________________
प्रमैययोतिका टीका प्र.३ उ.स.११२ ज्योतिष्कबार-गतिनिरूपणम् ९५५ कतर पुनः सर्वेभ्य उपरितनं चारं चरति ? कतरञ्च नक्षत्र सर्वतोऽधस्तनं चार चरति ? भगवानाह-'गोयमा ! जंबुद्दीवे णं दीवे अभीइ नक्खत्ते सम्बन्भितरिल्लं चारं चरइ, मूले नक्खत्ते सव्ववाहिरिल्लं चारं चरइ, सातीनक्खत्ते सव्वोवरिल्लं चारं चरई' हे गौतम ! जम्बुद्वीपे खल द्वीपेऽभिजिद् नक्षत्र सर्वाऽभ्यन्तरम्० मूलनक्षत्र सर्ववाह्यम्०, स्वातीनक्षत्र सर्वोपरितनम् ०, भरणीनक्षत्र सर्वाधस्तनं चारं चरति इति ॥सू० ११२॥ सव्वं उवरिल्लं चारं चरति' कौनसा नक्षत्र सव नक्षत्रों के ऊपर मंडलगति से परिभ्रमण करता है ? 'कयरे नक्खत्ते सव्व हिडिल्लं चार चरति तथा कौनसा नक्षत्र सब नक्षत्रों के नीचे मंडलगति से परिभ्रमण करता है इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-'गोयमा ! जंबूद्दीवेणं दीवे अभीइ नक्खत्ते सव्वभितरिल्लं चार चरति, सूले नक्खत्ते सव्व बाहिरिल्लं चारं चरइ, साती णक्खत्ते सम्वोधरिल्लं चारं चरति, भरणीणक्खत्ते सव्वहेहिल्लं चार चरई' हे गौतम ! जम्बूद्वीप नामके इस द्वीप में अभिजित् नामका नक्षत्र सब नक्षत्रों के भीतर रहकर मंडलगति से परिभ्रमण करता है मूल नक्षत्र सब नक्षत्रों से बाहर होकर मंडलगति से परिभ्रमण करता है स्वास्ति नक्षत्र सब नक्षत्रों से ऊपर, मंडलगति से परिभ्रमण करता है और भरणी नक्षत्र सब से नीचे मंडलगति से परिभ्रमण करता है। उक्तंच। सभितराऽभीई, मूलो पुण सव्व बाहिरो होई।
· सव्वोवरिं तु साई भरणी पुण सव्व हेडिलिया ॥ सू० ११२॥ 'भगतिथी परिखमा ४२ छ ? 'कयरे नक्खत्ते सबहिडिल्लं चार चरत' " કર્યું નક્ષત્ર બધાજ નક્ષત્રની નીચે મંડલગતિથી પરિભ્રમણ કરે છે? આ प्रश्न उत्तरमा प्रभुश्री हे छ -'गोयमा! जंबुद्दीवेणं दीवे अभीइ नक्खत्ते सव्वन्भंतरिल्लं चार चरति मूले नक्खत्ते सब्ब बाहिरिल्लं चार चरइ साती ण क्खत्ते सव्वोबरिल्लं चार चरति भरणी णक्खत्ते सव्वहेदिल्लं चार चरइ' 3 ગૌતમ! જંબૂઢીપ નામના આ દ્વીપમાં અભિજીત નામનું નક્ષત્ર બધાજ નક્ષત્રની અંદર રહીને મંડલગતિથી પરિભ્રમણ કરે છે. મૂલ નક્ષત્ર બધા જ ક્ષિત્રિાની બહાર રહીને મંડલગતિથી પરિભ્રમણ કરે છે. સ્વાતિ નક્ષત્ર બધાજ નક્ષત્રેની ઉપર મંડલગતિથી પરિભ્રમણ કરે છે. અને ભરણી નક્ષત્ર બધાજ નક્ષત્રની નીચે મંડલ ગતિથી પરિભ્રમણ કરે છે. કહ્યું પણ છે કે
सभिंतराऽभीई, मूलो पुण सव्व बाहिरो होई ।। - सव्वोवरिं तु साई भरणी पुण सव्व हेद्विलिया ॥ १. ११२ ॥