________________
६८६
जीवाभिगमसूत्रे
भदन्त ! धातकीखण्डद्वीपो हि कियता २ चक्रवालविष्कम्भेण परिक्षेपेण प्रज्ञतः ? भगवानाह - 'गोयमा ! चत्तारि जोयणसयसहस्साई चक्कवालविवखंभेण - एगयालीसं जोयणसयसहस्साई दसजोयणसहस्साई नव एगडे जोयणसए किंचि विसेणे परिक्खेवेणं पश्नत्ते' हे गौतम ! चत्वारि योजनशतसहस्राणि चक्रवालविष्कम्भेण, एकचत्वारिंशत् शतसहस्राणि तथा दशयोजनसहस्राणि नव चैक पष्टानि योजन शतानि किंचिद् विशेपोनानि परिक्षेपेण प्रज्ञप्तो धातकीपण्डद्वीपः । तदुक्तम् -
'एयालीस लक्खा दस य सहस्साणि जोयणाणं तु । नव य सया एगट्ठा किंचूणो परिरओ तस्स ॥ १ ॥ छाया - एकचत्वरिंशल्लक्षाणि दश च सहस्राणि योजनानान्तु ।
नव च शतानि एकषष्टानि किंचिन्न्यूनानि परिरयस्तस्य ॥१॥ इति | 'से णं एगाए पउमवरवेइयाए एगेणं वणसंडेणं सव्वओ समता संपरिक्खित्ते केवइयं परिक्खेवेणं पण्णत्ते' हे भदन्त ! धातकीखण्ड नामका द्वीप चक्रवाल विष्कम्भ की अपेक्षा कितना है ? और परिक्षेप की अपेक्षा कितना है ? 'गोमा ! चत्तारि जोयणसयसहस्साइं चक्कवालविक्खभेणं, एगयालीस जोयणसयसहस्साई दसजोयणसहस्साई णवएगट्टे जोयणसते किंचि विसेसूणे परिक्खेवेणं पण्णत्ते' धातकीखंड द्वीप 'चक्रवाल विष्कम्भ की अपेक्षा ४ लाख योजन का है क्योंकि जम्बूद्वीप से दूना विस्तार लवणसमुद्र का हैं और लवणसमुद्र से दूना विस्तार धातकीखंड का है और परिक्षेप की अपेक्षा यह इकतालीस लाख दश हजार नौ सौ इकसठ योजन से कुछ कम है उक्तंच'एयालीस लक्खा दस य सहस्साणि जोयणाणं तु । नवय सया एगट्ठा किंचूणो परिरओ तस्स ॥
विक्खंभेणं केवइयं परिक्खेवेणं पण्णत्ते' हे भगवन् ! धातडीगड नामनो द्वीप ચક્રવાલ વિષ્ણુભની અપેક્ષાથી કેટલે છે ? અને પરીક્ષેપની અપેક્ષાથી કેવડો છે ? 'गोयमा ! चत्तारि जोवणसयसहस्साई णव एगट्ठे जोयणसते किंचिविसेसृणे परिक्खेवेणं વળત્તે' ધાતકીખ’દ્વીપ ચક્રવાલ વિષ્ણુભની અપેક્ષાએ ૪ ચાર લાખ યેાજનના છે. કેમકે જ દ્વીપથી લવણુસમુદ્રના વિસ્તાર ખમણેા છે. અને લવણુ સમુદ્રથી ધાતકીખ'ડના ખમણેા વિસ્તાર છે. તથા પરિક્ષેપની અપેક્ષાથી એ ૪૧ એકતાળીસ લાખ દસ હજાર નવસેા એકસઠ ચેાજનથી કંઈક એળે છે. કહ્યું પણ છે— 'एयालीसं लक्खा दस य सहस्साणि जोयणाणं तु नव य सया एगट्ठा किंच्णे परिरओ तस्स'