________________
प्रमेययोतिका टीका प्र.३ उ.सु.९५ धातकीखण्डनिरूपणम् द्वीपे तत्र तत्र देशे तस्मिन् २ च प्रदेशे धातक्याः वृक्षा वहवः धातकीर्वर्णाः बहूनि धातक्या एव वनानि (धातकी वृक्ष जातिकानि) मिश्रिताश्च वनपण्डा: सन्ति, ये च नित्यमहरहः कुसुमिताः यावत् सर्वातिशयेनोपशोभमानाः अनुपमेयाः सन्तस्तिष्ठन्ति । 'धायइ-महाधायइ रुक्खेसु-सुदंसणा पियदसणा दुवे देवा महडिया जाव पलिओवमठिईया परिवसंति' तत्र पूर्वार्धे उत्तरकुरुपु नीलगिरि समीपे धातकीवृक्षः, पश्चिमार्धे उत्तरकुरुपु नीलमहागिरि समीपे महाधातकी वृक्षश्च तिष्ठति, उभावपि जम्बूवृक्षः प्रमाणवन्तौ सर्वातिशायिविशेषणविशिष्टौ अत्र सुदर्शन-प्रियदर्शन नामानी द्वौ देवौ महद्धिको यावत्पल्योपमस्थितिको संडेणं दीवे तत्थ तत्थ देसे तहिं २ पएले धायहरुक्खा धायइवण्णा धायइसंडा णिच्चं कुसुमिया जाव उवसोभे माणा चिठंति' हे गौतम ! धातकीखण्ड द्वीप में जगह २ स्थान २ पर धातकी के वृक्ष-आवले के वृक्ष, धातकी के वन, और धातकी के वनड सदा कुसुमित रहते हैं यावत् सव- से अधिक सुन्दर लगते हैं उपमातीत प्रतीत होते हैं अतः इस कारण-इस द्वीप का नाम धातकीखण्ड दीप हुआ है तथा धायइ महाधायइ रुक्खेसु, सुदंसणा पियदसणा दुवे देवा महडिया जाव पलिओवमहिईया परिवसति' धातकीखण्ड के पूर्वार्ध में उत्तरकुरु क्षेत्र में नीलगिरि के पास धातकी वृक्ष है एवं धातकीखण्ड के पश्चिमाछ में उत्तरकुरु में नील महागिरि के पास महाधातकी वृक्ष है इन दोनों का प्रमाण जम्बू वृक्ष के बराबर है ये दोनों ही वृक्ष सर्वाधिक सुन्दर हैं इन पर क्रमशः सुदर्शन और प्रियदर्शन नाम के दो महर्द्धिक आदि विशेषणों से भरे हुए देव रहते हैं। इन तहिं पएसे धायइरुक्खा धायइवण्णा धायइसडा णिच्चं कुसुमिया जाव उवसोभे माणा चिटुंति' गौतम ! घाती' दीपमा स्थणे स्थणे घातमी से नामना વૃક્ષે અર્થાત્ આંબળાનાવૃ, ધાતકીના વને અને ધાતકીના વનપંડે સદા કુસુમિત રહે છે. ચાવત સૌથી વધારે સુંદર લાગે છે. અર્થાત્ તે ત્રણે ઉપમાને
બનેલ છે. એ કારણથી આ દ્વિીપનું નામ ધાતકીખંડ કપ એ પ્રમાણે थयेछ. तथा 'धाइय महाधायइ रुक्खेसु सुदसणा, पियदसणा दुवे देवा महड्ढिया जाव पलिओवमट्टिइया परिवसंति' धात'3ना पूर्वाभां ઉત્તર કુરૂક્ષેત્રમાં નીલગિરીની પાસે ધાતકી નામનું વૃક્ષ છે. તથા ધાતકીખંડના પશ્ચિમાઈમાં ઉત્તરકુરૂ ક્ષેત્રમાં નીલમહાગિરિની પાસે મહાધાતકી વૃક્ષ છે. આ બન્નેનું પ્રમાણ જંબૂ વૃક્ષની બરાબર છે. એ બેઉ વૃક્ષે સૌથી વધારે સુંદર છે. તેની ઉપર ક્રમશઃ સુદર્શન અને પ્રિયદર્શન એ નામના મહદિક વિગેરે
