________________
प्रमेय द्योतिका टीका प्र. १० सू. १४७ जीवानां चातुर्विध्यनिरूपणम्
ફેક
म्भात् । 'अप्पावहु०' अल्पवद्दुत्वम् हे भदन्त ! स्त्रीवेदकादीनां कतरेकतरेभ्योऽल्पा बहुकास्तुल्याविशेपाधिका वा ? गौतम ! 'सन्वत्थोवा पुरिसवेयगा' सर्वस्तोकाः पुरुषवेदकाः, गतित्रयेऽप्येपामल्पत्वात् । ' इत्थवेयगा संखेज्जगुणा' स्त्रीवेदकाः संख्येयगुणाः, तिर्यग्गतौ त्रिगुणत्वात् - (मनुष्यगतौ सप्तविंशतिगुणस्वात्) देवगत्यां द्वात्रिंशद्गुणत्वात् । 'अवेयगा अनंतगुणा' अनन्तगुणा अवेदकाः, सिद्धानामनन्तत्वात् । 'नपुंसगवेयगा अनंतगुणा' एभ्योऽनन्ता नपुंसकवेदकाः, वनस्पतीनां सिद्धेभ्योऽप्यनन्तगुणत्वात् । ' अहवा चउम्विहा सच्चजीवा जीव का समारोहण श्रेणि पर हो जाता है । अतः इतने काल के बाद वह पुनः अवेदक बन जाता है ।
इनके अल्पबहुत्व का विचार - हे भदन्त ! इन जीवों में कौन जीव किनकी अपेक्षा अल्प है ? कौन किनकी अपेक्षा बहुत हैं ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं - 'सव्वत्थोवा पुरिसवेदगा इस्थिवेदगा संखेज्जगुणा अवेदगा अनंतगुणा नपुंसगवेयगा अनंतगुणा' हे गौतम ! सबसे कम पुरुषवेद वाले हैं क्योंकि गतित्रय में ये अल्प है । इनकी अपेक्षा स्त्री वेदवाले संख्यातगुणे अधिक हैं । क्योंकि तिर्यग्गति मैं स्त्रीवेद बाले पुरुषवेद वालों की अपेक्षा तिगुणें होते हैं । और मनुष्य गति में २७ गुणें होते हैं । तथा देवगति में ३२ गुणें होते हैं । इनकी अपेक्षा आवेदक जीव अनन्तगुणें हैं क्योंकि सिद्ध जीव अनन्तगुणें कहे गये हैं । नपुंसक वेदवाले इनकी अपेक्षा अनन्तगुणें है । શ્રેણીવાળા જીવતુ' સમારેાહુણ શ્રેણી પર થઈ જાય છે. તેથી એટલાકાળ પછી તે ફરીથી અવેઢક ખની જાય છે.
અપમહત્વના વિચાર
હે ભગવન્ ! આ જીવામાં કયા જીવા કયા જીવેાના કરતાં અલ્પ છે ? યા જીવા ક્યા જીવાના કરતાં વધારે છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી अछे ! - 'सव्त्रत्थोवा पुरिसवेयगा इत्थिवेयगा संखेज्जगुणा अवेयगा अणंतगुणा नपुंसगवेयगा अणतगुणा' हे गौतम! सौथी मोछा पु३षवेह वाजा छे, भ કે-ત્રણ ગતિમાં તેએ અપ જ છે. તેના કરતાં સ્ત્રીવેદ વાળા સંખ્યાતગણુા વધારે છે. કેમ કે તિયચ ગતિમાં વેદ વાળા પુરૂષવેદ વાળાઓના કરતાં ત્રણ ગણા હેાય છે. અને મનુષ્યગતિમાં ૨૭ સત્યાવીશગણા હેાય છે. તથા દેવ ગતિમાં ૩૨ ખત્રીસ ગણા હૈાય છે. તેના કરતાં અવેક જીવ અન તગણા હાય છે. કેમ કે-સિદ્ધ જીવ અનંતગણુા કહેવામાં આવેલ છે. તેના કરતાં નપુ'સક વેદવાળા અનંતગણુા છે. કેમ કે-વનસ્પતિકાયિક જીવ નપુંસક હોય
