________________
१३९८
___ जीवाभिगमसूत्र वसपिण्यः कालतः क्षेत्रतोऽनन्ता लोका असंख्येयपुदलपाव चावऽऽलिकायाअसंख्येयो भागः 'संसारापरित्ते दुविहे पन्नते-भणादीए अपज्जवसिए अणाईए वा सपज्जवसिए' संसारापरित्तो द्विविधः अनाद्यपर्यवसितः १ अनादिको वा सपर्यवसितः २ अत्र प्रथमो मोक्षं न कदापि गन्ता द्वितीयो भव्य विशेषः । 'नो परीत्तो नो अपरीतः कालतः कियच्चिरं भवति ? गौतम ! 'णो परित्ते णो अपरित्ते साईए अपज्जवसिए' सिद्ध एपः नो परीत्तः साधपर्यवसित एव ज्ञेयः प्रतिपाता:काल प्रमाण अनन्त काल तक रहता है जो कायापरीत्त एक अन्तः मुहूर्त के बाद प्रत्येक शरीर में जन्म ले लेता है उसकी अपेक्षा यह एक अन्तर्मुहूर्त का जघन्य कथन है-तथा उत्कृष्ट काल में अनन्त उत्सर्पिणियाँ और अनन्त अवसर्पिणियां समाप्त हो जाती है क्षेत्र की अपेक्षा अनन्तलोक समाप्त हो जाते हैं तथा असंख्यात पुद्गल परावर्त हो जाते हैं-इन पुद्गल परावर्ती की असंख्यातता आवलिका के असंख्यातवें भाग में जितने प्रदेश होते हैं उतनी होती है । 'संसारा परित्ते दुविहे पण्णत्ते' संसारापरीत्त दो प्रकार का कहा गया है-एक अणादीए अपज्जवसिए अणादीए वा सपज्जवसिप' अनादि अपयेवसित और दूसरा अनादि सपर्यवसित इन में जो अनादि अपर्यवसित संसारापरित्त है वह कभी भी सिद्धि को प्राप्त नहीं करेगा परन्तु जो दूसरे विकल्प का संसारी परीत्त है वह भव्य है और सिद्धि को प्राप्त करने वाला होता है 'नो परित्ते नो अपरित्ते साइए કાળ પર્યન્ત રહે છે. જે કાયાપરીત એક અંતર્મુહૂર્ત પછી પ્રત્યેક શરીરમાં જન્મ ગ્રહણ કરે છે. તેના કરતાં આ એક અંતર્મુહૂર્તનું જઘન્યથી કથન કરેલ છે. તથા ઉત્કૃષ્ટ કાળમાં અનંત ઉત્સપિણી અને અનંત અવસર્પિણ સમાસ થઈ જાય છે. ક્ષેત્રની અપેક્ષાથી અનંત લેક સમાપ્ત થઈ જાય છે. તથા અસંખ્યાત પુદ્ગલપરાવર્ત થઈ જાય છે. આ પુદગલ પરાવર્તની અસંખ્યા તતા આવલિકાના અસંખ્યાતમા ભાગમાં જેટલા પ્રદેશ હોય છે. એટલી હેય छ. 'संसारापरित्ते दुविहे पण्णत्ते' ससा२ अपरित में प्रा२ना अपामा माता छ. तेभा मे 'अणादीए अपज्जवसिए अणादीए सपज्जवसिए' मा अपर्यવસિત અને અનાદિ સંપર્યવસિત આ બે માં જે અનાદિ અપર્યવસિત સંસારાપરિત છે તે કોઈ પણ કાળે સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરી શકતા નથી. પરંતુ જે બીજા વિકલ્પવાળા સંસારી પરિત છે, તે ભવ્ય છે, અને સિદ્ધિને પ્રાપ્ત કરવાવાળા हाय छे. 'नो परित्ते नो अपरित्त साइए अपज्जवसिए' भगवन् । २ ना परीत
