________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.३ उ.३ सू. ९८ मनुष्यझेत्रनिरूपणम्
७३५ अउणपण्णे' हे गौतम ! पंच चत्वारिंशद् योजनशतसहस्राणि ४५०००० आयामविष्कम्भाभ्याम् एका योजनकोटिः यावद् आभ्यन्तरपुष्करार्धपरिरयस्तावत्स भणितव्यः तथा च एका योजनकोटी द्वाचत्वारिंशच्छत सहस्राणि त्रिंशतसहस्राणि द्वे योजनशते एकोनपञ्चाशे किञ्चिद्विशेषाधिके परिक्षेपेण प्रज्ञप्तम् । तत्प्रमाणपरिमितं मानुपक्षेत्रम् । मानुष्यक्षेत्रनामकरणे हेतुं पृच्छति-'से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चइ माणुसखेत्ते २' तत्केन कारणेन भदन्त ! मानुपक्षेत्रं २ इत्येवमुच्यते इति प्रश्नः भगवानाह-'गोयमा ! माणुसखेत्ते गं तिविहा मणुस्सा परिवसंति' मनुष्यक्षेत्रे त्रिविधा लोका वसन्ति । ते के तत्राह-'तं जहा' कम्मभूमगा-अकम्मभूमगा अंतरदीवगा' कर्मभूमकाः कर्मभूमौ जाताः १ अकर्मकाः २ अन्ती काः अन्तरद्वीपे जाताः । अन्यच्च मनुष्याणां जन्ममरणश्चात्रैव क्षेत्रे न तद्वहिरिति निश्चितं, 'से तेणटेणं गोयमा ! एवं वुच्चइ माणुसखेत्ते २' तत्तेनार्थेनैव मुच्यते मानुपपण्णे' हे गौतम ! मनुष्यक्षेत्र की लम्बाई चौडाई ४५ लाख योजन की है और आभ्यन्तर पुष्कराई की जितनी परिधि है उतनी इसकी परिधि है । आभ्यन्तर पुष्करोध की परिधि १४२३०२४९ एक करोड बयालीस लाख तीस हजार दो सौ उनपचास योजन की है यही इस की परिधि का प्रमाण है 'से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चइ माणुसखेत्ते २' हे भदन्त ! इसका 'मानुषक्षेत्र' ऐसा नाम किस कारण से हुआ है ? "गोयमा ! माणुसखेत्ते णं तिविधा मणुस्सा परिवसंति' हे गौतम ! मनुष्य क्षेत्र में तीन प्रकार के मनुष्य रहते हैं-'तं जहा' जैसे 'कम्मभूमगा, अकम्मभूमगा, अंतरदीवगा' कर्मभूमक १ अकर्मभूमक २ और अन्तरद्वीपक 'से तेणटेणं एवं वुच्चइ माणुस खेत्ते २' इस कारण हे गौतम ! मानुषक्षेत्र का नाम 'मानुषक्षेत्र' ऐसा कहा पुक्खरद्ध' परिरओ से भाणियव्यो जाव अउणपन्ने' गौतम! मनुष्य क्षेनी લંબાઈ પહોળાઈ ૪૫ પિસ્તાલીસ લાખ જનની છે. અને આભ્યન્તર પુષ્કરાધની જેટલી પરિધિ છે એટલી જ તેની પરિધિ છે. આભ્યન્તર પુષ્કરાઈની પરિધિ ૧૪૨૩૦૨૪૯ એક કરોડ બેંતાલીસ લાખ ત્રીસ હજાર બસે એગણ पयास योननी छे. या प्रमाण मनुष्य क्षेत्रनी परिधिनु छ. 'से केणटेण भंते । एवं बुच्चइ माणुसखेत्ते माणुसखेत्ते' में भगवन् ! ॥ क्षेत्र नाम 'भानु५ क्षेत्र से प्रमाणे ॥ ४ारथी थयेटी छ ? 'गोयमा ! माणुसखेत्तेणं तिविधा मणुस्सा परिवसति' गौतम ! मनुष्यक्षेत्रमा न प्रारना मनुष्य। २ छे. 'तं जहा' २ मा प्रभारी छ. 'कम्मभूमगा अकम्मभूमगा अंतरदीवगा' भ. भूभ १ मम भूम४ २ भने मत२ द्वा५४ 3 'से तेणटेण एवं वुच्चइ