________________
प्रमैयद्योतिका टीका प्र.१० सू.१४२ प्रकारान्तरेण सर्वजीवानां वैविध्यम् । १३४७ हैविध्यम्-'एवं सकसाई चेव अकसाई चेव' एवं सकषायिकाश्चैवाऽकषायिकाश्चैव 'जहा सवेयगे तहेव भाणियव्वे' यथा सवेदकस्तथैव भणितव्यः तथाहि-अथवा द्विविधाः सर्वजीवाः तत्र ये कषायैः क्रोधादिभिः सह विद्यन्ते ते सकपायास्त एव सकषायिकाः, कषायाः क्रोधादयो न विद्यन्ते येषां तेऽकषायिका संसारिणोऽसंसारिणश्चेत्यर्थः । त्रिविध सकषायिकस्याऽपि संचिट्ठणा कायस्थितिः। अन्तरश्च यथा सवेदकस्य, द्विविधाऽकपायिकस्याऽपि कायस्थितिरन्तरं च यथाऽवेदकस्य तच्चैवम्-'सकसाइएणं भंते ! सकसाइयत्ति कालओ केवच्चिरं होई ! गोयमा ! सकसाइए तिविहे पन्नत्ते, तं जहा-अणाइए वा अपज्जवसिए-अणासई चेव' इसी प्रकार से समस्त जीव सकषायी और अकषायी जीव के भेद से दो प्रकार के हैं-क्रोधादि कषायों से युक्त जीव सकषा. यिक जीव हैं और इनसे रहितजीव अकषायिक जीव हैं इनके विषय का स्पष्टीकरण सवेदक जीवों के स्पष्टीकरण के जैसा ही है। इनमें सकषायिक जीव संसारी जीव हैं और अकषायिक जीव असंसारीमुक्त जीव हैं ! इनकी कायस्थिति का काल एवं अन्तर काल इन सब का कथन सवेदक जीव के ही जैसा है जो इस प्रकार से कहा गया है-'सकाइएणं भंते ! सकसाइ त्ति कालओ केवच्चिरं होइ ?' जय गौतम ने प्रभु से ऐसा पूछा-हे भदन्त ! सकषायिक जीव की कायस्थिति का काल कितना है? तो इसके उत्तर में प्रभु ने उनसे ऐसा कहा है-'गोयमा ! सकसाइए तिविहे पन्नत्ते' हे गौतम ! इनकी कायस्थिति के कालको हृद्यं गम करने के लिये पहिले इस बात को हृदयंगम करलो कि सकषायिक जीव तीन प्रकार का कहा गया है
हेसा छ. 'एव सकसाई चेच अकसाई चेव' मे प्रभारी सधा स४. ષાયી અને અકષાયીના ભેદથી બે પ્રકારના કહેલા છે. ક્રોધ વિગેરે કષાએથી યુક્ત જીવ સકષાયિક જીવ કહેવાય છે. અને તેનાથી રહિત જીવ અકષાયી જીવ કહેલા છે. તેમના સંબંધી સ્પષ્ટીકરણ સવેદક જીના સ્પષ્ટીકરણના જેવું જ છે. તેમાં સકષાયિક જીવ સંસારી જીવ છે. અને અકષાયિક જીવ અસંસારી–મુક્ત જીવ છે. તેમની કાયસ્થિતિને કાળ અને અંતર કાળ એ બધાનું કથન સવેદક જીવના કથન પ્રમાણે જ છે. જે આ પ્રમાણે કહેવામાં मावस छे. 'सकसाइए णं भंते ! सकसाइयत्ति कालओ केवच्चिरं होई' गौतम સ્વામીએ જ્યારે પ્રભુશ્રીને એવું પૂછયું હે ભગવન્ ! સકષાયિક જીવની કાય સ્થિતિને કાળ કેટલે કહેવામાં આવેલ છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રીએ तयाने सयु ४ह्यु -'गोयमा ! सकसाइए तिविहे पन्नत्ते' हे गौतम | तमानी કાયસ્થિતિના કાળને હૃદયગમ કરવા માટે પહેલાં એ વાત ધ્યાનમાં રાખો કે -
