________________
प्रमेयधोतिका टीका प्र.१० सू.१५४ जीवानां दशविधत्वनिरूपणम् १५३९ पिण्यः कालतः, क्षेत्रतोऽनन्ता लोका असंख्येयाः पुद्गलपरावर्ताः आवलिकायाः असंख्येयो भागः इति । 'बेइंदिए णं भाते !' द्वीन्द्रियः खलु भदन्त ! द्वीन्द्रिय इति कालतः कियच्चिरं भवति ? भगवानाह-गौतम ! 'जहन्नेणं-अंतोमुहुत्तउक्कोसेणं संखेज्ज कालं' प्रत्येकं जघन्येनान्तर्मुहूर्तम्-उत्कर्पण-प्रत्येकं संख्येयः कालः । 'एवं तेइंदिए वि-चउरिदिए वि' एवम्-अनेनैव प्रकारेण त्रीन्द्रिया अपि-चतुरिन्द्रिया अपि ये केचन स्थितिमन्तो ज्ञेयाः। 'पंचिंदिए णं भते !' और असंख्यात अवसर्पिणियां समाप्त हो जाती है । तथा क्षेत्र की अपेक्षा असंख्यात लोक समाप्त हो जाते है अर्थात् असंख्यात लोकों में जितने प्रदेश होते हैं उतनी ही उत्सर्पिणियां और उतनी ही अवसर्पिणियां समाप्त हो जाती हैं । 'वेइंदिए णं भंते ! हे भदन्त ! दोइन्द्रिय जीव दोइन्द्रिय रूप से कब तक रहता है ? अर्थात् दोइन्द्रिय जीव दोइन्द्रिय के शरीर में कितने काल तक रहता है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-'जहण्णेणं अंतोसुहत्तं उक्कोसेणं संखेज्जं कालं' हे गौतम ! दोइन्द्रिय जीव दोइन्द्रिय रूप से कम से कम एक अन्तर्मुहूर्त तक रहता है और अधिक से अधिक संख्यात काल तक रहता है 'एवं तेइंदिए वि चउरिदिए वि' इसी प्रकार से तेइन्द्रिय जीव की भी
और चौइन्द्रिय जीव की भी कायस्थिति का काल जानना चाहियेअर्थातू तेइन्द्रिय जीव तेइन्द्रिय रूप से कम से कम एक अन्तर्मुहूर्त तक और अधिक से अधिक संख्यातकाल तक रहता है० चौइन्द्रिय યે અને અસંખ્યાત અવસર્પિણી સમાપ્ત થઈ જાય છે. તથા ક્ષેત્રની અપેક્ષાથી અસંખ્યાત લેક સમાપ્ત થઈ જાય છે. અથવા અસંખ્યાત લેકમાં જેટલા પ્રદેશ હોય છે, એટલી ઉત્સર્પિણી અને એટલી જ અવસર્પિણી સમાપ્ત થઈ oनय छे. 'वेइंदिएणं भते !' भगवन् मेद्रियवाणा मेद्रियाचा કેટલે કાળ પર્યન્ત રહે છે? અર્થાત બે ઈદ્રિય જ બે ઈદ્રિય જીવના શરીરમાં કેટલા કાળ પર્યન્ત રહે છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી કહે છે કે 'जहण्णेणं अंतोमुहत्तं उक्कोसेण संखेज्जं कालं' हे गौतम ! मे द्रिय७१ मे ઈદ્રિયપણાથી ઓછામાં ઓછા એક અંતમુહૂર્ત પર્યન્ત રહે છે. અને વધારેમાં पधारे सण्यात पय-त २९ छे. 'एवं तेइंदिए वि चउरिदिएवि' से प्रभारी તે ઈદ્રિય જીવની અને ચૌઈ ક્રિયજીવનકાયસ્થિતિને કાળ પણ સમજે અર્થાત તઈદ્રય જીવ તેઈન્દ્રિય પણાથી ઓછામાં ઓછા એક અંતમુહૂર્ત પર્યત અને વધારેમાં વધારે સંખ્યાત કાળ પર્યન્ત રહે છે. એ જ પ્રમાણે તે ઈદ્રિય જીવની અને ચૌઈ દિય જીવની કાયસ્થિતિને કાળ પણ સમજ. અર્થાત્
