________________
प्रमैयद्योतिका टीका प्र.३ उ.३ सू.११९ शक्रादिदेवानां परिषदादिनि० १०४३ मिमौ कल्पौ वर्णनीयौ नवरम्-अर्धचन्द्रसंस्थानसंस्थितत्वं प्रत्येकापेक्षया मेरोर्दक्षिणोत्तरविभागेनावस्थानात्समुदितौ पूर्णचन्द्रसंस्थानौ द्रष्टव्यौ त्रीणि विमानावासशतानि अशोक-स्फटिक-रजत-जातरूपाऽवतंसकमध्येऽच्युतावतंसकः तत्राधिपत्यं कुर्वाणो विहरति । तदाह गाथे द्वे
'वत्तीसहावीसा वारस अट्ट चउरो सयसहस्सा। पन्ना चत्तालीसा छच्च सहस्सा सहस्सारे ॥१॥ आणय पाणय कप्पे चत्तारि सया आरणच्चुए तिन्नि ।
सत्त विमाणसयाई चउसु वि एसु कप्पेसु ॥२॥ ये दोनों कल्प पूर्व से लेकर पश्चिम तक लम्बे और उत्तर से लेकर दक्षिण तक चौडे हैं इनका संस्थान अर्द्धचंद्र के जैसा है तथा इनकी प्रभा अंगार की प्रभा के जैसी है अर्द्ध चंद्र का जो इनका संस्थान कहाँ गया है वह एक एक कल्प का कहा गया है पर दोनों कल्पों का संस्थान तो मिलकर पूर्णचन्द्र के जैसा हो जाता है। इन में ३०० विमानावास हैं अशोकावतंसक, स्फटिकावतंसक, रजतावतंसक और जातरूपावतंसक ये चार विमानावतंसक पूर्वादि दिशाओं में क्रमशः हैं इनके बीच में अच्युतावतंसक है इन तीन सौ विमानों के अधिपति दस हजार सामानिक देव हैं । एवं ४० हजार आत्मरक्षक देव हैं विमानावासों को संग्रह करके बताने वाली ये दो गाथाएं हैं
'वत्तीस१ हावीसार बारस३ अg४ चउरोसयसहस्सा५, पन्ना६ चत्तालीसा७ छच्चसहस्सा सहस्सारे८ ॥१॥ आणय पाणय कप्पे चत्तारिसथाऽऽरणच्चुए तिन्नि । सत्त विमाणसयाई चउस्लु वि एएसु कप्पेसु ॥२॥ સુધી લાંબાં અને ઉત્તરથી લઈને દક્ષિણ સુધી પહોળા છે. તેનું સંસ્થાન અઈ ચંદ્રાકાર જેવું કહ્યું છે. તે એક એક કલ્પનું કહેલ છે. પણ બન્ને કલ્પના સંસ્થાને મળી છે પૂર્ણ ચંદ્રના જેવું બની જાય છે. આમાં ત્રણ વિમાનાવાસે છે. અશેકાવતં સક, સ્ફટિકાવવંસક, રજતાવતંસક, અને જાતરૂપાવતસક આ રીતે ચાર વિમાનાવાંસકે પૂર્વ દિશામાં ક્રમશ: આવેલા છે. તેની વચમાં અયુતાવતુંસક છે. આ ૩૦૦ ત્રણ સે વિમાનના અધિપતિ પણે હજાર સામાનિક દેવો છે. તેમજ ૪. ચાળીસ હજાર આત્મરક્ષક દેવો છે. આ બધા જ વિમાનાવાસને સંગ્રહ કરીને બતાવવા વાળી આ બે ગાથાઓ છે.
१ बत्तीसवा २ वीसा बारस ३ अट ४ चउरो सय सहस्सा ५, पण्णा ६ चत्तालीसा ७ छच्च सहस्सा सहस्सारे ८ ॥ १ ॥