________________
प्रद्योतिका टीका प्र. १० सू १४७ जीवानां चातुर्विध्यनिरूपणम्
स्वरूपः । ' अचत्रखुदंसणिस्स दुविहस्स नत्थि अंतरं' द्वेषाभिन्नस्याचक्षुर्दर्शनिनाय पर्यवसितस्य नास्त्यन्तरम् प्रथमस्याऽपर्यवसितत्वात् जन्यस्यादिसपर्यवसितस्य नास्त्यन्तरम् - अचक्षुर्दर्शनिखाऽपगमे भूयोऽचक्षुर्दर्शनित्वाऽयोगाद् क्षीणघातिकर्मणः प्रतिपाताऽसंभवात् । 'ओहि दंसणिस्स जहन्नेणं अंतोमुहुत्त - उक्कोसेणं artसकालो' अवधिदर्शनिनोऽन्तर्मुहूर्तम् अंतरं जघन्येन, प्रतिपातसमयानन्तरसमये एव कस्यापि पुनरवधिदर्शनलाभ संभवात् । उत्कर्षेण वनस्पतिकालः, ताचतः कालादूर्ध्वमवश्यमवधिदर्शनसंभवात् । 'केवलदंसणिस्स णत्थि अंतर" सायपर्यव अन्तर जो वनस्पतिकाल प्रमाण कहा गया है सो उसके सम्बन्ध में पहिले कई जगह प्रकाश डाल दिया गया है इतनो काल जब समास हो जावे तव वह पुनः चक्षुर्दर्शन वाला बन जाता है । 'अचक्खुinfree दुहिस्स नत्थि अंतरं' अचक्षुर्दर्शन वाले जीव दो प्रकार के होते हैं - एक अनादि अपर्यवसित अचक्षुर्दर्शनी और दूसरा अनादि पर्यवति चक्षुर्दर्शनी इन दोनों प्रकार के अचक्षुर्दर्शन वालों में अन्तर नहीं होता है क्योंकि प्रथम प्रकार का अचक्षुर्दर्शनी अपर्यवसित है और द्वितीय प्रकार के अचक्षुर्दर्शनी में अचक्षुर्दर्शनत्व के अवगम होने पर पुनः अचक्षुर्दर्शनित्व होने का अयोग है । ऐसे अचक्षुर्दर्शनी क्षीण घातीया कर्म वाले त्रयोदशम गुणस्थानवर्ती जीव होते हैं उनका प्रतिपात नहीं होता है । 'ओहिदंसणिस्स जह० अंतोमुहत्तं उक्कोसेणं वणस्सइकालो' अवधिदर्शन वाले का अन्तर जघन्य से एक समय का है क्योंकि अवधिदर्शन के प्रतिपात के अनन्तर
१४४१
વાળા થઇ જાય છે. તથા ઉત્કૃષ્ટથી જે વનસ્પતિ કાળ પ્રમાણુનુ અંતર કહે વામાં આવેલ છે તેના સમધમાં પહેલા અનેક સ્થળે સ્પષ્ટતા કરવામાં આવી ગયેલ છે. આટલે કાળ જ્યારે સમાપ્ત થઇ જાય તે પછી તે ક્રીથી ચક્ષુ दर्शन बाजा मनी लय छे, ' अचक्खुदंसणिस्स दुविहस्स नत्थि अंतरं' मथक्षु દર્શોનવાળા જીવેા એ પ્રકારના હૈાય છે. એક અનાદિ અપવસિત અચક્ષુ દર્શોની અને ખીજા અનાદિ સપ વસિત અચક્ષુર્દની આ અન્ને પ્રકારના અચક્ષુદન વાળાઓમાં અંતર હેતુ નથી, કેમકે પહેલા પ્રકારના અચક્ષુ દ'ની અપ વસિત છે, અને ખીજા પ્રકારના અચક્ષુનીમાં અચક્ષુદ'ની પણાને અપગમ થવાથી ફરીથી અચક્ષુની થવાને અચેાગ્ય છે. એવા અચક્ષુર્દની ક્ષીણ ઘાતિયા વાળા તેરમા ગુણુસ્થાન વતી જીવા હાય छे. तेभना प्रतियात थतो नथी. 'ओहिदंसणिस्स जहणणेणं अतोमुहुत्त उद्योसेणं ચળસોરો' અવધિ દર્શનવાળાઓનુ અંતર જઘન્યથી એક સમયનું છે जो० १८१
