________________
११७२
जीवाभिगमसूत्रे
'पुढवीकाइएण ते पुढवीकाइयत्ति कालओ केवश्चिरं होइ ? गोयमा ! जहन्नेणं अंतोमुहुत्त उक्कोसेणं असंखेज्ज' कालं जाव असंखेज्जा लोया' पृथिवीकायिकः खलु भदन्त ! पृथिवीकाय इति कालतः कियच्चिरं भवति ?, भगवानाह - हे गौतम ! जघन्येनान्तर्मुहूर्त्तम्, पृथिवीकायादुवृत्यान्यत्राऽन्तर्मुहूर्त स्थिता भूयः पृथिवीकायत्वेन कस्याप्युत्पादात्, उत्कर्षेणाऽसंख्येयं कालं यावद् असंख्येयालोकाः उत्कर्पतोऽसंख्येयं कालम् तमेव कालक्षेत्राभ्यां निरूपयति-असंख्येयाउत्कृष्ट स्थिति का जो अन्तर्मुहूर्त है वह जघन्य स्थिति वाले अन्तमुहूर्त की अपेक्षा कुछ वडा है ऐसा जानना चाहिये तथा पर्याप्त अवस्था में जो इन सबकी उत्कृष्ट स्थिति हैं उसमें से अपर्याप्त अवस्था का एक अन्तर्मुहूर्त्त कमकरदेना चाहिये । इस प्रकार इन सबकी जो उत्कृष्ट स्थिति है वह एक अन्तर्मुहूर्त्त से हीन है ऐसा जानना चाहियेजैसे पर्याप्त पृथिवीकायिक की उत्कृष्ट स्थिति २२ हजार वर्ष की है तो इसमें से एक अन्तर्मुहूर्त्त कम कर देना चाहिये - इस तरह एक अन्तर्मु - हूर्त्त कम २२ हजार वर्ष की उत्कृष्ट स्थिति पृथिवीकायिक की है ऐसा सिद्ध हो जाता है । इसी तरह से पर्याप्त अष्कायिक आदि जीवों की जो उत्कृष्ट स्थिति कही गई है उसमें से एक २ अन्तर्मुहूर्त्त कम कर देना चाहिये 'पुढविकाइएणं भंते! पुढविकाइयन्ति कालओ केवच्चिरं होइ ?' पृथिवीकायिक की कार्यस्थिति कितने काल की है ? उत्तर में प्रभु कहते हैं - 'गोयमा ! जहन्नेणं अंतोमुहुत्त उक्कोसेणं असंखेज्जं कालं પ્રસકાયિક જીવની જઘન્ય સ્થિતિ અને ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ એક અ ંતર્મુહૂર્તીની છે. પરંતુ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિનું જે અંતર્મુહૂત છે તે જઘન્ય સ્થિતિવાળા અંતર્મુહૂત કરતાં કંઇક માટું છે, તેમ સમજવું. તથા પર્યાપ્તક અવસ્થામાં આ બધાની જે ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ છે, તેમાંથી અપર્યાપ્તાવસ્થાનું એક અંતર્મુહૂત ઓછુ કરવું જોઈએ. આ રીતે આ ખધાની જે ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ છે. તે એક અંતર્મુહૂથી હીન છે તેમ સમજવું. જેમકે-પર્યાપ્તક પૃથ્વીકાયિકની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ૨૨ ખાવીસ હજાર વર્ષીની છે. તા એમાંથી એક અંતર્મુહૂત એછુ કરવુ જોઈએ તેમ કરવાથી એક અંતર્મુહૂત કમ ૨૨ ખાવીસ હજાર વર્ષાની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ પૃથ્વીકાયિકની છે. તેમ સિદ્ધ થઈ જાય છે. એજ પ્રમાણે પર્યાપ્તક અકાયિક વિગેરે જીવાની જે ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ કહેવામાં આવેલ છે. તેમાંથી એક એક अ ंतर्मुहूर्त ४भ ४२वु' लेये. 'पुढविकाइएणं भंते । पुढविकाइयन्ति कालओ केवच्चिरं होई' पृथ्वी अयिनी अयस्थिति डेटा अणनी उड्डी छे ? माप्रश्ननां उत्तरभां अलुश्री उडे छे है- 'गोयमा ! नहण्णेणं अंतोमुहुत्तं उकोसेणं असंखेज्जं
