________________
यद्योतिका टीका प्र.३ उ.३ सू.१२५ सर्व रणभूतादीना उत्पन्नपूवाादकम् १९९५ .. टीका-सोहम्मीसाणेसु णं भंते ! कप्पेसु सव्वपाणा सव्वभूया जाव सत्ता पुढवीकाइयत्ताए जाव वणस्सइकाइयत्ताए देवित्ताए आसणसयण जाव भंडोवगरणत्ताए उववण्णपुव्वा ?' सौधर्मेशानकल्पयोः खलु भदन्त ! सर्वे प्राणाः सर्वेभूताः यावत् सत्वा:
'प्राणा द्वित्रिचतुः प्रोक्ताः भूताश्च तरवः स्मृताः।
जीवाः पञ्चेन्द्रियाज्ञेयाः शेषाः सवा उदीरिताः ॥१॥ 'इमे प्राणादयः पृथिव्यवनस्पतिकायतया-देवतया वा आसनतया शयनतया तत्राऽऽसन-सिंहासनादिकम् शयन पल्यङ्क स्तम्भतया भाण्डोपकरणतया तत्रभाण्डमात्रोपकरणं हाराऽर्धहारकुण्डलादि तत्तया उत्पन्नपूर्वाः किम् ? भगवानाह'गोयमा ! असई अदुवा अणंत-खुत्तो' हे गौतम ! असकृत्-अनेकधा तत्र तत्र 'कल्पेषु इमे उत्पन्नपूर्वाः, अथवाऽन्तकृत्वः-अनन्तान् वारान् सांव्यवहारिकराश्यन्तर्गतानां सर्वस्थानेषु प्रायोऽनन्तशः संप्राप्ति सम्भवात् इति । 'सेसेसु कप्पेसु
सोहम्मीसाणेसु णं भंते । कप्पेसु सव्वपाणा सव्वभूया जाव-इ०। टीकार्थ-अब गौतम ने प्रभु से ऐसा पूछा है-हे भदन्त ! सौधर्म और ईशान कल्पों में क्या समस्त प्राण, समस्त भूत, यावत् समस्त सत्त्व क्या पृथिवीकायिक रूप से यावत् वनस्पतिकायिक रूप से देवरूप से, देवीरूप से, अशन, शयन, यावत् भाण्डोपकरण रूप से उत्पन्न हो चुके हैं ? दो इन्द्रिय तेइन्द्रिय और चौइन्द्रिय इन्हें प्राण शब्द से कहा गया है वृक्षों को भूत शब्द से कहा गया है पञ्चेन्द्रियों को जीव शब्द से कहा गया है और इनसे अतिरिक्त बाकी के जीवों को सत्त्व शब्द से कहो गया है इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-'हंता, गोयमा ! असई अदुवा अणंतखुत्तो सेसेसु कप्पेसु एवं चेव' हां गौतम ! सौधर्म और ईशान कल्पों में समस्त प्राण समस्त भूत,
'सोहम्मीसाणेसु णं भंते ! कप्पेसु सव्वपाणा सव्वभूया जाव त्यात
ટીકાર્થ-હવે ગૌતમસ્વામી પ્રભુશ્રીને એવું પૂછે છે કે-હે ભગવન! સૌધર્મ અને ઈશાન કલ્પમાં સઘળા પ્રાણ, સઘળા ભૂતે યાવત સઘળા સત્વે 'પૃથ્વીકાયિક પણથી યાવત્ વનસ્પતિકાયિકપણાથી. દેવ પણાથી દેવી પણાથી, અશન, શયન, યાવત્ ભાંડેપકરણ રૂપે ઉત્પન્ન થઈ ચૂકેલ છે? બે ઈન્દ્રિય તે ઈન્દ્રિય અને ચાર ઈદ્રિયવાળા જીને પ્રાણ શબ્દથી કહેલ છે. વૃક્ષને ભૂત શબ્દથી કહેલ છે. પંચેન્દ્રિયોને જીવ શબ્દથી કહેવામાં આવેલ છે. અને તેના શિવાય બાકીના જીને સત્વ શબ્દથી કહેવામાં આવેલ છે. આ પ્રશ્નના उत्तरभां प्रभुश्री गौतभस्वामी ४ छ । 'हंता गोयमा ! असई अदुवा अणंतखुत्तो सेसेसु कप्पेसु एवं चेव' गौतम ! सीधम मन शान पोमा सघणा
