che; bIjAne yoga kaI rIte hoya ?" arthAt AvA svAtmAnubhUtirUpa yoga sivAyanA bIjAne yoga mAnyo ja nathI arthAt bIjAM koI yoga kAryakArI nathI. zloka 229 :- "bhedano abhAva hotAM (arthAt abhedabhAve zuddhAtmAne bhAvatA arthAt anubhavatA) anuttama (zreSTha) yogabhakti hoya che, tenA vaDe yogIone AtmAlabdhirUpa evI te (prasiddha) mukti thAya che." arthAt Avo yoga ja muktinuM kAraNa che ane tethI abhedabhAve zuddhAtmA ja bhAvavA yogya che anya koI nahi. gAthA 139 : anvayArtha :- "viparIta abhinivezano parityAga (arthAt matAgraha, haThAgraha, vagereno tyAga) karIne je jainakathita tatvomAM AtmAne joDe che, teno nija bhAva (arthAt zuddhAtmAnubhUti) te yoga che." gAthA 140 : anvayArtha:- "vRSabhAdi jinavarendro e rIte yoganI uttama bhakti karIne nivRti sukhane pAmyA; tethI yoganI (AvI) uttama bhaktine tuM dhAraNa kara (nahi ke vevalAveDArUpa bhakti athavA vyaktirAgarUpa bhakti)." zloka 233 :- "apunarbhavasukhanI (muktisukhanI) siddhi arthe huM zuddha yoganI (arthAt zuddhAtmAmAM huMpaNuM karavAvALA yoganI) uttama bhakti karuM chuM (arthAt tene ja pharI pharI bhAvuM chuM), saMsAranI ghora bhItithI sarva jIvo nitya te uttama bhakti karo." arthAt sarvene te ja zuddha yoganI bhaktinI ja preraNA Ape che, nahi ke vevalAveDArUpa bhaktinI athavA vyaktirAgarUpa bhaktinI. gAthA 141 : anvayArtha:- "je anyavaza nathI (arthAt je pUrNa bhedazAna karIne mAtra zuddhAtmAmAM ja 'huMpaNuM kare che ane tethI je koI karmono udaya hoya che arthAt udaya Ave che, tene samatAbhAve bhogave che Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 samyagdarzananI rIta arthAt temAM sAruM-kharAba arthAt ISTa-aniSTa buddhi nathI karato, tethI te anyavaza nathI) tene (nizcayaparama) Avazyaka karma kahe che. (arthAt te jIvane Avazyaka karma che ema paramayogIzvaro kahe che) (Avo) karmano vinAza karanAro yoga (arthAt evuM je A Avazyaka kArya) te nirvANano mArga che ema kahyuM che." zloka 238:- "svavazatAthI utpanna Avazyaka karmasvarUpa A sAkSAt dharma niyamathI (cokkasa) saccidAnaMda mUrti AtmAmAM (sata-cita-AnaMdasvarUpa AtmAmAM arthAt parama pAriNAmika bhAvarUpa AtmAmAM) atizayapaNe hoya che. te A (Atmasthita-dharma), karmakSaya karavAmAM kuzaLa evo nirvANano eka mArga che. tenAthI ja huM (arthAt temAM ja huMpaNuM karIne huMzIdhra koI (adbhuta) nirvikalpa sukhane prApta karuM chuM." arthAt svAtmAnubhUtimAM adbhuta-atindriya nirvikalpa AnaMda ja hoya che tene huM prApta zloka 239 :- "koI yogI svahitamAM lIna raheto thako zuddha jIvAstikAya (arthAt pUrNa jIva ke je pramANano viSaya che temAMthI vibhAvabhAva arthAt paralakSe/karmanA lakSe thavAvALA bhAvone gauNa karatAM ja, arthAt te jIvane dravyadaSTithI nihALatA ja te parama pAriNAmika bhAvarUpa zuddha jIvAstikAya prApta thAya che te, potAnA) sivAyanA anya padArthane vaza thato nathI, Ama je susthita rahevuM e nirukti (arthAt avazapaNAno vyutpatti artha) che ema karavAthI (arthAt potAmAM lIna rahI parane vaza nahi thavAthI) duritarUpI (duSkarmarUpI) timirapuMjano jeNe nAza karyo che (arthAt te koI paNa prakAranA pApo Acarato nathI evo arthAt bhAvamuni) evA te yogIne sadA prakAzamAna jyoti vaDe (arthAt parama pariNAmika bhAvarUpa kAraNa samayasArarUpa sadA prakAzamAna jyoti vaDe) sahaja avasthA (arthAt kAryasamayasArarUpI mukti) pragaTavAthI amUrtapaNuM (siddhatvanI prApti) thAya che." zloka 241 :- "kaLikALamAM (arthAt vartamAna huMDAavasarpiNI paMcama ArAmAM) paNa kyAMka koIka bhAgyazALI jIva mithyAtvAdirUpa maLakAdavathI rahita (arthAt samyagdarzana sahita) ane sadharmarakSAmaNi evo samartha muni thAya che. jeNe aneka parigrahonA vistArane choDayo che ane je pAparUpI aTavIne bALanAro agni che te A muni A kALe bhUtaLamAM pRthvI upara) tema ja devalokamAM devothI paNa sArI rIte pUjAya che." arthAt AvA samartha muni koIka viralA ja hoya che ke je atyaMta Adarane pAtra che. zloka 24ra :- "A lokamAM tapazcaryA samasta subuddhione prANapyArI che; te yogya tapazcaryA (arthAt mAtra AtmalakSe ane muktinA lakSe) so Indrone paNa satata vaMdanIya che. tene pAmIne je koI jIva kAmAndhakArayukta saMsArathI janita sukhamAM rame che, te jaDamati arere ! kaLithI haNAyelo che." arthAt cAritra athavA tapazcaryA aMgIkAra karyA bAda paNa jo koI jIvane kAma-bhoga pratye Adara jIvaMta rahe che to tevA jIvane jaDamati kahela che arthAt tevo jIva potAno anaMta saMsAra jIvaMta rAkhavAvALo che. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyamasAra anusAra dhyAna ane samyagdarzanano viSaya zloka 243 :- '"je jIva anyavaza (arthAt samyagdarzana rahita) che te bhale munivezadhArI hoya to paNa saMsArI che, nitya duHkhano bhogavanAra che; je jIva svavaza (arthAt samyagdarzana sahita) che te jIvanamukata che, jinezvarathI kiMcit nyUna che.'' arthAt samyagdarzana sahita munimAM jinezvaradeva karatAM jarAka ja UNapa che arthAt tevAM muni zIghra ja jinezvarapaNuM pAmavA yogya che ane samyagdarzana rahita munivezadhArIone paNa sauprathamamAM prathama samyagdarzana pAmavAM jevuM che, kAraNa ke tenA vagara mokSamArga ja zarU thato nathI evo upadeza paNa che. 153 zloka 244 :- ''Ama hovAthI ja jinanAthanA mArgane vize munivargamAM svavaza muni (arthAt samyagdarzana sahita samatAdhArI muni) sadA zobhe che; ane anyavaza muni nokaranA samUhomAM rAjavallabha nokara samAna zobhe che.'' arthAt sarva saMsArIjanarUpa nokaromAM te rAjavallabha arthAt UMcI padavIvALA nokaranI jema zobhe che tenAthI vadhAre nahi, arthAt tevAM muni paNa UMcI padavIvALA saMsArI ja che ema jaNAvIne samyagdarzanano ja mahimA samajAvela che ke je ekamAtra sarve jIvone kartavya che. ja zloka 245 :- 'munivara devalokAdinA kleza pratye rati to ane nirvANanAM kAraNanuM kAraNa (arthAt nirvANanAM kAraNarUpa nizcayacAritranuM kAraNa evAM samyagdarzananA viSaya) evA sahaja paramAtmAne bhajo (arthAt je samyagdarzanano viSaya che tevo parama pAriNAmika bhAva ke je AtmAnuM sahaja pariNamana che ane tethI ja tene sahaja paramAtmArUpa kahevAya che ke jemAM 'huMpaNuM' karatAM samyagdarzana pragaTe che ke je nizcaya cAritranuM kAraNa che, tethI A samyagdarzananA viSayane nirvANanA kAraNanuM kAraNa kahevAya che) ke je sahaja paramAtmA paramAnaMdamaya che, sarvathA (arthAt traNe kALe-ekAMte) nirmaLa jJAnanuM raheThANa che, nirAvaraNasvarUpa che ane naya-anayanA samUhathI (sunayo tathA kunayonA samUhathI arthAt vikalpamAtrathI) dUra (arthAt nirvikalpa) che.'' gAthA 145 : anvayArtha :- ''je dravya-guNa-paryAyomAM (arthAt temanA vikalpomAM) mana joDe che, te paNa anyavaza che; mohAndhakAra rahita zramaNo Ama kahe che.'' arthAt upara jaNAvyA anusAra je nirvikalpa zuddhAtmA che temAM ja upayoga lagAvavA jevo che anyathA nahi. A apekSAe bhedarUpa vyavahAra heya che, teno upayoga vastunuM svarUpa samajAvavA mAtra ja che; jema ke dravya-guNa-paryAya athavA utpAda-vyaya-dhruva ane anaMta guNo vagere; paraMtu te sarve bhedo vikalparUpa hovAthI ane vastunuM svarUpa abheda hovAthI, bhedarUpa vyavahArathI vastu jema che tema samajIne bhedamAM na rahetAM, abhedamAM ja ramavAM jevu che. atre koIne vikalpa thAya ke dRSTino viSaya to paryAyathI rahita dravya che ne ? Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 samyagdarzananI rIta uttara :- Avo vikalpa karavAthI tyAM teno janma thAya che arthAt eka abheda dravyamAM dravya ane paryAyarUpa dvaitano janma thavAthI, abhedano anubhava thato nathI; arthAt daSTino viSaya abheda, zuddha dravyArthika naye karI 'zuddhAtmA che ane zuddha dravyArthika nayamAM paryAya atyaMta gauNa thaI javAthI jaNAtI ja nathI athavA teno vikalpa paNa Avato nathI tethI abhedarUpa zuddhAtmAno anubhava thaI jAya che ke jemAM vibhAva paryAya atyaMta gauNa che. A ja rIta che nirvikalpa samyagdarzananI arthAt temAM dravyane paryAyarahita prApta karavAno athavA koI paNa vibhAvabhAvanA niSedhano vikalpa na karatAM, mAtra daSTinA viSayarUpa 'zuddhAtmA'ne ja zuddha dravyArthika naye karI grahaNa karatAM, anya sarva ApameLe ja atyaMta gauNa thaI jAya che. paraMtu jeo Ama na karatA niSedhano ja Agraha rAkhe che, teo mAtra niSedharUpa vikalpamAM ja rahe che ane nirvikalpa svarUpano anubhava karI zakatAM nathI paraMtu teo mAtra bhramamAM ja rahe che ane potAne samyagdaSTi samajIne anaMta parAvartanane AmaMtraNa Ape che, je karuNA upajavatI vAta che zloka 246 :- "jema Injanayukta agni vRddhi pAme che (arthAt jyAM sudhI Injana che tyAM sudhI agninI vRddhi thAya che), tema jyAM sudhI jIvone ciMtA (vikalpo) che tyAM sudhI saMsAra che." arthAt nirvikalpa svarUpa "zuddhAtmA' ja upAdeya che. gAthA 146 : anvayArtha :- "je parabhAvane parityAgIne (arthAt daSTimAM atyaMta gauNa karIne) nirmaLa svabhAvavALA AtmAne dhyAve che, te kharekhara Atmavaza che (arthAt svavaza che) ane tene (nizcaya-parama) Avazyaka karma (jino) kahe che." arthAt AtmadhyAna e parama Avazyaka che. zloka 249 :- "nirvANanuM kAraNa evo je jinendrano mArga (che) tene A rIte jANIne (arthAt jinendrakathita nirvANano mArga ane samajAvyA anusAra ja che, anyathA nahi; tethI tene A rIte jANIne) je nirvANa saMpadAne pAme che, tene huM pharIpharIne vaMdu chuM." zloka 35ra :- "jeNe nija rasanA vistArarUpI pUra vaDe pApane sarva taraphathI dhoI nAMkhyA che (arthAt zuddhAtmAmAM pAparUpa sarve vibhAvabhAva atyaMta gauNa hovAthI arthAt jaNAtA ja na hovAthI ane temAM "huMpaNuM paNa na hovAthI Ama kahyuM che), je sahaja samatArasathI pUrNa bharelo hovAthI pavitra che (arthAt zuddhAtmA sarvaguNonA sahaja pariNamanarUpa parama pAriNAmika bhAvarUpa sahaja samatArasathI pUrNa hoya che), je purANa (arthAt zuddhAtmA sanAtana-trikALazuddha) che, je svavaza manamAM sadA susthita che (arthAt samyagdarzana yuktane te bhAva sadA labdharUpe hoya che, ane je zuddha siddha che (arthAt zuddhAtmA, siddha bhagavAna samAna zuddha che ane te ja apekSAe sarva jIvo svabhAvathI siddha samAna ja che" kahevAya che) evo sahaja tejarAzimAM magna jIva (arthAt svAtmAnubhUti yukta jIva) jayavaMta che." gAthA 147 : athArtha :- "jo tuM (nizcaya parama) Avazyakane Icche che, to tuM AtmasvabhAvomAM Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyamasAra anusAra dhyAna ane samyagdarzanano viSaya 155 (arthAt zuddhAtmAmAM) sthirabhAva kare che, tenAthI jIvane sAmAyika guNa saMpUrNa thAya che. arthAt je jIva zuddhAtmAmAM ja sthirabhAva kare che, tene ja kAryakArI = sAcI sAmAyika kahela che ane tene ja apUrva nirjarA thAya che. zloka 256 :- "AtmAne avazya mAtra sahaja-parama-Avazyakane ekane ja ke je aghasamUhanuM (doSasamUhanuM) nAzaka che ane muktinuM mULa (kAraNa) che tene ja atizayapaNe karavuM (arthAt sahaja-paramaAvazyaka e koI zArIrika athavA zAbdika kriyA na hovAthI, mAtra mananI ja kriyA che arthAt atindriya dhyAnarUpa hovAthI atizayapaNe karavA kahyuM che). (ema karavAthI) sadA nija rasanA phelAvathI pUrNa bharelo hovAne lIdhe (arthAt zuddhAtmAmAM mAtra nija guNonuM sahaja pariNamana ja grahaNa thAya che ke je pUrNa hovAne lIdhe) pavitra ne purANa (sanAtana-trikALa) evo te AtmA vANIthI dUra (vacana agocara) evA koI sahaja zAzvata sukhane (siddhonA sukhane) pAme che." zloka 257 :- "svavaza munIMdrane (arthAt samyagdarzana-jJAna-cAritrayukta munadrane) uttama svAtmaciMtana (nijatmAnubhavano hoya che, ane A (nijatmAnubhavanarUpa) Avazyaka karma (tene) mukti saukhyanuM (siddhatvanuM) kAraNa thAya che." gAthA 151 : anvayArtha :- "je dharmadhyAna ne zukladhyAnamAM pariNata che te paNa aMtarAtmA che, dhyAnavihIna (arthAt A baMne dhyAnavihIna) zramaNa bahirAtmA che ema jANa." gAthA 154 : anvayArtha :- "je karI zakAya to aho! dhyAnamaya (svAtmAnubhUtirUpa zuddhAtmAnA dhyAnamaya) pratikramaNAdi kara; jo tuM zaktivihIna hoya (arthAt je tane samyagdarzana thayuM na hoya ane tethI karIne zuddhAtmAnubhUtirUpa dhyAna karavA zaktivihIna hoya) to tyAM sudhI (arthAt jyAM sudhI samyagdarzana na thAya tyAM sudhI) zraddhAna ja (arthAt atre jaNAvela tatvanI te ja rItathI zraddhA) kartavya (arthAt karavA jevI) che." zloka 264 :- "asAra saMsAramAM, pApathI bharapUra kaLikALano vilAsa hotAM, A nirdoSa jinanAthanA mArgane vize mukti nathI, mATe A kALamAM adhyAtmadhyAna kema hoI zake ? tethI nirmaLa buddhivALAo bhavabhayano nAza karanArI A (upara jaNAvyA anusAranI) nijAtma zraddhAne aMgIkRta kare che." arthAt A kALamAM samyagdarzana atyaMta durlabha hovAthI potAnA AtmAnI atre jaNAvyAnusAra zraddhA parama kartavya che arthAt te ja kAryakArI = sAcI bhakti che. A paMcamakALamAM satyano - dharmano mahada aMze lopa thaI javAthI dharmamAM aneka prakAranI vikRtio ghusI gaI che eTalA mATe satya samajavA mATe paNa sAdhakanI buddhi nirmaLa hovI Avazyaka che. anyathA te prAyaH ekAMtamArgamAM ja zraddhA karI besaze, enAthI muktine badale anaMta saMsAra maLaze; A vAta jaNAvela che. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 samyagdarzananI rIta gAthA 156 : anvayArtha :- "nAnA prakAranA (alaga alaga aneka prakAranAM) jIvo che, nAnA prakAranuM karma che, nAnA prakAranI labdhi che, tethI svasamayo (svadharmIo) ane parasamayo (paradharmIo) sAthe vacanavivAda varjavAyogya che." arthAt tattva mATe koI ja vAdavivAda, veravirodha, jhaghaDA kyAreya karavA jevA nathI. kAraNa ke tenAthI tattvano ja parAjaya thAya che, arthAt dharma ja lajavAya che ane baMne pakSone koI ja dharmaprApti thatI nathI, tethI tevAM vAdavivAda, veravirodha, jhaghaDA tyajavA ja yogya che. zloka 271 :- "heyarUpa evo je kanaka ane kAminI saMbaMdhI moha tene choDIne (arthAt mumukSu jIve AtmaprApti arthe A moha choDavA jevo che), he citta ! (arthAt cetana !) nirmaLa sukhane arthe (arthAt atindriya sukhane arthe) paramaguru dvArA dharmane prApta karIne tuM avyagrarUpa (zAMtasvarUpI) paramAtmAmAM (arthAt nirvikalpa parama pAriNAmika bhAvarUpa trikALI zuddha AtmAmAM) ke je (paramAtmA - zuddhAtmA) nitya AnaMdavALo che, nirUpama guNothI alaMkRta che ane divya jJAnavALo (arthAt zuddha sAmAnya jJAnavALo zuddhAtmA) che temAM - zIdhra praveza kara." arthAt sarve mumukSu jIvone kanaka ane kAminI saMbaMdhI moha choDIne zuddhAtmAmAM ja zIgha huMpaNuM karI tenI ja anubhUtimAM ekarUpa thaI javAnI preraNA karela che arthAt sarve mumukSu jIvone te ja kartavya che. gAthA 159 : TIkAno zloka :- "vastuno yathArtha nirNaya te samyajJAna che, te samyajJAna, dIvAnI mArka svanA ane (para) padArthonA nirNayAtmaka che (arthAt A samyajJAna e ja vivekayukta jJAna che ke je zuddhAtmAmAM huMpaNuM karatuM hovA chatAM, AtmAne vartamAna rAgadveSarUpa azuddhithI mukta karAvavA mATe, vivekyukta mArga aMgIkAra karAve che) tathA pramitithI (jJatithI) kathaMcit bhinna (arthAt je jANavuM thAya che te vizeSa arthAt jJAnAkAra che ke je jJAnanuM ja banela hovA chatAM te jJAnAkArane daSTino viSaya prApta karavA gauNa karavAnA hovAthI ane te jJAnAkAra ane jJAna kathaMcit abheda hovAthI arthAt ekAMte bheda nahi hovAthI tene kathaMcit bhinna kahyAM) che." gAthA 164 anvayArtha :- "vyavahAranayathI jJAna paraprakAzaka che; tethI darzana paraprakAzaka che; vyavahAranayathI AtmA paraprakAzaka che tethI darzana paraprakAzaka che." arthAt je jJAna che athavA darzana che, te ja AtmA che ane paraprakAzanamAM (arthAt yAkArarUpa jJAnanA pariNamanamAM) sAmAnya jJAna ane zeyAkAra arthAt jJAnAkAra evA bheda hovAthI, svathI kathaMcit bhinna kahevAya che. arthAt sva, abheda ane nirvikalpa svarUpa che jyAre paraprakAzanamAM zeyAkArarUpa je jJAnanuM pariNamana thAya che te vikalparUpa che ane tethI te bhedarUpa hovAthI tene vyavahArarUpa kahyuM che, kAraNa ke bheda te vyavahAra ane abheda te nizcaya AvI ja jinAgamanI rIta che. bIjuM, jo koI darzanane mAtra svaprakAzaka Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyamasAra anusAra dhyAna ane samyagdarzanano viSaya 157 mAnatuM hoya to te vAtanuM paNa khaMDana karyuM che. gAthA 170 : anvayArtha :- "jJAna jIvanuM svarUpa che, tethI AtmA AtmAne jANe che, je jJAna AtmAne na jaNe to AtmAthI vyatirikta (ju6) Thare !" A gAthAmAM paNa jo koI jJAnane mAtra paraprakAzaka mAnatuM hoya to te vAtanuM khaMDana karyuM che. gAthA 171 : gAthA ane anvayArtha :- "re ! (eTalA mATe ja) jIva che te jJAna che, ne jJAna che te jIva che, te kAraNe nija paraprakAzaka jJAna tema ja daSTi che. - AtmAne jJAna jANa, ane jJAna AtmA che ema jANa; AmAM saMdeha nathI. tethI jJAna tema ja darzana svaparaprakAzaka che." arthAt jyAM paNa jJAnathI kathana thayuM hoya tyAM pUrNaAtmA ja samajavo ane te uparAMta koIka zAstromAM jJAnane sAkAra upayogavALuM hovAnA kAraNe parane jANavAvALuM kahyuM che ane darzanane nirAkAra upayogavALuM hovAnA kAraNe svane jANavAvALuM kahyuM che, te vAtano uparokta gAthAothI niSedha karela che. gAthA 172 : anvayArtha :- "jANatAM ane dekhatAM hovA chatAM (arthAt kevaLI bhagavaMta svaparane jANedekhe to paNa) kevaLIne IcchApUrvaka (vartana) hotuM nathI, tethI temane kevaLajJAnI' kahyA che, vaLI tethI abaMdhaka kahyA che." kAraNa temane paramAM ISTa-aniSTa buddhi nathI arthAt paranuM jANavuM jIvane doSakAraka nathI, paraMtu paramAM iSTa-aniSTa buddhi ja niyamathI doSakAraka arthAt baMdhanuM kAraNa che, je vAta ame pUrve paNa jaNAvela che. zloka 287 :- "AtmAne jJAnadarzanarUpa jANa ane jJAnadarzanane AtmA jANa; sva ane para evA tattvane (samasta padArthone) AtmA spaSTapaNe prakAze che." arthAt jyAM paNa jJAnathI athavA darzanathI kathana thayuM hoya tyAM tene apekSAe pUrNaAtmA ja samajavo ane teone niyamathI sva-para prakAzaka samajavAM. zloka 297 :- "bhAvo pAMca che, jemAM A parama paMcamabhAva (parama pariNAmika bhAva) niraMtara sthAyI che (arthAt traNe kALe evo ne evo ja sahaja pariNamanarUpa zuddha bhAve Upaje che te apekSAe sthAyI kahyo che), saMsAranAM nAzanuM kAraNa che ane samyagdaSTione gocara (arthAt anubhavamAM Ave) che, buddhimAna puruSa samasta rAgadveSanA samUhane choDIne (arthAt dravyadaSTie karI samasta vibhAvabhAvane atyaMta gauNa karIne) tema ja te parama paMcamabhAvane jANIne (arthAt zuddhAtmAnI anubhUti karIne) ekalo (arthAt zuddhAtmAnI anubhUti pachInI sAdhanA atyaMtara hovAthI ekalo kahyo che athavA A kALamAM samyagdarzananI durlabhatA darzAvavA ekalo kahyo che), kaLiyugamAM pApavanamAM agnirUpa munivara tarIke zobhe che." arthAt je buddhimAna puruSa parama pariNAmika bhAvano ugrapaNe Azraya kare che, te ja puruSa pApavanane bALavAmAM agni samAna munivara che. ahIMyA parama paMcamabhAvane niraMtara sthAyI kahela che arthAt apekSAe Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 samyagdarzananI rIta ene apariNAmI kahI zakAya, paraMtu ene ekAMte apariNAmI na mAnavo. ema mAnavAthI anartha thaI jaze ane ApaNuM saMsAra paribhramaNa vadhI jaze. zloka 299 :- ''AtmAnI ArAdhanArahita jIvane sAparAdha (aparAdhI) gaNavAmAM Avyo che (tethI) huM AnaMdamaMdira AtmAne (zuddhAtmAne) nitya namuM chuM.'' arthAt AtmAnA lakSa sivAyanI sarve sAdhanA-ArAdhanA aparAdhayukta kahI, kAraNa ke tenuM phaLa anaMta saMsAra ja che. A rIte niyamasArazAstramAM niyamathI kAraNa samayasArarUpa nija zuddhAtmA ke je parama pAriNAmika bhAvarUpa arthAt sahaja pariNamanarUpa che tene ja jANavAnuM, temAM ja 'huMpaNuM' karavAnuM, tene ja bhajavAnuM ane temAM ja sthiratA karavAnuM kahyuM che; A ja mokSamArgano nizcita niyama arthAt krama che, tethI tene nizcita niyamano sAra arthAt niyamasAra kahyo che. G 2 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 33 paMcAstikAya saMgrahanI gAthAo have ApaNe zrI paMcAstikAya saMgrahazAstranI thoDIka gAthAo joIzuM : gAthA 165: anvayArtha:- "zuddha saMprayogathI (zuddharUpa pariNamela pratye bhaktibhAvathI) duHkhamokSa thAya che ema je ajJAnane lIdhe jJAnI (arthAt samyagdarzanarahita kSayopazama jJAnanI) mAne, to te parasamayarata chava che. "ahaMtAdi pratye bhakti-anurAgavALI maMdazuddhithI krame mokSa thAya che' evuM jo ajJAnane lIdhe (zuddhAtmasaMvedananA abhAvane lIdhe, rAgAMzanA lIdhe) jJAnIne (arthAt kSayopazama jJAnIne) paNa maMda puruSArthavALuM valaNa varte, to tyAM sudhI te paNa sUkSma parasamayamAM rata che." arthAt zubhabhAvarUpa jinabhaktithI mukti maLe che evuM je mAne te mithyAtvI che. gAthA 166 : anvayArtha :- "ahaMta, siddha, caitya (ahaMtAdinI pratimA), pravacana (zAstra), munigaNa ane jJAna pratye bhaktisaMpanna jIva ghaNuM puNya bAMdhe che, paraMtu te kharekhara karmano kSaya karato nathI." arthAt mokSamArga mAtra svAtmAnubhUtirUpa samyagdarzana sivAya maLato ja nathI, te ja daDha karAvavuM che mATe sarvejanoe samyagdarzana arthe ja sarva prayatno karavAM; te ja vAta have AgaLa paNa jaNAve che. gAthA 169 : anvayArtha :- "mATe mokSArthI jIva (mumukSa) niHsaMga (arthAt potAne zuddhAtmarUpa anubhavIne kAraNa ke te bhAva trikALa niHsaMga che) ane nirmama (arthAt sarve pratye mamatA tyajIne arthAt sarva saMyogabhAvamAM Adara choDIne nirmama) thaIne siddhonI (abheda) bhakti (zuddha AtmadravyamAM sthiratArUpa paramArthika siddhabhakti) kare che, tethI te nirvANane pAme (arthAt mukta thAya) che." ame pUrve jaNAvyA anusAra zuddhAtmAnI abheda bhakti ja mokSamArgamAM kAryakArI che nahi ke vevalAveDArUpa bhakti athavA vyaktirAgarUpa bhakti. gAthA 172 : anvayArtha :- "tethI mokSAbhilASI jIva (mumukSa) sarvatra kiMcit paNa rAga na karo; ema karavAthI te bhavya jIva vItarAga thaI bhavasAgarane tare che." arthAt mokSAbhilASI jIve mata, paMtha, saMpradAya, vyaktivizeSa, vagere kyAMya rAga karavA jevo nathI. 9 -0 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 samyagdarzananI rIta 34 aSTapADanI gAthAo have ApaNe aSTapAhuDazAstranI thoDIka gAthAo joIzuM : 'darzana pAhuDa' gAthA 8 : artha :- "je puruSo darzanamAM bhraSTa che (arthAt mithyAtvI che) tathA jJAnacAritramAM paNa bhraSTa che, te puruSo bhraSTamAM paNa vizeSa (ati) bhraSTa che, koI to darzana sahita che paraMtu jJAna-cAritra temane hotA nathI, tathA koI aMtaraMga darzanathI bhraSTa che, to paNa jJAna-cAritranuM sArI rIte pAlana kare che (atre jJAna eTale jinAgamanuM kSayopazama jJAna levuM), ane je darzana-jJAna-cAritra A traNethI bhraSTa che teo to atyaMta bhraSTa che; teo pote to bhraSTa che, paraMtu bAkInA arthAt potAnA sivAya anya janone paNa bhraSTa kare che.'' A gAthAthI spaSTa thAya che ke jinasiddhAMtane vize anekAMta pravarte che arthAt jinasiddhAMtamAM dareka kathana apekSAe ja hoya che ane tethI karI koI svacchaMde ema kahe ke samyagdarzana sivAya abhyAsArthe ane pApathI bacavAM paNa ahiMsAdi vrata-tapa na hoya, teone atre bhraSTathI paNa ati bhraSTa kahyAM ane anyone paNa teo bhraSTarUpa pravartavAvALA kahyAM che. arthAt A kALe samyagdarzana ati durlabha hovAne kAraNe, jo koI mithyAtvI jIva (arthAt darzanavihIna jIva athavA darzana bhraSTa jIva) jJAna athavA cAritranI ArAdhanA kare che to temAM kAMI ja khoTuM nathI, mAtra te jJAna ane cAritra tene mukti apAvavA zaktimAna nahi hovAthI ane guNasthAnaka anusAra na hovAthI, te tene mAtra abhyAsarUpa ane zubha bhAvarUpa ja che; paraMtu tenI koI manAI nathI, UlaTuM tene mATe atre protsAhana Apela che; jethI sarvee jinasiddhAMta sarva apekSAe samajavo atyaMta Avazyaka che, nahi ke ekAMte kAraNa ke ekAMta anekonA parama ahitanuM kAraNa thavA sakSama che. 'bhAva pAhuDa' gAthA 86 : artha :- 'athavA je puruSa AtmAne ISTa karato nathI (arthAt jenuM lakSa AtmAprApti nathI), tenuM svarUpa jANato nathI (arthAt AtmasvarUpa vastuvyavasthAnuM satya jJAna nathI), aMgIkAra karato nathI (arthAt AtmAne anubhavato na hovAne kAraNe mithyAtvI che) ane sarva prakAranA samasta puNya kare che, to paNa siddhi (mokSa) pAmato nathI, paraMtu te puruSa saMsAramAM ja bhramaNa kare che.'' Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTapAhuDanI gAthAo arthAt jenuM lakSa AtmAprApti nathI tevo jIva sarva prakAranA samasta puNya kare che to paNa siddhi (mokSa) pAmato nathI, paraMtu te puruSa saMsAramAM ja bhramaNa kare che, mATe sarve mokSecchuoe pUrve ApaNe joyuM tema ekamAtra AtmAnA lakSe ja zubhamAM rahevuM ane azubhano tyAga karavo evo che viveka. arthAt pApano to tyAga ja ane ekamAtra AtmaprAptine lakSe je bhAva hoya te niyamathI zubha ja hoya, AvI che sahajavyavasthA. paraMtu je koI AnAthI viparIta grahaNa kare, to tenA to have pachInA bhavonAM paNa ThekANAM nahi rahe ane jinadharma vagererUpa uttama saMyogo paNa prApta thavAM durlabha thaI paDaze. tethI zAstramAMthI chaLa grahaNa na karavuM, anyathA anaMta saMsAra bhramaNa ja maLaze ke je anaMta du:khanuM kAraNa che. 'mokSapAhuDa' : gAthA 9 : artha :- 'mithyAdaSTi puruSa potAnA deha samAna bIjAnA dehane joIne, e deha acetana che to paNa, mithyAbhAvathI AtmabhAva dvArA ghaNo prayatna karIne, tene parano AtmA ja mAne che, arthAt samaje che.'' ja mithyAtvI jIva A ja rIte dehabhAva puSTa kare che. jo te sAkSAt samosaraNamAM paNa jAya, to bhagavAnanA dehane ja AtmA mAnIne athavA jo te maMdiramAM jAya, to bhagavAnanI mUrtirUpa dehane ja AtmA mAne che ane pUje che ane tema karIne te potAno dehAdhyAsa ja pAko kare che arthAt dehAdhyAsa ja daDha kare che. gAthA 18 : artha :- 'saMsAranA du:kha ApavAvALA jJAnAvaraNAdika duSTa ATha karmothI rahita che (arthAt je samyagdarzananA viSayarUpa zuddhAtmA che temAM dravyadRSTie karI sarva vibhAvabhAva asta thayo che arthAt atyaMta gauNa thaI gayo che tethI te duSTa ATha karmothI rahita kahyo che), jene koInI upamA ApI zakAya nahi evo anupama che, jenuM jJAna e ja zarIra che (arthAt je sAmAnya jJAnamAtra bhAva che te ja, parama pAriNAmika bhAvarUpa zuddhAtmA che te ja), jeno nAza nathI evo avinAzI - nitya che ane zuddha arthAt vikAra rahita che te kevaLajJAnamayI AtmA (arthAt sarve guNonA sahaja pariNamanarUpa parama pAriNAmika bhAva ke jene zuddhAtmA paNa kahevAya che, tenAM sarve guNo zuddha ja pariName che te apekSAe kevaLajJAnamayI kahyo che ane bIjuM upara jaNAvyA anusAra jenuM jJAna e ja zarIra che arthAt te jJAnamAtra bhAva hovAthI tene kevaLajJAnamayI kahyo che) jina bhagavAna sarvajJe kahyo che, te ja svadravya [arthAt te ja mAruM sva che ane temAM ja mAre 'huMpaNuM (ekatva)' karavA jevuM che te apekSAe tene svadravya kahyo] che.'' A parama pAriNAmika bhAvarUpa zuddhAtmA ja upAdeya che ane temAM ja 'huMpaNuM' karatAM svAtmAnubhUtirUpa samyagdarzana pragaTe che tema A gAthAmAM jaNAvela che. bIjuM, aneka loko ahIMyA jaNAvela svabhAvanuM lakSaNa jevA ke jJAnAvarNAdika ATha karmothI rahita athavA kevaLajJAnamayIne zabdazaH pakaDIne ane nayothI aparicita hovAne kAraNe athavA to nayonA pakSavALA hovAnA kAraNe A vAtane samajI nathI zakatA. gAthA 20 : artha :- ''yogI-dhyAnI-muni che te jinavarabhagavAnanA matathI zuddhAtmAne dhyAnamAM 161 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 samyagdarzananI rIta dhyAve che (arthAt ekamAtra zuddhAtmAnuM ja dhyAna karavA jevuM che, te ja uttama che ne tenA dhyAnathI ja yogI kahevAya che), tethI nirvANane prApta kare che, to tenAthI zuM svargaloka prApta na thaI zake ? avazya ja prApta thaI zake che.'' arthAt aneka loko svarganI prAptine arthe nAnA prakAranA - aneka upAyo karatAM jovA maLe che, / te upAyothI to kadAca kSaNika svarga prApta thAya paNa athavA na paNa thAya, paraMtu paraMparAmAM to tene anaMta saMsAra ja maLe che; jyAre zuddhAtmAnuM anubhavana ane dhyAnathI mukti maLe che ane mukti na maLe tyAM sudhI svarga ane svarga jevuM ja sukha hoya che, tethI sarvee tenuM ja dhyAna karavA yogya che ke je muktino mArga che ane te mArgamAM svarga to sahaja ja hoya che, tenI mAgaNI nathI hotI ema jaNAvela che. ja gAthA 66 : anvayArtha :- ''jyAM sudhI manuSya indriyonA viSayomAM potAnA manane joDeluM rAkhe che (arthAt manamAM indriyonA viSayo pratye AdarabhAva varte che), tyAM sudhI AtmAne jANato nathI (kAraNa ke tenuM lakSa viSayo che AtmA nahi. tethI karIne ja pUrve ame kahyuM hatuM ke 'mane zuM game che ?' e mumukSu jIve jotA rahevuM ane tenAthI potAnI yogyatAnI tapAsa karatAM rahevI ane jo yogyatA na hoya to teno puruSArtha karavo Avazyaka che) tethI viSayothI virakta cittavALA yogI-dhyAnI-muni ja AtmAne jANe che.'' A gAthAmAM AtmaprApti mATenI yogyatA jaNAvela che. 'zIla pAhuDa' : gAthA 4 : artha :- "jyAM sudhI A jIva viSayabaLa arthAt viSayone vaza rahe che tyAM sudhI jJAnane jANato nathI ane jJAnane jANyA vinA kevaLa viSayothI virakta thavA mAtrathI ja pahelA bAMdhelAM karmono nAza thato nathI.'' arthAt viSayavirakti e koI dhyeya nathI paraMtu samyagdarzana ke je dhyeya che tenA mATenI Avazyaka yogyatA che ane te paNa ekamAtra AtmAlakSe ja hovI joIe ke jethI tenAthI AgaLa AtmajJAna thatAM ja, apUrva nirjarA jaNAvela che; paraMtu AtmajJAnanA lakSa vagaranI mAtra viSayavirakti karma khapAvavAmAM kAryakArI nathI ema jaNAvela che, arthAt mumukSu jIvoe ekamAtra AtmalakSe viSayavirakita karavI atyaMta Avazyaka che. -CRO Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 samyagdarzana ane mokSamArga 163 ahIM sudhI je bhAvo ApaNe dRDha karyA te e che ke, samyagdarzana ane pachIthI mokSamArga ane mukti mATe dareke lakSamAM levA jevI koI vastu hoya, to te che samyagdarzanano viSaya ke je parama pAriNAmika bhAvarUpa arthAt AtmAnA sahaja pariNamanarUpa zuddhAtmA che ke je muktinuM kAraNa hoIne, kAraNa samayasAra athavA kAraNazuddha paryAya tarIke paNa jaNAvela che, tenA ghaNAM nAmo prayojavAmAM Ave che; paraMtu temAMthI zabdo nahi pakaDatAM, ekamAtra zuddhAtmArUpa bhAva jema kahyo che tema lakSamAM levo Avazyaka che, kAraNa ke tenA vagara mokSamArgamAM praveza ja nathI. A kAraNe bhedajJAna karAvavA, AdhyAtmika zAstro tene 'svatattva' ke 'svabhAva'rUpa AtmA mAne che ane bAkInA je AtmAnA tamAma bhAvo che teno AtmAmAM 'nakAra' kare che, tene ja 'netI netI' rUpa paNa kahevAya che arthAt nizcayanayarUpa nakAra paNa kahevAya che. jethI karIne samayasAra athavA niyamasAra jevAM AdhyAtmika zAstrono prANa - hArda mAtra A zuddhAtmA ja che; kAraNa ke te zAstro bhedajJAnanAM zAstro che ke jethI karI mumukSu jIvo potAnA vibhAvabhAvathI bhedajJAna karI, 'zuddhAtmA'no anubhava kare ane samyagdarzananI prApti karI mokSamArgamAM AgaLa vadhI paraMparAe mukta thAya, e ja A zAstrano ekamAtra uddeza che. tethI A zAstrone A uddezathI arthAt A apekSAe samajavA atyaMta Avazyaka che, nahi ke ekAMte. prAyaH moTo varga A uddezyane loko samajI nahIM zakavAthI AvAM uttama zAstrothI dUra ja rahe che ane bIjo varga Ane ekAMtarUpathI grahaNa karIne svacchaMda rUpe pariName che. paraMtu AvAM zAstrone samyakarUpathI samajIne prarUpaNA karavAvALA, to bahu ja jUja (ochA) loko che. - jema ke A zAstro vAMcIne loko ema kahevA lAge ke mArAmAM to rAga che ja nahIM, huM rAga karato ja nathI, vagere ane teo tenA uddezarUpa bhedajJAna na karatAM, teno ja AdhAra laI svacchaMde rAgadveSarUpe ja pariName ane te paNa jarAya aphasosa vagara, AnAthI moTI karuNatAM zuM hoya ? arthAt AnAthI moTuM patana zuM hoya ? arthAt A mahApatana ja che. kAraNa ke je zAstro bhedajJAna karIne mukta thavA mATenA che, tene loko ekAMte zabdazaH samajIne-jANIne svacchaMde pariNamI, potAnA anaMta saMsAranuM kAraNa thAya ane teo mAne che ke ame badhuM ja samajI gayA, ame anyo karatAM UMcA/moTAM chIe, kAraNa ke anyone to Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 samyagdarzananI rIta A vAtanI khabara ja nathI ke AtmA rAga karato ja nathI, AtmAmAM rAga che ja nahIM vagere; A che svacchede zabdone pakaDIne ekAMtarUpa pariNamana ke je samayasAra athavA niyamasAra jevA zAstranuM prayojana ja nathI. UlaTo rAga te AtmAmAM javAnI sIDI che, kAraNa ke je rAga che te AtmAno vizeSabhAva che ke jene gauNa karatAM ja zuddhAtmA jaNAya che arthAt sarve vizeSabhAvo sAdhanarUpa che ane tene gauNa karatAM ja te jenA banelA che te parama pariNAmika bhAva sAdhyarUpa che. A ja rIta che samyagdarzananI. kAraNa ke sthaLathI ja sUkSmamAM javAya arthAt pragaTathI ja apragaTamAM javAya arthAt vyaktathI ja avyaktamAM javAya e ja niyama che. AdhyAtmika zAstro bhedajJAna karAvavA mATe vibhAvabhAvane jIvanA nathI ema kahe che, kAraNa ke temAM huMpaNuM' nathI karavAnuM arthAt samyagdarzana mATe mAtra 'zuddhAtmA'mAM ja "huMpaNuM karavAnuM hoIne A zAstromAM jIvanA anya bhAvone pudgala bhAvo arthAt parabhAvo kahyA che nahi ke svacchede pariNamavA mATe. arthAt AtmAmAM rAga thato ja nathI evo A zAstrano abhiprAya ja nathI, paraMtu te rAgarUpa vibhAvabhAvathI bhedajJAna karAvavA mATe tene pugalano jaNAvela che. jaina siddhAMtano viveka to e che ke 'huMpaNuM mAtra zuddhAtmAmAM ane jJAna pramANanuM arthAt azuddharUpe pariNamela pUrNa AtmAnuM ane tevo viveka karI, te mumukSu tevA rAgarUpa udayabhAvathI haMmeza mATe mukta thavAno prayatna (puruSArtha) Adare che, nahi ke te mArA nathI, huM karato nathI vagere kahIne tene poSavAno svachaMda Acare che. AvI che viparIta samajanI karuNA. AvA viparItabhAva jJAnI athavA mumukSu jIvane eka samaya paNa sahana karavA jevo lAgato nathI A kAraNe emane AvA jIvo para karuNA Ave che. te bhAva to AtmAne (arthAt mane) baMdhanarUpa che, du:kharUpa che tethI AvA bhAvanuM poSaNa to koI (jJAnI athavA mumukSu koI) paNa nathI karatAM; eTale je svacchede AvA bhAvonuM poSaNa kare che, te potAnuM parama ahita ja karI rahyA che ane teo zAstrono marma ja samajyA nathI, AvuM atyaMta aphasosasaha - karuNAsaha kahevuM Avazyaka ja che. ame A pustakamAM ahIM sudhI je zuddhAtmAnuM varNana karyuM che te ja bhAva ane vAraMvAra anubhavIe chIe ane tene ja zabdomAM varNana karavAno ame prayatna karela che, ke je pUrNarUpathI zakya nathI ja, kAraNa ke te anubhavane zabdomAM bhagavAna paNa kahI zaktA nathI. tethI karIne ame Apane anurodha karIe chIe ke Apa ahIM sudhI karela spaSTatAthI ane AgaLa samayasAranA AdhAre ame je vizeSa spaSTatAnA karavAnA chIe, te baMneno marma samajIne Apa paNa "svatatvano anubhava karo ane paramasukha-zAMti-paramAnaMdarUpa mukti pAmo, basa e ja ekamAtra uddezathI A sarva lakhela che. 980 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 36 samayasAra anusAra samyagdarzanano viSaya zrI samayasAra pUrvaraMga : gAthA 2 : gAthArtha :- "he bhavya ! je jIva darzana-jJAna-cAritramAM sthita thaI rahyo che tene nizcayathI svasamaya jANa (arthAt je darzana-jJAna-cAritra ane anaMtA guNonA sahaja pariNamanarUpa parama pAriNAmika bhAvamAM ja huMpaNuM' sthApIne temAM ja sthita thayela che te svasamaya arthAt samyagdaSTi jaNa); ane je jIva pudgala karmonA pradezomAM sthita thayela che tene parasamaya (arthAt je vibhAvabhAva sahitanA jIvamAM "huMpaNuM kare che tene mithyAtvI jIvI jANa." atre samyagadarzanano viSaya jaNAvyo che, emAM samajavAnuM e che ke arIsAnA daSTAMtathI jema arIsAnA svacchatvarUpa pariNamanamAM je huMpaNuM kare che te svasamaya athAt pratibiMbone gauNa karIne mAtra arIsAne jANavo, jema ke AtmAnA sahaja pariNamanarUpa parama pariNAmika bhAva = jJAna sAmAnya bhAva = niSkriya bhAvamAM pratibiMba rUpe bAkInA cAra bhAvo rahela che, to te cAra bhAvone gauNa karIne mAtra svacchatvarUpa parama pariNAmika bhAva = svasamayamAM ja "huMpaNuM karavuM. Ama kaI rIte karI zakAya che ? to tenI rIta AcArya bhagavaMta gAthA 11mAM jaNAvyuM che ke katakaphaLarUpa buddhithI Ama thaI zake ema jaNAvela che. ane gAthA ra94mAM prajJAchINI vaDe A ja prakriyA karavAnuM jaNAvela che. ane samajavAnuM e che ke paryAyarahitanuM dravya eTale ke AtmAnA cAra bhAvone gauNa karIne = rahita karIne paMcama bhAvarUpa dravyanI prApti ke je katakaphaLarUpa buddhithI athavA prajJArUpI chINIthI ja thaI zake tema che anyathA nahIM. AcArya bhagavaMte koI bhautika chINIthI ke kapaDAMnuM udAharaNa daIne kAtarathI jIvamAM bhedajJAna karavAnuM nathI kahyuM, kAraNa ke jIva eka abheda-akhaMDa-jJAna ghanarUpa dravya che. mATe te paryAyarahitanuM dravya prApta karavA mATe prajJAchINIrUpa buddhithI cAra bhAvane gauNa karI zeSa rahela ekamAtra bhAva ke je parama pAriNAmika bhAvarUpa che ke je sadA evo ne evo ja Upaje che, temAM huMpaNuM karavAnuM kahyuM che, tene ja svasamaya' kahyo che ke jemAM huMpaNuM karavAthI ja samyagdarzana pragaTe che. ane sAthe ja samyakajJAna rUpathI e ja "svasamayano anubhava thAya che, jene AcArya bhagavaMtoe AtmAnI anubhUti jaNAvI che. gAthA 2 : TIkA :- AcArya bhagavaMta TIkAmAM jaNAve che ke, "...A jIva padArtha kevo che? sadAya Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 samyagdarzananI rIta pariNAma svarUpa svabhAvamAM rahelo hovAthI (parama pariNAmika bhAvarUpa hovAthI) utpAda-vyaya-dhrauvyanI ekatArUpa anubhUti (arthAt anubhUti abheda dravyanI ja hoya che arthAt anubhUti rUpa bhagavAna AtmA = jIvarAjA = dravyaparyAyanI ekatArUpa hoya che. kAraNa, paryAya na hoya to te dravya ja na hoya eTale ke bhautika chINIthI paryAyane na kADhatAM, prajJAchINIthI parabhAvarUpa cAra bhAvone kADhIne eTale ke gauNa karIne je parama pariNAmika bhAvarUpa = sahaja bhavanarUpa AtmA zeSa rahe, temAM huMpaNuM karatAM ja anubhUti pragaTe che, te anubhUti) jenuM lakSaNa che evI sattAthI sahita che... vaLI kevo che? potAnA ane paradravyonA AkArone prakAzavAnuM sAmarthya hovAthI (eTale ke sva-para prakAzakapaNuM svAbhAvika che, temAM paNa jo parane kADhI nAMkhazo to sva ja nahIM rahe. kAraNa ke jyAM paranuM prakAzana thAya che te sva to jJAna ja che = AtmA ja che. tyAM paNa prakAzana gauNa karavAnuM che, niSedha nahIM; para prakAzana gauNa karatAM ja jJAna = AtmabhAva = zAkabhAva prApta thAya che, jeNe samasta rUpane prakAzanAruM ekarUpapaNuM prApta karyuM che. (arthAt je samasta rUpane prakAze che ke jene gauNa karatAM ja je bhAva = jJAna zeSa rahe che, te ja jJAnarUpa ekapaNuM prApta karyuM che. eTale ke jJAnadhanapaNuM prApta karyuM che.) A vizeSaNathI, jJAna potAne ja jANe che, parane nathI jANatuM ema ekAkAra ja mAnanArano, tathA potAne nathI jANatuM paNa parane jANe che ema anekAkAra ja mAnanArano, vyavaccheda thayo. (atre samajavAnuM e che ke koI paNa ekAMta mAnyatA jinamata bAhya che ane evuM je kathana che ke aMte to anekAMta paNa samyaka ekAMta pAmavA mATe ja che - teno hArda evo ja che ke je pAMca bhAvarUpa jIvanuM varNana che ke je anekAMtarUpa che te parama pAriNAmika bhAvarUpa samyaka ekAMta pAmavA mATe che. nahi ke "AtmA kharekhara parane jANato ja nathI" athavA koI paNa apekSA e AtmAmAM rAgadveSa che ja nahIM' vagere ekAMta prarUpaNArUpa ke je jinamata bAhya ja gaNAya che)... jyAre A (jIva), sarva padArthonA svabhAvane prakAzavAmAM samartha evA kevaLajJAnane utpanna karanArI bhedajJAnajyotino udaya thavAthI, sarva paradravyothI chUTI darzanajJAnasvabhAvamAM (ane sarvaguNa samajavA) niyata vRttirUpa (astitvarUpa) (paryAyarUpa = parama pAriNAmika bhAvarUpa = kAraNazuddhaparyAyarUpa) Atmatatva sAthe ekatvagatapaNe varte che (mAtra temAM ja "huMpaNuM kare che, tyAre darzana-jJAna-cAritramAM (atre sarva guNa samajavA) sthita hovAthI yugapada svane ekatvapUrvaka jANato tathA sva-rUpe ekatvapUrvaka pariNamato (arthAt mAtra sahaja Atma pariNatirUpa = parama pariNAmika bhAvarUpa = kAraNazuddhaparyAyarUpa AtmAmAM ja "huMpaNuM karato) evo te svasamaya' (samyagdarzanI che) ema pratIta karavAmAM Ave che... moha tenA udaya anusAra pravRttinA AdhInapaNAthI, darzanazAnasvabhAvamAM niyata vRttirUpa AtmatattvathI (arthAt daSTino viSaya = kAraNazuddhaparyAya = parama pariNAmika bhAvathI) chUTI pAradravyanA nimittathI utpanna moharAgadveSAdi bhAvo sAthe ekatvagatapaNe (ekapaNuM mAnIne) (pAMca bhAvarUpa jIvamAM huMpaNuM karIne) varte che, tyAre.... te 'parasamaya che (eTale ke mithyAtvI ja che.)'' Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAra anusAra samyagdarzanano viSaya gAthA 3 : gAthArtha :- '"ekatvanizcayane prApta je samaya che (arthAt jeNe mAtra zuddhAtmAmAM ja 'huMpaNuM' karIne samyagdarzana prApta karyuM che, tevo AtmA) te lokamAM badheya suMdara che (arthAt tevo jIva bhale narakamAM hoya ke svargamAM hoya arthAt du:khamAM hoya ke sukhamAM hoya, paraMtu te suMdara arthAt svamAM sthita che) tethI ekatvamAM bIjAnI sAthe baMdhanI kathA (arthAt baMdharUpa vibhAvabhAvomAM 'huMpaNuM' karatAM ja mithyAtvano udaya thavAthI) visaMvAda-virodha karanArI (arthAt saMsAramA anaMta du:kharUpa phaLa devAvALI) che.'' ane bIjuM, je Atmadravya anya karma-nokarmarUpa pudgala dravyanI sAthe baMdhAIne rahela che temAM visaMvAda che arthAt duHkha che, jyAre te ja Atmadravya te pudgala dravyanI sAthenA baMdhanathI mukta thAya che tyAre te suMdara che arthAt avyAbAdha sukhI che. gAthA 4 : gAthArtha :- ''sarva lokane kAmabhogasaMbaMdhI baMdhanI kathA to sAMbhaLavAmAM AvI gaI che (arthAt saMsArIjana temAM to khUba ja hoziyAra hoya ja che), paricayamAM AvI gaI che ane anubhavamAM paNa AvI gaI che (arthAt bIjAne tema karatAM joyA che ane pote paNa te rUpa pariNamI anubhava karela che) tethI sulabha che (arthAt te tene barobara samaje che ne tene ja ekamAtra jIvananA lakSarUpa mAnIne, tenI pAchaLa ja doDe che); paNa bhinna AtmAnuM (arthAt bhedajJAne karI prApta ''zuddhAtmA''nuM) ekapaNuM hovuM kadI sAMbhaLyuM nathI (arthAt temAM ja 'huMpaNuM' = ekatva karavA yogya che tevuM kadI sAMbhaLyuM ja nathI), paricayamAM AvyuM nathI (arthAt vAtamAM athavA vAMcavAmAM athavA upadezamAM AvyuM nathI), ane anubhavamAM AvyuM nathI (tethI tene anubhavyuM paNa nathI arthAt svAtmAnubhUti paNa nathI) tethI eka te sulabha nathI.'' 167 pAMca indriyonA je viSaya che temAMthI zabda ane rUpane kAma kahevAya che tathA gaMdha, rasa ane sparzane bhoga kahevAya che. pAMce maLIne kAma-bhoga kahevAya che ke jenA vize moTA bhAganA lokone rasa hovAthI (ke jemAM rasa rAkhavA jevo nathI) tenI kathA sulabha che; paraMtu A kALe zuddhAtmAnI vAta ati durlabha che ke je ame atre (samayasAramAM) jaNAvavAnA chIe, evo bhAva che AcArya bhagavaMtano A gAthAmAM. vartamAnamAM prAyaH A zAstramAMthI lokoe ekAMta ja lIdhuM che evuM jaNAya che, AcArya bhagavAne tethI ja tamAmane cetavaNI ApI che ke ame ahIMyA je vAtane, je kAraNe prastuta karIe chIe; te vAtane, tevA ja arthamAM ane e ja pariprekSyamAM grahaNa karajo, nahIM to A zAstra ApanA mATe anaMta saMsAranuM kAraNa paNa banI zake che. gAthA 5 : gAthArtha :- ''te ekatvavibhakta (arthAt abhedarUpa ane bhedarUpa) AtmAne huM AtmAnA nija vaibhava vaDe dekhADuM chuM (arthAt jaNAvuM chuM), jo huM dekhADuM to pramANa (svIkAra) karavuM ane jo koI ThekANe cUkI jAuM to chaLa (arthAt UlaTuM-viparIta-nukasAnakAraka) na grahaNa karavuM.'' arthAt A zAstrathI svacchaMda grahaNa karIne tame chetarAI jAo tevuM na karatAM; kAraNa ke te svacchaMda anaMta saMsAranuM kAraNa che, Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 samyagdarzananI rIta ema AcArya bhagavaMte A gALAmAM jaNAvela che. vartamAnamAM prAyaH A zAstramAMthI lokoe ekAMta ja lIdhuM che evuM jaNAya che, AcArya bhagavAne tethI ja tamAmane cetavaNI ApI che ke ame ahIMyA je vAtane, je kAraNe prastuta karIe chIe, te vAtane, tevA ja arthamAM ane e ja pariprekSyamAM grahaNa karajo, nahIM to A zAstra ApanA mATe anaMta saMsAranuM kAraNa paNa banI zake che. gAthA 6 : gAthArtha :- "je jJAyaka bhAva che (arthAt je jJAna sAmAnyarUpa, sahaja pariNamanarUpa parama pariNAmika bhAvarUpa zuddhAtmA che) te apramatta paNa nathI ane pramatta paNa nathI (arthAt temAM sarva vizeSa bhAvono abhAva che, kAraNa ke te sAmAnya jJAnamAtra bhAva arthAt guNonA sahaja pariNamanarUpa sAmAnya bhAva ja che ke jemAM vizeSano abhAva ja hoya che), e rIte ene zuddha kahe che (arthAt vartamAnamAM zuddha na hovAM chatAM teno je sAmAnya bhAva che te trikALI zuddha hovAnAM kAraNe tene zuddha kahevAmAM Ave che); vaLI je jJAyakapaNe jaNAyo (arthAt je jANavAvALo che) te to te ja che (arthAt je jANavAnI kriyA che temAMthI pratibiMbarUpa kSeya arthAt jJAnAkArane gauNa karatAM ja jJAyaka arthAt parama pariNAmika bhAvarUpa zuddhAtmA jaNAya che, anubhavamAM Ave che; A ja samyagdarzananI rIta che arthAt je jANavAvALo che te ja jJAyaka che), bIjuM koI nathI." arthAt zAyaka bIjo ane jANavAnI kriyA bIjI evuM nathI arthAt jJAyaka ja jANavArUpe pariNamela che; tethI ja jANanakriyAmAMthI jJAnAkArarUpa pratibiMba gauNa karatAM ja, zAyaka hAjarAhajura ja che arthAt AtmAmAMthI apramatta ane pramatta e baMne vizeSabhAvone gauNa karatAM ja jJAyakabhAva prApta thAya che. pUrve ame e vAta siddha karela ja che ke paryAya jJAyakabhAvano ja banela che, eTale temAMthI vizeSabhAvane gauNa karatAM ja jJAyaka arthAt sAmAnya bhAva pragaTa thAya che. prApta thAya che; A ja rIta che samyagdarzananI. AtmA je cAra bhAvarUpe pariName che te vizeSabhAva che arthAt udaya, kSayopathamika, upazama ane kSAyika - A cAra bhAgarUpe AtmA pariName che, te cAra bhAva vizeSabhAva che ane teo je bhAvanA banelA che, tene parama pariNAmika bhAva athavA svabhAva athavA AtmAnuM sahaja pariNamana kahevAya che. te bhAvamAM huMpaNuM karavAthI ane teno anubhava karavAthI ja samyagadarzana prApta thAya che. gAthA 6 : TIkA :- "je pote potAthI ja siddha hovAthI (arthAt koIthI utpanna thayo nahi hovAthI) anAdi sattArUpa che, kadI vinAza pAmato nahi hovAthI anaMta che, nitya udyotarUpa hovAthI (arthAt sahaja Atma pariNamanarUpa = parama pariNAmika bhAvarUpa = kAraNazuddhaparyAyarUpa hovAthI) kSaNika nathI ane spaSTa prakAzamAna jyoti che evo je jJAyaka eka "bhAva" che (arthAt parama pAriNAmika bhAva che), te saMsAranI avasthAmAM anAdi baMdha paryAyanI nirUpaNAthI (apekSAthI) kSIranIranI jema karmapudgalo sAthe ekarUpa hovA chatAM (eTale ke parama pAriNAmika bhAvarUpa jIvanA sahaja pariNamanamAM ja bAkInA cAra Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAra anusAra samyagdarzanano viSaya 169 bhAva thAya ke je ame pUrve jaNAvela ja che ane samayasAra gAthA 164-165mAM paNa jaNAvela ja che ke, "saMjJa Asavo ke je jIvamAM ja thAya che teo jIvanA ja ananya pariNAma che" = jIva ja te rUpe pariNamela che arthAt jIvamAM eka zuddha bhAga ane bIje azuddha bhAga ema nahIM samajatAM, samajavAnuM ema che ke jIva udaya - kSayopazama bhAvarUpa pariNamela che arthAt jIvamAM chUpAyela svacchatvarUpa je jIvanuM pariNamana che ke je parama pAriNAmika bhAva kahevAya che te bhAva ja anya cAra bhAvano sAmAnya bhAva che arthAt jIvamAM anya cAra bhAvone gauNa karIne parama pariNAmika bhAvamAM huMpaNuM' karatAM ja eka zAkabhAva anubhavAya che. A ja anubhavanI vidhi che. jema ke, rAgadveSarUpa pariNamela jIva rAgadveSI jaNAto hovA chatAM - vartamAnamAM te rUpa hovA chatAM, te rAgadveSane gauNa karatAM ja parama pariNAmika bhAva jaNAya che te teno svabhAva che ke jemAM huMpaNuM karatAM ja te jIva svasamaya' = samyagdarzanI thAya che.), dravyanA svabhAvanI apekSA (upara jaNAvela dravyano "svabhAva = parama pariNAmika bhAva = kAraNazuddhaparyAya)thI jovAmAM Ave to duraMta kaSAyacakranA udayanI (arthAt kaSAyanA samUhanA apAra udayonI) vicitratAnA vize pravartatA je puNya-pApane utpanna karanAra samasta anekarUpa zubha-azubha bhAvo temanA svabhAve pariNamato nathI. (arthAt dravyano svabhAva te parama pAriNAmika bhAvarUpa che ke je pramatta paNa nathI ane apramatta paNa nathI; te mAtra eka jJAyakabhAvarUpa che) tethI pramatta paNa nathI ane apramatta paNa nathI; te ja samasta anya dravyonAM bhAvothI (arthAt jIvanA cAra bhAvo ke jemAM anya dravyanuM naiimittikapaNuM che) bhinnapaNe (arthAt jIvanA cAra bhAvone gauNa karatAM paMcama bhAvarUpa = parama pariNAmika bhAvarUpa) upAsavAmAM Avato 'zuddha kahevAya che. atre e samajavuM jarUrI che ke rAga koI paNa apekSAe jIvamAM nathI, vagerarUpa ekAMta prarUpaNA jinamata bAhya che. tethI tevI prarUpaNA karavAvALA ane temAM aTavAyela bhoLA jIvo = tema mAnavAvALA bhoLA jIvo bhramamAM rahIne ati uttama evo mAnavajanma ane vItarAga dharma eLe gumAve che ane vItarAgI banavAno eka amUlya avasara gumAve che.) vaLI, dAhyanA (-baLavAyogya padArthanA) AkAre thavAthI agnine dahana kahevAya che (arthAt jJAnane zeyAkAre pariNamavAthI sva-parane jANavAvALuM kahevAya che) to paNa dAdhakRta azuddhatA tene nathI, tevI rIte zeyAkAra thavAthI te 'bhAva' (jJAnAkAra) ne jJAyakapaNuM prasiddha che (arthAt jJAnanuM svaparane jANavuM prasiddha che), topaNa zeyakRta azuddhatA tene nathI. (kAraNa ke te zeyane zeyarUpe = tadarUpe pariNamIne jANatuM nathI arthAt jJAnane zeya sAthe vyApyavyApaka saMbaMdha nathI; tene potAnA AkAra = jJAnAkAra sAthe vyAyavyApaka saMbaMdha che ke jenAthI azuddhatA tenAmAM praveza pAmatI nathI); kAraNa ke zeyAkAra avasthAmAM (eTale ke svaparane jANavAnA kALe) je jJAyakapaNe (jANavAvALA tarIke) je jaNAyo te svarUpa-prakAzananI (svarUpa jANavAnI = eTale ke te zeyane jJAnAkAra tarIke jotAM ane tene ja jJAnarUpe jotAM arthAt joyone gauNa karatAM ja parama pAriNAmika bhAva anubhavAya che. arIsAnA udAharaNa pramANe pratibiMbane gauNa karatAM ja Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 samyagdarzananI rIta arIsAnuM svacchatva jaNAya che, tevI) avasthAmAM paNa, dIvAnI jema kartA-karmanuM ananyapaNuM hovAthI (eTale ke je svacchatvarUpa pariNamana = parama pAriNAmikarUpa = jJAna sAmAnya = niSkriya bhAva che ke je svaparane jANavAvALA vizeSabhAvano ja sAmAnya bhAva che, mATe jo parane jANavAno niSedha karavAmAM Ave to te svacchatvano = bhagavAna AtmAnA niSedharUpa pariNamaze ane samajyA vagara niSedha karavAvALA bhramane = bhramita dazAne pAmaze ane A amUlya manuSyajanma ane vItarAganuM zAsana maLyuM te vyartha gumAvaze. arthAt je jANavAvALo che te) jJAyaka ja che - pote jANanAro mATe pote kartA ane potAne jANyo mATe pote ja karma.. [atre sva-paranuM jANavuM e bhagavAna AtmAmAM javAnI sIDIrUpe darzAvela che, kAraNa ke sthUlathI ja sUkSmamAM javAya arthAt pragaTathI ja apragaTamAM javAya arthAt vyaktathI ja avyaktamAM javAya e ja niyama che. kAraNa ke jJAyaka ja pote jANanAro che. jANavuM ane jJAyaka (jANanAra)ne ananyapaNuM batAvIne jANavuM (pratibiMba) gauNa karatAM ja jJAyaka (jANanAra) jaNAya che mATe sIDIrUpa che.]" bhAvArthamAM paMDita jyacaMdajI jaNAve che ke, "..."jJAyaka evuM nAma paNa tene (arthAt zuddhAtmAne = daSTinA viSayane = parama pariNAmika bhAvarUpa AtmAne) zeyane jANavAthI ApavAmAM Ave che; kAraNa ke zeyanuM pratibiMba jyAre jhaLake che tyAre jJAnamAM tevuM ja anubhavAya che. to paNa zeyakRta azuddhatA tene nathI. kAraNa ke jevuM zeya jJAnamAM pratibhAsita thayuM tevo zAyakano ja anubhava karatAM (zeyane gauNa karatAM tyAM) jJAyaka ja che. "A huM jANanAro chuM te huM ja chuM, anya koI nathI' evo potAne potAno abhedarUpa anubhava thayo tyAre e jANavArUpa kriyAno kartA pote ja che ane jeNe jAyuM te karma paNa pote ja che. atre samajavAnuM e che ke "AtmA kharekhara parane jANato nathI" evI vAto karIne AtmAmAM javAno rasto (sIDI) baMdha karIne zuM maLaze ? mAtra bhrama ja maLaze, kAraNa parane jANavAno niSedha karatAM jANanArano ja niSedha thAya che.] Avo eka jJAyakapaNAmAtra (jANavAvALo) pote zuddha che - A zuddhanayano viSaya che. (atre samajavAnuM e che ke prathama je 'daSTinA viSaya' vize jaNAvyuM tema paryAyathI rahita dravya eTale ke pratibiMbathI rahita eTale ke pratibiMbane gauNa karatAM ja tyAM jANanAra rUpe jJAyaka ja hAjara che, te ja daSTino viSaya che. te ja parama pariNAmika bhAva che, te ja kAraNazuddhaparyAya che. te ja kAraNazuddhaparamAtmA che. te ja samayasArarUpa jIvarAjA che. eTale ahIMyA koI ja bhautika chINInI jarUra nathI, kAraNa AtmA abheda - akhaMDa che. emAMthI kAMI ja nIkaLe tema nathI ane je kADhavAnI koziza thaze to AtmA pote ja nIkaLI jaze arthAt AtmAno ja lopa thaze. ane kADhanAra pote AkAzanA phUlanI mAphaka bhramamAM ja rAcaze tethI ahIMyA prajJArUpI chINIno upayoga karIne = katakaphaLarUpa buddhipUrvaka te pratibiMbarUpa arthAt udaya kSayopazamarUpa bhAvone gauNa karatAM ja tyAM sAkSAta zuddhAtmArUpa parama pariNAmika bhAva hAjara ja che. A ja Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAra anusAra samyagdarzanano viSaya 66 = samyagdarzananI vidhi che, ke je AcArya bhagavaMte ane paMDitajIe gAthA 6mAM jaNAvela che.)'' paMDitajI AgaLa jaNAve che ke, ahIM ema paNa jANavuM ke jinamatanuM kathana syAdvAdarUpa che tethI azuddha nayane sarvathA asatyArtha na mAnavo; (atre samajavAnuM e che ke pUrve jaNAvyA anusAra gAthA : 164-165mAM bhAvAsavone jIvathI ananya kahyA che ane tethI karIne 'jIvamAM koI paNa apekSAe rAga thato nathI' jevI prarUpaNAo jinamata bAhya che) kAraNa ke syAdvAda pramANe zuddhatA ane azuddhatA - baMne dharma che ane vastudharma che. te vastunuM sattva che (arthAt te vastu ja che vastunA AtmA ja che) (atre samajavAnuM e che ke gAthA : 164-165mAM jaNAvyA anusAra rAgadveSarUpa pariNAma thAya to AtmAmAM ja che - AtmA ja e rUpe pariName che, ane e pariNamananI hAjarImAM paNa rAgadveSane gauNa karatAM ja temAM chUpAyela parama pAriNAmika bhAvarUpa = samayasArarUpa = kAraNazuddhaparyAyarUpa AtmA hAjara ja che); azuddhatA paradravyanA saMyogathI thAya che e ja phera che... azuddha nayane asatyArtha kahevAthI ema na samajavuM ke AkAzanA phUlanI jema te vastudharma sarvathA ja nathI. (arthAt jema che tema samajavuM arthAt te che, paNa tene gauNa karatAM ja jJAyaka hAjara ja che, anyathA) ema sarvathA ekAMta samajavAthI mithyAtva che (atre paMDitajIe ekAMta prarUpaNA karatAM lokone sAvadhAna karyA che) mATe syAdvAdanuM zaraNa laI zuddha nayanuM AlaMbana karavuM (arthAt jIvane pAMca bhAvarUpa jANI cAra bhAva gauNa karatAM ja samyaka ekAMtarUpa zuddha nizcayanayano viSaya evo zuddhAtmA = parama pAriNAmika bhAva pragaTa thAya che ke jenuM AlaMbana karavuM) joIe.....'' ja 171 : gAthA 7 : gAthArtha :- "jJAnIne cAritra, darzana, jJAna - e traNa bhAva vyavahArathI kahevAmAM Ave che (arthAt jJAnIne ekamAtra abhedabhAvarUpa 'zuddhAtmA'mAM ja 'huMpaNuM' hovAthI, je paNa vizeSa bhAvo che ane je paNa bhedarUpa bhAvo che te vyavahAra kahevAya che); nizcayathI jJAna paNa nathI, cAritra paNa nathI, darzana paNa nathI (arthAt nizcayathI koI bheda zuddhAtmAmAM nathI, te eka abheda sAmAnyabhAvarUpa hovAthI temAM bhedarUpa bhAvo ane vizeSa bhAvo e baMne bhAvo nathI), jJAnI to eka zuddha jJAyaka ja che.'' arthAt zuddha nizcayanayano viSaya mAtra abheda evo zuddhAtmA ja che. tethI jyAre loko amane pUche che ke tame kAraNazuddhaparyAyane abheda kevI rIte lIdho che ? arthAta je parama pAriNAmika bhAva che, ene ja kAraNa zuddha paryAyane kema kahyo che ? bIjuM, ema paNa pUche che ke, tame samyagadarzananA viSayamAM pramANanuM dravya kema lIdhuM che ? ane paryAyano niSedha kema nathI karyo ? tyAre ame temane A uttara ApIe chIe nizcayathI AtmA abheda-eka che, emAM je paNa bheda karyA che te mAtra samajAvavAnA uddezyathI ja karyA che te vAstavika nathI. tethI jJAnIne anubhavanA kALe koI ja bheda nathI. A kAraNe teo abheda evA eka AtmAnAM ja alaga alaga nAmo hovAthI parama pAriNAmika bhAvane ja kAraNazuddhaparyAya ke kAraNazuddhaparamAtmA kahyo che. = Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 samyagdarzananI rIta bIjuM, nizcayathI AtmA abheda-eka hovAthI temAM je paNa bheda karavAmAM Ave che, te mAtra samajAvavA mATe ja karavAmAM Ave che; nahIM ke vAstavika, eTale jene paNa evA prazno thAya che ke samyagdarzananA viSayamAM pramANanuM dravya kema lIdhuM che athavA samyagdarzananA viSayamAM paryAyano niSedha kema nathI karyo athavA je loko dravyanA dhruvane ane paryAyanA dhruvane alaga mAne che, vagere. teoe potAnA dravya-guNa-paryAyanA jJAnane tapAsavAnI AvazyakatA che ane dravyanI abhedatA samajavI atyaMta Avazyaka che. kema ke te baMne vyavasthA samajyA pachI A prazno nahIM rahe, nahIM to Apa mithyArUpa bhramamAM (kalpanAomAM) ja rahezo; A vAta A gAthAmAM samajAvI che. niSedha nizcaya nayano pakSa che ane anubhava pakSAtita hoya che, tethI koI paNa nayanA pakSavALAne anubhava nathI thato paraMtu teo ekAMtarUpe pariName che. gAthA 7 : TIkA :- kAraNa ke, anaMta dharmovALA eka dharmImAM (arthAt bhedathI samajIne abhedarUpa anubhUtimAM) je niSNAta nathI evA nikaTavartI ziSyajanane, dharmIne oLakhAvanArA keTalAka dharmo vaDe (arthAt bhedo vaDe), upadeza karatA AcAryono - jo ke dharma ane dharmIno svabhAvathI abheda che, to paNa nAmathI bheda upajAvI (abheda dravyamAM dravya-guNa-paryAya ema bheda upajAvI) vyavahAramAtrathI ja evo upadeza che ke jJAnIne darzana che, jJAna che, cAritra che. paraMtu paramArthathI (arthAt vAstavamAM) jovAmAM Ave to anaMta paryAyone eka dravya pI gayuM hovAthI je eka che... (arthAt je dravya traNe kALe te te paryAyarUpa pariNamatuM hovA chatAM potAnuM dravyapaNuM choDayuM nathI; jema ke mATI ghaTa, piMDarUpe pariNamavA chatAM mATIpaNuM choDatI nathI ane dareka paryAyamAM te mATIpaNuM vyApya-vyApaka saMbaMdhathI che, mATe paryAya anaMtI hovA chatAM te dravya to eka ja che.)... eka zuddha jJAyaka ja che.'' gAthA 8 : gAthArtha :- "jema anArya (mleccha) janane anArya bhASA vinA kAMI paNa vastunuM svarUpa grahaNa karAvavA koI samartha nathI tema vyavahAra vinA paramArthano upadeza karavA koI samartha nathI. (arthAt mithyAtvIne bhedarUpa vyavahArabhASA vagara vastunuM svarUpa samajAvavA koI samartha nathI, tethI abheda tattvamAM alaga alaga prakAre bhedarUpa vyavahAra karavAmAM Ave che, jema ke dravya-guNa-paryAya, jJAna-darzanacAritra, utpAda-vyaya-dhruva, 47 zakti vagere, te mAtra samajAvavA mATe che; nahIM ke anubhavavA. kAraNa, anubhava to yathArtha evA abheda AtmAno ja hoya che = thAya che. arthAt paramArthika AtmAmAM koI ja bheda na samajavA ane jyAM sudhI bhedamAM hazo tyAM sudhI abhedano anubhava nahIM ja thAya. kAraNa ke bheda to vyavahArarUpa-upacAramAtra ajJAnIne svarUpa grahaNa karAvavA pADela che, kharekhara che nahIM.)'' gAthA 11 : gAthArtha :- 'vyavahAranaya abhUtArtha che (arthAt upara jaNAvyA anusAra bhedarUpa vyavahAra abhUtArtha che. kAraNa ke je bhedamAM ja rame che te kyAreya samyagdarzananA viSayarUpa abheda dravyano anubhava karI ja zakato nathI ane bIjuM, nizcayathI dravya abheda hovAthI je bheda upajAvIne kahevAmAM Ave ja Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAra anusAra samyagdarzanano viSaya 173 che, tevAM vyavahArarUpa-upacArarUpa bhedo AdaraNIya nathI arthAt "huMpaNuM karavA yogya nathI, tethI abhUtArtha che) ane zuddhanaya bhUtArtha che (arthAt zuddhanayano viSaya abhedarUpa "zuddhAtmA' che ke je samyagdarzanano viSaya hovAthI AdaraNIya che - bhUtArtha che) ema 2SIzvaroe darzAvyuM che, je jIva bhUtArthano (arthAt zuddhAtmAno) Azraya kare che te jIva nizcayathI samyagdaSTi che." arthAt koI paNa jIva abhedarUpa zuddhAtmAmAM ja huMpaNuM karIne ane tenuM ja anubhavana karIne samyagdaSTi thaI zake che anyathA nahi. ame jema upara samajAvyuM che tema lokoe vyavahArathI dravyanA eTalA badhA bheda karyA ke temane lAgavA lAgyuM ke dravya ane paryAya bhinna pradeza che, dravya apariNAmI (kuTastha nitya) ane paryAya pariNAmI che, parama pAriNAmika bhAva ane kAraNazuddhaparyAya alaga alaga che, jIvane cothA guNasthAnake zuddhAtmAno anubhava nathI thato, vagere; A badhI ja bhrAMtio kADhavA mATe abheda evo zuddhanaya samyakarUpathI samajavAnI AvazyakatA che, kema ke te ja bhUtArtha che. tethI jyAre abheda evo zuddhanaya samyakarUpathI samajAya tyAre ja AvA mithyA Agraha ke bhrama dUra thaze anyathA nahIM, A ja vAta A gAthAthI samajavAnI che. gAthA 11 : TIkA :- "vyavahAranaya badhoya abhUtArtha hovAthI bhedarUpa vyavahAra ke je mAtra AtmAnA svarUpanuM grahaNa karAvavA hastAvalaMbanarUpa jANIne prarUpyo che te) avidyamAna, asatya, abhUta arthane pragaTa kare che. (eTale ke jevo abheda AtmA che tevo tenAthI arthAt vyavahArarUpa bhedathI varNavAto nathI).... A vAta daSTAMtathI batAvIe chIe :- (daSTAMtamAM jIvane = AgamomAM varNavyA anusAra pAMca bhAva sahita batAvI temAMthI upAdeya evo jIva ke je cAra bhAvone gauNa karatAM ja paMcamabhAvarUpa = parama pAriNAmika bhAvarUpa = daSTinA viSayarUpa pragaTa thAya che ke je "samayasAra' jevA AdhyAtmika zAstrano prANa che tene grahaNa karAve che.) jema prabaLa kAdavanA maLavAthI (prabaLa udaya-kSayopazama bhAva sahita) jeno sahaja eka nirmaLa bhAva (parama pariNAmika bhAva) tirobhUta (AcchAdita) thaI gayo che evA jaLano anubhava karAvanAra (ajJAna) puruSo - jaLa ane kAdavano viveka nahIM karanAra ghaNA to, tene (jaLane = jIvane) malina ja anubhave che (udaya bhayopazamarUpa ja anubhave che); paNa keTalAMka (jJAnI) potAnA hAthathI nAkhelA katakaphaLa (nirmaLI auSadhi = buddhirUpI-prajJAchINI)nA paDavA mAtrathI UpajelA jaLa-kAdavanA vivekapaNAthI (eTale kAdava jaLamAM hovA chatAM jaLane svaccha anubhavI zakanAra = AtmA vartamAnamAM udaya, kSayopazama rUpe pariNamela hovA chatAM temAM chupAyela eTale ke udaya ane kSayopazama bhAvane gauNa karatAM ja je bhAva pragaTa thAya che te arthAt udaya ane kSayopazama bhAva jeno banela che te arthAt eka sahaja AtmapariNamanarUpa - parama pAriNAmika bhAvarUpa AtmAne), potAnA puruSArtha dvArA Avirbhata karavAmAM AvelA sahaja eka nirmaLa bhAvapaNAne (parama pariNAmika bhAvane) lIdhe, tene (jaLane = AtmAne) nirmaLa ja anubhave che, evI rIte prabaLa karmanA maLavAthI jeno sahaja eka jJAyakabhAva (parama pAriNAmika bhAva) tirobhUta thaI gayo che evA AtmAno anubhava karanAra puruSo Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 samyagdarzananI rIta (ajJAnIo) - AtmA ane karmano viveka nahi karanArA, vyavahArathI vimohita hRdayavALAo to, tene (AtmAne) jemAM bhAvonuM vizvarUpapaNuM (anekarUpapaNuM) pragaTa che evo anubhave che, paNa bhUtArthadarzIo (zuddhanayane dekhanArAo = jJAnIo) potAnI buddhithI nAMkhelA zuddhanaya (prajJAchINI) anusAra bodha thavA mAtrathI UpajelA AtmA-karmanA vivekapaNAthI (bhedajJAnathI), potAnA puruSArtha dvArA AvirbhUta karavAmAM AvelA sahaja eka jJAyakabhAvapaNAne (parama pAriNAmika bhAvane) lIdhe tene (AtmAne) jemAM eka jJAyakabhAva (parama pAriNAmika bhAva) prakAzamAna che evo anubhave che....'' bhAvArthamAM paMDitajIe samajAveluM che ke, jIvane 'jema che tema' sarvanayathI nirNaya karI samyaka ekAMtarUpa zuddha jANavo ('huMpaNuM' karavuM), nahIM ke ekAMte apariNAmI evo zuddha jANavo. tethI to mithyAdarzanano ja prasaMga Ave che, kAraNa ke jinavANI syAdvAdarUpa che. prayojanavaza nayane mukhya-gauNa karIne kahe che, jema ke malina paryAyane gauNa karatAM ja zuddha bhAvarUpa parama pAriNAmika bhAva hAjara ja che, nahIM ke paryAyane bhautika rIte alaga karIne. kAraNa abheda dravyamAM bhautika rIte paryAyane alaga karavAnI vyavasthA ja nathI tethI vibhAvabhAvane gauNa karatAM ja (paryAyarahitanuM dravya) parama pAriNAmika bhAvarUpa abheda-akhaMDa AtmAnuM grahaNa thAya che, A ja samyagdarzananI vidhi che. gAthA 12 : gAthArtha :- 'paramabhAvanA (zuddhAtmAnA) dekhanArAone (anubhavanArAone) to zuddhano (zuddha AtmAno) upadeza karanAra zudghanaya jANavAyogya che (arthAt zudghanayanA viSayarUpa zuddhAtmAno ja Azraya karavA yogya che. kAraNa ke tenA AzrayathI ja zreNI mAMDIne te samyagdaSTi jIva ghAtI karmono nAza kare che ane kevaLI thAya che), vaLI je jIvo aparamabhAve sthita che (arthAt mithyAtvI che) teo vyavahAra dvArA (arthAt bhedarUpa vyavahAra dvArA vastusvarUpa samajAvI tattvono nirNaya karAvavA) upadeza karavA yogya che.'' bhAvArthamAM paMDita jayacaMdajI jaNAve che ke, ''je koI jIva ke je aparamabhAve sthita che (ajJAnI che) te vyavahAra choDe (bhedarUpa ane vyavahAra dharmarUpa baMne) ane tene sAkSAt zuddhopayoganI prApti to thaI nathI (arthAt nizcaya samyagdarzana pragaTa thayela nathI) tethI UlaTo azubha upayogamAM ja AvI, bhraSTa thaI, game tema svecchArUpe (svacchaMde) pravarte to narakAdi gati tathA paraMparA nigodane prApta thaI saMsAramAM ja bhramaNa kare che.'' atre samajavAnuM e che ke AtmA ajJAna avasthAmAM 24 kalAka karmano baMdha kare ja che jethI karIne karuNAvaMta AcArya bhagavaMtoe jaNAvela che ke jyAM sudhI tattvano nirNaya ane anubhava na thAya tyAM sudhI tenAM ja lakSe (zuddhanA ja ekamAtra lakSe) niyamathI zubhamAM ja rahevA jevuM che nahIM ke azubhamAM, kAraNa ke azubhathI to deva-zAsra-guru rUpa saMyoga maLavA paNa kaThina thaI jAya ema che. A vAtamAM jeno virodha Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAra anusAra samyagdarzanano viSaya 175 hoya te amane mApha kare, kAraNa ke A vAta ame koI paNa pakSarahita - niSpakSabhAve jaNAvela che ke je sarve AcArya bhagavaMtoe paNa jaNAvela che ane jyAM jyAM (je paNa gAthAomAM) A vAtono sarvathA niSedha karavAnuM jaNAvela che te ekamAtra zuddha bhAvano lakSa karAvavA jaNAvela che; nahIM ke azubha bhAvamAM ramavA mATe ane munirAjane chaThThI guNasthAnake A vAtano niSedha sAtamA guNasthAnarUpa abheda AtmAnubhUtimAM sthira thaI AgaLa vadhIne kevaLajJAna ane mokSa meLavavA jaNAvela che, nahIM ke chaThThA guNasthAnake sahaja hotA zubhano niSedha karIne nIce pADavA - arthAt avirati athavA ajJAnI thavA. AthI sarve mumukSujanone A vAta yathArtha - jema che tema samajavI atyaMta Avazyaka che; arthAt samajavAnuM e che ke ahobhAva mAtra zuddhatAno ja hovo joIe, zubhano nahIM ja, paNa jyAM sudhI zuddharUpe nathI pariNamato tyAM sudhI rahevAnuM to niyamathI zubhamAM ja. zloka 4:- "nizcaya ane vyavahAra - e be nayone viSayanA bhedathI paraspara virodha che, e virodhane nAza karanAruM svAta' padathI cinhita je jina bhagavAnanuM vacana (vANI) temAM je puruSo rame che (pracura prIti sahita abhyAsa kare che arthAt banne nayano pakSa choDIne madhyastha rahe che) te puruSo potAnI meLe (anya kAraNa vinA) mithyAtvakarmanA udayanuM vamana karIne A atizayarUpa paramajyoti prakAzamAna zuddha AtmAne turaMta dekhe ja che. (arthAt koNa dekhe che? to kahe che ke "syAta' vacanomAM ramato puruSa nahIM ke ekAMtano AgrahI puruSa arthAt samyagdarzana ke je samyaka ekAMtarUpa hovA chatAM Agraha to ekAMtano na ja hoya, prarUpaNA ekAMtanI na ja hoya. prarUpaNA jema che tema syAta vacano rUpe ja hoya.) kevo che samayasArarUpa zuddha AtmA? navIna utpanna thayo nathI, pahelAM karmathI AcchAdita hato te pragaTa vyaktirUpa thaI gayo che (arthAt pahelAM je ajJAnIne udaya-kSayopazama rUpe anubhavAto hato te ja have jJAnIne udayakSayopazamabhAvo gauNa thaI jatAM ke karatAM ja samayasArarUpa = parama pAriNAmika bhAvarUpa = paramajyotirUpa pragaTa thAya che = jaNAya che = anubhavAya che = vyaktirUpa thAya che). vaLI kevo che ? sarvathA ekAMtarUpa kunayanA pakSathI khaMDita thato nathI, nibaMdha che (arthAt jeo samyagdarzana mATe sarvathA ekAMtanayanI prarUpaNAmAM rAce che teone zuddhAtmA kadI ja prApta thAya tevo nathI ema ja atre jaNAvela che.)." ghaNAM saMpradAyomAM evI mAnyatA che ke zuddhopayoga sAtamA athavA teramA guNasthAnakamAM ja hoya che, cothA guNasthAnakamAM nathI thato; AvuM mAnIne teo potAnA ja samyagadarzanano mArga baMdha kare che. emanA mATe upara jaNAvyuM che ke adhikatara loko kIcaDavALA pANIne malina ja anubhave che, kema ke temane jinazAsananI nayonI lakSmInI samaja nahIM hovAthI athavA koInayano Agraha/pakSa hovAthI Ama thAya che. zuddha nayAbhAsI loko sivAya sarvajanone A vAta vidita che ke ajJAnI jIva atyAre azuddharUpe pariName che chatAM paNa bhagavAne te ja jIvamAM dravyadaSTithI arthAt dravyArthika nayathI zuddhAtmA jevA ane anubhavavAnuM kahyuM che ane tene ja samyagdarzananI rIta kahI che. tethI cothA guNasthAnake paNa zuddhopayoga Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 samyagdarzananI rIta hoya che te mAnavuM Avazyaka che, anyathA te jinamatabAhya ja kahevAze. kema ke jo evuM hota to kuMEdAcArya jevA AcArya bhagavaMta pharI pharI zuddhAtmAno anubhava karIne jJAnI thavAnuM na kaheta, A vAta ame paNa amArA anubhavanA AdhAre kahI rahyAM chIe. zloka 5 :- gAthA 11 ane 1rane ja daDha karAve che, ke je bhedarUpa vyavahAranaya che te ajJAnIne mAtra samajAvavA mATe che, paraMtu tema bhedarUpa AtmA che nahIM. mATe Azraya to abhedarUpa AtmAno = zuddhAtmAno ke jemAM paradravyothI thatAM bhAvone gauNa karela che, teno ja karavAno che. te AtmA ja upAdeya che arthAt dravyaparyAyarUpa bheda athavA paryAyanA niSedharUpa bhedano jeo Azraya kare che teone abheda AtmAno aNasAra paNa Avato nathI arthAt teo bhedamAM ja rame che arthAt teo vikalpamAM ja rame che ane bhedano ja Adara kare che, kAraNa ke teone niSedha vinAno daSTino viSaya ja mAnya hoto nathI, AvI che karuNAjanaka paristhiti. loka6 :- atre AcArya bhagavaMta jaNAve che ke je nava tattvanI paripATI che tene choDIne (arthAt gauNa karIne) jetA - te bhAvane anubhavatAM ja AtmA prApta thAya che. zloka 7mAM AcArya bhagavaMta gAthA 13no ja bhAva vyakta kare che ke nava tattvamAM vyAsa evI Atmajyoti (arthAt parama pAriNAmika bhAva) nava tattvone gauNa karatAM ja eka akhaMDa Atmajyoti (arthAt parama pariNAmika bhAva) prApta thAya che. gAthA 13: gAthArtha :- "bhUtArtha nayathI jANela (arthAt abheda evA zuddha nayathI jANela) jIva, ajIva vaLI puNya, pApa tathA Asava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa - e nava tattva samyatva che." arthAt abheda evA zuddha nayathI je ema jANe che ke A sarve nava tattvarUpa pariNamela jIva vizeSa apekSAe nava tattvarUpa bhAse che, paNa abheda zuddha naya dvArA A nava tattva jenA banelA che te ekamAtra sAmAnyabhAvarUpa arthAt abheda zuddha jIvatvabhAvarUpa "zuddhAtmA' ja che ane tevI rIte je nava tattvane jANe che tene ja samyagdarzana che arthAt te ja samyatva che; A gAthA 'samayasAranA sArarUpe che. sarva adhikArono ullekha A gALAmAM karI sarve adhikAronA sArarUpe samyagdarzanarUpa AtmAnuM svarUpa samAvela che. gAthA 13 : TIkA :- "A jIvAdi nava tattvo bhUtArthanathI jANye samyagdarzana ja che. (e niyama kahyo) (bhUtArthanathI eTale ke abhedanayathI = A jIvAdi nava tattvorUpe AtmA ja pariName che tethI te nava tattvone gauNa karatAM ja zuddhAtmAnI prApti thAya che = samyagdarzana thAya che); kAraNa ke tIrthanI (vyavahAradharmanI) pravRtti arthe abhUtArtha (vyavahAra) nayathI (A nava tattvo) kahevAmAM Ave che (eTale ke je jIva aparamabhAve sthita che - ajJAnI che tene svecchanI bhASAmAM eTale ke AgamanI bhASAmAM jIvane Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAra anusAra samyagdarzanano viSaya 177 udaya-upazama-kSayopazama-kSAyika-pAriNAmika evA pAMca bhAvarUpe prarUpavAmAM Ave che) evA A nava tattvo - jemanA lakSaNa jIva, ajIva, puNya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa che - temanAmAM ekapaNuM pragaTa karanAra bhUtArthanayathI ekapaNuM prApta karI (arthAt te sarve tattvo rUpe je AtmA pariNamela che te bAhya nimittanA bhAva athavA abhAvathI pariNamela che. te nava tattvorUpa pariNamela evA AtmAmAM vizeSa bhAvone gauNa karatAM ja, eka abheda evo sahaja pariNamanarUpa AtmA ke je parama pariNAmika bhAvarUpa che = samayasArarUpa che te prApta thAya che. tene prApta karatAM ja), zuddha nayapaNe sthapAyelA AtmAnI anubhUti, ke jenuM lakSaNa AtmakhyAti che - tenI prApti hoya che (arthAt samyagdarzanarUpa - samayasArarUpa AtmAnI prApti hoya che.) (arthAt zuddha nayathI nava tattvane jANavAthI AtmAnI anubhUti thAya che te hetuthI A niyama kahyo). tyAM, vikArI thavA yogya (AtmA) ane vikAra karanAra (karmo) - e baMne puNya che.... kAraNa ke ekane ja (AtmAne) potAnI meLe (svabhAvathI) puNya, pApa, Asrava, saMvara, nirjarA, baMdha, mokSanI upapatti (siddhi - te bhAvarUpa AtmAnuM pariNamavuM) banatI nathI. te baMne jIva (bhAvakarma) ane ajIva (dravyakarma) che (arthAt te babbemAM eka jIva che ne bIjuM ajIva che). bAhya (sthUla) daSTithI joIe to jIva-pudgalanA anAdi baMdha paryAyanI samIpa jaIne ekapaNe anubhava karatAM A nava tattvo bhUtArtha che, satyArtha che (eTale ke AgamamAM nirUpita pAMca bhAvo yukta jIvamAM A nava tattvo bhUtArtha che, satyArtha che), ane eka jIvadravyanA svabhAva ('sva'no bhAva = sva'nuM sahaja pariNamanarUpa bhAva = parama pariNAmika bhAva = kAraNazuddhaparyAya = kAraNazuddha paramAtmArUpa bhAva)nI samIpa jaIne anubhava karatAM teo abhUtArtha che, asatyArtha che. ('samayasAra" jevA adhyAtma graMthamAM nirUpita zuddhAtmArUpa jIvamAM teo abhUtArtha che, asatyArtha che.) (jIvanAM ekAkAra svarUpamAM teo nathI, tethI A nava tattvomAM bhUtArthanayathI eka jIva ja prakAzamAna che..." A ja gAthAnA bhAva zloka 8mAM vizeSarUpe samajavela che. zloka 8:- "A rIte nava tattvomAM ghaNA kALathI chupAyelI A Atmajyotine (arthAt AtmAnA udaya-kSayopazamarUpa je bhAvo che te sarve jIvone anAdinA hoya che ane je jIva ajJAnI che te, te ja bhAvomAM rame che chatAM paNa dareka jIvamAM anAdithI parama pariNAmika bhAvarUpa chupAyelI Atmajyoti maujUda ja hoya che, hAjara ja hoya che. mAtra udaya-kSayopazamarUpa bhAvone gauNa karIne tenuM lakSa karatAM ja te prApta thAya che arthAt te nava tattvane gauNa karatAM ja, je sAmAnya jIvatvabhAva zeSa rahe che te traNe kALe zuddha hovAthI kahyuM che ke nava tattvamAM ghaNAM kALathI chupAyelI Atmajyotine), jema varSonA samUhamAM chupAyelA ekAkAra suvarNane bahAra kADhe tema (arthAt azuddhAtmAmAMthI azuddhine gauNa karatAM ja, temAM chupAyela ekAkAra = abheda zuddhAtmA sAkSAt thAya che tema), zuddha nayathI (arthAt upara kahyA pramANe Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 samyagdarzananI rIta azuddha bhAvone gauNa karatAM ja) bahAra kADhI pragaTa karavAmAM AvI che. mATe have he bhavya jIvo ! haMmezAM Ane anya dravyothI (arthAt pudgalarUpa karma-nokarmathI) tathA temanAthI thatAM naimittika bhAvothI (arthAt audayika bhAvothI) bhinna (arthAt ame pUrve je be prakAre bhedajJAna karavAnuM jaNAvyuM che tema); ekarUpa dekho. A (jyoti = parama pariNAmika bhAva), pade pade arthAta paryAye paryAye ekarUpa cilcamatkAramAtra udyotamAna che (arthAt dareka paryAyamAM pUrNa jIva vyakta thato ja hovAthI arthAt paryAyamAM pUrNa dravya hovAthI ja Ama jaNAvela che. arthAt paryAya ja vartamAna jIvadravya che, ema je ame pUrve jaNAvela che te ja samaja ane daDha thAya che.)." atre e samajavuM jarUrI che ke Agama ane adhyAtmamAM jarAya virodha nathI. kAraNa ke AgamathI jIvanuM svarUpa jema che tema samajIne arthAt jIvane sarve nayathI jANIne adhyAtmarUpa zuddha naya vaDe grahaNa karatAM ja samyagdarzanarUpa Atmajyoti pragaTa thAya che. prApta thAya che arthAt paryAyamAM vizeSabhAvane gauNa karatAM ja ekarUpa-abhedarUpa cincamatkAramAtra jyoti arthAt sAmAnya bhAvarUpa parama pariNAmika bhAva hAjara ja che ke je samyagdarzanano viSaya che ane temAM ja "huMpaNuM karatAM svAtmAnubhUti pragaTa thaI zake che; A ja samyagdarzananI rIta che. zloka 9 :- "AcArya zuddha nayano anubhava karI kahe che ke, A sarva bhedone gauNa karanAra je zuddha naya (eTale ke jIvamAM bhedarUpa-dravya-guNa-paryAya-utpAda-vyaya-dhruva athavA udaya-upazama-kSayopazamarUpa bhAvone gauNa karIne parama pAriNAmika bhAvarUpa, samayasArarUpa zuddha naya)no viSayabhUta caitanya-camatkAramAtra (jJAnamAtra = parama pariNAmika bhAvamAtra) teja:puMja AtmA, teno anubhava thatAM nayonI lakSmI udaya pAmatI nathI, (arthAt sarve nayo vikalparUpa ja che. jyAre parama pAriNAmika bhAva sarve vizeSabhAvarahita hovAthI arthAt temAM koI ja vikalpa na hovAthI temAM nAyo-nikSepo-sva-pararUpa bhAvo nathI. tyAM mAtra eka abhedabhAvamAM ja huMpaNuM che, tethI) pramANa astane prApta thAya che, ane nikSepono samUha kyAM jato rahe che te ame jANatA nathI. AthI adhika zuM kahIe ? kaeNta ja pratibhAsita thatuM nathI. (svAtmAnubhUtinA kALamAM mAtra huMno ja AnaMda-vedana hoya che tyAM sva-pararUpa koI daita hotuM ja nathI.) zloka 10:- "zuddha naya AtmAnA svabhAvane pragaTa karato ("sva'nA bhavanarUpa = svanuM sahaja pariNamanarUpa = parama pAriNAmika bhAvarUpe pragaTa karato) udayarUpa thAya che, te AtmasvabhAvane kevo pragaTa kare che ? (eTale ke te pragaTa karelo AtmasvabhAva kevo che?) paradravya, paradravyanA bhAvo tathA paradravyanAM nimittathI thatAM potAnA vibhAvo evA parabhAvothI bhinna kare che. (arthAt paradravyatA pragaTa bhinna che tethI tenI sAthe tenA lakSaNathI bhedajJAna kare che ane paradravyanAM nimittathI thatAM potAnA je vibhAvo che te jIvarUpa che tethI te vibhAvone gauNa kare che ane vibhAvomAM chupAyelI Atmajyotine mukhya kare che.) vaLI Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAra anusAra samyagdarzanano viSaya 179 te AtmasvabhAva samastapaNe pUrNa che - samasta lokAlokane jANanAra che - ema pragaTa kare che (atre samajavAnuM e che ke parama pAriNAmika bhAvarUpa AtmAnuM eTale ke jJAnanuM lakSaNa - jJAnano svabhAva pratibiMba rUpe parane jhaLakAvavAno che, te pratibiMbane gauNa karatAM ja tyAM arIsAnI jema svacchatvarUpa pariNamana hAjara ja che ane jJAnano svabhAva lokAlokane jhaLakAvavAno che tethI karIne ja te 'jJAna' nAma pAme che anyathA nahi. te zeyarUpa jhalakanane gauNa karatAM ja tyAM jJAnamAtrarUpa = parama pAriNAmika bhAvarUpa = jJAyaka hAjara ja che. tethI karI AtmA kharekhara parane jANato ja nathI' evI prarUpaNA karIne AtmAnAM lakSaNano abhAva karavAthI AtmAno ja abhAva thAya che.). vaLI te, AtmasvabhAvane Adi-aMtathI rahita pragaTa kare che (parama pariNAmika bhAva te AtmAno anAdi anaMta "sva" bhavanarUpa "svabhAva che ane te trikALa zuddha hovAthI tene Adi-aMtathI rahita kahyo che). vaLI te AtmasvabhAvane eka - sarva bhedabhAvothI (dvaitabhAvothI) rahita ekAkAra - pragaTa kare che. (sarva prakAranA bhedarUpa bhAvo; jevA ke dravya-guNa-paryAya, jJAna-darzana-cAritra, niSedharUpa sva-pararUpa bhAvothI rahita pragaTa kare che.) ane jemAM samasta saMkalpavikalpanA samUho vilaya thaI gayA che evo pragaTa kare che. (arthAt udaya, kSayopazama bhAvone gauNa karatAM ja parama pariNAmika bhAvarUpa AtmAmAM koI ja saMkalpa-vikalpa, naya-pramANa-nikSepo vagere rahetAM ja nathI evo AtmA pragaTa kare che.) Avo zuddha naya prakAzarUpa thAya che." gAthA 14 : gAthArtha :- "je naya AtmAne baMdharahita ne paranA sparzarahita, anyapaNArahita, caLAcaLatArahita, vizeSarahita (arthAt vizeSane gauNa karatAM ja je eka sAmAnya bhAvarUpa arthAt parama pAriNAmika bhAvarUpa jIva che te arthAt anyanA lakSe thavAvALA sarve bhAvo ke je vizeSa che, tenAthI rahita ja hoya che), anyanA saMyogarahita evA pAMca bhAvarUpa dekhe che tene, he ziSya! tuM zuddha naya jANa." arthAt jema ame pUrve samajAvyuM tema sarve paradravya tathA paradravyanA lakSathI thavAvALA AtmAnA bhAvothI (tene gauNa karIne) bhedajJAna karavAthI zuddha nayarUpa arthAt abheda evo paMcamabhAvarUpa samyagdarzanano viSaya prApta thAya che. gAthA 14 : TIkA :- "nizcayathI abaddha-aspaSTa (AtmAnA udaya, upazama, kSayopazama ane kSAyika evA cAra bhAvothI abaddha-aspRSTa), ananya (chatAM AtmAnA pariNamana = paryAyathI ananya parama pariNAmika bhAvarUpa = kAraNazuddhaparyAyarU5), niyata (niyamathI ekasamAna sahaja pariNamanarUpa), avizeSa (jemAM vizeSarUpa cAreya bhAvono abhAva che evo, sAmAnya pariNamanarUpa - sahaja pariNamanarUpa) ane asaMyukta (ke je upara kahyA tevA cAra bhAvothI saMyukta nathI - te cAra bhAvone gauNa karatAM ja zuddha nayano AtmA prApta thAya che tevo asaMyukta) evA AtmAnI je anubhUti te zuddha naya che, ane e anubhUti AtmA ja che, e rIte AtmA eka ja prakAzamAna che." Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 samyagdarzananI rIta zloka 11 :- "jagatanAM prANIo e samyaka svabhAvano anubhava karo ke jyAM A baddhaskRSTa Adi bhAvo (upara kahyA te cAra bhAvo) spaSTapaNe te svabhAva upara tare che (eTale ke te bhAvo thAya che to AtmAnA pariNAmamAM ja arthAt AtmAmAM ja), to paNa teo parama pariNAmika bhAvamAM pratiSThA pAmatA nathI, kAraNa ke dravyasvabhAva (dravyarUpa AtmAnA svanuM bhavanarUpa "svabhAva) to nitya che (eTale ke evo ne evo ja thAya che), ekarUpa che (ananyarUpa che, abheda che tyAM koI bheda nathI) ane A bhAvo (eTale ke anya cAra bhAvo) anitya che, anekarUpa che, paryAyo (cAra bhAvarUpa paryAyo-vibhAvabhAva) dravyasvabhAvamAM praveza karatA nathI, upara ja rahe che te cAra bhAva parama pariNAmika bhAvarUpa dravyasvabhAvamAM praveza pAmatAM ja nathI. kAraNa ke parama pAriNAmika bhAvarUpa dravyasvabhAva sAmAnya bhAvarUpa che tethI temAM vizeSabhAvano to abhAva ja hoya che arthAt vizeSabhAvo dravyasvabhAvamAM praveza karatA nathI, upara ja rahe che) A zuddha svabhAva ('sva'nA bhavanarUpa = parama pAriNAmika bhAva) sarva avasthAomAM prakAzamAna che. (AtmAmAM traNe kALa che eTale ja trikALI zuddha bhAvo kahevAya che) evA zuddha svabhAvano, moharahita thaIne jagata anubhava karo; kAraNa ke mohakarmanA udayathI utpanna mithyAtvarUpa ajJAna jyAM sudhI rahe che tyAM sudhI e anubhava yathArtha thato nathI." zloka 1ra :- "jo koI subuddhi (eTale ke jene tattvono nirNaya thayo che tevo ke je samyagdarzana pAmavAnI pUrvanA paryAyomAM sthita che tevo) bhUta, vartamAna ane bhAvi evA traNe kALanA (karmonA) baMdhane potAnA AtmAthI tatkALa - zIdhra bhinna karIne (arthAt karmorapI pugalone potAthI bhinna jANI - jaDa jANI potAne cetanarUpa anubhavIne tathA te karmanA udayanA nimittathI thayela mithyAtva(ajJAna)ne potAnA baLathI (puruSArthathI) rokIne athavA nAza karIne (upara zloka 11mAM jaNAvyA pramANe cAra bhAvone gauNa karIne, potAne parama pariNAmika bhAvarUpa anubhavatAM ja mithyAtva upazama, kSayopazama athavA kSayane pAme che arthAt potAne trikALI zuddha bhAvarUpa = parama pariNAmika bhAvarUpa jANavA/ anubhavavArUpa puruSArtha kare arthAta) aMtaraMgamAM abhyAsa kare - dekhe, to A AtmA potAnA anubhavathI ja jaNAvAyogya jeno pragaTa mahimA che evo vyakta (anubhavagocara), dhruva (nizcala), zAzvata, nitya karmakalaMka - kardamathI rahita (parama pAriNAmika bhAvarUpa) evo pote stuti karavA yogya deva virAjamAna che." zloka 13:- "e rIte je pUrvakathita zuddha nayasvarUpa AtmAnI anubhUti che (arthAt zuddhAtmAnI anubhUti che) te ja kharekhara jJAnanI anubhUti che ema jANIne (arthAt je AtmAnI anubhUti che te ja jJAnanI anubhUti che, te baMnemAM koI ja bheda nathI) tathA AtmAmAM, AtmAne nizcaLa sthApIne (arthAt te zuddhAtmAnuM nizcaLa - ekAgrapaNe dhyAna karIne) "sadA sarva tarapha eka jJAnaghana AtmA che ema dekhavuM." arthAt je zuddhAtmA che tene jJAna apekSAe jJAnaghana, jJAnamAtra, jJAna sAmAnya, vagere aneka Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAra anusAra samyagdarzanano viSaya nAmothI oLakhAya che, atre vizeSa eTaluM ja ke je guNathI zuddhAtmAne jovAmAM Ave te guNamaya ja pUrNapaNe zuddhAtmA jaNAya che arthAt zuddhAtmAmAM koI bheda ja nathI. gAthA 15 : gAthArtha :- "je puruSa AtmAne abadvatkRSTa (arthAt koI paNa jAtanA baMdha vagarano zuddha ane jemAM sarva vibhAvabhAva atyaMta gauNa thaI gayela hovAthI, vibhAvabhAvathI nahi sparzAyelo evo ke jene samyaka ekAMtarUpa paNa kahevAya che tevo), ananya (te pote niraMtara potAnA rUpamAM ja pariNamato hovAthI anyarUpa nahi thato arthAt tenA sarva guNonA sahaja pariNamanayukta parama pAriNAmika bhAvarUpa), avizeSa (arthAt sarva vizeSa jemAM gauNa thaI gayA hovAthI, mAtra sAmAnyarUpa arthAt je audeyikAdi cAra bhAvo che te vizeSa che, paraMtu A parama pAriNAmika bhAvarUpa paMcamabhAva sAmAnyabhAvarUpa hovAthI vizeSarahita hoya che. jema ApaNe pUrve joyuM tema, te vizeSabhAvo sAmAnyanA ja banelA hoya che arthAt jIva eka pAriNAmika bhAvarUpa ja hoya che, paraMtu vizeSamAM je karmanA udaya nimitte bhAvo thAya che, te apekSAe te pAriNAmika bhAva ja audaiyika vagere nAma pAme che ane te audeyikAdi bhAvono sAmAnya arthAt parama pAriNAmika bhAvamAM abhAva hovAthI tene avizeSa) dekhe che te sarva jinazAsanane dekhe che (arthAt jeNe eka AtmA jANyo teNe sarva jANyuM) ke je jinazAsana, bAhya-dravyazruta tema ja atyaMtarajJAnarUpa bhAvadyutavALuM che.'' 181 gAthA 17-18 : gAthArtha :- ''jema koI dhanano arthI puruSa (tema koI AtmAno arthI puruSa) rAjAne jANIne zraddhA kare che (arthAt jIvarAjArUpa zuddhAtmAne jANIne zraddhA kare che), tyAra bAda tenuM prayatnapUrvaka anucaraNa kare che (arthAt te zuddhAtmAno prayatnapUrvaka anubhava karavAno puruSArtha kare che) arthAt suMdara rIte sevA kare che (arthAt tenuM ja vAraMvAra manana-ciMtana-dhyAna-anubhavana kare che), evI ja rIte mokSanI icchAvALAe jIvarUpI rAjAne jANavo, pachI e rIte ja tenuM zraddhAna karavuM ane tyAra bAda tenuM anucaraNa karavuM arthAt anubhava vaDe tanmaya thaI javuM.'' gAthA 35 : gAthArtha :- ''jema lokamAM koI puruSa paravastune 'A paravastu che' ema jANe tyAre evuM jANIne paravastune tyAge che, tevI rIte jJAnI sarva paradravyonA bhAvone, 'A parabhAva che' tema jANIne temane choDe che.'' arthAt pUrve joyuM tema paranA lakSe thatAM potAnA bhAvamAM jJAnIne 'huMpaNuM' na hovAthI tene choDe che ema kahevAya che arthAt te paralakSe thatAM bhAvane jJAnI potAnI nabaLAI samaje che ane koI paNa jIva potAnI nabaLAIne poSavA icche nahi ja, tema jJAnI paNa te paralakSe thatAM bhAvone bilakula icchato nathI ane tethI ja tenAthI chUTavAnA prayatno Adare che arthAt zakti anusAra cAritra grahaNa kare che; AvuM che Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 samyagdarzananI rIta jainasiddhAMtanuM anekAMtamaya jJAna. gAthA 36 : gAthArtha :- "ema jANe ke, "moha sAthe mAro kAMI paNa saMbaMdha nathI, eka upayoga che te ja huM chuM' (arthAt samyagdarzananA viSayamAM moharUpa vibhAvabhAva nahi hovAthI, jyAre jJAnI zuddhAtmAmAM ja "huMpaNuM kare che tyAre te mAtra eTalo ja che tene koI vibhAvabhAva sAthe koI saMbaMdha nathI arthAt tene ekamAtra sAmAnya upayogarUpa jJAyakabhAvamAM ja huMpaNuM hovAthI, teno tyAre moha sAthe koI saMbaMdha nathI, eka zuddhAtmA che te ja huM chuM, evuM je jANavuM tene siddhAMtanA athavA svaparanA svarUpanA jANanArA mohathI nirmamatva kahe che." arthAt jJAnIne mohamAM huMpaNuM ane mArApaNuM nathI, tethI jJAnIne nirmamatva che. gAthA 38 : gAthArtha :- "darzanazAnacAritrarUpa pariNamelo AtmA (arthAt parama pariNAmika bhAvarUpa sahaja darzana-jJAna-cAritrarUpa pariNamana karato bhAva ke je zuddhAtmA che, temAM ja "huMpaNuM karato evo samyagdaSTi jIva) ema jANe che ke, nizcayathI huM eka chuM (arthAt te abhedano ja anubhava kare che), zuddha chuM (arthAt ekamAtra zuddhAtmAmAM ja huMpaNuM hovAthI huM zuddha chuM ema anubhave che), darzanazAnamaya chuM (arthAt mAtra jANavA-jovAvALo ja chuM), sadA arUpI chuM (arthAt koI paNa rUpI dravyamAM ane tenA thakI thatA bhAvomAM huMpaNuM nahi hovAthI potAne mAtra arUpI ja anubhave che); kAMI paNa anya padravya paramANu mAtra paNa mAruM nathI e nizcaya che." zloka 3ra :- "A jJAnasamudra bhagavAna AtmA (arthAt jJAnamAtra zuddhAtmA) vibhramarUpa ADI cAdarane samULagI DubADI daIne (arthAt zuddha naye karI, sarva vibhAvabhAvane atyaMta gauNa karI, paryAyane dravyamAM aMtargata karI le che arthAt zuddha dravyArthika naye karI zuddhAtmAmAM ja daSTi karIne) pote sarvAga pragaTa thayo che (arthAt evo zuddhAtmAno anubhava thayo che); tethI have A samasta loka (arthAt samasta vikalparUpa loka - vibhAvarUpa loko tenA zAMta rasamAM (arthAt atiMdriya AnaMdarUpa anubhUtimAM) ekIsAthe ja atyaMta magna thAo (arthAt potAne nirvikalpa anubhave che te) kevo che zAMta rasa (arthAt atiMdriya AnaMda) ? samasta loka paryata UchaLI rahyo (arthAt amApa, anahada, utkRSTa) che." AvI che AtmAnI anubhUti ke je ame aneka veLA anubhavIe chIe ane te sarve mumukSujanone prApta thAya ema icchIe chIe. A rIte samyagdarzananI siddhi thatAM, ahIM ja samayasAra pUruM thaI jAya che; have pachIno je vistAra che te to mAtra vistAraruci jIvone, vistArathI A ja "zuddhAtmA'mAM 'huMpaNuM karAvIne, samyagdarzananI prApti arthe, vistArathI bhedajJAna samajAvela che. arthAt A jIva anAdithI je nava Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAra anusAra samyagdarzanano viSaya 183 tattvorUpa alaga alaga veze pariNamIne ane paramAM kartAbhAvane poSIne chetarAya che, te chetarAmaNane chatI karIne, te chetarAmaNa dUra karAvavA mATe ghaNAM vistArathI, sarve bhAvo sAthe bhedajJAna karAvela che. koIe ema na samajavuM ke nava tatvarUpa bhAvo ekAMte jIvanA nathI arthAt A nava tattvarUpa bhAvo che to jIvanA ja paraMtu temAM huMpaNuM karavA lAyaka A bhAvo nathI, te apekSAe tene jIvanA nathI ema kahyuM che ane tene te rIte ja samajavuM ati Avazyaka che; jo koI ekAMte ema kahe ke A nava tattvorUpa bhAvo mArA bhAva ja nathI, to te bhramarUpa pariNamIne anaMta saMsAra vadhAranAra banaze. tethI karI je apekSAe jyAM je kahyuM hoya te ja apekSAthI tyAM te samajavuM ane tema ja AcaravuM atyaMta Avazyaka che, anyathA to svacchede bhramarUpa pariNamIne potAne jJAnI mAnato te jIva potAnuM ane anya anekanuM ahita karato, pote to bhraSTa che ja ane anya anekone paNa bhraSTa karaze. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 samyagdarzananI rIta 37 samayasAranA adhikAronuM vihaMgAvalokana have ame vistAraruci jIvo mATe samayasArazAstranA sarve adhikAronuM vihaMgAvalokana karIzuM, jemAM sarve adhikArono mAtra sAra ja jaNAvIzuM, mATe vistAraruci jIvoe uparokta pUrvaraMgamAM vistArathI jaNAvela bhAva anusAra ane sarve adhikAronA atre jaNAvela sAra anusAra te sarve adhikArono abhyAsa karavo, anyathA nahi arthAt svacchede nahi; kAraNa ke svacchaMda ja ApaNA atyAra sudhInA anaMta saMsAranuM kAraNa che ke jene have pachI kyAreya poSavo nahi evI amArI sarve janone namra vinaMti che. 1. jIva-ajIva adhikAra - A adhikAra jIvane, ajIvarUpa karma-nokarma ane tenAM lakSe thatAM potAnA vibhAvabhAvothI bhedajJAna karAvavA arthe che arthAt te sarve bhAvo jevA ke - rasa, gaMdha, sparza, zarIra, saMsthAna, saMhanana, rAga, dveSa, moha, mithyAtva, karma, paryAmi, varga, vargaNA, spardhako, adhyAtmasthAna, anubhAgasthAna, mana-vacana kAyAnA yogo, baMdhasthAno, udayasthAno, mArgaNA, sthitibaMdha sthAna, saMkaleza sthAno, vizuddhi sthAno, jIvasthAno vagere jIvane nathI, ema kahyuM che, ane prazna thAya ke te bhAvo jIvane kema nathI ? uttara- te bhAvo be prakAranA che - eka to pudgalarUpa che ane bIjA jIvanA vizeSabhAvarUpa che. temAM je pularUpa che te to jIvathI pragaTa bhinna ja che ane je jIvanA vizeSabhAvarUpa che te bhAvomAM huMpaNuM karavA jevuM na hovAthI arthAt te sarva bhAvothI bhinna evo 'zuddhAtmA' e samyagdarzanano viSaya hovAnI apekSAe, zuddhAtmArUpa jIvarAjAmAM A bhAvo nathI, tema kahyuM che. AvuM samyagdarzana prApta karAvavA arthe kahyuM che anyathA nahi, ekAMte nahi, tethI jema che tema samajIne mAtra zuddhAtmA ke je A sarve bhAvothI bhinna che, temAM ja "huMpaNuM karatAM, svAtmAnubhUtipUrvaka samyagdarzana pragaTa thaI zake che ane tyAra pachI ja jJAna madhyastha thatAM arthAt pramANarUpa thatAM ja jIvane jema che tema jANe che ane viveke karI AtmasthiratArUpa puruSArthapUrvaka sarva karmano kSaya karavA pratye kAryarata thAya che arthAt sarva karmano kSaya karavA vrata-tapa-dhyAnarUpa puruSArtha Adare che, A ja mokSamArga che arthAt A ja vidhi che mokSaprAptinI. loka 43 :- "Ama pUrvokta judAM lakSaNane lIdhe jIvathI ajIva bhinna che tene ajIvane) tenI Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAranA adhikAronuM vihaMgAvalokana 185 meLe ja vilasatuM-pariNamatuM jJAnI puruSa anubhave che, to paNa ajJAnIne amaryAdapaNe phelAyelo moha (anaMtAnubaMdhI catuSTayarU5) kema nAce che - e amane mahA Azcarya ane kheda che !" arthAt AcArya bhagavaMtane ajJAnI upara parama karuNAbhAva varte che, Upaje che. zloka 44 :- "A anAdi kALanA moTA avivekanA nATakamAM athavA nAcamAM varNAdimAna pudgala ja nAce che (pariName che), anya koI nahi (zuddhAtmA nahi), ane A jIvato (arthAt zuddhAtmA) rAgAdika pudgalavikArothI vilakSaNa (bhinna), zuddha caitanyadhAtumaya mUrti (arthAt jJAnaghana) che." arthAt Avo jIva ja anubhavavAno che arthAt Avo jIva ja samyagdarzanano viSaya che. zloka 45 :- "A pramANe jJAnarUpI karavatano (arthAt tIvra buddhithI bhedajJAna karavAno) je vAraMvAra abhyAsa (arthAt vAraMvAra bhedajJAnano abhyAsa karavA jevo che) tene nacAvIne (arthAt tenAthI bhedajJAna karIne) jyAM jIva ane ajIva baMne pragaTapaNe judA na thayA (arthAt te bhedajJAnarUpI karavatathI arthAt prajJAchINIthI jevo avarUpa karma-nokarma ane tenA lakSe thayela sarva bhAvothI bhinna pote arthAt zuddhAtmA' pragaTa bhinna che evo anubhava thavAthI arthAt potAnI A ajavarUpa karma-nokarma ane tenA lakSe thayela sarva bhAvothI pragaTa bhinna anubhUti thatAM ja) tyAM to jJAtAdravya (arthAt jANavAvALo zuddhAtmA), atyaMta vikAsarUpa thatI potAnI pragaTa (arthAt pragaTa anubhUtisvarUpa) cinmAtrazakti vaDe vizvane vyApIne (arthAt kRtakRtya thaIne atiMdriya AnaMdarUpa pariNamIne ane svavizvane vyApIne), potAnI meLe ja (arthAt sahaja) ati vegathI ugrapaNe arthAt atyaMtapaNe prakAzI nIkaLyuM (arthAt evuM sahaja samyagdarzana pragaTa thaI gayuM ke je svAtmAnubhUtirUpa sata-cita-AnaMda svarUpa che)." 2. kartA-karma adhikAra :- jIvano bIjo veza kartA-karmarUpa che. jIva anyano kartA thAya che ke jene te upAdAna rUpe pariNAvavAne zaktimAna ja nathI arthAt sarvedravyo potAnA upAdAnathI ja potAnI pariNatI kare che arthAt potAnuM kArya kare che - pariName che, temAM anya dravya nimitta mAtra ja hoya che. bIjuM, samyagdarzana mATe je mAtra potAnA bhAva hoya te ja arthAt "svabhAva hoya temAM ja huMpaNuM karavAnuM hovAthI ane te samyagdarzananA viSayarUpa "svabhAva, mAtra sAmAnya bhAvarUpa ja hovAthI te niSkriya bhAva ja hoya che arthAt samyagdarzananA viSayarUpa "svabhAvamAM udaya-kSayopazamarUpa kartAkarmabhAva ke je vizeSabhAva che te na hovAthI, nimitta tathA tenA lakSe thayela vizeSabhAvono temAM nakAra ja hoya che arthAt nimittano ja nakAra hoya che, te kAraNathI ane te apekSAe paNa nimittane parama akartA kahevAya che. paraMtu je nimittane koI ekAMte akartA mAne ane svacchede nabaLA nimittonuM ja sevana kare to te jIva anaMta saMsArI thaI, anaMta duHkhane prApta thAya che arthAt viveka evo che ke, jIva sarva kharAba Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 samyagdarzananI rIta nimittothI bacIne, zAstra-svAdhyAya vagere sArA nimittonuM sevana karIne, tvarAe mokSamArgamAM AgaLa vadhe che; nahi ke ekAMte nimittane akartA mAnIne, svacchaMde sarva nabaLA nimittone sevato, anaMta saMsArI arthAt anaMta duHkhI thAya che. vivekIjana jANe che ke, 'mAtra nimittathI kAMI ja thatuM nathI ane nimitta vagara paNa kAMI ja thatuM nathI.' arthAt svanuM samyagdarzanarUpa je pariNamana che te mAtra nimitta maLavAthI thaze, ema nahi paraMtu tenA arthe pote potAno - upAdAnarUpa puruSArtha Adare to ja thaze arthAt sarve janoe samyagdarzana arthe niyati vagere kAraNo sAme na jotAM, potAno puruSArtha te dizAmAM phoravavo ati Avazyaka che. bIjuM, vivekI jIva samaje che ke je potAnA bhAvo bagaDe che te, tevAM nimitto maLatAM bagaDe che; ema jANI, kharAba nimittothI te niraMtara dUra ja rahevAno prayatna kare che, jema ke brahmacarya ane AtmadhyAna mATe bhagavAne ekAMtavAsanuM sevana karavA jaNAvela che. Avo che viveka nimitta-upAdAna rUpa saMbaMdhano, tethI tene te pariprekSyamAM ja samajavo, anyathA nahi; atre samyagdarzana karAvavA arthAt para uparathI dRSTi haTAvavAne mATe nimittane parama akartA kahyuM che, anyathA nahi. zloka 69 :- "jeo nayapakSapAtane choDI (arthAt ame pUrve aneka vAra jaNAvyA anusAra jene koI paNa eka nayano Agraha hoya athavA to koI mata-paMtha-vyaktivizeSarUpa pakSano Agraha hoya ane jeo tevA pUrvAgraha-haThAgraha choDI zake che teo) svarUpamAM guma thaIne (arthAt svamAM arthAt zuddhAtmAmAM ja 'huMpaNuM' karIne samyagdarzanarUpa pariNamIne) sadA rahe che, teo ja (arthAt naya ane pakSane choDe che tevA mumukSu jIvo ja samyagdarzana prApta karI zake che ane teo ja), jemanuM citta vikalpamaLothI rahita zAMta thayuM che evA thayA thakA (arthAt nirvikalpa 'zuddhAtmA'no anubhava karatAM thakA), sAkSAt amRtane (arthAt anubhUtirUpa atindriya AnaMdane) pIe che (arthAt anubhave che).'' arthAt samyagdarzananI prApti arthe sarve janoe naya ane pakSano Agraha choDavA jevo che. zloka 90 :- 'e pramANe jemAM bahu vikalponI jALo ApoApa UThe che evI moTI nayapakSakakSAne (nayanA Agrahane - pakSane) oLaMgI jaIne (tattvavedI = samyagdarzanI thaIne) aMdara ane bahAra (arthAt pUrNa AtmAmAM) samatA-rasarUpI eka rasa ja jeno svabhAva che evA anubhUtimAtra eka potAnA bhAvane (parama pAriNAmika bhAvarUpa zuddhAtmAne) pAme che.'' zloka 99 : - ''acaLa (arthAt traNe kALe evuM ne evuM ja pariNamatuM), vyakta (anubhavapratyakSa) ane cittazaktionA samUhanA bhArathI atyaMta gaMbhIra (arthAt mAtra jJAnaghanarUpa) A jJAnajyoti (arthAt jJAnasAmAnyabhAvarUpa jJAyaka = zuddhAtmA) aMtaraMgamAM ugrapaNe evI rIte jAjvalyamAna thaI ke, AtmA ajJAnamAM (parano) kartA thato hato te have kartA thato nathI (arthAt paranuM kartApaNuM dhAraNa karatAM Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAranA adhikAronuM vihaMgAvalokana bhAvamAM ekatva karato nathI) ane ajJAnanA nimitte pudgala karmarUpa thatuM hatuM te karmarUpa thatuM nathI (arthAt ajJAna nimitte je baMdha thato hato te, ajJAna jatAM ja, tenA nimitte thato baMdha paNa have nathI); vaLI jJAna jJAnarUpa ja rahe che (arthAt jJAnI potAne sAmAnyajJAnarUpa zuddhAtmA ja anubhave che ke je trikALa jJAnarUpa ja rahe che) ane pudgala pudgalarUpa ja rahe che (arthAt jJAnI pudgalane pudgalarUpa ane tenAthI thatA bhAvone paNa te rUpa ja jANI, temAM 'huMpaNuM' karato nathI arthAt jJAnI AvI rIte bhedajJAna kare che).'' A rIte samyagdarzana pragaTa kare che. 187 - (3) puNya-pApa adhikAra:- A adhikAramAM paNa samyagdarzana prApta karAvavA mATe, je samyagdarzanano viSaya che arthAt je zuddhAtmA che temAM, baMdharUpa koI ja bhAvo na hovAthI arthAt temAM sarve vibhAvabhAvano abhAva hovAthI, baMdha mAtra bhAva arthAt zubha bhAva ane azubha bhAva, te baMne (samyagadarzananA viSayamAM) nathI ema jaNAvavA baMnene eka samAna kahyAM che. arthAt puNya ane pApa arthAt zubha bhAva ane azubha bhAva samyagdarzananA viSayarUpa parama pAriNAmika bhAvarUpa pariNamanarUpa zuddhAtmAmAM na hovAthI, baMne samAna apekSAe heya che arthAt baMne vibhAvabhAva hovAthI - baMdharUpa hovAthI eka samAna heya che. sahaja ahIM koIe ekAMte tema na samajavuM, kAraNa ke azubha bhAve pariNamavAno kadI koI upadeza hoya ja nahi, paraMtu atre jaNAvyA anusAra samyagdarzana karAvavA, baMne bhAvothI bhedajJAna karAvyuM che ane bhedajJAnanI apekSAe baMne samAna ja che, nahi ke anyathA. jo koI anyathA puNyane heya samajIne athavA to puNya-pApane samAnarUpe heya samajIne, svacchaMde pAparUpa arthAt azubha bhAve pariNamatA hoya, temAM ja rAcatA hoya to te, teone mahA anarthanuM kAraNa che. jo koI AvI rItathI ekAMte samajIne, AvI ja rIte ekAMte pratipAdana karatuM hoya to, te pote to bhraSTa che ja ane anya anekone paNa bhraSTa karI rahyA che; arthAt jaina siddhAMtamAM vivekanI ja bolabAlA che. arthAt sarva kathana je apekSAe kahyuM hoya te ja apekSAthI grahaNa karavuM joIe, te ja viveka che; mATe sarva mokSArthIoe pUrve jaNAvyA anusAra ekamAtra AtmaprAptinA lakSe niyamathI zubhamAM ja rahevA yogya che, A ja jina siddhAMtano sAra che, je ame pUrve paNa pharI pharI jaNAvyuM che tethI karI atre jaNAvyA anusAra ja arthAt vivekapUrvaka ja sarvajana samyagdarzanane pAme che ane vivekapUrvaka ja nirvANane pAme che. gAthA 151 : gAthArtha :- 'nizcayathI je paramArtha che (arthAt parama pAriNAmika bhAvarUpa-sahaja pariNamanarUpa zuddhAtmA che), samaya che, zuddha che, kevaLI che, muni che, jJAnI che, te svabhAvamAM (zuddhAtmAmAM) sthita munio nirvANane pAme che.'' = gAthA 152 : gAthArtha :- 'paramArthamAM asthita (arthAt mithyAdaSTi) evo je jIva tapa kare che Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 samyagdarzananI rIta tathA vrata dhAraNa kare che, temAM te sarva tapa ane vratane sarvajJo bALatapa ane bALavrata kahe che." arthAt A bALatapa ane bALavrata choDavAnuM nathI kahetAM paraMtu tenAthI paNa parama utkRSTa evuM AtmajJAna prApta karavA mATe protsAhita kare che, ane je paramArthamAM sthita che tene to niyamathI AgaLa vrata-tapa vagere Ave ja che; Avo che jina siddhAMtano viveka ke je AtmAne upara caDavA ja kahe che, nahi ke anyathA arthAt vratatapa choDI nIce paDavA kyAreya jaNAvato nathI. zloka 111 - "karmanayanA AlaMbanamAM tatpara (arthAt karmanayanA pakSapAtI arthAt karmane ja sarvasva mAnanArA) puruSo DUbelA che, kAraNa ke teo jJAnane jANatAM nathI (arthAt jJAnarUpa AtmAnI arthAt potAnI zaktimAM vizvAsa nathI, paraMtu karmanI arthAt paranI zaktimAM vizvAsa che). jJAnanayanA Icchaka puruSo paNa DUbelA che (kAraNa ke teone ekAMte jJAnano ja pakSa hovAthI teo karmane kAMI vastu ja mAnatAM nathI ane ekAMte nizcayAbhAsI rUpe pariName che), kAraNa ke teo svacchedathI ati maMda udyamI che (kAraNa ke teo nizcayAbhAsI hovAthI, puNya ane pApane samAnarUpe heya arthAt sarva apekSAe heya arthAt ekAMte heya mAnatAM hovAthI, koI ja puruSArtha na karatAM, ekAMte samaje che ane tema ja bole che ke huM to jJAnamAtra ja chuM" ane rAce che saMsAramAM, arthAt AtmajJAna mATenI yogyatA vagerarUpa abhyAsa paNa niyativAdIonI jema nathI karatAM. kAraNa ke teo mAne che ke AtmajJAna mATenI yogyatA to enA kALe AvI ja jaze; A rIte potAne jJAnamAtra mAnatA ane tevA ja bhramamAM rahetA hovAthI, dharmamAM yogyatA karavA mATe maMda udhamI che ane tethI teo viSayakaSAyamAM vinAsaMkoce vartatA hoya che). (have yathArtha samajaNayukta jIvanI vAta che ke je samyagdaSTi che) te jIvo vizvanA upara tare che (arthAt vizvanI anya koI vastumAM jemanuM huMpaNuM ane mArApaNuM nathI tethI temAM teone koI ja lagAva nathI tethI te jIvo vizvanA upara tare che) ke jeo pote niraMtara jJAnarUpa thatA - pariNamatA thakA (arthAt potAne parama pAriNAmika bhAvarUpa arthAt sahaja pariNamanarUpa arthAt sAmAnya jJAnarUpa anubhavatA thakA) karma karatAM nathI (arthAt koI paNa karma athavA tenA nimitte thatA bhAvamAM huMpaNuM ane mArApaNuM karatAM nathI, kartA buddhi poSatA nathI) ane kyAreya pramAdane vaza paNa thatAM nathI (arthAt buddhipUrvaka svamAM rahevAno satata puruSArtha kare che)." (4) Asava adhikAra - A adhikAramAM paNa samyagdarzana prApta karAvavA mATe arthAt bhedajJAna karAvavA mATe, je samyagdarzanano viSaya che arthAt je zuddhAtmA che temAM AsavarUpa bhAva na hovAthI arthA temAM sarve vibhAvabhAvano abhAva hovAthI kahyuM che ke, jJAnIne Asrava nathI. arthAt jJAnIne AsavabhAvarUpa je potAnuM pariNamana che temAM huMpaNuM hotuM nathI ane temAM kartApaNuM paNa nathI. kAraNa ke jJAnI te bhAvarUpa svecchAe pariNamato nathI paraMtu baLajabarIpUrvaka arthAt nabaLAIne kAraNe pariNamato hovAthI rtApaNuM nathI. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAranA adhikAronuM vihaMgAvalokana 189 jJAnIne alpa Asrava thAya che kharo, paraMtu jJAnIne anaMtAnubaMdhI kaSAyo ane mithyAtvano Asava na hovAthI paNa, jJAnIne Asrava nathI ema kahyuM che, paraMtu jo koI A vAta ekAMte grahaNa karI svacchede AsavabhAvonuM sevana kare athavA koI potAne jJAnI samajIne, svacchede AsavabhAvonuM sevana kare to, te tene mahA anarthanuM kAraNa che arthAt je koI AvI rItathI ekAMte samajIne, AvI ja rIte ekAMte pratipAdana karatuM hoya to, te pote to bhraSTa che ja ane anya anekone bhraSTa karI rahyo che. arthAt jaina siddhAMtamAM vivekanI ja pradhAnatA che arthAt sarva kathana je apekSAe kahyuM hoya te ja apekSAthI grahaNa karavuM joIe, te ja viveka che; mATe sarva mokSArthIoe pUrve jaNAvyA anusAra ekamAtra AtmaprAptinA lakSe niyamathI AsavanAM kAraNothI dUra ja rahevA yogya che, A ja jina siddhAMtano sAra che. zloka 116 :- "AtmA jyAre jJAnI thAya tyAre, pote potAnA samasta buddhipUrvaka rAgane niraMtara choDato thako arthAt nahi karato thako (arthAt jJAnIne abhiprAyamAM mAtra mukti hoIne koI paNa rAgarUpa pariNamavAnI aMzamAtra paNa IcchA hotI nathI) vaLI je abuddhipUrvaka rAga che tene paNa jItavAne vAraMvAra (jJAnAnubhavanarUpa) svazaktine sparzato thayo ane e rIte) samasta paravRttine - parapariNatIne ukheDato (arthAt apUrva nirjarA karato) jJAnanA pUrNabhAvarUpa thato thako, kharekhara sadA nirAsava che." arthAt AvI che jJAnInI sAdhanA :- pote mAtra zuddhAtmAmAM ja "huMpaNuM karato ane tenI ja anubhUti karato, buddhipUrvaka arthAt prayatnapUrvaka arthAt pUrNa jAgRtipUrvaka, je paNa udaya Ave che tenI sAme laDe che arthAt udayathI parAsta thayA vagara arthAt udayamAM bhaLyA vagara, pote zuddhAtmAmAM ja vAraMvAra sthiratAno prayatna kare che ane jo tevI sthiratA aMtaramuhUrtathI adhika thaI jAya, to jJAnI sarva ghAtakarmono nAza karI kevaLI thaI jAya che ane pachI kALe karI mukta thaI jAya che; Avo che mokSamArga. zloka 120:- "uddhata jJAna (arthAt jJAnamAtra) jenuM lakSaNa che evA zuddha nayamAM rahIne arthAt zuddha nayano Azraya karIne jeo sadAya ekAgrapaNAno ja abhyAsa kare che (arthAt zuddhAtmAmAM ja huMpaNuM karI, teno ja anubhava karI, temAM ja sthiratAno abhyAsa kare che) teo, niraMtara rAgAdithI rahita cittavALA vartatA thakA (arthAt zuddhAtmAmAM rAgAdino kaNiyo paNa nathI ane temAM ja huMpaNuM karatA thakA), baMdharahita evA samayasArane (arthAt potAnA zuddha AtmasvarUpane) dekhe che - anubhave che." zloka 122 :- "ahIM A ja tAtparya che ke (arthAt A adhikArano A ja uddeza che ke, zuddha naya tyAgavA yogya nathI (arthAt mAtra zuddha nayamAM ja rahevA jevuM che kAraNa ke temAM Asrava thato nathI); kAraNa ke tenA atyAgathI (karmano) baMdha thato nathI ane tenA tyAgathI baMdha ja thAya che." zloka 123 :- "dhIra (caLAcaLatArahita) ane udAra (sarvathA paradravyano jemAM tyAga che evo zuddhAtmA parama udAra che tethI) ) jeno mahimA che evA anAdinidhana jJAnamAM (arthAt trikALI zuddha jJAna Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 samyagdarzananI rIta ke je parama pAriNAmika bhAvarUpa jJAna sAmAnya mAtra che temAM) sthiratA bAMdhato (arthAt temAM ja "huMpaNuM karato ane tenuM ja anubhavana karato) zuddhanaya - ke je karmone mULathI nAza karanAro che te - pavitradharmI (samyagdaSTi) puruSoe kadI paNa choDavA yogya nathI (arthAt niraMtara grahavA yogya che arthAt temAM ja sthiratA karavA jevI che, tenuM ja dhyAna karavA yogya che). zuddha nayamAM sthita te puruSoe (arthAt svAtmAnubhUtimAM sthita puruSoe), bahAra nIkaLatA evAM potAnAM jJAnakiraNonA samUhane (arthAt karmanA nimitte paramAM jatI jJAnanI vizeSa vyaktione) alpakALamAM sameTIne, pUrNa, jJAnaghananA paMjarUpa (mAtra jJAnaghanarU5), eka, acaLa, zAMta tejane - teja:puMjane dekhe che arthAt anubhave che." (5) saMvara adhikAra :- A adhikAramAM AcArya bhagavaMta jaNAve che ke je samyagdarzana che arthAt je zuddhAtmAnI anubhUti che ane temAM ja sthiratA che, te ja sAkSAt saMvara che. te kAraNe A adhikAramAM paNa AcArya bhagavaMta AtmAnA audeyika bhAvothI bhedajJAna karAvI jIvone parama pAriNAmika bhAvarUpa AtmAnA sahaja pariNamanarUpa zuddhAtmAmAM ja sthApe che ane kahe che ke te zuddhAtmAnuM vedana, anubhavana ane sthiratA ja nizcayathI saMvaranuM kAraNa che; tethI ajJAnIne kAryakArI saMvara nathI, jyAre jJAnIne te sahaja ja hoya che. jema ke - zloka 129 :- "A sAkSAt (sarva prakAre) saMvara kharekhara zuddha AtmatatvanI upalabdhithI (arthAt samyagdarzanathI) thAya che; ane te zuddha AtmatattvanI upalabdhi bhedavijJAnathI ja thAya che. mATe te bhedavijJAna atyaMta bhAvavA yogya che." arthAt ekamAtra bhedavijJAnano ja puruSArtha kAryakArI che. zloka 130:- "A bhedavijJAna avicchinadhArAthI (arthAt jemAM viccheda-vikSepa na paDe evA akhaMDa pravAharUpe) tyAM sudhI bhAvavuM ke jyAM sudhI parabhAvothI chUTI jJAna jJAnamAM ja TharI jAya." arthAt kevaLI banatA sudhI A ja bhedajJAnano abhyAsa niraMtara karavA yogya che. zloka 131 :- "je koI siddha thayA che te bhedavijJAnathI siddha thayA che; je joI baMdhAyA che te tenA bhedavijJAnanA) ja abhAvathI baMdhAyA che." arthAt bhedavijJAna jaina siddhAMtano sAra che ane tene mATe ja A "samayasAra"nAmanuM pUrNa zAstra racAyuM che; tethI "samayasAra"mAM samyagdarzana prApta karAvavA AtmAne samyagdarzananA viSayarUpa zuddhAtmA rUpe ja grahaNa karela che ane anya bhAvothI bhedajJAna karAvela che. (6) nirjarA adhikAra :- A adhikAramAM AcArya bhagavaMta jaNAve che ke je samyagdarzana che arthAt je zuddhAtmAnI anubhUti ane temAM sthiratA che te ja sAkSAt nirjarA che, anyathA nahi. te kAraNe A adhikAramAM sAkSAt nirjarA arthe paNa bIjA sarve bhAvothI bhedajJAna ja karAvela che kAraNa ke ekamAtra Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAranA adhikAronuM vihaMgAvalokana zuddhAtmAnuM zaraNa letAM ja samyagdarzana pragaTa thAya che ane te samyagdaSTine ja sAkSAt nirjarA hoya che, anyathA nahi. jema ke - 191 gAthA 195 :- ''jema vaidyapuruSa viSane bhogavato arthAt khAto chatAM maraNa pAmato nathI (kAraNa ke tene tenI mAtrA, pathya-apathya vagerenuM jJAna hovAthI maraNa pAmato nathI), tema jJAnI pudgalakarmanA udayane bhogave che to paNa baMdhAto nathI.''kAraNa ke jJAnI vivekI hovAthI te karmonA udayane bhogavato chato te rUpa thato nathI arthAt potAne te rUpa mAnato nathI, paraMtu potAnuM 'huMpaNuM' ekamAtra zuddha bhAvamAM hovAthI ane te udayane cAritranI nabaLAInA kAraNe bhogavato hovAthI, tene baMdha nathI. arthAt tenA abhiprAyamAM bhoga pratye jarA paNa AdarabhAva nathI ja kAraNa teno pUrNa AdarabhAva ekamAtra svatattvarUpa 'zuddhAtmA'mAM ja hoya che ane te apekSAe tene baMdha nathI, paraMtu bhogamAM paNa arthAt bhoga bhogavatA paNa nirjarA che, ema kahevAya che. gAthA 205 : gAthArtha :- "jJAnaguNathI rahita (arthAt vivekarUpa jJAnathI rahita) ghaNAMya loko (ghaNAM prakAranA karma karavA chatAM) A jJAnasvarUpa padane pAmatA nathI (arthAt samyagdarzana pAmatA nathI); mATe he bhavya ! jo tuM karmathI sarvathA mukta thavA icchato ho (arthAt apUrva nirjarA karavA icchato ho) to niyata evA Ane (jJAnane) (arthAt parama pAriNAmika bhAvarUpa arthAt AtmAnA sahaja pariNamanane ke je sAmAnya jJAnarUpa che ke jene jJAyaka athavA zuddhAtmA paNa kahevAya che, tene) grahaNa kara (arthAt temAM ja 'huMpaNuM' karI, teno ja anubhava karI, samyagdarzana pragaTa kara).'' gAthA 206 : gAthArtha :- '(he bhavya prANI !) tuM AmAM nitya rata arthAt prItivALo thA, AmAM nitya saMtuSTa thA, ane AnAthI tRpta thA; (Ama karavAthI) tane uttama (utkRSTa) sukha thaze.'' arthAt 'zuddhAtmA'nA Azraye ja mokSamArga ane mokSa maLaze ke je avyAbAdha sukharUpa che. zloka 162 :- ''e pramANe navIna baMdhane rokato ane (pote) potAnAM ATha aMgo sahita hovAnA kAraNe (arthAt samyagdaSTi pote samyagdarzananAM ATha aMgo sahita hoya che te kAraNe) nirjarA pragaTavAthI pUrvabaddha karmone nAza karI nAkhato samyagdaSTi jIva pote ati rasathI (arthAt nija rasamAM masta thayo thako) Adi-madhya-aMtarahita jJAnarUpa thaIne (arthAt anubhUtimAM mAtra jJAnasAmAnya ja che, anya kAMI nahi hovAthI kahyuM ke Adi-madhya-aMtarahita jJAnarUpa thaIne) AkAzanA vistArarUpI raMgabhUmimAM avagAhana karIne (arthAt samyagdaSTi jIvane mATe te jJAnarUpa loka ja teno sarva loka hovAthI, te ja raMgabhUmimAM rahIne arthAt cidAkAzamAM avagAhana karIne) nRtya kare che (arthAt atiMdriya AnaMdano AsvAda mANe che - apUrva AnaMdane bhogave che).'' Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 samyagdarzananI rIta (7) baMdha adhikAra - jJAnIne ekamAtra sahaja pariNamanarUpa zuddhAtmAmAM ja "huMpaNuM' hotA ane teno ja anubhava karatAM hovAthI ane te bhAvamAM baMdhano sadaMtara abhAva hovAthI, jJAnIne baMdha nathI ema kahevAya che. bIjuM, jJAnIne viveka jAgrata thayo hovAthI, vaidya jema jhera khAvA chatAM marato nathI, tema jJAnI paNa vivekapUrvaka potAnA baLanI khAmIne lIdhe arthAt potAnI nabaLAIne lIdhe bhoga bhogavato hovA chatAM paNa, tene ghaNo ja alpa baMdha hovAthI tene baMdha nathI tema kahevAya che arthAt jJAnIne rAgamAM ane baMdhanAM anya kAraNomAM huMpaNuM nathI hotuM ane pote baMdharUpa paNa svecchAe pariNamato nathI tethI, te baMne apekSAe, tene baMdha nathI ema kahevAya che. trIjuM, bhedajJAna karAvavA ane samyagdarzana prApta karAvavA ekamAtra zuddhAtmAnuM ja zaraNa levAnuM hovAthI ke je samyagdarzananA viSayarUpa zuddhAtmAmAM baMdhano sadaMtara abhAva ja che, te ja A adhikArano sAra che. gAthA 278-279 : gAthArtha :- "jema sphaTika maNi zuddha hovAthI (arthAt jJAnI jemAM huMpaNuM kare che te zuddhAtmA pote zuddha hovAthI) rAgAdirUpe ratAza AdirUpe) potAnI meLe pariNamato nathI (arthAt jJAnI svecchAe rAgarUpa pariNamato nathI arthAt IcchApUrvaka rAga karato nathI, paraMtu anya rakta Adi dravyo vaDe te rakta (-rAto) Adi karAya che, tema jJAnI arthAt (zuddhAtmAmAM ja huMpaNuM karato) AtmA zuddha hovAthI (arthAt zuddhAtmA pote zuddha hovAthI) rAgAdipe potAnI meLe pariNamato nathI, paraMtu anya rAgAdi doSo vaDe (arthAt tene yogya evA karmanA udayanA nimitte kAraNe) te rAgI Adi karAya che (arthAt te potAnI nabaLAIne kAraNe rAgadveSI thAya che arthAt rAgadveSa rUpe pariName che)." zloka 175 :- "sUryakAMta maNinI mAphTa (arthAt sUryakAMta maNi jema potAthI ja agnirUpe pariNamato nathI, tenA agnirUpa pariNamanamAM sUryanuM biMba nimitta che, tema) AtmA potAne rAgAdikanuM nimitta kadI paNa thato nathI (arthAt zuddhAtmA pote zuddha hovAthI, rAgAdipe potAnI meLe kadI pariNamato nathI), temAM nimitta parasaMga ja (paradravyano saMga ja) che. - Avo vastusvabhAva prakAzamAna che (sadAya vastuno Avo ja svabhAva che, koIe karelo nathI)." arthAt ApaNe pUrve je "nimitta-upAdAna''nI carcAmAM joyuM ke vivekI mumukSa nabaLA nimittone taje che arthAt tenAthI dUra ja rahe che. kAraNa ke te jANe che ke vastuno Avo ja svabhAva che ke kharAba nimittathI tenuM patana thaI zake che; Avo che anekAMtavAda jaina siddhAMtano. arthAt koI nimittane ekAMte akartA mAne ane tema ja prarUpaNA kare to te jinamata bAhya ja che arthAt te potAnA ane anya anekonA patananuM kAraNa che, te ja vAta A zlokamAM paNa jaNAvela che ke, zuddhAtmA pote zuddha hovAthI, rAgAdirUpe potAnI meLe kadI pariNamato nathI, paraMtu temAM nimitta parasaMga ja che AvI vastusvabhAva prakAzamAna che Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAranA adhikAronuM vihaMgAvalokana 193 arthAt sadAya vastuno Avo ja svabhAva che, koIe karelo nathI arthAt nimitta pote upAdAna rUpe pariNamatuM na hovA chatAM paNa te amuka saMjogomAM upAdAnane asarakartA che ane tene ja vastusvabhAva kahyo che; tethI ja jaina siddhAMtane viveke karI grahaNa karAya che ane apekSAe samajAya che, nahi ke ekAMte ke je mahAna anarthanuM kAraNa che. (8) mokSa adhikAra :- parama pariNAmika bhAvarUpa arthAt sahaja pariNamanayukta zuddhAtmAmAM huMpaNuM karatAM ja svAtmAnubhUtipUrvaka samyagdarzana pragaTa thAya che ane pachI temAM ja niraMtara sthiratA karatAM, AtmA kSapakazreNI mAMDIne sarva ghAtakarmono nAza karI kevaLajJAna - kevaLadarzana prApta kare che ane pachI AyukSaye mokSa pAme che; te ja mokSano mArga che ane tethI sarve jIvone zuddhAtmA ja sevavA yogya che, A ja mokSa adhikArano sAra che. gAthA ra94 : gAthArtha :- "jIva tathA baMdha niyata svalakSaNothI (potapotAnAM nizcita lakSaNothI) chedAya che (arthAt jIvanuM lakSaNa jJAna che ane baMdhanuM lakSaNa pudgalarUpa karma-nokarma ane tenA nimitte thatAM jIvanA bhAvopa che); prajJArUpI chINI vaDe (arthAt tIvra buddhi athavA bhagavatI prajJA vaDe, te baMne vacce bhedazAne karI) chedavAmAM AvatA (bhedajJAna karatAM) teo nAnApaNAne pAme che arthAt judA paDI jAya che (arthAt judA anubhavAya che)." arthAt dravyadRSTimAM mAtra 'zuddhAtmA'rUpa jIva ja grahaNa thAya che ane temAM ja huMpaNuM thatAM = karatAM svAtmAnubhUti sahita samyagdarzana pragaTa thAya che arthAt bane bhAvomAM pragaTa bhedajJAna thaI jAya che. gAthA ra94 : TIkA :- ".... AtmAnuM svalakSaNa caitanya che, kAraNa ke te samasta zeSa dravyothI asAdhAraNa che (arthAt anyadravyomAM te nathI). te (caitanya) pravartatuM thayuM (pariNamatuM thayuM) je je paryAyane vyApIne pravarte che (eTale ke je je paryAyarUpe pariName che) ane nivartatuM thayuM je je paryAyane grahaNa karIne nivarte che te te samasta sahavartI ke kramavartI paryAyo AtmA che ema lakSita karavuM.... (atre samajavuM ke Atmadravya abheda ja che ane te abhedarUpe ja pariName che eTale ja kahyuM che ke samasta sahavartI ke kramavartI paryAyo AtmA che. je sarva prathama dravya-guNa-paryAyanI samajaNamAM jaNAvela te ja bhAva atre paNa daDha ja thAya che)." gAthA 297 : gAthArtha :- "prajJA vaDe (arthAt jJAna vaDe AtmAne) ema grahaNa karavo ke, je cetanAro che te nizcayathI huM chuM (arthAt je jANavA-jevAvALo che, te ja nizcayathI huM chuM. kAraNa ke jJAna te AtmAnuM lakSaNa hoIne AtmA mAtra jJAnathI ja grAhya che. paraMtu je sAmAnya jJAna che, te kevaLInI jema chadmasthanA jJAnano viSaya thatuM nathI, te mAtra anubhUtino viSaya che tethI te anubhavamAM Ave che. paraMtu kevaLI jema jANe che tema chadmasthane jANavAmAM AvatuM na hovAthI, sAmAnya jJAnane tenA lakSaNathI arthAt padArthanA jJAnathI arthAt paranA jJAnathI grahaNa karI zakAya che. tethI apekSAe kahevAya ke "paranuM jANavuM te Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 samyagdarzananI rIta jJAyakamAM javAnI sIDI che arthAt je taLa upara parapadArtha jaNAya che te taLa ja sAmAnyajJAna che arthAt je zeyAkAra che te jJAnano banela hovAthI kharekhara te jJAnAkAra ja che ane temAM AkArane gauNa karatAM ja, tyAM jJAnamAtra arthAt sAmAnya jJAnarUpa jJAyaka ja che ke je parama pariNAmika bhAvarUpa arthAt AtmAnA jJAnaguNanA sahaja pariNamanarUpa che ane tene ja zuddhAtmA arthAt jJAyaka kahevAya che, te prApta thAya che ane temAM ja "huMpaNuM karatAM, svAtmAnubhUtipUrvaka samyagdarzana pragaTa thAya che; A ja rIta che samyagdarzananI) bAkInA je bhAvo che (arthAt je zeyAkAro che arthAt je rAgadveSa vagere vibhAvabhAvo che) te mArAthI para che (arthAt tenAthI bhedajJAna karavuM, kaI rIte karavuM? uttara :- te rAgadveSa vagere vibhAvabhAvone atyaMta gauNa karavAthI te daSTimAM ja AvatA nathI, A ja bhedajJAnanI rIta che) ema jANavuM." A ja bhAva AgaLa daDha kare che - gAthA 298-299 : gAthArtha :- "prajJA vaDe ema grahaNa karavo ke, je dekhanAro (jevAvALo) che te nizcayathI huM chuM, bAkInA je bhAvo che te mArAthI para che ema jANavuM ane prajJA vaDe ema grahaNa karavo ke, je jANanAro che te nizcayathI huM chuM, bAkInA je bhAvo che te mArAthI para che ema jANavuM." pUrve je samajAvyuM che, tenuM ja atre - A gAthAomAM pratipAdana karela che. gAthA 306-307: gAthArtha :- "pratikramaNa, pratisaraNa, parihAra, dhAraNA, nivRtti, niMdA, gaha ane zuddhi - e ATha prakArano viSakuMbha che (arthAt je pUrve jaNAvyuM tema samayasArazAstra bhedajJAna karAvavA mATenuM hoIne arthAt A zAstramAM ekamAtra zuddhAtmAnuM ja lakSa karAvavAno uddeza hovAthI ane temAM ja huMpaNuM karAvI, svAtmAnubhUtipUrvaka samyagdaSTi banAvavAno uddeza hovAthI ane te samyagdarzanano viSaya tathA samyagdarzana thayA bAda dhyAnano viSaya paNa zuddhAtmA ja che ke jenuM svarUpa sarva vikalparahita evuM nirvikalpa che, tethI atre jaNAvela sarve vikalpayukta bhAvone vikalpa apekSAe viSakuMbha kahyA che. kAraNa ke jo jIva atre jaNAvela sarve vikalpayukta bhAvomAM ja rahe ane dharma thayo mAne to, te tenA mATe viSakuMbha samAna che, kAraNa te potAne A badhA kAryo karIne kRtakRtya mAne che ane zuddhAtmAnuM lakSa paNa na kare, to A tamAma bhAvo tene viSakuMbha samAna che arthAta atre jaNAvela sarva apekSAe ane nirvikalpa AtmasvarUpamAM ja sthiratA karAvavA arthe ane tene ja paramadharma sthApita karavA arthe A sarve bhAvone viSakuMbha kahyA che; koIe tene anyathA arthAt ekAMte grahaNa na karavuM). apratikramaNa, apratisaraNa, aparihAra, adhAraNA, anivRtti, aniMdA, agaha ane azuddhi e amRtakuMbha che (arthAt uparanA sarve bhAvonA AgaLa atre e lagADIne sarva vikalpAtmaka bhAvono niSedha karela che arthAt nizcayanaya niSedharUpa hovAthI ane zuddhAtmA vikalparahita arthAt nirvikalpa bhAvarUpa hovAthI ke je samyagdarzanano viSaya che ane pachIthI dhyAnano paNa viSaya che arthAt sthiratA karavAno viSaya che temAM ja rahevuM, te amRtakuMbha samAna che arthAt muktinuM kAraNa che mATe te amRtakuMbha che tema jaNAvela che)." Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAranA adhikAronuM vihaMgAvalokana 195 atre koIe chaLa grahaNa na karavo arthAt viparIta samajaNa grahaNa na karavI. je apekSAe uparyukta bhAvone viSakuMbha kahyA che te samajyA vagara ekAMte tene viSarUpa samajIne tene choDI na devA ane svacchede rAgadveSarUpa na pariNamavuM, kAraNa ke e to abhavya athavA dUrabhavyapaNAnI ja nizAnI che arthAt tevA AtmAne anaMta saMsAra samajavo. jema ke, samAdhitaMtra gAthA 86mAM jaNAvela che ke, "hiMsAdika pAMca avratomAM anurakta mANase ahiMsAdika vratonuM grahaNa karIne avratAvasthAmAM thatAM vikalpono nAza karavo tathA ahiMsAdika vratonA dhArake jJAnasvabhAvamAM lIna thaI vratAvasthAmAM thatAM vikalpono nAza karavo ane pachI ahata avasthAmAM kevaLajJAnathI yukta thaI svayaM ja paramAtmA thavuM - siddhasvarUpane prApta karavuM." arthAt azubha bhAva to nahi ja ane zuddha bhAvanA bhoge zubha bhAva paNa nahi ja, jina siddhAMtanuM dareka kathana sApekSa ja hoya che ane je tene koI nirapekSa samaje-mAna-grahaNa kare, to te tenA anaMta saMsAranuM kAraNa thAya che tethI tevuM karavA yogya nathI nathI nathI ja. (9) sarvavizuddha jJAna adhikAra - A adhikAra "samayasAra zAstranuM hArda che arthAt A zAstrano uddeza che samyagdarzana prApta karAvavuM ane pachI siddhatva apAvavuM. arthAt samyagdarzana prApta karAvavA mATe bhedajJAna karAvavA, je samyagdarzanano viSaya che arthAt je zuddhAtmA che temAM koI vibhAvabhAva na hovAthI arthAt temAM sarve vibhAvabhAvano abhAva hovAthI, te sarvavizuddha che arthAt te anAdianaMta vizuddha bhAva che ke je parama pAriNAmika bhAvarUpa, AtmAnA sahaja pariNamanarUpa, guNonA sahaja pariNamanarUpa, jJAnamAtra, sAmAnya jJAnarUpa, sAmAnya cetanArUpa, sahaja cetanArUpa, kAraNazuddhaparyAyarUpa, kAraNasamayasArarUpa, caitanya anuvidhAyI pariNAmarUpa, kAraNaparamAtmArUpa vagere aneka nAmothI oLakhAya che ema A adhikAramAM jaNAvela che. tevA sarva vizuddha (arthAt trikALa vizuddha) bhAvamAM jIvane huMpaNuM' arthAt "svapaNuM karAvI svAtmAnubhUti karAvI samyagdarzana prApta karAvavuM ane te ja bhAvamAM vAraMvAra sthiratA karatA te jIva ghAtI karmono nAza karI kevaLajJAna - kevaLadarzana prApta kare ane pachI AyukSaye mokSa pAme arthAt siddha thAya arthAt sarva-artha-siddha kare evuM siddhatva apAvavuM te ja A zAstrano uddeza che ane tethI te ekamAtra zuddhAtmAne ja A zAstramAM AtmA kahyo che ane te ja bhAvanuM pratipAdana pUrNa zAstramAM karela che; te bhAva eTale ja sarva vizuddha jJAna arthAt samayasArano sAra. zloka 17:- "samasta kartA-bhoktA Adi bhAvone samyaka prakAre nAza pamADIne (arthAt zuddha dravyArthika naye karI gauNa karIne arthAt AtmAne dravyadRSTithI grahaNa karIne) pade pade (arthAt jIvanA dareka paryAyamAM kAraNa ke je dravya che teno vartamAna bhAva arthAt avasthA ja paryAya kahevAya che ane te paryAyane Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 samyagdarzananI rIta dravyadaSTithI jotAM - grahaNa karatAM ja temAM rahela vibhAvabhAvarUpa azuddhi daSTimAM AvatI ja na hovAthI samyaka prakAre nAza pAme che arthAt atyaMta gauNa thaI jAya che ane temAM chupAyela Atmajyoti arthAt zuddhAtmA anubhavamAM Ave che, tevo bhAva) baMdha-mokSanI racanAthI dUra vartato (arthAt trikALa zuddha rUpabhAva - sAmAnya bhAva) zuddha zuddha (arthAt je rAgAdika maLa tema ja AvaraNa - baMnethI rahita che evo), jenuM pavitra acaLa teja nija rasanA (jJAnarasanA, jJAnacetanArUpI rasanA) phelAvathI bharapUra che evo ane jeno mahimA TaMkotkIrNa (arthAt evone evo ja Upajato hovAthI) pragaTa che evo A jJAnakuMja AtmA pragaTa thAya che (arthAt anubhavamAM Ave che)." gAthA 308 : gAthArtha :- "je dravya je guNothI Upaje che te guNothI tene ananya jANa; jema jagatamAM kaDAM Adi paryAyothI suvarNa ananya che tema." arthAt je paryAya che te dravyano ja banela che arthAt paryAyarUpa vizeSa bhAvane gauNa karatAM ja sAkSAt dravya hAjara ja che tethI ja paryAyadaSTimAM je paryAya che te ja dravyadaSTie mAtra dravya ja che, tyAM paryAya atyaMta gauNarUpe hovAthI jaNAto ja nathI; A ja rIta che zuddha dravyanI prAptinI. gAthA 309 : gAthArtha :- "jIva ane ajIvanAM je pariNAmo sUtramAM darzAvyAM che, te pariNAmothI te jIva athavA ajIvane ananya jANa." A ja kAraNa che ke daSTino (samyagdarzanano) viSaya ke je paryAyathI rahita dravya kahevAya che tene prApta karavAnI vidhi gAthA 294mAM prajJArUpa chINI = bhagavatI prajJA = jJAnasvarUpa buddhi = tattvanA nirNaya sahitanI buddhi kahI. tethI karIne vibhAvarUpa bhAvane gauNa karatAM ja zuddha nayarUpa = samayasArarUpa AtmA prApta thAya che. gAthA 318 : gAthArtha :- "nirvedaprApta (vairAgyane pAmelA) jJAnI mIThA-kaDavA (sukhaduHkharUpa) bahuvidha karmaphaLane jANe che. tethI te avedaka che." arthAt tene karma-nokarma ane tenA AzrayathI thavAvALA bhAvomAM "huMpaNuM nahi hovAthI arthAt te bhAvothI potAne bhinna anubhavato hovAthI te vizeSa bhAvone arthAt sukhadu:khane jANe che chatAM avedaka che. zloka 205:- "A ahaMta matanA anuyAyIo arthAt jaino paNa AtmAne, sAMkhyamatIonI jema, (sarvathA) akartA na mAno; bhedajJAna thayAM pahelAM tene (arthAt mithyAdaSTine) nirantara kartA mAno, ane bhedazAna thayA pachI (arthAt samyagdaSTine) uddhata jJAnadhAmamAM nizcita evA (arthAt mAtra sAmAnya jJAnamAM sthita evA) A svayaM pratyakSa AtmAne kartApaNA vinAno, acaLa, eka parama jJAtA ja dekho." arthAt jJAna sAmAnyarUpa zuddhAtmA mAtra jJAtA ja che, te sAmAnya bhAva parama akartA che, paraMtu jene te bhAvano anubhava nathI evo ajJAnI je potAne akartA mAne to te ekAMta pAkhaMDamatarUpa sAMkhyamatI jevo Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAranA adhikAronuM vihaMgAvalokana 197 thAya che ke je tene anaMta saMsAranuM kAraNa thAya che. gAthA 356 : gAthArtha :- "jema khaDI paranI nathI, khaDI te to khaDI ja che, tema jJAyaka (jANanAro, AtmA) parano nathI (jJAyaka eTale jANanAra hovA chatAM sva-parane jANavAno svabhAva hovA chatAM te pararUpe pariNamIne jANato nahi hovAthI te parano nathI. paraMtu sva-parane jANavuM te to 'sva'nuM ja pariNamana che), jJAyaka (sva-para je jANanAra) te to jJAyaka ja che. (pratibiMbane gauNa karatAM mAtra parama pAriNAmika bhAvarUpa jJAyaka ja che.)" zloka 215 :- "jeNe zuddha dravyanA nirUpaNamAM buddhine sthApI - lagADI che ane je tattvane anubhave che (arthAt je samyagdaSTi che), te puruSane eka dravyanI aMdara koI paNa anya dravya raheluM bilakula (kadApi) bhAsatuM nathI. (jema arIsAmAM pratibiMba hovA chatAM jJAnI arIsAmAM koI anya padArtha ke je pratibiMbarUpa che te temAM ghUsI gayela jANato nathI arthAt jJAnI tene arIsAnuM ja pariNamana jANe che. arthAt tyAM pratibiMbane gauNa karIne arIsAne arIsArUpe ja anubhave che tema) jJAna yane jANe che (arthAt jJAnanuM sva-para prakAzakapaNuM che, "AtmA kharekhara parane jANato nathI" evuM svarUpa nathI), te to A jJAnanA zuddha svabhAvano udaya che Ama che. (arthAt jJAna svabhAvathI ja sva-parane jANe che evuM ja che.) to pachI loko (ajJAnI = mithyAtvI loko) jJAnane anya dravya sAthe sparza hovAnI mAnyatAthI AkuLa buddhivALA thayA thakA (arthAt ajJAnI = mithyAtvI jJAna parane jANe to jJAnane para sAthe sparza thaI gayela mAnIne AkuLa buddhivALA thayA thakA) tattvathI (zuddha svarUpathI) (arthAt samyagdarzanathI) zA mATe zruta thAya che?'' arthAt AvuM samyaka svarUpa che sva-para prakAzakanuM, jene anyathA samajatAM/mAnatAM mithyAtvano ja doSa Ave che ke je tene anaMta saMsAranuM kAraNa thAya che. zloka rarara :- "pUrNa (arthAt eka bhAga zuddha ane bIjo bhAga azuddha ema nahi paraMtu je pramANanA viSayarUpa pUrNa AtmA che te ja pUrNa AtmA dravyadaSTie pUrNa zuddharUpa prApta thAya che), eka (arthAt temAM koI bhAga nathI athavA bheda nathI evo), ayyata ane zuddha (arthAt dareka samaye evo ne evo zuddha bhAve pariNamato, pragaTa thato arthAt vikAra rahita) evuM jJAna jeno mahimA che (arthAt jJAna te AtmAnuM lakSaNa hoIne, AtmA mAtra jJAnathI ja grAhya che ane te ja teno mahimA che) evo A jJAyaka AtmA (arthAt jJAna sAmAnyarUpa parama pariNAmika bhAva ke je sarve guNonA arthAt dravyanA sahaja pariNamanarUpa zuddhAtmA che te - jANavAvALo che) te (asamIpavarta) ke A (samIpavarta) zeya padArthothI (arthAt para padArthane jANatAM) jarA paNa vikriyA pAmato nathI, jema dIvo prakAzya padArthothI vikriyA pAmato nathI tema (arthAt parane jANatAM AtmAnuM jarA paNa anartha thatuM nathI ane bIjuM jJAna sAmAnya bhAva parane jANavArUpa kSayopazamabhAve pariName che chatAM te potAnuM jJAna sAmAnyapaNuM arthAt parama pariNAmika Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 samyagdarzananI rIta bhAva paNuM choDato nathI arthAt te koI vikriyA pAmato nathI arthAt te parama akartA ja rahe che, darpaNanA dRSTAMtanI jema prakAzya padArthothI vikriyA pAmato nathI), to pachI evI vastusthitinA jJAnathI rahita jemanI buddhi che evA ajJAnI jIvo (arthAt jene A vAta nathI besatI ke, je bhAvavizeSamAM parane jANe che te ja bhAva sAmAnyarUpe parama pAriNAmika bhAvarUpa-sahaja pariNamanarUpa-zuddhAtmArUpa-parama akartAbhAva che ane te parane jANatAM, jarA paNa vikriyA pAmato nathI; evA jIvone ajJAnI jIvo mAnavAM, evA ajJAnI jIvo) potAnI sahaja udAsInatAne kema choDe che (arthAt te ajJAnI jIvo potAnA parama pAriNAmika bhAvarUpa-sahaja pariNamanarUpa-jJAna sAmAnya bhAvano anubhava kema karatAM nathI ?) ane rAgadveSamaya kema thAya che ? (ema AcAryadeve zoca karyo che arthAt karuNA karI che).'' 4 arthAt vastusvarUpa jema che tema samajIne sarve jano samyagdarzana pAme evo ja AcAryadevano uddeza che arthAt je koI atre jaNAvela vastusvarUpathI viparIta mAnyatA poSatA hoya athavA prarUpaNA karatAM hoya to, teoe tvarAe potAnI mAnyatA yathArtha karI levI atyaMta Avazyaka che ke jethI teo bhramamAMthI bahAra nIkaLI zake ane potAnuM tathA anya anekonA ahitanuM kAraNa banatAM bacI zake ane vartamAna mAnavabhava sArthaka karI zake. zloka 232 :- ''pUrve ajJAnabhAvathI karelAM je karma te karmarUpI viSavRkSonAM phaLane je puruSa (teno svAmI thaIne) bhogavato nathI ane kharekhara potAthI ja (AtmasvarUpathI ja - tenA anubhavathI ja) tRpta che, te puruSa, je vartamAna kALe ramaNIya che (arthAt atindriya AnaMdayukta che) ane bhaviSyamAM paNa jenuM phaLa ramaNIya che evI niSkarma-sukhamaya (arthAt siddhadazArUpa) dazAMtarane pAme che.'' arthAt A adhikArano marma e che ke je zuddhAtmAmAM sthita che evo samyagdaSTi jIva, mAtra jANapaNAmAM ja raheto hovAthI atyAre paNa atindriya AnaMdamAM che ane tenuM bhaviSya paNa te ja che arthAt bhaviSyamAM siddhanA anaMta sukho tene AvakAravA UbhA ja che ane tethI te ja sarvene kartavya che arthAt nizcayathI zuddhAtmA ja sarve janone zaraNabhUta che. (CKD Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 38 samayasAranA pariziSTamAMthI anekAMtanuM svarUpa vastunuM svarUpa anekAMtamaya che ane te jema che tema ja samajavuM atyaMta Avazyaka che, anyathA mithyAtvano nAza zakya ja nathI. anekAMtanuM svarUpa "samayasAranA pariziSTamAM jaNAvela che tenA upara thoDoka prakAza pADIzuM. zloka 247 (pachInI TIkA) :- ".... vaLI, jyAre te jJAnamAtra bhAva eka jJAna-AkAranuM grahaNa karavA mATe aneka yAkAronA tyAga vaDe potAno nAza kare che (arthAt parama pariNAmika bhAvanI anubhUti mATe arthAt samyagdarzana prApta karavA mATe jIva kharekhara parane jANato nathI' ema prarUpaNA karIne jJAnamAM je aneka zeyonA AkAra thAya che temano tyAga karIne potAne naSTa kare che arthAt joyonA tyAgamAM jJAna sAmAnya arthAt parama pariNAmika bhAva naSTa thAya che arthAt "AtmA kharekhara parane jANato nathI' ema kahetA jJAnanA nAzano prasaMga Ave che. te ja vAta apekSA lagAvIne kahevAmAM Ave to samajI zakAya paNa A vAta ekAMte satya nathI) tyAre paryAyothI anekANuM prakAzato thako anekAMta ja tene potAno nAza karavA deto nathI (arthAt anekAMta ja baLavAna che ke jenA kAraNe AtmAne sva-para prakAzakapaNuM svAbhAvika che). 4.....jyAre A jJAnamAtra bhAva jANavAmAM AvatAM evAM paradravyonA pariNamanane lIdhe jJAtRdravyane padravyapaNe mAnIne - aMgIkAra karIne nAza pAme che (arthAt AtmA kharekhara parane jANe che paraMtu parane jANavArUpe te jyAre svayaM pariName che tyAre tene paradravyarUpa mAnIne - tene paradravyarUpa aMgIkAra karI, pote nAza pAme che arthAt mithyAtva puSTa kare che), tyAre (te jJAnamAtrabhAvanuM arthAt ?yone) svadravyathI satpaNuM prakAzato thako anekAMta ja tene jivADe che - nAza pAmavA deto nathI. 5..... jyAre A jJAnamAtra bhAva anitya jJAnavizeSo vaDe (arthAt parane jANavArUpe pariNamIne) potAnuM nitya jJAna sAmAnya khaMDita thayuM mAnIne nAza pAme che, tyAre te jJAnamAtra bhAvanuM) jJAna sAmAnya rUpathI nityapaNuM prakAzato thako anekAMta ja tene jivADe che - nAza pAmavA deto nathI. (arthAt jeo evuM mAne che ke "AtmA kharekhara parane jANato nathI ema mAnatAM ja samyagdarzana thAya che te bhUlabhareluM che. kAraNa ke paranuM jANavuM athavA jaNAvuM kyAreya samyagdarzana mATe bAdhAkAraka thatuM nathI, kema ke te paranA jANavAnA pariNamanarUpa potAnA Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 samyagdarzananI rIta vizeSa AkArone gauNa karatAM ja samayasArarUpa = parama pAriNAmika bhAvarUpa bhAvanI prApti thAya che, samyagdarzana thAya che arthAt kharekhara to 'paranuM jANavuM te svamAM javAnI sIDIrUpa che'; kAraNa ke sthULathI ja sUkSmamAM javAya arthAt pragaTathI ja apragaTamAM javAya arthAt vyaktathI ja avyaktamAM javAya e ja niyama che.). 13..... (A ja bhAva zloka 143mAM paNa darzAvela che ke sahaja jJAnanA pariNamana vaDe parama pAriNAmika bhAva vaDe A jJAna mAtra pada = samayasArarUpa AtmA karmathI kharekhara vyApta nathI ja, karmathI jItI zakAya tevo nathI ja, mATe nija jJAnanI kaLAnAM baLathI-matijJAnAdirUpa-jJeyAkArarUpa pariNamanathI A padane = samayasArarUpa padane = parama pAriNAmika bhAvarUpa padane abhyAsavAne jagata satata prayAsa karo. atre AtmAnuM paranuM jANavuM je che tene sIDI tarIke = AlaMbana tarIke vAparIne samayasArarUpa bhagavAna AtmAnI prApti mATe prayAsa karavAnuM = abhyAsavAnuM kahyuM che.) vaLI, jyAre te jJAna mAtra bhAva nitya jJAna sAmAnyanuM grahaNa karavA mATe (samayasArarUpa parama pAriNAmika bhAvanA grahaNa mATe = samyagdarzana mATe) anitya jJAnavizeSonA tyAga vaDe potAno nAza kare che (arthAt jJAnanA vizeSono tyAga karatAM ja pote potAne naSTa kare che), tyAre (te jJAna mAtra bhAvanuM) jJAnavizeSarUpathI anityapaNuM prakAzato thako anekAMta ja tene potAno nAza karavA deto nathI. (arthAt ema mAnatAM ke 'AtmA kharekhara parane jANato ja nathI', to zeyonA = anityajJAna vizeSonA tyAga vaDe potAno ja nAza thAya che arthAt pote bhramarUpa pariName che arthAt pote mithyAtvarUpa pariName che. bIjuM, jJAnavizeSarUpa paryAyo arthAt vibhAva paryAyano tyAga karatAM paNa jJAnano = potAno nAza thAya che ane pote bhramamAM ja rahe che mATe jinAgamamAM 'paryAyarahita dravya' mATe jJAnavizeSono tyAga nahIM arthAt vibhAva paryAyano tyAga nahI paraMtu tene gauNa karavAnuM ja vidhAna che ke je anekAMta svarUpa AtmAno nAza thavA deto nathI, mithyAtva rUpe pariNamAvato nathI). 14.......' zloka 250 :- 'pazu arthAt sarvathA ekAMtavAdI ajJAnI, bAhya padArthone grahaNa karavAnA (jJAnanA) svabhAvanI atizayatAne lIdhe (atre jaNAvyuM che ke AtmA parane jANe che te tenA svabhAvanI atizayatA che), cAre tarapha (sarvatra) pragaTa thatAM aneka prakAranA jJeyAkArothI jenI zakti vizIrNa thaI gaI che evo thaIne samastapaNe tUTI jato thako (arthAt khaMDakhaMDarUpa anekarUpa thaI jato thako. arthAt ajJAnIne khaMDakhaMDarUpa vizeSa bhAvomAM rahela jJAna sAmAnya bhAva jaNAto nathI = akhaMDa bhAva jaNAto nathI mATe khaMDakhaMDarUpa vizeSa bhAvono niSedha kare che, kAraNa ke te tenAthI akhaMDa jJAnano = sAmAnya jJAnano nAza mAne che ema pote) nAza pAme che (arthAt ajJAna pAme che arthAt aneka jJeyonA AkAro jJAnamAM jaNAtA jJAnanI zaktine chinnabhinna khaMDakhaMDarUpa thaI jatI mAnIne arthAt ajJAnI ema kahe che ke jyAM sudhI AtmA parane jANe che ema mAnavAmAM Ave tyAM sudhI samyagdarzana thaze nahi = samayasArarUpa AtmA prApta thaze nahi ane tethI ja ekAMte evI prarUpaNA kare che ke, 'AtmA kharekhara parane jANato ja "" Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAranA pariziSTamAMthI anekAMtanuM svarUpa nathI' tevA lokone atre pazu arthAt sarvathA ekAMtavAdI ajJAnI kahyAM che.). ane anekAMtano jANanAra to (jJAnI = samyagdarzanI), sadAya udita (prakAzamAna = jJAna sAmAnya bhAva = parama pAriNAmika bhAva = samayasArarUpa bhAva) ekadravyapaNAne lIdhe (khaMDakhaMDarUpa bhAsatA jJAnamAM chupAyela akhaMDa jJAnapaNAnI anubhUtine lIdhe) bhedanA bhramane naSTa karato thako (arthAt jJeyonA bhede jJAnamAM sarvathA bheda paDI jAya che evA bhramane nAza karato thako - eTale ke jo jJAnane paranuM jANapaNuM mAnIe to samyagdarzana na thAya tevA bhramano nAza karato thako) je eka che ane jenuM anubhavana (samayasArarUpa = parama pAriNAmika bhAvarUpa = jJAna sAmAnya rUpa eka abheda AtmA) nibaMdha che evA jJAnane dekhe che - anubhave che.'' AvuM che jainazAsananuM anekAMtamaya jJAna. - 201 zloka 261 : bhAvArtha :- 'ekAMtavAdI jJAnane sarvathA ekAkAra-nitya prApta karavAnI vAMchAthI upajatI-viNasatI caitanyapariNatithI juduM kAMIka jJAnane icche che (jema ke parane jaNAvAno niSedha karIne athavA to paryAyano dRSTinA viSayamAM niSedha karIne); paraMtu pariNAma (paryAya = jJeya) sivAya judo koI pariNAmI hoto nathI (AthI jJeya athavA paryAyane kADhatAM pUrNa dravyono ja lopa thAya che ke jethI pariNAmI hAtha Avato nathI samyagdarzana pragaTa thatuM nathI paraMtu mAtra bhramanuM ja sAmrAjya phelAya che.). syAdvAdI to ema mAne che ke, jo ke dravye jJAna nitya che to paNa kramazaH UpajatIviNasatI caitanyapariNatinA kramane lIdhe jJAna anitya paNa che (arthAt jJAna sAmAnya nitya che ke jenuM jJAnavizeSa baneluM che ke je anitya che) evo ja vastusvabhAva che.'' A vAta sarve janoe, samyagdarzana arthe svIkAravI atyaMta Avazyaka che. = zloka 262 :- ''A rIte anekAMta arthAt syAdvAda ajJAnamUDha prANIone jJAnamAtra Atmatva prasiddha karato svayameva anubhavAya che.'' zloka 265 : bhAvArtha :- "je satpuruSo anekAMta sAthe susaMgata dRSTi vaDe anekAMtamaya vastusthitine dekhe che, teo e rIte syAdvAdanI zuddhine pAmIne - jANIne, jinadevanA mArganesyAdvAdanyAyane-nahi ullaMghatA thakA, jJAnasvarUpa thAya che.'' arthAt samyagdarzanI thAya che. zloka 270 :- 'aneka prakAranI nija zaktionA samudAyamaya A AtmA nayonI dRSTithI khaMDakhaMDarUpa karavAmAM AvatAM tatkALa nAza pAme che (jo koI paNa nayane ekAMte grahaNa karavAmAM Ave athavA koI paNa nayanI ekAMta prarUpaNA karavAmAM Ave athavA koI paNa nayano ekAMta pakSa karavAmAM Ave, to AtmA khaMDakhaMDarUpa thatAM tatkALa nAza pAme che arthAt mithyAtvI thAya che ane anaMta saMsAra vadhAre che) mATe huM ema anubhavuM chuM ke jemAMthI khaMDone nirAkRta (bahiSkRta) karavAmAM AvyA nathI (eTale ke te khaMDakhaMDarUpa jJeya ho ke vibhAva paryAya ho tene AtmAmAMthI dUra na karavA) chatAM je akhaMDa che, eka che, ekAMta zAMta che (eTale ke khaMDakhaMDarUpa vizeSa bhAvamAM akhaMDa sAmAnya bhAva rahela che - chupAyela che. tethI khaMDakhaMDa Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 samyagdarzananI rIta bhAvano niSedha nathI tene gauNa karatAM ja akhaMDa bhAva prApta thAya che) (arthAt karmanA udayano leza paNa nathI evA atyaMta zAMta bhAvamaya che parama pAriNAmika bhAvamaya che) ane acaLa che (arthAt karmanA udayathI caLAvyuM caLatuM nathI) evuM caitanyamAtra te ja 'huM chuM'.'' AvI che samyagdarzananA viSayane prApta karavAnI rIta. ja zloka 271 : bhAvArtha :- ''jJAnamAtra bhAva (parama pAriNAmika bhAva) jANanakriyArUpa hovAthI jJAnasvarUpa che (atre samajavuM ema ke jeo ajJAnI che ane jeone AtmaprAptinI talapa paNa che teoe jJAna ke je AtmAnuM lakSaNa che ke je sva-parane jANe che teno sIDI tarIke upayoga karIne AtmAnA jJAnamAtra svarUpanI prApti karavI arthAt je zeyane jANe che te jANanAro te ja huM chuM ema ciMtavavuM ane te jANanakriyA vakhate ja jJeyane gauNa karatAM ja, niSedha karatAM nahIM te yAda rAkhavuM, sAmAnya jJAnarUpajJAnamAtra bhAvanI prApti thAya che) vaLI te pote ja nIce pramANe jJeyarUpa che (jJeya che te jJAna ja che ane jJAna che te jJAyaka ja che, to parane jANavAno = jJeyane jANavAno niSedha karatAM jJAnano niSedha thAya che = jJAna mAtra bhAvanA abhAvano prasaMga Ave che). bAhya jJeyo jJAnathI judAM che, jJAnamAM pesatAM nathI; jJeyonA AkAranI jhalaka jJAnamAM AvatAM jJAna jJeyAkArarUpa dekhAya che, paraMtu e jJAnanAM ja kallolo (taraMgo) che. (jyAre jJeyane jANavAno niSedha karatAM jJAnakallolono ja niSedha thAya che ke je svayaM jJAnamAtra pote ja che. mATe zeyane jANavAno niSedha karatAM ja jJAnamAtra bhAvanA abhAvano prasaMga Ave che, jenuM pariNAma ekamAtra bhramarUpa pariNamana ja che.) te jJAnakallolo ja jJAna vaDe jaNAya che. (atre e samajavuM jarUrI che ke gAthA 6nI TIkAmAM jaNAvyA anusAra jJAnakallolo = jJeyAkAra ane jJAnamAtra e baMne abhinna ja che ananya ja che ane tenuM arthAt kartA-karmanuM ananyapaNuM hovAthI ja te jJAyaka che) A rIte pote ja potAthI jANavAyogya hovAthI (eTale ke jJAnakallolo ane jJAna ananya rUpe ja che, ane jo temAM kallolono niSedha karavAmAM Ave to arthAt para jJeyane jANavAno niSedha karavAmAM Ave to te niSedha jJAyakano ja samajavo. kAraNa ke kartA-karmanuM ananyapaNuM hovAthI zeyAkAra jJAyaka ja che) jJAnamAtra bhAva (parama pAriNAmika bhAva) ja jJeyarUpa che [atre jo jJeyone jANavAno niSedha karavAmAM Ave to jJAna mAtra bhAvano (samayasArarUpa bhAvano) ja niSedha thatAM teone AtmAnI prApti thatI nathI] . vaLI pote ja (jJAnamAtra bhAva) potAno (jJeyarUpa bhAva = jJAnakallolono) jANanAra hovAthI jJAnamAtra bhAva ja jJAtA che jJAyaka che (arthAt je jJeyane jANe che te ja huM chuM = tyAM jJeyone gauNa karatAM ja huM pragaTa thAya che, nahIM ke jJeyone jANavAno niSedha karatAM). A pramANe jJAnamAtra bhAva jJAna, jJeya, jJAtA - e traNe bhAvoyukta sAmAnyavizeSasvarUpa vastu che, (sAmAnya-vizeSamAM niyama evo che ke vizeSane kADhatAM sAmAnya ja nIkaLI jAya che, kAraNa ke te vizeSa sAmAnyanuM ja banela hovAthI, vizeSane gauNa karatAM ja sAmAnya hAjara thAya che ema samajavuM mATe jJAna, jJeya, jJAtAmAMthI koI paNa ekano niSedha te traNeno = Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAranA pariziSTamAMthI anekAMtanuM svarUpa 203 eTale ke jJAyakano ja niSedha che ema samajavuM). 'Avo jJAnamAtra bhAva huM chuM ema anubhava karanAra puruSa anubhave che. (arthAt A je jANe che te huM chuM pachI te jANavuM svanuM hoya ke paranuM hoya. paraMtu atre e samajavuM mahattvanuM che ke koI paNa rIte eTale ke svanuM athavA paranuM, koI paNa jANapaNuM nakAratAM ja AtmAno - jJAyakano nakAra hovAthI te jinamata bAhya ja che ke je samayasAra gAthA ranI TIkAmAM paNa spaSTa jaNAvela ja che.)" A ja vAta zloka 140mAM paNa jaNAvela che ke, "eka jJAyakabhAvathI bharelA mahAsvAdane leto, (e rIte jJAnamAM ekAgra thatAM bIjo svAda Avato nathI mATe) DhaMDhamaya svAdane levA asamartha (tyAM svapara nathI mAtra huM chuM) (arthAt varNAdika, rAgAdika tathA kSayopathamika jJAnanA bhedone svAda levAne asamartha = mATe ema kahI zakAya ke anubhUtinA kALe AtmA parane jANato nathI) AtmAnA anubhavanA svAdanA prabhAvane AdhIna thayo hovAthI nija vastuvRttine (AtmAnI zuddha pariNatIne = parama pariNAmika bhAvane = samayasArarUpa bhAvane = kAraNazuddhaparyAyane) jANato-AsvAdato (arthAt AtmAnA advitIya svAdanA anubhavamAMthI bahAra nahIM Avato = arthAt tyAM koI ja sva-para nathI, tyAM dravyaparyAya evo koI ja bheda nathI, kAraNa ke vartamAna paryAyamAM ja pUrNa dravya aMtargata che = samAyela che.) A AtmA jJAnanA vizeSonA udayane gauNa karato (atre samajavAnuM e che ke vizeSono niSedha nathI tene mAtra gauNa karyA che. A ja rIta che anubhavanI) sAmAnyamAtra jJAnane abhyAsato, sakaLa jJAnane ekapaNAmAM lAve che - ekarUpe prApta kare che." zloka 275 :- "sahaja (potAnA svabhAvarUpa) ("svanA sahaja bhavanarUpa = sva'nuM sahaja pariNamana = parama pAriNAmika bhAva = kAraNazuddhaparyAya) teja:puMjamAM (jJAnamAtramAM) traNa lokanA padArtho magna thatAM hovAthI (jJAnamAtra evA AtmAno svabhAva ja sva-parane jANavAno che tethI karIne sarve joyo jaNAya che = jANe che, jemAM aneka bhedo thatAM dekhAya che (arthAt jJAnamAtra bhAvanuM zeyarUpe pariNamana dekhAya che = thAya che. chatAM tenAthI DarIne kAMI je jJAnamAtra bhAvano svabhAva che, zeyane jANavAno, teno niSedha koI kALe thaI zake tema nathI.), to paNa jenuM eka ja svarUpa che (sAmAnya bhAva khaMDakhaMDa thato nathI, te abheda ja rahe che, mATe parane jANavAmAM DaravAnI koI ja vAta nathI.)...." sarve jano A samayasArarUpa zuddhAtmAmAM sthita thAo ane akSaya sukhanI prApti karo e ja bhAvanA saha ame ATaluM vistArathI lakhela che, chatAM mArI chatmastha dazAne kAraNe, A pustakamAM kAMI paNa bhUlacUka thaI hoya to Apa sudhArIne vAMcazo ane mArAthI jinAjJA viruddha kAMI paNa lakhAyuM hoya to mArAM trividha trividha micchAmi dukkaDuM ! Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 samyagdarzananI rIta 39 anitya bhAvanA - sarve saMyogo anitya che, gamatA athavA aNagamatA evA te koI ja saMyoga mArI sAthe nitya rahevAvALAM nathI, tethI teno moha athavA du:khano tyAga karavo - temAM 'huMpaNuM' ane 'mArApaNuM' tyAgavuM. - bAra bhAvenA azaraNa bhAvanA - mArA pAponA udaya veLAM mane mAtA-pitA, patnI-putra, paiso vagere koI ja zaraNarUpa thaI zake tema nathI, teo mAruM du:kha laI zake tema nathI, tethI teono moha tyAgavo - teomAM mArApaNuM tyAgavuM paraMtu pharaja pUrepUrI bajAvavI. saMsAra bhAvanA saMsAra eTale saMsaraNa-rakhaDapaTTI ane temAM eka samayanAM sukhanI sAme anaMtakALanuM duHkha maLe che; to evo saMsAra kone game ? arthAt na ja game ane te mATe ekamAtra lakSa saMsArathI chUTavAnuM ja rahevuM joIe. - ekatva bhAvanA - anAdithI huM ekalo ja rakhaDuM chuM, ekalo ja duHkha bhogavuM chuM; maraNa samaye mArI sAthe koI ja AvavAnuM nathI, mAruM kahevAtuM evuM zarIra paNa nahi, to mAre zakya hoya teTaluM potAmAM ja (AtmAmAM ja) rahevAno prayatna karavo. anyatva bhAvanA - huM koNa chuM ? te ciMtavavuM arthAt pUrve jaNAvyA anusAra pudgala ane pudgala (karma) Azrita bhAvothI potAne judo bhAvavo ane temAM ja 'huMpaNuM' karavuM, teno ja anubhava karavo, tene ja samyagdarzana kahevAya che. te ja A jIvananuM ekamAtra lakSa ane kartavya hovuM joIe. azuica bhAvanA mane, mArAM zarIrane suMdara batAvavAnA = zaNagAravAnA je bhAva che ane vijAtIyanAM zarIranuM AkarSaNa che ke je zarIranI cAmaDIne haTAvatAM ja mAtra mAMsa, lohI, paruM, maLa, mUtra vagere ja jaNAya che ke je azucirUpa ja che evuM ciMtavI potAnAM zarIrano ane vijAtIyanAM zarIrano moha tyajavo, temAM mUMjhAvuM (mohita thavuM) nahi. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra bhAvanA Asrava bhAvanA - puNya ane pApa - e banne mArA (AtmA) mATe Asrava che; tethI viveke karI prathama pApono tyAga karavo ane ekamAtra AtmaprAptinA lakSe zubha bhAvamAM rahevuM kartavya che. 205 saMvara bhAvanA - sAcA (kAryakArI) saMvaranI zarUAta samyagdarzanathI ja thAya che, tethI tenA lakSe pApono tyAga karI, ekamAtra sAcA saMvaranA lakSe dravyasaMvara pALavo. nirjarA bhAvanA - sAcI (kAryakArI) nirjarAnI zarUAta samyagdarzanathI ja thAya che, tethI tenA lakSe pApono tyAga karI, ekamAtra sAcI nirjarAnA lakSe yathAzakti tapa AcaravuM. lokasvarUpa bhAvanA - prathama lokanuM svarUpa jANavuM, pachI ciMtavavuM ke huM anAdithI A lokamAM sarve pradeze anaMtI vAra janmyo ane maraNa pAmyo; anaMtA duHkho bhogavyAM, have kyAM sudhI A cAlu rAkhavuM che ? arthAt tenA aMta mATe samyagdarzana Avazyaka che, to tenI prAptino upAya karavo. bIjuM lokamAM rahela anaMtA siddha bhagavaMto ane saMkhyAtA arihaMta bhagavaMto ane sAdhu bhagavaMtone vaMdaNA karavI, ane asaMkhyAtA zrAvaka-zrAvikAjIo tathA samyagdaSTi jIvonI anumodanA karavI, pramoda karavo. - bodhi durlabha bhAvanA bodhi eTale samyagdarzana, anAdithI ApaNI rakhaDapaTTInuM jo koI kAraNa hoya to te che samyagdarzanano abhAva; tethI samajAya che ke samyagdarzana keTaluM durlabha che, koIka AcArya bhagavaMte to kahyuM che ke, vartamAna kALamAM samyagdaSTi AMgaLInA veDhe gaNI zakAya eTalAM ja hoya che. dharmasvarUpa bhAvanA vartamAna kALamAM dharmasvarUpamAM ghaNI vikRtio pravezI cUkela hovAthI, satyadharmanI zodha ane tenuM ja ciMtana karavuM; sarva puruSArtha tene pAmavAmAM lagAvavo. 2 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 samyagdarzananI rIta - 40 ciMtanakaNikAo eka samakti pAe binA, tapa-japa-kriyA phoka; jaisA murdA sinagAranA, samaja kahe tiloka. arthAt samyagdarzana vagaranI sarva kriyA-tapa-japa-zrAvapaNuM-zullakapaNuM-sAdhupaNuM vagere maDadAne zaNagAravAM jevuM nirarthaka che. atre kahevAno bhAvArtha e che ke AvAM samyagdarzana vagaranI kriyA-tapa-japazrAvakapaNuM-zullakapaNuM-sAdhupaNuM bhavano aMta karavA kAryakArI nathI arthAt te na karavuM ema nahi paraMtu temAM ja saMtoSAI na javuM arthAt tenAthI ja potAne kRtakRtya na samajatAM, sarva prayatna ekamAtra nizcaya samyagdarzananI prApti arthe ja karavAM. bhagavAnanAM darzana kaI rIte karavAM? bhagavAnanA guNonuM ciMtana karavuM ane bhagavAna, bhagavAna banavA je mArge cAlyA te mArge cAlavAno daDha nirdhAra karavo te ja sAcA darzana che. saMpUrNa saMsAra ane sAMsArika sukho pratyenA vairAgya vagara arthAt saMsAra ane sAMsArika sukhonI ruci sahita mokSamArganI zarUAta thavI atyaMta durlabha che arthAt samyagdarzananI prApti thavI atyaMta durlabha che. jIvane cAra saMjJA/saMskAra - AhAra, maithuna, parigraha ane bhaya anAdithI che, tethI tenA vicAro sahaja hoya che. tevA vicArothI jene chUTakAro joIto hoya teoe potAno tenA taraphano gamo tapAsavo arthAt jyAM sudhI A saMjJAo game che arthAt temAM sukha bhAse che; jema ke, kUtarAne hADakuM cUsavA ApatAM tene tetALavAmAM ghasAIne lohI nIkaLe che, ke jene te ema samaje che ke lohI hADakAMmAMthI nIkaLe che ane tethI tene teno AnaMda thAya che ke je mAtra teno bhrama ja che. A rIte jyAM sudhI A AhAra, maithuna, parigraha ane bhaya arthAt baLavAnano Dara ane nabaLAne DarAvavA/dabAvavAM game che tyAM sudhI te jIvane tenA vicAro sahaja hoya che ane tethI tenA saMsArano aMta thato nathI. tethI mokSecchae A anAdinA UlaTA saMskArone mULathI kADhavAno puruSArtha AdaravAno che ke jenA mATe sarvaprathama A saMjJAo pratyeno Adara nIkaLavo Avazyaka che, tethI sarva puruSArtha teo pratye vairAgya thAya tenA mATe ja lagAvavo Avazyaka che ke jenA mATe sarvAcana ane sAcI samajaNa Avazyaka che. tamane zuM game che? A che AtmaprAptinuM beromITara - tharamomITara. A praznano uttara ciMtavavo. jyAM sudhI uttaramAM koI paNa sAMsArika IcchA/AkAMkSA hoya tyAM sudhI potAnI gati saMsAra taraphanI samajavI ane jyAre uttara ekamAtra AtmaprApti evo hoya, to samajavuM ke ApanA saMsArano kinAro bahu najIka AvI gayela che. mATe te mATeno puruSArtha vadhAravo. tamane zuM game che? A che tamArI bhaktinuM beromITara - tharamomITara. arthAt bhaktimArganI vyAkhyA e che ke je Apane game che, te tarapha ApanI sahaja bhakti samajavI. bhaktimArga eTale vevalAveDAMrUpa athavA vyaktirAgarUpa bhakti na samajavI, paraMtu je Apane game che arthAt jemAM ApanI ruci che te Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMtana kaNikAo 207 tarapha ja ApanI pUrNa zakti kAme lAge che, tethI jene AtmAnI rUci jAgI che ane mAtra teno ja vicAra Ave che, tenI prAptinA ja upAyo vicArAya che, to samajavuM ke mArI bhakti yathArtha che arthAt huM sAcA bhaktimArga chuM. arthAt jyAM sudhI tamane zuM game chenA uttaramAM koI paNa sAMsArika IcchA/AkAMkSA hoya athavA koI vyakti hoya tyAM sudhI potAnI bhakti saMsAra taraphanI samajavI ane jyAre uttara ekamAtra AtmaprApti evo hoya, to samajavuM ke ApanA saMsArano kinAro bahu najIka AvI gayela che. arthAt bhakti eTale saMvega samajavo ke je vairAgya arthAt nirveda sahita ja AtmaprApti mATe kAryakArI che. abhayadAna, zAnadAna, annadAna, dhanadAna, auSadhadAnamAM abhayadAna ati zreSTha che. mATe sarvee rojiMdA jIvanamAM jayaNA rAkhavI atyaMta Avazyaka che. dhana puNyathI prApta thAya che ke mahenatathI arthAt puruSArthathI ? uttara : dhananI prAptimAM puNyano phALo adhika che ane mahenata arthAt puruSArthano phALo ocho che. kAraNa ke jeno janma dhanavAna kuTuMbamAM thAya che tene, koI paNa prayatna vagara ja dhana prApta thAya che ane dhaMdhAmAM ghaNI mahenata karatAM loko paNa dhana gumAvatAM jaNAya che. dhana kamAvavA mATe prayatna Avazyaka che, paraMtu keTalo? kAraNa ke ghaNAM lokone bahu ochAM prayatna adhika dhana prApta thatuM dekhAya che, jyAre koIne ghaNAM prayatno chatAM ochuM dhana prApta thatuM jaNAya che; tethI e nizcita thAya che ke dhana prayatna karatAM puNyane adhika varela che. tethI jene dhana mATe mahenata karavI Avazyaka lAgatI hoya teoe paNa vadhAremAM vadhAre ardho samaya ja arthopArjanamAM ane ochAmAM ocho artho samaya to dharmamAM ja lagAvavAM yogya che; kAraNa ke dharmathI anaMta kALanuM duHkha TaLe che ane sAthe sAthe puNyanAM kAraNe dhana paNa sahaja ja prApta thAya che. jema ghauM vAvatAM sAthe ghAsa ApameLe ja prApta thAya che, tema satyadharma karatAM pApo haLavAM bane che ane puNya tIvra bane che tethI bhavakaTInI sAthe sAthe dhana ane sukha ApameLe ja prApta thAya che ane bhaviSyamAM avyAbAdha sukharUpa mukti maLe che. puruSArthathI dharma thAya ane puNyathI dhana maLe. arthAt pUrNa puruSArtha dharmamAM lagAvavo ane dhana kamAvavAmAM ochAmAM ocho samaya veDaphlo, kAraNa ke dhana mahenatanA anupAtamAM (= pramANamAM = Proportionately) nathI maLatuM, paraMtu dhana puNyanA anupAtamAM maLe che. karmono je baMdha thAya che, tenA udayakALe AtmAnA kevA bhAva thaze? arthAt te karmonA udayakALe navAM karmo kevAM baMdhAze, tene te karmano anubaMdha kahevAya che; te anubaMdha abhiprAyanuM phaLa che, mATe sarva puruSArtha abhiprAya badalAvavA lagAvavo arthAt abhiprAyane samyaka karavAmAM lagAvavo. svarUpathI huM siddhasama hovAM chatA, rAgadveSa mArAM kalaMka samAna che mATe tene dhovAnAM (TALavAnAM) dhyeyapUrvaka, dhagaza ane dhairyasahita dharmapuruSArtha Adaravo. saMtoSa, saraLatA, sAdagI, samatA, sahiSNutA, sahanazIlatA, namratA, laghutA, viveka AtmaprAptinI yogyatA mATe jIvanamAM keLavavAM atyaMta Avazyaka che. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 samyagdarzananI rIta tapasyAmAM navAvADa vizuddha brahmacarya ati zreSTha che. saMsArI jIvo nimittavAsI hoya che. kAryarUpa to niyamathI upAdAna ja pariName che, paraMtu te upAdAnamAM kArya thAya tyAre nimittanI hAjarI avinAbhAve hoya ja che, arthAt viveke karI mumukSu jIva samaje che ke kArya bhale mAtra upAdAnamAM thAya, paraMtu tethI karIne potAne svacchede koI paNa nimitta sevavAno paravAno nathI maLI jato ane tethI ja teo nabaLA nimittothI bhIrubhAve dUra ja rahe che. - sAdhaka AtmAe TI.vI., sinemA, nATaka, mobAIla, inTaraneTa vagere jevAM nabaLA nimittothI dUra ja rahevuM Avazyaka che; kAraNa ke game teTalA sArA bhAvone pharI jatA vAra nathI lAgatI. bIjuM A badhAM ja nabaLA nimitto anaMta saMsAra arthAt anaMta duHkhanI prAptinA kAraNa banavA sakSama che. mAtA-pitAnA upakArono badalo koI rIte vALI zakAto nathI, ekamAtra teone dharma pamADIne ja vALI zakAya che. tethI mAtA-pitAnI sevA karavI. mAtA-pitAno svabhAva anukULa na hoya to paNa teonI sevA pUrepUrI karavI ane teone dharma pamADavo, tenA mATe prathama pote dharma pAmavo Avazyaka che. dharma na lajavAya tene mATe sarva jainoe potAnA kuTuMbamAM, vyavasAyamAM - dukAna, oNphisa vageremAM tathA samAja sAtheno potAno vyavahAra sAro ja hoya tenuM dhyAna rAkhavuM jarUrI che. apekSA, Agraha, Asakti, ahaMkAra kADhI nAkhavAM atyaMta Avazyaka che. svadoSa jevo, paradoSa nahi, paraguNa jevo ane te grahaNa karavo atyaMta Avazyaka che. anAdinI indriyonI gulAmI choDavA jevI che. je IndriyonA viSayomAM jeTalI Asakti vadhAre, jeTalo je indriyono dUra-upayoga vadhAre; teTalI te indriyo bhaviSyamAM anaMta kALa sudhI maLavAnI saMbhAvanA ochI. mArA ja krodha, mAna, mAyA, lobha mArA kaTTara zatru che, bAkI vizvamAM mAro koI zatru ja nathI. eka eka kaSAya anaMta parAvartana karAvavA zaktimAna che ane mArAmAM te kaSAyono vAsa che, to mAruM zuM thaze? mATe tvarAe sarva kaSAyono nAza Icchavo ane teno ja puruSArtha Adaravo. - ahaMkAra ane mamakAra anaMta saMsAranuM kAraNa thavA sakSama che, tethI tenAthI bacavAnA upAya karavAM. niMdA mAtra potAnI karavI arthAt potAnA durguNonI ja karavI, bIjAnA durguNo joIne sauprathama pote potAnA bhAva tapAsavA ane je te durguNo potAmAM hoya to kADhI nAMkhavA ane temanA pratye upekSAbhAva athavA karuNAbhAva rAkhavo kAraNa ke bIjAnI niMdAthI to ApaNane ghaNo karmabaMdha thAya che arthAt koI bIjAnA gharano kacaro potAnA gharamAM ThAlavatAM nathI ja, tema bIjAnI niMdA karavAthI temanAM karmo sApha thAya che jyAre mArAM karmono baMdha thAya che. che IrSA karavI hoya to mAtra bhagavAnanI ja karavI arthAt bhagavAna banavA mATe bhagavAnanI IrSA karavI, Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMtana kaNikAo 209 anyathA nahi; e sivAya koInI paNa IrSA karavAthI anaMta duHkha devAvALAM anaMta karmono baMdha thAya che ane jIva vartamAnamAM paNa duHkhI thAya che. * jAgRti hara samaye rAkhavI athavA kalAke kalAke potAnA mananAM pariNAmanI cakAsaNI karatAM rahevI, tenuM valaNa kaI tarapha che te jovuM ane temAM jarUrI sudhArA karavAM. lakSa ekamAtra AtmaprApti ja rAkhavuM ane te bhAva daDha karatAM rahevo. anaMta kALa sudhI rahevAnAM be ja sthAno che - eka, siddhaavasthA ane bIjuM, nigoda. pahelAmAM anaMta sukha che ane bIjAmAM anaMta duHkha che, AthI potAnA bhaviSyane lakSamAM letAM sarve janoe potAnA sarva prayatno arthAt puruSArtha ekamAtra mokSArthe ja karavA yogya che. - je thAya te sArA mATe ema mAnavuM. jethI karI ArtadhyAna ane raudradhyAnathI bacI zakAya che. arthAt navAM karmonA AsravathI bacI zakAya che. mAre kono pakSa = konI tarapheNa karatAM rahevI ? arthAt mAre kyo saMpradAya athavA kyA vyaktivizeSanI tarapheNa karatAM rahevI ? uttara :- mAtra potAnI ja arthAt potAnA AtmAnI ja tarapheNa karatAM rahevI; kAraNa ke temAM ja mAro uddhAra che, anya koInI tarapheNa (pakSa)mAM mAro uddhAra nathI, nathI, ne nathI ja; kAraNa ke te to rAgadveSanuM kAraNa thAya che. paraMtu jyAre potAnA AtmAnI ja tarapheNa karavAmAM Ave tyAre temAM sarve jJAnInI tarapheNa samAI jAya che. - jaina kahevAtAM lokoe rAtrinA koI paNa kAryakrama - bhojana samAraMbha na rAkhavAM joIe. prasaMge phUla ane TAkaDAno upayoga na karavo joIe. lagna e sAdhaka mATe majabUrI hoya che, nahi ke ujANI; kAraNa ke je sAdhako pUrNa brahmacarya na pALI zakatAM hoya temane mATe lagnavyavasthAno sahAro levA yogya che ke jethI karIne sAdhaka potAno saMsAra, nirvighna zrAvakadharma anusAra vyatIta karI zake ane potAnI majabUrI paNa yogya maryAdA sahita pUrI karI zake. AvAM lagnanA ujavaNAM na hoya; kAraNa ke koI potAnI majabUrIne utsava banAvI, ujANI karatAM jaNAtA nathI. tethI sAdhake lagna bahu ja jarUrI hoya to ja karavAM ane te paNa sAdAIthI. bIjuM, atre jaNAvyA anusAra lagnane majabUrI samajIne koIe lagnadivasa vagerenI ujANI karavA jevI nathI arthAt te divase vizeSa dharma karavA jevo che ane evI bhAvanA bhAvo ke have mane A lagnarUpa majabUrI bhaviSyamAM kyAreya na hajo ke jethI karI huM tvarAe AtmakalyANa karI zakuM ane siddhatva prApta karI zakuM. janma e AtmAne anAdino lAgela bhavaroga che, nahi ke ujANI; kAraNa ke jene janma che tene maraNa avazya che ane janma-maraNanuM duHkha anaMtu hoya che arthAt jyAM sudhI AtmAnI janma-maraNarUpa ghaTamALa cAle che, tyAM sudhI tene anaMta duHkhothI chUTakAro maLato nathI arthAt dareke ekamAtra siddhatva arthAt janma-maraNathI kAyama mATeno chUTakAro ja IcchavA yogya che. tethI AvAM janmanA ujavaNAM na Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 samyagdarzananI rIta hoya, kAraNa ke koI potAnA rogane utsava banAvI, ujANI karatAM jaNAtA nathI. tethI sAdhake atre jaNAvyA anusAra janmane anaMta duHkhonuM kAraNa evo bhavaroga samajIne, janmadivasa vagerenI ujANI karavA jevI nathI arthAt te divase vizeSa dharma karavA jevo che ane evI bhAvanA bhAvo ke have mane A janma ke je anaMta duHkhonuM kAraNa evo bhavaroga che, te bhaviSyamAM kyAreya na hajo ! arthAt sAdhake ekamAtra siddhatvanI prApti artha arthAt ajanmA banavA arthe ja sarva puruSArtha lagAvavA jevo che. anAdithI pugalanA mohamAM ane tenA mATenI ja mArAmArImAM jIva daMDAto Avyo che arthAt tenA mohanA phaLarUpe te anaMtA du:kho bhogavato Avyo che, tethI tvarAe pudgalano moha tyajavA jevo che. te mAtra zabdamAM nahi, jema ke - dharmanI UMcI UMcI vAto karavAvALAM paNa pudgalanA mohamAM phasAyelAM jaNAya che arthAt A jIva anAdithI AvI ja rIte potAne chetarato Avyo che tethI sarve AtmArthIne amAro anurodha che ke Ape ApanA jIvanamAM atyaMta sAdAI apanAvI pudgalanI jarUriyAta bane teTalI ghaTADavI ane jAvajIva dareka jAtanA parigrahanI maryAdA karavI arthAt saMtoSa keLavavo parama Avazyaka che ke jethI pote ekamAtra AtmaprAptinA lakSa mATe ja jIvana jIvI zake ke jethI te potAnA jIvane anaMtA duHkhothI bacAvI zake che ane anaMta avyAbAdha sukha prApta karI zake che. AtmArthIne koI paNa mata-paMtha-saMpradAya-vyaktivizeSano Agraha, haThAgraha, kadAgraha, pUrvagraha athavA pakSa na ja hovo joIe; kAraNa ke te AtmAne mATe anaMta kALanI beDI samAna che arthAt te AtmAne anaMta kALa rakhaDAvanAra che. AtmArthIne mATe sAruM te mAruM ane sAcuM te mAruM hovuM ati Avazyaka che ke jethI karIne te AtmArthI potAnI khoTI mAnyatAone choDIne satyane saraLatAthI grahaNa karI zake ane te ja tenI yogyatA kahevAya che. - AtmArthIe daMbhathI haMmezAM dUra ja rahevuM joIe arthAt tene mana-vacana ane kAyAnI ektA sAdhavAno abhyAsa niraMtara karatAM ja rahevo joIe ane temAM aDacaNarUpa saMsArathI bacatA rahevuM joIe. AtmArthIe eka ja vAta dhyAnamAM rAkhavA jevI che ke A mArA jIvanano chello divasa che ane je A manuSyabhavamAM meM AtmaprApti na karI to have anaMta, anaMta, anaMta, ......... kALa pachI paNa manuSyajanma, pUrNa indriyonI prApti, Aryadeza, uccakuLa, dharmanI prApti, dharmanI dezanA vagere maLe tema nathI, paraMtu anaMta, anaMta, anaMta, .......... kALa paryata anaMta, anaMta, anaMta, .......... duHkho ja maLaze. tethI A amUlya-durlabha manuSyajanma mAtra zArIrika-Indriyajanya sukha ane tenI prApti pAchaLa kharcavA jevo nathI, paraMtu tenI eka paNa paLane vyartha na gumAvatAM, mAtra ne mAtra, tvarAe zAzvata sukha evA Atmika sukhanI prApti arthe ja lagAvavA yogya che. e90 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra61 41 rAtribhojana vize rAtribhojanano tyAga mokSamArganA pathika mATe to Avazyaka che ja paraMtu tenA Adhunika vijJAna pramANe paNa aneka phAyadAo che. jema ke rAtre nava vAgye zarIranI ghaDiyALa (Body clock) pramANe peTamAM rahela viSArI tattvonI saphAIno (Detoxification) samaya hoya che, tyAre peTa je bhareluM hoya to zarIra te kArya karatuM nathI (Skip kare che) arthAt peTamAM kacaro vadhe che; paraMtu jeo rAtribhojana karatAM nathI teonuM pAcana nava vAgyA sudhImAM thaI gayuM hovAthI temanuM zarIra viSArI tattvonI saphAInuM kArya sArI rIte karI zake che. bIjuM, rAtre jamyA pachI bethI traNa kalAka sudhI sUvAnuM lakSya che ane tethI jeo rAtre moDethI jame che teo rAtre moDAM sUve che. paraMtu rAtre agiyArathI eka vAgyA daramiyAna gherI UMgha (Deep Sleep) livaranI saphAI ane tenI nukasAna bharapAI (Cell Regrowth) mATe atyaMta Avazyaka che ke je rAtribhojana karavAvALA mATe zakya nathI, tethI te paNa rAtribhojananuM moTuM nukasAna che. ArogyanI daSTie A sivAya paNa rAtribhojana tyAganA bIjA aneka phAyadAo che. Ayurveda, yogazAstra ane jainetara darzana anusAra paNa rAtribhojana varyu che. jainetara darzanamAM to rAtribhojanane mAMsa khAvA samAna ane rAtre pANI pIvAne lohI pIvA samAna jaNAvela che ane bIjuM, rAtribhojana karavAvALAnA sarva tapa-japa-jAtrA e sarva phoka thAya che ane rAtribhojananuM pApa seMkaDo caMdrAyatana tapathI paNa dhovAtuM nathI ema jaNAvela che. jainadarzana anusAra paNa rAtribhojananuM ghaNuM pApa jaNAvela che. atre koI ema kahe ke rAtribhojana tyAga vagere vrato athavA paDimAo (pratimAo) to samyagdarzana bAda ja hoya che, to amone te rAtribhojanano zo doSa lAge ? to teone amAro uttara che ke rAtribhojanano doSa samyagdaSTi karatAM mithyASTine adhika ja lAge che, kAraNa ke mithyAdaSTi tene rAcI-mAcIne sevato (karato) hoya che jyAre samyagdaSTi to Avazyaka na hoya, anivAryatA na hoya to AvA doSonuM sevana ja nathI karato ane je koI Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 samyagdarzananI rIta kALe AvA doSonuM sevana kare che to paNa bhIrubhAve ane roganA auSadha tarIke kare che, nahi ke AnaMdathI athavA svacchede. AthI koI paNa prakArano chaLa koIe dharmazAstromAMthI grahaNa na karavo, kAraNa ke dharmazAstromAM dareka vAto apekSAe hoya che. tethI karIne vrato ane paDikAo (pratimAo) pAMcamA guNasthAnake kahI che. teno artha evo na kADhavo ke anya koI nimna bhUmikAvALAo tene abhyAsa arthe athavA to pApathI bacavA grahaNa na karI zake. balake saue avazya grahaNa karavA yogya ja che, kAraNa ke jene duHkha priya nathI evA jIvo duHkhanA kAraNarUpa pApo kevI rIte AcarI zake ? arthAt na ja AcarI zake. astu ! cakos Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 42 samAdhi maraNa ciMtana sauprathama e samajavuM jarUrI che ke maraNa eTale zuM ane kharekhara maraNa konuM thAya che ? uttara - AtmA to amara hovAthI kyAreya maraNa pAmato ja nathI, paraMtu kharekhara AtmAno pudgalarUpa zarIra sAtheno ekakSetravagAha saMbaMdhano aMta Ave che, tene ja maraNa kahevAya che. tethI maraNa eTale AtmAnuM eka zarIra choDI bIjA zarIramAM javuM. saMsAramAM koI eka ghara choDI, bIjA sArA gharamAM rahevA jAya che tyAre athavA koI jUnAM kapaDAM badalAvI navAM kapaDAM pahere che tyAre zoka karatAM jaNAtAM nathI. TrenamAM sarve potapotAnuM sTezana AvatAM UtarI jAya che, paraMtu koI teno zoka karatAM jaNAtAM nathI, to maraNaprasaMge zoka kema thAya che? tenuM sauthI moTuM kAraNa che moha arthAt teone mArA karI mAnyAM hatAM, tethI zoka thAya che. sau koI jANe che ke - sarvene eka divasa A duniyAmAMthI javAnuM che, chatAM potA vize kyAreya koI vicAra karatAM nathI ane tenI mATenI arthAt samAdhi maraNanI taiyArI paNa karatAM nathI; tethI sarvee potAnA samAdhi maraNa vize vicArI tenA mATenI taiyArI karavA yogya che. tethI prazna thAya ke samAdhi maraNa eTale zuM ane tenI taiyArI kevI hoya ? samAdhi maraNa eTale ekamAtra AtmabhAve (AtmAmAM samAdhibhAve) vartamAna dehane choDavo. arthAt huM AtmA chuM evA anubhava sAthenuM arthAt samyagdarzana sahitanAM maraNane samAdhi maraNa kahevAya che arthAt samAdhi maraNanuM mahattva eTale che ke te jIva samyagdarzana sAthe laIne jAya che anyathA arthAt samAdhi maraNa na hotAM te jIva samyagdarzana namIne jAya che. loko samAdhi maraNanI taiyArI arthe saMthArAnI bhAvanA bhAvatA jaNAya che, aMta samayanI AlocanA karatAM/karAvatAM jaNAya che, niryApakAcAryanI (saMthArAno nirvAha karAvanAra AcAryanI) zodha karatAM jaNAya che; paraMtu samyagdarzana ke je samAdhi maraNano prANa che tenA vize loko ajANa ja hoya tevuM jaNAya che. tethI samAdhi maraNanI taiyArI arthe, A pUrNa jIvana ekamAtra samyagdarzananI prAptinA upAyamAM ja lagAvavuM yogya che. kAraNa ke samyagdarzana vagara anaMtI vAra bIjuM badhuM Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 samyagdarzananI rIta ja karavAM chatAM AtmAno uddhAra zakya banyo nathI, bhavabhramaNano aMta Avyo nathI. arthAt samyagdarzana vagara game te upAya kyathI, kadAca eka-be, thoDAka bhavo sArAM maLI paNa jAya chatAM, bhavaTI thatI nathI ane tethI karIne anaMta dukhono aMta Avato nathI arthAt naraka/nigodanA nadIvA (Acquaintance = have pachI e jIva kyAreya naraka/nigodamAM javAno nathI) thatAM nathI. mATe AvAM durlabha samyagdarzananI prApti arthe ane taiyArIrUpe A saMsAra pratyeno vairAgya, saMsAranAM sukho pratyenI udAsInatA ane zAstrasvAdhyAyathI yathArtha tattvano nirNaya Avazyaka che. A manuSyabhava atyaMta durlabha che, tethI teno upayoga zemAM karavo te vicAravuM atyaMta Avazyaka che. kAraNa ke jevuM jIvana jIvazo prAyaH tevuM ja maraNa hoya che, mATe nitya jAgRti jarUrI che. jIvanamAM nIti-nyAya Avazyaka che, nitya svAdhyAya, manana, ciMtana Avazyaka che; kAraNa ke AyuSyano baMdha game tyAre paDI zake che ane gati anusAra ja maraNa vakhate vezyA hoya che. tethI jeo samAdhi maraNa IcchatA hoya teoe pUrNa jIvana samyagdarzana sahita dharmamaya jIvavuM Avazyaka che. tethI jIvanabhara sarva prayatno samyagdarzananI prApti arthe ja karavAM yogya che, kAraNa ke samyagdarzana arthe karela sarva zubha bhAva yathArtha che. anyathA te bhavATI mATe ayathArtha nIvaDe che ane te samyagdarzananI prApti bAda paNa pramAda sevavA yogya nathI; kAraNa ke eka samayano paNa pramAda nahi karavAnI bhagavAnanI AjJA che. sarvee mAtra potAnA ja pariNAma upara daSTi rAkhavA jevI che ane temAM ja sudhAro icchavo. 'bIjA zuM kare che?" athavA "bIjA zuM kaheze ?' vagere na vicAratAM potA mATe zuM yogya che, te vicAravuM. ArtadhyAna ane raudradhyAnanAM kAraNo na sevavAM ane jo bhUlathI, anAdinAM saMskAravaza ArtadhyAna athavA raudradhyAna thayuM hoya to tarata ja temAMthI pAchA pharavuM (pratikramaNa), teno pastAvo karavo (AlocanA) ane bhaviSyamAM AvuM pharI kyAreya na thAya (paccazmANa) tevo daDha nirdhAra karavo. AvI rIte durgAnathI bacI, pUrNa yatna saMsAranA aMtanAM kAraNomAM ja lagAvavAM yogya che. AvI jAgRti jIvanabhara mATe jarUrI che, tyAre ja maraNa samaye jAgRti sahita samAdhi ane samatvabhAva rahevAnI saMbhAvanA rahe che ke jethI samAdhi maraNa thaI zake. sarve janone AvuM samAdhi maraNa prApta thAya tevI bhAvanA saha, jinAjJA viruddha amArAthI kAMI paNa lakhAyuM hoya to trividha trividhe amArAM micchAmi dukkaDe ! >> zAMti ! zAMti ! zAMti ! ec 22 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maitrI bhAvanA - sarva jIvo pratye maitrI ciMtavavI, mAro koI ja duzmana nathI ema ciMtavavuM, savI jIvonuM hita IcchavuM. - 4 pramoda bhAvanA - upakArI tathA guNI jIvo pratye, guNa pratye, vItarAga dharma pratye pramodabhAva lAvavo. karuNA bhAvanA - adharmI jIvo pratye, viparItadharmI jIvo pratye, anArya jIvo pratye karuNAbhAva rAkhavo. A madhyastha bhAvanA - virodhIo pratye madhyasthabhAva rAkhavo. - mukhapRSThanI samajaNa - ApanA jIvanamAM samyagdarzanano sUryodaya thAya ane tenA phaLarUpaavyAbAdha sukhasvarUpa siddha avasthAnI prApti thAya eja bhAvanA.