________________
प्रमैयद्योतिका टीका प्र.१० सू.१४३ प्रकारान्तरेण सर्वजीवानां वैविध्यम् १३८१ स जघन्येनान्तर्मुहूर्तम् भाषणादुपरम्याऽन्तर्मुहूर्तेन कस्यापि भूयोऽपि भापणप्रवृत्तेः प्रथिव्यादि भावस्य वा जघन्यत एतावन्मात्रकालत्वात् । उत्कर्षतो वनस्पतिकालः, स.च अनन्ता उत्सपिण्यवसपिण्यः कालतः क्षेत्रतोऽनन्ता लोका असंख्येयाः पुदलपरावर्ताः ते च आवलिकाया असंख्येयो भागः । 'भासगस्ल णं भंते ! केवइयं कालं अंतरं होइ ?, जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं-उक्कोसेणं अणंतं कालं वणरसइकालो' भाषकस्य खलु भदन्त ! कियत्कालमन्तरम् ? गौतम ! जयन्येनान्तर्मुहूर्तम् अर्थात् कम से कम एक अन्तर्मुहूर्त तक वह भाषक से विरत रह सकता है बाद में तो वह किसी न किसी के सम्बन्ध में सभाषण में प्रवृत्त हो ही जावेगा।
'उक्कोलेणं अणंत कालं अणंता उस्सप्पिणीओ स० वणस्लइकालो सथा अभाषक का अभाषक रूप से रहने का उत्कृष्ट काल वनस्पति काल प्रमाण है अर्थात् इतने काल तक वह अधिक से अधिक रूप में अभाषक अवस्था में बना रह सकता है इस वनस्पतिकाल में अनन्त उत्सर्पिणियां और अनन्त अवसर्पिणियां समाप्त हो जाती है तथा काल की अपेक्षा अनन्तलोक समाप्त हो जाते हैं असंख्यात पुदगल परावर्त हो जाते हैं । ये पुद्गल परावर्त यहां आवलिका के असंख्यातवें भाग प्रमाण होते हैं । वनस्पतियों में इतने काल तक अंभाषकता रहती है। ___ अन्तर कथन-'भासगस्सणं भंते ! केवइयं कालं अंतरं हो । भदन्त ! भाषक का अन्तर-कितने काल का होता है ? उत्तर में प्रभु ષક પણાથી રહી શકે છે. અર્થાત્ ઓછામાં ઓછા એક અંતર્મહત પર્યક્ત તે ભાષણથી રહિત રહી શકે છે. અને તે પછી તે કઈ ને કઈ વિષયના भाषामा प्रवृत्त थ शे. 'उक्कोसेणं अणंत कालं अणंता उस्सप्पिणी ओस प्पिणो वणस्सइकालो' तथा ममापन मलाष पाथी रहेपानी ट વનસ્પતિ કાળ પ્રમાણ છે અર્થાત આટલા કાળ પર્યન્ત તે વધારેમાં વધારે રીતે અભાષક અવસ્થામાં બનીને રહી શકે છે. આ વનસ્પતિ કાળમાં અનંત ઉત્સપિણિ અને અનંત અવસર્પિણિ સમાપ્ત થઈ જાય છે. તથા કાળની અપેક્ષાથી અનંતલેક સમાપ્ત થઈ જાય છે. અસંખ્યાત પુગલ પરાવત થઈ જાય છે. આ પદુગલ પરાવર્ત અહીયાં આવલિકાના અસંખ્યાતમાં ભાગ પ્રમાણુ હોય છે. વનસ્પતિમાં આટલા કાળ પર્યન્ત અભાષકપણું રહે છે.
• मतदाथर्नु ४थनभासगस्स णं भंते ! केवइयं कालं अंतर होई' भगवन् । सानु मतर કેટલા કાળનું હોય છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી કહે છે કે, હે ગૌતમ !
