________________
प्रद्योतिका टीका प्र. ३ उ ३.८३ लवणसमुद्रे जलवृद्धिहासनिरूपणम् ५३५ गच्छति, उपचयमायान्तीत्यर्थः, उपचयाऽपचयपदद्वयं पुद्गलापेक्षम्, पुद्गलानामेव चयापचयधर्मकतया प्रसिद्धत्वात् इति । तत एवं तदाकारस्य सर्व देवाऽवस्थानात्, 'सासया णं ते कुड्डा दवट्टयाए' शाश्वताः खलु ते कुडचा नित्याः प्रज्ञप्ताः द्रव्यरूपेण, 'वण्णपज्जवेहिं० असासया' वर्णपर्यायै रसगंधस्पर्शपर्यायै रसाश्वताः अनित्याः, वर्णादीनां प्रतिक्षणं कियत्क्षणादूर्ध्ववाऽन्यथा भवनात् । 'तत्थ णं चत्तारि देवा महिड्रिया जान पलिओ मठिईया परिवर्तति' तत्र च चतुर्षु महापातालेषु चत्वारो महर्द्धिका देवा यावत्पल्यपरिमाणायुष्काः परिवसन्ति 'तं जहा' तद्यथा - 'काले महाकाले वेलंवे पभंजणे' वडवामुखे कालः केयूप महाउवचयंति' इन क्रिया पर्दों द्वारा प्रकट की है इस कथन से वहां पुद्गलों का उपचय और अपचय होता रहता है । क्योंकि पुद्गल ही उपचय अपचय धर्म वाले होते हैं 'सासयाणं ते कुड्डा दव्वट्टयाए पण्णत्ता' ये कुडय द्रव्यार्थिक नय की अपेक्षा से द्रव्य दृष्टि से शाश्वत कहे गये हैं और 'वण्णपज्जवेहिं गंधपज्जवेहिं रसपज्जवेहिं फासपज्जवेहिं असासया' वर्ण पर्यायों की अपेक्षा, गंध पर्यायों की अपेक्षा, रस पर्यायों की अपेक्षा, एवं स्पर्श पर्यायों की अपेक्षा अशाश्वतः अनित्य कहे गये हैं। क्योंकि वर्णादि पर्यायें कुछ समय के बाद या प्रतिक्षण बदलती रहती है स्थिर - स्थायी नहीं रहती है । 'एत्थणं चत्तारि देवा महिड्डिया जाव पलिओवमहिझ्या परिवसंति' इन चार महापाताल कलशों में महर्द्धिक आदि विशेषणों वाले देव रहते हैं । इनकी पल्योपम प्रमाण की आयु है । 'तं जहा ' इन देवों के नाम इस प्रकार से हैं- 'काले, महाकाले, वेलंवे पभंजणे' काल महाकाल, बेलम्ब और प्रभઅપચય થતા રહે છે. તેમ કહેલ છે. કેમકે પુદ્ગુગલેાજ ઉપચય અને અપચય धर्मवाणा होय छे. 'सासया णं ते कुड्डा दव्वट्टयाए पण्णत्ता' मे उय द्रव्यार्थि४ नयनी अपेक्षाथी दृष्टिथी शाश्वत आहेस छे भने 'वण्णपज्जवेहिं गंधवज्जवे हिं रसपज्जवेहिं फासपज्जवेहिं असासया' वर्षा पर्यायांनी अपेक्षाथी गौंधपर्यायानी અપેક્ષાએથી, રસપર્યાયાની અપેક્ષાથી અને સ્પ પર્યાચાની અપેક્ષાથી અશાશ્વતઅનિત્ય કહેલા છે, કેમકે વર્ષોં વગેરે પર્યાયે કઇક સમય પછી ક્ષણે ક્ષણે
महसाता रहे छे. स्थिर - स्थायी रहेता नथी. 'एत्थ णं चत्तारि देवा महिब्रूढिया जाब पलिओवमट्ठिइया परिवसंति' मा यार भाउसशोभां यार भहुद्धिङ विगेरे विशेषशेोवाणा देवा रहे छे. तेयोनुं आयुष्य यस्योपम प्रभाणुनु ं छे. 'तं'जहा ो हेवाना नाभी या प्रमाणे छे-- काले, महाकाले, वेलंबे पभंजणे' अण, भडा કાલ, વેલખ અને પ્રભજન એ પ્રમાણે છે. વડવા મુખ પાતાલકલશમાં કાલ