________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र. ३ उ. ३ सू. ८१ लवणसमुद्रवर्णनम्
५६७
सम्प्रति - लवणसमुद्रः इति नाम करणे हेतुं पृच्छति - 'सेकेण णं भंते! एवं geet लवणसमुद्दे' हे भदन्त । तस्य क्षारोदधेर्लवणइति एवं नामकरणं केनाऽर्थेन 'केन प्रयोजनविशेषेण' भगवानाह - 'गोयमा-लवणेणं समुद्दे-उदगे आविले रहले लोणे लिंदे खारए कडए अप्पेज्जे बहूणं दुपयचउप्पय मियपमुपक्खिसरीसवाणं नण्णत्थ तज्जोणियाणं सत्ताणं' हे गौतम ! लवणे समुद्रे खलूदकमाविलं . स्वच्छ रहितम् रजोवालुकाकणः तन्मिश्रितं वा रजोवत् - जलवृद्धि हानिभ्यां पङ्कबहुलम्, तथा - लवणम् - सान्निपातिकर सो पेतत्वाल्लिन्द्रं गोवराख्य रसविशेषकालतत्वात्, मिश्रितञ्च बहुजन्तु गोमयैः क्षारं कटुकञ्च, अत एवाऽपेयं बहूनां द्विपदइसी तरह से जो जीव धातकी खण्ड में मरते हैं वे धातकी खण्ड में भी उत्पन्न हो जाते हैं और लवणसमुद्र में भी उत्पन्न हो जाते हैं तथा कितनेक जीव ऐसे भी हैं जो न धातकी खण्ड में उत्पन्न होते हैं और न लवणसमुद्र में उत्पन्न होते हैं किन्तु दूसरी जगह उत्पन्न हो जाते हैं । 'सेकेणणं भंते ! एवं बुच्चइ लवणसमुद्दे २' हे भदन्त ! लवणसमुद्र का नाम लवणसमुद्र ऐसा किस कारण से हुआ है ? उत्तर में प्रभु कहते हैं- 'गोयमा ! लवणेणं समुद्दे उदगे, आंवले, रहले, लेलेणं, लिदें, खारए, कडुए, अप्पेज्जे, वहूणं दुपय, चउप्पय, मिय पसु पक्खि, सरीसवाणं णण्णत्थ तज्जोणियाणं सत्ताणं' हे गौतम ! लवणसमुद्र में पानी आविल है पङ्क मिश्रित है - वालुका के कण से युक्त है - जल की हानि वृद्धि होने के कारण पङ्क बहुल है लेलेणं है खारी मिट्टी वाली ऊपर भूमि की तरह है लिंद है - लवण के जैसा खारा है कडुआ है इसीलिये वह अनेक द्विपदों चतुष्पदों, मृगों ધાતકીખડમાં મરે છે તે ધાતકીખંડમાં પણ ઉત્પન્ન થાય છે અને લવણુસમુદ્રમાં પણ ઉત્પન્ન થઈ જાય છે, અને કેટલાક જીવા એવા પણ છે કે જેઓ ધાતકી ખંડમાં પણ ઉત્પન્ન થતા નથી અને લવણુસમુદ્રમાં પણ ઉત્પન્ન થતા નથી, પરંતુ ખીજે જ સ્થળે ઉત્પન્ન થઇ જાય છે.
'से केणणं भंते ! एवं' बुच्चइ लवणसमुळे लवणसमुदे' हे भगवन् ! सवायु સમુદ્રનુ' નામ લવણુસમુદ્ર એ પ્રમાણે કયા કારણથી થયેલ છે ? આ પ્રશ્નના उत्तरभां प्रभुश्री उहे छे - 'गोयमा ! लवगेणं समुदे उदगे, अविले, रइले, लेलेणं, लिंदे, खारए, कडुए, अप्पेज्जे, बहूणं दुपयचउप्पय मित्र पशुपक्खि सरिसवाणं णण्णत्थ तज्जोणियाणं सत्ताणं' हे गौतम ! सवणुसमुद्रमां पाएगी खुसि छे,કાદવમિશ્રિત છે. રેતીના કણથી મિશ્રિત છે. જલની હાનિ અને વૃદ્ધિ ‘થવાના કારણે પંકમહુલ—ઘણા કાદવવાળી છે, લેલે છે, ખારી મીઠી એવી ઉપર लूमिना भेवु छे, सिंह छे, संवसभुद्रना रेवु भाई छे, उडवु छे, तेथी ते