Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ / T sanmArga divAkara AcArya vimalasAgara jI mahArAja kI 10vIM puNya tithi ke upalakSa meM bhaTTAraka sakalakIrti viracita pArzvanAtha caritam anuvAdaka evaM sampAdaka paM0 pannAlAla jaina sAhityAcArya saujanya se zrI gaMgavAla jI jaina bandhu, mu0 - jayapura bhAratavarSIya anekAnta vidvat pariSad
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA DaoN0 kastUracandra kAsalIvAla saMskRta bhASA evaM sAhitya ke vikAsa meM jainAcAryoM evaM santoM kA mahatvapUrNa yogadAna rahA hai / yadyapi bhagavAna mahAvIra ne apanA divya sandeza ardhamAgadhI bhASA meM diyA thA aura unake parinirvANa ke pazcAt eka hajAra varSa se bhI adhika samaya deza meM prAkRta bhASA kA varcasva rahA aura usameM apAra sAhitya likhA gayA, lekina jaba ne deza ke muddhijIviyoM kI ruci saMskRta kI ora adhika dekhI tathA saMskRta bhASA kA vidvAn hI paMDitoM kI zreNI meM samajhA jAne lagA to unhoMne saMskRta bhASA ko apanAne meM apanA pUrNa samarthana diyA aura apanI lekhanI dvArA saMskRta meM sabhI viSayoM ke vikAsa para itanA adhika likhA ki abhI taka pUrNa rUpa se usakA itihAsa bhI nahIM likhA jA skaa| unhoMne kAvya likhe, purANa likhe, kathA evaM nATaka likhe| AdhyAtmika evaM siddhAMta granthoM kI racanA kii| darzana evaM nyAya para zIrSastha granthoM kI racanA karake saMskRta sAhitya ke itihAsa meM apanA mahatvapUrNa sthAna prApta kiyaa| yahI nahIM Ayurveda, jyotiSa, mantra zAstra, gaNita jaise viSayoM para bhI unhoMne aneka granthoM kI racanA kii| saMskRta bhASA meM grantha nirmANa kA unakA yaha krama gata Der3ha hajAra varSoM se usI abAdha gati se cala rahA hai| AcArya samantabhadra, AcArya siddhasena, AcArya pUjyapAda, AcArya raviSeNa, AcArya akalaMkadeva, AcArya jinasena, vidyAnanda evaM amRtacandra jaise mahAn AcAryoM para kise harSa nahIM hogA ? isI taraha AcArya guNabhadra, vAdIbhasiMha, mahAvIrAcArya, AcArya zubhacandra, hastimalla, jaise AcAryoM ne saMskRta bhASA meM apAra sAhitya likha kara saMskRta sAhitya ke yaza evaM gaurava ko dviguNita kiyA / 14 vIM zatAbdI meM hI deza meM bhaTTAraka saMsthA ne lokapriyatA prApta kI 1 ye bhaTTAraka svayaM hI AcArya, upAdhyAya evaM sarvasAdhu ke rUpa meM sarvatra samAdRta the / inhoMne apane 500 varSoM ke yuga meM na kevala jainadharma kI hI sarvatra prabhAvanA kI kintu apanI mahAn vidvattA se saMskRta sAhitya kI anokhI sevA kI aura deza ko apane tyAga evaM jJAna se eka navIna dizA pradAna kI / ina bhaTTArakoM meM sakalakIrti kA nAma vizeSata: ullekhanIya hai / ve aise hI santa ziromaNi haiM jinakI racanAyeM rAjasthAna ke zAstra bhaNDAroM kA gaurava bar3hA rahI haiM / isa pradeza kA aisA koI pranthAgAra nahIM jisameM unakI kama se kama tIna cAra kRtiyA~ saMgrahIta nahIM hoM / ve sAhitya gagana ke aise mahAn tapasvI santa haiM jinakI vidvattA para deza kA sampUrNa vidvat samAja garva kara sakatA hai / ve sAhitya gagana ke sUrya haiM aura apanI kAvya pratibhA se gata 700 varSoM se sabhI ko Alokita kara rakhA hai| unhoMne saMskRta evaM rAjasthAnI meM cAra nahIM, pacAsoM racanAyeM nibaddha kIM aura kAvya, purANa, carita, kathA, adhyAtma, subhASita Adi vividha viSayoM para adhikAra pUrvaka likhA / gujarAta, bAgar3a, mevAr3a evaM DhUMDhAr3a pradeza meM jinake pacAsoM ziSya praziSyoM ne unakI kRtiyoM kI pratilipiyAM karake yahA~ ke zAstra bhaNDAroM kI zobhA meM abhivRddhi kii| aura gata 500 varSoM se jinakI kRtiyoM kA svAdhyAya evaM paThana pAThana kA samAja meM sarvAdhika pracAra rahA hai| jinameM kitane hI purANa evaM caritra pranthoM kI hindI TIkAyeM ho cukI haiM tathA abhI taka bhI vahI krama cAlU hai| aise mahAkavi kA
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ pArzvanAthacarita saMskRta sAhitya ke itihAsa meM koI vizeSa ullekha nahIM milanA nisandeha vicAraNIya hai| "rAjasthAna ke jaina santa vyaktitva evaM kRtitva"' pustaka meM sarvaprathama lekhaka ne bhaTTAraka sakalakIrti para jaba vistRta prakAza DAlA to vidvAnoM kA isa ora dhyAna gayA aura sahayapura vizvavidyAlaya se DA0 bihArIlAla jaina ne maTTAraka sakalakIrti para eka zodha prabandha likha kara unake jIvana evaM kRtitva para gaharI khoja kI aura bahuta hI sundara rIti se unakA mUlyAMkana prastuta kiyaa| prasannatA kA viSaya hai ki udayapura vizvavidyAlaya ne zodha prabandha ko svIkRta karake zrI bihArIlAla jaina ko pI-eca0 DI0 kI upAdhi se sammAnita bhI kara diyA hai / DA0 jaina ne sakalakIrti kI Ayu evaM jIvana ke sambandha meM kucha navIna tathya upasthita kiye haiN| lekina sakalakIrti ke vizAla sAhitya ko dekhate huye abhI unakA aura bhI vistRta mUlyAMkana honA zeSa hai| abhI taka vidvAnoM ne sarve ke rUpa meM unake sAhitya kA nAmollekha kiyA hai tathA unakA sAmAnya paricaya pAThakoM ke samakSa upasthita kiyA hai| kintu unakI pratyeka kRti hI apUrva kRti hai jisameM sabhI prakAra kI jJAna sAmagrI upalabdha hotI hai| unhoMne kAvya likhe, purANa likhe evaM kathA sAhitya likhA aura jana sAdhAraNa meM unheM lokapriya bnaayaa| unhoMne saMskRta meM hI nahIM, rAjasthAnI bhASA meM bhI likhaa| isameM sakaranakIrti ke mahAn vyaktitva ko dekhA evaM parakhA jA sakatA hai| bhaTTAraka sakalakIrti jIvana paricaya bhaTTAraka sakalakIrti kA janma saMvat 1443 (san 1386 ) meM huA thaa| inake pitA kA nAma karamasiMha evaM mAtA kA nAma zobhA thaa| ye apAhilapura paTTaNa ke rahane vAle the| inakI jAti hUmaDa thii|' 'honahAra biravAna ke hota cIkane pAta' kahAvata ke anusAra garbhadhAraNa karane ke pazcAt inakI mAtA ne eka sundara svapna dekhA aura usakA phala pUchane para karamasiMha ne isa prakAra kahA 'taji vayaNa suNIsAra, kumara tumha hoisiie / nirmala gaMgAnIra, candana nandana tumha taNue / / 9 / / jalanidhi gahira gambhIra khIropama sohAmaNue / te jihi taraNa prakAza jaga udyotana jasa kiraNi / / 10 / / ' bAlaka kA nAma pUnasiMha athavA pUrNasiMha rakhA gayA / eka paTTAvali meM inakA nAma padartha bhI diyA huA hai / dvitIyA ke candramA ke samAna vaha bAlaka dina prati dina bar3hane lgaa| usakA varNa rAjahaMsa ke samAna zubhra thA tathA zarIra battIsa lakSaNoM se yukta thA / pA~ca varSa ke hone para pUrNasiMha ko par3hane baiThA diyA gayA / bAlaka kuzAgra buddhi kA thA isalie zIghra hI usane sabhI granthoM kA adhyayana kara liyA / vidyArthI avasthA meM bhI inakA arhad bhakti kI ora adhika dhyAna rahatA thA tathA ve kSamA, satya, zauca evaM brahmacarya Adi dharmoM ko jIvana meM utArane kA prayAsa karate rahate the / gArhasthya jIvana ke prati virakti 1- sAhitya zodha vibhAga zrI di0 jaina a. kSetra zrI mahAvIrajI dvArA prakAzita / 2-harathI suNIya suvANi pAlai anya Uari supara / coUda tritAla pramANi pUrai dina putra jaramIu / / nyAti mAhi muhutavata bar3a haraghi bkhaanniiye| karamasiMha vitapanna udayavaMta ima jANIe / / 3 / / zAbhita rasa aradhAMgi, bhUli sarIsya sundarIya / sIla syaMgArita agiM pekhu pratyakSa puraMdarIya / / 4 / / - sakalakIrti rAma
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 pArzvanAthacarita vyaktitva evaM pAMDitya bhaTTAraka sakalakIrti asAdhAraNa vyaktitva ke dhanI the| inhoMne jina jina paramparAoM kI nIMva rakhI, unakA bAda meM khUba vikAsa huaa| ve gambhIra adhyayana yukta santa the / prAkRta evaM saMskRta bhASAoM para inakA pUrNa adhikAra thaa| brahA jinadAsa evaM bha0 bhuvanakIrti jaise vidvAnoM kA inakA ziSya honA hI inake prabala pANDitya kA sUcaka hai| inakI vANI meM jAdU thA isalie jahA~ bhI inakA bihAra ho jAtA thA vahIM inake saikar3oM bhakta bana jAte the / svayaM to yogyatama vidvAna the hI, kintu inhoMne apane ziSyoM ko bhI apane hI samAna vidvAn bnaayaa| brahma jinadAsa ne apane granthoM meM bhaTTAraka sakalakIrti ko mahAkavi, nirgrantharAja zuddha caritradhArI evaM taponidhi Adi upAdhiyoM se sambodhita kiyA hai| bhaTTAraka sakalabhUSaNa ne apane upadeza ratnamAlA kI prazasti meM kahA hai ki sakalakIrti jana jana kA citta svataH hI apanI ora AkRSTa kara lete the| ye puNyamUrti svarUpa the tathA aneka purANa granthoM ke racayitA the / isI taraha bhaTTAraka zubhacandra ne sakalakIrti ko purANa evaM kAvyoM kA prasiddha netA kahA hai| inake atirikta inake bAda hone vAle prAyaH sabhI bhaTTArakoM ne vyaktitva evaM vidvattA kI bhArI prazaMsA kI hai| ye mahAka tuma apane Apako sambodhita karate the / dhanyakumAra caritra grantha kI puSpikA meM inhoMne apane Apako muni sakalakIrti nAma se paricaya diyA hai / ye svayaM bhI nagna avasthA meM rahate the aura isaliye ye nirgranthakAra athavA nirmantharAja ke nAma se bhI apane ziSyoM dvArA sambodhita kiye gaye haiN| inhoMne bAgar3a pradeza meM jahA~ bhaTTArakoM kA koI prabhAva nahIM thA / saMvat 1492 meM galiyAkoTa meM eka bhaTTAraka gAdI kI sthApanA kI aura apane Apako sarasvatI gaccha evaM balAtkAragaNa kI paramparA kA bhaTTAraka ghoSita kiyaa| ye utkRSTa svAmI the tathA apane jIvana meM inhoMne kitane hI vratoM kA pAlana kiyA thaa| sakalakIrti ne janatA ko jo kucha caritra sambandhI upadeza diyA thA, pahile use apane jIvana meM utaaraa| 22 varSa ke eka choTe se samaya meM 35 se adhika granthoM kI racanA, vividha grAmoM evaM nagaroM meM bihAra, bhArata ke rAjasthAna, uttarapradeza, gujarAta, madhyapradeza Adi pradezoM ke tIrthoM kI pada yAtrA evaM vividha vratoM kA pAlana kevala sakalakIrti jaise mahA vidvAn evaM prabhAvazAlI vyaktitva vAle sAdhu se hI sampanna ho sakate the / isa prakAra ye zraddhA, jJAna evaM cAritra se vibhUSita utkRSTa evaM AkarSaka vyaktitva khAle sAdhu the / mRtyu eka paTTAvali ke anusAra bhaTTAraka sakalakIrti 56 varSa taka jIvita rahe / saMvat 1499 meM mahasAnA nagara meM unakA svargavAsa huaa| paM0 paramAnandajI zAstrI ne bhI prazasti saMgraha meM inakI mRtyu 1- tato bhavattasya jagatprasiddheH paTTe manojJe sakalAdikIrtiH / mahAkadhiH zuddhacaritradhArI nirmantharAjA jagati pratApI | - jambUsvAmI caritra / 2 - tatpaTTa paMkejavikAsa bhAsvAn babhUva nirdhanyavaraH pratApI / mahAkavitvAdikalA pravINa: taponidhiH zrI sakalAdikIrtiH / harivaMza purANa | 3- tatpaTTadhArI janacittahArI purANamukhyottama zAstrakArI | bhaTTAraka zrIsakalakIrtiH prasiddhanAmAjani puNyamUrtiH / / 216 / / .. upadezaratnamAlA - sakala bhUSaNa
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA saMvat 1499 meM mahasAnA (gujarAta) meM honA likhA hai| DA0 jyotiprasAda jaina evaM DA0 premasAgara bhI isI saMvat ko sahI mAnate haiN| lekina DA0 jyotiprasAda inakA pUrA jIvana 81 varSa svIkAra karate haiM jo aba lekhaka ko prApta vibhinna paTTAvaliyoM ke anusAra vaha sahI nahIM jAna par3atA / sakalakIrti rAsa meM unakI vistRta jIvana gAthA hai| usameM spaSTa rUpa se saMvat 1443 ko janma evaM saMvat meM svargavAsa hone ko svIkAra kiyA hai| tatkAlIna sAmAjika avasthA bhaTTAraka sakalakIrti ke samaya deza kI sAmAjika sthiti acchI nahIM thii| samAja meM sAmAjika evaM dhArmika cetanA kA abhAva thaa| zikSA kI bahuta kabhI thii| sAdhuoM kA abhAva thA / bhaTTArakoM ke nagna rahane kI prathA thI / svayaM bhaTTAraka sakalakIrti bhI nagna rahate the| logoM meM dhArmika zraddhA bahuta thI / tIrtha yAtrA bar3e - bar3e saMghoM meM hotI thii| unakA netRtva karane vAle sAdhu hote the| tIrtha yAtrAe~ bahuta lambI hotI thIM tathA vahA~ se sakuzala lauTane para bar3e-bar3e utsava evaM samAroha kiye jAte the / bhaTTArakoM ne paMcakalyANaka pratiSThAoM evaM anya dhArmika samAroha karane kI acchI prathA DAla dI thI / inake saMgha meM muni, AryikA Avaka Adi sabhI hote the| sAdhuoM meM jJAna prApti kI kAphI abhilASA hotI thI, tathA saMgha ke sabhI sAdhuoM ko par3hAyA jAtA thA / grantha racanA karane kA bhI khUba pracAra ho gayA thA / bhaTTAraka gaNa bhI khUba grantha racanA karate the / ve prAyaH apane grantha zrAvakoM ke Agraha se nibaddha karate rahate the / vrata upavAsa kI samApti para zrAvakoM dvArA ina granthoM kI pratiyA~ vibhinna grantha bhaMDAroM ko bheMTa svarUpa de dI jAtI thiiN| bhaTTArakoM ke sAtha hastalikhita granthoM ke baste ke baste hote the| samAja meM striyoM kI sthiti acchI nahIM thI aura na unake par3hane-likhane kA sAdhana thA / vratodyApana para unake Agraha se granthoM kI svAdhyAyArtha pratilipi karAI jAtI thI aura unheM sAdhu-santoM ko par3hane ko de diyA jAtA thaa| sAhitya sevA sAhitya sevA meM sakalakIrti kA jabaradasta yoga rhaa| kabhI kabhI to aisA mAlUma hone lagatA hai jaise unhoMne apane sAdhu jIvana ke pratyeka kSaNakA upayoga kiyA ho| saMskRta, prAkRta evaM rAjasthAnI bhASA para inakA pUrNa adhikAra thaa| ve sahaja rUpameM hI kAvya racanA karate the / isaliye unake mukha se jo bhI vAkya nikalatA thA vahI kAvya rUpa meM parivartita ho jAtA thA / sAhitya racanA kI paramparA sakalakIrti ne aisI DAlI ki rAjasthAna ke bAgar3a evaM gujarAta pradeza meM hone vAle aneka sAdhu santa ne sAhitya kI khUba sevA kI tathA svAdhyAya ke prati jana sAdhAraNa kI bhAvanA ko jAyata kiyaa| inhoMne apane antima 22 varSa ke jIvana meM 27 se adhika saMskRta racanAeM evaM 8 rAjasthAnI racanAe~ nibaddha kI thiiN| 9 rAjasthAna meM grantha bhaMDAroM ko jo abhI khoja huI hai unameM hameM abhI taka nimna racanAe~ upalabdha ho sakI haiN| saMskRta kI racanAe~ 1. mUlAcAra pradIpa, 2. praznottaropAsakAcAra, 3 AdipurANa, 4, uttarapurANa, 5 zAMtinAtha caritra, 6. varddhamAna caritra, 7. mallinAtha caritra, 8. yazodhara caritra, 9. dhanyakumAra caritra, 10. sukumAla caritra, 11. sudarzana caritra 12. sadbhASitAvali, 13. pArzvanAtha caritra, 14. vratakathA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 pArzvanAthacarita koSa, 15. nemijina caritra, 16, karmavipAka, 17. tatvArthasAra dIpaka, 18. siddhAntasAra dIpaka, 19, AgamamAra, 20. paramAtmarAja stotra, 21. sAracaturviMzatikA, 22. zrIpAla caritra, 23. jambUsvAmI caritra, 24. dvaadshaanuprekssaa| pUjA grantha : 25. aSTAhikA pUjA, 26. solahakAraNa pUjA, 27. gaNadharavalaya pUjA, rAjasthAno sAMtayoM 1. ArAdhanA pratibodhasAra, 2, nemIzvara gIta, 3. muktAvali gIta, 4. NamokAra phala gIta, 5. solahakAraNa rAma, 6. sArasikhAmaNi rAsa, 7. zAntinAtha phaagu| ukta kRtiyoM ke atirikta abhI aura bhI racanAe~ ho sakatI haiM jinakI abhI khoja honA bAkI haiN| bhaTTAraka sakalakIrti kI saMskRta bhASA ke samAna rAjasthAnI bhASA meM bhI koI bar3I racanA milanI cAhie, kyoMki inake pramukha ziSya bra0 jinadAsa ne inhIM kI preraNA evaM upadeza se rAjasthAnI bhASA meM 50 se bhI adhika racanAeM nibaddha kI haiN| ukta saMskRta kRtiyoM ke atirikta paMcaparameSThi pUjA, dvAdazAnuprekSA evaM sAracaturvizatikA Adi aura bhI kRtiyA~ haiM jo rAjasthAna ke zAstra bhaMDAroM meM upalabdha hotI haiN| ye sabhI kRtiyA~ jaina samAja meM lokapriya rahI haiM tathA unakA paThana-pAThana bhI khUba rahA hai| bhaTTAraka sakalakIrti kI ukta saMskRta racanAoM meM kavi kA pANDitya spaSTa rUpa se jhalakatA hai| unake kAvyoM meM usI taraha kI zailI, alaMkAra, rasa evaM chandoM kI pariyojanA upalabdha hotI hai jo anya bhAratIya saMskRta kAvyoM meM milatI hai / unake carita kAvyoM ke par3hane se acchA rasAsvAdana milatA hai / carita kAvyoM ke nAyaka vesaThazalAkA ke lokottara mahApuruSa haiM jo atizaya puNyavAna haiM, jinakA sampUrNa jIvana atyadhika pAvana hai / sabhI kAvya zAntarasa paryavasAnI hai| kAvya jJAna ke samAna bhaTTAraka sakalakIrti jaina siddhAnta ke mahAn vettA the| unakA mUlAcAra pradIpa, praznottara zrAvakAcAra, siddhAntasAra dIpaka evaM tattvArthasAra dIpaka tathA karmavipAka jaisI racanAe~ unake agAdha jJAna ke paricAyaka haiN| isameM jaina siddhAnta, AcAra-zAstra evaM tatvacarcA ke una gRha rahasyoM kA nicor3a hai jo eka mahAna vidvAn apanI racanAoM meM bhara sakatA hai / isI taraha sadbhASitAvali unake sarvAgajJAna kA pratIka hai-jisameM sakalakIrti ne jagata ke prANiyoM ko sundara zikSAeM bhI pradAna kI haiM, jisase ve apanA Atma-kalyANa karane kI ora agrasara ho ske| vAstava meM ve sabhI viSayoM ke pAragAmI vidvAn the| rAjasthAnI racanAe~ sakalakIrti ne hindI meM bahuta hI kama racanA nibaddha kI hai / isakA pramukha kAraNa sambhavataH inakA saMskRta bhASA kI ora atyadhika prema thA / isake atirikta jo bhI inakI hindI racanAeM milI haiM ve sabhI laghu racanAe~ haiM jo kevala bhASA adhyayana kI dRSTi se hI ullekhanIya kahI jA sakatI haiM / sakalakIrti kA adhikAMza jIvana rAjasthAna meM vyatIta huA thaa| inakI racanAoM meM rAjasthAnI bhASA kI spaSTa chApa dikhalAI detI hai / isa prakAra bhaTTAraka sakalakIrti ne saMskRta bhASA meM 30 granthoM kI racanA karake mA~ bhAratI kI
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA 11 apUrva sevA kI aura deza meM saMskRta ke paThana-pAThana kA jabaradasta pracAra kiyaa| pArzvanAtha carita ApakI prasiddha racanA hai / jisake svAdhyAya kA deza evaM samAja meM atyadhika pracAra hai / sakalakIrti ne apane pUrvAcAryoM ke anusAra purANa evaM kAvya donoM kI sammilita zailI meM bhagavAna pArzvanAtha ke jIvana para kAvya racanA kii| jainAcAryoM evaM santoM tathA vidvAnoM ke liye bhagavAna pArzvanAtha kA jIvana atyadhika lokapriya rahA hai| yahI kAraNa hai ki aneka AcAryoM evaM kaviyoM ne unake jIvana para kitane hI kAvya evaM purANa likhe, kathA kAvya likhe evaM anya kAvya rUpoM ke mAdhyama se jana sAdhAraNa meM pArzvanAtha ke prati apanI agAdha zraddhA evaM bhakti pradarzita kii| rAjasthAna ke grantha saMgrahAlayoM meM bhagavAna pArzvanAtha ke jIvana para jo kAvya, carita evaM purANa upalabdha hue haiM unakA vivaraNa nimna prakAra haisaMskRta bhASA apabhraMza bhASA: 1. pArvAbhyudaya jinasenAcArya 8. pAsaNAhacariu parakIrti 2. pArzvanAtha caritra vAdig2ajasari ( san 1025) 9. pAsacariu 3. pArzvanAtha caritra bha0 sakalakati 10. pAsamAhadhAsta para 4, pArzvanAtha kAThya paMjikA bha0 zubhacandra 11. pAsaNAhacariTha devacandra 5. pArzvanAthapurANa pArzvapaMDita 12. pAsaNAhacariu asavAlakavi 6. pArzvapurANa vAdicandra (vi0 saM0 1651) 13. pAsaNAhacariu muni padmanandi 7, pArzvapurANa candrakIrti 14. pAsapurANa tejapAla hindI bhASA pArzvapurANa bhUgharadAsa, racanA saM0 1789 pArzvanAtharAsa bra0 kapUracanda, racanA saM0 1656 pArzvanAtha cariu vizvabhUSaNa ukta pranthoM ke atirikta guNabhadrAcArya ke uttarapurANa, puSpadaMta ke mahApurANa, hemacanda ke triSaSTi - zalAkApuruSacarita Adi granthoM meM bhI bhagavAna pArzvanAtha ke jIvana para vistRta varNana milatA hai 1 bhadrAraka sakalakIrti ke parva saMskata meM jinasenAcArya kA pAzrvAbhyadaya tathA vAdirAja sari kA pArzvanAthacarita jaise kAvya nibaddha ho cuke the tathA AcArya guNabhadra kA uttarapurANa evaM hemacandra kA 'tripTiMzalAkApuruSacarita' jaise kAvya sAmane A cuke the| yahI nahIM, apabhraMza ke to puSpadanta, padamakIrti, zrIdhara jaise mahAkaviyoM ke kAvya evaM parANoM kA unhoMne adhyayana kara liyA hogaa| isa prakAra yaha kahanA satya pratIta hogA ki bhaTTAraka sakalakorti ke pUrva hI pArzvanAtha kA jIvana kAvya nirmANa ke lie atyadhika lokapriya bana gayA thaa| aura unake jIvana para kAvya nirmANa karanA vidvattA kI koTi meM ginA jAne lagA thA tathA kisI vidvAna ke liye mahAkavi kahalAne ke lie Avazyaka samajhA jAne lagA thaa| isalie bhaTTAraka sakalakIrti ne bhI bhagavAna pArzvanAtha ke jIvana para kAvya nirmANa karake unake caraNoM meM apanI bhakti ke puSpa samarpita kiye|
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ pArzvanAzvacarita bhaTTAraka sakalakIrti ne pArzvanAtha carita ko mahAkAvya ke samAna 23 sargoM meM pUrNa kiyA hai| ina soM meM bhagavAna pArzvanAtha ke jIvana para kAvyAtmaka zailI meM vistRta prakAza DAlA gayA hai| carita ke prathama 10 sargoM meM pUrvamavoM kA varNana, 11 veM se 98 ve taka pArzvanAtha ke garbha, janma, tapa aura jJAna kalyANaka kA varNana tathA 19 veM se 23 veM sarga taka unake upadezoM evaM nirvANa gamana kA varNana kiyA gayA hai| kavi ne anya ke prArambha meM sarvaprathama 24 tIrthaGkaroM kI vaMdanA kI hai| unake pazcAt gautamAdi gaNadharoM ko smaraNa karate hue-AcArya, upAdhyAya evaM sarvasAdhuoM ko unake guNoM kA varNana karate hue namaskAra kiyA hai / isake pazcAt AcArya kundakunda, akalaMkadeva, AcArya samantabhadra evaM jinasenAcArya ko namaskAra kiyA gayA hai| yaha saba maMgalAcaraNa prathama 39 chandoM meM pUrNa hotA hai| isake pazcAt kathA prArambha hotI hai| sArzvanAtha kI kathA vastu A0 guNabhadra ke uttarapurANa para AdhArita hai| bhaTTAraka sakalakIrti ne usameM koI parivartana nahIM kiyA / kintu phira bhI usake prastutIkaraNa meM unakI svayaM kI zailI ke darzana hote haiN| kisa ghaTanA kA vistRta varNana karanA aura kisa ghaTanA kA sAmAnya varNana karake Age bar3ha jAnA yaha unake liye atyadhika sarala thA / pArzvanAtha carita meM pArzvanAtha evaM kamaTha ke daza bhavoM kI kahAnI hai jisakA citra nimna prakAra haipitA kA nAma mAtA kA nAma pArzvanAtha kA nAma karmaTha kA nAma pAparva kI mRtyu kA kAraNa pahalA bhaya vizvabhUti anuntharoM marubhUmi kamaTha kamaTha dvArA zilA girAne se dUsarA bhava - .. vaghoSa hasti kukkaTa sarpa sarpa dvArA usa liye jAne ke kAraNa tIsarA bhava - sahastrAra kalpa dhUmaprabha naraka caturtha bhava vidyutpati vidyutmAlA agnivega ( svarga) ajagara ajagara ke nigalane se| paMcapa bhava - - acyuta svarga chaThavA~ naraka - ( vidyutprabhadeva ) SaSTha bhava bajravIrya vijayA vajranAbhi cakravarti bhIla kuraMga bhIla ke bANa se saptama bhava madhyama aveyaka saptama naraka aSTama bhava bajrabAhu prabhaMkarI Ananda maMDalezvara siMha siMha ke khA jAnese navama bhava Anata kalpa dazama bhava vizvamena brAhmI pArzvanAtha jyotirloka nirvANa meM nIca deva - - naraka
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ pArzvanAthacarita mukti mArga kA jo varNana kiyA hai usase yaha kAvya zAnta rasa pradhAna kAvya bana gayA hai| 19 veM sarga meM kisa kArya meM pravRtta hone se isa jIva ko kaunasA bhava milatA hai-isakA bhaTTAraka sakalakIrti ne jo varNana prastuta kiyA hai vaha una logoM ko satpatha para lagAne vAlA hai jo rAta-dina anAcAra meM phaMse rahate haiM tathA Atma hita kA kabhI vicAra nahIM krte| vAstava meM yaha sampUrNa kAvya vairAgya pradhAna hai| vairAgya utpatti ke pazcAt pArzvanAtha dvArA dvAdaza anuprekSAoM kA cintana bahuta hI sundara huA hai| bhaTTAraka sakalakIrti nirmantharAja the, ve parama mA santa the| unhoMne yuvAvasthA meM hI apAra sampatti vaibhava evaM strI kuTumba kA tyAga kiyA thA isaliye unhoMne ina bhAvanAoM ke mAdhyama se saMsAra kA, usameM rahane vAle saMsAriyoM kA, sukha sampati kI asthiratA kA, Ayu, bala, zarIra evaM kuTumbIjanoM kI kSaNikatA kA jisa gambhIra zailI meM pratipAdana huA hai vaha kavi kI sAdhutA evaM vidvattA donoM kA ghotaka hai| vAstava meM bhAvanAoM ke mAdhyama se usane apanA hRdaya kholakara rakha diyA hai| anityAnuprekSA ke varNana meM bhaTTAraka sakalakIrti ke nimna chanda ko dekhiye| AyuzcAkSacayaM balaM nijavapuH sarva kuTumba dhanaM, rAjyaM vAyukadarthitAmbulaharItulya jagaccacalam / jJAtvaitarhi zivaM jagatrayahitaM saukhyAmbudhiM zAzvataM dRk cidvRttayamairdutaM budhajanA muktyai bhajadhyaM sadA / / 14 / / 15 vA sarga inhIM bAraha bhAvanAoM ke varNana se pUrA hotA hai| isa sarga meM 137 patha haiN| ina bhAvanAoM kA varNana kisI prakRti varNana athavA anya kisI Rtu varNana se kama mahatvapUrNa nahIM hai / inameM hRdaya se nikale hue zabda haiN| jaina vidvAnoM ke kAvyoM ke atirikta aisA AdhyAtmika athavA Atma vikAsa kA sundara varNana anyatra kahIM nahIM miltaa| aura jise hama kevala jaina kaviyoM kI hI vizeSatA kara sakate haiM / prastuta kAvya zRMgAra varNana se dUra hai| paMca kalyANakoM kA varNana mahAkavi bhaTTAraka sakalakIrti ne pArzvanAtha tIrthakara ke pA~coM kalyANakoM kA vistRta varNana kiyA hai| sarvaprathama kavi dvArA mAtA ke 16 svapnoM kA atyadhika rocaka varNana prastuta kiyA gayA hai| tIrthakara ke pAMca kalyApAkoM kA jaina kAvyoM meM varNana eka Teknikala varNana hotA hai jo tIrthakara carita pradhAna adhikAMza kAvya, purANa evaM kathA paraka kRtiyoM meM milatA hai| bhaTTAraka sakalakIrti ne bhI apane isa kAvya meM pArzvanAtha ke pA~coM kalyANakoM kA vistRta varNana kiyA hai| prastuta kAvya ke 10 veM sarga meM pArzvanAtha ke garbha meM Ane ke pUrva devoM dvArA raloM kI vRSTi, mAtA ke dekhe huye 16 svapnoM kA pahile vistRta varNana aura phira unake phala kI savistAra vyAkhyA dI gayI hai| kAvya kA 10 vA sarga inhIM donoM varNanoM taka sImita rakhA gayA hai| pUrA varNana alaMkArika bhASA meM huA hai jisase sAmAnya pAThaka bhI kAvya kA rasAsvAdana kara sakate haiN| pArzvanAtha kI mAtA ne sarovara evaM samudra donoM dekhe / isakA eka varNana kAvya meM nimna prakAra kiyA gayA haitaratsarojakiJjaskapiJjarodakasaccayam / vidyArNavaM svasUnAvakSata divyaM sarovaram / / 102 / / kSubhyantayabdhimuvela sAdarzamaNisaMkulam / egjJAnavRttaralAnAM svasya pratrasya vAkaram / / 103 / / arthAt sairate huye kamaloM kI kezara se jisake jala kA samUha pIlA pIlA ho rahA hai tathA jo apane putra ke vidyArUpa sAgara ke samAna jAna par3atA thA aisA sundara sarovara dekhA / / 102 / /
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 prastAvanA jo taTa kA ullaMghana kara rahA hai, maNiyoM se vyApta hai aura apane putra ke darzana jJAna cAritrarUpI ratnoM kI khAna ke samAna pratIta ho rahA hai, aise laharAte hue samudra ko dekhA / / 103 / / 11 veM sarga meM 16 svapnoM kA phala, deviyoM dvArA pArzvanAtha kI mAtA kI sevA evaM pArzva ke janma kA varNana kiyA gayA hai| kAvya ke isa sarga meM mAtA kI sevA suzrUSA karate huye unase jo vibhinna prazna pUche gaye aura mAtA ne unakA jo sahaja kintu gambhIra uttara diyA vaha hamAre mahAkavi ke mahAn pAMDitya kA sUcaka haiN| deviyoM dvArA kiye gaye sabhI praznoM kA uttara dUsarA bhI diyA jA sakatA thA, kintu mAtA ke uttara dhArmika patha ko sabala karane vAle haiN| ratiH kvAtra vidheyA sadhAnAdhyayanakarmasu / dharme ratnatraye muktinAryA gurvAdisevane / / 86 / / kiM zlAghyaM tucchadravye'pi pAtradAnamanekazaH / niH pApAcaraNaM yacca tayorbAlye'tiduH karam / / 87 / / 12 veM sarga meM devoM dvArA janmAbhiSeka ke utsava kA varNana kiyA gayA hai| tathA 13 veM sarga meM bAlaka pArzva ko AbhUSaNa pahinA kara usake samakSa indra dvArA kiye gaye nRtya kA varNana hai / 18 veM sarga meM pArzvanAtha ke samavasaraNa racanA kA vistRta varNana hai| samavasaraNa kA artha tIrthaMkara kI dharmasabhA se hai jahA~ pArzva kA sarvopadeza hotA thaa| kaMntuko canA bhI pUrNata: Teknikala haiN| bhaTTAraka sakalakIrti ne samavasaraNa kI racanA kA bahuta hI sundara varNana kiyA hai jo unake gahana jJAna kA dyotaka hai| isa prakAra prastuta mahAkAvya meM pA~coM hI kalyANakoM kA jo varNana huA hai vaha AkarSaka evaM gambhIra hai evaM mahAkavi ke pAMDitya kA sUcaka hai / pArzvanAtha kA janma aura nirvANa pArzvanAtha bhagavAna mahAvIra ke samAna hI aitihAsika mahApuruSa haiN| sabhI itihAsakAroM ne eka mata se unako zramaNa paramparA ke tIrthaGkara ke rUpa meM svIkAra kiyA hai| unakA janma vArANasI meM huA / unake pitA vArANasI ke rAjA vizvasena evaM mAtA mahArAnI brAhmI thii| unakA janma bhagavAna mahAvIra ke janma se lagabhaga 350 varSa pUrva huA / tIsa varSa taka rAjakumAra kA jIvana vyatIta karane ke pazcAt unhoMne nirmantha dIkSA dhAraNa kara lii| kaThora tapazcaryA ke pazcAt unheM kaivalya ho gyaa| samIcIna mArga kA upadeza dete huye unhoMne kurU, kauzala, kAzI, suhama, puNDra, mAlava, aMga, baGga, kaliGga, paMcAla, magadha, vidarbha, bhadradeza tathA dazArNa Adi aneka dezoM meM vihAra kiyaa| unakA vizAla saMgha thA jisameM 16 hajAra tapasvI muni, 36 hajAra AryikAeM, eka lAkha zrAvaka evaM tIna lAkha zrAvikAe~ thiiN| apane vizAla saMgha ke sAtha pArzvanAtha sampedAcala ke zikhara para Aye aura eka mAha kA yoga nirodha kara pratimA yoga dhAraNa kara liyA aura anta meM zrAvaNa zuklA saptamI ke pUrvAhna kAla meM vizAkhA nakSatra tathA uttama zubha lagna meM unheM nirvANa prApta ho gyaa| isa samaya unakI sau varSa kI Ayu thI lekina prastuta mahAkAvya meM inakI Ayu kA koI ullekha nahIM kiyA / pArzvanAtha ke jIvana kI do ghaTanAoM kA ullekha prAyaH sabhI digambara AcAryoM ne samAna rUpa se kiyA hai| eka ghaTanA unake rAjakumAra kAla kI hai, jaba unhoMne eka paMcAgni tapasyA meM lIna sAdhu ko jJAnahIna kAyakleza sahane ko manA kiyA tathA apane apUrva jJAna se unake cAroM ora jalatI huI lakar3I ke andara sarpa aura sarpiNI kA jor3A hone kI bAta khii| lekina usa vRddha tapasvI ne bAlaka kI bAta kI paravAha kiye binA krodhAbhibhUta hokara usa lakar3I ko kATa DAlA jisameM nAga yugala thA / lakar3I 9- dekhiye 94 199
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ pArzvanAthacarita ke sAtha usa tapasvI ne unheM bhI kATa DAlA / pAzrvanAtha ne dayAI bhAva marate huye donoM nAga yugala ko NamokAra mantra sunAyA jisake prabhAva se vaha yugala jor3I dharaNendra aura padmAvatI hue / dUsarI ghaTanA unake dIkSA jIvana ke bAda kI hai| jaba saMvara deva ne tapa sAdhanA meM lIna una para ghora upasarga kiyA tathA unako tapasyA se DigAnA caahaa| usa samaya dharaNendra padmAvatI ne Akara upasarga sahate hue pArzvanAtha kI rakSA kii| ukta donoM hI ghaTanAoM kA pArzvanAtha carita meM acchI taraha varNana kiyA gayA hai| 10 anya dharmoM kI sthiti 1 vaise to pArzvanAtha carita meM jainadharma kI pramukhatA batalAyI gayI hai, usa samaya sabhI dezoM evaM nagaroM meM jainadharma kA pracAra thaa| nagaroM meM jina mandira the jahA~ zrAvaka evaM zrAvikAeM bar3e utsAha ke sAtha pUjA pAThaka ra AcArya evaM muniyoM kA nagaroM meM bihAra hotA rahatA thA tathA unake nagara praveza ke avasara para zAnadAra svAgata hotA thaa| svayaM kAzI deza ke mahArAjA jainadharmAnuyAyI the, isaliye bha0 pArzvanAtha ko kisI naye dharma kI sthApanA nahIM karanI par3I; kintu tIrthaMkara neminAtha dvArA pratipAdita dharma kA hI deza meM pracAra prasAra karate rahe tathA dharma meM jo zithilatA AyI use dUra kiyaa| lekina jainadharma ke atirikta bhI deza meM eka aura dharma thA jo vaidika dharma hI ho sakatA hai| kamaTha rAjA aravinda dvArA apamAnita evaM deza niSkAsita kiye jAne ke pazcAt bhUtAdri parvata para jisa rUpa meM tapa karane lagA thA vaha jainadharma ke anusAra nahIM thA / isI taraha pArzvanAtha kI apane nagara ke bAhara paMcAgni tapa karate hue tapasvI se bheMTa huI thii| ukta prasaMga ye batalAte haiM ki deza meM jainadharma ke atirikta vaidika dharma kA bhI khUba pracAra thA aura usa dharma ke sAdhuoM ko tapasyA Adi kI pUrI svatantratA thI / tatkAlIna sAmAjika sthiti pArzvanAtha caritra ke AdhAra para tatkAlIna sAmAjika sthiti ke sambandha meM jo jAnakArI milatI hai usake anusAra nAgarika vRddhAvasthA Ane ke pUrva hI gRhasthAvasthA tyAga diyA karate the / duSTajanoM ko rAjA gadhe para car3hA kara deza nikAlA diyA karatA thaa| mAnava hatyA sabase bar3A aparAdha mAnA jAtA thA / tapasvI jIvana vyatIta karane vAle kamaTha ko apane bhAI kI hatyA ke aparAdha meM tapasviyoM ne use apane Azrama se nikAla diyA thA / nagara meM sAdhuoM ke Ane para gRhastha jana unase apane pUrva bhavoM ke bAre meM prazna pUchate aura jagata kI kSaNabhaMguratA jAnane ke pazcAt ve svayaM bhI sAdhu jIvana grahaNa kara lete| jainadharma kA vyApaka pracAra thA tathA brAhmaNa varga ke atirikta sabhI varga jainadharma kA pAlana karate the / 1 bAlakoM ko par3hAne ke liye jaina adhyApakoM ke pAsa bhejA jAtA thA tathA use Agama, arthazAstra zastra vidyA, kalA aura viveka Adi kI zikSA dI jAtI thii| aSTAhnikAoM meM mandiroM meM vizeSa pUjA hotI thI / mahilAyeM jaba jina mandira jAtI thIM to ve vastra AbhUSaNoM se pUrNa alaMkRta hotI thIM / vivAha Adi zubha avasaroM para mandiroM meM vizeSa pUjana Adi kA Ayojana hote the / * dhArmika vAtAvaraNa kA samAja meM vizeSa jora thaa| sAdhu sevA kI ora janatA kA vizeSa lakSya rahatA thA / AcArya evaM muni apane pravacanoM se narakoM kI yAtanA tathA svarga sukha ke bAre meM varNana karake samAja ko zubha mArga kI ora calane kI preraNA dete rahate the / 1. caturtha sarga - 14 2. caturtha sarga 52-54 3. vahI 44-48 4. 10 vAM sarga 22
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / zrIpAzrvanAthAya namaH / / bhaTTAraka zrI sakalakIti viradhita zrI pArzvanAtha carita prathama sarga namaH zrI pArzvanApAya vizvavighnopanAzine / trijagatsvAmine mUrnA hyamantamahimAtmane / / 1 / / jitvA mahogasanyio jyotidevakRtAna bhuvi / svavIyaM kevalaM vyaktaM pake ghere' tamadatam / / 2 / / yanAmasmRtimAtreNa vighnAH kAryavinAzinaH / vilIyante'khilA nRNAM sumantreNa viSANi || parayo dunivArA hi tyaktvA beraM brajantyaho / bandhubhAvaM satAM nUnaM yannAmajapanena hi // 4 // kSudrA devA durAcArA: pIDayanti na jAtucit / jIvA: siMhAdayo yasya caraNAnvitacetasAma / / 5 / / asAdhyA duSkarA rogAH sarve yAnti kSaNAt kSayam / yannAmabheSajenApi tamAsimAnunA yathA // 6 // ___TIkAkAra dvArA maMgalAcaraNa pAva jinaminaM naumi jIyabArija-santateH / duHkhadAvAnalottapta-bhavya-dhArivasaMnibham // moha-mahAtama-dalana-dina, tapalakSmI bhrtaar| te pArasa paramesa mujha, hohu sumati dAtAra // 1 // vAmAnandana kalpataru jayo jagata hitakAra / munijana jAkI pAsakari jaaii,sibphlsaar'|2| samasta vighnoM ke samUha ko naSTa karane vAle, tInoM jagata ke svAmI tathA pranamta mahimAsvarUpa zrI pArzvanAtha bhagavAn ko maiM zira se namaskAra karatA hai / / 1 // upotikoSa ke dvArA kiye hue mahAn upasargoM ko jIta kara jinhoMne pRthivI para kevala apanA pranamta bala prakaTa kiyA thA una pAzcaryakAraka zrI pAzrva jinendra kI maiM stuti karatA hai // 2 // jinake nAma smaraNa mAtra se manuSyoM ke kArya ko naSTa karane vAle samasta vighna usa taraha naSTa ho jAte haiM jisa prakAra uttama mantra se viSa naSTa ho jAte haiM / / 3 // aho! prAzcarya hai ki jinakA nAma apane se dunivAra zatru darabhAva chor3akara nizcita hI satpuruSoM ke bandhupane ko prApta hote haiM // 4 // jinake caraNoM meM vitta lagAne vAle puruSoM ko durAcArI zuddha deva tathA siMhAdika jIva kabhI pIDita nahIM karate // 5 // jinake nAmarUpI prauSaSa mAtra se bhI 1. ca+IDe staumItyarthaH 2, 35 3. kavi bhUdharadAsa kRta /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zrI pArzvanAtha caritam * - ---..-.'-.-. -.-.- Ne p alKanoon. - - ........ ." yaddhapAnena praNazyantyatrAnantAH karmarAzaya: / yadyato'pavighnAdi-nAze ko vismayaH satAm / / 7 // ityAdimahimopetaM jagannAtha jagadgurum / zrIpArzva stomyahaM vande prArabdhavighnazAntaye / / 8 / / divyavAvikaraNarAdau rAgadveSa-tamaracayam / ucchiA saMprakAzyoccairmokSamArga satAM ca vaiH / / 6 / / kAruNyAtsvargamuktyAptyai yo'bhUdadbha to'zubhAn / taM jinezaM vRSAdhIzaM vRSadaM vRSabhaM stune / / 10 ||yugmm yo'jJAnatimiraM hatvA saddharmAmRtabindubhiH / cakre kuvalayAlAdaM candrAbhaM taM smarAmyaham / / 11 / / kAmazcakrI jinendrapaca yo'bhavanmuktinAyaka: / jagacchAmtikaraH zAntyai ta zAntIzaM namAmyaham / 12 / mohamallaM mRtaM dRSTvA'mA kha: kAmo bhayAturaH / yasmAnaSTo'tra bAlye'pi ne mimeM so'stu siddhye||13|| yena prakAzito dharmo vartate'dyApi du:Same / kAle dhA munIndrazca zrAvakaiH zarmasAgara: / / 14 / / prasAdhya tathA kaThina sAdhya samasta roga usa taraha kSaNabhara meM kSaya ko prApta ho jAte haiM jisa prakAra ki sUrya ke dvArA andhakAra naSTa ho jAtA hai // 6 / / jinake dhyAna se isa jagata meM yadi karmoM ke ananta samUha naSTa ho jAte haiM to isase dUsaroM ke vighnAdi ke naSTa hone meM satpuruSoM ko prAzcarya kI bAta hI kyA hai ? // 7 // ityAdi mahilAoM se sahita jagat ke svAmI tathA jagat ke guru zrI pArzvanAtha bhagavAn kI maiM prArabdha kArya ke vighnoM kA sAmana karane ke liye stuti aura vandanA karatA hU~ / / 8 / / jinhoMne divyadhyanirUpI kiraNoM ke dvArA sabase pahale rAga dveSa rUpa andhakAra ke samUha ko naSTa kara nizcaya se satpuruSoM ke liye utkRSTa mokSa mArga ko prakAzita kiyA thA / / / jo karuNAbhAva se svarga aura mokSa kI prApti ke lie addha ta sUrya svarUpa hue the una dharma ke adhIzvara dharmadAyaka vRSabha jinendra kI maiM stuti karatA hU~ // 10 // jinhoMne samIcIna dharmarUpI amRta ko binduoM se ajJAnarUpI andhakAra ko naSTa kara kuvalaya-mahI maNDala rUpI kuvalaya-nIla kamaloM ke harSa ko kiyA thA una candraprabha bhagavAna kA maiM smaraNa karatA hU~ // 11 / / jo kAmadeva, cakravartI aura tIrthakara para ke dhAraka hote hue mukti ke svAmI tathA jagat ke zAntikartA hue the una zAntinAtha bhagavAn ko maiM zAnti ke liye namaskAra karatA hai||12|| isa loka meM indriyoM ke sAtha moha rUpI malla ko marA humA dekha kAma, bhaya se pIDita hotA huA jinake pAsa se bAlya avasthA meM bhI naSTa ho gayA thA-bhAga gayA thA ve neminAtha bhagavAn siddhi ke liye hoM-unake pratApa se mujhe mukti kI prApti ho // 13 // munirAja aura zrAvakroM ke bheda se jo do prakAra kA hai tathA sukha kA sAgara hai aisA jinake dvArA prakAzita humA dharma prAja bhI isa paJcama kAla meM vidyamAna hai, jo svarga aura mokSa ke kartA haiM, jagat ke hitakArI 1. dharmadaM 2. bhUmaNDalarUpanIlakamalAnandaM 3. kAmadevaH, cakravartI tIrtha kararaca 4 saha 5. indriyaH 6. du.SamA saMjake paJcame kale 7. mukhasAgaraH /
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ * prathamaH sargaH * nAka '-nirvANa-kariM mahAvIraM jagaddhitam / vartamAna guNaH pUrNa naumi prArabdha siddhaye // 15 // zeSAn sarvAn jiptArAtIn dharma sAmrAjyanAyakAn / anantaguNavArAzIn jinAn stomi tavye / / 16 / / aSTakoNanimuktAna guNASTakadhipatA : losAyazikharAvAsAn dhyeyAn vizvamunIzvaraiH / 17 / kRtsnacintAtigAna' siddhAnanantasukhasAgarAn / smarAmi hRdaye nityaM niraupamyAn zivAptaye / / 18 / / prAcAraM paJcadhA muktyai ye caranti svayaM sadA ! AcArayanti ziSyANAM sarvAnugrahabuddhayaH / / 16 / / sUrayo vizvatattvajJA jinadharmaprabhAvakAH / teSAM pAdAmbujAn vande paJcAdhAravizuddhaye / / 20 / / paThantyekAdazAGgAni sarvapUrvayutAnyapi |ye mahAmatayaH siddhaca yatInAM pAThayanti ca / / 21 / / svAnyopakAriNo loke va pAdhyAyamunIzinaH / pAdAbjAna zirasA teSAM namaskurve cidAptaye / 22 / sAdhayanti triroga ye duSkaraM bhIrabhItidam / ye kAlatrayajaM muktyai sAdhavaH siddhisAdhakAH // 23 // haiM, mahAvIra haiM-mahAn viziSTa mokSa lakSmI ke dAtA haiM prathayA karmarUpI zatrunoM ko naSTa karane meM pradvitIya vIra haiM tathA guNoM se paripUrNa haiM aise barddhamAna svAmI kI prArabdha kArya kI siddhi ke liye stuti karatA hU~ // 14-15 / / jinhoMne karma rUpI zatruoM ko jIta liyA hai, jo dharma rUpI sAmrAjya ke nAyaka haiM, aura ananta guraNoM ke sAgara haiM aise zeSa samasta tIrthaMkaroM ko maiM unakI vRddhi ke liye unake samAna vRddhi ko prApta karane ke liye stuti karatA hU~ // 16 / / jo praSTa karma aura praudArika prAvi zarIroM se rahita haiM, anantajJAna prAvi pATha muraNoM se vibhUSita haiM, loka ke agrima zikhara para jinakA nivAsa hai, jo samasta munirAjoM ke dvArA dhyAna karane yogya haiM, samasta cintAmoM se rahita haiM, ananta sukha ke sAgara haiM tathA anupama haiM aise siddha parameSThiyoM kA maiM mokSa kI prApti ke liye nirantara hRdaya meM smaraNa karatA hU~ // 17-18 / / jo mukti kI prApti ke lie pAMca prakAra ke prAcAra kA svayaM sadA AcaraNa karate haiM tathA ziSyoM ko prAcaraNa karAte haiM, jinakI buddhi saba jIvoM ke upakAra meM lIna rahatI hai-jo saba kA bhalA cAhate haiM, jo samasta tattvoM ke jJAtA haiM tathA jinaparma ko prabhAvanA karane vAle haiM aise prAcArya parameSThI haiM, maiM pAMca prakAra ke prAcAra ko zuddhi ke liye unake caraNa kamaloM kI vandanA karatA hU~ / / 16-20 // jo mahA buddhimAna, samasta pUrvo se sahita gyAraha aGgoM ko mukti-prApti ke lie svayaM par3hate haiM aura dUsaroM ko par3hAte haiM tathA jo loka meM nija aura para ke upakAra meM tatpara rahate haiM aise upAdhyAya parameSThI haiM, caitanya svarUpa kI prApti ke liye maiM unake caraNa kamaloM ko mastaka jhukA kara namaskAra karatA hai // 21-22 / / jo bhIru manuSyoM ko bhaya pradAna karane vAle, pratyanta kaThima, tInakAla sambandhI janma jarA aura mRtyu rUpI tInoM rogoM kI mukti-prApti 1. svarga-mokSa-kAra 2. nikhila cittAtItAn 3 darzana-jJAna cAritra-tapo-vIyAMcArabhedena paJcadhA 4, jnmbsaaycyaavirog|
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 ] * zrI pArzvanAtha carita * samantAdbhuvane bhadrA thAnAdhyayanasaMsaktAH svakArya karaNe ratAH / sardahakamalAn staumi tadyogazaktihetave / / 24 / / babhUva yatprasAdena kavitvAdivivo kSamA / hagAvibhUSitA dakSAgame me sammatiH zubhA || 25 || tAM jinendramukhotpannAM jagatA mAtaraM praam| prajJAnadhvAnta hantrI zAradA' naumi padAptaye ||26|| trijagatpUjyasiddhAntaM vizvatasva pradIpakam jainaM tadAptaye bande durantaduritApaham ||27|| jaina zAsanamAhAtmya prakAzanaparAn varAn / mahAkavIn maharSIzca dvAdazAGgAdhipAragAn ||26| gotamAdIn gaNAdhIzAn vizvanAyerbhutakramAn / vande sarvahitAn mUrdhnA tadguNagrAmahetave // 26 // yena pUrvavidehe sAkSAjjinendro namaskRtaH / namAmi zirasA kundakundAcArya kavi hitam ||30|| kalaGkAtigavAkyAya" kavitvAdiguNAndhaye / vAdine dharmasthairyAyAkalaGkasvAmine namaH ||31|| vizvalokopakAriNI / yadvAzI taM pravande samantabhadrakavIzvaram / / 32 / / ke liye siddha karate haiM-vaza meM karate haiM, dUsaroM ke liye siddhi ko dene vAle haiM, dhyAna auaura zradhyayana meM lIna rahate haiM tathA Atma kArya-samatA vandanA Adi Avazyaka kAryoM ke karane meM tatpara rahate haiM una sAdhu parameSThI ke caraNa kamaloM kI maiM unakI yoga zakti-dhyAnakSamatA ko prApta karane ke liye stuti karatA hU~ / / 23-24 / / samyagdarzanAdi guNoM se vibhUSita tathA Agama meM samartha merI zubha sadbuddhi jisake prasAva se kavitA zrAdi ke nirmANa meM samartha huI hai, jo jinendra bhagavAn ke mukhAravinda se prakaTa huI hai, jagat kI mAtA svarUpa hai, utkRSTa hai tathA prajJAnarUpI andhakAra ko naSTa karane vAlI hai usa sarasvatI jinavANI kI maiM usake pakSa kI prApti ke liye stuti karatA hUM / / 25-26 / / jo samasta tavoM ko prakAzita karane vAlA hai, tathA duHkhadAyaka pApoM ko naSTa karane vAlA hai aise jinendra praspIta trijagatpUjya jinAgama ko maiM usakI prApti ke liye vandanA karatA hU~ // 27 // jo jaina zAsana ke mAhAtmya ko prakaTa karane meM tatpara haiM, utkRSTa haiM, mahA kavi haiM, maharSi haiM, dvAdazAGgarUpI samudra ke pAragAmI haiM, samasta rAjAnoM ke dvArA jinake caraNoM kI stuti kI jAtI hai tathA jo sabakA hita karane vAle haiM aise gautama zrAdi gaNadharoM ko maiM unake guNa samUha kI prApti ke liye mastaka jhukA kara bandanA karatA hU~ / / 28- 26|| jinhoMne pUrva face kSetra meM jAkara sImandhara jinendra ko sAkSAt namaskAra kiyA thA una hitakArI kundakundAcArya ko maiM zira se namaskAra karatA hU~ ||30|| jinake vacana bodhoM se rahita haiM, jo kavitva Adi guNoM ke sAgara haiM, yAda karane meM nipuNa haiM aura dharma meM dRr3hatA utpanna karane vAle haiM aise zrI prakalaGka svAmI ko namaskAra karatA hU~ ||31|| jinakI vAraNI jagata meM saba ora se kalyANarUpa tathA samasta logoM kA upakAra karane vAlI hai| una samantabhadra 1. sarasvatI jinavANIM 2. stutacaraNAn 3 tadguNasamUha prAptihetave 4. nirdoSavatAya 5. kalyANakAriNI
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ * prathama sarga * anye ye jinase nAcAryAdayaH kavayo'khilAH / vandittAste stutAH santu kavitvAdisiddhaye / / 33 / / bhUlottaraguNaH pUrNAn dvidhA' saGgavivajjitAn / samastAGgihitodya tAt nigranthAn gunnvaaridhiin| 34 / smarAmamRgasiMhAbhAn gurUn muktipathodyatAn / sArddhadvIpaTTayotpannAMstadguNAya stuve'nizam / / 35 / / maGgalArtha namaskRtya jinendrazrutasAgarAn / svAnyayorupakArAya svazaktyAtisamAsasa: / / 36 / / zrImasaH pArzvanAthasya sarvAniSTavinAzinaH / caritraM pAvanaM vakSye yathAmnAyaM zubhAkaram / / 37 / / yaduktaM prAktanAcAryaH kRtsnasiddhAntapAragaiH / kathaM tad bhASitu zakyaM svalpamedhAdinA mayA / / 3 / / tathApi tatpadAmbhojapraNAmAjitapuNyataH / stokasAraM kariSyAmi taccaritra manoharam // 36 / / kathA prArambhaH atha dvIpo'sti visthAto jambUvRkSeNa bhUSitaH / lamayojana vistIrNo jambUnAmnA mahAn zubhaH // 40 / / sumeru'- samukuTazcaityAlaya - kuNDalamaNDitaH / nadohAroddharAkAyaH kulAdribhujabhRttamaH / / 41 / / kavirAja kI bhaktibhAva se vandanA karatA hai // 32 // jinasenAcArya ko prAdi lekara jo anya samasta kavi haiM ve mere dvArA vandita aura stutya hote hue mere kavisva prAvi guragoM kI siddhi ke lie hoM // 33 // jo mUla aura uttara guNoM se paripUrNa haiM, antaraGga bahiraGgadonoM prakAra ke parigrahoM se rahita hai, samasta jIvoM ke hita karane meM udyata hai nintha haiM, guraNoM ke sAgara haiM, kAma tathA indriya rUpI mRgoM ko naSTa karane ke liye siMha ke samAna haiM, mukti ke mArga meM udyata haiM tathA ar3hAI dvIpoM meM utpanna hue haiM aise samasta gurupoM ko maiM unake guNoM kI prApti karane ke lie nirantara stuti karatA hU~ // 34-35 // isa prakAra maGgala ke uddezya ko jinendra deva tathA zAstroM ke sAgara svarUpa gaNadhara devoM ko nija aura para ke upakAra ke liye apanI zakti ke anusAra namaskAra kara atyanta saMkSepa se sarva ariSTa nibAraka zrImAn pArzvanAtha bhagavAna kA vaha pavitra caritra kahU~gA jo aAmnAya ke anusAra hai tathA saba prakAra ke kalyANoM kI khAnarUpa hai / / 36-37 / / samasta siddhAntoM ke pAragAmI pUrva prAcAryoM ke dvArA jo caritra kahA gayA hai vaha atyanta alpabuddhi ke dhAraka mere dvArA kaise kahA jA sakatA hai ? // 38 // to bhI unake caraNa kamaloM ko namaskAra karane se hI saMcita puNya ke prabhAva se maiM alpasAra se mukta unake manohara caritra ko karUMgA / / 36 // kathA prArambha tadanantara jambUvRkSa se sahita, eka lAkha yojana vistRta, jambUdvIpa nAma kA eka mahAna zubha prakhyAta deza hai // 40 // sumeru parvata ho jisakA mukuTa hai, jo caityAlaya rUpI 1. bAhyAbhyantarabhedAna 2. palpasAra 3. sumerUpamukuTa mahitaH 4. caityAla garUpa kRNDala vizobhiH / ...- -- -- - ---- --
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zrI pArzvanAtha caritam * kalpapAdapasatpAdo bhogabhUbhogabhUSitaH / lavaNAmbudhisadvastro hradanAbhivRSAkaraH // 42 // khagabhUpAmaraH sevyo devIbhizca sukhArNavaH / anekApacayasaMyukto mahApuruSa bhRtaH / / 43 // vizvAtizayasapUrNo jambUdvIpI virAjitaH / madhye'saMkhyadvIpAnAM yathA cakrI hi bhUbhujAm // 44 / / sudarzanAbhidho merustanmadhye bhAti sundaraH / lakSakayojanotuGgo jinAlayavibhUSitaH / / 45 / / merodakSiNa digbhAge bhArataM kSetramuttamam / sudhAmikajanaiH pUrNa bamo dharmAkaraM param / / 46 / / vistIrNa yojanAnAM paJcazataiH ssttklaadhikaiH| SavizatiyutastasyAccApAkAraM manoharam / / 4 / / gaGgA-sindhu-nadImyAM ca vijayAnAti sundaram / SaTkhaNDobhUtamAbhAti tadAryamlecchasaMkulam / / 48|| pUrvAparamahAna dyo rajatAdrisamudrayoH / madhye dharmAkaraM sAramAryakhaNDaM vizobhate / / 46 / / yatrAryA vratamAdAya kArAti tapo'sinA / hatvA yAnti ca nirvANaM kecid greveyaka divam / / 50 // pAtradAnena kecicca bhoga bhUmi sukhAvanim / kecidindrAdibhUti ca labhante jinapUjayA // 51 / / kuNDaloM se maNDita hai, jisakA zarIra nadIrUpI hAra se unnata hai, jo kulAcala rUpI bhujAnoM ko dhAraNa karane vAlA hai, kalpavRkSa ho jisake uttama caraNa haiM, jo bhogabhUmi ke bhogoM se vibhUSita hai, lavaraNa samudra hI jisakA uttama vastra hai, padma prAdi sarovara jisakI nAbhi hai, jo dharma kI khAna hai, vidyAdhara, rAjA tathA deva aura deviyoM se sevanIya hai, sukhoM kA sAgara hai, aneka prAzcaryoM se saMyukta hai, mahApuruSoM se paripUrNa hai aura samasta atizayoM se yukta hai aisA jambUdvIpa prasaMkhyAta dvIpoM ke madhya meM aisA suzobhita ho rahA hai jaisA rAjAoM ke bIca meM cakravartI suzobhita hotA hai / / 41-44 // usa jambUdvIpa ke madhya meM eka lAkha yojana UcA tathA jinAlayoM-prakRtrima solaha caityAlayoM se vibhUSita sudarzana nAma kA sundara meru suzobhita ho rahA hai // 44 // meru parvata ke dakSiNa digbhAga meM bharata nAmakA usama kSetra suzobhita hai| yaha kSetra atyanta dhArmika janoM se paripUrNa hai tathA dharma kI utkRSTa khAna hai // 46 / / chaha kalA adhika pAMca sau chabbIsa yojana vistRta hai, dhanuSa ke prAkAra hai, manohara hai, gaGgA sindhu nadiyoM aura vijayArdha parvata ke kAraNa usake chaha khaNDa ho gaye haiM / una khaNDoM se vaha atyanta sundara jAna par3atA hai tathA eka Arya aura pAMca mleccha khaNDoM se yukta hai / / 47-48 / / pUrva pazcima mahA nadiyoM tathA vijayAdhaM aura samudra ke bIca meM dharma kI khAna svarUpa zreSTha prArya khaNDa suzobhita ho rahA hai / / 46 // jisa prAyaM khaNDa meM kitane hI Arya puruSa vrata grahaNa kara taparUpo talavAra se karmarUpI zatrunoM kA dhAta kara nirdhAraNa ko prApta hote haiM aura kitane hI nau greveyaka tathA solaha svargoM meM jAte haiM / / 50 // koI pAtradAna ke dvArA sukha kI khAnasvarUpa bhogabhUmi ko prApta hote haiM 1. dhrmkhniH|
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ RamannmAAAAAA * prathamaH sargaH * zalAkApuruSA yatra jAyante zrIjinAdayaH / khecarAmarabhUpAlaH sevyAstriSaSTisaMkhyakAH // 52 / / sudhAbhujo' yadIhante yatra janma zivAptaye / uccastarapadApatya vA tasya kA varNanA parA / / 53 / / tanmadhye nAbhivad bhAti suramyaviSayo mahAn / vizvaramyapadArthAnAmAkarIbhUta eva ca // 54 / / yatra caityAlayopetA grAmakheTapurAdayaH / puNyadbhirdhanADhayazca virAjante mahotsavaH / / 55 / / vanAni zAlikSetrAgiNa saphalAni babhustarAm / munettAni vA yatra tarpakAriNa satAM sadA / / 56 / / kevalajJAnino yatra viharanti tapodhanAH / gaNezAre veSTitA: saMghaH sanmArgadezanAya ca / / 57 / / sAdhyate yadi cesiddhiyaMtrotpanna jaganu tA / ratnatrayeNa dharmazca varNanA tatra kAparA / / 58 / / tanmadhye podanAmikhyaM puraM devapuropamam / dhana-dhAnyAdikarjhanAmAkara vA vyabhAttarAm / / 16 / / parINAmatidurlaGghaya tuGgazAlena tanmahat / dIrghasvAtikayA ramyairgopurai runnataMbaMbhI / / 60 / / yajjinAlaya' kUTAmradhvajastaiH surezimAm / muktistrIsAdhanAyavAhvayatIva tarA vyabhAt / / 61 / / aura kitane hI jina pUjA ke dvArA indrAdi kI vibhUti ko prApta karate haiM // 51 // jisa AryakhaNDa meM vidyAdhara deva tathA bhUmigocarI rAjAoM ke dvArA sevanIya tIrthakara Adi vezaTha zalAkA puruSa utpanna hote haiM / / 52 / / jaba deva bhI mokSa prApti ke liye athavA atyanta utkRSTa pada kI prApti ke nimti jahA~ alma lene kI iNyA karate haiM taba usakA aura adhika varNana kyA ho sakatA hai ? // 53 // usa pAryakhaNDa ke madhya meM nAbhi ke samAna suramya nAmakA mahAna deza suzobhita hai jo samasta sundara padArthoM ko mAnoM khAna hI hai // 54 // jisa deza meM caityAlayoM se sahita grAma, kheTa tathA nagara prAdi puNyazAlI dhanADya janoM aura bar3e bar3e utsavoM se suzobhita ho rahe haiM // 55 // jahAM phaloM se sahita bAga bagIce aura dhAnoM ke kheta satpuruSoM ko saMtuSTa karate hue muniyoM ke prAcAra ke samAna sadA suzobhita rahate haiM // 56 // jahAM kevalajJAnI, tapasvI muni, aura catuvidha saMgha se veSTita gaNadhara sanmArga kA upadeza dene ke liye vihAra karate rahate haiM // 57 / / jahAM utpanna hue manuSyoM ke dvArA jaba jagadvandya mukti aura ratnatraya ke dvArA dharma kI sAdhanA kI jAtI hai taba yahAM kI mahimA kA anya varNana kyA karanA // 5 // usa suramya deza ke madhya meM povanapura nAmakA nagara hai jo svargapurI ke samAna athavA dhana dhAnyAdika sampadAoM kI khAna ke samAna atyanta zobhAyamAna thA // 56 // vaha mahA nagara apane Uce koTa se zatruoM ke liye atyanta kaThinAI se lAMghane yogya thA aura vistRta parikhA tathA Uce aura sundara gopuroM se suzobhita ho rahA thA // 60 / / jo nagara jina mandiroM kI zikharoM ke agrabhAga para phaharAtI huI dhvajA rUpI hAthoM se aisA suzobhita 1. devA. 2. gaNadharAH 3. parivRtA: 4 svarNanagarasadRzam 5 yan nagarama 6. jinmndishikhr| sthitapatAkApAriNabhiH
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zrI pArzvanAtha carita * dAnino pArmikAH zUrA pratazolAdimaNDitAH / jinabhaktA: sadAcAra nyAyamArgaratA budhaaH||62|| dharmakarmakarA dakSA vasanti yatra satkulAH / puruSAstatsamA nAryoM rUpalAvaNyabhUSitAH // 63 // patistasya mahIpAlo'ravinda: khyAtipuNyavAn / dharmyamArgarato dhImAnabhavannotitatparaH // 64 / / pipriyustaM samAzritya prajApatimiva' prajA: / bhUpaM sarvahitodya ktaM nyAyamArgavizAradam // 65 // svayaM karoti yo dharma jinoktaM pratyahaM yadi / manyeSA kArayatyeva kAnyA tasyAtra varzanA / / 6 / / tanmantrI vizvabhUtyAkhyo brAhmaNo'nekazAstravit / brAhmaNyanundharI tasya prItyai zrutirivAbhavat / / 67 / / patrI tayorabhUtA viSAmRlokAnA gayo / kamaTho marubhUtyAkhyaH pApapuNyAviyAparI // 68 / / kamaThasya priyA jAtA varuNA varalakSaraNA / bhAryAbhUnmarubhUtezca divyarUpA vasundharA / / 6 / / dakSaH zAstravi cArajJo nItivinyApamArgagaH / marubhUtirabhUlloke khyAto rAjapriyo mahAn / / 70 / / ho rahA thA mAnoM mukti rUpI strI kI sAdhanA ke liye indroM ko bulA ho rahA thA // 1 // jahAM aise puruSa nivAsa karate the jo dAnI the, dharmAtmA the, zUra vIra the, vrata zIla prAdi se suzobhita the, jina bhakta the, sadAcArI the, nyAya mArga meM rata the, jJAnI the, dhArmika kAryoM ko karane vAle the, catura the aura ucca kulIna the| puraSoM ke samAna vahAM kI striyAM bhI rUpa tathA saundarya prAvi se vibhUSita thIM // 62-63 // ___usa podamapura kA svAmI rAjA aravinda thA / vaha aravinda prasiddhi aura puNya se yukta thA, dharma mArga meM rata thA, buddhimAna thA aura nIti meM tatpara thA // 64 // saba jIvoM ke hita karane meM udyata tathA nyAyamArga meM nipuNa usa rAjA ko pAkara prajA aisI prasanna yo mAnoM prajApati brahmA ko hI prApta huI ho // 65 // jo rAjA svayaM hI pratidina jinendra kathita dharma ko pAlana karatA hai aura dUsaroM ko pAlana karAtA hai usakA aura kyA varNana kiyA jAya ? // 66 // aneka zAstroM ko jAnane vAlA vizvabhUti nAmakA bAhmaraNa usakA mantrI thaa| anumbarI nAmakI brAhmaNI vizvabhUti kI strI thI jo zruti ke samAna usakI prIti ko bar3hAtI rahatI thI // 67 / una donoM ke kamaTha aura marubhUti nAma ke do putra hue jo viSa paura amRta kI upamA ko prApta the athavA dUsare pApa aura puNya ke samAna jAna par3ate the| bhAvArtha-kamaTha viSa prathavA pApa ke samAna thA aura marubhUti amRta athavA puNya ke samAna thA // 68 / / uttama lakSaNoM se sahita gharuNA kamaTha ko strI huI aura sundararUpa ko dhAraNa karane vAlI basundharA marubhUti kI strI huI // 66 / / __marubhUti atyanta catura thA, zAstra ke vicAra ko jAnane vAlA thA, nIti kA jJAtA thA, aura nyAyamArga para calane vAlA thA, isaliye vaha loka meM pratyanta prasiddha thA aura 1.brahmANamiva 2. garalapIyUSa sAdRzya kamaso viSopamaH marubhUtimcAmRtatulyaH /
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ * prathama sarga * athakadA vilokyAzu mastake palitaM' kacam / rAjamantrI sasaMvega prApyedaM cintayeca di / 71 / / aho me puNyayogena ke 'bhU dharmAta ro mahAn / palitacchamanA kezo'yaM cAritravidhAyakaH / / 72 / / dagdhaM jarAgninA dehaM kuTIraM yat kSayapradam / isanti ki budhAstatra dharmAdivastudAhini / / 73 / / santo gRhAzrame tAvatiSThantyeva jarA zubhA / yAvannAyAdahIvAna prAktanA khAditu varAn / / 74 / / dRSTayeva bhaginI mRtyorA vizvabhayaMkarIm 1 prAtmakArya na kurvanti ye yamAsye' patanti te / / 75 // ityAdicintayA prApa saMvegaM paramaM tadA / vizvabhogabhavAGga vu mantrI mantripadAdiSu / / 76 / / marubhUti tato rAjJaH samarpya vallabhaM sutam / nidhAya mvapade hittvA gehAvAsaM vyathAkaram / / 77 / / dvidhAsaGga ca namranthya padaM lokatrayAnimam / muktizrIjanaka mantrI jagrAha mokSasiddhaye // 4 // marubhUtirnupasyAtipriyo bhUtvA guganije: / rAjalokajanAnAM ca bhunakti' svapadaM zubhAt" / / 7 / / rAjA ko bhI bahuta priya thA // 70 // tadanantara eka dina rAjamantrI vizvabhUti ne apane mastaka para sapheda bAla dekhA / use dekha baha zIghra hI saMvega ko prApta hokara hRdaya meM yaha vicAra karane lagA // 71 // aho ! puNya yoga se mere mastaka para sapheda bAla ke chala se dharma kA bar3A bhArI aMkura utpanna huA hai| yaha keza cAritra ko utpanna karane vAlA hai // 72 / / jo zarIra rUpI kuTiyA vRddhAvasthA rUpI agni se dagdha hokara mRtyu ko pradAna karane vAlI hai, dharmAdi vastuoM ko bhasma karane vAlI usa zarIra rUpI kuTiyA meM kyA vivekI jana nivAsa karate haiM ? arthAta nahIM karate / / 73 // satpuruSa gRhAzrama meM tabhI taka rahate haiM jaba taka ki pUrvabhava kI virodhinI sapiNI kI taraha azubha vRddhAvasthA manuSyoM ko khAne ke liye nahIM pAtI hai| bhAvArtha-vRddhAvasthA ke pAte hI vivekojana gRhavAsa kA parityAga kara sAdhu dIkSA dhAraNa kara lete haiM // 74 / / yamarAma kI bahina ke samAna sama jIvoM kA kSaya karane vAlI vRddhAvasthA ko dekhakara jo manuSya prAtmahita kA kArya nahIM karate haiM ve yamarAja ke mukha meM par3ate haiM // 75 // ityAdi vicAra karane se maMtrI usa samaya samasta bhoga, saMsAra, zarIra aura maMtrI pada prAdi ke viSaya meM parama saMvega ko prApta ho gayA / / 76 // ___ tadanantara priya putra marubhUti ko rAjA ke liye sauMpakara tathA use apane pada para niyukta kara maMtrI ne pIr3A utpanna karane vAle gahavAsa ko chor3a diyA / usane donoM prakAra ke parigraha kA tyAga kara tInoM lokoM ke agrabhAga ko prApta karAne vAle aura mukti rUpI lakSmI ke janaka nigrantha pada ko mokSa kI siddhi ke liye grahaNa kara liyA arthAt munidIkSA le lI / / 77-78 // marubhUti apane guraNoM ke dvArA rAjA tathA rAja parijanoM kA pratyanta 1. vAkya- zukla 2, saMsArA 3. mastake 4. mRtyUpradana 5. mRtyUmukhe 6. rakSati 7. puNyAt /
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 ] * zrI pArzvanAtha carita * prakadA nUpo maNDalezvarasyopari drutam / vayavIryAbhiSasyaiva jagAma mantriNA samam / / 80 // rAjasiMhAsane pazcAdupavizya nirazaH / 'kamaTho'ya va rAjya meM' ityAdikavaco'bharaNat // 8 // karoti pApapAkena so'gampagamanAdikam / loke'tidIrghasaMsArI pApAtmA pApakArakaH / / 8 / / rAgAndho'pyekadA dRSTvA svabhrAtubhUSitAM priyAm / kAmadAhAgnitapto'bhUtpIDito madaneSubhiH / / 8 / / bane latAgRhe taM tada banA soDhumakSamam / tatsakhaH kalahaMsAkhyo dRSTvApRcchatpraduHkhinam / [841 he mitreyamavasthA te vattaM te'trAzubhA kutaH / svavikalpaM tatastena sarva proktaM vyathAkaram / / 8 / / zrutvA tavacanaM nindya prAha tadvodhakaM vacaH / suhRttvayedamatyantAyogyanindya ca cintitm||86|| yato majjanti te pApAH parastrIlampaTA: zaThA: / durgatyabdhI' nRpAdApya yaSA bandhavadhAdikam 1187 / / kurvantyAliGganaM ye'trAnyastriyAmApyadho gatau / tanalohAGganAbhiste bhajantyAliGgana haThAt / / 8 / / priya hokara puNyodaya se apane pada kI rakSA karane lagA athavA apane pada kA upabhoga karane lagA // 7 // tadanantara eka samaya rAjA, zIghratA se bacAvIrya mAmapha maNDalezvara ke Upara maMtrI ke sAtha gyaa| bhAvArtha-eka bAra rAjA aravinda ne banavArya bhaNDalezvara ke kapara acAnaka caDhAI kara dii| maMtrI marubhUti bhI rAjA ke sAtha gayA thaa||0|| rAjA mora maMtrI ke cale jAne ke pazcAta rAja siMhAsana para baiThakara kamaTha niraMkuza-svacchanda ho gayA aura aba merA hI rAjya hai' ityAdi vacana kahane lagA // 8 // jisakA saMsAra bahuta bhArI thA, jo pApa ko karane vAlA thA aura jisako AtmA pApa se paripUrNa thI aisA kamaTha pApa karma ke udaya se loka meM agamyAgamana prasevanIya striyoM kA sevana prAvi kArya karane lagA // 2 // rAgAndha hamaTha, eka samaya apane bhAI kI strI ko alaMkRta dekha kAmarUpI agni se saMtapta ho gayA, kAmavAraNoM se vaha pIDita ho uThA // 3 // usa vevanA ko sahana karane ke liye asamartha hokara yaha bana ke eka latAgRha meM par3A huA thaa| use atyanta duHsIsakara usake kalahaMsa nAmaka mitra ne usase pUchA ||4||he mitra ! yahAM tumhArI yaha azubha avasthA kisa kAraNa se ho rahI hai ? mitra kA prazna suna kamaTha ne pIr3A karane vAlA apanA saba vikalpa usake liye kaha viyA // 5 // kamaTha ke nindanIya vacana sunakara kalahaMsa mitra ne use samajhAne vAle vacana khe| he mitra ! tumane yaha atyanta prayogya aura nindanIya vicAra kiyA hai| kyoMki parastriyoM ke lampaTa ve pApI mUrkha, rAjA se vaSa bandhana prAvi prApta kara durgati rUpI samudra meM nimagna hote haiM / / 86-87 // jo manuSya isa loka meM anya striyoM kA prAli. mana karate haiM vai adhogati-naraka meM jAkara haTha pUrvaka karAye hue saMtapta lohAGganAoM-tapAye 1. dugaMtisAgare 2. madhvA /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ * prathama sarga * [ 11 sarvasvaharaNaM cAtmanAzaM hyatreva bhUpateH / parastriyA zaThA gotrakalaGka prApnuvantyaho / 66 / / pararAmAbhilASeNa mahAto rAvaNAdayaH / yadi naSTA gatAH zvabhraM nazyatyanyo na kiM bhuvi // 10 // sarvaduHkhAkaraM ghoraM mahatpApaM prajAyate / mahatA dhyazasA sArddhaM parastrIkAliragA hRdA / / 61 / / tasyAH pitRsamo jyeSTho re nirlajja na lajjase / vAJchan bhrAtRpriyAM tasmAttyajevaM tvaM durAgraham / / 62 / / andhasya nartanaM yadvadoSadhaM ca gatAyuSaH / hitaM ca jAyate vyartha rAgiraNo dharmabhASaNam / / 13 / / tadvattadvacanaM sAraM pApaghnaM dharmasUcakam / zranAcArApahaM jAtaM vyarthaM tatpApato'khilam / / 94 / / tatastadvAkyamAkarNya jagI kAmAturo hi sa / yadi tatsevanaM na syAttahi me maraNam / 65 / / sadAgraha parijJAya prApya tAM vakti so'pyadhIH / he sundari vane'niSTaM vartate kamaThasya hi // 66 // to yAhi vanaM zIghraM tcchrushruussaadihetve| tadvacayAM jAnatI sAgAtkamaThaM prati tadugirA / / 67 / / dRSTvA so'bhyantarIkRtya tAmanekaprajalpaneH / sarAgaceSTitastatra siSeve nindyakarmakRt // 68 // hue lohe kI putaliyoM ke zrAliGgana ko prApta hote haiM / / 68 / / para strI ke kAraNa vartajana isI loka meM rAjA se sarvasvaharaNa, AtmanAza-prAraNadaNDa aura vaMza ke apavAda ko prApta hote haiM; yaha prAzcarya kI bAta hai // 86 // jaba rAvaraNa prAvi baDe baDe puruSa bhI parastrI kI prabhilASA mAtra se naSTa hokara naraka gaye taba pRthivI para anya sAdhAraNa manuSya kyA naSTa nahIM hogA ? avazya hogA // 60 // hRdaya se parastrI kI icchA rakhane vAle ke bar3e bhArI prayaza ke sAtha samasta duHkhoM kI khAna svarUpa bahuta bhArI bhayaMkara pApa hotA hai // 61 // zrare nirlajja ! tU usakA pitA tulya jeTha hai bhAI kI strI ko cAhatA huA tU lajjita nahIM ho rahA hai ? isaliye tU isa durAgraha ko chor3a // 62 // * jisa prakAra anya puruSa ke sAmane nRtya, kSINa zrAyu vAle puruSa ko pradata proSadha aura rAgI manuSya ko diyA huA hitakArI dharma kA upaveza vyartha hotA hai usI prakAra pApa ko naSTa karane vAle, dharma ke sUcaka, aura anAcAra ko naSTa karane vAle mitra ke sArapUrNa samasta bacana kamaTha ke pApa se vyartha ho gaye / / 63-64 / / tabamantara usake vacana sunakara kAma se pIDita kamaTha ne kahA ki yadi usakA sevana nahIM hotA hai to merA maraNa nizcita AyamA // 65 // usakA Agraha jAna durbuddhi kalahaMsa ne marubhUti kI strI ke pAsa A kara kahA ki he sumbari ! vana meM kamaTha kA aniSTa ho rahA hai-vaha bahuta adhika prasvastha hai, ataH usakI sevA Adi ke liye zIghra hI bama ko jAmro / usakI vANI se kamaTha kI poDA ko jAnatI huI marubhUti kI strI kamaTha kI ghora gaI / / 66-67 / / nindya kAma ko karane vAle 1. bA 2 mahatA mayazasA iticchedaH 1. nirbuddhiH /
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ -------- - numan-on 12 ] * zrI pArzvanAtha carita * rAjA zatru vinijityAgatazca bubudhe janAt / samasta tadanAcAraM marubhUtivizeSataH // 66 / / marubhUti nRponAkSItkamaThasya durAtmanaH / ko daNDo dIyate'tre' dRmbidhAnyAyavidhAyinaH / / 10 / / vyAmohemAvadatso'pi devAsyAnyAyakAriNaH / vArekakRtadoSasya daNDaM mA dehyanugrahAt / / 101 / / bhUpo'vAdItkariSyAmi nigrahArhastha2 nigraham / asya mA kuru khedaM tvaM gRhaM gacchAzu nItivit / / 102 / / ityAdivacanasta saMbothya preSya gRhaM drutam / vidhAya bahudhA daNDaM gardabhArohaNAdijam / / 103 / / rAzA nirghATita:pApI svadezAtkamaTho'dhamaH / mahatpApaM nRNAmatrAho dadyAduHSkaraM phalam / / 104 / / atha gatyAzu bhUtAdro mAnabhaGgAskutApasa: / bhUtvA kattapo lagnaH sa ziloddharaNAbhidham / / 105 / / mantrI tabuddhimAkarNya rAjAnaM pratyuvAca sa: / deva kurvastapo hyAste kamaThaH kaSTakAraNam / / 106 / / gatvAhaM taM vilokyAzvAgacchAmi prAha bhUpatiH / kiM rUpaM tasapaH so'vocadbhautikatapo hi tat / / 107 / kamaTha ne use dekhakara bhItara kara liyA aura rAma pUrNa ceSTAnoM sahita aneka prakAra ke vArtAlApa se usakA sevana kiyA // 6 // ___ rAjA praravinda zatru ko jIta kara jaba vApisa AyA taba logoM se usane kamaTha ke saba anAcAroM ko jAnA tathA marubhUti ne bhI saba samAcAra vizeSa rUpa se avagata kiyA // 6 // rAjA ne marubhUti se pUchA ki yahAM isa prakAra kA anyAya karane karane vAle duSTa kamaTha ke liye kyA saNDa diyA jAya ? // 10 // bhrAtR sneha ke kAraNa marubhUti ne kahA ki he deva ! yadyapi yaha anyAya karane vAlA hai tathApi isane ekabAra hI aparAdha kiyA hai prataH kRpAkara ise daNDa na dIjiye // 101 // rAjA ne kahA ki maiM nigraha-damana ke yogya isa kamaTha kA nigraha-damana avazya karUMgA / tuma svayaM nIti ko jAnate ho, ataH kheba nahIM karo, zIghra hI ghara jAno // 102 // ityAvi vacanoM se use samajhA kara rAjA ne zIghra hI ghara meja diyA aura gadhe para car3hAnA prAdi nAnA prakAra kA daNDa dekara pApI-nIca kamaTha ko apane deza se nikAla diyaa| so ThIka hI hai kyoMki mahAna pApa manuSyoM ko isI loka meM kaThina phala de detA hai // 103-104 // tadanantara zIghra hI jAkara vaha bhUtAdi nAmaka parvata para mAnabhaGga ke kAraNa khoTA tApasI ho gayA aura ziloddharaNa nAmaka tapa karane lagA arthAt donoM hAthoM se eka bar3I zilA uThAkara tapa karane lagA // 105 / / usakI buddhi ko sunakara maMtrI marubhUti ne rAjA se kahA ki he deva ! kamaTha aisA tapa karatA huA sthita hai jo ki kaSTa kA karaNa hai // 106 // maiM use dekhakara zIghra hI vApisa pA jaauugaa| rAjA ne kahA ki usakA tapa kaisA hai ? marabhUti ne kahA ki vaha tapa nizcita ho bhautika tapa hai-kutapa hai| rAjA ne kahA-taba 1.IzAnyAyakAriNaH 2.daNDayogyasya 3.daNDam 4.niSkAmitaH 5.phaThina 6. bilopa+prAzu + mA.zAmi. iniccheda
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 ] * bhI pArzvanAtha carita malina durita hantAraM sukarmaka hetu, jagati budhazaraNyaM vizva 'kamaMtra manam / nihatakaraNamAraM bodhakaM bhavyapuMsAM, sakalavizadakIya saMstuve pArzvanAtham / / 117 / / afa maTTAraka zrI sakalakIrti viracite bhopAvaM carite marubhUti bhava-varNano nAma prathamaH sargaH / ho ! aisA jAnakara kabhI bhI duSTajanoM ko saMgati aura sUDhabhAva ko mata dhAraNa karo // 116 // jo samasta pApoM ko naSTa karane vAle haiM, samIcIna dharma ke zradvitIya kAraNa haiM, jagat meM zAnIjanoM ke zaraNabhUta haiM-rakSaka haiM, jinhoMne samasta karmoM ke samUha ko naSTa kara diyA hai, indriyoM tathA kAma ko mAra bhagAyA hai, jo bhavya puruSoM ko samyak bodha ke dene bAle haiM tathA sampUrNa nirmala koti se yukta haiM aise pArzvanAtha bhagavAna kI maiM acchI taraha stuti karatA hU~ / / 117 isa prakAra bhaTTAraka saqatlakIti dvArA viracita zrI pArzvanAtha carita meM marabhUti bhaba kA barapaMta karane vAlA prathama sagaM samApta huA / 1. gRhAta 2. naSTendriyamaM /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya sarga. [ 15 dvitIya sargaH zrIpArtha jinapaM vanve dharmacakrapravartakam / sarvazaM vizvabhartAraM kRtsnAnarthaharaM cide / / / / viSaye kubjakAsye'tha vipule sallakoyane / punidvipArisaMsevye phalanamratarubaje // 2 // marubhUtirabhUnmRtvA bajraghoSAbhidho mahAn / dvipAdhipo' mahAkAya prAtadhyAnaphalena saH // 3 // varuNApi mRtA tasya karegurabhavatpriyA / sasnehA sAzubhA tujA bhAryA prAkkamaThasya yaa||| kutvA rAjya kiyatkAlaM vilInAbhra nirIkSya saH / kAlalabdhyA nRpaH prApya vairAgyamiti cintyet||5|| rAjyaM rajonibhaM ninya bahuvairakaraM bhuvi |kRtsncintaakrN pApamUlaM ka: pAlayetsudhIH // 6 // bezyeva capalA lakSmI :prApyA bahusevitA / prAyA caurAdi-kSudrodhaH zvabhradA' mohkaarinnii|| pAnavA bandhanAni spu bhAryA mohakhanI khlaa| vizvapApAkaraM sarva kuTumba dharmanAzanam / / 8 / / dvitIya sarga jo dharmacakra ke pravartaka haiM, sarvajJa haiM, saba ke rakSaka haiM aura samasta pramoM ko harane vAle zrI papa jinendra jI jisanakA syAtsopalabdhi ke liye vandanA karatA hai // 1 // sadanantara kubjaka deza meM eka vizAla sallakIvana hai| vaha vana muni aura siMhoM ke dvArA sevanIya hai arthAt usameM yA to nirbhaya muni vicarate haiM yA duSTa siMha nivAsa karate haiM tathA pakSoM ke samUha phaloM se namrIbhUta haiM / marubhUmi bhara kara usI vana meM prAtta dhyAna ke phalasvarUpa vajraghoSa nAmakA bahuta bar3A mahA zarIra kA dhAraka hAtho hubhA // 2-3 // pUrva bhava meM kamaTha kI jo varuNA nAma kI strI thI vaha bhI marakara isI vana meM hastinI huii| vahI hastinI zubha, UMcI tathA sneha se yukta isa hAyI kI priyA huI // 4 // rAjA aravinda kitane hI samaya taka rAjya kara eka dina vilIna hote hue megha ko dekhakara kAlalabdhiyaza vairAgya ko prApta ho gaye tathA aisA vicAra karane lage ki yaha rAjya dhUli ke samAna nindya hai, pRthivI para anekoM ke sAtha vaira karAne vAlA hai, samasta cintAoM ko utpanna karane vAlA hai aura pApa kI jar3a hai, aise rAjya ko kauna buddhimAn rakSA karegA? arthAt koI nahIM // 5-6 // lakSmI dhezyA ke samAna caMcala hai, kaThinAI se prApta hone yogya hai, bahajana sekti hai, cora mAvi zudrajIvoM ke samUha ke dvArA prArthanIya hai arthAta ve sadA isako bAMchA karate rahate haiM, naraka ko dene vAlI hai aura moha ko utpanna karatI hai / / 7 // bhAI-bAndhava bandhana svarUpa hai, strI moha kI khAna tathA duSTa svabhAva vAlI hai, tathA samasta kuTumba parivAra 1. gajarAja:2. vilInameSaM 3. nrkprdaa|
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ A - - - - r a ... .. * zrI pAzvanAtha carita - kRtsnaduHkhAkarIbhUta sasAraM zarmadUragam / bhramanyevAGgino'nAdi dharmahInAH kukarmaNA / / / / kSutaTrogAgnisaMtapte kliSTe kAyakuTIrake / sarvAzucyAkare nindya ko vighate ratiM sudhIH / / 10 / / bhujaGgasadRzAn bhogA natRptijanakAn skhalAn / eno'bdhIn ' duHkhajAn duHkhakarAn kaH sevase sudhii|11 yAvadAyunaM kSIyeta yAvanna Dhokate' jarA / paTUni yAvadakSAriNa tAvadharma jyadhurbudhAH / / 12 / / ityAdicintanenAzu saMvega dviguraNa nRpaH : sAra bahamAnamavAdiSu / / 13 / / tatastyaktvAkhilaM rAjyaM satA tyAjyaM tRNadivat / Adade saMyama devadurlabhaM sa sukhAeMvam / / 14 / / dviSaDbhedaM tapaH kuryAd dhyAnAdhyayanamanvaham / vyutsarge niSdhamAdena karmahAnye ca sammuniH // 15 // prarthakadA bame gacchan sammedAdi pravanditum / sAddhaM sArthena bhaktyai sa IryApathasthalocanaH / / 16 / / saMdadhe pratimAyoga svavelAyAM suduSkaram / bhUtvA kASThopamo'ne karaudrasatvasamAkule ||17 // saba pApoM ko khAna aura dharma ko naSTa karane vAlA hai / yaha saMsAra samasta duHkhoM kI khAna svarUpa hai tathA sukha se dUra hai / dharmahIna prAraNo apane kutsita pharma ke kAraNa isa anAdi saMsAra meM nirantara bhramaNa karate rahate haiM ||6||jo bhudhA, tRSA tathA rogarUpI agni se saMtapta hai, saMklezamaya hai, samasta apavitra padArthoM kI khAna hai tathA nindanIya hai aise zarIra rUpI kuTIra-choTIsI jhopar3I meM kauna buddhimAna manuSya rAga karatA hai ? arthAt koI nahIM // 10 // jo sApoM ke samAna haiM, atRpti ko utpanna karane vAle haiM, duSTa haiM, pApa ke sAgara haiM, duHkha se utpanna hote haiM, aura duHkhoM ko utpanna karate haiM aise bhogoM kA kauna buddhimAna sevana karatA hai ? arthAt koI nahIM // 11 // jaba taka prAyu kSINa nahIM huI hai, jaba taka jarAvRddhAvasthA nahIM pAI hai aura jaba taka indriyAM apanA kAma karane meM samartha hai taba taka buddhimAna manuSyoM ko dharma kara lenA cAhiye // 12 // ityAdi vicAra se rAjA zIghra hI zarIra, bhoga tathA saMsAra Adi ke viSaya meM svarga tathA mokSa ko karane vAle dugune vairAgya ko prApta ho gayA // 13 // ___tadanantara satpuruSoM ke chor3ane yogya samasta rAjya ko tRNAdi ke samAna chor3a kara rAjA aravinda ne beva-durlabha tathA sukha ke sAgara svarUpa saMyama ko grahaNa kara liyA arthAt muni dIkSA le lI // 14 // ve uttama muni karmoM kA kSaya karane ke liye pramAda rahita hokara pratidina bAraha prakAra ke tapa, dhyAna, adhyayana aura kAyotsarga karane lage // 15 // tadanansara eka samaya vaha munirAja gamana ke mArga para apane netroM ko sthApita karate hue-IryAsamiti se calate hue, bhaktivaza sammeda zikhara kI vandanA karane ke liye eka bar3e saMgha ke sAtha usa sallako vana meM phuNce| aneka duSTajIvoM se bhare hue usa vana meM unhoMne 1 pApasAgarAn 2.pAgacchati 3 dvAdazamiSaM 4. pratidinama /
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dvitIya sarga * svapratijJAparA dhorA manAgapi manasvinaH / nollaGghante niyogaM svaM prANAnte'pi kdaacn||18|| taM vilokya mahAnAgastridhAtra tamadodataH / hantuM samudyatastasya tyaktakAyasya sanmuneH / / 16 // vIkSya vakSaHsthale mA jhu sAkSAcchIvatsalAJchanam / svapUrvabhava sambandhaM pratyakSIphulya mAnase // 20 // tiryaggatikaraM karma svaM vinindya purAtanam / tasmin prAktanasusnehAnmunipAdau namAma sH||21| tatkSaNaM pUrNa yoge tu muninA prokto gajAdhipaH / he bhadra zrRNu me bANI dharmaratnakhanI parAm / / 22 // prAtta dhyAnAjitAdhena vinA dhama ca mAyayA / babhUvithAtra mantrI tvaM parAdhIno gajo'vakRt / / 2 / / pracApi R ratAM kiM na jahAsyevAghakAriNIm / ahisAlakSaNaM dharma kinna gRhNAsi saMprati // 24 // ato dhammaM vinoddha dhruvaM tvAM ko'pi na kSamaH / surendro vA narendro'tra durgated khasantateH / / 2 / / tasmAddharma yahAgA svaH sarvaduHkhavanAnalam / mukhArgavaM gRhasthAnAM jinendrokta dayAmayam / / 26 / / dhyAna ke samaya kATha ke samAna nizcala hokara atizaya kaThina pratimA yoga dhAraNa kara liyA / / 16-17 // yaha Thoka hI hai| kyoMki apanI pratijJA meM tatpara rahane vAle dhIra vIra manasvI manuSya prANAnta hone para bhI kadAcit apane niyama kA thor3A bhI ullakhana nahIM karate haiM // 18 // unheM dekhakara jo tIna prakAra se karate hue mada ke dvArA ukta ho rahA yA aisA vaha hAthI kAyotsarga mudrA meM sthita una munirAja kA ghAta karane ke liye udyata ho gayA / / 16 / / parantu una munirAja ke vakSasthala para jo sAkSAt zrIvatsa kA bila thA use zoghra hI dekhakara usa hAthI ke manameM pratyakSa ho gayA ki inake sAtha to hamArA pUrvabhava kA sambandha hai / usI samaya usa hAthI ne tiyaMJcagati kA bandha karAne vAle apane pUrSakarma kI nindA kI aura una munirAja para apane pUrvabhava kA sneha hone se vaha unake caraNoM meM namrIbhUta ho gayA-usane unheM namaskAra kiyA // 20-21 // usI kSaNa dhyAna pUrNa hone para munirAja ne gajarAja se kahA ki he bhadra ! tU dharma rUpI ratna ko khAnasvarUpa merI utkRSTa vANI suna / / 22 / / tU merA mantrI marubhUti hai| prArtadhyAna se ajita pApa ke kAraNa tUne dharma kA AcaraNa nahIM kiyA isaliye mAyA se tU yahAM pApa ko karane vAlA parAdhIna hAthI huyA hai // 23 / / tU aba bhI pApa ko karane vAlI karatA ko kyoM nahIM chor3a rahA hai, aura isa samaya ahisA lakSaraNa dharma ko kyoM nahIM grahaNa kara rahA hai ? // 24 // ki yaha nizcita hai ki isa saMsAra meM dharma ke binA bAhe indra ho, cAhe narendra, durgati sambandhI duHkhoM ko santati se terA uddhAra karane ke liye koI bhI samartha nahIM hai isaliye tU samasta duHkha rUpI bana ko bhasma karane ke liye agni ke samAna, sukhoM ke sAgara, jinendrokta, dayAmaya gRhastha dharma ko grahaNa kara // 25-26 / / 1. katakAyotmagaMsya 2. zIghram /
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zrI pAzrvanAtha carita # zrutvA tadvAkyamevAsI dharmakarmanibandhanam / saddharma kAMzrayAtrAghAttaspAdAbje nijaM ziraH ||27|| tasro jagau munirvAcaM dharmasadbhAvasUcikAm / gajAdhIza zRNu tvaM te vakSye sAmAriNAM vRSam ||28|| zaGkAdivazeSanirmuktaM guNASTaka - vibhUSitam / darzanaM prathamaM dhArya sopAnaM muktidhAmani // 26 // zraddhAnaM saptataravAnA torthazAgamayoginAm / kriyate yatra niHsandeha tatsamyaktvamucyate ||30|| mahaMto nApo devo dayAbhAvAtra sadvRSaH / ninyAnna gurujyeSTha etatsamyaktva kAraNam // 13166 maca mAsaM madhu tyAjyaM sahodumbarapaJcakaiH / dRgguNaiH vyasanaMH sArdhaM sadAdya-pratimAptaye / / 32 / aNuvratAni paJcaiva trighAsAraM guruvratam / zikSAvatAni catvAri hIti dvAdaza-savatAH // 33 // sAmAyika vidhAtavyaM kAle kAle vRSAkaram / karmAraNyAnalaH kAryaH proSadhaH sarvaparvasu // 34 // vastustyA gacaturAhAra--- varjanam | rAtrI ca navadhA sAraM brahmacaryaM sukhAkaram ||35|| 15 ] dharma karma ke kAraNabhUta munirAja ke una vacanoM ko sunakara hAthI ne samIcIna dharma kI icchA se apanA mastaka unake caraNakamaloM para rakha diyA // 27 // tadanantara munirAja ne dharma ke sadbhAva ko sUcita karane vAle vacana kahe he gajarAja ! tU suna, maiM tujhe gRhasthoM kA dharma karU~gA / / 28 / / sabase pahale zaGkA prAdi prATha doSoM se rahita tathA saMvega zrAdi ATha guNoM se suzobhita, mokSamahala ko pahalI sIDhI ke samAna samyagdarzana dhAraNa karanA cAhiye ||26|| sAta tattvoM tathA prApta, zrAgama aura nirgrantha guruyoM kA jisameM niHsandeha zraddhA kiyA jAtA hai vaha samyaktva yA samyagdarzana kahalAtA hai / / 30 / / prarhanta se bar3hakara dUsarA veva nahIM hai, kyAbhAva se bar3hakara dUsarA dharma nahIM hai, aura nirgrantha se bar3hakara zreSTha guru nahIM hai / yaha tInoM hI samyaktva ke kAraNa haiM / / 31 / / gRhastha dharma kI gyAraha pratimAe~ haiM unameM se prathama pratimA kI prApti hetu jIvana paryanta ke liye sAta vyasana tathA pAMca udumbara phaloM ke sAtha madya, mAMsa aura madhu kA tyAga karanA cAhiye tathA mUlaguNoM ke sAtha samyagdarzana ko dhAraNa karanA caahiye| yaha pahalI darzana pratimA hai ||32|| tadanantara pAMca vrata, tIna prakAra ke zreSTha guraNavrata aura cAra zikSAvata, isa prakAra bAraha vrata dhAraNa karanA cAhiye / yaha dUsarI vrata pratimA hai / / 33 / / pazcAt samaya samaya para arthAt tInoM saMdhyAoM meM dharma kI khAna svarUpa sAmAyika karanA caahiye| yaha tRtIya sAmAyika pratimA hai| phira samasta parvoM meM pratyeka aSTamI aura caturdazI ke dina karmarUpI vana ko bhasma karane ke liye agnisvarUpa proSadha karanA caahiye| yaha caturtha proSadha pratimA hai ||34|| tadanantara afer vastuoM kA tyAga karanA cAhiye / yaha paJcama sacitta tyAga pratimA hai / phira rAtri meM anna, pAna, khAdya aura lehya ina cAroM prakAra ke AhAra kA tyAga karanA cAhiye / yaha 9. gharmam 2. saMdeza sio ziTA gahA ya uvasamo bhattI / baccharalaM prayukaMpA praTTaguNAnti sammatte ( vasunandi zrAvakAcAra }
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ __* dvitIya sarga * [ 19 gRhArambho'khilo heya: samastainI nibamdhanam / lobhaM hatvA vimA vastraM parigraha-vivarjanam / / 3 / / sAvadhAnumatiH kRtsnA na kAryA jAtu siddhaye / hAlAhalamivoddiSTAhAraM grAhya na pApadam / / 37 / / etA yaH pratimA dhImAnekAdaza prapAlayet / prApya SoDazaka nAka' kramAyAti zivAlayam / / 3 / / munekyiAmRtaM pItvA hatvA duHkhAghaduviSam 1 jagrAha kAlalabdhyAzu trizuddhapAnandanirbharam // 36 // nikhilAni vratAnyeya yogyAmi sahanAm . upAdha-gAlA natvA tatpAdapaGkajam // 4. / / tadA prabhRti nAgendro bhagnazAkhAH paraigaMjaH / tRNAnyattyatizuSkANi pANyaghabhayAtsadA / / 4 / / upalAsphAlanAkSepadvipa-saMghAtaTTitam |paarnne sa nirAhArastoyaM pivati zuddhadhIH / / 42 / / SaSdASTamAdinA nityaM karotyevAnaghaM tapaH / prAktanAzubha-hAnyaM sa saMvegAnvitta-mAnasaH / / 43 / / chaThavIM rAtri mojana tyAga pratimA hai| pazcAt nau koTiyoM----mana, vacana, kAya aura kRta, kArita, anumodamA se zreSTha tathA sukhadeva ko khAna svarUpa brahmacarya vrata dhAraNa karanA caahiye| yaha sAtavIM brahmacarya pratimA hai // 35 // pAcAda samasta pApoM kA kAraNa saba prakAra kA gRha sambandhI prArambha chor3anA cAhiye / yaha aSTama prArambha tyAga pratimA hai / phira lobha ko naSTa kara upayogI vastra ke binA samasta parigraha kA tyAga karanA cAhiye / yaha noSoM parigrahatyAga pratimA hai // 36 / / tadanantara mukti prApta karane ke liye saba sakAra ke sAvadha sapApa kAryoM kI anumati nahIM karanA cAhiye / yaha bazavoM pranumati tyAga pratimA hai, aura pazcAt hAlAhala viSa ke samAna pApa ko dene vAlA uddiSTa AhAra grahaNa nahIM karanA cAhiye / yaha uddiSTa tyAga nAmaka gyArahavIM pratimA hai // 37 // jo buddhimAna manuSya ina gyAraha pratimAnoM kA pAlana karatA hai vaha solahaveM svarga taka jAkara krama se mokSa prApta hotA hai // 3 // munirAja ke vacana rUpI amRta ko pIkara tathA duHkhadAyaka pAparUpI duSTa viSa ko naSTakara usa hAthI ne kAla labdhi se zona hI Ananda se paripUrNa ho mana vacana kAya kI zuddhi pUrvaka apane yogya zrAvakoM ke samasta vrata grahaNa kiye| usane yaha vrata dharmabuddhi se pApoM kA vidhAta karane ke liye munirAja ke caraNa kamaloM ko namaskAra kara grahaNa kiye the / / 36-40 // usa samaya se vaha gajarAja pApa ke bhaya se, dUsare hAthiyoM ke dvArA tor3o huI vRkSa kI zAkhAnoM tathA sUkhe tRNa aura pattoM ko khAne lagA // 41 / / zuddha buddhi se yukta vaha hAthI upavAsa ke dina nirAhAra rahatA aura pAraNA ke dina bhadabhadA se par3e hue tathA hAthiyoM ke saMghAta se ghaTTita prAmuka jala ko pItA thaa||42|| jisakA citta saMsAra sambandhI bhaya se yukta hai aisA vaha hAthI pUrvabaddha azubha karmoM kI nirjarA ke liye velA telA Adi 1 samastapApakAratA bhUtam 2. sapAekAryAnumatiH 3. svarga /
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 / * zrI pArzvanAtha carita * jAtu vAdhAM vidhatte no dvIndriyAkhilAGginAm / kRtsnasattvadayAlIna enobhIto' vratAptaye / / 44 / / tRNAdIni pareSAM na kvacid gRhNAti dharmabhAk / trizuddhayA pAlayatveva brahmayaM svasiddhaye / / 4 / / svavIrya prakaTIkRtya ciraM kurvastapo mahat / saMvegenAbhavaddhastI kSINadehaparAkramaH // 46 // kadAcitpAtumAyAto vegavatyA ladai jalam / kSIragAtiAna:zaktA'patajjIvadayAparaH / / 47 / / paGka kSiptaH samutthAtu vihiteho'pyazaktavAn / saMnyAsamAdade dhImAMstatkSaragaM siddhilabdhaye / / 4 / / dhyAyana hRdi jinAdhIzaM tapo dharma ca sadgurUn / pArAdhanA: svadhairyeNa dharmadhyAna-parAyaNaH / / 46 / / mRtvAtha kamaThaH pApI kukuTAhirbabhUvaH saH / R ro'tidAruNaH pApAdane tatra bhayaMkaraH / / 5 / / vrajatA tena sarpaNa pUrvarodayAttadA / kopAtureNa daSTo'sau gajo dharmaparAyaNa: // 51: / tadviSotpannadAhena tyaktvA prANAna samAdhinA |mhtyaa kSamayA dharmavratasaMnyAsapAtaH / / 52|| - -.. --. ke dvArA nirantara nirdoSa tapa karatA thA // 43 // o samasta jIvoM kI kyA meM lIna rahatA thA tathA pApa se bhayabhIta thA aisA vaha hAthI vrata kI prApti ke liye kabhI bhI dvIndriyAdi samasta jIvoM ko bAdhA nahIM karatA thA / / 44 // dharma ko dhAraNa karane vAlA vaha hAthI kahIM bhI dUsaroM ke tRNa Adi ko grahaNa nahIM karatA thA aura prAtmasiddhi ke liye trizuddhi pUrvaka niyama se brahmacarya vrata kA pAlana karatA thA // 45 // saMvega-saMsAra bhramaNa ke bhaya se apane vIrya ko prakaTa kara vaha hAthI cirakAla taka mahAna tapa karatA rahA, jisase usake zarIra kA parAkrama kSINa ho gayA // 46 // ___ jisakA zarIra atyanta kSINa ho gayA hai tathA jo atyanta zaktihIna ho cukA hai aisA jIva dayA meM tatpara rahane vAlA vaha hAthI kisI samaya vegavatI nadI ke hara meM pAnI pIne ke liye prAyA aura vahAM gira par3A // 47 // vahAM kI kIcar3a meM baha aisA girA ki prayatna karane para bhI uThane ke liye samartha nahIM ho skaa| anta meM usa buddhimAna ne siddhi prApti ke liye usI kSaNa saMnyAsa le liyA arthAt jIvana paryanta ke liye pAhAra pAnI kA tyAga kara diyA // 48 // vaha hRdaya meM jinendra deva, tapazcaraNa, dharma aura sadgurutroM kA dhyAna karatA huA cAra ArAdhanAoM kI ArAdhanA karane lagA tathA apane dhairya se dharmadhyAna meM tatpara ho gayA ||46 // tadanantara pApI kamaTha apane pApa se mara kara usI vana meM krUra pariNAmI, atyanta kaThora aura bhayakara kurkuTa sarpa humA / / 50 / / usa samaya vaha sarpa vahIM se jA rahA thaa| pUrva vaira ke uvaya se kroSAtura usa sarpa ne dhaHdhyAna meM tatpara usa hAthI ko Dasa liyA / / 51 // usake viSa se utpanna dAha ke kAraNa usane samAdhipUrvaka prAraNa chor3e aura bahuta bhArI kSamA, 1. pApabhIta: 2. vihitodyApi 3. kukuMTasarpaH, uymshiil| sarpavizeSaH /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dvitIya sarga * [ 21 prabhUtatkalpe sahasrAre nati-parimapite / svayaMpabhavimAne zaziprabho nirjaro mahAn 1153 / / . parijhAyAvadhijJAnAt prAgbhavavratagaM' phalam / dharma ca zAsane hanabhAvo'maro'bhavat / / 54 / / tatratyacaitya-geheSu mahApUjAM cakAra saH / jinAcANA zivApAtibhaktyAdI divyapUjayA / 55 / merunandIzvarAdau sa karoti yajanaM param / kRtrimAkRtrimANAM svargajezvAruvastubhiH / / 56 / / kuryAt kevalinI siddha tIrthezAM ca mahAmaham / kalyANe divyasAmagyA svaparIvAramaNDitaH / 57 ityAdi vividhaM puNyaM vizvAmmRdayasAdhanam / tanoti saMtataM muktyaM devo'ne kaddhibhUSitaH / / 58 / / devInikarasaMbhUtairnatanaizca manoharaiH / gItamadhuraiH krIDanavinodestu jalpanaiH / / 56 / / zRGgArAlokanairapsarasA bhukti pratyaham / sukhaM rAmAdibhiH sAddha divyaM sa svvRssaapitm| 60 / karoti vividhA krIDAM kIDAdro mandareSu ca / svecchayAmA' svadevIbhiH so'saMkhyadvIpavAdhiSu / 81 SoDazAbdhi pramANAyu prAptakAmasulo mahAn / devInA zabdamAtreNa mArddha trayakarannatiH / / 62 / / dharma, vrata tathA saMnyAsa ke phalasvarUpa vaha sahalAra svarga ke aneka RddhiyoM-saMpadAnoM se suzobhita svayaprabha vimAna meM zaziprabha nAmakA mahAna deva huA / / 52-53 // avadhijJAna se chaha deva, ise pUrvabhava sambandhI prata me utpanna phala jAnakara dharma aura jinazAsana meM haDa zraddhAnI ho gayA // 54 // usane sarva prathama kalyANa prApti ke liye vahAM ke caMtyAlayoM meM vidyamAna jina pratimAnoM kI bhaktipUrvaka uttama sAmagrI se mahA pUjA kI // 55 / / tadanantara sumeru parvata aura nandIzvara dvIpa Adi meM vidyamAna kRtrima prakRtrima pratimAoM ko svarga meM utpanna hue uttama dravyoM se utkRSTa pUjana kI // 56 // vaha apane parivAra se suzobhita hotA huA siddhi prApti ke liye kalyAeko ke samaya sAmAnya keliyoM tathA tIrthaMkaroM kI, divya sAmagrI se mahAmaha pUjA karatA thA // 57 / / isa prakAra aneka RddhiyoM se vibhUSita vaha deva, mukti prApti ke liye nirantara samasta abhyudayoM ke sAdhana svarUpa nAnA prakAra ve puNya ko karatA thA // 56 // deviyoM ke samUha se utpanna manohara nRtyoM, madhura saMgItoM, uttama krIDAnoM, vinodapUrNa vArtAlApoM tathA apsarAmoM ke zRGgAra pUrNa prabalokanoM se vaha deva pratidina devAGganAoM ke sAtha, apane dharma ke dvArA prApta hue divya sukha kA upabhoga karatA thA // 56-60 // vaha krIDAcala, mandaragiri aura asaMkhyAta dvIpa samudroM meM apanI deviyoM ke sAtha icchAnusAra nAnA prakAra kI krIDA karatA thA // 61 // usako prAyu solaha sAgara pramANa thI, use deviyoM ke zabda sunane mAtra se kAma kA sukha prApta hotA thA, vaha mahAn utkRSTa thA, sAr3he tIna hAtha UMcAI vAlA thA, pariNamA Adi pATha guNoM ke aizvarya se 1. prAktanapa yakRtazratoddha taM 2. jinapratimAnA 3. pUjanaM 8. mahArAjAma 5. garbhAdikalyANakeSu dharmApinaM / 7. sadara poDA nAgaramitAyuka /
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 ] * zrI pAzvanAtha carita * maNimAdiguNATezvaryAdayavikriyadehabhApha / chAyAtigAtidivyAGgakAntyA dIptyA vyabhAsarAm / 63 // dvayaSTavarSasahasra' gate pAhAra sudhAmayam / makSitRptidaM divyaM bhunakti manasA suraH / / 64 / / yaSTapakSagate haccha vAsaMmanAm labhate'maraH / sugandhIkRtya digbhAga jarAklezarujAtigaH / / 6 / / caturthAvaniparyantAvadhijJAnAkhilArthavit / tatsamAnamahA-vikiddhibhUSitakAyabhAka / / 66 / / kvacinnRtyaM kvacidgItaM kvacitpUjAM kvacid vRSam / bhajanmagno'tizarmAndhau' gataM kAlaM na veti sa: / 67 so'pa kukuMTaso'tipApabhAreNa pApadhIH / dhUmaprabhAbhidhazvabhra sAgare magna eva hi // 68 / / chedana bhedanaM zUlArohaNaM ca vidAraNam / tADanaM mAraNaM ghoraM bandhanaJca kadarthanam // 69 / / zArIraM mAnasaM tIbraduHkhaM vAcAmagocaram / kSetrotpannaM mahArogajAtaM ca vikriyodbhavam / / 70 / / satatatalanikSepaM vaitaraNyA pramajjanam / ityAdi vividhA pIDAM nArakebhyaH kSaraNaM kSaNam / / 7 / / hisAjitapApaudhaphalArasa labhate ciram |prshrnnyo balAttatra nArako dInamAnasaH / / 72 / / prAdhayan zaraNaM tatra gacchanmUcchA muhurmuhuH / kadaya'mAnaevAste nArako nArakaiH sadA / / 3 / / yukta vaikriyika zarIra se sahita thA tathA chAyA se rahita divya zarIra kI kAnti aura dopti se atyanta zobhAyamAna thA // 62-63 // vaha deva solaha hajAra varSa bIta jAne para samasta indriyoM ko tRpti dene vAlA amRtamaya mAnasika pAhAra grahaNa karatA thA // 64 // vRddhAyasthA sambandhI kleza aura rogoM se rahita vaha deva, solaha pakSa vyatIta hone para vizAnoM ko sugandhita kara thor3A zvAsocchvAsa grahaNa karatA yA // 65 // vaha avadhijJAna ke dvArA caturtha pRthivI taka ke samasta padArthoM ko jAnatA thA aura utanI hI dUra taka ko vikriyA Rddhi se vibhUSita zarIra se yukta bhA // 66 // sukharUpI vizAla sAgara meM magna rahane vAlA yaha deya, kahIM nRtya, kahIM gAna, kahoM pUjA, aura kahIM dharma-carcA ko prApta hotA huA vyatIta hue kAla ko nahIM jAna sakA / / 67 / / tadanantara pAparUpa buddhi se yukta yaha kukuTa sarpa tIvra pApa ke bhAra se dhUmaprabhA nAmaka naraka rUpI sAgara meM jAkara nimagna ho gayA arthAt marakara pAMcaveM naraka gayA // 67 // vahAM vaha hiMsA prAdi kAryoM se upAjita pApa samUha ke phalasvarUpa chedA jAnA, bhedA jAnA, zUlI para car3hAyA jAnA, vidAraNa kiyA jAnA, tADana, mAraNa, bhayaMkara bandhana, tathA pIDana prAdi zArIrika, vacanoM ke agocara tIka mAnasika, kSetra se utpanna, mahA rogoM se utpanna, vikriyA se utpanna, saMtapta lela meM DAlA jAnA, aura vaitaraNI meM DubAyA jAnA, ityAdi nAnA pIr3AnoM ko nArakiyoM se cirakAla taka pratyeka kSaNa prApta karatA rahA / yaha saba duHkha use balAt bhogane par3ate the / vahAM usakA koI zaraNya-rakSA karane vAlA nahIM thA / atyanta dona hRdaya 1. ghAsa hama doSa mAna5 2. pAraza ma rApamAna 19 3. atyadhikamuSva sAgara 4. pIema 5. nomAna / ...- ... - - - -
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dvitIya sarga * [ 23 4 zratha jambUmatidvIpe mero: prAgdirzi zAzvatam / pUrvavidehanAmAsti kSetraM dharmAkaraM param ||74 / / videhAnmunayo yasmAd gacchasyevAyaM padam / tasmAttatsArthaka nAma vidyate kSetramuttamam // 75 // vidyate viSayastatra manojJo maGgalAvatI / vizvamaGgaladoSaiH pUrNo mAGgalyakArakaH 176 / tasya madhye mahAt bhAti vijayArddhAbhidho'calaH / zuddharUpyamaya stuGgaH khagadevAbhisevitaH // 77 // uttaGgo yojanAnAM sa paJcaviMzatimeva hi / taccaturthAMzabhUmadhyo navakUTavibhUSitaH pUrvakUTe jinAgArI kayabhAtsvamayo mhaan| hemopakaraNaM ratnabimba: kUTasthaketubhiH // 76 / tatrAyAnti ca devezA vidyezAzcAraNAH sadA vanditu zrIjinAzva mahAbhUtivirAjitAH ||80| catuH saMgha ra gatirvAdyaM zca nartanaH 1 yAtAyAtajanaH so'bhAddharmAkira ivAnizam zreNIbhyAM dviguhAbhyAM ca sevyamAnaH khagAmaraiH / vanaiH kurmahAratneyetivatso'calo babhau || 2 || 1178 / / hokara vaha vahAM zararaNa kI prArthanA karatA huA bAra bAra mUrchita ho jAtA thA / itane para bhI nArakI use sadA pIDita karate rahate the / / 68-73 / / tadanantara jambUdvIpa sambandhI meruparvata kI pUrva dizA meM pUrva videha nAmakA zAzvatasadA vidyamAna rahane vAlA kSetra hai| vaha kSetra dharma kI utkRSTa khAna svarUpa hai / / 74 || cUki videha kSetra se muni avinAzI - mokSapada ko prApta hote rahate haiM isaliye vaha uttama kSetra 'videha' isa sArthaka nAmako dhAraNa karatA hai / / 75 / / usI videha kSetra meM samasta maGgala drayoM ke samUha se paripUrNa, maGgala ko karane vAlA maGgalAvatI nAmakA manohara deza hai| // 76 // / usa deza ke madhya meM vijayArdha nAmakA eka mahAna parvata suzobhita ho rahA hai / vaha parvata zuddha cAMdI rUpa hai, UMcA hai, vidyAdhara aura devoM se sadA sevita rahatA hai, paccIsa yojana UMcA hai, UMcAI ke caturthAMza pRthivI meM gaharA hai, aura nau kUToM se vibhUSita hai / / 77-78 / / usake pUrvakUTa para suvarNamaya vizAla jina mandira hai jo subara ke upakaraNoM, ratnamaya pratibimboM aura zikhara para sthita patAkAoM se zobhAyamAna ho rahA hai // 76 // devendra, vidyAdharendra aura cAraNa Rddhi ke dhAraka munirAja bhraSTa prAptihAryarUpa mahAna vibhUti se suzobhita jina pratimAoM kI vandanA karane ke liye vahAM sadA Ate rahate haiM / / 60 / / caturiNakAya ke utkRSTa devoM, gItoM, bAdyoM, nRtyoM aura zrAne jAne vAle manuSyoM se vaha parvata nirantara aisA suzobhita hotA hai mAnoM dharma kI khAna hI ho // 61 // do zreNiyoM, do guphAoM, vidyAdharoM, devoM, vanoM, kUToM aura mahAratnoM se sevita huA vaha parvata munirAja ke samAna subhobhita ho rahA thA / / 62 / / 1. pravinAbhipadam mokSamityarthaH 2. kurute 34 ranamaH /
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 ] * zrI pAzvanAtha carita * nagaraM tatra ropyAdrI trilokottamasaMzakam / prastyutta majanaH pUrNa trailokyatilakopamam / / 3 / / tabAhma saphalAnyuccastarpakANi vanAni ca / satAM tuGgAni gobhante yateryAcaraNAnyaho // 4 // kSetrANyatrAsiramyANi jhAle kAle kRtAnyapi / mune rAvazyakAnIva phaladAni babhuNAm / / 85 // vApIkUpataDAgAni 'khataraNAspheTakAnyapi / RSeDha dayatulyAni bhAnti lokahitAnyaho / / 6 / / puraM suGga rabhAddha maratnaprAkAratoragaNaiH / dIrghakhAtikayA jambUdvIpavebdhivattarAm / / 8 / / vibhrAjante jinAgArAmaNisvarNamayAH zumAH / khamIbhizca svargaH pUrNA mahAnto vA vRSAbdhaya: / / 88|| jayastavAdizabdoghagIta yi zca nartanaH / utsavividhanityaM dIptabimba manoharaiH // 86 // dhAmikAgA mahApAmAgrastha ghvajakarotkaraH |maaytiiv tadbhAti nAkezAM mukti hetave // 10 // vartate zAzvato yatra dharmo jIvadayAmayaH ! jinoktaH svargamukyAdisAdhako nAparaH pvcit||11|| viharanti yatIndraughA yatra kevalino'nizam / dharmapravataMnAhetoH saMgharna ca kuliGginaH / / 12 / / usa vijayAI parvata para trilokottama nAmakA eka nagara hai jo uttama janoM se pari pUrNa hai tathA tInoM lokoM ke tilaka ke samAna jAna par3atA hai / / 83 // usa nagara ke bAhara phaloM se sahita tathA satpuruSoM ko saMtuSTa karane vAle Uce Uce utkRSTa vana suzobhita ho rahe haiM jo muni ke prAcaraNa cAritra ke samAna jAna par3ate haiM // 4 // samaya samaya para jinakI sabhAla kI jAtI hai aise yahAM ke atyanta ramaNIya kheta, manuSyoM ko phala dete hue muniyoM ke prAvazyakoM ke samAna suzobhita hote haiM / ahA ! pakSiyoM kI tRSNA ko naSTa karane vAle vahAM ke lokahitakArI vApI kUpa aura tAlAba muni ke hRdaya ke samAna suzobhita haiM // 5-86 // vaha nagara, Uce U~ce suvarNa tathA ratnanirmita koTa, toraNoM se tathA bahuta bar3I parikhA se jambUdvIpa kI vedI ke samAna atyanta suzobhita hotA hai / / 87 // vidyAriyoM aura vidyAdharoM se bhare hue vahAM ke mariNa tathA svarNamaya zubha mandira aise suzobhita hote haiM mAno bar3e bhArI dharma ke sAgara hI hoM // 88 / / jaya jaya Adi stavanoM ke zabda samUhoM, gItoM, vAditroM, nRtyoM, nAnA prakAra ke utsavoM aura nirantara dedIpyamAna rahane vAle jina bimboM se baha nagara atyanta zobhAyamAna hai // 66 // dharmAtmA janoM ke bar3e bar3e bhavanoM ke agrabhAga para sthita dhyaja rUpI hAthoM ke samUha se vaha nagara aisA jAna par3atA thA mAnoM mukti kI prApti ke liye indroM ko bulA ho rahA ho // 6 // jahAM para svarga aura mokSa prAdi ko prApta karAne vAlA, jinendra kathita dayAmaya dharma hI zAzvata sthAyI dharma hai kahIM koI dUsarA dharma nahIM hai / / 61 // jahAM para dharma kI pravartanA ke liye caturvidha saMghoM ke sAtha munirAjoM ke samUha tathA kevalI bhagayAna nirantara vihAra karate haiM, kuliGgI vihAra nahIM karate the||62|| 1.pakSitapAnAkAni 2. vidyAvadhi: 3. vidyAdhara. 4. dharmama-garA:
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dvitIya sarga * 25 kudevastammaThe jAtu svapne'pi dRzyate na ca / kuliGgI tadrato'jJAnaM kujJAnI kudRsso'shubhH||3|| zAmikA vipadA dakSA jina bhaktiparAyaNA: / pAtradAnaratA dharmamahotsava-vidhAyina: / / 14 gurubhaktAH sadAcArA datazIlAdibhUSitAH / prAkAzagAmino me diyAtrArata-buddhayaH / / 6 / / vasanti yatra vidyazA: sakulAstuGgadhAmasu / khagobhaitamarUpAbhivabhicAmarA vidhi // 6 ityAdivarNanAyete pure sasminmanohare / vidya gatikhagezo'bhud vidyudgativirAjitaH // 6unt pratApI nAtimAgaMjJo'nekavijJAnanAyakaH / dakSo dharmavicArajJo vivekI zIlamaNDitaH / / 18 / / prajAnAM tarpako jJAnI jaina dharmaprabhAvakaH / yamIvara sa babhI loke satbhamAdiguNotkaraiH / / 6 / / vidyunmAlA priyA tasya babhUva zubhalakSaNA / rUpalAvaNyabhUSADhayA satI puNyottamAnasA / / 100 // tayoH sUnurabhUdagnivegAsyaH puNyapAkataH / zaziprabho'marazcyutvA sa dikA prAktano mhaan||10|| zubhalAnAdika'neka mahotsava zatena paH / mahAma'ha nakAroccajinAgAre jine zinAm / / 10 / / jahAM para kuvedha, kudevoM ke maTha meM hI dikhAI detA thA anyatra kahIM svapna meM bhI dikhAI nahIM detA thaa| isI prakAra kuliGgI, unakA bhakta, kujJAna, kujJAno aura azubha dharma kahIM svapna meM bhI nahIM dikhAI detA thA / / 63 // jo dharmAtmA haiM, nirmala haiM, catura haiM, jinazakti meM tatpara haiM. pAtra dAna meM rata haiM, dhAmika mahotsavoM ko karate hai, garabhakta haiM.. sanAcArI haiM, vrata-zola Adi se vibhUSita haiM, AkAzagAmI haiM, meru prAdi ko yAtrA meM jinakI buddhi laga rahI hai tathA jo ucca kulIna haiM aise vidyAdhara jahAM UMce Uce mahaloM se sundara rUpa kI dhAraka vidyAdhariyoM ke sAtha isa prakAra rahate haiM jisa prakAra svarga meM veva dekhiyoM ke sAtha nivAsa karate haiM / / 64-66 // ityAdi varNana se sahita usa manohara nagara meM bijalI ke samAna tIvagati se suzobhita vidyu dgati nAmakA vidyAdhara rAjA rahatA thA / / 67 / / vaha vidya dagati pratApI thA, nIti mArga kA jAtA thA, aneka prakAra ke viziSTa jJAnoM kA svAmI thA, catura thA, dharma vicAra kA jJAtA thA, vivekI thA, zola se suzobhita thA, prajAjanoM ko saMtuSTa karane vAlA thA aura uttama kSamA prAdi guraNoM ke samUha me loka meM muni ke samAna suzobhita thA // 866 / / jo zubha lakSaNoM se sahita thI, rUpa aura lAvaNya rUpI prAbhUSaNoM se sahita thI, pativratA thI tathA jisakA mana puNyakAryoM meM saMlagna rahatA thA aisI vidya nmAlA nAmako usakI prANavallabhA thI // 10 // vaha kSaziprabha nAmakA pUrvokta mahAna deva svarga se cyuta hokara puNyodaya se una donoM ke agnivega nAmakA putra humA 101 / / rAjA vidya dagati ne zubha lagna prAdi ke samaya 1. vidyama pragatitrizodhana 2. punariva -----
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zrI pArzvanAtha carita * parivAreNa sA vibhUtyA tajjAtakarmaNi / dInAnAthajanebhyazca dadau dAnAnyanekazaH // 103 / / bAlaceSTamuMdaM kurvan pitrostayogyamAnamaH / vaddhitu lagna evAsI bAlacandra kaleva na / / 104 / / kaumAratvaM kamAtprApa sa pitroraJjayanmana: / mugdhAdihasanaiH puNyAdaramanmanabhASaNaH // 105 / / tato'dhyApakamAsAdya janaM zAstrAstravidyayoH / pAraM so'gAddhiyA tIkSNaprajJayA'virato budhaH / / 106 / / sampUrNayauvano dhImAn mukuTAdivibhUSitaH / jinabhaktaH sadAcArI zamI rUpo madAtigaH / / 1 07 / / zubhAzayo vicArako mandamohI kRpApara: / pratyAsannabhavI dharmarajita: svajanapriyaH / / 10 / / divyadehadharaH so'bhAtkumAra: sahajaguNaH / vivekAdibhatrai ranyarlokAntikasuro'tra vA // 10 // mAlinI iti sukRtavipAkAtprApya kaumArabhUti, vividhamakhilasaukhyaM svasya yogyaM bhunakti / svajana-parajanAnAM vallabho'naGgamUrti-hRdi baravRtamuccairagnivego nidhAya / / 11 / / aneka mahotsaboM ke sAtha jina mandira meM jinendra bhagavAna kI mahAmaha nAmaka utkRSTa pUjA ko // 102 / / parivAra ke sAtha milakara usane bar3e vaibhava se putra kA janmotsava kiyA aura dona tathA anAtha janoM ko aneka dAna diye // 103 / / bAlaceSTAoM tathA apane yogya vAhana prAdhi kI kauDAoM se mAtA-pitA ke harSa ko utpanna karatA huA vaha bAlaka bAlacandra kI kalA ke samAna dina pratidina baDhane lagA // 104 / / sarala manda musakAnoM tathA puNyodaya se prApta utkRSTa totalI bolI se mAtA pitA ke mana ko anurajita karatA huA vaha krama se kumArAvasthA ko prApta huprA / / 10 / / tadanansara buddhi aura tIkSNa prajJA se yukta baha vivekI agnivega jaina adhyApaka ko prApta kara zAstra aura zastravidyAoM meM pAra ko prApta ho gayA arthAt donoM vidyAnoM meM nipuNa ho gayA // 106 // jo sampUrNa yauvana ko prApta thA, buddhimAna thA, mukuTa Adi se vibhUSita thA, jinabhakta thA, sadAcArI thA, zAnta thA, rUpavAra thA, ahaMkAra se rahita thA, zubha abhiprAya vAlA thA, vicAraza thA, mandamoha thA, dayAlu thA, nikaTa saMsArI thA, dharma meM anurakta thA, prAtmIyajanoM ko priya thA aura sundara zarIra kA dhAraka thA aisA vaha kumAra apane sahaja guNoM se tathA viveka prAvi se hone vAle anya guNoM se isa loka meM laukAntika deva ke samAna suzobhita ho rahA thA // 107-106 // isa prakAra jo svajana aura parajanoM ko pratizaya priya thA tathA jisakA zarIra kAmadeva ke samAna sundara thA aisA agnivega, puNyodaya se kumAra kAla ko vibhUti ko prApta kara tathA hRdaya meM utkRSTa jaina dharma ko dhAraNa kara apane yogya nAnA prakAra ke samasta sukSoM kA upabhoga karatA thA // 110 // yaha agnivega pUrvabhava meM dharma se devagati sambandhI
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya sagaM [ 27 zArdUlavikristim emadeiSa kilApta eva vividhaM saukhyaM varaM devarja, dhamadiva tato'male nRpakule kaumArajaM cottamam / jAvetIha budhA vRSa vyaghahara' yatnAtkurudhvaM sadA, svarmokSakavazIkaraM hitakaraM saukhyAkaraM muktaye / / 111 / pAzvaH pAzrvadharaH satAM vyadhahara: pAzcaM zritA dhArmikAH, pAva kilApyate zivasukhaM pArdhAya siddhadhaM namaH / pAvadvidhanacamo'ddha taM vighaTate pArzvasya muktiH priyA, pAzA pAzrvajina sthito'hamanizaM me vRttavighnaM hr| puti bhaTTAraka zrIsakalakAtiviracite zrIpAzvanAthacaritre gajendrazaziprabhadevAgnivega bhavatrayabarAno nAma dvitIyaH sargaH / nAnA prakAra ke uttama sukha ko prApta huA, tadanantara vartamAna bhava meM dharma se hI nirmala rAjakula meM kumArAvasthA meM hone vAle uttama sukha ko prApta huA hai, yaha jAnakara he budhaana ho ! mukti ke liye vividha prakAra ke pApoM ko harane vAle, svarga aura mokSa ko vaza karane vAle, hitakArI aura sukha kI khAna svarUpa dharma ko sadA yatnapUrvaka dhAraNa karo / / 111 // vividha pApoM ko harane vAle pArzvanAtha bhagavAna satpuruSoM ko apane pAsa meM rakhate the, dhArmika jIva pArzvanAtha kI zaraNa meM pahuMcate the| pArzvanAtha ke dvArA hI mokSa kA sukha prApta hotA hai, siddhi kI prApti ke liye pArzva jinendra ko merA namaskAra ho, pArzvanAtha se vighnoM kA samUha addha tarUpa se vidita ho gayA thA, muktirUpI strI pArzvanAtha bhagavAna ko atizaya priya thI, he pAvaM jinendra ! maiM nirantara pApa meM hI sthita hai, ataH mere cAritra sambandhI vighna ko zIghra hI haraNa karo // 111-112 / / isa prakAra zrI bhaTTAraka sakalakoti dvArA viracita zrI pArzvanAtha caritra meM gajarAja, zazipnabha deva aura agnivega ke tInabhavoM kA varNana karane vAlA dUsarA sarga samApta hunaa| MARA . vividha pApavimbara 1. cAritravirAmaka
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 ] * bhopAmanAtha carita - tRtIya sargaH bhIpAzyaM trijagannAyaM viSvAniSTakSayaMkaram / satAM svapArvadAtAraM stuve tatpAparvahetave / / 1 / / praSekadA svadharmAya samAdhiguptayoginam / pagnivegakumAro'gAd vanditu guptirakSakam / / 2 / / viHparItya yatIzaM taM guptitritayamaNDitam / natvA murbhA ca saMpUjya so'sthAttatsanmukho mudo / / 3 / / dharmavRddhabhidhAzIdina bhavya nRpAtmajam / abhinandya munighamaM proktu nijodyama vyadhAt / / 4 / / maho kumAra saddharma muktizrIvazakArakam / yatIndra sevitaM sAraM niHpApa kuru sarvathA / / 5 / / yena dharmeNa muktizrIdatta svAliGgana satAm / pratyAsaktA svayaM dhatya kA kathA nAkayoSitAm / / 6 / / dhArmikANAM sudharmeNa caraNAnje nirantaram / kiMkarA iva devendrA namantyAjAvidhAyinaH / / 7 / / jinendrapadajAM lakSmI sarvalokAtizAyinIm / trijagadvanditA dharmAllabhante munayo'cirAt / / 8 / / tRtIya sarga jo tInoM jagat ke nAtha haiM, samasta aniSToM kA kSaya karane vAle haiM aura satpuruSoM ko apanI samIpatA pradAna karate haiM una pArzvanAtha bhagavAna ko maiM unakI samIpatA prApta karane ke hetu stuti karatA haiM // 1 // tadanantara eka samaya agnivega kumAra apane ApameM dhArmika bhAva jAgRta karane ke liye guptiyoM ke rakSaka samAdhigupta nAmaka munirAja ko vandanA ke artha gayA / / 2 / / tona guptiyoM se suzobhita una munirAja kI tIna pradakSiNA dekara usane unheM zira se namaskAra kiyA, unakI pUjA kI, tadanantara vaha baDe harSa se unake sanmukha baiTha gayA // 3 // munirAja ne dharmavRddhi nAmaka prAzIrvAda ke dvArA bhavya rAjaputra kA abhinandana kara dharma kahane ke liye apanA puruSArtha kiyA // 4 // unhoMne kahA ki maho rAjakumAra ! mukti rUpI lakSmI ko vaza karane vAle, baDe baDe muniyoM ke dvArA sevita, zreSTha aura pApa rahita samocIna dharma kA tuma saba prakAra se pAlana karo // 5 // jisadharma ke dvArA atyanta prAsakta huI muktirUpI lakSmI svayaM prAkara satpuruSoM ke liye apanA AliGgana detI hai usa dharma ke dvArA devAGganAoM ke prAliGgAna kI kathA hI kyA hai ? // 6 / / samIcIna dharma ke dvArA vevendra, kiGkaroM ke samAna prAjJAkArI hokara dharmAtmAoM ke caraNa kamaloM ko nirantara namaskAra karate haiM / / 7 / / jo saba logoM ko pratikrAnta karane vAlI hai athavA jo samasta loka meM zreSTha hai aura tInoM jagat ke dvArA bandanIya hai aisI tIrthakara pada ko lakSmI ko muni dharma ke prabhAva se zIghra 1 dekhInAm /
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ * tRtIya sarga * [ 26 laukAntikapadaM zapadaM ratna niSyAdisaMpUrNAM mantreNa vAkRSTA bandhu mahAmitraH devanamaskRtam / dharmAtsarvArthasiddhizca satAM saMpadyate kSaNAt // 6 // SaTkhaNDapRthivI bhavAm / cakravatiprajAM bhUrti nabhante dharmiNo vRSAt / / 10 / / suzrIrlokatrayodbhavA / ghomatAM vazamAyAti gRhadAsIva zarmadA / / 11 / / dharmo pApakSayakaraH / mokSadAtA sukhAbdhizva sahagAmI jagaddhitaH / 112 / / tima svAsti tasya cintAmaNiH kare / kalpadramo gRhadvAre kAmadhenuina kiGkarI / / 13 / / Made vinA bhojyaM zrIdarzanena vinA kvacit / zolAhate naro nAro vidvAnupazamaM vinA / / 14 / dharmodayAM vinA loke saMyamena binA yamI / bhrAjate na yathA tadvat satAmAyuSaM binA / / 15 / jIvanto'pi mRtA jJeyA nirgandhakusumopamAH / dharmavanto mRtA martyA pratrAmutra ca jIvitAH / / 16 / / jIvitanyena tenAtha kiM sAdhyaM pApavartinA / yena na kriyate dharmA hatyA zreyaH susvArNavaH // 17 dhanyAsta evaM loke'smin meM sarvatra mukt kurvantyaho sadA |16| sarvathA eka hI prApta kara lete haiM ||8|| dharma se satpuruSoM ko laukAntika devoM kA pada, devoM ke dvArA namaskRta indra kA para aura sarvArthasiddhi kSaraNabhara meM prApta ho jAtI hai ||6|| dharmAtmA jana dharma se caudaha ratna aura mau nidhiyoM prAdi se paripUrNa, SaTNDa pRthivI meM hone vAlI aran kI vibhUti ko prApta hote haiM // 10 // tInoM lokoM meM utpanna, sukhadAyaka uttama lakSmI, dharmarUpI mantra ke dvArA AkRSTa huI gRhadAsI ke samAna buddhimAnoM ke vaza ko prApta hotI hai || 11 || dharma hI bandhu hai, mahA mitra hai, pAparUpa zatru kA kSaya karane vAlA hai, mokSa ko dene vAlA hai, sukha kA sAgara hai, sAtha jAne vAlA hai tathA jagat kA hitakArI hai | 12 | isa loka meM munidharma jisake pAsa hai cintAmaNi ratna usake hAtha meM hai, kalpavRkSa usake ghara dvAra para hai aura kAmadhenu usakI kiGkarI hai ||13|| jisa prakAra namaka ke binA bhojana, dAna ke binA lakSmI, zIla ke binA nara nArI, zAntabhAva ke binA vidvAn, aur ke binA dharma aura saMyama ke binA muni, loka meM kahIM suzobhita nahIM hotA usI prakAra dharma ke fart satpuruSoM kI zrAyu suzobhita nahIM hotI // 14- 15 // gandha rahita phUloM ke samAna dharmahIna manuSya jIvita rahate hue bhI mRta haiM aura dharmasahita manuSya mara kara bhI isa loka tathA paraloka meM jIvita jAnane ke yogya haiM / / 16 / / yahAM pApa meM pravartane vAle usa jIvana se kyA sAdhya hai jisake dvArA prakSeya-kalyANa ko naSTa kara sukha kA sAgara svarUpa dharma nahIM kiyA jAtA hai| bhAvArtha- vahI jIvana saphala hai jisameM pApa se nivRta hokara sukhadAyaka dharma kI prArAdhanA kI jAtI hai ||17|| zraho ! isa loka meM ve hI dhanya haiM jo saba jagaha saba prakAra se mukti ke liye eka muni dharma kA yatnapUrvaka savA prAcararaNa 12. hatvA zreya iti kalyANa durIkRtyetyathe 3 munivamaM /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 ] * zrI pAzvanAtha carita * savaisaGgaparityAgAnmoha-zatru-binAzanAt / kAmendriyArisaMghAtAt paroSahajayAd vRSAt / / 16 / / mUlottamuNAcArAdhAnAdhyayanakarmabhiH / tapasA sAdhyate dhIraiH sa dharmo yatigocaraH // 20 // ghamoM niSpAdyate dakSaH kSamAdidazalakSaNaH: / vyutsargazca vapuHklezaH pratyahaM vanavAsibhiH / / 21 / / munidharma sukhAbdhiM tvaM hatvA mohamahAbhaTam / pANigrahaNa karma gRhAgAzu nRpAtmaja // 22 / / bhAgatRSNAviSaM hatvA pItvA munivaco'mRtam / kumAraH prApya saMvega vyadhAcintA hRdItyaho / / 23 / / ghra vaM tapo mahatkArya kumAratve'pi dhaudhanaiH / vRddhatva vA samAyAti na vA na jJAyate kvacit / / 24 / / gyutsarga duHkaraM yoga dhutapAra' khanigraham / parISahajayaM katu yauvanasthazca zakyate // 25 // zukladhyAnakSamA sarvasiddhAntajJA vikinI / utpaMdyale mahAbuddhiyoM dane vizvadazinI / / 26 / / kaSAyavairiraNA sanyaM mahopasargadurjayam / pranyatA duHkara jetu yuvabhiH zakyate'khilam / / 27 / / -.-.- - - -- - - karate haiM // 18 // samasta parigraha ke tyAga se, moharUpI zatru ke nAza se, kAmendriyarUpI zatru kA pracchI taraha ghAta karane se, parISahoM ko jItane se, uttama kSamA Adi dharmo se, mUlaguNa aura uttara guragoM ke AcaraNa se, dhyAna ayamAna rUpa se tapAsAna prAvi tapa se paha munidharma dhIra vIra manuSyoM ke dvArA siddha kiyA jAtA hai prApta kiyA jAtA hai // 1620 / / jo vakSa zaktizAlI haiM, kSamA prAdi dazalakSaNa dharmoM se sahita haiM, kAyotsarga karate haiM, mAtApana prAdi yogoM ke dvArA kAyakleza karate haiM aura nirantara dhana meM nivAsa karate haiM aise manuSyoM ke dvArA hI munidharma niSpanna kiyA jAtA hai // 21 // he rAjakumAra ! tU moha rUpo mahAyoddhA ko naSTakara vivAha sambandhI kArya kA parityAga kara aura zIghra hI sukha ke sAgarasvarUpa munidharma ko grahaNa kara // 22 // munirAja ke baccanarUpI amRta ko pIkara tathA bhogatRSNA rUpI viSa ko naSTa kara kumAra agnivega saMvega ko prApta ho gayA-saMsAra se bhayabhIta ho gayA aura manameM isa prakAra vimAra karane lagA / / 23 / / aho ! buddhirUpI dhana ko dhAraNa karane vAle manuSyoM ko kumAra avasyA meM bhI nizcita mahAna tapa karanA cAhiye kyoMki vRddhAvasthA prAyagI yA nahIM, yaha kahIM nahIM jAnA jAtA // 24 / / zarIra se mamatA bhAva chor3akara kAyotsarga karanA, AtApana prAdi kaThina yoga dhAraNa karanA, zAstroM kA paDhanA, indriya-nigraha karanA aura parISahoM ko jItanA yaha saba taruNa manuSyoM ke dvArA hI kiyA jA sakatA hai // 25 // zukladhyAna meM samartha, samasta siddhAntoM ko jAnane vAlI, vivekavatI tathA samasta padArthoM ko dekhane vAlo mahAbuddhi yauvana avasthA meM utpanna hotI hai // 26 / / kaSAyarUpI vairiyoM kI senA, durjeya __ mahopasarga athavA anya samasta kaThina zatru taruNajanoM ke dvArA hI jIte jA sakate haiM // 27 // 1. indira naga
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ : * tRtIya sarga * [ 31 subAlaM yAvadavRddhAnAM yamo nayani svAntikam / svecchayA yadi nAdeyA ki dIkSA taruNaistadA ||28|| vRddhatve'tibharAt kAryaM tapo dAnaM yamAdi ca / bAlatve neti vettAro yAntyaho yamagrAsatAm / / 26 / vAsupUjyAditIrthezA: kaumArapadabhUSitAH / prAktanAstapasA hatvA karmANyApuH paraM padam ||30 // vilipya kardamenAGga kuryAtkaH kSAlanaM budhaH / yathAtathAjayitvAcaM bhogaiH ko'tra kSipetpunaH / / 31 / / yadi nAryAdi saMgRhya punarante visarjanam / syAtasmAddhImatAM tasyAgrahaNaM ghottamaM bhuvi ||32|| tato'vazyaM mayAdeyaM dUtapUrvaM tapo'nadham / hatvA mohabhaTa kAmazatru jitvA muktaye / / 33 / / fore kA prAtaH sAdikAntare / yazvintastapo'treti vairAgyaM dviguNaM bhavet 34 || tato bAhyAntaraM saGga N tyaktvA dIkSAM sukhAkarAm / prAdado munivAkyena muktyai muktisakhIM parAm ||35|| jaba bAlaka se lekara vRddhoM taka sabhI ko yamarAja svecchA se apane samIpa le jAtA hai saba taruNa manuSyoM ko vIkSA kyoM nahIM lenA cAhiye ? ||28|| tapa, dAna aura saMyama prAvi kArya vRddhAvasthA meM atyadhika karanA cAhiye, bAla avasthA meM nahIM, aisA jAnane vAle manuSya yamarAja kI prAsatA ko mRtyu ko prApta ho jAte haiM / bhAvArtha- ' tapazvaraNa prAvi kArya vRddhAvasthA Ane para kareMge' aisA vicAra karate karate hI manuSyoM ko mRtyu ho jAtI hai, ve kuchakara nahIM pAte ||26|| pUrvakAla meM hue vAsupUjya zrAdi tIrthaMkara kumAra pada se vibhUSita rahate hI tapa ke dvArA karmoM ko naSTa kara parama pada ko prApta hue haiN| bhAvArtha- vAsupUjya, mallinAtha, neminAtha, pArzvanAtha aura barddhamAna ina pAMca tIrthaMkaroM ne gRhasthI meM praveza nahIM kiyA / kumAra avasthA meM hI dIkSA lekara karma zatrutroM ko naSTa kiyA tathA mokSapada prApta kiyA ||30|| jisa prakAra aisA kauna vidvAn hogA jo kIcar3a se apane zarIra ko lipsa kara pazcAt usakA prakSAlana kare ? isI prakAra aisA kauna vivekI hogA jo bhogoM ke dvArA pApa kA saMcaya kara pazcAt use naSTa kare ? / / 31 / / yadi strI prAdi ko grahaNa kara pranta meM use chor3anA par3atA hai to buddhimAnoM ko pRthivI para usakA grahaNa nahIM karanA hI uttama hai / / 32 / / isaliye mokSa prApta karane ke liye mujhe avazya hI moharUpI yoddhA aura kAmarUpI zatru ko zIghra hI jItakara cAritra pUrvaka nirmala tapa grahaNa karanA cAhiye ||33|| jo aisA vicAra karatA rahatA hai ki maiM zrAja prAtaH prathavA pakSa yA eka mAha ke bhItara tapazcaraNa karUMgA usakA vairAgya dviguNita ho jAtA hai ||34|| tadanantara kumAra agnivega te munirAja ke kahane se AhyAbhyantara parigraha kA tyAga kara mukti kI prApti ke lie usakI sakhIsvarUpa, sukha kI khAna, uttama dIkSA le lI / 35 / dIkSA lene ke pazcAt yaha mahAbuddhimAna kisI pramAda ke binA zrI guru ke mukhAravinda se 1 mRtyum /
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 ] *zrI pAravanAya dharita mato'pramAdayogena dvAdazAGgazrutAmbudhaH / pAraM so'gAnmahAbuddhiH zrIgurovaMdanAmbujAt // 36 // karoti pratyahaM sarvatobhadrAdi tapovidhAn / pakSamAsopavAsAdonmunIndraH karmahAnaye / / 37 / / ekagrAsAdimAdatta 'vamodaryAya sa kvarita / vAhAre vRttisaMkhyAya pratijJA ityarAdibhiH / / 3 / / prAcAmlanivikRtyAdIn kvacitkuryAnmunIzvaraH / rasatyAgAya durdAntendriyAridamanAya ca ||36 / / pramazAne girizUnyAgAre vRkSakoTa rAdiSu / baneSu syAdihIneSu / gacchara nAsam / 4 / / prAdade vRkSamUle'sau prAvRTkAle'hisaMkule' | kAyotsarga sadaivona zItajhajhA maruddhate / / 4 / / myutsarga' vidadhe zItakAle dagdhayane muniH / bhUtvA kASThopamo muktyaM catvare bhokabhItide / / 42 / / ugrarazmyopasaMtapte tuGgAdragharazilAtale / uSNAkAle'ghaghAtAya so'sthAdbhAnuprasanmakhaH / / 43 / / bhUta pretAdighasaMsevye zmazAne'tibhayaGkare / so'dhAddha sargamekAko vane vyaaghraadisNkule||44|| ityAdi-vidighaM ghImAn kAyaklezaM bhajetsadA / kAyazarmAtigo' dhIra: so kAyapada siddhye||45|| adhyayana kara dvAdazAGgazrata rUpI sAgara ke pAra ko prApta ho gyaa|||36|| munirAja agnivega karmoM kA kSaya karane ke liye pratidina sarvatobhadra prAdi tapa ke bhedoM ko tathA pakSa aura mAsa prAdi ke upavAsoM ko karane lage / / 37 // avamovayaM sapa ke liye ve kahIM eka grAsa prAdi ko lene lage aura vRttiparisaMsthAna tapa ke liye pAhAra ke samaya caurAhe prAdi kI pratijJA karane lage // 38 // munirAja kahIM rasa parityAga tapa ke liye praura indriyarUpI prabala zatrunoM kA damana karane ke liye prAcAmla athavA nivikRti pAhAra prAdi kA niyama karane khage / / 36 / / vivikta zayyAsana tapa ke liye ve zmazAna, parvata ko gRhAnoM, vRkSa ko koTaroM tathA strI prAvi se rahita banoM meM zayanAsana karane lage // 40 // kAyakleza tapa kI sAdhanA ke lie ve sadA sapoM kI pracuratA se yukta tathA ThaNDI jhaJjhA vAyu se usata varSAkAla meM vRkSa ke nIce pApa ko naSTa karane vAlA kAyotsarga grahaNa karate the // 41 // jisameM suSAra se vana dagdha ho gaye haiM aise zItakAla meM ve mukti prApti ke liye kASTha ke samAna hokara bhIhaphAyara manuSyoM ko bhaya utpanna karane vAle caurAhe prAdi sthAnoM para kAyotsarga karate the // 42 // aura grISmakAla meM ve pApoM kA kSaya karane ke liye sUrya ke sanmukha hokara tIkSNa kiraNoM ke samUha se saMtapta ce parvata ke agrabhAga para sthita zilA tala para prArUta hote the // 43 // bhUta preta prAdi se sevanIya atyanta bhayaMkara zmazAna meM tathA vyAghra prAdi se bhare hue vana meM the akele hI vyutsarga tapa the / / 44 / / isa prakAra zarIra sambandhI sukha se dUra rahane vAle ke buddhimAna dhIra dIra munirAja mokSapada kI siddhi ke liye sabA nAnA prakAra kA kAyapaleza tapa karate the // 45 // .- ... -. .- .. ---- - - -- samUha-saMtapta 4. zArIrimamukha ni spahaH 5. mokSapadaprAtaye / - - .... -... 1 sarpamApte : gApA .....-. -. sevA-vi
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...--- Marna.hair-AAAAnamanna---Annnnn.. * tRtIya sarga * [ 31 yadeva jAyate doSo batAnAM karmagauravAt / niHpramAdo'pi tacchuvarSa prAyazcitta vyadhAttadA / / 46 / / / jJAnadarzana cAritratapasAM tadatA yatiH / trizuddhayA vinayaM kuryAda gurUNAM gunnshaalinaam||4|| prAcAryAdimanojJAntAnAM viSayasuguNAtmanAm / tanoti dazadhA vaizAvRttyaM so'nantazaktaye / / 4 / / pAcanApracchanAnuprekSAmnAyadharmadezanAH / karotyakSamanaH zAntyai mokSAdhyavartanAya saH / / 6 / / pakSamAsAdivarSAntaM vyutsarga so'karodyamI' / kAyAdI mamatA tyaktvA dhairyazAlI svamuktaye / / 5 / / paniSTeSTa-prasaMyoga-viyoga-janitaM nita nIti -nidAnomAnaM turvidham / / 5 / / tiryaggatikaraM pApAkaraM so'nartha mandiram / dhyAyatyatra na svapne'pi dharmazuklAditatparaH / / 52 / / sasvahiMsAnRtasteyAnandAsyaM pApasAgaram / poraM viSayasaMrakSaNAbhidhaM evabhrakAraNam / / 53 / / zumadhyAnAsinA hanyAdraudradhyAnamahAripum / caturdhA so'ghabhotAramA prAgevAramasuSAptaye / / 54 / / pAzApAya-vipAkAlpa-saMsthAnavicayAbhidham / dhamyaMdhyAnaM caturbhedaM mahApuNyanibandhanam / / 55 / / karmodaya kI gurutA se jaba bhI unake vratoM meM koI doSa lagatA thA to ve usI samaya usako zuddhi ke liye pramAda rahita hokara prAyazcitta karate the // 46 // ve samyagdarzana, samyajJAna, samyaSacAritra aura samyak tapa tathA inase yukta guragazAlI guruSoM kI trizuddhipUrvaka binaya karate the / / 47 / / ve anantavIrya kI prApti ke liye samasta guNoM se yukta prAcArya upAdhyAya, tapasvI, zaikSya, glAna, garaga, kula, saGgha, sAdhu aura manojJa, ina vaza prakAra ke muniyoM kI peyAvRtya-sevA karate the // 48 // ve munirAja indriya aura mana kI zAnti tathA mokSamArga kI pravRtti ke liye vAcanA, pracchanA, anuprekSA, prAmnAya aura dharmopadeza, ina pAMca prakAra ke svAdhyAyoM ko karate the / / 46 / / ve dhairyazAlI munirAja apanI mukti ke liye zarIra prAdi meM mamatA bhAva chor3akara pakSa, mAsa tathA varSa paryanta vyutsarga tapa karate the|||50|| aniSTa-saMyogaja, iSTaviyogaja, vedanAjanya aura nidAnaja ke bheva se prArtadhyAna cAra prakAra kA hai / yaha prArtadhyAna tiyaMcagati kA bandha karane vAlA hai, pApa kI khAna hai tathA samasta pranayoM kA ghara hai / paya'dhyAna aura zukladhyAna meM tatpara rahane vAle ve munirAja kahIM svapna meM bhI isa mArtadhyAna kA cintana nahIM karate the / / 51-52 // jIvahisA. nanda, mRSAnanda, steyAnanda aura viSayasaMrakSaNAnanda ke bheda se raudradhyAna cAra prakAra kA haiM / yaha raudradhyAna pApa kA sAgara hai, bhayaMkara hai, aura naraka kA kAraNa hai| jinakI AtmA pApa se bhayabhIta hai aise una munirAja ne prAtmasudhA kI prApti ke liye isa cAra prakAra ke roja pyAnarUpI mahAzatru ko zubhadhyAnarUpI khaDga ke dvArA pahale hI naSTakara diyA thA // 53-54 / prAjAdicaya, apAyavicaya, vipAkavicaya aura saMsthAnavicaya ke bheda se dharmyadhyAna dhAra 1. muniH /
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 ] * zrI pArzvanAtha carita sarvArthasiddhiparyantamahAphalakaraM param / niHpramAdena siddhayaM sa dhyAyatyeva nirantaram / / 56 / / cidAnandamayaM zuddha mantaguNa sAgaram / mahAzarmamayaM siddhasamAnaM svopamAtigam ||57 // svAtmAnaM sa hRA vizya dhyAyatyAzu muktidam / naM hitvA khilasaMkalpAt zukladhyAnAya zAntadhIH | 50 ityAdIni sarpAsyeva dviSaDbhedAni' siddhaye / karotyevAnizaM zrImAn sarvazakya prayatnataH / / 56 / / ekAkI biharajAnAyAmadezAna vATatIm sivaddarigidviguhAM prApto'tinirbhayaH // 6 // daSatatra yogaM * manovAkkAyaropam / nizvAGga viSAyaka reno dhyAnasiddhaye // 61 // atha kukuMTasarpaH prAktato muktvA sukhaM mht| nirgatya narakAttatra babhUbAjagaro'zubhAt / / 62 / / nigIrNo suninAtho'sau tenAlokyAtikopinA pUrvajanmAdivareNa pApinA svagAminA / / 63 // tathA saMnyAsamAdAmAzvArAdhyArAdhanAH zubhAH / mano nidhAya tIrthezapAdAbje dharmavAsiyam || 64 sahitvA tatkRtaM ghoramupasarga samAdhinA / dhadhyAnena ma tyaktvA prAraNAnsarva prayatnataH / / 65 / babhUvAcyutakalpasthe vimAne puSkarAbhidhe vidyutprabhA bhiSo devaH puNyapAkAnmahaddhikaH ||66 || prakAra kA hai| yaha dharmadhyAna mahAna puNya bandha kA kAraNa hai, sarvArthasiddhi paryanta mahAphala ko karane vAlA hai tathA utkRSTa hai| ye munirAja mukti prApti ke liye nirantara pramAda rahita hokara isI kA dhyAna karate the / / 55-56 / / jo jJAnAnanda se tanmaya hai, zuddha hai, ananta guraMgoM kA sAgara hai, mahAsukhamaya hai, siddha ke samAna hai, apanI upamA se rahita hai, tathA zIghra hI mukti ko dene vAlA hai aisA svakIya zuddha AtmA hai / zAnta buddhi se yukta ve mumirAja zukladhyAna ke liye samasta saMkalpa vikalpoM kA tyAga kara hRdaya se nirannara usI svakIya zuddhAtmA kA dhyAna karate the / / 57-58 / / ityAdi bAraha tapoM ko ve buddhimAna sunirAja mukti prApti ke liye nirantara sarvazakya prayatnoM se karate the // 56 // siMha ke samAna pratyanta nirbhaya rahane vAle the munirAja eka bAra nAnA grAma deza aura bohara paTaviyoM meM prakele vihAra karate hue parvata kI guhA meM pahuMce ||60 / vahAM unhoMne zarIra ko nizcala kara dhyAna kI siddhi ke liye mana bacana kAya ke nirodha se yukta tathA pApoM ko naSTa karane vAlA utkRSTa pratimAyoga dhAraNa kara liyA || 61 || tadanantara pahale kA kurkuTa sarpa bahuta bhArI duHkha bhogakara naraka se nikalA aura pApodaya se usI guhA meM ajagara huA / / 62 / / dekhate hI pUrvajanma ke aura se jisakA koSa prabala ho gayA hai aise usa pApI narakagAmI ajagara ne una munirAja ko nigala liyA / 63 // usa samaya saMnyAsa lekara munirAja ne zubha prArAdhanAoM kI prArAdhanA ko dharma se suvAsita apanA mana jinendra deva ke caraNa kamaloM meM lagAyA, aura ajagara ke dvArA kiyA huA ghora 1. dvAdaNabhedAni /
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ * tRtIya sagaM . tatropapAdazilAyAM yauvanaM ghaTikAdvapAt / saMpUrNa prApya tacchayyAyA utthAya vibhUSitaH / / 67 // diyo vimAnadevyAdIna sainyarthIn svapnavattadA / vRSTvA vismayamApanno'vadhijJAnamavApa saH / / 68 / / sena zAravAkhila pUrvajanmavRttaphalaM mahat / saMbhava svasya svarge'smin dharma rakto'bhavasarAm / / 6 / / dato jinAlayaM gatvA svaparIvAraveSTitaH / cakAra jinabimbAnAM mahApUjAM sa bhaktitaH / 70 / / divyajalaH sugandhavilepamezya barAkSataiH / muktAphalamayazcArupuSpaiH kalpadra modbhavaH / / 7 / / sudhApiNDajanaivedya ratnadIpastamopahaH / dhUpaiH phalottamaiH sArastatpadAya subhapradaiH / / 72 / / gItamAnazca yAvinarsanairapsara:prajaH |mhotsvN jinendrANAM so'karottara saMmudA / / 73|| jyapAda sa vividhAmacarcA merunandIzvarAdiSu / manvahaM jinamUrtInAM bhUtyA taibhUtaye'bharaH / / 74 // garbhAdipaJcakalyANa ke jineza mahAmaham / tanoti parayA bhaktyA tadvibhUtyai zubhArgavam // 7 // upasarga samatAbhAva se sahana kiyA / anta meM pUrNa prayasta se dharmyadhyAna pUrvaka prAraNoM kA parityAga kara ve acyuta svarga ke puSkara vimAna meM puNyodaya se mahAna RddhiyoM ko dhAraNa karane vAle vidyutprabha nAma ke deva hue // 64-66 / / vahA~ upapAda zilA para do ghar3I meM pUrNa yauvana prApta kara prAbhUSaNoM se vibhUSita huA vaha deva upapAda zayyA se uThA aura vizAtroM vimAna devI prAdi vibhUti tathA sainika sampatti ko dekhakara prAzcarya ko prApta humA / usa samaya use aisA jAna par3atA thA ki kyA maiM svapna dekha rahA hai| isI ke madhya use avadhi jAna prApta ho gayA usa avadhi jJAna se usane jAna liyA ki yaha saba pUrvajanma meM kiye hue mere cAritra kA mahAna phala hai / usI cAritra ke phalasvarupa merA isa svarga meM janma humA hai / yaha saba jAna kara baha dharma meM pratyanta anurakta zubhA // 67-66 // tadanantara apane parivAra ke sAtha jina mandira jAkara usane bhaktipUrvaka jina pratimAnoM kI mahApUjA ko / / 70 // vimya jala, sugandhita banbama, motiyoM ke uttama prakSata, kalpavRkSoM se utpanna hue sundara puSpa, amRta ke piNDa se utpanna naivedya, andhakAra ko naSTa karane vAle rasna vIpa, dhUpa, aura sArabhUta uttama phaloM se usane jinapratimAoM kI pUjA kI thii| sAtha hI jinendra bhagavAna kA pada prApta karane ke liye zubhabhAvoM ko vene vAle pIptagAna, vAvitra aura prapsarAoM ke nRtya prAdi ke dvArA usane bar3e harSa se jinendra bhagavAna kA mahotsava kiyA / / 71-73 // vaha deva meru tathA nandIzvara prAvi dvIpoM meM pratidina jina pratimAoM kI nAnA prakAra kI pUjA bar3e vaibhava ke sAtha unakI vibhUti-aSTa prAtihArya rUpa vibhUti kI prApti ke liye kiyA karatA thA / / 74 // vaha tIrthakaroM ke garbha prAvi paJca kalyANakoM ke samaya unakI vibhUti prApta karane ke liye bar3I bhakti se puNya ke sAgara svarUpa 1. shubhmaagrnn|
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zrI pAzvanAtha carita . zRNoti tIrtha nAthAnAM vAraNI vizvahitakarAm / pratyahaM tasvazraddhAyai svaikacitta na so'maraH / / 76 / / banamandirakoDAdriSvasaMkhyadvIpadAdhiSu / mervAdI sa svadevIbhiH sAda kIDati shrmnne||7|| jinezvaraguNotpannagItAni saMzRNoti saH / narzanaM vividhaM pazyanmanozamapsarobhavam / / 7 / / dvAviMzatyandasahasraSu gateSu sudhAmayam / manasAhAramaznAti tRptikAramasI mahat / / 7 / / sa dvAviMzatipakSeSu gateSu so'tizarmavAn / sugandhIkRtadigbhAgamuccha vAsaM labhase manAk / / 80 / 1 SaDdharAvadhipayaMnta mUrttadravyaM carAcaram / svAyadhijJAnayogena sa pazyati nirantaram / / 1 / / SaSThazvabhrAvadhau sarva gamanAgamanAdijam / kAryaM kartuM samartho'sau vikriyadibalena hi / / 2 / / hAviMzatyadhimAnAyudivyalakSaNalakSitaH |hsttryprmaannoru zubhadehadharo'bhutaH // 83 / / navastramu kuTAca nepathyaiH kRtsnaivibhUSitaH / svarNavimbanibho rUpI saptadhAsuvijitaH / / 4 / / ninimeSamahAnetro niHsvedo nityayauvanaH / mAnyo nutaH suraizcAcyoM divya bhogopabhogavAn ! 85|| mahAmaha nAmaka pUjA ko vistRta karatA thA // 75 // vaha deva apane citta ko apane prApameM sthira kara tatvoM ko zraddhA ke liye pratidina tIrthaMkaroM ko sarvahitakArI vAraNo sunatA paa||76|| vaha vana mandira kroDAcala, asaMkhya dvIpa samudra tathA meru prAvi sthAnoM meM sukha prApti ke liye apanI veSiyoM ke sAtha krIr3A kiyA karatA thA / / 77 / / vaha apsarAnoM ke nAnA prakAra ke manohara nRtya ko dekhatA huprA jinendra bhagavAna ke guraNoM se utpanna gItoM ko acchI taraha sunatA thA / / 7 / / yaha bAIsa hajAra varSa vyatIta hone para amRtamaya tRpti kAraka mAnasika mahAna pAhAra ko grahaNa karatA thA / / 7 / / sAtizaya sukha se yukta vaha deva bAIsa pakSa vyatIta hone para vizAtroM ko sugandhita karane vAlA thor3A zvAsocchvAsa letA thA / / 80 // yaha apane pavadhijJAna ke dvArA chaThavIM pRthivI paryanta ke carAcara mUrtika dravyoM ko nirantara dekhatA thA // 51 // vaha vikriyA Rddhi ke bala se chaThaveM naraka kI avadhi taka gamanAgamana prAdi saba kArya karane ke liye samartha thA // 82 / / jisakI bAIsa sAgara pramANa prAyu thI, jo viSya lakSaNoM se sahita thA, tIna hAtha pramANa atyanta zubha zarIra kA dhAraka thA, prAzcarya kAraka thA, mAlA, vastra tathA mukuTa prAdi samasta nepathyoM se vibhUSita thA, svarNa bimba ke ke samAna rUpavAna thA, sAta dhAtuoM se rahita thA, TimakAra rahita netroM se sahita thA, sveda rahita thA, sthAyI yauvana se yukta thA, mAnya thA, devoM ke dvArA stuta tathA pUzya thA, divya bhogopabhogoM se sahita thA, deviyoM ke sAtha puNyodaya se prApta nAnA prakAra ke bhogoM kA sadA upabhoga karatA thA aura bhakti pUrvaka jinendra bhagavAna kI pUjA karatA thA aisA baha 1. bAvizati varSasahaleSu /
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya sarga * [ 37 F jAno vividhAt bhogAn devIbhirdharmajAnsadA / bhaktyA kurvan jinendrAcAM gatakAlaM na vetti saH // 86 so'thAjagara evAtipApa mAreNa bhagnavAn / munihatyAprajenAzu Sadhche ca zvabhra' vAri 7 dehaM saMpUrNamAsAdya papAta narakAvanI / zradhomukho'tibIbhatso pApAdasthAnaduHspRhaH // 88 // ather saMkIraNa mahIM prApya punaH punaH / so'nUtpatya patatyeva kurvan pUtkAramAyatam // 86 navaM taM nArakaM dRSTvA prAktanA nArakAH khalAH / ghnantyamA kaTukAlApaimudgarAdimahAyudhaH ||10|| kecitaptakaTAhastha tailebvAgatya tatkSaNam / tamutthApya kSipantyAzu nArakA duHkhadAyinaH // 61 // jatyanta pUtigandhe'tidAhade / majjayanti tamAnIya kecid duHkhAya nArakAH / / 62 / / kecid vyAghrAdirUpetaM vikriyadvibhavaiH khalAH / svAdanti pApapAkena maSTaM giriguhAdiSu // 63 // chedanaM bhedanaM zUlArohaNa bandhanam | tIvrazItodbhavaM duHkhaM manovAkkAyasaMbhavam // 14 // prArthayat pAraNaM dono niHzaraNyo nirantaram / sahate so'ghasaMjAtaM kavivAcAmagocaram / / 65 / / vaitaraNyA veba patIta hue kAla ko nahIM jAnatA thA / bhAvArtha-bhogopabhogoM meM magna hone se vaha nahIM jAna sakA thA ki merI kitanI Ayu vyatIta ho cukI hai / / 63-66 // tadanantara muni hatyA se utpanna hue tIvrapApa ke bhAra se vaha ajagara zIghra hI o naraka rUpI samudra meM prazna hogayA / bhAvArtha- mara kara chaThaveM naraka gayA // 87 // saMpUrNa zarIra prApta kara vaha naraka kI bhUmi meM pdd'aa| par3ate samaya usakA mukha nIce kI mora thA / vaha atyanta ghRNita thA aura pApa ke kAraNa usa khoTe sthAna meM prAkara par3A thA / vajramaya kAMToM se vyApta bhUmi ko prApta kara vaha bAra bAra Upara kI ora uchalatA thA aura dIrgha rodana karatA huA punaH usI pRthivI para par3atA thA |8|| usa mIna nArakI ko dekha kara pahale ke duSTa nArakI kaTuka zrAlApoM ke sAtha mudgara Adi bar3e bar3e zastroM se use mArane lage / / 60 / / duHkha dene vAle kitane hI nArakI tatkAla Agaye aura use uThA kara zIghra hI tapAye hue kar3Ahe meM sthita tela meM DAlane lage / / 61 // kitane hI nArakI use lAkara pratyanta durgandhita aura atyanta vAha utpanna karane vAle aMtaragI ke jala meM vAne lage / / 62 / / yadi vaha parvata kI guhA prAvi meM chipatA thA to vahAM usake pApodaya se kitane hI duSTa nArakI vikriyA Rddhi se utpanna vyAghra Adi kA rUpa rakhakara use khAne lagate the |13|| chevana, bhevana, zUlArohaNa, badha bandhana, tIvra zIta se utpanna tathA mana, vacana, kAya se utpanna duHkha ko vaha bhogatA thA / / 64 / / dIna huA zaraNa kI prArthanA karatA thA, parantu koI bhI use zaraNa nahIM detA thaa| isa prakAra vaha pApa se utpanna, kavivacanaagocara duHkha ko nirantara sahana karatA thA / / 65|| vaha zaTha praDhAIsau dhanuSa UMcAI vAle 1 narakasamudra
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38] * zrI pAzvanAtha carita - pAla sAdvayorodhakAya: ma dhanuSAM zata: / huNDakAsyakusaMsthAno'khilAdhipIDitaH // 66|| pApAtmAtyantabIbhatsa: kurUpo'tibhayaMkara: / duHkhAmbudho nimagno'sthA dvAvizArayandhijIvitaH / 17 / mAlimI pani maraNamAtApitAko pakA-nirupamasukhasAraM devatAbhiH sa bhuGakta / samamamaranidheyo vikriyadaryAdijAtaM, kSaNa mavamatiramyaM devaloke sadeva / / 68|| nirupamatitI dhoraduHkha bhunakti, sa vividhamativarakoSahatyAghapAkAt / ajagara dAhacchedanAdiprabhUtaM, naraka viSamabhUmau nArakodhaH pradattam // zArdUlavikIritam zAvaI vibudhAH kSamAyajanitaM sAraM phalaM zarmadaM, kopotpanna kupApajAtamasamaM duHsvaM ca nAnAvidham / ityA krodhamahAripu narakadaM kSAntyAyudhena drutaM, svarmokSakavazokarAM nirupamA yatnAd bhajaghvaM kSamAm // 1.. zarIra se yukta thA, huNDaka nAmaka khoTe saMsthAna se sahita thA, samasta duHkhadAyaka rogoM se poDita thA, pApI thA, pratyanta ghariNata thA, kurUpa yA, atizaya bhayaMkara thA, duHkharUpI sAgara meM nimagna thA aura bAIsa sAgara pramANa prAyu se sahita thA // 66-67 / / ___ kSamA kA phala batalAte hue kavi kahate haiM ki isa prakAra cAritra sambandhI mahAkSamA se upAjita puNya samUha ke udaya se devoM ke dvArA sevanIya vaha vidyutprabha deva, SikriyA Rddhi prAdi se utpanna devaloka ke anupama, kSaNika tathA atyanta ramaNIya sukha kA sadA devoM ke sAtha upabhoga karatA thA / / / krodha kA phala batalAte hue kavi kahate haiM ki vaha pajagara atyanta vaira krodha aura hatyA se utpanna pApa ke udaya se naraka kI viSama bhUmi meM nArakiyoM ke dvArA diye hue tathA tIvadAha aura chedana prAdi se utpanna anupama nAnA prakAra ke pratizaya tIvra ghora duHkha ko bhogatA hai graho vidvajjana ho! isa prakAra kSamA sambandhI puNya se utpanna sukhadAyaka zreSTha phala ko aura krodha se utpanna khoTe pApa se udbhUta nAnA prakAra ke duHkha rUpa viSama phala ko jAna kara kSamA rUpI zastra ke dvArA zIghra hI narakadAyaka krodha rUpI mahA zatru ko naSTa karo maura svarga tathA mokSa ko vaza meM karane vAlI anupama kSamA ko yatna pUrvaka sevA kro| bhAvArtha-kSamA kA phala sukha hai aura krodha kA phala duHkha hai aisA jAna kara jJAnI janoM ko aisA prayatna karanA cAhiye ki ve krodha ko chor3a kara kSamA ko dhAraNa kareM / / 10 / / 1 puNya mama , 4 mAdhotpanna pRNyodrata /
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ * tRtIya sarga . -...rreA n n samparA vIryezI vizvanApo nikhilasukhakaro vizvavighnopahantA, jAtA bhavyAtmanAM yo bhabajalavibhapA vanAvaH supUjyaH' / bandazcAryo'timAnyo'khilaguNamadano'nantazarmakabhoktA, hanyAtstutyo mayA me sakalasubaraNe binajAla sa pArvaH / 10 / / iti bhaTTAraka sikalakIjiviracita zrIpAgAyacaritre'gnivegakumAradIkSA vina prabha devabhavaSarNago nAma tRtIyaH sargaH / jo tIrthakura haiM, saba ke svAmI haiM, samasta sukhoM ko karane vAle haiM, sarvavighna samUha ke nAzaka haiM, saMsAra samudra ke bhaya se bhavyajIvoM kI rakSA karane vAle haiM, indroM ke dvArA supUjya hai, candanIya hai, arcanIya hai, atizaya mAnya haiM, samasta guraSoM ke ghara haiM, ananta sukha ke advitIya bhoktA haiM, aura mere dvArA stutya haiM ve pArzvanAtha bhagavAna mere sakala cAritra sambandhI vighna samUha ko naSTa kareM // 10 // isa prakAra bhaTTAraka zrIsakalakoti viracita bhI pAravanAtha carita meM agnima kumAra ko dIkSA tathA vidyutprabhadeva ke bhava kA varNana karane vAlA tRtIya sarga samApta hamA // 3 // 1. nRnArthaH sa /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. ] * zrI pArzvanAtha carita - caturtha sargaH jagattrayaguru bande dharmasAmrAjyanAyakam / zrIpAvaM vighnahantAraM tatpAvayi surASitam / / 1 / / paya jammati dvIpe videhe'parasaMzake : padmAsyo vissyo| vidyate pacaM kabhRto mahAn / / 2 / / kula-parvata-sItodAnayormadhye sa rAjate / dinadIvijayAzca vedIvakSArayomahAn / / 3 / / sahI vijayA pakhaNDIkRto'bhavat / mlecchakhaNDAni paJcakAryakhaNDa satra zarmadam / / 4 / / yatrAryA munayo nityaM vihanti trido'malAH / bhavyadharmopadezAya kAruNyavAsitAzayAH / / 5 / / jinezA gaNanAtItA: paJcakalyANanAyakAH / jAyante yatra sarvazA vizvanAthA jagaddhitAH / / 6 / / pakriyo vAsudevAstadipavo nRsurAcitAH / rUpiNaH kAmadevAzcotpadyante saMkhyajitAH / / 7 / / ahiMsAlakSaNo dharmo milyo yatra pravartate / viprakAro jimaiH prokto yatinAvakagocara: / / 8 / caturtha sarga maiM tInoM jagat ke guru, dharma sAmrAjya ke nAyaka, vighna praraNAzaka aura devoM ke dvArA pUjita zrI pAzrvanAtha bhagavAna ko unakI nikaTatA kI prApti ke liye namaskAra karatA prathAnantara jambUdvIpa ke pazcima videha kSetra meM lakSmI se paripUrNa pada nAmakA mahAna veza hai // 2 // vaha deza uttara dakSiNa kI apekSA nIla kulAcala aura sotodA nadI ke madhya meM suzobhita hai tathA pUrva pazcima ko apekSA vedI aura ghakSAra giri ke madhya meM vo nadiyoM aura vijayArgha parvata se mahAna hai / / 3 / / do nadiyoM aura vijayAdha parvata ke kAraNa vaha SaTkhaNDa rUpa ho gayA hai| usake chaha khaNDoM meM pAMca mleccha khaNDa aura eka mukhadAyaka prAryakhaNDa hai / / 4 / / jisa deza meM jJAnI, nirmala cAritra ke dhAraka tathA dayA se suvAsita hRdaya vAle muni bhavya jIvoM ko dharma kA upadeza dene ke liye nirantara vihAra karate rahate haiM / / 5 / / jahAM kAlakrama se paJca kalyANakoM ke nAyaka, sarvajJa, saba ke svAmI aura jagata ke hitakArI asaMkhya tIrthakara hote rahate haiM // 6 // jahAM manuSya aura devoM ke dvArA pUjita pakravartI, nArAyaNa, prati nArAyaNa, aura sundara rUpa ke dhAraka asaMkhya kAmadeva utpanna humA karate haiM // 7 // jahAM jinendra bhagavAna ke dvArA kahA hA muni aura zrAvaka sambandhI do 1. deNa /
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caturtha sagaM * [ 41 grAme grAme jinAgArA hemaratnamayAH zubhAH / vibhrAjante mahotta GgA vAmikA vRssaabdhyH||6|| kevalazAnino yatra catuHsaMghavirAjitAH / muktimArgaprakAzAya bhramanti vizvavanditAH / 10 / gaNAdhIzA garNayuktAH samastaddhivimaNDitAH / vrajanti yatra sanmArgopadezAya surArcitAH / / 11 // nirvANabhUmayo yatra dRzyante 5 pade pade / vandyAH pUjyAH stutA bhavyA vaativRssaakraaH||12|| ekA vANI jinendrANAM zrUyate yatra dhodhanaH / saMvegatatvabodhAya samastAryaprakAzinI / / 13 / / prajA varNatrayopetAH santi yatra dvijaivinA / nyAyamArgaratA jainadharmadAnaparAyaNAH / / 14 // kuliGginazca sadbhaktAH kudevA hi tdaalyaaH| kudhrmaasttprnnetrstcchvaacrnnaanvitaaH||15|| kuzAstrANi ca sahakatAraH zrotAro na jAtucit / dRzyante yatra svapne'pi dharmabhedAdayo' masAH / / yatrotpannA janAH kecittapasA yAnti ni tim / kecitsarvArthasiddhiJca kecirasvarga sukhArNavam / / 17 / / kecitsatpAtradAnena bhogabhUmi vajantya ho / jinAcanena kecicca prayantIndrAvisasciyam // 18 // prakAra kA pahisA lakSaNa dharma sthAyI rUpa se pravartamAna rahatA hai / jahAM grAma prAma meM suvarNa aura ratnoM se nimita bahuta UMce zubha jina mandira suzobhita ho rahe haiN| ve jina mandira dharmAtmAjanoM se aise jAna par3ate haiM mAnoM dharma ke sAgara hI ho // 6 // jahAM cAra saMghoM se suzobhita, vizvavanvita kevalajJAnI muni mokSa mArga ko prakAzita karane ke liye bihAra kiyA karate haiM / / 10 / / jahAM gaNoM-munisaMghoM se yukta, samasta RddhiyoM se suzobhita aura devoM ke dvArA pUjita gaNadhara samIcIna mArga kA upadeza dene ke liye gamana karate haiM // 11 // jahAM bhavya jIvoM ke dvArA dhanvanIya, pUjanIya, stutya tathA dharma ko vizAla khAnoM ke samAna vardhanIya nirdhAraNabhUmiyAM pada pava para dikhAI detI haiM // 12 // jahAM budirUpI dhana ko dhAraNa karane vAle bhavya jIvoM ke dvArA saMvega-saMsAra se bhaya aura tattva padArtha ke vAstavika svarUpa kA jAna prApta karane ke liye samasta padArthoM ko prakAzita karane vAlI eka jimabANI hI sunI jAtI hai / bhAvArtha-jahAM sArvadharma ke rUpa meM eka jainadharma ko hI pratiSThA hai // 13 // jahAM kI prajA brAhmaNoM ke binA zeSa tInavoM se sahita, nyAya mArga meM rata aura banadharma tathA dAna meM parAyaNa hai // 14 // kuliGgI kuguru aura unake bhakta, kudeSa aura unake mambira, phudharma aura unakI zraddhA tathA prAvaraNa se yukta unake praNotA, kuzAstra aura usake patA tathA zrotA aura dharmabheda se yukta nAnA mata jahAM svapna meM bhI dikhAI nahIM dete haiM // 1516 // jahAM utpanna hue koI manuSya tapa ke dvArA nivAraNa ko prApta hote haiM, koI sarvArSasiDi jAte haiM aura koI sukha ke sAgara svarUpa svarga ko prApta karate haiM // 17 // koI satpAtroM ko bAna dene se bhoga bhUmi jAte haiM aura koI jinena bhagavAna kI pUjana karane ina mAviko 1. dharmasAgarAH 2 kaSaHmuniyAyanagAra rUpaH catuHma 3 bhitu yogyAH 4. dharmabhedotyA matAH /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ ----------------- --.. .-.... * ko pAnAva parita devezA yadi mokSAyehante janma mahAkule / yatra muktyaGganAsaktAstatra kA varNanA parA / / 1611 ityAdivarNanopetadezasya madhyabhAgagam / puramazvAbhighaM bhAti vizvaddhivRSasajjanaH' / / 20 / / tuGgamAlapratolIkamanullaGghaparivajaH / yadratnasaMkulAmbhobhiH dIrghakhAtikayA dhyabhAt / / 21 / / ghAmAgrasthadhvajavAtakarairAhvayatIva yat / nAkinA dharmamuktyAdisAdhanAya babhau puram / / 22 / / dharmopakaragahaeNmamayaH kaTAgraketubhiH / yAtAyAtana rastrIbhirgItavAdyazca nartanaH / / 23 / / jayastavAdizabdoSarabhiSekamahotsavaH |rtnbimbNjinaagaaraa bhrAjante vA vRSAkarAH / / 24 / / bhata strINAM mahAyugmA gamchanto jinadhAmani / pUjopalakSitA ramyA devayugmA ivAbabhuH / / 2 / / pUjAM kRtvA jinezAnAmAgacchantyo nijaM gRham / kAcinnAryo vibhAnsyuccabhUSaNa magaGganAH // 26 / / kAzcidgAyanti nRtyanti snapayanti jinezinam / pUjayanti parAH kAzcinnAryaH khagya' ivAna tAH // 27 // yatrotpamnA gRhadvAraM prapazyantyeva gehinaH / pratyaha pAtradAnAya dAnino dharmavAsitAH // 28 // uttama lakSmI ko prApta hote haiM ||18||jb muktirUpI strI meM prAsakta rahane vAle ina mokSa ke liye jahAM ke uccakula meM janma lene kI icchA karate haiM taba vahAM kI dUsarI barNanA kyA ho sakatI hai? arthAt kucha nahIM // 16 // ityAdi varNanA se sahita usa pama kheza ke madhya meM eka prazvapura nAmakA nagara hai jo nAnA prakAra kI sampadAoM se vibhUSita dharmAtmA janoM se suzobhita ho rahA hai // 20 // unnata koTa aura gopuroM se sahita tathA zatru samUha ke dvArA anullaGghanIya jo nagara ratnoM se dhyAma jala se upalakSita vizAla parikhA se suzobhita thA // 21 // jo nagara mahaloM ke agrabhAga para sthita dhvajAnoM ke samUharUpa hAthoM se aisA suzobhita hotA thA mAnoM dharma aura mokSa prAdi kI sAdhanA ke liye devoM ko bulA hI rahA thA / / 22 / / suvarNamayadharma ke upakaraNoM se, zikharoM ke agrabhAga para phaharAtI huI patAkAnoM se, mAne jAne vAle nara nAriyoM se, sagIta bAtha aura nRtyoM se, jaya jaya prAvi stuti ke rAmba samUhoM se, abhiSeka ke mahotsavoM se aura ratnamayI pratimAnoM se, jahAM ke jinamandira dharma kI khAnoM ke samAna suzobhita hote haiM // 23-24 // pUjA kI sAmagrI lekara jina mandiroM kI ora jAne vAle strI puruSoM ke sundara mahA yugala jahA~ deva dampatiyoM ke samAna suzobhita hote the // 25 // jahAM jinendra bhagavAna kI pUjA kara apane ghara ko prora prAptI huI kitanI hI striyAM uttama prAbhUSaNoM se devAGganAoM ke samAna suzobhita hotI thIM // 26 // jahAM prAzcarya utpanna karane vAlI vidhAdhariyoM ke samAna koI striyAM gAtI haiM, koI nRtya karatI haiM, koI jinendra bhagavAn kA abhiSeka karatI haiM, aura koI pUjana karatI hai // 27 // jahAM utpanna hue dAnI tathA dharma / vividhamammadAbhUSitAmikasuramaiH 2. zizna rAmragatAkAbhi: 3. vidyAdharma iva /
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ RAAIRAMAMALANPAAAAMA----...... . .. ..-.- --. . -. - ... .. I n * caturtha sarga * kecitsavApya satpAtraM kurvanti topa maddhatam / madhyAhna kecidaprApya tadvipAda vajantyaho / / 2 / / vidhidravya supAtrAdisAmagyA dAnina: zubhAt / labhante paJcakApacaya ralavRSTayAdijaM suraiH / / 30 // tadAlokya janA: kecitpAtradAne mati vyadhuH / kecittatparA jAtAH pratyakSaphaladarzanAt / / 31 / / kecinmohabhaTaM hatyA karmaNonAra tapo'sinA / tatratyAH prApya devArcA yAnti mukti virAgiNaH // 32 // kecit vRttAjitAyena' vAhamindrapadaM mahat / keviccha krapadaM laukAntikabhUti bhajanti // 33 // pAvavAnajapuNyena kenibhadrAzayA janAH / bhogabhUmau mahAbhogAna prApnuvanti ca rAjajAm // 34 // SAmikA dAnino jainA jinadharmaprabhAvakAH / jina bhaktAH sadAcArA vratazIlAvibhUSitAH // 35 / / nyAyamArgaratA dakSAH siddhAntamA vivekinaH / sadRSTayo'tibhAgAdyA mahAvibhavasaMkulAH // 3 // rUpalAvaNyabhUSAdimaNDitA yatra sannarAH ! simtAhagogenA. phole sodhe nAsiva :7 / / navayojanavistIrNa dvAdazAyAmama tam / sahasragopuraH kSullakadvArazatapaJcakaH / / 3 / / ko bAsanA se yukta gRhastha pAtradAna ke liye pratidina ghara ke dvAra kA prekSaNa niyama pUrvaka karate haiM // 28 // madhyAhna ke samaya koI gRhastha satpAtra ko prApta kara praDU ta saMtoSa karate haiM aura koI pAtra ke na milane se viSAda ko prApta hote haiM // 26 // bAnI puruSa vidhi, vya sathA satpAtra prAvi sAmagrI se utpanna puNya ke phalasvarUpa devoM ke dvArA kiye hue ranavRSTi prAdi paJcAzcaryoM ko prApta hote haiM // 30 // una paJcAzcaryo ko dekhakara kitane hI loga aisI icchA karate the ki hama bhI pAtradAna veMge aura koI pratyakSa phala dekhane se vAna dene meM tatkAla tatpara ho jAte the // 31 // vahAM utpanna hue koI manuSya taparUpI talavAra ke dvArA morarUpI yoddhA ko naSTakara devakRta pUjA ko prApta hote haiM aura phira vItarAga hokara mukti ko prApta hote haiM // 32 // koI cAritra ke dvArA upAjita puNya ke dvArA prahamindra ke utkRSTa pada ko, koI indrapada ko aura koI laukAntika devoM ko vibhUti ko prApta hote haiM // 33 // bhadra pariNAmoM se yukta koI manuSya pAtravAna se utpanna puNya ke dvArA bhogabhUmi meM mahAbhogoM ko aura koI karmabhUmi meM rAjAoM ke bar3e bar3e bhogoM ko prApta hote haiM ||34||jo dharmAtmA hai, vAnI haiM, janadharma ke dhAraka hai, jinadharma ko prabhAvanA karane vAle haiM, jinabhakta haiM, sadA. cArI haiM, vrata zIla prAdi se vibhUSita haiM, nyAyamArga meM rata haiM, catura haiM, siddhAnta ke jJAtA haiM, vivekI haiM, samyagdRSTi haiM, bhogopabhoga kI atyadhika sAmagrI se yukta haiM, mahAna vaibhava se sAhita haiM tathA rUpa lAvaNya aura AbhUSaNoM prAdi se subhobhita haiM aise samIcIna puruSa tathA aise hI guraNoM se sahita striyAM jahAM ghara ghara meM nivAsa karatI haiM // 35-37 // jo nagara nau yojana caur3A hai| bAraha yojana lambA hai, prAzcarya kAraka hai tathA eka hajAra gopuroM, pAMca 1. ratnavRSTiH, puSpavRSTiH, mandasugandhimamIraH, devadundubhidhvAnaH, mahodAmam mahodAnam iti zamdaH, etAni pamyAAvargakAni 1 2.karmaNomA ka-karmaNAma na karmaNA unA rahitA iti yAvat 3. pArivAmitapuNyena 4. rAjyajAraka.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 ] * zrI pArzvanAtha carita - yavibhAti puraM dvAdazasahasrapathairvaraiH / sahasracatvarainisyairArAmAlayapachi ktabhiH / / kalyANAkatuM mAyAtA jinezAM yatra nAkinaH / rasiM kurvantyamA strIbhistatko varNayitu prabhuH / / 40 / / ityAdivarNanopete pure rAjA zubhodayAt / vanavIryAbhidho'tIvavIryazAlI babhUva hi / / 4 / / syAgI bhogI sadAcArI tazIsAvizobhitaH / nIsimAgaMrato dakSo jaina: so'bhAdguNotkaraiH / / 42 / / babhUva vijayA tasya devI rUpaguNakabhUH / lAegA hara denelA vAtipuNyopalakSitA / / 43 / / acyutAtso'maraecyutvA puNyapAkAsayoH sutaH / prabhavadvacanAbhiH sannAmnA' basamAjabhAk / / 44 / / jinAlaye jinendrANAM mahAbhiSekamabhutam / bhUtyA cakAra mAGgalyakaraM mAGgalyavRddhaye / / 4 / / dInAnApajanebhyazca yAcakebhyo nupo dadau / dAnAni bahudhA prItya sUnujanmamahotsave / / 46 / / gItanatanavApAca : ketumAlAdimaNDana: / mahotsavastadA prAbhUspurai ca rAjamandire / / 4 / / payaH pAnAvika ramyastadyogyamaMdhuravaraiH / pratyahaM saguNa: sA vaddha te bAlacandravat / / 4 / / sau kSudra dvAroM, bAraha hajAra utkRSTa rAjamArgoM, eka hajAra caurAhoM tathA nirantara hare bhare rahane vAle mAga bagIcoM aura mahaloM kI paMktiyoM se suzobhita hai // 38-36 / tIrthaMkaroM ke kalyANaka ko karane ke liye prAye hue veva bhI jahAM apanI striyoM ke sAtha krIDA karate haiM taba usakA varNana karane ke liye kauna samartha hai ? // 40 // ityAdi varNanA se sahita usa nagara meM vanavIrya nAmakA rAjA rahatA thA jo puNyobapa se pratyanta zaktizAlI thA // 41 // vaha rAjA tyAgI, bhogI, sadAcArI, vrata zola mAvi se vibhUSita, nItimArga meM rata, catura, tathA jainadharma kA dhAraka thA aura guNoM ke samUha se zobhApamAna thA // 42 // usa rAjA kI vijayA nAmakI rAnI thI, jo saundarya guNa kI advitIya bhUmi thI, somaryarUpI samudra kI belA ke samAna thI tathA pratyadhika puNya se sahita thI / / 4 / / vaha vidyutprabha nAmakA deva pracyuta svarga se saputa hokara puNyodaya se una donoM ke bala ke samAna zarIra ko dhAraNa karane vAlA vacanAbhi mAmakA putra hA // 44 // rAjA me maGgala vRddhi ke liye jina mandira meM jimapratimAnoM kA vaibhava pUrvaka maGgalakArI prAzcaryajanaka mahAbhiSeka kiyA // 45 // rAjA ne puSajanma ke mahotsava meM prIti ke liye dona pranAtha janoM tathA yAcakoM ko bahuta prakAra ke dAna diye // 46 // usa samaya nagara tathA rAja mahala meM gota, musya, bAritra prAvi sayA patAkA aura bandanamAlA prAvi kI sajAvaTa se bahuta bhArI utsava hamA thA // 47 // vaha putra, bAlakodhita madhura, utkRSTa tathA ramaNIya dugdhapAna prAdhi kAryo se pratidina guNoM ke sAtha sAma bAlacandra boyaja ke candramA ke samAna bar3hane lagA / / 4 / / 1. mAsipugyopalakSitA ka. 2.sa nAmnA ka.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ viewer * caturtha sarga* [ 45 pitroH kurvanmudaM mugdhahasyamanmanabhASaNaH / kaumAratvaM kamAdApa svasya yogyAzanAdibhiH / / 46 / / svajamAnAM ca bhRtyAnAM svAnandaM barddha yasta rAm / kAntyA doplyA vivekAdiguNarvIyamahodyamaiH / / 50 / / rUpalAvaNyasaubhAgyalakSaNaH puNyapAkajaiH |kumaaro'bhaatraaN so'mura 'kumAra ivA taH / / 51 / vidhAya pUjanamahotsavaM ca jinamandire / devazAstramunIndrANAM samUhUrte priyAtmajam / / 5 / / pitA samarpayAmAsa jainasya pAThakasya ca / zAstrArthAstrasuvidyAkalAvivekAdisiddhaye // 53 / / vinayena zriyA buddhadhA svalpakAlena so'gamat / pAraM dhImAn susiddhAntAstrividyAkalAmbudheH / / 54 / / tato yauvanamAsAya nItimArgavizAradaH / jina bhaktaH sadAcArI vratI zIlAlaya: para: / / 55 / / susvaraH subhago vAgmI rUpeNa jitamanmathaH / svajanAparamayAnAM priyo'ne kaguNAkaraH / / 6 / / jinendrANAM gurUNAM ca pUjAsevAparAyaNaH / dAnazIla: kumAro'sau jinazAsana vatsalaH 157 / / kAryAkAryavicArazo babhI zaka ivAparaH / vistrAbharaNagvastraMdivyalakSaNa saMcayaH / / 5 / / tayAvidhaM tamAlokya rUpayauvana zAlinam / vivAhavidhinAneka mahotsavazataH paraH / / 5 / / manohara hAsya aura totalI bolI ke dvArA mAtA pitA ke harSa ko utpanna karatA humA yaha bAlaka apane yogya bhojana Adi se kramazaH kumAra avasthA ko prApta hupA // 46 // kuTumbI janoM tathA bhRtya varga ke harSa ko bar3hAtA humA yaha vismayakArI kumAra kAnti, dIpti, vive. kAdi guragoM, zakti, sAhasa tathA puNyozya se utpanna hone vAle rUpa lAvaNya aura saubhAgya sUcaka lakSaNoM se asura kumAra ke samAna pratyadhika suzobhita ho rahA thA / / 50-51 / / tadanantara pitA ne zubha muhUrta meM jina mandira meM deva zAstra tathA guru kA pUjana mahotsaka kara pAgama, arthazAstra, zastravidyA, kalA aura viveka prAdi kI siddhi ke artha priyaputra ko jaina adhyApaka ke liye saupa diyA // 52-53 // vaha buddhimAna putra alpakAla meM hI vinaya, lakSmI aura buddhi ke dvArA siddhAntazAstra, arthazAstra, zastravidhA aura kalArUpa samudra ke pAra ko prApta ho gayA / / 54 / / pazcAt jo nIti mArga meM nipuNa hai, jinabhakta hai, sadAcArI hai, vratI hai, zIla kA uttama savana hai, sundara svara vAlA hai, subhaga hai, prazasta vacana bolane vAlA hai, rUpa se jisane kAma ko jIta liyA hai, jo sthajana aura parajanoM ko priya hai, aneka guNoM kI khAna hai, jinendra aura gurutroM kI pUjA tathA sevA meM tatpara hai, dAnazIla hai, jina zAsana kA snehI hai, aura kArya prakArya ke vicAra ko jAnatA hai aisA vaha kumAra yauvana avasthA prApta kara samasta prAbharaga, mAlA, vastra tathA vidhya lakSaNoM ke samUha se dUsare indra ke samAna suzobhita hone lagA // 55-58 // putra ko usa prakAra rUpa aura yaubana se suzobhita dekhakara pitA ne 1. suramartA imAdbhUtaHha. 2. vidhinA taMga kr|
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 } *zrI pAzrdhanAtha carita. pitA tanma svaputrAya pariNetu mudA dadau / bahvI rAjasutA ramyA splaavnnymnndditaaH||60| tAbhi: kumAra evAtinivRti manasAgamat / tadaGgasparzanaistad pAdyAlokanabhASaNaH // 6 // kamAripatRpada prApma vizvabhUpanutakramaH / zriyaM bhunakti bhUpo mahAmaNDamezyarodbhavAm / 621 / tata: puNya vipAken cakraratna mahIpateH / prAdurbabhUva dIptaM hmAyudhAgAre'rikhaNDanam // 63 / / tathaivASaratnAni' hya tpannAnyakhilAnyapi / SaTkhaNDasAdhanAnyatra svasvasthAneSu puNyataH / / 6 / / niSayo nava padmAdhAstasya devaH samapitAH / vizvabhogopabhogAvidAyinaH surarakSitAH / / 6 / / lataH SaTkhaNDabhUmAgamAkramya cakranAyakaH / sAI SaDaGgasainyena parAkrameNa sAre // 66 // sasASa khacarAn sarvAn vikhaNDabhUjabhUpatIn / vyantarezAn svapuNyAcca maagdhaadipurssraan||67|| tamyo'nuprAdade cakrI kanyAratnAnyanekazaH / ratnAni bhUSaNAdIni sAravastUmi saMpadaH / / 68) sato hemaghaTa: svacchasamilaH saMbhRtaH paraH / mahotsavena tasyAbhiSekaM cakruH supakrieH / / 66|| use vivAha mipi cidAlo ke liye pradeza sabhA uttama mahotsaSoM ke sAtha harSa pUrvaka rUpa aura saundarya se suzobhita bahuta so sundara rAjaputriyAM vo // 56-60 // kumAra una rAjaputriyoM ke dvArA unake zarIra sambandhI sparza se, unake rUpa prAdi ke dekhane se tathA unake vArtAlApa se prasyaSika mAnasika saMtoSa ko prApta hunA thA // 1 // kama krama se vaha pitA ke pada ko prApta humA prarthAt usakA rAjyAbhiSeka humA / samasta rAjA usake caraNoM kI stuti karane lge| isa taraha vaha rAjapada ko prApta hokara mahAmaNDalezvara kI lakSmI kA upabhoga karane lagA // 2 // ___tavanantara puNyoSaya se usa rAjA ko prAyudhazAlA meM zatruoM ko khaNDita karane vAlA vedIpyamAna cakraratna prakaTa humA // 63 // usI prakAra usake puNya se SaTkhaNDa ko vaza meM karane vAle zeSa sabhI ratna apane apane sthAnoM para prakaTa hue // 64 // samasta bhogopabhogoM ko dene vAlI, deva rakSita pana prAvi nau nidhiyAM bhI devoM ne usake liye samarpita kI / 65 / tadanansara cakraratna ke svAmI bananAbhi cakravartI ne paraGga senA ke sAtha chahakhaNDa ke bhUbhAga para prAkramaNa kara svakIya puNya ke prabhAva se yuddha meM parAkrama ke dvArA samasta vidyAdharoM, chahakhaNDoM meM utpanna hue samasta bhUmigobarI rAjAoM aura bhAgaSa mAvi vyansara devoM ko vaza kiyA // 66-67 // vijaya ke manantara pakravartI ne unake liye anekoM kanyA ratna, ratna tathA prAbhUSaNa prAdi sArabhUta saMpadAeM pradAna kI // 6 // tadanantara svaccha jala se bhare hue zreSTha suvarNamaya kalazoM ke dvArA mAgaSa prAvi patarendroM, vidyAdhara rAjAroM 1.. badAyo .. 2. tapaMca meSaranAni ka0 3. SaTkhaNDajabhUpatIna ka..
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caturSa sarga * [ 7 mAgadhAyAzca devezAH khecarezA nRpottamAH / siMhAsanAdhirUDhasya namaskArapurassaram // 70 / tatazcakrizriyaM prApya zreyaHpAkena' cakrabhRt / sAddhaM rAmAdibhiH so'vagAhate'tisukhAmbudhim / / 71 // mAzAvidhAyino mUrnA namanti taskamAmbujI / ve dvAtriMzatsahasraprabhA bhUpAlA nirantaram / / 72 // baturajotilabhAH syugajendrAH parvatopamAH / sAvanta raca rathAstuGgAH svarNaratnavinirmitAH / / 7 / / pAyuvegA mahAzvAzca santyaSTAdazakoTaya: / pratyantazreyasAsyaiva padArayAdibahudhiyaH / / 7 / / pAtayo bhavantyasya caturazItikoTayaH / dAsIdAsAnyabhRtyAnAM pramANaM vetti ko duSaH / / 7 / / kAsAsyo hi mahAkAlo nesarpaH pANDukAlayaH / papramANapiGgAH pakhavaratnasaMjJako 76 / / mate nighayo dazcakriNaH sakalAnyapi / bhogAyuSAdivastUni svanAriNa zubhogyAt / / 77 // pakrAtarapadaNDAsibhaNayazcarmakAkiNI- gRhapatIbhAzvasthapatistrIpurodhasaH || imAni surakSANi sadanAni catudaMza / jIvAjIvaprabhedAni SaTkhaNDasAyanAnyapi // 7 // upabhogAni kurvanti rAjyavRddhimanekazaH / duSkarANi ca kAryANi puNyapAkAnmahIpateH // 8 // tavA mUmigocarI naregoM ne siMhAsana para maMThe hue rAvatI vacanAbhi kA bahuta bhArI utsava se namaskAra pUrvaka abhiSeka kiyA // 69-70 // tadanantara cakarasna ko dhAraNa karane vAlA vaha paJjanAbhi, puNyodaya se cakravartI ko lakSmI ko prApta kara striyoM prAvi ke sAtha pratyadhika sukharUpI sAgara meM aSagAhana karane lgaa| bhAvArtha-cakravartI kI lakSmI kA upabhoga karane lagA // 71 // prAjJA kA pAlana karane vAle battIsa hajAra mukuTabaddha rAjA nirantara usake caraNa kamaloM ko zira jhukA kara namaskAra karate the // 72 // usake pAsa parvatoM ke samAna bar3e bar3e caurAso lAkha hAthI the aura svarNa tathA ratnoM se bane hue utane hI ace ratha the / / 73 // vAyu ke samAna vega vAle paThAraha karor3a ghor3e the| isake tIvra puNya se sevaka prAdi bahuta saMpadA use prApta thI // 74 / isake paurAsI karor3a paidala calane vAle sainika the phira bAsI dAsa tathA anya sevakoM ke pramAsa ko kauna vidvAna jAnatA hai ? arthAt koI nahIM // 74 // kAla, mahAkAla, naisarpa, pANDuka, pama, mAraNava, piGga, zala aura sarvaratna nau nidhiyAM cakravartI ke liye usake puNyodaya se bhoga tayA zastra prAvi sabhI zreSTha vastueM detI rahatI thIM // 76-77 // cakra, chatra, daNDa, khar3aga, mariNa, dharma aura kAkiNI ye sAta macetana tathA senApati, gRhapati, gaja, azva, sthapati, strI aura purohita ye sAta besana isa prakAra vetana macetana ke meva se caudaha ratna usake pAsa the| ye sabhI ratna devoM ke dvArA surakSita ye tathA SaTalaNDavasundharA ko vaza karane ke sAdhana // 78-79 // cakravartI ke puNyodaya se 1. pugyodayena 2. miramahalamamA bhUpAmara ste nirastapama kh.|
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 ] * zrI pArzvanAtha carita * sanyAma gopito nam' bhugA nRpAtmajA: / SaNNavatisahasrANi puNyAtpuNyaguNAnvitA: / / 1 / / ratnAnAM sAravastUnAM bhogAdInAM ca zarmaNAm / pramANaM vetti ko dhImAna puNyAce tasya dhAmani / 12 / dRSaM citte nighAyocca ukte bhogAnnirantaram / sa svazreyo'pitAn sArAna bahUnbhAryAdibhiH samam / 83 dayAsatyanatAdIni dhRtvA sa mAnase'nizam / svarAjyaM pAlayatyeva rAjanItyA sudhIrmahAn ||4|| proSadhaM kurute nityaM catuHparvasu muktaye / rAjyArambhAkhilaM tyaktvA karmaghnaM sa sukhArgavam / / 6 / / mArsarIdrAdi-duniM hatvA sAmAyikaM mahat / dharmabIjaM karotyeva cakrI kAlatraye sadA / / 86 // sAmAyika samApanno divAjAtAghasaMcayam / nindAgarhaNayogena kSipeddhImAnguNAptaye / 7 / / jinAgAre jinezAnA viSAte sa mahAmaham / vibhUtyA parayA nityaM sarvavighnaharaM param / / 8 / / kRrasnAbhyudayasiddhayarthaM pUjana zrIjinezinAm / vizvAbhyudayadAtAraM sa kuryAtsvagRhe sadA / / zrItIrthozAM bhajatyeva mahAntaM sa mahotsavam / nAnAbhUtyA janaH sAddhaM jainamArgaprabhAvaka: / / 10|| ye ratna upabhoga ke rUpa the, rAjyavRddhi tathA anekoM bAra kaThina kAryoM ko sampanna karate the // 50 // puNyodaya se isakI chayAnave hajAra sundara striyAM thIM jo bhUmigocarI tathA vidyAdhara rAjAmoM ko putriyAM thIM, aura pavitra guraNoM se sahita thIM // 51 // puNya se paripUrNa usake ghara meM ratna, zreSTha vastuoM aura bhogopabhoga prAdi sukhoM ke pramANa ko kauna buddhimAna jAnatA hai ? arthAt koI nahIM // 2 // vaha nirantara dharma meM citta lagAkara apane puNyodaya se prApta hue utkRSTa, sArabhUta nAnA prakAra ke bhogoM kA strI prAvi ke sAtha upabhoga karatA thA // 53 // vaha mahAn buddhimAna nirantara dayA, satya tathA vrata prAdi ko mana meM dhAraNa kara hI rAjanIti se apane rAjya kA pAlana karatA thA // 4 // vaha mukti prApta karane ke liye do aSTamI aura do caturdazI isa prakAra mAha ke cAroM padoM meM rAjya sambandhI samma prArambha ko chor3akara karma nirjarA ke kAraNa tathA sukha ke sAgara svarUpa proSadhopavAsa ko karatA thA / / 85 // vaha cakravartI pAta raudra Adi khoTe dhyAna ko chor3a kara sadA tInoM kAla dharma ke bIjasvarUpa utkRSTa sAmAyika ko niyama se karatA thA // 86 // sAmAyika ko prApta huA vaha buddhimAna, guraNoM kI prApti ke liye dina meM utpanna hue pApa samUha kA nindA gardA ke dvArA kSaya kiyA karatA thaa|87|| vaha nirantara jina mandira meM bar3I vibhUti ke sAtha zrIjina pratimAnoM ko sarva vighnahArI utkRSTa mahApUjA karatA thA // 8 // vaha sadA apane gRhacaityAlaya meM samasta abhyudayoM ko siddhi ke liye samasta abhyudayoM ko dene vAlI zrojina pratimAoM kI pUjA karatA thA // 86 // jaina mArga kI 1. puNyAttasA dhApani ba. 2 samAyikasamAno - 3. ka. pratau pUjanamityArabhya zlokAnta pATho nAsti /
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caturtha sarga * [ 46 gurUnsaGgavinibhuMktAnmUrdhnA vandeta pratyaham / tacchruzrUSAM karotyeva gatvA tadguNa siddhaye / / 111 vizvazarmAkaraM dAnaM caturdhA vidhipUrvakam / satpAtrebhyo dadAtyeva bhaktyA dAtRguNAnvitaH / / 62 / / zRNoti tadvaco ramyaM niHzeSaM tattvasUtrakam / sArddha svaparivAreNa vairAgyAya sukhAptaye // 13 // jinendrANAM gaNezAnAM bhaktyA yAtrAM prayAti saH / tannamaskArapUjAyai saddhamaMzravaNAtha 5 / / 24 / / manovAkkAyayogaH saddhamaM zrIjinabhASitam / vizva saukhyAkarIbhUtaM tanotyekaM sadA nRpaH / / 65 / / pravratepaca zIloSairdAnaiH zrIjinapUjanaiH | vairAgyabhAvanAdadhaH sugharmyadhyAnaMzca cakrabhRt // 66 // siMhAsana samAruhya sabhAyAM dharmavRddhaye / dharmopadezamAdatta vAkya : samaMsUtra 7 svajanAnAM ca bandhUnAM bhRtyAnAM bahubhUbhujAm / lokAnAM svargamokSAya jinadharmavicArakaH // vAcA vadati saddhamaM sthApayeccintayedRdhRdi / tacchruzrUSAmavAdaGganeti ghamayo'bhavat // 66 // cakravartibhavA lakSmI rAjya SaTkhaNDabhUbhavam / mAnyaM devanRpArthazca nutiH pUjyapadaM mahat / / 100 // prabhAvanA karane vAlA vaha cakravartI logoM ke sAtha milakara nAnA prakAra kI vibhUti se bhI torthaMkaroM ke mahAna mahotsavoM ko saMpanna karatA thA / / 6 / / vaha pratidina nirprastha guruyoM ko zira jhukA kara vandanA karatA thA aura unake guNoM kI prApti ke liye niyamapUrvaka jAkara unakI sevA karatA thA / / 61 / / dAtA ke zraddhA tuSTi Adi guraNoM se sahita cakravartI niyama se bhaktipUrvaka satpAtroM ke liye yathAvidhi samasta sukhoM kI khAna svarUpa cAra prakAra kA dAna detA thA / / 62 / / vaha vairAgya tathA sukha kI prApti ke liye apane parivAra ke sAtha satpAtra nimya guruthoM ke tasvopadezaka samasta sundara vacanoM ko sunatA thA // 93 // vaha namaskAra tathA pUjA karane aura samIcIna dharma ko sunane ke liye bhakti pUrvaka jinendra deva tathA gaNadharoM kI yAtrA ke liye bhI jAtA thA / / 64 / / vaha rAjA samasta sukhoM kI khAnabhUta jinendra pratipAdita advitIya saddharma ko mana vacana kAya - tInoM yogoM se vistRta karatA kara // 65 // ahiMsA Adi pAMca aNuvrata, tIna guNavata aura cAra zikSAvrata rUpa sAta zIloM ke samUhoM, cAra prakAra ke dAnoM, zrIjinendra deva kI pUjAoM aura vairAgyabhAvanA se yukta uttama dhadhyAnoM se yukta cakravartI sabhA meM siMhAsana para ArUDha hokara dharmavRddhi ke liye saddharmasUcaka vAkyoM ke dvArA dharmopadeza detA thA / / 66-67 / / jina dharma kA vicAra karane vAlA vaha baccanAbhi cakravartI, apane kuTumbojanoM, bandhunoM, sevakoM tathA anya aneka rAjAoM ko svarga tathA mokSa ke liye zabdoM dvArA samIcIna dharma kA upaveza detA thA, svayaM apane hRdaya meM usakI sthApanA tathA cintanA karatA thA, aura zarIra se una saba kI sevA karatA thA, isa prakAra vaha dharmamaya ho rahA thA / / 68 / / cakravartI kI lakSmI, deva tathA rAjAoM prAvi ke dvArA mAnya TakhaNDa vasudhA kA rAjya, namaskAra, mahAn pUjyapada tathA anya sAra
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 OM zrI carita babhUva zreyaH pAkene hAnyadvA sAravastu me / jJAtvetyekaM tanotyucvaM maM samrAT sa sarvadA // 101 // vasantatilakA dharmAdvinA kuta ihAdra tacakrabhUti-dharmAdvinA kuta ihAtisukhaM gariSTham / dharmAdvinA kuta ihAmarabhUpamAnyaM dharmAdvinA kuta ihAlilakAryasiddhiH // 102 // 1 dharmAdvinA kuta ihAnupamA sukIrti-dharmAdvinA kula ihAtyamalA mubuddhiH / dharmAdvinA kuta ihAtisudharma vRddhi - dharmAdvinA kuta ihAkhila bhogalAbhaH // 103 / dharmAdvinA kuta ihAtiviveka vidyA, dharmAdvinA kuta ihAzu suvAJchitArthaH / matveti sa pratidinaM bhajate tamekaM dharmaM jinendragaditaM sakalArthasiddhaye / / 104 // dharmArthacayo jagattrayabhavaH zA' vikrIDitama zrImatAM, tasmAtkAmasukhaM saMjAyate nRdeva janitaM sarvendriyAhlAdakam / bhUta jo kucha bhI vastueM mujhe isa loka meM prApta huI haiM ve saba puNya ke udaya se prApta huI haiM aisA jAnakara vaha cakravartI sadA eka utkRSTa dharma ko vistRta karatA thA / bhAvArtha-nirasara dharmamaya AcaraNa karatA thA / / 100-101 // isa jagat meM dharma ke binA cakravartI kI adbhuta vibhUti kaise mila sakatI hai ? dharma ke binA yahAM zreSTha sukha kaise prApta ho sakatA hai ? dharma ke binA yahAM veda aura rAjAoM ke dvArA mAnya pada kaise mila sakatA hai ? dharma ke binA yahAM samasta kAryoM kI siddhi kaise ho sakatI haiM ? dharma ke binA yahAM anupama uttama koti kaise prApta ho sakatI hai ? dharma ke binA yahAM nirmala subuddhi kaise mila sakatI hai ? dharma ke binA yahAM sudharma ko vRddhi kaise ho sakatI hai ? dharma ke binA yahAM samasta bhogoM kI prApti kaise ho sakatI hai ? dharma ke binA yahAM atyadhika viveka se yukta vidyA kaise mila sakatI hai ? aura dharma ke binA yahAM pratyanta abhilaSita padArtha zIghra hI kaise prApta ho sakatA hai ? aisA mAna kara vaha pratidina samasta prayojanoM ko siddhi ke liye eka jinendra pratipAdita dharma kI ArAdhanA karatA thA / / 102-104 / / dharma se buddhimAnoM ko triloka sambandhI arthI kA samUha prApta hotA hai, dharma se samasta indriyoM ko harSita karane vAlA manuSya aura deva sambandhI kAma sukha upalabdha hotA hai aura
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caturtha sarga . ghanirmokSa ihAdbha tAnmunivaraH saMsAgate cakrabhRd-- vijJAyeti catuHpadAryaguNasaMsiddha' viSa vRSam / / 105 // dharmAdeva mahatpadaM suranutaM paTakhaNDajAH sampadaH, saukhyaM strInikarodbhava nirupamaM prAptaM ca dharmodayAt / matvetIha vRSa jinendrapadavaM hisojjhitaM dhIdhanAH, ku:dhvaM nitarAM prayatna caraNAtsarvArthasiddhaye // 10 // dhamoM mAmuko maho , vyadhurdhAmikA, dharmeNAzu kilApyate zivavadhUdharmAya bhUrmA namaH / dharmAnnAsti hitaMkaroM paramaharU dharmasya mUlaM kriyA, dharma nittamahaM dabe pratidina hai dharma me'yaM hara / / 10 / / .. mAlinI suranikarakirITAnadhyamAriNazyabhAbhi-varaNakamalayugma yasya prayotitazca / gaNadharamunisevyaM panditaM pUjitaM taM, jinavaramahamoDe pArzvanAthaM guNAptyai / / 10 / / pradrata dharma se munivaroM ke dvArA isa loka meM mokSa prApta kiyA jAtA hai-aisA jAnakara cakravartI dharma athaM kAma mora mokSa ina cAroM padAthoM kI siddhi ke liye dharma karatA thA // 10 // dharma se hI dekhoM ke dvArA stuta ucca pada aura SaTkhaNDa meM utpanna hone vAlI saMpavAeM milI haiM tathA dharma ke udaya se hI strI samUha se utpanna hone vAlA anupama sukha prApta huA hai-aisA vicAra kara he vidvajjana ho ! samasta prayojanoM ko siddhi ke liye jinendra bhagavAna kA para dene vAle hisA rahita dharma kA prayatna pUrvaka atyadhika pAlama kro| bhAvArSa-pahisA dharma hI sama sukhoM kA kAraNa hai isaliye usakA prayatna pUrvaka prAcaraNa karo // 1.6 // dharma samasta sukha vAyaka tathA vividha pApoM ko harane vAlA hai, pArmika loga dharma ko karate haiM, dharma ke dvArA zIghra muktirUSo strI kI prApti hotI hai, dharma ke liye maiM zira se namaskAra karatA hai, dharma se bar3hakara dUsarA hitakArI parama mitra nahIM hai, dharma kA mUla triyA-sadAcaraNa hai, maiM pratidina prapanA citta dharma meM lagAtA hai / he dharma ! mere pApa ko naSTa kara // 17 // jinake caraNa kamaloM kA yugata, deva samUha ke mukuToM meM lage hue amUlya mariNayoM kI kAnti se pratizaya vedIpyamAna rahate the, jo gaNadhara tamA muniyoM ke dvArA sevanIya the, 1. dharmArthakAmamokSAH catvAra padArthAH 3 vividhapApaharaH 3. me-mama, adhaM-pApaM /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 ] * zrI pArzvanAtha carita - zrIsakalakotiviracite zrIvAzrvanAthacaritre vacanAbhicativibhavayAno nAma caturthaH sargaH / / 4 // aura saba ke dvArA bandiA saMdhI pUjito u: jiyo mAlika ko maiM unake guNoM kI prApti ke liye stuti karatA hUM // 108 / / isa prakAra bhaTTAraka zrI sakalakIti ke dvArA viracita zrI pAzvanAtha carita meM bacamAbhi cakravartI ke vibhava kA varNana karane vAlA caturtha sarga samApta huA // 4 //
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcama sarga. paJcamaH sargaH vizvavighnArihantAraM vAtAraM bhavyadehinAm / ananta sukhadAtAraM propAce saMstuve guNaH / / 1 / / pakadA sa cake zo bhukravA bhogAnatRpnuvan / muktistrImukhato bhoktu prAyo bhanyajaneyama: // 2 // kSemakarAkhya---bhaTTAraka-samIpamagAd drutam / sainyena saha prAya visvakSemaviSAyine' // 9 // triH parItya munIndraM taM trijagannAthanditam / mU| natvA prapUjyoccadimyaH pUjana vastubhiH / / 4 / / sturavA guNagaNaH sArevatAdijanita muMdA / tapAdAntaM nRpaH so'sthAtmadamazravaNAya // dharmavRkSyAbhinandhoccai munIndro'nugrahAya sH| pravocamamatyayaM nirava ta prati // 6 // rAjan dharmo'tra kartavyo naikazarmAkaraH paraH / hito mumumubhinityaM SivRsatapoyamaH / / 7 / / vidhA sa vihe dharmoM dezasarvaprabhedataH / ekadezo gRhasthAnAM saMpUrNaH sa munIhinAm / / 6 / / paJcama sarga samasta vighnarUpI zatrunoM ko naSTa karane vAle, bhavyajIvoM ke rakSaka tathA pranamta sukhoM ke dAtA zrI pArzvanAtha bhagavAna ko maiM unake guNoM ke kAraNa samyak stuti karatA hU~ // 1 // prabhAnantara eka samaya bhogoM ko bhogakara tRpta nahIM hone vAlA vaha cakravatI bhavya janoM ke dvArA cAritra se prArthanIya muktirUpI strI kA upabhoga karane ke liye udyata humA // 2 // yaha zIghra hI samasta saMsAra kA kalyANa karane vAle dharma ke liye senA ke sAtha zrI amaMkara bhaTTAraka ke samIpa gayA // 3 // tIna jagat ke svAmiyoM ke dvArA vandhita una munirAja kI tIna pradakSiNAeM dekara usane zira se praNAma kiyA, utkRSTa tathA sundara pUjana ko sAmagrI se pUjA kI, tathA cAritra mAdi se utpanna sArabhUta guNoM ke samUha se harSapUrvaka stuti ko / pazcAt vaha rAjA saddharma ko sunane ke liye unake caraNoM ke nikaTa baMTa gayA / / 4-5 // munirAja ne dharmavRddhi ke dvArA abhinandana kara bahuta bhArI anugraha karane ke lie rAjA ke prati atyanta nirdoSa dharma kA nirUpaNa kiyA // 6 // unhoMne kahA ki he rAjan ! mokSa ke abhilAko janoM ko nirantara darzana jAna cAritra aura tapa ke dvArA dharma karanA cAhiye, kyoMki vaha dharma ho aneka sukhoM kI utkRSTa khAna hai // 7 // baha dharma eka deza aura sarva deza kI apekSA do prakAra kA hai| ekaveza dharma gRhasthoM ke aura sarvadeza dharma muniyoM ke 1. cAritra. 2 vizvakSemavivAyinama ka. sva. 3. nidoSa pora zamaM nAkaM . hu /
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ *zrI pArzvanAtha carita sAdhyaH so'Nuvatadharmo guNazikSAyatastathA / dAnapUjopavAsAcaM. pratyahaM gRhamedhibhiH / / mahAna mahAvrataMguptitrayaH samitipaJcakaH / kriyate sa sapoyogAnAdhyayanakarmabhiH // 10 // guNa lAbhidhaH sarvaiH parISahajayodyataH / tyaktarAgaizca mohana munIndra nAparaH kvacit // 11 // gehidharmeNa gArhasthyaH prApyate sukhamulvaNam / yAvat SoDazaka" nAkaM devonikarasaMbhavam / / 12 / / muktirAmA samAdarI svayameSa tapasvinAm / AliGganaM svabhAryava yatidharmaprabhAvataH / / 13 / / veSTanoSTanaM kuryAd gRhI svaM karmaNAnizam / sAmAyikatapohiMsAdharmohAnvitamAnasaH // 14|| yato dadhyAt kvacid gehI puNyaM dAna raghakSayam / tapobhistadvayaM sAmAyikasAvacintanaH // 15 // kvaciccAdhAyayugmaM zrIcaityoddhArAdikAraNa: / tato na tadbhave mokSo'styAbAda gRhamedhinAm / / 16 / / bahuindvAtacittAnAM durAzAgrasitAtmanAma ! strIkaTAkSeSu viddhAnAM hisAghArambhavatinAm // 17 // hotA hai / / 8 / / gRhasthoM ko vaha dharma aNuvrata, guNavata, zikSAprata tathA dAna pUjA aura upabAsa prAdi ke dvArA pratidina karanA cAhiye // 6 // ____ mahAn sarvadeza dharma, pAMca mahAvrata, tIna gupti, pAMca samiti, bAraha tapa, dhyAna adhyayana rUpa kArya tathA praTThAIsa mUlagurakhoM ke dvArA kiyA jAtA hai| yaha sarvadeza dharma, paroSahoM ke jItane meM uthata, vItarAga tathA moha ko naSTa karane vAle munirAjoM ke dvArA kiyA jAtA hai anya logoM ke dvArA kahIM nahIM kiyA jAtA // 10-11 / / gRhidharma-eka deza dharma se gRhasthoM dvArA solahaveM svarga taka deviyoM ke samUha se utpanna hone vAlA atyadhika sukha prApta kiyA jAtA hai| bhAvArtha-gRhastha dharma ko dhAraNa karane vAlA manuSya solahaveM svarga taka hI utpanna ho sakatA hai usake prAge nahIM / / 12 / / aura munidharma ke prabhAva se mukti rUpI strI svayaM prAphara prapanI strI ke samAna tapasvI janoM ko prAliGgana detI hai| bhAvArtha--munidharma ke prabhAva se yaha jIva mokSa ko bhI prApta hotA hai phira svarga kI to bAta hI kyA hai ? // 13 // jisakA nisa moha se yukta hai aisA gRhastha sAmAyika, tapa tathA hiMsA prAdi ke dvArA apane Apako nirantara karmoM se veSTita aura ujveSTita karatA rahatA hai / / 14 / / kyoMki kahIM to gRhastha dAna ke dvArA pApa kA kSaya karane vAlA puNya karatA hai, kahIM tapa, sAmAyika aura sAvadha phAryoM ke cintana se kramazaH puNya pApa donoM karatA hai / / 15 / / aura kahIM catyAlayAdi ke nirmApaNa Adi kAryoM se eka mAtha pApa-puNya donoM karatA hai / isaliye gRhasthoM ko prAtraya hote rahane se usI bhava meM mokSa prApta nahIM hotA hai // 16 // jinakA citta nAnA prakAra ke dvandvoM se dukhI ho rahA hai, jinako prAtmA duSTa prAzA se grasita hai, jo striyoM ke kaTAkSa rUpo vAraNoM se viddha haiM, hiMsA prAvi ke prArambhoM meM pravRtti karate haiM, jinhoMne indriyarUpI 1. caukaTAkSa bANA vidhaanaa|
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ * paJcama sarga * [ 55 sadA / / 18 / / pradAntendriya caurANAM gRhacintAvidhAyinAm / gRhasthAnAM hitaM nazyedAsravairenasAM yatInAM nirmalo dharmo hiMsAdimaladUragaH / vizvacintAdyatikrAnto niSvApo'nekazarmakRt // 11 // tadbhave muktitisyApi zIghra siddhayaM karmArihAnaye / / 20 / / stvayA ciraM bhuklA cakrilakSmImanoharA / tathApi tRptirevAtha na te jAtA khasevanaM : 2 / / 21 / / idAnIM tvaM mahAbhAga sthaktvemAM cakriraNaH zriyam / hatvA mohabhaTa khaiH sArddhaM gRhANa tapo'naSam // 22 // ityAdimuni pIyUSanirgatam | samasta pApasaMtApaharaM bhUyora sAvaham / / 23 / / pItvA karNAJjalibhyAM sa bhogatRSNA mahAviSam hatvA prApyAtinirvedaM hRdi cakrIti cintayet / / 24 / / graho mayAtirAgeNa svecchayA vakrigocarA: / bhuktA bhogA hi duHprApAstRptirme nAbhavanmanAk / / 25 / / eti devA va cisRptimindhaneznalo mahAn / saritpUreH samudro vA tIvralobhI dhanAgamaH ||26|| I coroM kA damana nahIM kara pAyA hai, tathA jo nirantara gRha kI cintA karate rahate haiM aise gRhasthoM ko savA pApoM kA prAtrava hotA rahatA hai ataH unakA hita naSTa ho jAtA hai / bhAvArtha - gRhastha ke kAryoM se kabhI nirjarA hotI hai, kabhI bamdha hotA hai / ataH vaha apane prApa ko karma - andha se sarvathA nivRtta karane meM asamartha rahatA hai / / 17-18 / / muniyoM kA dharma nirmala hai, hiMsAdi doSoM se dUra rahane vAlA hai, samasta cintAoM se pare hai, pApa rahita hai, aneka sukhoM ko karane vAlA hai, usI bhava meM mokSa ko dene vAlA hai, pratyanta prasiddhi tathA pratiSThA ko karane vAlA hai aura apane zrApa meM utkRSTa hai, zrataH dharmAtmA oboM ko zIghra hI siddhi prApta karane aura karmarUpa zatruoM kA kSaya karane ke liye ise grahaNa karanA cAhiye / / 16-20 / / he cakravata ! tUne cakravartI kI manohara lakSmI kA cirakAlataka upabhoga kiyA hai to bhI isameM indriyoM ke sevana se tujhe tRpti nahIM huI hai ||21|| he mahAbhAga ! aba tU cakravatoM kI isa lakSmI kA tyAga kara tathA indriyoM ke sAtha moharUpI subhaTa ko naSTa kara nirdoSa tapa ko grahaNa kara ||22|| isa prakAra jo munirAja ke mukha kamala se nikalA huA hai, samasta pApa aura saMtApa ko harane vAlA hai, tathA pratyadhika rasa ko dhAraNa karane vAlA hai aise dharmarUpI pramRta ko karUpI prajaliyoM se pokara cakravartI ne bhogatRSNArUpI mahAviSa ko naSTa kara diyA aura pratyadhika vairAgya ko prApta kara hRdaya meM isa prakAra kA vicAra kiyA / / 23-24 / / aho ! maiMne tIvrarAga vaza apanI icchAnusAra cakravartI ke durlabha bhoga bhoge parantu inameM mujhe racamAtra bhI tRpti nahIM huI ||25|| kadAcit devavaza mahAna pragni Indhana se tRpti ko prApta ho sakatI hai, prathavA samudra nadiyoM ke pravAha se aura tIvra lobhI manuSya dhana 1. hiMsAdimanadUrataH 0 2. indriyasevanaM 3 indriyaH
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zrI pArzvanAtha carita * prasaMsyakAmabhogezya pakriza kAdigocaraH / bhuktapicarataraM kAlaM jAta jIvo na duvidheH / / 2 / / yathAyayAtra senyante bhogA bahutarAH zaThaH / tathAtathAtigRddhayAho tRSNA vizvaM visarpati / / 2 / / kAmadAprazAnya ye bhogAnicchanti kAmukAH / jvaraM niSedhayantyeva sapiSA te matebhraMmAt / / 26 / / bhogoragapradaSTAnAM saMtoSabheSajaivinA |n zAntirjAyate jAtu bhukta gastrilokajaH / / 3 / / bhogA ye ninyakarmotpA mahAdAhavidhAyinaH / dustyAjyAzcAtiduHprApyAste kuto rataye satAm / / 31 // dAhaduHkhArA prAdI madhye svalpasukhapradA: / ante glAnyadhakAro ye te bhogA: kapaM zubhAH / / 32 / / mAnamaGgodbhavA bhogA nAryAH prArthanayomataH / svavIryanAzino ye tAn kimIhante'timAninaH / / 33 // vaviDambanotpannA ye bhogA hi svayoSitaH / apavitrakarA nindyAste prItyai dhImatAM kutaH / / 34 / / bhogA: suguNahantAraH kRtsnadoSavidhAyinaH / dharmarasnabhRte bhANDe caurAH pApAgnidAravaH // 35 / / kI prApti se saMtuSTa ho sakatA hai parantu duSkarma ke udaya se, yaha jIpa cakravartI paura indra prAvi sambandhI prasaMkhya kAma bhogoM se jinheM ki yaha cirakAla se bhoga rahA hai kabhI bhI tRpti ko prApta nahIM ho sakatA // 26-27 // isa jagaha meM ajAnIjanoM ke dvArA bahuta bhAro bhoga jaise jaise bhoge jAte haiM vaise vaise hI prAzcarya hai ki tIvra prAsakti ke kAraNa isa jIva ko tRSNA samasta vizva meM phailatI jAtI hai / / 28 / / jo kAmI puruSa kAmadAha ko zAnti ke liye bhogoM ko icchA karate haiM ve buddhibhrama se ghRta ke dvArA jvara ko naSTa karate haiN| bhAvArtha-jisa prakAra ghRta ke sevana se jvara naSTa na hokara vRddhi ko prApta hotA hai usI prakAra bhogoM se tRSNA zAMta na hokara ddhi ko prApta hotI hai / / 26 // bhogarUpI sAMpa ke dvArA use hue manuSyoM ko saMtoSa rUpI prauSadha ke binA, bhoge hue tona loka sambandhI bhogoM se kabhI zAnti nahIM hotI hai / / 30 / / jo bhoga nindha kAryoM se utpanna haiM, mahAna dAha ko utpanna karane vAle haiM, puStyAjya hai tathA atyanta duSprApya haiM ve satpuruSoM ko zAnti ke liye kaise ho sakate haiM ? / / 31 // jo bhoga prArambha meM dAharUpa duHkha ko karane vAle haiM, madhya meM atyanta pralpa sukha ko dene vAle hai, aura anta meM glAni tathA pApa ko karane vAle haiM zubha kaise ho sakate haiM ? 132 / / jo bhoga strI se prArthanA karane ke kAraNa mAnabhaGga se utpanna hote haiM tathA apane vIrya ko naSTa karane vAle haiM una bhogoM kI jAnIjana kase icchA karate haiM? // 33 // jo bhoga svayaM apane tayA striyoM ke zarIra kI viDambanA se utpanna hote haiM, apavitratA ko karane vAle hai tathA nindanIya haiM ye buddhimAnoM kI prIti ke liye kase ho sakate haiM // 34 // ye bhoga uttama guNoM ko naSTa karane vAle haiM, samasta doSoM ko utpanna karane vAle haiM, dharmarUpI ratnoM se bhare hue pAtra ke caura haiM, pAparUpI agni ko bar3hAne ke liye * - - -.--...- -- -- 1 lAnyavaktArona /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ rv-..- -..--.-. -- - .. * paJcama sarga svargamuktisukhAdimAH' zvabhratiyaMgatipradAH / matidhya sakarA dupTA rogaklezAdikhAnayaH // 36 // vizvadoSAkarIbhUtAihAmutrAtizA padaH / kAmakaH kAtaraH sevyA: pazumlecchAdidurjanaH / / 37 / / ityAdidoSasaMpUrNA bhogA viSadharopamA: / hAlAhala nibhA ye te tyAjyAH sekSyA na jAtucit / / 3 / / bhogAzA vartate yAvannRNAM citte manAgapi / tAvad vRttatapaHklezarmuktirjAtu na jAyate / / 3 / / prato mokSArSibhiH pUrva mnov|kjhaay karmabhiH / phaNIndrA itra nAdeyA bhogAH svapne'pi muktaye / / 4 / / saptadhAtumayaM nidhi viSTAdimalasaMbhRtama / navadvAra: sravatpati malaM prAsthikaTorakam / / 4 / / kRtsnadoSanidhAnaM kAmAkSamavilopamam / zukrazoNitamaMbhUtaM kAyaM ki rataye satAm / / 4 / / kSudhAtRSAmma ra vyAdhi krodhAgna yo jvalantyaho / vapuHkuTIrake yatra kAsthA tatra sudhImatAm / / 43 / / kAye paJcAkSasAmagrI tayA ca viSayavaja: / tena cotpadyate rAgaSamohAdisaMcayaH |4|| taptaH karmasamUhazca karmaNA bhramaNaM mahat / bhavAraNye cale'mAre duHkha vyAghrAdisaMkule / / 45 / / lakar3I haiM, svarga mokSa sambandhI sukhAdi ko naSTa karane vAle haiM, narapha tathA tiyaMJcagati ko dene vAle haiM, buddhi ko bhraSTa karane vAle haiM, duSTa haiM, roga tathA kleza Adi kI khAna haiM, samasta doSoM ke prAkara khAna svarUpa haiM, isa loka tathA paraloka ke tIna zatru haiM, kAmI, dona tathA pazu praura mlesacha prAdi durjanoM ke dvArA sevanIya haiM, ityAdi doSoM se paripUrNa haiM, viSadhara ke samAna haiM athavA hAlAhala ke tulya haiM, ataeva ye chor3ane ke yogya haiM, kabhI sevana karane yogya nahIM haiM / / 35-38 / / jaba taka manuSyoM ke citta meM raJcamAtra bhI bhogoM kI prAzA vidyamAna rahatI hai taba taka cAritra aura tapa sambandhI dalezoM se kabhI mukti nahIM ho sakatI / / 3 / isaliye mokSAbhilASI jodhoM ko pahale hI mana vacana kAya se mukti ke uddezya se svapna meM bhI bhoga grahaNa nahIM karanA cAhiye ; kyoMki ye bhoga nAgarAja ke samAna duHkhadAyaka haiM // 40 // jo sapta dhAtunoM se tanmaya hai, nindanIya hai, viSThA prAdi mala se paripUrNa hai, jisake nava dvAroM se durgandhita mala jhara rahA hai, jo haDDiyoM ko phuTo ke samAna hai, samasta doSoM kA bhANDAra hai, kAma aura imniyarUpI sapo ke bila ke samAna hai tathA raja aura vIrya se utpanna hanA hai aisA yaha zarIra satpuruSoM kI prIti ke liye kaise ho sakatA hai ? // 41-42 // aho ! jisa zarIra rUpI kuTo meM kSudhA, tRSA, kAma, nAnA prakAra ke roga aura krodha rUpI agniyAM prajva. lita ho rahI haiM usameM uttama buddhi ke dhAraka manuSyoM kA Adara kyA hai ? arthAta kucha bhI nahIM hai / / 43 // zarIra meM pAMcoM indriyAM ekatrita hai, una indriyoM se viSayoM kA samUha ekatrita kiyA jAtA hai, usase rAga Sa tathA moha Adi kA samUha utpanna hotA hai, usase kamo kA samUha saMcita hotA hai, karma samUha se caJcala, niHsAra tathA duHkha rUpI vyAghra prAdhi 1 svargamUktimuvAvinA: kha* 2. prakRSTako kamakurIrAma 3. mAmagyA kha0 /
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 ] * zrI pArzvanAtha carita sasmAdghorataraM duHkhaM jAyate prANinAM ciram / iti kRtsnAtyanarthAnAM mUlaM deha jagujinA. / / 46 / / kAyo'yaM zoSito'trApi 'svannapAnAdibhUSaNaH / pAdaka yAti sADhe na jIvena durjanAdivat / / 4 / / yapAhiH poSito do viSaM prANAnharatyaho / tathA zarIrazatruzca rogayale zAdidurgatIH / / 4 / / patrAne saMsthito zAnI kArAgAropame2 bhajet / pratyahaM rogazokAdIna suprIti satra ki vyadhAt / / 4 / / yamAtra pAlyate dakSaH sevaka: kAryasiddhaye / grAmamAtrapradAnazca binA rAgaM tathA vapuH / / 5 / / gAvaM kathitaM vRttatapoyogayamAdibhiH / yastaizca saphalaM cake tyaktvA tassaMbhava sukham / / 5.15 // prasAreNa zarIreNa sAraM vRttAdisevanam / kartavyaM muktaye yena bhavettatsaphalaM bhuvi / / 52 / / poSitaM zoSitaM cAGga yamAntaM yadi yAsyati / avazyaM tahi siddhadhaM hi varaM zoSitamaJjamA / / 53 / / vijJAyeti calAGgana' graasmaatraadidaantH| drutaM mumukSubhiH sAdhyamacalaM padamadbhutam / / 54 / / nauSoM se pare hara saMsAra rUpI pasalI meM bahuta bhArI bhramaraNa hotA hai aura usase prANiyoM ko cirakAla taka to duHkha hotA hai, isIliye jinendra bhagavAna ne zarIra ko samasta bhanayoM kA mUla kAraNa kahA hai // 44-46 / / uttama pranna pAna tathA bhUSaNa prAdi ke dvArA poSita hone para bhI yaha zarIra durjanAdi ke samAna eka pada bhI jIva ke sAtha nahIM jAtA hai // 47 // jisa prakAra poSA gayA marpa viSa ko detA hai aura prAraNoM ko haratA hai usI prakAra prAzcarya hai ki yaha zarIrarUpI zatru roga kleza mAvi durgatiyoM ko detA hai // 48 // kArAgAra ke samAna jisa zarIra meM sthita jAmI jIva pratidina roga zoka prAdi ko prApta hotA hai usameM vaha uttama prIti ko kaise kara sakatA hai / / / 46 / jisa prakAra isa jagat meM catura manuSyoM ke dvArA kArya kI siddhi ke liye sevaka kA pAlana kiyA jAtA hai usI prakAra prAsamAtra ke dAna se-bhojana mAtra dekara rAga ke binA zarIra kA pAlana kiyA jAtA hai // 50 // jinhoMne cAritra, tapa, yoga aura yama, indriya-vamana mAdi ke dvArA zarIra ko pIDita kiyA hai unhoMne zarIra se utpanna hone vAle sukha ko chor3akara use saphala kiyA hai|51| jisa kAraNa niHsAra zarIra se mukti ke liye mArabhUta cAritra prAdi kA sevana kiyA jAtA hai usI kAraNa vaha pRthiyo para saphala hotA hai / bhAvArtha-jisa zarIra se tapazcaraNa Adi kiyA jAtA hai vahI zarIra saphala kahA jAtA hai // 52 // zarIra kA cAhe poSaNa kiyA Aya cAhe zoSaraNa, yaha avazya hI yadi mRtyu ko prApta hotA hai to mukti prApti ke liye usakA samyak prakAra se ( sallekhanA vidhi se ) zoSaNa karanA hI acchA hai / / 53 // aisA jAnakara mokSAbhilASI jIvoM kI zIghra hI caJcala zarIra ke dvArA mAtra pAsa prAdi dekara pAzcaryakArI avinAzI pada-mokSa 1. zomanAnapAnaprabhRtyalaMkAra 2, bandIgRhamadRze 3. nazvarazarIreNa /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcama sarga - [ 56 niHsAre viSame bhIme'nAdau kRtsnAsukhAkare / anante ko rati kuryAt tyaktvA dharma bhave sudhIH / / 5 / / mRtyuvADavadugaleM jarAjanmajalAkule / duHkhamInAdisaMkIrNa rogaklezomicaJcale // 56 // mithyAvAtAkule pAparAvarte mohAttitaskare / majanyaho bhavAbdhI hi dharmanAvaM vinAGginaH / / 57 / / kecidiSTa viyogena pIritAH zokakAriNa: / cAniSTayogataH kecidrogaistA hi kecana // 5 // kecijjaramA dhA: cida dAridrayaduHkhitaH / dhRtA bandIgRha kecit kecinne trAdivajitAH / / 6 / / duHkhIjAtA janAH kecinmAnabhaGgana mAninaH / dezAdradhabyaTavI' kecid dravyAthaM saMbhramanti ca / / ityazarmamaye ghore bhave duHkhakapUrite / puNyavAn dRzyate jAtu na sa yo'ho sadA sukhI / / 6 / / sevana viSayANAM yatsukha jAnanti rAgiNa: / bhavettadviSamaM duHkhaM jJAninazcAdhavaddhaM nAt // 62 / / yadi syAtsaMsRti bhaMdrA sahi krizriyA samam / tAM tyaktvAzu kathaM mokSaM sasAdhustapasA jinAH / / 63 / / kI prApti kara lenA cAhie // 54 // aisA kauna buddhimAna hogA jo dharma ko chor3akara niHsAra, viSama, bhayaMkara, prAvirahita tathA samasta duHkhoM kI khAna svarUpa ananta saMsAra meM prIti karegA ? // 5 // aho ! jisameM mRtyurUpI baDavAnala ke kAraNa duHkhadAyaka aneka garta hai, jo jarA aura janmarUpI jala se bharA huA hai, duHkharUpI magara maccha Adi se paripUrNa hai, roga anya klezarUpI taraGgoM se caMcala hai, mithyAtvarUpI vAyu se Akulita hai-laharA rahA hai, pAparUpI bhaMvaroM se yukta hai, tathA moha janita pIr3ArUpI coroM se sahita hai aise isa saMsArarUpI sAgara meM jIva dharmarUpI naukA ke binA Drapa rahe haiM / / 56-57 // isa saMsAra meM koI iSTa viyoga se pIDita hokara zoka kara rahe haiM, koI aniSTa saMyoga se, koI rogoM se grasta hokara, koI jarArUpI agni se jalakara, koI daridratA kA duHkha bhogate hue, koI bandIgRha meM par3akara, koI netrAdi se rahita hokara, aura koI mAno jIva mAnabhaGga se duHkhI ho rahe haiM tathA kitane hI jIva dhana ke liye deza, parvata, samudra aura praviyoM meM bhramaNa kara rahe haiM / isa prakAra duHkhamaya tathA mAtra duHkhoM se bhare hue bhayaMkara saMsAra meM kabhI aisA koI puNyazAlI jIva dikhAI nahIM detA jo sadA sukhI rahatA ho // 58-61 // rAgI jIva viSayoM ke jisa sevana ko sukha mAnate haiM jAnI jIva ko vaha pApa parvaka hone se viSama duHkha jAna par3atA hai / / 62 // yadi saMsAra acchA hotA to jimendra bhagavAna cakravartI kI lakSmI ke sAtha usakA tyAga kara tapa ke dvArA zIghra hI mokSa kA sAdhana kyoM 1 dezaparvatama muraNapAni 2. sahasAstapasA jina:: ka /
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 ] * zrI pArzvanAtha carita * rAjyaM rajonidhaM karasnapArArambhAdisAgaram / bahuvera kara cintAkara ka: pAnayetsudhIH // 64 / / vezyeva capalA lakSmIH sevyAnekajana: khalA / atRpti jananI duHprAgA kathaM rajjayetmatAm / / 651 / bandhavo bandhanAnyeva bhAryA mohanakAriNI / putrAH pAzopamAH puMsAM svajanA: shRngkhlaanibhaaH| 66 / kuTumbamAhita dharmatapodAnAdivArakam / sAvadhapreraka viddhi kRtsnapApani bandhanam / / 67 / / ralatrayatapolyAnadharmAdimyo vinA hitas / na nRNAM vidyate jAtu vastu kiJcinmahItale / / 8 / / prato yAvatpadanyeva' paJcAkSAriNa dRDha vapuH / tapaHkSamaM mahAbuddhirAyurnIrogatoyamA:2 // 6 // tAvaddhatvAtra mohAri sArddha paJcendriyaiH khalaMH 1 sunirvedAsinA' zIghra gRhNAmi paramaM tapaH / / 7 / / ityAdicintanAllabdhvA mahatsaMvegamaJjasA / vizvavastuSu dIkSAyaM cakArAtyudyama nRpaH / / 1 / / tatastyaktvAkhilA lakSmI tRNa vaccakrigocaram / kAminInidhiratnAdipUrNA paTakhaNDabhUprajAm / / 7 / / saMsthApya svasuta rAjye vibhUtyA vidhinA tataH / niHzalyo ni:spRhaH so'bhUtsaspRho muktisAdhane / / 73 / karate ? // 63 / / jo raja ke samAna hai, samasta pApa tathA prArambha prAdi kA sAgara hai, bahuta vara ko karane vAlA hai tathA cintA ko khAna hai aise rAjya kA kauna buddhimAna pAlana karegA? // 64 // jo vezyA ke samAna caJcala hai, aneka manuSyoM ke dvArA sevanIya hai, duSTa hai, atRpti ko utpanna karane vAlI hai aura utane para bhI duSprApya hai, aisI lakSmI satpuruSoM ko anurakta kaise kara sakatI hai ? // 65 / / puruSoM ke liye bandhu bandhana ho haiM, strI moha utpanna karane vAlI hai, putra pAza ke samAna haiM, aura svajana kuTumbI loga sAMkala ke tulya haiM // 66 // jo dharma, tapa tathA dAna Adi ko rokane bAlA hai, pApa kArya meM preraNA karane vAlA hai aura samasta pApoM kA kAraNa hai aise kuTumba ko ahita zatru jAnanA cAhiye // 67 / / pRthivI tala para ratnatraya, tapa, dhyAna aura dharma prAdi ke binA koI bhI vastu kabhI bhI manuSyoM ke liye hitakArI nahIM hai / / 67 // isaliye jaba taka mero pAMcoM indriyAM samartha haiM, zarIra dRr3ha tathA tapa karane meM samartha hai, utsama khusi hai tathA prAyu, nIrogatA aura udyama prAdi vidyamAna haiM taba taka uttama barAgyarUpI talavAra ke dvArA duSTa paJcendriyoM ke sAtha moharUpI zatru ko naSTa kara mai zIghra ho parama tapa ko grahaNa karatA hU~ / / 66-70 / / ityAdi cintana se samasta vastuoM meM bahuta bhArI vAstavika vairAgya ko prAptakara rAjA ne dIkSA ke liye atyadhika udyama kiyA // 71 / / tadanantara cakravartI ko samasta lakSmI aura strI, lidhi tathA ratnAvi se paripUrNa SaTkhaNDa vasudhA kI prajA ko sRraNa ke samAna chor3akara usane apane putra ko vidhipUrvapha vaibhava ke sAtha apane pada para sthApita kiyA / isa taraha vaha niHzalya tathA niHspRha hokara bhI 1. samarthAni 2. nIrogatoyamaH 103 prakRSTavarAgyakhar3agena 4, para vaha bhUbhujAya /
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ * paJcama sarga * [ 61 kSetrAferrerbAhya parigrahaM dvisaptadhA / abhyantaraM vihAyostrizuddhadyA ca kRtAdibhiH / / 74|| jagrAha muktaye cakrI saMgamaM devadurlabham / rAjabhirbahubhiH sArdhaM saMvegAdiguNAnvitaiH // 7 tato'tiduSkaraM ghoraM dviSaDbhedaM tapo'nagham / svavIryaM prakaTIkRtya vitta moghahAnaye / 176 / / mano'kSASajayAya saH 113 911 aGgapUrvazrutaM sAraM duHkarmaghnaM jagaddhitam / patyevamAdena araNye nirjane sthAne'drikandaraguhAdiSu | zunyAgAraNpasAneSu vanAdau tarukoTare // 76 // vyAghrAdidRSTasaM kI ekAkI nirbhayo muniH / vyazrAtma siMhavannityaM dhyAnAya zayanAsanam / prAvRTkAle tamUMle patIrAhimakule | sarvaduHkhAkare dadhyAdyogaM yoganirodhakam // 80 // tuSAra bahule'sAdhye hemante'pi zrutuH pathe / dhyAnomA hanan zotavAdhA so'sthAtsunirmalaH // 81 // grISme bhAnukastAna parvatAgrazilAnale pivan dhyAnAmRtaM kuryAdyutsargaM sUryamanmukhaH // 62 // 1 mukti kI sAdhanA ke liye utkaNThita ho gayA / / 72-73 / / pazcAt kSetra prAdi ke bheda se daza prakAra ke bAhya aura caudaha prakAra ke antaraGga parigraha ko chor3akara cakravartI vacanAbhi ne mana vacana kAya kI zuddhi tathA kRta kAritAdi pUrvaka mukti ke liye saMvega prAdi guraNoM se sahita bahuta rAjAnoM ke sAtha deva durlabha saMyama ko dhAraNa kara liyaa| bhAvArtha- praneka rAjAoM ke sAtha muni dIkSA le lI / / 74-76 / / tadanantara ve Atmazakti ko prakaTa kara pApoM ko naSTa karane ke liye bAraha prakAra kA pratizaya kaThina ghora aura nirdoSa tapa karane lage ||76 || vaha mana tathA indriya sambandhI pApoM ko jItane ke liye pramAda rahita hokara duSkarmoM ke nAzaka tathA jagat hitakArI pra pUrva rUpa zreSTha zruta ko par3hate the / bhAvArtha- praGga pUrva granthoM kA nirantara svAdhyAya karate the // 77 // vana meM, nirjana sthAna meM, parvata kI kandarA tathA guphA Adi meM zUnyAgAra tathA zmasAna meM, vRkSa kI koTara meM tathA vyAghra Adi duSTa jIvoM se bhare hue vana prAdi meM vaha siMha ke samAna nirbhaya muni ekAkI dhyAna ke liye nirantara zayanAsana karate the / bhAvArthavivikta zayyAsana tapa kA pAlana karate the / / 78- 76 / / ve varSARtu meM par3ate hue pAnI tathA sAMpoM se yukta aura samasta duHkhoM kI khAnasvarUpa vRkSa ke nIce yogoM kA nirodha karane vAlA varSAyoga dhAraNa karate the ||80|| ve nirmala munirAja tuSAra se paripUrNa asAdhya hemanta Rtu meM dhyAna rUpa garmI se zIta kI bAdhA ko naSTa kara caurAhe para sthita hote the- zItayoga ko dhAraNa karate the / / 81 / / grISma Rtu meM sUrya kI kiraNoM se saMtapta parvata ke prabhAga para vidyamAna zilAtala para sUrya ke sammukha ho dhyAnarUpI amRta kA pAna karate hue vyutsarga tapa karate the / bhAvArtha- saMtapta zilAtaloM para grAsIna hokara grISma yoga ko dhAraNa karate zam /
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 ] *SI pAzrvanAtha carita praprasastaM dvidhA dhyAnaM tyaktvA dUra duruttaram / dharmadhyAnaM bhajenityaM caturdhA sa sukhAkaram // 8 // niHsaMkalpaM manaH kRtvA svasaMvedanasanmukham / kRtsnacintAtigaM nimalaM susaMvegavAsitam |1 anantaguNarAzeH svacidAnandamayAtmanaH / dhyAnaM zuklAbhidhaM ghane karmandhanahutAzanam / / 8 / / bhanekAn viharana dezAn grAmajheTapurAdikAn / vanATavyadridurgAdIn nirmamatvAya vAyuvat // 86 // ghopadezanA dadyAdbhavyebhyo muktihetave / svargamokSakarI divyagirA nityaM munIzvaraH // 87 / / pAdau kSudhAtRSAzItoSNadaMzamazakAbhidhAH / tathA nAganyAratistrIcaryAniSadyAparISahAH / / zayyAkozabadhA yAJcAlAmarogasamAhvayAH / tRNasparzamalo sarakArapuraskAranAmabhAka // prajJAzAnAbhidhI cAdarzana metAm hi duI rAn / sahate dhIradhInityaM dvAviMzatiparISahAn // 10 // duHkarmanirjarArtha sanmArgAcyavana hetave / sarvazaktyA prayatnena pratIkAraM vinAjasA // 1 // uttamA kSAntirevAdI mArdavo'nvArjavaM tataH / tyaM zaucaM tathA saMyamatapastyAga eva hi / / 12, pAkiJcanyaM varaM brahmacarya ceti dazAtmakam / dharma svamuktikari vizuddhaghA sa bhajetsadA / / 63|| ye // 2 // ve do prakAra ke praprazasta dhyAna ko dUra se hI chor3akara atizaya kaThina tathA sukha kI khAna svarUpa cAra prakAra kA dhaya'dhyAna nirantara dhAraNa karate the||3|| ve mana ko saMkalpa rahita, svasaMvevana ke sammukha, samasta cintAmoM se zUnya, nirmala aura uttama saMvega se suvAsita kara ananta guNoM kI rAzi svarUpa jJAnAnanda se sammaya svakIya zuddha prAtmA kA cintana karate hue karmarUpI indhana ko bhasma karane ke liye agni svarUpa zukladhyAna ko dhAraNa karate the // 84-85 // aneka vesa, prAma, kheTa, nagara, vana, aTavI, parvata aura durga Adi sthAnoM meM mamatA kA prabhAva karane ke liye vAyu ke samAna bihAra karate hue ve munirAja bhavya jIvoM ko mukti prApti ke liye nirantara madhura vANI se svarga mokSa ko prApta karAne vAle dharma kA upadeza dete the / / 66-67 / / sthira buddhi ko dhAraNa karane vAle ve munirAja khoTe karmoM kI nirjarA ke liye tathA samIcIna mArga se cayuta na hone hetu apanI samasta zakti se prayatnapUrvaka pathArtha rUpa se jhudhA, tRSA, zIta, uSNa, vaMzamazaka, nAmnya, parati, strI, caryA, niSathA, zayyA, prAkroza, vadha, pAJcA, pralAbha, roga, tapaspazaM, mala, satkAra puraskAra, pramA, prajJAna aura pradarzana ina durdhara bAIsa paroSahoM ko sahana karate the / / 11 / / ve sadA triyoga kI zuddhipUrvaka svarga aura mokSa ke karane vAle uttama kSamA, mArdava, prArjava, satya, zauca, saMyama, tapa, syAga, pAkiJcanya aura utkRSTa brahmacarya ina daza dhamoM kI pArAdhanA karate the // 62-63 / / 1. sukhAkara: ba. 2 paramArthena /
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ - paJcama sarga hai ekadA muninAyo'sau tyanatvA dehaM bane dadhau / myAne cittaM niyojyAtApanayogaM svamuktaye ||4|| pratha sojagaraH prAktano niyaMtyAyuSaH kSaye / zvabhrAd duHkhaM mahada muktvA pApapAkena pApadhIH / / 6 / / kuraGgAlyo vane bhillo'nekasattvakSayaMkaraH / pApaddhAMdigto duSTo duSTakamakaro'yabhUt / / 6 / / bhramatA tena pApoM bane'tipApinA'zubhAt / krU raziyena sa dRSTo munIndro'tIvIraSI: // 6 // nissaGgo vAyuvacchAntamAnasaH svajchanIravat / pRthivIvatkSamAyukto meruvatsusthiro mahAn // 18 // karmendhane'gnisAdRzyo gambhIra iva sAgaraH / sihanirbhayo'tyantani:spRhastyaktavikriyaH // zotavAtogadazAdikRtabAdhAsahaH paraH / dhyAnArUDhaH parityaktakAyo'nekaguNAmbudhiH / 10 / tataH prAktanavaireNa kopAriNata locanaH / bhUtvA ghorataraM pApI propasarga vyapAnmane: // 10 duHsaha vividha tIna prANaghnaM bhIrubhItidam / nirbhapanakarekyiH paTuka: karNabhItidaH / / 102 / / zredanarbhedana stotre baMdhabandhanasADhana : 1 sarvaduHkhAkarIbhutaM zcAnyaH kAtarabhItidaH / / 103 / / eka samaya ve munirAja prapanI mukti ke liye zarIra se mamatA bhAva chor3akara tathA dhyAna meM citta lagAkara vana meM prAtApana yoga dhAraNa kara rahe the / / 64 // tadanantara vaha pahale kA ajagara prAyu kA bhaya hone para bahuta bhArI duHkha bhogakara naraka se nikalA aura pApa ke udaya se dhana meM aneka jotroM kA kSaya karane vAlA kuraGga nAma kA pApI bhIla hudA / yaha zikAra prAdi meM tatpara rahatA thA, duSTa thA aura dRSTa kAryoM ko karane vAlA bhI thA // 566 / eka bAra vaha tIva pApo zikAra ke liye vana meM ghUma rahA thA, ki phara abhiprAya vAle usane atyanta dhIra bIra buddhi ke dhAraka una munirAja ko dekhA // 67 // de munirAja vAyu ke samAma niHsaGga the, svaccha jala ke samAna svaccha antaHkaraNa ke dhAraka the, pRthiyoM ke samAna kSamA se yukta the, meru ke samAna pratyanta sthira tathA mahAn the, karmarUpI indhana ko bhasma karane ke liye agni ke samAna the, samudra ke samAna gaMbhIra the, siMha ke samAna nirbhaya the, atyanta niHspRha the, nivikAra the, zIta vAyu, uSNa tathA dezamazaka prAdi ke dvArA kI huI vAdhA ko sahana karane vAle the, utkRSTa the, dhyAna meM prAruDha the, zarIra kI mamatA kA tyAga kara kAyotsarga mudrA meM lIna the tathA aneka guNoM ke sAgara the / / 68-100 // - tadanantara pUrva vaira ke kAraNa krodha se lAla lAla netroM vAlA hokara usa pApo bhosa ne munirAja para atyanta bhayaMkara upasarga kiyA // 101 / / tiraskAra karane vAle, kaTuka tathA kAnoM ko bhaya dAyaka vacanoM ke dvArA, chedana, bhevana, tIna vadha, bandhana, tADana, samasta duHkhoM ko khAnabhUta tathA kAyara manuSyoM ko bhaya dene vAle anya sAdhanoM dvArA usane duHkha se sahana karane yogya, prANaghAtaka, tathA bhIru manuSyoM ko bhaya dene vAlA nAmA prakAra kA sona upa1. mvanaye / / 2. narakAn . mRgayAvyivanAmakaH / mRgaNAga bhRgapohe dhye nedartha /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zrI pArzvanAtha carita * tasminnupadrave so'tiniHza ko nibhayo vyapAt / ghyAne parAtmano'nantaguNasindhonijaM manaH / / 104 / / niHsaMkalpaM nirAvAcaM dvidhArAdhana-tatparam / bhayasaptavAna:kAntaM saMvegAdiguNAGkitam / / 10 / / na vedayatyaso dhIrastaskRtAM bahudhA vyathAm / dhyAnAviSTena citena saMkalpAbhAvatastadA / / 106 / / prabhUt sa hatyamAno'pi saghAnAmRtapAnataH / niHzalpo'tinirAbAdho bhayasaptavinirgata: / / 107 / / pIDadhamAno'pi so'gAnna manAgapi kuvikriyAm / candanaM ca yathA loke khaNDanaM dahanAdikaiH // 10|| kSamA vidhAya karmanAM prANAnte'pi vyadhAnna saH / manAkakopa tapodhacittAdivane'nalam // 106 / / aho dhanyAsta evAtra yeSAM yAti na vipriyAm / manaH zatru kRtoraspadrava kadambakaH / / 11 / / prazasyArate munIndrA hi mahAnto dhairyazAlinaH / yeSAM cAlayitu pAkyaM dhyAnaM nAtrAtyupadavaH // 111 / / vandhAH stutyAsta evAtra kAyotsargayamAdikam / muJcanti prANanAze'pi ye na sarveH paroSahaiH // 112 / / sahitvA tatkRtAM vA dazaprAraNAntakAriNIm / nizcayavyavahArAkhyAM caturArAdhanA barAm / / 113 / / sarga kiyA // 102-103 // usa upadrava ke bIca atyanta niHzaDa tathA nirbhaya munirAja ne apanA mana prananta guraNoM ke sAgara svarUpa paramAtmA ke dhyAna meM lagAyA // 104 / / usa samaya unakA mana saMkalpa rahita thA, vAdhA rahita thA, nizcaya aura vyavahAra ke bheda se donoM prakAra kI prArAdhanAoM meM tatpara thA, sAta bhayoM se rahita thA aura saMvega prAdi guNoM se yukta thaa||105|| ve dhIra bIra munirAja usa samaya saMkalpa kA prabhAva hone se dhyAna meM lavalIna citta se usa bhola ke dvArA kI haI nAnA prakAra kI pIr3A kA devana nahIM kara rahe the // 106 // mAre jAne para bhI ve mahAmuni savarmarUpI amRta ke pAna se niHzalya, atyanta nirAgAdha, aura sAtabhayoM se rahita the // 107 // jisa prakAra loka meM candana, khaNDita karane tathA alAye jAne prAvi se vikAra ko prApta nahIM hotA usI prakAra ke munirAja porita kiye jAne para bhI rakamamAtra vikArabhAva ko prApta nahIM hue // 10 // uma munIzvara ne kamoM ko naSTa karane vAlI kSamA dhAraNa kara prANAnta hone para bhI, tapa, dharma, jJAna tathA cAritra prAdi vana ko bhasma karane ke liye agni svarUpa krodha raJcamAtra bhI nahIM kiyA thA / / 106 // maho ! isa saMsAra meM ye hI manuSya dhanya haiM jinakA mana zatrunoM ke dvArA kiye hue bhayaMkara upasagoM ke samUha se vikArabhAva ko prApta nahIM hotA hai / / 110 / / dharya se suzo. bhita ve mahAmuni hI prazaMsanIya haiM jinakA dhyAna isa jagat meM upadravoM ke dvArA calAyA nahIM jA sakatA // 111 // samasta parISahoM ke dvArA prANanAza kI sthiti pAne para bhI o isa loka meM kAyotsarga tathA saMyama prAdi ko nahIM chor3ate haiM ve hI banbanIya tathA stavanIya haiM // 112 // isa prakAra yaza prANoM kA anta karane vAlI bhillakRta vAdhA ko sahana kara 1. nizcayapavahArabhedena dvighA 2 goraiH ka. 1. 3. upadravamUhai. 4 nAtrApyupadravaiH khaH /
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ * paJcama sarga * prArAdhyAdAya, saMnyAsaM sarvayalena tatkSaNam / zuddhi ratnatraye kRtvA muktvA prAsAn samAdhinA / 11 / / subhadrAkhye vimAne hi madhya grevepake zubhAt / ahamindro muniH so'bhUnamadhyatrikasya madhyame / / 115 / / zAlavikrIDitam evaM kSAntijadharmapAkavividhAtkopArisaMhApanAdra / vRttAdyA caraNAtparISahajagAjjAto'hamindro muniH / / matvetIha nihatya koparipu zvabhrArgalocchATakA, kSAnti vizvaguNAkarA sumanayo yatnAdbhajadhvaM sadA / / 116 / / mAntyA zarmaparamparAM nRsurajAM bhuktvA zivaM yAntyaho, ___ mAH kopavazAha rantakugatI: zvabhrAdikA duHsahAH / zAlvaivaM sukhaduHkhadaM bahuphalaM sarva kSamAkopayoH, kurvIdhvaM munipuGgavAstadakhilaM sveSTaM ca yadbhUtaye / / 11 / / unhoMne nizcaya vyavahAra nAmaka cAra prakAra kI utkRSTa prArAdhanAmoM kI prArAdhanA kI, saMnyAsa dhAraNa kiyA aura saba prakAra ke prayatnoM se usa samaya ratnatraya meM vizuddhatA utpA kara samAdhi se prAraNa chor3e / saMnyAsa maraNa ke phalasvarUpa ve munirAja puNyodaya se madhya meM sthita tInagraM veyakoM ke madhyamaprabeyaka sambandhI subhadra nAmaka vimAna meM ahamindra hue| bhAvArya-solahave svarga ke Upara eka ke bAda eka ke krama se nau praveyaka haiN| ye prayaka tIna tIna ke trika se adhoga dheyaka, madhyamagna dheyaka, aura uparitana praveyaka kahalAte haiN| unameM se madhyama trika ke madhyama vimAna sambandhI subhadra nAmaka vimAna meM ve mahamigna hae // 113-115 / / isa prakAra kSamA se utpanna hone vAle dharma ke vividha prakAra ke udaya se, krodharUpa zatru kA ghAta karane se, cAritra Adi kA prAcaraNa karane se tathA parISahoM ko jItane se ve munirAja prahamindra, hue aisA mAnakara praho munijana ho ! krodharUpI khoTe zatru ko naSTa kara sadA yatna pUrvaka usa kSamA ko dhAraNa karo jo naraka ke dvAra para pAgala ko dene vAlI hai tathA samasta guNoM kI khAna hai / / 11 / / kSamA ke dvArA manuSpa, mamuSya tathA vevagati meM utpanna hone vAlI sukha santati kA upabhoga kara mokSa ko prApta hote haiM aura krodha ke baza narakAdika duHsaha tathA duHkha dAyaka kugatiyoM ko prApta hote haiM / isa prakAra kSamA aura krodha ke sukha duHlA cAyaka saba prakAra ke bahuta phala ko jAnakara hai munirAja ho ! prAtma saMpadA ke liye jo tumheM iSTa ho vaha saba karo // 117 // 1. syaktvA va. 2. krodhazatrusaMtyajanAt /
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zrI pArzvanAtha parita mAlinI akhilaguNasamudra vizvatattvapradIpaM, rahitasakaladoSaM bhavyasattvaikabandhum / duritatimirabhAnu vizvavighnAgnimeSaM, hmasamamamalabuddha pArzvanAyaM stuve'ham / / 118 / / iti bhaTTAraka---zrI sakalakItiviracite zrI pArzvanAthacaritre vajanAbhicakrivarAmyotpAta - tapo. gheveyakagamananAma paJcamaH sargaH / / 5 / / - .. .-.- ...-.. ................. ........... .....- -..- ---..-. . . jo samasta guraNoM ke sAgara haiM, samasta tasvoM ko prakAzita karane ke liye zreSTha bIpaka haiM, samasta doSoM se rahita haiM, bhavya jIvoM ke advitoya bandhu haiM, pAparUpI andhakAra ko naSTa karane ke liye sUrya haiM, akhila vighna rUpI agni ko zAmta karane ke liye megha haiM tathA anupama hai aise pArzvanAtha bhagavAna kI maiM nirmala buddhi ke liye stuti karatA huuN||117|| isa prakAra bhaTTAraka zrI sakalakIti dvArA viracita zrI pArzvanAtha carita meM baca. mAbhitrakavartI ke vairAgya ko utpatti, tapa tathA madhyama prabeyaka meM jAne kA varNana karane bAlA paJcama sarga samApta huprA // 5 // HOM d
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ .paSTha sarga . SaSThaH sargaH zrImate vizvanAthAya jagadAnandadAyine / nama: zrIpArzvanAthAya mUrnA tatpAsiddhaye // 1 // pathAnaNe sphuradIpre' hya papAdazilAtane / mantamuMhUtakAlena prApya saMpUrNayauvanam // 2 // utthAya ratnapalyAnmahatItUlikAnvitAt |ahmindro dizo'pazyat sAzcaryo'timanoharAH / / 3 / / ghamamUtimighAtIva dIptAhamindrasaMcayam / vimAnardhAdikaM dRSTvAravijJAnamavApa saH // 4 // samastaM prAgbhavaM zArayA svavRttajamitaM phalam / svasya tatrodbhavaM bhAnAtsacAbhUnizcalo vRSe // 5 // nato'mA divyasAmagyA sarvAbharaNabhUSitaH / pratyakSadRSTasaddharmaphalo'gAjinamandiram // 6 // gannahemamaye tatra jinAgAre jine zinAm / pranAma jinArcAH sa bhAmukoTavadhikaprabhAH / / 7 / / utthAyAnumahAbhUtyA cakAroccamahAmaham / vizvAbhyudayakartAraM jinendrANAM svasiddhaye // 8 // - . ..- -. SaSTha sarga antaraGga bahiraGga lakSmI se yukta, saba ke svAmI tathA jagada ke samasta jIvoM ko grAnanda dene vAle zrI pArzvanAtha jinendra ko maiM unakI nikaTatA prApta karane ke liye zira me namaskAra karatA hU~ // 1 // tadanantara amUlya tathA pratyanta devIpyamAna upapAva zilAtala para antarmuhUrta meM saMpUrNa yauvana ko prApta kara yaha ahamindra bahutabhArI tUlikA-haI se sahita ralamaya palaMga se uThA aura prAzcarya se kita ho atizaya manohara dizAmoM ko dekhane lagA // 2-3 // dharma kI bhUti ke samAna atyanta dedIpyamAna mahamindroM ke samUha tathA vimAnoM ko saMpadA prAdi ko dekhakara vaha avadhijJAna ko prApta humA // 4 // usa avadhijJAna se apane samasta pUrvabhava, apane cAritra se utpanna phala tathA prapanI vahAM utpatti ko jAnakara vaha dharma meM nizcala sthira ho gayA // 5 // tavanantara jo samasta prAbhUSaNoM se vibhUSita hai aura sabarma kA phala jisane pratyakSa dekha liyA hai aisA vaha ahamindra vinyasAmagrI ke sAtha jima mandira gayA // 6 // usane ratma nathA svarNamaya jina mandira meM jinendra bhagavAna ko karor3oM sUrya se adhika prabhA pAlI jina pratimAnoM ko praNAma kiyA // 7 // phira khar3e hokara bahuta bhArI vibhUti se prArama siddhi ke / na /
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ ---. 4.] * zrI pArarvanAma carita . mugandhamirmastoyahamabhRGgAranirgate. / 'vizvAghaughaharaidivya nAvaNe vilepanaH / / muktAphalamayarakSatapujaH kalpazAkhijaH / kusumaizca sudhApiNDanavestRptikA rakaH // 10 // rahatAdAmahApaH phala: mallatalyaH / kusumAJjalibhizcUrNadivyaiH puNyapitAmahai. // 11 // manoharagirA teSAM vyadhAtsaMstavanaM param / tadguNodhamahApuNyakaraM dharmaramAlitaH // 1. / tasmAtsvasthAnamAgalyAne kaDhimahimAkulam / sthIcakAra vibhUti svAM svasajarmodayApitAm / / 1 / / trilokasyajinAgAreSu bhaktyA namatyanvaham / samastA jinamUrtIH zirasA tatrastha eva saH / / 14 / / kalyANeSu namaskAraM vinayena vyadhAtsadA / uttamAGgena' tIrthezI sthAnastho'sau mudAmaraH // 15 // kevalajJAninAM jJAnanirvANasamaye'nizam / praNAmaM mo'marAdhIzo'karottadguNasiddhaye / / 16 / / panAhUtAgataMrgoSThImahamindraH samaM kvacit / ratnatrayabhavA ghamaMkarAM kuryAtsa mRktaye / / 17 / / kvacininaguNoddha tA kathAM ca dharmasaMbhavAm / parasparaM prakurvanti te'hamindrA: zubhAptaye / / 18 / / liye samasta prabhyudayoM ko karane vAlI jinendra bhagavAna kI mahAmaha nAmakI utkRSTa pUjA kI / / 8 / / suvarNa kI bhArI se nikale hue nirmala tathA sugandhita jala se, samasta pApa samUha ko harane vAle nAnA prakAra ke vikhya vilepanoM se, motiyoM ke prakSata samUha se, kalpavRkSoM se utpanna puSpoM se, tRpti karane vAle pramRta piNDa ke naivedyoM se, ratnamaya bopoM se mahAbhUpa se, kalpavRkSoM se utpanna phaloM se, puSpAJjaliyoM se tathA puNya ke bAbA ( pitAmaha ) ke samAna divya pUNoM se pUjA kI // 6-1 // dharmarupI rasa se yukta usa prahamindra meM manohara pANI ke dvArA una jina pratimAnoM kA utkRSTa stavana kiyaa| unakA baha savana, bhagavAna ke guNa samUha se mahAna puNya ko utpanna karane vAlA hai // 12 // jina mandira se, aneka Rr3iyoM kI mahimA se yukta apane sthAna para mAkara usane svakIya satarma ke udaya se prApta vimUtti ko svIkRta kiyA // 13 // vaha apane sthAna para sthita rahatA hA hI pratidina trilokavatI jina mandiroM meM vidyamAna samasta jina pratimAnoM ko bhakti pUrvaka zira se namaskAra karatA thA // 14 // apane sthAna para sthita rahane vAlA vaha ahamindra tIrthaMkaroM ke kalyANakoM meM vinayapUrvaka bar3e harSa se unheM mastaka jhukA kara sadA namaskAra karatA thA // 15 // vaha mahamindra kebalamAniyoM ke jJAna tathA nirdhAraNa ke samaya unake gurgoM kI siddhi ke liye nirantara praNAma karatA thA // 16 // vaha kahIM vinA bulAye pAye hue ahamindroM ke sAtha rasnatraya se utpanna tathA dharma ko karane vAlI goSThI tasvacarcA mukti prApti ke liye karatA thA // 17 // ve ahamindra kahIM zubha kI prApti ke 1. sarvapApasamUhApahAraka. 2. zirasA /
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ [66 * SaSTha sarga . ityAdi vividhaM puNyaM pratyahaM so'jayenmahat 1 supuNyAcaraNa: puSyaM tattvavitsa svasiddhaye / / 19 / / maNijyotsnAtadhvAnte vimAne razmisaMtule / ukta GgaM bane do nIlAdraya pavAdiSu // 20 // mahamindraM nama krIDA vitanoti sudurlabhAm / apuNyAnAM mRdA nityaM vihArajalpanAdibhiH / / 21 / / svasthAne'nadhyaMbhUtyADa nisargasukhadAyini / ya ratirjAyate teSAM na sA kutrApi zamaMdA / / 22 / / tata: sthAna nija muktvA sarbatuM saukhyadAyanam / vidyate gamanaM teSAM na jAtu paradhAmani // 23 / / ahamindro'smyahaM ko'pi matta indro'paro'sti na / iti maMkalpayogena te bhajante sukhaM hRdi // 24 // zuddhasphaTikavani vimAnayatra kevalam' / yojanAnAmasaMkhyetaravistIrNAni santyatro // 25 / / prAmAdA yatra protta GgA ratna razmisamAkulA: / vizva vastunidhAnA vA hyamindra bhRtA babhuH / / 26 / / zuddhasphATikabhittInAM razmayaH kurvate sadA / dinazriyaM hatadhvAntA netrazarmaka gaH parA: // 27 // jayanandAdiyadoghaH stutistotraravotkaraiH / jinamUnivadivya gItaMdhizca nananeH / 2 / / ... - ..- - - - -- - --- liye jinendra bhagavAna ke guNoM se utpanna dharma kathA ko karate the / / 18 / isa prakAra tattvoM ko jAnane vAlA vaha grahamindra, prAtma-siddhi ke liye zreSTha puNya ke prAcaraNa se pavitra nAnA prakAra ke bahuta bhArI puNya kA upArjana karatA thA / / 16 / / maNiyoM kI cAMdanI se jisakA andhakAra naSTa ho gayA hai, tathA jo kiraNoM se jagamagA rahA hai aise vimAna meM, dedIpyamAna Uce bhavana meM, koDAgiri tathA upavana Adi meM yaha ahamindroM ke sAtha atyanta durlabha krIr3A karatA thA / kabhI apane se alpapuNya ke dhAraka devoM ke sAtha harSa pUrvaka vArtAlApa Adi kI krIDAoM se samaya vyatIta karatA thA / 120-21 / / amUlya zreSThatama vibhUti se yukta tathA svabhAva se sukhadAyaka apane sthAna meM una ahamindroM kI jo sukha dene vAlI prIti hotI hai vaha anyatra kahIM bhI nahIM hotii| isa liye samasta RtuoM meM sukhadAyaka apane sthAna ko chor3akara unakA dUsare sthAna para kabhI gamana nahIM hotA hai // 22-23 // maiM svayaM indra hU~, mujha se atirikta koI bhI indra nahIM hai isa saMkalpa ke yoga se ke hRdaya meM sukha ko prApta hote haiM // 24 // yahAM kevala zuddha sphaTika ke varNa vAle prasaMkhyAta yojana vistRta vimAna haiM // 25 / / jahAM ranoM kI kiraNoM se vyApta tathA ahamindroM se bhare hue Uce Uce mahala, samasta vastuoM ke bhANDAra ke samAna suzobhita ho rahe haiM / / 26 / jahAM zuddhasphaTika kI dIvAloM ko timira binAzaka tathA nayana mukhakArI zreSTha kiraNeM sadA dina kI lakSmI ko prakaTa karatI rahatI haiM // 27 / / jahAM ke jinAlaya, jaya, nanda prAdi zabdoM ke samUha se, stuti aura stotroM ke samUha se, jina pratimAnoM ke samUha se, didhya gItoM se vAdyoM se, nRtyoM se tathA zreSTha ratnoM ke upakaraNoM se aise suzobhita 1. bhAtyahA /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 ] * zrI pArzvanAtha carita ratnopakaraNaM sAravibhrAjante jinAlayAH / caityavRkSA mahotaGgA iva dharmAbdhayaH parAH // 23 // divyabhUSaNadIptAGgAH saptadhAtumalAtigAH / divyasragvastrazobhADhayAzcArulakSaNalakSitAH // 30 // bhogopabhogA hi sAhayadbhivirAjitA: samAnavikriyaddhijJAnavijJAnakalAnvitAH // 31 // sarva samAnacAturya vivekAdiguNAGkitAH hInAdhikapadAtigAH F | sarve sannibhadIpti zrIdhAmazobhA maharddhikAH 1032|| sarva samapadArUDhA zrapriyapriyasaMyogaviyogAdivivarjitAH | samasanmAnadAnAH susAhavya sukhabhogitaH // 33 // | samaprathama saMsthAnAH samavIryabalAnvitAH // 34 // parasparamahAsnehA gavarabandhanAH | mAyAkrodhamadAtItA jinapUjAparAyaNAH / / 35 / / samAna vRttapAkena te'hamindrAH zubhASAyAH | utpadyante'tra dharmAdadhAH sarvAzarmAtigA vidaH ||36|| kAmadAhA tigAste'hamindrA divyaM sukhaM mahat / apravIcArajaM yaddhi strIsaGgAdiparAGmukham ||37|| labhante tadasaMkhyAtabhAgaM ca nAkinaH kvacit / na kAmadAhasaMtaptAH strIsevAliGganAdibhiH || 38 || saptamAvanaparyantaM so'hamindrazvarAcaram 1 mUtaM dravyaM vijAnAti sarvaM svAvadhiyogataH ||36|| hote haiM mAnoM pratyanta UMce catyavRkSa hI hoM athavA zreSTha dharma ke sAgara hI hoM / / 28-26 / / vahAM ke sabhI ahamindra divyabhUSaNoM se bhUSita zarIravAle haiM, sapta dhAtuoM tathA mala se rahita haiM, divya mAlA aura vastroM kI zobhA se yukta haiM, sundara lakSaNoM se sahita haiM, samAna bhogopabhogoM se yukta haiM, eka sadRza RddhiyoM se suzobhita hai, eka samAna vikriyA Rddhi, jJAna, vijJAna tathA kalA se sahita haiM, sabhI eka samAna cAturya, tathA viveka prAvi guraNoM se yukta haiM, sabhI eka samAna dIpti, lakSmI, teja aura zobhA se saMpanna haiM, sabhI mahAn RddhiyoM ke dhAraka haiM, samAna pada para zrArUDha haiM, honAdhika pada se rahita haiM, samAna sammAna aura vAna se yukta haiM, atyanta samAna sukha ko bhogane vAle haiM, apriya saMyoga aura priyaviyoga zrAdi se rahita haiM, sabhI eka samAna samacaturastra saMsthAna se yukta hai, samAna bIrya aura bala se sahita haiM, paraspara mahA sneha se yukta haiM, IrSyA, bera aura bandhana se rahita haiM, mAyA, krodha aura mada se pare haiM, tathA jinapUjA meM tatpara haiM / / 30-35 // samAna cAritra ke phala svarUpa ve hI zrahamindra yahAM utpanna hote haiM jo zubhabhAvavAle haiM, dharma se saMpanna haiM, saba duHkhoM se dUra haiM tathA jJAnI haiM, ||36|| kAma kI dAha se rahita ve ahamindra yahAM pravIcAra - maithuna se rahita tathA strI samAgama zrAdi se vimukha jisa divya mahAn sukha ko prApta karate haiM, kAmadAha se saMtapta deva strI-sevana tathA prAliGgana zrAdi ke dvArA usakA zrasaMkhyAtavAM bhAga bhI nahIM prApta karate haiM / / 37-38 / / yaha zrahamindra apane avadhijJAna se saptama pRthiyo paryanta ke cara acara sabhI mUrtika 1. samAna 2 samAnamamacaraNa saMsthAnayuktAH /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 SaSTha sarga * satsamAM vikriyAM katu samartho vikiddhitaH / gamanAdikajAM so'dhAna tA nikAraNa kvacit / / 4 / / bihAttotuGgadeho'sau svAGgabhUSaNadIptibhiH / puNyabhUtiriva prAbhAttajaH pujo'thavA mahAn // 41 // saptaviMzati- 'bArAyAyu: pagaH / rogalezaviSAdAdiduHkhahIno bhajetsukham / / 4 / / gatavarSasahasra: sa saptaviMzatisaMkhyakaiH |bhukt tRptikaraM divyaM hRdAhAraM sudhAmayam // 43 // tAvaspargate namucha vAsaM labhate manAka 1 sugandhIkRtadigbhAgaM so'khilAmayavajitaH5 // 44 / / zamAnandabhavaM zarma labheta muniruttamam |niropmyN yathA tadvaddhonarAgazca so'maraH / / 45 / / paramAnandajaM saukhyaM kRtsnacintAtigaM mahat / bhUjAno'sau na jAnAti gataM kAlaM zubhASitam / / 46 / / pratha bhillaH sa pApAtmAne karogAtipIDitaH / raudradhyAnena saMtyajya prANAn bhuktvA'suravaM mahat / / 4 / / munihatyAjapApaugha prAramAreNAtibhAritaH / nimagno'khiladuHkhAlaya saptame zvabhrasAgare 11481 / tatropapAdadeze samastAzarmanidhAnake / anta mahataMkAlenApya pUrNa kutsitaM vapuH / / 4 / / dravyoM ko jAnatA hai // 36 // vikriyA Rddhi se utanI hI dUra taka kI vikriyA karane meM samartha hai parantu kAraNa ke binA vaha ahamindra kahIM bhI gamanAdika se hone vAlI vikriyA ko nahIM karatA hai / do hAtha UMce zarIra vAlA yaha deva apane zarIra sambandhI prAbhUSaNoM kI dIpti se aisA suzobhita ho rahA thA jaise puNya kI mUrti hI ho athavA teja kA mahAna samUha hI ho // 40-41 // sattAIsa sAgara kI prAyu se yukta, samasta vighnoM se dUra aura roga, kleza tathA viSAda prAdi ke duHkhoM se rahita vaha ahamindra sadA sukha kA upabhoga karatA thA // 42 / / sattAIsa hajAra varSa bIta jAne para vaha tRpti ko karane vAlA amRtamaya mAnasika AhAra praharaga karatA thA // 43 // tathA samasta rogoM se rahita vaha mahamindra satAIsa pakSa bIta jAne para vigvibhAgoM ko sugandhita karane vAlA kiJcit zvAsocchvAsa letA thA // 44 / / jisa prakAra muni zAntirUpa prAnanda se utpanna hone vAle uttama sukha ko prApta karate haiM usI prakAra alpa rAga se yukta vaha ahamindra nirupama sukha ko prApta ho rahA thA // 45 // paramAnanda se utpanna tathA samasta cintAmoM se rahita mahAna sukha ko bhogatA huA vaha ahamindra puNyopAjita bIte e kAla ko nahIM jAnatA thA / bhAvArtha-sukha meM nimagna rahane se vaha, yaha nahIM jAna sakA ki merA kitanA kAla vyatIta ho cukA hai / / 46 / / tadanantara vaha pApI bhIla aneka rogoM kI pIr3A se pIDita hotA huA bahuta bhArI duHkha bhoga kara raudradhyAna se bharA aura muni hatyA se utpanna hone vAle pApa ke bhAro bhAra se nikhila duHkhoM se yukta saptama narakarUpI sAgara meM nimagna ho gayA / bhAvArtha - muni hatyA ke pApa se sAtaveM naraka gayA // 47-48 // vahAM samasta duHkhoM ke nidhAnabhUta upapAdazayyA para antarmuhUrta meM nindanIya pUrNa zarIra prApta kara vaha eka hajAra bicchuoM ke sparza se bhI 1. saptaviMzatimAgaramitAvuSkaH 2. bhave va mustram sva0 3. mAnayikAhAraM 4 amRtamayaM 5 mo'khilAmAyavaritam /
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 ] avarastramukhaH pAtAghogharApRSTha kaNTakasaMkIrNAM mahIM prApyAtivegata: utpatya sa patatyeva bahudhA kudharAtale asipatravanAkI hyayaH kaNTakadurgamAm atyantazIta saMkhyAptaH kRtsnaduHkhekamAtaram pracaNDAnirdayAnyApapaNDitAn krUramAnasAn | bhImogrAn huNDasaMsthAnAn raudradhyAnaparAyaNaH / / 55 sarvAmanojJatAdhArAn sphuliGgasadRzekSaNAn / nArakAn duHkhasaMpUrNAn parapoDAvidhAyinaH // 56 / / vaitaraNyAdikaM cAnyAdRSTapUrvaM vilokya saH / bhayakamsirvAGgo mAnasenAticintayet // 57 // duHspardhA pRthinI keyaM hyete ke nArakAH khalAH / ete ke gRduddhagomAyusa rpazArdUla maNDalAH // 58 // koshaM kasmAdihAyAta mAnItaH kena karmaNA / na ko'pi svajanazcAzrArondinA dRzyate kvcit|| 56 / / 1 * zrI pArzvanAtha carita * // 50 // | vRzcikaM ka sahasraughasaMsparzAdhikavedane | utpatetsa rudan dInaH zatapaJcakayojanAt / / 51 / / | lutkucchinnabhinnAGgo vRkSAtpatitapatravat // 55 // | pratyantapUtibIbhatsa vasAsUkkamikardamAm // / 53 / / 1 zvabhrabhUmi vilAnyeva kArAgArAdhikAni ca / / 54 / / pradhika vedanA vAle pRthivI tala para nIce par3A / nIce par3ate samaya usake paira Upara the aura mukha nIce kI ora thA / / 46 - 50 // vAmaya kAMToM se yukta bhUmi ko prApta kara vaha vIna hIna bhIla kA jIva rotA huA pAMca sau yojana Upara uchalA / / 51 // anekoM bAra uchala kara vaha usI nindya pRthvI tala para par3atA thaa| par3ate samaya usakA zarIra chinna bhinna ho jAtA thA tathA vRkSa se par3e hue patra ke samAna usI pRthivI para vaha loTane lagA yA / / 52 / / jo pratyanta durgandhita tathA glAni se yukta thI, jahAM carbI, khUna aura kIr3oM kI kIcar3a faemAna thI, jo pratyanta zIta kI vAghA se vyApta thI aura samasta duHkhoM kI eka mAtA thI, aisI naraka bhUmi ko, kArAgAra se adhika duHkha dene vAle viloM ko, krodhI, nirvaya, pApanipuNa, krUracitta, atyanta bhayaMkara, huNDaka saMsthAna ke dhAraka, raudradhyAna meM tatpara sampUrNa kurUpatA ke AdhAra, agni ke tilaMgA ke samAna netroMvAle, duHkha se paripUrNa tathA dUsaroM ko duHkhI karane vAle nArakiyoM ko, aura dUsare logoM ne jise pahale kabhI nahIM dekhA thA aisI vaitaraNI prAdi ko dekhakara jisakA samasta zarIra bhaya se kAMpa rahA thA aisA vaha nArakI mana se vicAra karane lagA / / 53-57 / / duHkhadAyaka sparzavAlI yaha pRthivo kauna hai ? ye vuSTa nArako kauna haiM ? ye gIdha, zRgAla, sAMpa, zArdUla aura kukkura kauna haiM ? maiM kauna hai ? praura kisa karma ke dvArA yahAM AyA hU~, zatruoM ke binA yahAM kahIM koI svajana vikhAI nahIM detA / ityAdi vicAra karane 1. mAnase'tivicintayet sva 0 2 kukkurAH /
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . . . .. . . . . . . . . . . .. .. . .. . .. ... .. . . . . * SaSTha sarga ityAdicintanAttasya vibhaGgAvadhirAzu hi / prAdurbabhUva tucchaprAgbhavavarAdi sUcakaH // 6 // tena svaM patitaM jJAtvA durante svabhrasAgare / pazcAttApAgninA dagdhamanA iti sa cintayet // 61 / graho hRtA mayAne kajIvarAzirvanodbhavA / niraparAdhinI mayaMmRgAdipramukhA mudA // 2 // prAlIka vacanaM nindya parapIDAkaraM vRthA / sapApaM kaTukaM krUraM bhASitaM 'zapanAdikRt // 63 / / paravAhanadhastUni dhAnyazrayAbharaNAni ca / cauryAtIvaprapaJcena gRhItAni balAnmayA 1164 / / sevitA pararAmA ca vezyA samAndhacetasA |mhaan parigraho'tyantaM lobhanastena melitaH / / 6 / / madyamAMsamadhUnyeva kandamUlAni saMtatam |prcchaankaani jihvAlampaTena bhakSitAni ca // 66 / / khAditAnyatya khAdyAni bahukITa phalAni ca / sacittAdIni rAtrI saMkRtaM bhojanameva hi // 67: grAmAraNyapurANyeva mayA dagdhAni pApinA / pIrito bahudhA loko barAko dhanalobhataH // 6 // ityAdikutsitaMnindha': karmabhiH prAgbhave mayA / yajitaM mahatpApaM svasya dhAtakaraM param / / 6 / / nalpA ke nAtra me jAtaM saMbhatraM zvabhrabhUtale / prakSiptA vedanA tobA mama mUrdhina duruttraa10|| hatI vA vadhabandhAya munIndrastrijagaddhitaH / tyaktadoSo'yahantA niraparAdho mayA bane // 7 // se use zIghra hI pUrvabhava sambandhI tuccha vara prAdi ko sUcita karane vAlA bibhakSAvadhi jJAna prakaTa ho gayA // 58-60 // usa vibhaGgAvadhi jJAna ke dvArA apane pApako duHkhavAyaka narakarUpI sAgara meM par3A jAnakara vaha pazcAttAparUpI agni se dAdhacitta hotA humA isa prakAra vicAra karane lagA / / 61 / / maho ! maiMne vanameM utpanna hue manuSya tathA mRga prAdi aneka niraparAdha jIvoM ko harSa pUrvaka mArA thA // 62 // dUsaroM ko pIr3A pahuMcAne vAle nintha, nirarthaka, pApa sahita, kaTuka, kaThora aura Akroza prAdi ko utpanna karane vAle asatya vacana kahe the||63|| maiMne caurI ke atyadhika prapaJca se dUsaroM ke vAhana, dhAnya, lakSmI tathA prAbhUSaNAdi ko balapUrvaka praharaNa kiyA // 64 // rAga se andhacitta hokara maiMne parastrI aura vezyA kA sevana kiyA thA tathA atyadhika lobha se prasta hokara bahuta bhArI parigraha ikaTThA kiyA thA // 65 // jihvA kA lAlacI hokara maiMne nirantara madya, mAMsa, maSa, kandamUla tathA pracAra, murakhA prAdi khAye the // 66 // na khAne yogya bahuta kor3oM se yukta phala sacitta prAdi vastueM tathA rAtri meM dhanA bhojana maiMne khAyA thA // 67 / / mujha pApI ne grAma jaGgala tathA nagaroM ko jalAyA thA tathA dhana ke lobha se bIna hIna logoM ko bahasa prakAra se pIDita kiyA thA // 68 // ityAdi nindanIya khoTe kAryoM se maiMne pUrvabhava meM apane prApakA ghAta karane vAlA jo bahuta bhArI pApa ajita kiyA thA usI ke udaya se merA isa naraka bhUmi meM janma huA hai / usI pApa se mere mastaka para yaha tIvra vedanA pA par3I hai jisakA utAranA kaThina hai // 69-70 // athavA tInoM jagat kA hita karane vAle, nikoSa, 1. zAsanAdhikRta kha. 2. "prathAnA" iti hindyAM pramiddhAni 3. jamma, saMbala ka, zaMbala la /
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 ] * zro pArzvanAtha carita - taityAjitapApaughodayenAtrabhavaM' mahat / idaM duHkhavajaM sarva manye vAcAmagocaram / / 72 / / graho ye muninAthAnAM kurvantyupadrava zaThA: / sAkrandaM te'bhAreNa patanti narakArNave // 73 / / zanti ye munInmUDhA nindyAH syuste bhave bhave / mAninona namantyatra ye mAtaGgA bhavanti te / / 74 / / aho nIcakulotpannadoSeNa na kRtaM mayA / kiJcitpuNyArjanaM jAtu vratadAnAdipUjanaH / / 75 / / nirantaraM kRtaM pApaM kRtsnamA vadyakarmaNA / tatpAnAtra me jAtaM jAma duHsvAdhimadhyagam / / 76 / / ityAdismaryamANAni prAkkarmacaritAnyaho / kRntanti me'khilAGgAni kacAnIva santatam / / 77 // prato'ha kva bajAmyasmArika karomi vadAmi kim / kaM pracchAmIha gacchAmi zaraNaM kasya samprati / / 7 / / kathaM tami duHkhAbdhi mimaM duSkarmasaMbhavam / kSiptaM me mUni devena yAvannAtrAyuSaH kSayaH / / 76 / / iti cintAgninA dagdhasarvAGgo dInamAnasaH / azaraNyo'tibhItAtmA yAvadAste sa nArakaH / / 8 / / tAvadAgatya nirbhatsyaM durvA marka: palA / nArara nUtanaM taM nAraka saMpIDayantyaSTo / / 1 / / pApa praNAzaka aura niraparAdha muni ko maiMne vana meM vadha bandhana prAdi ke dvArA mArA thA // 71 // unhIM kI hatyA se upAjita pApa samUha ke udaya se yahAM hone vAlA yaha bahutabhArI vadhanAgocara duHkha kA samUha mujhe prApta hupA hai aisA mAnatA hU~ // 72 // graho ! jo mUrkha munirAjoM ko upadrava karate haiM ve pApa ke bhAra se rote hue narakarUpI sAgara meM par3ate haiM // 73 // jo mUDa muniyoM ko gAlI dete haiM ve bhava bhava meM nindha hote haiM / jo mAnI isa jagata meM unheM namaskAra nahIM karate haiM ve cANDAla hote haiM // 74 / / aho ! nIca kula meM utpanna hone ke doSa se maiMne kabhI bhI prata, vAna tathA pUjana ke dvArA kucha bhI puNya kA saMcaya nahIM kiyA // 75 // samasta sAvadha-pApa sahita kAryoM ke dvArA maiMne nirantara pApa kiyA thA usI ke udaya se merA yahAM duHkharUpI sAgara ke bIca meM janma hunA hai // 76 / / graho ! pUrva bhava meM kiye hue apane kAryoM kA jaba smaraNa hotA hai taba ve nirantara karota ke samAna samasta prakSoM ko chedate haiM // 77 // aba maiM yahAM se kahAM jAU ? kyA karU ? kyA kahU~ ? kisase pUcha aura isa samaya yahAM kisakI zaraNa meM jA ? ||78 / jaba taka prAyu kA kSaya nahIM hotA hai taba taka ke liye deva ke dvArA apane zira para girAye hue isa duSkarmajanya duHkharUpI sAgara ko kaise tarU' ? // 72 / / isa prakAra kI cintArUpI agni se jisakA sarva zarIra jala gayA thA, jisakA mana atyanta dona bhA, jo zaraNa rahita thA, jisakI prAtmA atyanta bhayabhIta thI aisA vaha nArakI jyoMhI vahAM baiThA tyoMhI duSTa nArako prAkara usa navIna nArakI ko toraNa durghacanoM se DAMTakara pIDita karane lage / / 80-81 // --.. -- - --- -- -- .. .-- .. 1. atrotpanna 2. cApAnAH /
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ * SaSTha sarga * kecinmudgarapAtazca cUrNayantyAsmi saMcayam / utpATayanti netrANi kecirodayAnmudA // 2 // troTayantyapare karA dantaugherAntramAlikAm / niHpIDayanti yantreSu khaNDaM khaNDa vidhAya ca / / 3 / / kecittadaGgakhaNDAni dalanti viSamopasa: : pAlmala. ginti mAhitA pam / / 4 / / kecid duSTAH karaH pAdaH kumbhISu kvAthayanti ca / dvidhA kurvanti taM kecinmastakAn krakacena hi / / 8 / / madyapAnAghapAkeba kecidvidArya tanmukham / saMdazaH prakSipanti prajvalanti tAmrajaM rasam // 66 // mAMsabhakSarajAghena' tadaGgasaMbhavaM palam / khAdanti nArakAH kRtvA khaNDa khaNDaM tilopamam / 7 / parastrIsaGgapApena taptalohAGganAprajaH / tasyAliGganamevAho kArayanti balAzca te / / 8 / / tasmAtkecitsamAgatyotthApya nItvAzu nArakAH / kSinti duHkhataptaM taM taptatelakaTAhake tena dagdhAkhilAGgo'sau tIvadAhakarAlitaH / gatvA zamAya saMmagno vaitaraNyA jale'tubhe // 10 // kSAradurgandhavIbhatsa-zoNitAbhasamena saH / tannI reNAtitIvraNa tarAM saMtApito'pyagAva asipatravane ghore zItavAtabhayAkule / vizrapAya sa donAtmA vizvaduHkhAkare'zubhe // 12 // koI mudgara ke prahAroM se haDDiyoM ke samUha ko cUra cUra kara rahe the, koI ghara ke kAraNa harSa pUrvaka netra upAr3a rahe the / / 82 // koI duSTa dAMtoM ke samUha se prAMtoM kI paMkti ko tor3a rahe the aura koI khaNDa khaNDa kara yantroM meM pela rahe the // 53 // koI viSama pattharoM se usake zarIra sambandho Tukar3oM ko khaNDita karate the, koI paira pakar3a kara zIghra hI semara ke vRkSoM para ghasITate the // 4 // koI duSTa nArakI hAthoM aura pairoM ke dvArA use bar3e bar3e kalazoM meM kholAte the, koI karota ke dvArA usake mastaka se do TUka karate the praryAda zira aura dhar3a ko alaga alaga karate the / / 5 / / koI madirApAna sambandhI pApa ke udaya se saMDAsiyoM se usakA mukha phAr3akara usameM jalatA humA tAmbe kA rasa DAlate the / / 6 / / koI nArakI mAMsabhakSaraNa se utpanna pApa ke kAraNa usake zarIra sambandhI mAMsa ko tila tila ke barAbara khaNDa khaNDa kara khAte the // 7 // koI parastrI ke saMgama se utpanna pApa ke kAraNa saMtapta lohe kI putaliyoM se usakA balapUrvaka prAliGgana karAte the / usI pApa ke kAraNa koI nArakI prAkara tathA zIghra hI uThA le jAkara duHkhoM se saMtapta usa navIna nArakI ko tape hue tela ke kar3Ahe meM DAla dete the / / 9-10 / / usa garma tela se jisakA samasta zarIra dagdha ho gayA hai tathA jo tIna dAha se cIkha rahA hai aisA vaha nArako zAnti prApta karane ke liye jAkara vaitaraNI nadI ke prazubha jala meM nimagna hotA hai-DubakI lagAtA hai // 61 / / parantu khAre, durgandhita, ghRNita aura rakta ke samAna prAbhAvAle atyanta loraNa jala se vaha atyadhika saMtApita hokara vahAM se bhAgatA hai / / 62 // vaha donAtmA, bhayaMkara, 1. mAsabhakSaNa samutpanna pApena / ---- ---- -- 1- ..
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... ..-. .-- * zrI pAzrvanAtha carita * khaDgadhArAsamaiH patrarvAyunA patitanaMgAt' / khaNDitAGgo''tabIbhatso'smAdgato durgame girii||13| tatra vyAghrAdirUpeNa pakSiveSeNa mArakaH / prArabdhaHkhAditu so'dhAntarAsyaiH khare khaH / / 6 / / evaM sa labhate duHkhaM parasparabhavaM mahat / yatra kutra mahIpRSThe tiSThan dhorataraM sadA / 65|| ye kecidda sahA rogAH kRtsnAzamavidhAyinaH / te bhavanti svabhAvena tadgAtre'tidhRNAspade / / 66 / / sarvAdhitoyato'sAdhyA pipAsA tasya jAyate / bindumAtra jalaM pAtu zrayennAsau kadAcana // 17 // sarvAnna bhakSaNeniHpratIkAraH zutkavedanaH |piiddito'pyshitu nAso labhate'ndhastilopamam / lakSayojanamAno'yaHpiNDaH kSipro hi kenacit / zIghra vikhaNDatAM yAti tatrograzItapAtataH ||6|| ityAdikSatrajaM duHkhaM mAnasaM kAyasaMbhavam / parasparaprabhUtaM cAghAt sa bhukta pratikSaNam / / 10 / / cakSuranmeSamAtraM sa sukhaM jAtu majena hi / kevalaM sahate tIvra vedanAM vividhAM balAt // 11 // utkRSTaraudradhyAnAdhiSThitohyazubhadehabhAna / kRSNalebhyo'tibhItAtmA pUrvapApodayAddhitaH / / 102 / / zIta vAyu ke bhaya se yukta tathA samasta duHkhoM kI khAna svarUpa zubha prasipatra vana meM vizrAma ke liye jAtA hai // 2 // parantu vAyu ke kAraNa vRkSa se par3e hue talavAra kI dhAra ke samAna patroM se usakA zarIra khaNDa khaNDa tathA vIbhatsa ho jAtA hai| vahAM se nikala kara vaha durgama pahAr3a para jAtA hai // 3 // vahAM bhI nArakI vyAghrAdi ke rUpa se athavA pakSiyoM ke veSa se rautoM, mukhoM tathA tIkSNa nakhoM se use khAnA prArambha kara dete haiM / / 64 // isa prakAra vaha jahAM kahIM pRthivI para sthita hotA thA vahIM sadA paraspara meM utpanna bahuta bhArI bhayaMkara duHkha ko prApta hotA pA ||| samasta duHkhoM ko utpanna karane vAle jo kucha bhI duHsaha-kaThina roga haiM ve sava svabhAva se hI usake pratyanta ghRriNata zArIra meM vidyamAna the / / 16 / / use samasta samudroM ke jala se prasAdhya pyAsa lagatI thI parantu vaha pIne ke liye vindumAtra jala bhI kabhI nahIM prApta karatA thA // 7 // samasta anna ke khAne se bhI jisakA pratikAra nahIM ho sakatA aisI sudhA kI vedanA se vaha yadyapi pIDita thA to bhI khAne ke liye yaha tila ke barAbara bhI panna nahIM prApta karatA thA / / 8 / / eka lAkha yojana pramAraNa lohe kA piNDa yadi kisI ke dvArA DAlA jAtA hai to baha vahAM tIkSNa zIta ke par3ane se zIghra hI khaNDa khaNDa ho jAtA thA / / 9 / / isa prakAra pApogya se vaha kSetrajanya, mAnasika, zArIrika tathA paraspara utpanna hue duHkha ko pratikSaNa bhogatA thA // 10 // baha cakSu ke TimakAra mAtra samaya ke liye bhI kadAcit sukha ko prApta nahIM hotA thA, kevala balapUrvaka vividha prakAra kI tIvra vedanA sahana karatA thA / 101 / 1. mAt 2. mukhaiH 3. bhojanam /
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ . SaSTha sarga saptaviMzativArAzimadhyamAyuH kuduHkhabhAk / sarvAsAtamaye tatrAste magnaH padabhravAridhI' / / 103 / / zArdUlavikrIDitama evaM svAvipAkata panidinaM bhukta vyatItoparya - duHkhaM raudrataraM pratikSaNabhavaM vAcAtigaM nArakaH / mattvetIha budhAH kudurgatikaraM prAraNAtyaye'trAzubhaM ___ mA kurvIdhvamanantaduHkhajanaka sakAraNe: koTibhiH / / 14 / / dharma svagaMgRhAGgaNaM jyaghaharaM' muktyaGganAdAyinaM, __ hyantAtIta sukhAvaM suvimanaM saMvAJchitArthapraTam / sarvadhIpitaraM anansaguNadaM tIrthezabhUtipradaM, cakra zendrapadAdidaM budhajanA yatnAdbhajadhvaM sadA / / 10 / / dharmaH zrIjinabhUtido'sukhaharo dharma vyadhurdhAmikA dharmarNava kilApyate'khilasukhaM dharmAma siddhaya namaH / vaha pUrva pApa ke udaya se uskRSTa raudradhyAna se yukta thA, azubha zarIra kA dhAraka thA, kRSNa lezyA vAlA thA tathA atyanta bhayabhIta thA / / 102 // jisakI sattAIsa sAgara kI madhyama prAyu zrI tathA o khoTe duHkhoM ko prApta thA, aisA vaha nArakI samasta duHkhoM se tagmaya naraka rUpI samudra meM nimagna thA / / 103 // isa prakAra vaha nArako apane pApa ke udaya se prativima anupama, atyanta bhayaMkara, kSaNa kSaraNa meM hone vAle bacanAgocara duHkha ko bhoga rahA thaa| aisA jAnakara he vidvajjana ho! prAgavinAza kA avasara prAne tathA karor3oM kAraNa milane para bhI isa loka meM atyanta durgati ke kAraNa svarUpa praaura ananta duHkhoM ko utpanna karane vAle prazubhopayoga ko mata karo // 104 // jo svargarUpI ghara kA prAMgana hai, vividha prakAra ke pAroM ko harane vAlA hai, muktirUpI strI ko dene vAlA hai, ananta sukha kA sAgara hai, atyanta nirmala hai, abhilaSita padArthoM kA dAtA hai, samasta lakSmiyoM kA pitA hai, anantaguNoM ko dene vAlA hai, loyaMkara ko vibhUti kA dAyaka hai, aura cakravartI tathA indra ke pada prAdi ko pradAna karane vAlA hai aise dharma kA he vidvajjana ho ! sadA yatnapUrvaka seyana karo // 105 // dharma zrI jinendra deva ko vibhUti-praSTa prAtihArya rUpa aizvarya ko dene vAlA tathA duHkhoM ko harane vAlA hai, dharmAtmA jana dharma ko karate haiM, dharma se hI samasta sukha prApta hotA hai, siddhi prApta 1. narakamamudre 2 vividhapApaharaM /
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 ] zrI pAravanAtha carita dharmAnAstyapara: pitAtihitaddharmasya mUlaM sudRg, dharme cittamahaM dadhe'dhahataye he dharma ! rakSeha mAm / / 10 / / pAzryo janmajarAvyathAmRtirujAzAntyai janAnAM mahA nakSehAtizamAya vaikha iva yaH prAdurgabhUSAbhutaH / duHkAmajyarazAntayetiduritavyAdhikSayAyava sa loke'kAraNabandhureva mama bhUyAjjanmavyupichattaye / / 17 / / iti bhaTTAraka zrI sakalakItiviracite zrIpArzvanAtha carite'hamindrasukhabhillanArakaduHkhaparNano nAma SaSThaH sarga: / / 6 / / karane ke liye maiM dharma ko namaskAra karatA hai, dharma se bar3hakara pratyanta hitakArI dUsarA pitA nahIM hai, dharma kA mUla samyagdarzana hai, maiM pApoM kA nAza karane ke liye dharma meM apanA citta dhAraNa karatA hU~, he dharma ! isa jagat meM merI rakSA karo // 106 // jo manuSyoM ke janma-jarA sambandhI kaSTa tathA mRtyurUpI roga ko zAnta karane aura indriyoM kI ceSTA se utpanna duHkhoM kA zamana karane ke liye prAzcaryakArI mahAna vaidha ke samAna prakaTa hue the, jo duHkhadAyaka kAma jvara kI zAnti tathA tokha pApajanya vyAdhiyoM kA kSaya karane ke liye loka meM mAnoM prakAraNa bandhu hI the ve pArzvanAtha bhagavAna hamAre saMsAra kA biccheva karane ke liye ho| bhAvArtha-una pArzvanAtha bhagavAna kI kRpA se maiM janma maraNa ke cakra se baca jAUM // 10 // ___isa prakAraka bhaTTAraka zrI sakalakIti dvArA viracita zrI pArzvanAtha carita meM mahamindra ke sukha aura bhIla ke narakagati sambandhI duHkhoM kA varNana karane vAlA chaThavAM sarga samApta humA // 6 //
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ * saptama sarga * [ 76 saptamaH sargaH jagaddhitaM jagannAcaM jagandhaM jagatgurum / jagadAtiharaM vande zrIpAzvaM tadguNAptaye // 1 // praya jambUmati ThIpe kSetra bhAratanAmani / viSayaH kozalAkhyo'sti kauzalyajanasaMbhRtaH / / 2 / / saMvAhanapuragrAmakheTadroNamukhAdayaH / maTambapattanA yatra dhanadhAnyAdisaMkulAH // 3 // jinacaityAlayaH sAraiH sudhArmikajanotkaraiH / munipaNDitasaMdhazca bhAnti dharmAkarA iva // 4 / / munayazca gaNAdhImA: kevalajJAnino'malAH / saMdhazcaturvidhaH mAda surAsUra niSevitAH // 5 // viharanti ca bhavyAnAM muktimArgapravRttaye / dharmopadezadAtAro yatrAnugrahakAriNa: / / 6 / / ityAdivarNanopetadezasya guNazAlinaH / madhye'yodhyApurIbhAtyajayyabhUpabhaTavajaiH // 7 // anullaGghacamahAtuGgaprAkAragopura- bajaH / pragAghakhAtikAyazcAyodhyeba' yA vyabhAptarAm / / 8 / / saptama sarga jagata hitakartA, jagat ke nAtha, jagadvandha, jagad guru aura jagat ko poDA ko harane vAle zrI pAzrvanAtha bhagavAna ko maiM unake guraNoM kI prApti ke liye bandanA karatA hai // 1 // athAnantara jamyUdvIpa ke bharata kSetra meM kuzala manuSyoM se paripUrNa kauzala nAmakA deza hai // 2 // jahAM dhana dhAnyAdi se paripUrNa saMvAhana, pura, nAma, kheTa, droNamukha prAdi tathA maTamba aura pattana vidyamAna haiM / / 3 / / zreSTha jina mandiroM, atyanta dhArmika manuSyoM ke samUhoM aura muni tathA vidvajjanoM ke saGkhoM se ve saMvAhana, grAma, nagara prAvi dharma ko khAnoM ke samAna suzobhita ho rahe haiM / / 4 / jahAM bhavya jIvoM ko dharmopadeza dene vAle paramopakArI muni, gaNadhara aura rAgAdika mala se rahita tathA sura-asuroM ke dvArA sevita kevalI bhagavAn mokSa mArga ko pravAne ke liye caturvidha saMgha ke sAtha vihAra karate rahate haiM // 5-6 / / ityAdi varNanoM se sahita usa guraNazAlI kauzala deza ke madhya meM eka ayodhyApurI hai jo ajeya rAjA tathA yoddhAnoM ke samUha se suzobhita ho rahI hai / // 7 // jo ullaGghana karane ke ayogya, bahuta Uce koTa, gopuroM ke samUha tathA agAdha parikhA prAdi se sacamuca hI ayodhyA ke samAna atyadhika suzobhita ho rahI hai| bhAvArtha-jisake sAtha yuddha na kiyA jA sake vaha ayodhyA hai / vaha nagarI Uce UMce koTa tathA agAdha parikhA prAvi ke kAraNa sacamuca hI yuddha karane ke yogya nahIM thii| isaliye usakA ayodhyA nAma sArthaka thA // 8 // 1. yoddha mazakyA / .
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ---- ---... --- 50 ] * zrI pAzvanAtha caurata * prAsAdazikharAgrasthaketuhastaivirAjate / yAhvayattIva nAkezA' puNyabhAjAM vimuktaye // 6 // uttu gAtoraNa ratnabimbodhavaMjapaMktibhiH / dharmopakaraNadigyAtAyAtanRyugmakaH // 10 // gItanatanavAze ca jayanandastavAdibhiH |vibhraajnte jinAmArA uttu GgAravA vRssaabdhyH||11| yatratyA: sujanA: kecittapasA yAnti ni tim / kalpAtItAspadaM kecitkecinnAkaM zubhodayAt / / 12 / / pAtradAnAjitAyena' kecidbhogAn zyanti ca / bhogabhUmau surAjyAdibhUti kecijjinAcayA / / 13 / / pazyanti svagRhadvAraM pAtradAnAya dAninaH / pAtradAnena ke cicca paJcAzcayaM bhajantyaho // 14 / / tadvilokya janA: kecitpAtradAne mati vyadhuH / pAtrAlAbhena keciddhi viSAdaM paramaM vyagu: / / 15 / / jJAnavijJAnasaMpanA vratazIlAdimaNDitA: ! jina bhaktAH sadAcArA guruse vAparAyaNA: // 16 // nItimArgaratA jainA dhanadhAnyAdirAMkulAH / rUpalAvaNyabhUSADhyA narAmAryo vicakSaraNAH / / 17 / / yasyAM vasanti puNyena subhagAzca zubhAzayAH / dharjinaparA nityaM dAnapUjAditatparA: // 18 // bhavana zikharoM ke agrabhAga para sthita patAkA rUpI hAthoM se jo nagarI aisI suzobhita ho rahI hai mAnoM mukti prApta karane ke liye puNyazAlI indroM ko bulA ho rahI hai // 6 // jahAM ke Uce Uce jina mandira, unnata toraNoM, ratnamaya pratimAoM ke samUhoM, dhvajAnoM ko paMktiyoM, dharma ke viSya upakaraNoM, mAne jAne vAle manuSyoM ke yugaloM, gIta nRtya vAvitroM tathA jaya, nanva, stavana prAdi ke zabdoM se aise suzobhita ho rahe haiM mAnoM dharma ke sAgara hI hoN||10-11| jahAM para utpanna hone vAle koI satpuruSa tapa ke dvArA nirdhAraNa ko prApta hote haiM, koI puNyodaya se kalpAtIta vimAnoM meM aura koI phalpoM-solaha svargoM meM utpanna hote haiM / / 12 / / pAtradAna se ajita puNya ke dvArA koI bhogabhUmi meM bhogoM ko prApta hote hai aura koI jina pUjA se uttama rAjyAdi ke vaibhava ko prApta karate haiM / / 13 / / aho ! koI vAmI puruSa pAyadAna ke liye apane ghara kA dvArA prekSaraNa karate haiM aura koI pAtra dAna ke dvArA paJcAzcarya ko prApta hote haiM // 14 // paJcAzcarya ko dekhakara koI loga pAtradAna meM bukhi lagAte haiM-pAtradAna kI icchA karate haiM aura koI pAtra kA lAbha na hone se parama viSAda ko prApta hote haiM // 15 // jo jJAna aura vijJAna se saMpanna haiM, vrata zIla prAdi se vibhUSita haiM, jinabhakta haiM, sadAcArI haiM, guru sevA meM tatpara haiM, nIti mArga meM rasa haiM, jana haiM, dhana dhAnya prAdi se sahita haiM, rUpa, lAvaNya aura prAbhUSaNoM se yukta haiM, vivekI haiM, saubhAgyazAlI haiM, zubha abhiprAyavAle haiM, dharma ke upArjana karane meM tatpara haiM tathA nirantara dAna pUjA prAdi meM saMlagna rahate haiM aise manuSya puNyodaya se jisa nagarI meM nivAsa karate haiM / / 16-18 // 1. debendrANA 2. utta zAzca vRpAyayaH ka. 3. pAtradAnama mRtpanna-puNyena 4. prAmu 5. nAryoM ka. 6. suNdAga /
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ * saptama sarga * ityAdiguNabhUSAyA nagaryAH zreyasA patiH / vajrazahunRpo nAmnA babhUva balavAnmahAn // 16 // kAzyapAnvayasaMbhUta ikSvAku vaMzaravAMzumAn / jainadharmarato dAnapUjAvatagugAnvitA // 20 // gurubhaktaH sadAcArI nyAyamArgapravartakaH / bhUSaragarvamana : sarvaiH so'bhAccakIva puNyavAn / / 21 / / prabharI mahAdevI tasyAbhUtprANa ballabhA / puNya lakSaNa saMpUgarbhA divyarUpopalakSitA / / 22 / / prAnandAkhyastayoH sUnuH puNyapAkena rUpavAn / vyutvA gre veyakAtmo'hamindro divyaguraNo'bhavat // 23 // tatpitA svajanaiH sAddhaM jinendrANAM jinAlaye 1 mahApUjAM mRdAbhUtyA putrajAtamahotmave // 24 / / cakAra vizvamAGgalyavRddhaye zubhaddhinIm / sarvAbhyudayakIca kRtsnAniSTavighAtinIm / / 21 / bAla pandra ivApAsI vRddhi svAvayavaiH samam / tadyogyadugdhapAnAdya : pitroH saMvarddha yanmudam / / 26 / / kaumAratvaM kamAtprApya vastrAbharaNakAntibhiH / vyaJjanerlakSaNa: so'bhAddhIro'surakumArabat 1127 / / tataH kRtvA jinendrajJAnagurUNAM prapUjanam / kalAvijJAnacAturya zAratravidyAdi siddhaye // 28 / / ___ ityAdi guNarUpI prAbhUSaNoM se sahita usa ayodhyA nagarI kA svAmI vaha banabAhu rAjA thA jo kalyAraNoM kA svAmI thA, balavAna tathA mahAn thA // 16 // jo kAzyapavaMza meM utpanna hunA thA, ikSvAkuvaMzarUpI aAkAza kA sUrya thA, jainadharma meM rata thA, dAna pUjA tathA vratarUpa guNoM se sahita thA, gurubhakta thA, sadAcArI thA, nyAyamArga ko pravartAne vAlA thA, tathA puNyavAn thA aisA vaha vajrabAhu rAjA samasta vastrAbhUSaNoM se cakravatI ke samAna suzobhita hotA thA / / 20-21 // rAjA vasrabAhu ko prANavallabhA puNya lakSaNoM se paripUrNa tathA divya rUpa se sahita prabhaGkarI mahAdevI yo / / 22 / / divya guNoM ko dhAraNa karane vAlA vaha ahamindra graMveyaka se cyuta hokara puNyodaya se unhIM vasrabAhu aura prabhakarI mahAdevI ke prAnanda nAmakA rUpavAna putra huprA // 23 // usake pitA ne putra janma ke mahotsava meM samasta maGgaloM ko vRddhi ke liye apane kuTumbI janoM ke sAtha jina mandira meM harSa tathA vaibhava se jinendra bhagavAna kI mahA pUjA kI / vaha mahA pUjA zubha ko bar3hAne vAlI tho, saba abhyudayoM ko karane vAlI thI tathA sampUrNa aniSToM kA vighAta karane vAlI thI / / 24-25 / / mAtA pitA ke harSa ko bar3hAtA hA vaha putra usake yogya dugdhapAna prAdi ke dvArA apane avayavoM ke sAtha bAlacandra dvitIyA ke candramA ke samAna vRddhi ko prApta hone lagA / / 26 // vaha dhIra dhIra bAlaka krama krama se kumArAvasthA ko prApta kara vastra, prAbhUSaNa, kAnti, dhyaJjana tathA lakSaNoM se asura kumAra ke samAna suzobhita ho rahA thA // 27 // tadanantara zubhalagnAdi ke hone para pitA ne usa buddhimAna dharmAtmA putra ko kalAvijJAna sambandhI cAturya tathA zAstra vidyA mAdi ko siddhi ke liye deva zAstra guru kI pUjA 1. ikSvAkuvaM mnbhodivaakrH|
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 ] * o pArzvanAtha carita * pitrA samarpito jainapAThakasya sudhIH sutaH / mahotsavena dharmAtmA zubhalagnAdike sati // 26 // mahAprajJAprabhAvena vinayena zubhazriyA / zragamatso'cirAtpAraM suzAstrArthAstravidyayoH // 30 // tato'bhAtso'maro vA samAsAdya yauvanaM navam / sarvaiH svAbharaNazcArulakSaNaiH sukriyAdibhiH / / 31 / / jJAnavijJAnacAturya kalA diguNa saMcayeH | kAntyA ca tejasA dharmadAna pUjAdikodyamaiH ||32|| anu tAdRgviSaM sUnuM dRSTvA yovanabhUSitam / jJAnAdiguNasaMpanna pariNetuM dadau pitA ||33|| vivAhavidhinA tasmai bahvI rAjasutA mudA / sukhasantAnavRddhaghaNaM rUpAdiguNazAlinI / / 34 / / tataH pituH padaM prApya bahurAjyAdimAkulam / mahotsavena puNyena cAbhiSekapurassaram / / 35 / / svavaze svIkAroccaiH pauruSeNa nRpAdhipa: | lakSmIM bahvIM mahAmaNDalIkAspadakarAM vagam / / 36 / / bhuktabhogAnsvarAmAbhiH sArddha' 'svAyodayApitAn / svakIyaparivAreNa dharmakAryakaro'pi san / / 37 / / tasya svAmihitAkhyo'sti mahAnmantrI sudharmadhIH / vratazIlaguNopeto jinapUjAditatparaH // 38 // ekadA sa babhASe sadvaco bhUvaM prati svayam / taveyaM caJcalA rAjalakSmI rAjyAdigocarA // 36 // kara bahuta bhArI utsava ke sAtha jaina guru ko sauMpA / / 26-26|| tIvra buddhi ke prabhAva se, vinaya se tathA puNya lakSmI se vaha zIghra hI zAstra vidyA tathA zastravidyA ke pAra ko prApta ho gayA ||30|| tadanantara nava yauvana ko prApta kara vaha apane samasta zrAbharaNoM, sundara lakSaNoM, uttama kriyAdikoM, jJAna vijJAna sambandhI cAturya tathA kalA prAvi guNoM ke samUhoM, kAnti, teja aura dharma, dAna, pUjA Adi ke udyamoM se deva ke samAna suzobhita hone lagA / / 31-32 / / pazcAt pitA ne usa putra ko yauvana se vibhUSita tathA jJAnAdi guraMgoM se saMpana dekha kara sukha aura santati kI vRddhi ke hetu vivAha kI vidhi pUrvaka vivAhane ke liye use rUpAdi guNoM se suzobhita bahuta sI rAjaputriyAM harSa pUrvaka dIM / 33-34 / / tadanantara bahutabhArI utsava ke sAtha puNyodaya se abhiSeka pUrvaka pitA kA pada aura vistRta rAjya ko prApta kara rAjAdhirAja Ananda ne utkRSTa puruSArtha se mahAmaNDalezvara kI pratiSThA prApta karAne vAlI bahuta bhArI utkRSTa lakSmI prapane vaza kara lI / / 35-36 / / vaha apane parivAra ke sAtha dharma kArya karatA huA bhI apanI striyoM ke sAtha svakIya puNyodaya se prApta bhogoM kA upabhoga karatA thA ||37|| mahAmaNDalezvara prAnanda kA eka svAmihita nAmakA mahAmaMtrI thA jo dhArmika buddhi kA thA, vrata zolarUpa guNoM se sahita thA tathA jina pUjA Adi meM tatpara rahatA thA / / 38 / / eka dina vaha svayaM rAjA se nimnAGkita prazasta vacana bolA- he rAjan ! prApakI 1. AtmapuNyaprasAda 2. rAjalakSmI 0 0 //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 83 -- maan * saptama sarga * zAmyena vidyate nUnaM bahucintAdhakAriNI / mahAmohakarAnekAnarthakhAniH zubhAhate // 11 ekaM sudAnapUjAjinAryAcaityAlayAdikam / muktvA zriyo'sti kiJcinna sAraM vA zubhakAraNam41 pato gajasutaiH prApya biya sAvadhakAriNIm / kartavyaM dAnapUjAjinAlayA dikaM sadA // 42 / / mahApUjA vidhehi ' tvaM mahIpa zrIjinezinAm / jinAgAre svadharmAya nandIzvaradinASTake / / 43 / / mantryupadezamAdAya vibhUtyA parayA mRdA 1 karoti vividhAM pUjAM phAlgune mAsi bhUpatiH / / 44 / / jinadhAmani tIrthezAM mahAzcaryakarAM parAm / upadezaM zubhaM dakSAH ki na kurvantyaho satAm / / 4 / / etasminneva prastAve pUjAM draSTu mudA gataH / vipulAdimatinAmnA gaNAdhIzo guNAkara: / / 4 / / svAli kur3amalIkRtya natvA taccaraNAmbujam / tri:parItya vidhAyAcI bhUpo'sthAsatpadAntikam / / 4 / / divyavANyA gaNAdhImo'vadaddharma sukhArNayam / sarvasattvahitaM dAnapUjAdijaM nRpaM prati // 4 / / rAjan dharmo'tra kartavyo dRgnatAcaraNaH paraiH / guNazikSAvrataH sarvaH pAtradAnaijinArcanaH // 4611 gRhasthA yena yAntyAzu nAkaM ghoDazaka bhuvi / nirvANaM ca kramAd dRSTibhUSitAH zarmavAridhim / / 50 // yaha rAjyAdi viSayaka lakSmI nizcaya se bijalI ke samAna caJcala hai, atyadhika cintA aura pApa ko karane vAlI hai, zubha kAryoM ke binA mahAn moha ko utpanna karane vAle aneka pranoM kI khAna hai // 36-40 // mAtra pAtradAna, pUjA, jina pratimA aura caityAlaya lAdhi ko chor3akara lakSmI kA aisA kucha bhI sArabhUta kArya nahIM hai jo zubha kA kAraNa ho // 41 // isaliye rAjaputroM ke sAtha sAvadha kArya karAne vAlI lakSmI ko pAkara savA dAna pUjA jinAlaya aura pratimAnoM kA nirmANa karanA cAhiye // 42 // he rAjan ! tuma namvIzvara parva ke pATha dinoM meM jina mandira meM zrI jinendra bhagavAna kI mahApUjA karo // 43 // mantrI kA upadeza pAkara rAjA ne phAlguna mAsa ke prAne para jina mandira meM utkRSTa vibhUti ke sAtha harSa pUrvaka jinendra bhagavAna ko mahAn prAzvayaM utpanna karane vAlI nAnA prakAra kI utkRSTa pUjA ko so ThIka hI hai kyoMki samartha manuSya satpuruSoM ke zubha upadeza ko pAkara kyA nahIM karate haiM ? arthAt saba kucha karate haiM // 44-45 / / isI avasara para pUjA dekhane ke liye guNoM ko khAna svarUpa vipulamati nAmaka gaNadhara bhI yahAM harSapUrvaka padhAre / / 46 // rAjA ne hAtha jor3akara unake caraNa kamaloM ko namaskAra kiyA, tIna pradakSiNAe dI, pUjA kI aura pazcAta unake caraNoM ke samIpa khar3A ho gayA // 47 // gaNadhara ne rAjA ke prati madhura vANI se sarvasattvahitakArI, dAna pUjA prAvi se utpanna tathA sukha ke sAgara svarUpa dharma kA upadeza diyA / / 4 / / he rAjan ! isa jagat meM zreSTha samyagdarzana, vratAcaraNa, samasta guNavata zikSAbata, pAtradAna aura jina pUjana ke dvArA dharma karanA cAhiye / / 4 / / jisa dharma ke dvArA samyagdRSTi 1. vidhehi bho mahimA sva. ga. 2. SoDazama ka0 60 gaH /
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4] * zrI pArzvanAtha rita * ityAdidharmasadbhAvaM zrutvA bhUpo'vadat sudhIH / bhagavakiJcidicchAmi praSTu me saMzayAspadam / / 5 / / pracetane kRtA pUjA nigrahAnupahacyute / jinabimbe janArAcye zilpinirmApitte zubhe // 52 / / bhaktirvA mahatA puNyaM kathaM phalati vA divam / tatsarva kRpayA nAtha ! saMzayaM me nirAkuru / / 53 / / yathA sUryAhate jAtu tamo naMzyaM' na nazyani / tathA me saMzayadhyAntaM bhavadvAkyAMzubhivinA / / 54 / / zrutvA tadvacanaM vAmamo samIistadanugraham / sa prAha zRNu he rAjan vakSye bimbaadikaarnnm||5|| puNyakAraNasaMbhUtaM caityaM caityAlayAdi ca / jinendrANAM bhavatyeva bhavyAnAM nAtra saMzayaH / / 56 // jinendrANAM subimbAdi pazyatAM dharmakAkSiNAm / pariNAma zubhaM sAraM tasAraNa jAyatetarAm / / 5 / / zrIjinasmararagaM sAkSAjjinadhyAnamanAratam / tatsAhazya mahAbimbadarzanAccAgharodhanam // 58 / / zastrAbharaNavastrANi vikArAkRtayaH kvacit / sagAdayo mahAdoSAH karatAdya guNa vajAH2 1156 / / jinendrapratimAnAJca yathA santi ma bhUtale / tathA zrojinadevAnAM dharmatI pravatinAm // 60 / / gRhastha zIghra hI isa jagat meM solaha svarga prApta karate haiM aura krama se sukha ke sAgara svarUpa nirdhAraNa ko prApta hote haiM // 50 // ityAdi dharma kA sadbhAva sumakara buddhimavi rAjA ne kahA ki he bhagavan ! maiM kucha saMzayAspada bAta ko pUchanA cAhatA hai // 51 // nigraha aura anugraha-apakAra aura upakAra ko sAmarthya se rahita, manuSyoM ke dvArA prArAdhanIya tathA zilpakAra ke dvArA banAI huI acetana zubha jina pratimA ke viSaya meM kI huI pUjA evaM bhakti mahApuruSoM ko puNya kA kAraNa kaise hotI hai aura svargarUpa phala ko kaise phalatI hai ? he nAtha ! dayA kara mere isa sarva saMzaya ko dUra kIjiye // 52-53 / / jisa prakAra sUrya ke binA rAtri kA andhakAra naSTa nahIM hotA hai usI prakAra prApake vacanarUpa kiraNoM ke binA merA saMzayarUpI andhakAra naSTa nahIM ho sakatA hai / / 54 / / __ rAjA ke vacana sunakara prazasta vacana bolane vAle munirAja usakA upakAra karane kI icchA karate hue bole-he rAjan ! suno maiM bimba prAdi kA kAraNa kahatA hU~ // 55 // jinendra bhagavAna kI pratimA tathA mandira prAdi bhavya jIvoM ke puNya kA kAraNa niyama se haiM isameM saMzaya nahIM hai // 56 // jinendra bhagavAn ke uttama bimba prAdi kA darzana karane vAle dharmAbhilASI bhavya jIvoM ke pariNAma tatkAla zubha zreSTha hote hI haiM / / 57 // jinendra bhagabAna kA sAhazya rakhane vAlo mahA pratimAoM ke darzana se sAkSAt jinendra bhagavAna kA smaraNa hotA hai, nirantara unakA sAkSAta ghyAna hotA hai aura usake phala svarUpa pApoM kA nirodha hotA hai // 56 // zastra, prAbharaNa, vastrAdi, dhikAra pUrNa prAkAra, rAgAdika mahAna 1. rAtribhavaM 2. krUratAdi-paguNavajAH iticchedaH /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ * saptama sagaM . [ 25 sAmyatAdiguNAH kiitikaantishaantyaadyo'khilaaH| dRzyante jinabimbe ca tathA zrIjinapuGgave // 61 / / sthira vajrAsanaM yannAsAgradRSTireva ca / muktisAdhana marcAnAM tathA dharmavidhAyinAm / / 6 / / ityevaM tIrthakata prati mAlakSaraNadarzanAt |nishcyH paramo bhUyAgjine tadbhaktivAriNAm / / 63 / / atastatpariNAmena taddhadhAnammaraNAdibhiH |tnnishnpen jAyeta mahApurNya sumiNAm / / 6 / / puNyapAkena loke'smin vizvAbhISTArthasiddhayaH / saMpadyante supuNyAnAM cAtrAbhuna jagattraye // 65 // atastIrthazabimbAdI bhaktyA karaNAtmatAm / mano'bhISTa phalaM sarva jAyate divi bhUtale // 66 / / saMkalpitAnmahAbhogAn dadha : kalpadrupA yathA / dazaghA dAnimA tahajjinavimbAzca pUjitAH / / 6 / / manasA cintita datta pathA cintAmariNaH satAm / pracetanA jinArcA ca tathA tadbhaktikArigAm // 6 // vidha rogAdikAn ghnanti mAraNa mantroSadhAdayaH / acetanAstathA pApaM tyAdyAstadvidhAyinAm / / 6 / / doSa aura krUratA prAdi avaguraSoM kA samUha jisa prakAra pRthivI tala para jinapratibhAoM meM nahIM haiM usI prakAra dharma tIrtha kI pravRtti karane vAle zrI jinendra deva meM nahIM hai // 56-60 // sAmyatA prAvi guNa tathA kIti, kAnti aura zAnti prAdi saba vizeSatAe jisa prakAra jina bimba meM dikhAI detI haiM usI prakAra zrI jinendra deva meM vidyamAna haiM / / 61 / jisa prakAra jina pratimAoM meM mukti kA sAdhana bhUta sthira vajrAsana aura nAsApraSTi dekhI jAtI hai usI prakAra dharma ke pravartaka jinendra bhagavAn meM ve saba vidyamAna haiM // 62 / / isa prakAra tIrthakara pratimAoM ke lakSaNa dekhane se unakI bhakti karane vAle puruSoM ko tIrthakara bhagavAna kA parama nizcaya hotA hai| bhAvArtha-vastrAbhUSaNa tathA rAga huSa sUcaka anya cihnoM se rahita jina pratimAoM ke darzana se vItarAga sarvajJa deva ke yathArtha svarUpa kA avabodha hotA hai||6| isaliye una jaise pariNAma hone se. tathA unakA dhyAna aura smarA pAne se tathA unakA nizcaya hone se dharmAtmA janoM ko mahAn puNya hotA hai // 64 // puNyodaya se isa loka meM puNyazAlI janoM kI isa bhava tathA parabhava meM triloka sambandhI sabhI abhilaSita padArthoM kI siddhiyAM saMpanna hotI haiM // 65 // ataH tIrthakara pratimAoM kI bhakti pUrvaka pUjA karane se satpuruSoM ke samasta manovAJchita phala pRthivI tala para tathA svargaloka meM prApta hote haiM // 66 // jisa prakAra dazAGga kalpavRkSa dAna dene vAle puruSoM ko saMkalpita mahAna bhoga dete haiM usI prakAra pUjI huI jina pratimAe' pUjA karane vAle puruSoM ko mahAna bhoga detI haiM // 67 // jisa prakAra cintAmaNi ratna satpuruSoM ko mana se cintita padArtha detA hai usI prakAra pracetana pratimA bhI bhakti karane vAloM ko mana se cintita padArtha detI hai // 6 // jisa prakAra acetana mariNa, mantra, auSadha prAdi viSa tathA rogAdika ko naSTa 1. tIrthakatR NAM pratimA ka.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 ] * zrI pAzvanAtha carita * ityAdihetudRSTAnta rutpAdya nizcayaM zubham / bhUpateH zrIjinAryAdau dharma pUjAdike sathA / / 7 / / tatkathAbamare lokaprayacatyAlayAkRtI: / samyagvarNayitu vAJchan vistareNa mahAdbhutAH / 711 prAgAdityavimAnasthajinendrabhavanaM mahat / svarNaratnamayaM didhyaM mahAbhUtyupalakSitam / / 7 / / bhAnukoTyadhikAtIvate jo--bimbIghasaMbhRtam / munIzo varNayAmAsa sUrya devanamaskRtam // 73 // tadasAdhAraNAM bhUti mahatA jinadhAmajAm / zrutvA vahan parAM zraddhAmAnando'timudAnvisaH / / 74 / / dinAdau ca dinAnte ca jine zAM ravimaNDale / svakarau kuDmalIkRtya karoti stavanaM param / / 75 / / pAnamramRkuTo dhomAMstadguNagrAmaraJjitaH / dharma muktyAdisiddhayartha jJAnAdiguNasaMcayaH / / 6 / / punara vimAnaM sa zilpibhirmaNikAJcanaiH / jinendrabhavanopetaM kArayAmAsa cAdbhutam // 77 / / tatra tyAlaye bhaktyA mahApUjAM jinezinAm / prASTAhnikI mahAbhUtyA vyadhAdbhUpo'ghazAntaye 178) caturmukhaM rathAvata sarvatobhadramUjitam / kalpavRkSaM ca dInebhyo dadadAnaravAritam / / 7 / / ... - . -... . . . .. .... . .. . . . --- -...-. -.--. karate haiM usI prakAra acetana pratimAe' bhI pUjA bhakti karane vAle puruSoM se viTa tathA rogAdika ko naSTa karatI haiM // 66 // ityAdi hetu aura pRSTAntoM ke dvArA rAjA ko jina pratimAdika tathA pUjAdika dharma ke viSaya meM zubha nizcaya utpanna karAyA / pazcAt usI kathA ke prasaGga meM trilokavatoM caityAlayoM kI mahAna AzcaryakArI prAkRtiyoM kA vistAra se samyak varNana karane kI icchA karate hue gaNadhara deva ne saba se pahale sUryavimAna meM sthita vizAla jina mandira kA varNana kiyA / vaha mandira svarya tathA ratnamaya thA, divya thA, mahAvibhUti se sahita thA, karor3oM sUrya se bhI adhika teja vAlI pratimAoM ke samUha se yukta thA, aura sUrya deva ke dvArA namaskRta thA / / 70-73 / / sUryabimba meM sthita jina mandira kI asAdhAraNa mahAvibhUti ko sunakara parama zraddhA ko dhAraNa karatA huA rAjA Ananda atyadhika harSa se yukta ho gyaa| vaha dina ke prArambha aura dina ke anta samaya apane donoM hAthoM ko kuNDalAkAra kara sUryamaNDala meM sthita jina pratimAoM kI utkRSTa stuti karane lagA / / 74-75 / / jisakA mukuTa bhakti se namrobhUta rahatA thA tathA jo una pratimAoM ke guraNa samUha se anurakta thA aise usa buddhimAna rAjA aAnanda ne jJAnAdi guNoM ke saMcaya se dharma aura mukti prAdi kI siddhi ke liye kArIgaroM dvArA mariNa aura suvarNa se sUrya ke eka aise zraddha ta vimAna kA nirmANa karAyA jo jina mandira se yukta thA // 76-77 // usa mandira meM rAjA prAnanda ne pApoM kI zAnti ke liye jinendra bhagavAna kI prASTAhnika mahA pUjA bhakti pUrvaka bar3e vaibhava ke sAtha kI // 7 // isI prakAra caturmukha, rathAvarta, sarvatobhadra aura atizaya zreSTha kalpavRkSa pUjA bhI usane ko| pUjA ke samaya vaha donoM ke liye mana cAhA dAna detA thA / / 76 / / yaha dekha, usakI prAmA
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ * saptama sarga meM tadvilokya janA: sarve tatprAmANyAtsvayaM ca tat / stotumArebhire bhaktyA puNyAya ravimaNDalam / / 8 / / praho lokAH pravartante nRpAcAreNa bhUtale / sadvicAraM na jAnanti kAryAkArya zubhAzubham 181 // tadA prabhRti loke'smin babhUvArkopasevanam / mithyAkAraM ca mUDhAnAM vivekanikalAtmanAm / / 2 / / ato rAjA jinendrANAM karoti vividhAcanAm / bhaktyA siddhaca jinAgAre vizvAbhyudayakAriNIm / dAnaM dadAti pAtremyazvanurdhAneka zarmakRt / bhaktyA ca vidhinA nityaM pApahAnyamahIpatiH / / 4 / / svargamuktikara vAraMgI sArA zrIjinabhASitAm / trailokyadIpikA nityaM vairAgyAya zRNoti sa: / / 8 / / praNuvratAni sarvANi guNa zikSAvratAni ca / pratIcArAnvinA bhUpaH pAlanmuktaye sadA / / 6 / / samyagdarzanasaMzuddhi vidhatta' pratyahaM nRpaH / mada zavAvimUDhAdidopastyivatvAkhilAn hRdi .1871 / dharmopadezanAM datta sabhAntaHsTa vihAya raH ! bandha nabAdInAM mAM bhUmiparnu naH / / 8 / / jinendrANAM munInAM kevalinA dharmopadezinAm / vibhUtyA pariyAregA kudyAtrA masiddhaye / 6 / / riNakatA se saba loga puNya prApti ke liye bhaktipUrvaka sUryamaNDala kI stuti karane lage 180 / aho ! pRthivI tala para loga rAjA ke AcArAnusAra pravRtti karate haiM arthAt jaisA rAjA karatA hai vaisA karane lagate haiM kArya, akArya, zubha, azubha Adi ke mamIcIna vicAra ko nahIM jAnate haiM / / 8 / / usI samaya se isa loka meM viveka rahita mUDha jIvoM ke bIca sUrya ko upAsanA tathA usake mithyA prakAra kI paramparA cala par3I hai // 82 // tadanantara rAjA prAnanda, jina mandira meM siddhi prApta karane ke liye bhakti pUrvaka jinendra bhagavAna kI vividha prakAra kI pUjA karane lgaa| vaha pUjA samasta abhyudayoM ko karane vAlI tho||53|| vaha pApoM kI hAni ke artha nitya hI pAtroM ke liye bhakti pUrvaka yathA vidhi aneka sukhoM kA karane vAlA caturvidha dAna detA thA // 84 // jo svarga aura mokSa ko karane vAlI hai, sArabhUta hai tathA tInoM lokoM ko prakAzita karane ke liye dIpikA svarUpa hai aisI zrI jinendra pratipAdita vApI ko vairAgya prApti ke liye nitya hI sunatA thA // 8 // vaha rAjA mukti ke liye sadA aticAra rahita samasta prAvata, guragavata aura zikSAvatoM kA pAlana karatA thA / / 6 / vaha prAnanda rAjA, mada, zaGkA tathA vimUDhanA Adi samasta doSoM ko chor3akara pratidina hRdaya meM samyagdarzana kI vizuddhatA ko dhAraNa karatA thA // 87 // kabhI yaha sabhA ke bIca baiThakara rAjAoM ke dvArA stuta hotA humA bandhu, sevaka, sAdhAraNa jana tathA rAjAoM ke hita ke liye dharmopadeza detA thA / / 88 // vaha siddhi prApta karane ke liye vaibhava pUrvaka parivAra ke sAtha zrI jinendra bhagavAn, muni tathA dharmopadeza dene vAle kevaliyoM kI yAtrA karatA thaa| arthAt unake darzana ke liye jAtA thA // 86 // vaha 1. sUsiddhaye ka. /
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 ] * zrI pArzvanAtha carita. munikevalitIrthezAM hyanansa guNazAlinAm / tadguNAya vidhatte'sau sadA pUna inamaskiyAm / 10 / praSTabhyAM ca caturdazyAM bhajate proSadhaM' sudhIH / tyaktvA rAjyAdikArambhAna so'nizaM krmhaanye|6|| kAlatraye sadA dadhyAnmuktyai sAmAyikaM mudA / munIndra sadRzo bhUtvA tyaktadoSaM sukhArNavam / / 12 / / ityAcAcaraNa: sArai nAbhedaiH zubhAkaraH / araNavateguNAtyaizca sarva zikSAnataH sadA / / 63 // bAnapUjopavAsAjinabhaktyAkSanigrahaH / gurvAdeH sevayA zuddhamanovAkkAyakarmabhiH // 14 // karoti vividha dharma svargamuktigRhAGgaNam / pratyahaM muktaye bhUpo vizvasaukhyAkaraM param // 15 // dharmAdarthastasaH kAmaH kamAnmokSapaya jAyate / iti matvA narAdhIzo vyadhAma sa sarvadA / / 6 / / sAmantabhUmipaH sevyamAno manThyAdibhiH sadA / nimagnaH zarmavAoM sa gataM kAlaM na vetti ca // 17|| mAlinI iti sukRtavipAkA hiTyasaukhyaM sa bhukta, kSaNabhavamati ramyaM rAjyabhUtyAdijAtam / iti vibudhajanA jJAtvA vRSakaM kurudhvaM, sakalasukhasamudra yatnaso yogazuraSA // 98|| samA anantaguNoM se suzobhita muni, kevalI tathA tIrthakaroM ko unake guraNa prApta karane ke liye zira se namaskAra karatA thA // 10 // vaha buddhimAna, karmakSaya ke liye nirantara maSTamI aura caturdazI ke dina rAjyAdi kA prArambha chor3akara proSadha karatA thA // 1 // vaha savA mukti prApta karane ke liye tInoM kAla munirAja ke samAna hokara nirdoSa tathA sukha ke sAgarabhUta sAmAyika ko harSa pUrvaka karatA thA // 2 // ityAdi zubha ko khAna svarUpa nAnA prakAra ke zreSTha mAcaraNoM, samasta praNavatoM, guNavatoM, zikSAvatoM, dAna, pUjA, upavAsa pAdi, jinabhakti, indriya-nigraha, guru Adi kI sevA tathA mana, vacana, kAya ko zuddha kriyAmoM se vaha rAjA pratidina mukti prApta ke uddezya se vividha prakAra uttama dharma karatA thaa| usakA baha dharma svarga tathA mukti ke ghara kA prAMgana tathA samasta sukhoM ko khAna thA // 63-65 / / dharma se artha, artha se kAma aura krama se mokSa hotA hai aisA mAnakara vaha rAjA sarA dharma kiyA karatA thA / / 66 // sAmanta rAjA tathA mantrI prAdi jisakI sevA karate ye aisA vaha rAjA mAnanda se sadA sukharUpI sAgara meM nimagna rahatA humA vyatIta hue kAla ko nahIM jAnatA thA // 7 // isa prakAra baha rAjA puNyodaya ke kAraNa rAjya vaibhava prAvi se utpanna kSaNika tathA atyanta ramaNIya divyasukha kA upabhoga karatA thaa| he vidvajjana ho ! aisA jAnakara yatna pUrvaka triyoga kI zuddhi dvArA samasta sukhoM ke sAgara svarUpa eka dharma ko karo // 6 // 1. proSadhaM ... kazeti vividha dharma hRdayAsAkAraNam / svargamuktaye dhUpo virahasaukhyAkaraM param / / ..
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ * saptama sarga . -. . . . _.... vizvAcyaM vizvavandhaM nikhilasukhanidhi nAkasopAnabhUtaM, __pApama zarmayA zivAzibanakaM sArapAyeyamuccaiH / prAtayaM zrIjinokta kugatipathaharaM vizvabhUtyekahetu, sevadhvaM saukhyakAmA bhanudinamamalaM sarvaSa trizuddhapA // 16 // upanAtiH bhave bhave yaH kSamayA sahitvA coropasarga kamaThAGgijAtam / vyaktaM svavIyaM praviSAya loke' zarmApa sAraM sugatau samIre // 10 // iti bhaTTAraka-zrIsakalakoti-viracite zrIpArzvanAtharine prAnandAsyamahAmaNasIkabhavaddhi varNano nAma saptamaH sargaH / / 7 / / praho sukha ke icchuka jana ho ! jo saba ke dvArA pUjya hai, saba ke dvArA vandanIya hai, samasta guNoM kA bhaNDAra hai, svarga kA sopAna svarUpa hai, pApoM ko naSTa karane vAlA hai, sukha kA sAgara hai, siddhagati kA janaka hai, gheSTha saMbala svarUpa hai, prAtaH kAla pyAna karane yogya hai, kuttiyoM ke mArga ko harana karane vAlA hai samasta saMpadAnoM kA advitIya hetu hai tathA nirmala hai aise zrI jimokta sarva dharma kI pratidina triyoga kI zuddhi pUrvaka upAsanA karo jinhoMne bhava bhava meM kamaTha ke jIva dvArA kiye hue ghora upasarga ko kSamAbhAva se sahana kara prAtmabIrya ko prakaTa kiyA tathA usake phala svarUpa loka meM zubhagati sambandhI sukha ko prApta kiyA una pAzvanAtha bhagavAna kI maiM stuti karatA hU~ // 10 // isa prakAra bhaTTAraka zrI sakalakIti viracita bhI pArzvanAtha carita meM mAnanda nAmaka mahAmaNDalezvara kI sAMsArika vibhUti kA varNana karane vAlA saptama sarga samApta humA // 7 // TME 1.bama muhama pApa prApa 2. saumi|
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 ] zrI aSTamaH sargaH dharmasAmrAjyanAyakam / vRSopadezinaM pArzvanAthaM tadgataye stuve 1 siddhAntatIrthakartA mathAnyadA kilAnandamahIT zirasi puNyataH / vilokya palitaM kezaM kAlalabdhyeti cintayet // 2 // aho me grasituM cAgatA jarA rAkSasI balAt / patitacchadhanA nUnaM yathA nindyA jagattraye // 3 // tathA gamiSyati prANAn hiMsitu me yamo'dhamaH / nirdayo hi jarAkAnto vizvalokakSayaMkaraH // 4 // prato yAvatsamAyAti tAvatkAryo mahAn budhaiH / zrapramatta ena yatnastadrodhako vA tadantakRt aho nivAryate'pyatra yamaH siddharna cAparaiH | matastatpadasiddhyarthaM kriyate prodyamo mahAn ||6|| binA rasnatrayeNaiva jAtu siddhipadaM satAm / jAyate kvApi kAle na hyanantasukhapUritam / / 7 / / rAjyabhAra)dhimagnAnAM bahucintAtivatinAm / gRhiNAM jAtubhUyAnna sAraM ratnatrayaM dRDham // 8 // // 5 // zraSTama sarga maiM prAgama aura dharmAmnAya ke kartA, dharmarUpI sAmrAjya ke nAyaka, tathA dharma kA upabeza dene vAle zrI pArzvanAtha bhagavAn ko unakI siddhAvasthA prApta karane ke liye namaskAra karatA hU~ // 1 // prathAnantara eka samaya prAnandabhUpati zira para sapheda bAla dekha kara puNyodaya se kAlalabdhi ke anusAra isa prakAra vicAra karane lagA // 2 // graho ! jAna par3atA hai ki tInoM lokoM meM nindanIya rAkSasI ke samAna yaha vRddhAvasthA mujhe balapUrvaka grasane ke liye sapheda bAla ke bahAne zrA pahu~cI hai ||3|| jisa prakAra yaha vRddhAvasthA prAyI hai usI prakAra vRddhAbasthA kA pati, nirdaya aura tIna loka kA kSaya karane vAlA moca yamarAja bhI mere prANoM ko naSTa karane ke liye zrA pahuMcegA ||4|| ataeva jaba taka vaha bhrAtA hai taba taka vidvAnoM ko prasAda rahita hokara use rokane vAlA prathavA usakA pranta karane vAlA mahAna prayatna kara lenA cAhiye ||5|| aho ! isa jagata meM vaha yamarAja, siddha bhagavAna ke dvArA hI rokA jA sakatA hai anya ke dvArA nahIM, isaliye unake pada kI prApti hetu bahuta bhArI utkRSTa prayatna karanA cAhiye ||6|| ananta sukha se paripUrNa siddhi para satpuruSoM ko ratnatraya ke binA kahIM bhI kisI bhI kAla meM nahIM prApta ho sakatA hai ||7|| jo rAjya ke bhAra rUpI samudra meM DUbe huye haiM tathA aneka cintAoM ko pIr3A meM vartamAna haiM aise gRhasthoM ko zreSTha
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zraSTama sarga * [ e1 pratastatprAptaye zIghra tyAjyaM rAjyasukhAdi ca / hantavyo'tra mahAmohamallaH kAmAriyA samam || || taghAtAya grahItavyaH saMyamo munigocaraH / rAmAzrIrAjyagehAdIn hitvA muktinibandhakAn // 10 // yAvatsvasthamidaM dehaM rogasapane pIDitam / tAvaddhitaM prakartavyaM pazcAtkartuM na zakyate // 11 // yAvana dazyate kAyakuTIrakaM jarAgninA / tAvatkAryo vRSaH pazcAt sa vidhAtuM na zakyate / 12 / / indriyANi samarthAni yAvarasthasvArthabodhane / tAvaddIkSA grahItavyA mandAkSANAM hi sA kutaH / 130 yAvadabuddhiH praNazyena tAvatkAryA matibudhaiH / sAdhane paralokasya dhIhInAnAM kuto'sti tat // 114 // mAdapuH kSamaM kAryaM mApane yauvanAnvitam / tAvatkAryaM tapo ghoraM vRddhatve tatkathaM mahat / / 15 / / yAvatra kSIyate svAyudurlabhaM yatnakoTibhiH / tAvaddharmo vidhAtavyastatkSaye nAsti jAtu saH / / 16 / / yauvanaM jarayA grastaM svAyuH "kAlAsyamadhyagam / bhogA rogopamA jIvitavyaM darbhAvinduvat // 17 // rAjyaM rajonibhaM kAlakUTAbhaM svaHkSajaM sukham / lakSmIH pAzopamA sarve bAndhavA bandhanopamAH / / 18 / tathA dRDha ratnatraya kabhI prApta nahIM ho sakatA hai ||8|| isaliye usakI prApti ke liye zIghra hI rAjyasukha prAvi kA tyAga karanA cAhie aura kAmarUpI zatru ke sAtha moharUpI mahAmarula ko naSTa karanA cAhiye // 6 // usakA ghAta karane ke liye mukti ko rokane vAle strI, lakSmI, rAjya tathA ghara prAdi ko chor3akara muni sambandhI sakala saMghama grahaNa karanA cAhiye / / 10 / / jaba taka yaha zarIra rogarUpI sarpoM ke dvArA pIDita nahIM huA hai taba taka hita kara lenA cAhie pazcAt nahIM kiyA jA sakatA hai ||11|| jaba taka yaha zarIrarUpI kuTI vRddhAvasthA rUpI agni ke dvArA nahIM jalatI hai taba taka dharma karane ke yogya hai; kyoMki vaha pIche nahIM kiyA jA sakatA hai ||12|| jaba taka indriyAM apanA apanA viSaya praharaNa karane meM samartha haiM taba taka dIkSA grahaNa karane yogya hai; kyoMki jinakI indriyAM zithila ho gaI haiN| unheM vaha dIkSA kaise prApta ho sakatI hai ? ||13|| jaba taka buddhi naSTa nahIM ho jAtI hai taba taka vidvAnoM ko paraloka ke siddha karane kA vicAra kara lenA cAhiye; kyoMki buddhihIna manuSyoM ko vaha vicAra kaise ho sakatA hai ? // / 14 / / jaba taka yauvana se sahita zarIra kArya siddha karane meM samartha hai taba taka ghora tapa karane yogya hai; kyoMki vRddhAvasthA meM vaha mahAn tapa kaise kiyA jA sakatA hai ? / / 15 / / jaba taka durlabha prAyu naSTa nahIM ho jAtI hai taba taka karor3oM yatnoM dvArA dharma kara lenA cAhiye; kyoMki Ayu kA kSaya hone para vaha kabhI nahIM kiyA jA sakatA hai // 16 // yauvana vRddhAvasthA se prasta hai, apanI Ayu yamarAja ke mukha meM sthita hai, bhoga rogoM ke samAna haiM, jIvana DAbha ke agrabhAga para sthita pAnI kI sUnya ke samAna hai / / 17 / / rAjya 1. zivanedriyANAM yamarAjamukha madhya sthitam :
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62. * zrI pAzvanAtha carita. rmer zatrutulyaM kuTumbaM ca bhAryA pApakhanI khalA / kiMcinna zAzvataM loke gehasainyadhanAdikam ||16 // yatkiJcid dRzyate rUpi vastu lokatraye mahat / kAlAnalena tatsarva bhasmIbhAvaM prayAtyaho // 20 / / prato nazyedalaM yAvatsAmagrI me'khilAtra na / mAyuha DhAGgakhAdyA mahodyamAdibhavA parA / / 21 / / tAvadakSakaSApArInmoharAgAdizAtravAn / samatAtozraNakhaDgena hatvA gRhNAmi saMyamam / / 22 / / ityAdivividhAlAH prApya saMvegamajasA / dehabhogabhavazrIrAjyavastvAdyastrileSu saH / / 23 / / kAlalabdhyA cakArAzu prodyamaM paramaM nRpaH / tyaktu rAjyamahAbhAra grahItu saMyama param / / 24 / / tato datvAkhilaM rAjyaM satAM tyAjyaM zriyA samam / svajyaSThasUnave bhUtyAbhiSekAdi purassaram / / 2 / / tRNavadrAjyadhAmazrIkuTumbAdi vihAya saH / yate: samudradattasya jagAma sannidhi nRpaH' / / 26 / / jagaddhitaM munIndra taM muktikAntaM guNArNavam / triHparItya mahAbhaktyA natvA mUrnA mudA nRpaH / / 27 // hitvA bAhyAntaraM saGga sarva jagrAha saMyamam / bhUmipaMhubhiH sArdhaM trizuddhayA rAgadUragaH // 28 // raja ke samAna hai, indriya janya sukha kAlakUTa ke tulya hai, lakSmI pAza ke sadRza hai, saba bandhu jana bandhana ke samAna haiM // 18 // kuTumba zatru ke tulya hai aura duSTa bhAryA pApa kI khAna hai / jagat meM ghara, senA tathA dhana prAvika kucha bhI zAzvata nahIM hai // 16 // aho ! tInoM lokoM meM jo kucha bhI mahAna rUpI vastu dikhAI detI hai vaha samma kAlarUpI agni ke dvArA bhasma bhAva ko prApta ho jAtI hai / / 20 / / isaliye prAyu, haDa zarIra, upabhoga yogya padArtha tathA mahobama prAvi se utpanna hone vAlI merI saba utkRSTa sAmagrI jaba taka yahAM sampUrNa rUpa se naSTa nahIM ho jAtI hai taba taka maiM samatArUpI panI talavAra ke dvArA indriya, kaSAya, mithyAtva tathA rAgAdi zatruoM ko naSTa kara saMyama grahaNa karatA hU~ / / 22 / ityAdi vividha prakAra ke vacanoM se zarIra, bhoga, sAMsArika lakSmI tathA rAjya prAdi samasta vastuoM meM vAstavika barAgya ko prApta kara rAjA ne kAlalabdhi se rAjyarUpI mahAbhAra ko chor3ane aura utkRSTa saMyama ko grahaNa karane kA zIghra hI utkRSTa prayatna kiyA // 23-24 // tavanantara vaibhava pUrvaka abhiSekAdi kara apane bar3e putra ke liye satpuruSoM ke chor3ane yogya samasta rAjya, lakSmI ke sAtha pradAna kiyA aura rAjya, ghara, lakSmI tathA kuTumba prAdi ko tRNa ke samAna chor3akara rAjA prAnanda, samudradatta munirAja ke samIpa gayA / / 2526 // jagat hitakArI, mukti ke svAmI tathA guraNoM ke sAgara svarUpa una munirAja ko tona pradakSiNAeM dekara rAjA ne bahuta bhArI bhakti se harSa vibhora ho unheM zira se namaskAra kiyA // 27 // pazcAt bAhyAbhyantara samasta parigraha kA tyAga kara rAga se dUra rahane vAle aneka rAjAoM ke sAtha trizuddhi pUrvaka saMyama grahaNa kara liyA-muni dIkSA le lI // 28 // 1. nupaH k.|
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ex | manaH zuddhaghASahantrI sa mahAzubhavidhAyinIm ||26| / vizvazarmAkaraM dakSaH prazastaM dhyAnamAdade ||30|| | pAraM jagAma vegena mahAprAjJo munIzvaraH / / 31 / / trizuddhayArAdhayAmAsa sakhImuktizriyaH parAH // 32 // | vidhyApya kSAntinIreNa svIcakArottamAM samAm / 330 sopAnamAdade dharmasiddhaye * aSTama sarga * hatvA tryazubhalezya trizubhalezyAM samAdadI praprazastaM dvidhA dhyAnaM prahasya zuddhacetasA saMtatAbhyAsa potena * kAdazAGgavAridheH pratIcAra vinirmuktAzcaturdhArAdhanA muniH jJAnavRttaratnAdidAhaka koSapAvakam manaHkaumalyAe kaThina prasUrya chitvA mAyAmahAvallI mRjucittAyudhena saH vamitvA'satyavAghAlAhalaM vizvAsanAzanam saMtoSadAriraNA lobhamala prakSAlya saMyamI 134 / / | jagrAha prArjavaM sAraM cetasA gharmalakSaNam ||35|| | sUnutoSadhayogena vRSAya sadvaco'vadat // 136 // / abhyantare vyadhAcchIcaM saddharmasAdhanaM param ||37|| baddha vA vairAgyapAzena paJcendriyamRgAnmuniH / sarvAGgiSu dayAM dattvA vidhatta saMyamaM param ||38|| tIna azubha lezyAoM ko naSTakara mana kI zuddhi dvArA pApoM ko naSTa karane vAlI tathA mahAn puNya ko utpanna karane vAlI tIna zubha lezyAe grahaNa kI ||26|| pratyanta kuzala prAnanda munirAja ne do prakAra ke aprazasta dhyAna ko naSTa kara zuddha citta se samasta sukhoM ko khAna svarUpa prazasta dhyAna ko grahaNa kiyA ||30|| mahA buddhimAn munirAja nirantara abhyAsarUpI * jahAja ke dvArA gyAraha praGgarUpI samudra ke pAra ko yega se prApta ho gaye |31| jo aticAra se rahita thIM tathA muktirUpI lakSmI kI utkRSTa sakhI thI aisI cAra dhArAdhanAoM kA ve suni trizuddhi mana vacana kAya kI zuddhatA pUrvaka prArAdhanA karate the ||32|| darzana jJAnacaritrarUpa ratnAdi ko bhasma karane vAlI krodharUpI pragni ko kSAntirUpI jala se bujhAkara unhoMne uttama kSamA ko svIkRta kiyA thA ||33|| mana ko komalatA rUpI vastra ke dvArA kaThoratA rUpI parvata ko ghUra kara unhoMne dharma ko siddhi ke liye usa mArdava dharma ko grahaNa kiyA thA jo svarga kI sIDhI ke samAna thA / / 34 / unhoMne komala cittarUpI zastra ke dvArA mAyArUpI bar3I latA ko cheva kara hRdaya se prAjaMvarUpI zreSTha dharma ke lakSaNa ko grahaNa kiyA thA ||35|| satya aura priya vacana rUpI zrauSadha ke yoga se vizvAsa ko naSTa karane vAle prasatya vacanarUpI hAlAhala ko ugala kara dharma ke liye satya vacana bolate the / / 36 / / una munirAja ne saMtoSa rUpI jala ke dvArA sobharUpI maila ko dhokara antaraGga meM samIcIna dharma ke sAdhana svarUpa zauca dharma ko dhAraNa kiyA thA ||37|| vairAgyarUpI pAza ke dvArA paJcendriya rUpI mRgoM ko bAMdhakara tathA samasta jIvoM ko kyA pradAna kara ve muni utkRSTa saMyama ko dhAraNa karate the / bhAvArtha-ve muni indriya saMyama aura prANisaMyama ke bheda se donoM prakAra ke saMyamoM kA acchI taraha pAlana I 1. eSaH zloka 0 pratI mAstira nirantarAbhyAsanIkathA 1. dharmAya /
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 ] * zrI pArzvanAtha carita. dviSaDbhedaM tapaH kuryAtsvazaktyA so'naghaM mahat / dharmasiddhikaraM sAraM vRSAyAdharmanAzakara' 139|| dvidhA saGgaparityAga ciyAdAnamadbhatam / svargamokSavidhAtAraM vidhatte'sau vRSAptaye / / 4 / / kAyAdo mamatA tyaktvA kAyotsarga dadhAtyaso / mAkaJcanyavRSAptyai saMtyata deho'tini:spRhH||4|| mAtRpazyAdikaM vAso rUpiNaM strIkadambakam / pazyecca zIlasaMpUrko navadhA brahmasiddhaye // 42 // darzaka lakSaNAnyatremAni dharmAkarANyasau / kSamAdInyanizaM yogI vyadhAjJAna sudhrmvit||43|| ratnatrayAtmaka dharma samyaktvajJAnavRsajam / vizva zarmAkarIbhUtaM sarvatrAgI bhavenmuniH // 44 // prAzApAyavipAkAyasaMsthAnavicayAnsadA |dhrmdhyaanaansumokssaay zuklAyAtizubhAna vydhaat|45|| girikAjIgosAnAdI sAhitAMdune ! gurapretAdisaMtAne zmazAne'si bhayaMkare // 46 // pradeze nirjane klIvastrIpazvAdivijine / zUnyAgAraguhA vRkSakoTa zadivanAzrite ) sarvatrApratibaddho'mAvekAkI siMhavassadA |dhyaanaadhyymsiddhyrth nirbhayo'dhAdvarAsanam / / 4 / / karate the // 38 // adharma kA nAza karane vAle ve muni apanI zakti ke anusAra dharma ke liye dharma kI siddhi karane vAlA bAraha prakAra kA nirdoSa zreSTha mahAna tapa karate the // 36 // jisameM jIva dayArUpI dAna diyA jAtA hai, jo svayaM pAzcaryakArI hai tathA svarga aura mokSa ko vene pAlA hai aise dvividha parigraha ke tyAgarUpI tyAgadharma ko ye munirAja dharma prApti ke liye karate pe // 40 // jinhoMne zarIra kA tyAga kara diyA thA jo zarIra se nirmamatva ye sathA atyanta niHspRha the aise ve munirAja prAkiJcanya dharma kI prApti ke liye zarIra prAvi meM mamatA kA tyAga kara kAyotsarga karate the // 41 // saMpUrNa zIlavata ko dhAraNa karane vAle ve muni nau prakAra ke brahmacarya kI siddhi ke liye sundara strI samUha ko mAtA tathA putrI prAdi ke samAna dekhate the // 42 // uttamadharma ke jJAtA the yogI-munirAja dharma kI jAna svarUpa ina kSamA mAdi daza lakSaNa dharmoM ko nirantara dhAraNa karate ye // 43 // samasta sukhoM kI khAna svarUpa samyagdarzana samyagjJAna aura samyak cAritra se hone vAle rasmanaya rUpa dharma ko ve muni saba jagaha dhAraNa karate the // 44 // ve uttama mokSa ke liye zuklaghyAma ke sAdhana svarUpa prAjAvicaya, apAyavicaya, vipAkadhicaya, aura saMsthAnavicaya nAmaka cAra zubha dharmadhyAnoM ko dhAraNa karate the // 45 // vyAghra mAvi jIvoM se paripUrNa parvata kI guphA tathA jIrNa udyAnAvi meM nRtya karate hue pretAdi ke samUha se sahita atyanta bhayaMkara zmazAna meM, napusaka, strI tathA pazu prAdi se rahita nirjana sthAna meM, aura zUnyAgAra, giriguhA, pakSa, koTara aura nirjana vana prAdi zUnya sthAnoM meM siMha ke samAna nirbhaya sarvatra pratibandha se rahita tathA ekAkI nivAsa karane vAle 1. pradharmanAmaka iticyoraH, viSayAdhamAzajat ka. 2. yAsAbhyantarabhedena vividhaparigrahatyAga 3. navakoribhiH /
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ ! ' | * aSTama sarga * [ 6 bhAtApanadva mUlAbhrAvakAza yogadhAraNaH purAmATavI dezAn vAyuvahirenmuniH | kAyaklezaM paraM kuryAnnityaM so'GgasukhAtigaH // 46 // 1 muktimArgopadezA bhagyAnAM so'tinirmamaH || 5012 ravirastaM pazyatra tatrAsthAt sa dayArdradhIH / vyutsargeNa ca hitvAGga rakSAyai nikhilAGginAm / 51 / bhAvayatyanizaM yogI bhAvanAH paJcaviMzatim / mahAvratavizuddhadharma vAggupyAcA vratapradAH // 52 // nirantaramanuprekSAzcintayatyevamAnase sarvAnpUla gugAndhImAna tIcArAtigAn dviSaDbhedatapobhica bhraSTAdazasahasrapramaiH soDhavyaparISa hai: zArIi tapaH zastrazca dito mamase hantu du:karmaza ca saccAritraraNAvanI sadA / vairAgyAmbAH samastAH sa nirvedatrivRddhaye // 53 // | pAlayatyeva sarveSAM guNAnAM mUlakAraNAt // 54 // / uttarAkhyaguNAtvizvAnpAlayed guNasiddhaye // 55 // / bhUSitazcaturazItilakSasadguNavammitaH / / 56 / / mAharUko guptyaGgarakSakai bRM saH // 57 // / muktirAjyAya bhAtISa munIzo'tra mahAbhaTaH / / 58 // ve munirAja dhyAna aura adhyayana ko siddhi ke liye utkRSTa zrAsana jamAte the / bhAvArthavivikta zayyAsana tapa kI sAdhanA karate the / / 46-48 / / zarIra sambandhI sukha se dUra rahane vAle ve munirAja prAtApana, vRkSamUla tathA prabhAvakAza yogoM ko dhAraNa kara nirantara kAyakleza nAmakA utkRSTa tapa karate the ||46 // atyanta mamatA se rahita ve muni bhavya jIvoM ko mokSamArga kA upadeza dene ke lie pura grAma tathA aTavI Adi sthAnoM meM vAyu ke samAna vihAra karate the / / 50 / / vihAra karate karate jahAM sUrya asta ho jAtA thA ve dayArdra buddhi muni samasta jIvoM kI rakSA ke liye vyutsarga tapa ke dvArA zarIra ko chor3akara arthAt pratimA yoga dhAraNa kara vahIM sthita ho jAte the / / 51 || ve yogirAja mahAvatoM kI vizuddhi ke liye vratoM ko dene vAlI vacana gupti Adi paccIsa bhAvanAoM kI nirantara bhAvanA karate the / / 52|| ve tInoM prakAra ke vairAgya kI vRddhi ke liye vairAgya kI mAtAoM ke samAna samasta pranuprekSAoM kA nirantara mana meM citavana karate the / / 53 / / ve buddhimAna munirAja samasta guNoM ke mUlakAraNa hone se paticAra rahita samasta mUlaguNoM kA sadA pAlana karate the / / 54 / / ve guNoM kI siddhi ke liye bAraha tapa tathA bAIsa pariSaha jaya ke dvArA samasta uttara guNoM kA pAlana karate the / / 55 // jo zIla ke aThAraha hajAra meva rUpI grAbharaNoM se vibhUSita haiM, caurAsI lAkha uttara guru rUpI kavaca se yukta haiM, taparUpI zastra, vizArUpo vastra aura saMyamarUpI sainikoM se yukta haiM, zAnti pariNati rUpI vAhana para savAra haiM tathA guptirUpI bhaGga rakSakoM se ghire hue haiM aise ve munirAja samyak cAritrarUpI raNabhUmi meM duSkarma rUpI zatruoM ko naSTa karane aura muktirUpI rAjya ko prApta karane ke liye mahAbhaTa - mahAna yoddhA ke samAna suzobhita hote the / 56-58 / 1. sargeNAhitaM svAGga ka0 2. pacavatAnAM paca paca bhedena pacaviMzatirbhAvanA bhavanti 1 samadAhUna mArUko va
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26] * zrI pArzvanAtha carita taso'sau bhAvametrityaM kAraNAnyapi SoDaza | bandhakAraNabhUtAni tIrtha kRnAmakarmaNaH // 5 // devalokArUpamUDhatvaM saMmayAkhyamiti' trighA 1 mUDhatvaM mUDhalokArnA mahApApAsavAkaram // 60 // sajjA tisatkulaizvarya rUpajJAna tapobalAH | zitpazceti sadA praSTau syAjyA ghAtito'zubhAH 61 mithyAjJAnacAritrANi satsaMsevino janAH 1 ityanApazanaM heyaM SaDvidhaM zvabhrakAraNam // 62 // zrI jine gurusiddhAnte sUkSmatatvavicAraNe / hatvA zaGkAM vidhatte'sau niHzaGkAM muktimAtaram // 63 // tyaktvA kAMkSa subhogAdau svagaMrAjyAdigocare / tapasArAtighAte vA'dhAbhiHkAMkSAM sa mokSadAm // 64 // malajallAviliptAGga svAjasaMskAravajite / sanmunau vicikitsAM hatvAdhAni vicikitsatAm / 65 / dharma tatve gurau dAne deve zAstre'zubhAdike mUDabhAva pratyAsI pramUDhatvaM dadhe'nizam / / 66 / / jinendrazAsanasyAzu bAlAzaktajanAzrayAt | zrAgataM doSamAcchAdya hya upagUhanamAcaret // 67 // hagyatAdeH parijJAya calato dharmadezanai: / taddharmAdI sthirIkRtya saMsthitIkaraNaM bhajet // 68 / tadanantara ve nirantara tIrthaMkara nAma karma ke bandha meM kAraNabhUta solaha kAraNa bhAvanAoM kI bhAvanA karane lage // 56 // veba sUDhatA, loka mUDhatA aura dharma bhUDhatA (gurumUDhatA ) ye tIna mUDhatAe haiM jo mUDha manuSyoM ke mahAn pApAsrava kI khAna hai // 60 // sat jAti, satkula, aizvarya, rUpa, jJAna, tapa, bala aura zilpa ye samyagdarzana ko ghAtane vAle mATha azubha mada chor3ane ke yogya hai / / 61 // mithyAdarzana, mithyAjJAna, mithyAcAritra aura inake sevaka ye naraka ke kAraNabhUta yaha pranAyatana chor3ane ke yogya haiM / / 62 / / ve munirAja zrI jinendra veva, nimyaguru, janasiddhAnta aura sUkSma tatvoM kI vicAraNA meM zaGkA ko naSTa kara mukti kI mAtArUpa niHzaGka zraddhA ko dhAraNa karate the arthAt ve samyagdarzana ke niHzaGkita paGga kA acchI taraha pAlana karate the / / 63 / / ve svagaM tathA rAjyAdi viSayaka uttama bhogAvika meM athavA tapa ke dvArA zatruoMoM kA ghAta karane meM kAMkSA kA tyAga kara mokSa ko dene bAlI niHkAMkSa zraddhA ko dhAraNa karate the arthAt ve samyagdarzana ke niHkAMkSita maGga kI acchI taraha rakSA karate the / / 64 / / jinakA zarIra mala tathA jalla zAdi se lipta hai aura jo apane zarIra ke saskAra se rahita haiM aise uttama muni meM glAni ko naSTa kara ve nidhicikitsA aGga ko dhAraNa karate the / / 65 / / ve azubha dharma, prazubha tara, azubha guru, azubha dAna, azubha deva aura prazubha zAstra meM mUDhatA kA tyAga kara nirastara pramUDha dRSTi aMga ko dhAraNa karate the / / 66 / / ve bAlaka athavA zaktihIna manuSyoM ke mAzraya se hone vAle jina zAsana ke doSa ko zIghra hI chipA kara upagUhana aGga kA zrAcaraNa karate the / / 67 / / ye samyagvarzana tathA vratAbika se vicalita hote hue logoM ko jAna kara dharmopadeza ke dvArA una saddhamaM prAdi meM sthita karate the| isa prakAra ve sthitIkaraNa praGga kI 1. saMyamAkhya 2, grabhyagdarzana ghAtakA 3 prakRSTatA
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ * aSTama sarga. kAyAdau tyaktabhoho'pi sadyaH prasUtadhenuvat / kRtvA sAdharmike snehaM kuryAdAtsalyamadbhutam // 16 // prakaTIkRtya sIrtheza zAsanaM muktikAraNam |shaanen tapasA dadhyAtsakhI mukta: prabhAvanAm 1170 // evaM so'STavidharaGgaI DhIbhUtaM sudarzanam |ckaar muktisopAnamAdya karmArihAnaye // 7 // tadvipakSA hi hadoSA aSTau zaGkAdayo'zubhAH / ye santi tAzca sadRSTirjAtu svapne'pi na spRshev|72 evaM sarvAn 'malAMstyaktvA paJcaviMzati saMkhyakAn / mUtvadurmadAdIMzca samyaktvamaladAyimaH // 73 // darzanasya vizudi svamanokAkkAyaceSTitaiH / cakAra mahatI muktyai tIrtharAjavibhUtivAm / / 74 / / zAnadarzanacAritratapassu tAtmasu / so'karodvinayaM nityaM vidyAdiguNasAgaram // 7 // aSTAdazamahAzIla sahasrANAM guNAtmanAm / sapo'khilavatAdInAM nAtIcAraM vyssaalvcit||76|| pragapUrvANi dhImAnso'bhISaNamajJAnahAnaye / kevalAya paThatyeva satAM pAThayati sphuTam // 77 // dehabhogabhavAdI sa sarvatrAnizamAdadhe / vairAgyaM rAgamAhatya 'svargamokSAdhvadarzakam / / 7 / / prArAdhanA karate the // 66 // yadyapi ve zarIrAvi meM moha kA tyAga kara cuke the tathApi samAna dharmI bandhu meM tatkAla prasUtA gAya ke samAna sneha karate hue adbhuta vAtsalya praGga kA pAlana karate the // 66 // ve mukti ke kAraNabhUta jinazAsana ko jJAna aura tapa ke dvArA prakaTa kara mukti ko sabhI svarUpa prabhAvanA ko dhAraNa karate the // 70 / isa prakAra ke karmarUpI zatrunoM kA kSaya karane ke liye mukti kI prathama sIr3hI svarUpa samyagdarzana ko haDa karate the / / 7 / / samyambarzana ke virodhI o zaGkA prAdika pATha doSa haiM samyagdRSTi munirAja svapna meM bhI unakA sparza nahIM karate the // 72 // isa prakAra ve samyagdarzana meM mala utpanna karane vAle mUDhatA tayA duSTamA prAdi samasta paccIsa doSoM kA tyAga kara apane mana vacana kAya kI ceSTAmoM dvArA tIthaMkara kI mahAna vibhUti ko dene vAlI darzana vizuddhi nAmaka mahAbhAvanA kI mukti prApta karane ke liye sabA bhAvanA karate the // 73-74 / / vezAna, varzana, cAritra tapa aura inake dhAraka jIvoM meM vidyA prAdi guNoM ke sAgara svarUpa vinaya ko nitya karate the||75|| ve sola ke aThAraha hamAra bhedoM tathA samasta vratAbika guragoM meM kahIM bhI pratibAra nahIM lagAte the| arthAt zIlavateSvanaticAra nAmaka bhAvanA kA cintavana karate the // 76 / / ve buddhimAna munirAja mAtra prajJAna kI hAni ke liye nirantara praGga aura pUrvo kA svayaM pATha karate the aura dUsaroM ko spaSTa rUpa se pATha karAte the| bhAvArtha-ve prabhIkSaNa zAnopayoga bhAvanA kA cintavana karate the / / 7 / / ke sarvatra rAga ko naSTa kara zarIra bhoga tapA saMsAra mAvi ke viSaya meM nirantara svarga aura mokSa kA mArga dikhAne vAlA vairAgyabhAva dhAraNa karate the prati saMvega bhAvanA kA jimtavana karate the // 78 / / ve buddhimAna munirAja 1. doSAta 2. svagaMmokSapayapradayam /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ *zrI pArzvanAtha carita - jAnAbhayAdisadAnaM dasa dhomAnirantam / munInAM ca supAtrANAM svAnyayohiMtakAraNam / / 6 / / svavIyaM prakaTaM kRtvA dvAdazaiva tapAMsi sa: / karmendhane'gnisAdRzyAnyadhAsorANi siddhaye // 10 // prasamAdhimatAM sAdhUnAM ca pratyUhasaMsthitaiH / zuzrUSAgamadezaH sAdhusamAdhi sadAbhajat / / 1 / / yatInAM tyaktasaGgAnA rogAdipIDitAtmanAm / karoti dazadhA' vaiyAvRtyaM yogena zarmadam / / 8 / / mahaMtA tIrthanAthAnAM dhyAmapUjAstavAdibhiH / ananyazaragobhUtvA vidadhyAktimUjitAm 183 / / paJcAnArata ziSyArAmAzAropavezitA / prAnAryANAM trizuddhaghAso patte bhakti guNAbanim / 8 / / bahaptavatAM yoginAM jJAnAcya vAhinAm / bhakti dRDhatarAM so'dhAdvivapUrvAGgadazinIm / / 8 / / svargamuktipacoMDotinyamAnadhvAntanAzini / bhakti pravacane mo'dhAni:zeSatattvazini / / 8 / / nindAstutI haSasvarNe zmazAne divyadhAmani / palyaDU kaNTakAme pajINi divyayoSiti 85 nirantara muni prAti supAtroM ke liye svapara hita kAraka jJAna tathA prabhaya Adi samIcIna dAna ghete the arthAt zaktitastyAga bhAvanA kA cintadhana karate the // 76 / / ve siddhi prApta karane ke liye prAtmazakti ko prakaTa kara karmarUpI Idhana ko jalAne ke hetu agni ko samA. natA rakhane vAle bAraha tapa karate the, arthAt zaktitastapa bhAvanA kA cintavana karate the // 50 // vighna upasthita hone para asamAdhi yukta sAdhuoM kI sevA tathA prAgama ke upadeza ke dvArA savA sAdhu samAthi ko prApta hote the arthAt sAdhunoM ko acchI taraha sevA karate hue sAdhu samAdhi bhAvanA kA pAlana karate the // 1 // rogAdi se pIDita ninanya sAdhunoM kI sukhadAyaka daza prakAra kI yAvRtya mana vacana kAya rUpa yogoM se kiyA karate the arthAt baMgAvRtya bhAvanA kA cintana karate the // 82 // ananyazaraNa hokara dhyAna pUjA tathA stavana prAdi ke dvArA tIrtha ke nAyaka prarahanta bhagavAna ko pratyadhika bhakti karate the arthAt mahabUkti bhAvanA kA citavana karate the / 831 jo svayaM paJyAcAra kA pAlana karate the tathA ziSyoM ko unakA upadeza dete the aise prAcAryoM kI be trizuddhi pUrvaka guraSoM kI bhUmisvarUpa bhakti karate the arthAt prAcArya bhakti bhAvanA kA pAlana karate the|84| ve jJAnarUpI sAgara meM pravagAhana karane bAle bahuzrutavanta sAdhunoM ko samasta pUrva praura praGgoM ko dikhalAne vAlI pratyAta dRDha bhakti karate the arthAt bahuzruta bhakti kI bhAvanA karate the // 85 / / jo svarga aura mokSa ke mArga ko prakAzita karane vAlA hai, prajJAnAndhakAra ko naSTa karane vAlA hai tathA samarata tasyoM ko vikhalAne vAlA hai aise pravacana meM bhakti dhAraNa karate the arthAt pravacana bhakti bhAvanA kI sAdhanA karate the||86|| prAvazyakAparihAriNa bhAvanA ke antargata zAnta citta kA 1. pAcAryopAdhyAyanamvikSyAlAnagarakulasaMghama dhumanojJAnAmani daviSamunAnA bhedena yAdRtya dazadhA jAyate / 2. nAginI kha0 3 dazanIya sv.|
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ * praSTama sarga. carmabInAMzuke mitre ripo zatare'khile / maraNe jIvitAdo samatAM so'dhAgchamI hRdi / / 8 / / catuvizati tIrthe zAmanantague zAlinAm / tadguNoghaH stavaM kuryAttadguraNArthI sa pratyaham / / 8 / / ekatIrthakRtaH paJcasatparameSThiyoginAm / trikAlavandanAM dakSo'vazyaM sa kurute vidhA / / 10 / / kRtAtIcArazuddhayartha pratikramaNamanvaham nindAgarhaNAbhyAM sa vidhatta doSanAzakRt / / 11 / / prayogyadravyakSetrAdInAM grogyAnAM savAnizam / tapa:siddhadhaM svasAmaryAtpratyAkhyAnaM bhajemmahat / / "pUrvakRtyApahAnya) pakSamAsAdigocaram / gyutsarga bhajate nityaM tyaktadeho'gha ghAtakam // 19 // isIpAni parAmajasA / pramAdena vinA kuryAskAle kAle sa yatnataH / / 6 / / mArgaprabhAva nA so'dhAjane dharma sukhArNave / loke bhaktyA tapojJAnAdyAcAraduM karaiH sadA / / 6 / / tapo'dhikamunIndrANAM pAragANA zrutAmbudheH / dhatte pravacanasyAsI vAtsalyaM vinayAdibhiH / / 6 / / imAH ma bhAvayAmAsa bhAvanA: SoDazAnizam / anantazarmadA: kaustIrthakRznAmakarmaNaH // 6711 dhAraNa karane vAle ve bhagavAn nindA aura stuti, pASANa aura suvarNa, zmazAna aura sundara mahala, palaMga aura kIToM kA agrabhAga, jIrNa zarIra aura divya strI, camaM aura cInavastra, mitra aura zatru, samasta sukha aura duHkha, tathA maraNa aura jIvana ke viSaya meM sadA hRdaya meM samatA bhAva dhAraNa karate the / / 87-88 // pratidina unake guNoM ke icchurU hote hue ananta guNoM se suzobhita caubIsa tIrthakaroM kA stavana unake guraNa samUha kA uccAraNa karate hue karate the / / 6 / / atizaya kuzala munirAja eka tIrthakara aura pAMca parameSThiyoM kI trikAla bandamA mana bacana kAya se avazya hI karate the / / 6 / doSoM kA nAza karane vAle ve munirAja kiye hue pratitAroM kI zuddhi ke liye nimbA aura gardA ke dvArA pratidina pratikramaNa karate the // 51 // ve tapa kI siddhi ke liye apanI sAmarthya ko anusAra ayogya prathavA yogya tathya kSetra Adi kA bahuta bhArI pratyAsyAna karate the arthAt ayogya ghya kSetra prAdi kA tyAga to karate ho the kintu yAtAyAta sambandhI vikalpa ko kama karane ke liye yogya dradhya kSetrAvi meM bhI pAne jAne kA parimAraNa karate tha // 12 // pUrvakRta pApoM ko naSTa karane ke liye the zarIra se mamatAbhAva chor3a kara nirantara pakSa mAha Adi viSayaka, pApaghAtaka vyutsarga kAyotsarga karate the / / 13 // isa prakAra ve pramAda rahita hokara samaya samaya para yatnapUrvaka samyaka prakAra se niratikhAra paDAvazyakoM kA pAlana karate the / / 14 / / ve loka meM sabA bhaktipUrvaka pratizaya kaThina tapa tathA jJAna Adi prAcAroM ke dvArA sukha ke sAgara svarUpa jainadharma meM bhAga prabhAvanA karate the / / 15 / / ve zAstra rUpI samudra ke pAragAmI tapasvI muniyoM ko vinaya prAdi ke dvArA pravacana vAtsalya ko dhAraNa karate the / / 66 / / isa prakAra ke nirantara ananta sukha ko hai sadiyo kha: 2. pUrvakRtvApahArArtha khaH /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 ] * zrI pArzvanAtha parita * tatphalena babandhAzu dRgvizuddhivibhUSitaH / tIrthakRSnAmakarmAso bailokyakSobhakAraNam // 18 // anantamahimopetaM nRsurAdhipavanditam / jagattrayahitaM pUjyaM muktikAntA vivAhakata |||| ekadA viharan dezAnaTamyAdInmahAtapAH |dhiirH kSIravane 'sojgAdekAkyatibhayaGkare / / 10 / / prAyopagamanAsyaM saMzApya saMnyAsamadbhatam / pratimAyogadAmAya tyaktvA kAyAdikopadhim / 101 / abhIpsuH siddhikAntAM sa nirmamatvo jitendriyaH / kAyotsargeNa tatrAsthAsthiro'calanibho mhaan| 102 / atha sa prAktana: pApI kamaTho'dhavipAkataH / pracyutya narakAttatra raudraH kaNThIrakho'bhavat // 103 / / ni:spRhaM dhyAnasaMlInaM tyaktakArya zubhAzayam / jinapAdAbjasaMsakta sthiraM parvatarAjavat // 104 / / kaSAyAkSArijetAraM karmaNo jetumudyatam / bhramana siMho vanaM yAyAtta dadarza munIzvaram / / 105 / / tata: prAgbhavabaireNa prApya kopaM hi dAruNam / agrahItsa muneH kaNThaM tIkSNadaMSTra : kSudhAturaH / / 106 // dene vAlI tathA tIrthakara nAma karma kA bandha karAne vAlI ina SoDaza kAraNa bhAvanAmoM kA mirantara cintavama karate the // 6 // darzana vizuddhi se vibhUSita una munirAja ne zIghra hI pUrvokta bhAvanAzoM ke phalasbahara tIna loka sobhakA kAraNa tIrthakara nAma karma kA bandha kiyA / vaha tIrthakara pada ananta mahimA se sahita hai, manujegA tathA devendroM ke dvArA makSita hai, lInoM jagat kA hitakArI hai, pUjya hai aura muktirUpI kAtA ke vivAha ko karane vAlA hai // 18-96 // nAnAdeza tathA aTavI prAdi meM vihAra karate hue ve mahAtapasvI dhIra dhIra muni eka samaya akele hI pratyanta bhayaMkara kSIra vana meM pahuMce // 100 / vahAM unhoMne pAzcaryakArI prAyopagamana nAmaka saMnyAsa prApta kiyA aura zarIrAdika upAdhi kA syAga kara pratimAyoga cAraNa kiyA // 101 // jo muktirUpI vadhU ke icchuka the, saba prakAra kI mamatA se rahita tathA jinhoMne igniyoM ko jIta liyA thA aise munirAja kAyotsarga dvArA parvata ke samAna pratyanta sthira ho gaye / / 102 / / pradhAnantara vaha pahale kA pApI kamaTha pApovaya ke kAraNa naraka se nikala kara usI bana meM kara siMha humA pA // 103 // vana meM bhramaNa karate hue siMha ne una munirAja ko dekhA jo niHspRha the, dhyAna meM lIna the, zarIra kI mamatA ko chor3a cuke the, subhapariNAmoM se pukta the, jinendra bhagavAna ke caraNa kamaloM meM saMlagna the, parvatarAma ke samAna sthira the, kaSAya mora indriya rUpI zatrumoM ko jItane vAle the, tathA karmo ko jItane ke liye upata the||104-105|| tadanansara pUrvabhaya ke bara se usa kSudhAtura-mUha se pIDita siMha ne tIna 1. mo'yAdekAkya sa. 2. siMhaH /
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ * aSTama sarga . [ 101 dantanakha mahAtIkSNamuMkhenAtikadarthanaH kRtsnaduHkhAkara nAnAvidhaM kAtarabhItidam / / 10711 sa pApI duHsahaM ghoraM copasarga vyavAnmuneH / bhakSaNastAunaH chedanabhedanAdikarmabhiH // 108 / / etasminnantare datta svacitta klezadUragam / binapAdAmbuje tena nizcalaM muninA drutam / / 10 / / manojayena siMhena pIDadhamAno'pi ghoradhIH / na vetti taskRtAM bAghA bahvIM dhyAnasthamAnasaH / 110 / prato'sau nirbhayo dhImAn jitvAkhilaparISahAn / meruzRGganibhaH so'sthAdAmRtyantaM zubhAzayaH / / 111 / / kAyAmmanaH pRthak kRtvA saMvegAdiguNAGkitam / sAhitvA tadbhavo vAdhAM svArAdhyArAdhanAH shubhaaH|112 vidhinotkRSTadharmyadhyAnena svakAgracetasA / samastAtiprayatnena tyaktvA prANAn zubhAdayAt 113 / indro mahaddhikaH so'bhUtkalpe hAnatanAmani / vimAne prANatAsye'tizamaMde muninAyaka: / / 114 / / munihatyAjapApodhabhAreNAtiprapIDitaH |raudrdhyaanen mRtvA papAta siho'tiduHkare / / 11 / / ghUmaprabhAbhidhe zvadhe dussahe viSame'Nubhe / sarvaduHkhAkarIbhUte pApisa svakula pRhe ! kulApade 116 / krodha prApta kara tIkSNa dAdoM se una muni kA kaNTha pakar3a liyA // 106 // usa pApI ne atyanta tIkSNa tathA atyadhika duHkha dene vAle dAMtoM se, nakhoM se, bhakSaNa se, tADana se tathA chedana bhedana prAdi kAryoM se una munirAja para aisA ghora upasarga kiyA jo samasta duHkhoM kI khAna thA, nAnA prakAra kA thA, kAyara manuSyoM ko bhaya dene vAlA thA, tathA duHsaha duHkha se sahana karane yogya pA // 107-108 / isa bIca meM munirAja ne klezoM se dUra rahane vAlA apanA nizcala citta zIghra ho jinendra bhagavAna ke caraNa kamaloM meM saMlagna kara liyA // 106 // jinakI buddhi pratyanta dhIra thI tathA jinakA mana dhyAna meM sthira thA aise dhe muni mana ko jIta lene se siMha ke dvArA pIDita hote hue bhI usake dvArA kI huI bahuta bhArI bAdhA kA vevana nahIM karate the // 110 / / yahI kAraNa hai ki nirbhaya, buddhimAna tathA zubha abhiprAya bAle ve munirAja samasta pariSahoM ko jIta kara maraNaparyanta ke liye meha zikhara ke samAna nizcala virAjamAna ho gaye // 111 // saMvegAvi guNoM se prati mana ko zarIra se pRthaka kara ve munirAja siMha kRta bAdhA ko sahate rahe tathA zubha prArAdhanAoM kI mArAdhanA kara apane ekAgracitta se vidhi pUrvaka utkRSTa dharpadhyAna ke dvArA samasta prayatnoM se prANoM kA tyAga kara puNyodaya se mAnata nAmaka svarga ke atizaya sukhadAyaka prANata vimAna meM mahAna Rr3iyoM ke dhAraka indra hue // 112-113-114 // munihatyA se utpanna pApa samUha ke bhAra se pratyanta pIDita humA yaha siMha raudradhyAna se mara kara dhUmaprabhA nAmapha pAMcaveM naraka meM jA par3A / vaha naraka atyanta durakara, duHsaha, viSama, prazubha, samasta duHkhoM kI khAna tathA pApI jIvoM kA kulagRha thA // 115-116 //
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 ] * zrI pAzvanAtha carita * tatra bhukta ciraM ghoraM duHkhaM vAcAmagocaram 1 tIvra prAgvarNanopetaM chedanAdibhavaM param / / 117 / / kRSNalezyo'tirodAta dhyAnadhyAtA sulAtigaH / sarvAGgapIDitaH saptadazasAgarajIvitaH // 118 / / zArdUlavikrIDitam eva 'sarakSa mayAmarAkhilanutaM bhogopabhogAkara, prAtaH zakrapadaM gunizca vimalaM kopAcca vairAzubhAt / siMhaH pa3 bhramatIva duHkhakalitaM jJAtvesi he dhodhanA, hatvA koSamasAraramazubha yastAdbhajavvaM kSamAm / / 116 / / sarvAnarthaparampara paMNaparaM duHkhArNave majjakaM, dharmAraNyatAzAnaM kuraniTa bhAbhAkara gvAnyayoH / kRtsnAdhAkaramAtmanAzajanaka zarmAdrivajopamaM, kopAri sududhA hanantu ? (jayantu) kuripu yatnena bhAnyAyudhaH / / 120 // -- - - - -- - --- yahAM yaha cirakAla taka pUrva varNanA se sahita, chedana bhevana prAdi se utpanna hone vAle pacanA. gocara pratyAdhika tIvra ghora duHkha bhogane lagA // 117 // vaha nArako kRSNaleNyA kA dhAraka thA, tIvra ror3a aura prAsaMdhyAna se sahita thA, sukha se zUnya thA, sarvAGga se pIDita thA aura sattaraha sAgara kI prAyu vAlA thA // 118 // isa prakAra uttama kSamA se muni samasta devoM ke dvArA stuta tathA bhogoSabhogoM kI jAna svarUpa nirmala intra pada ko prApta hue aura siMha bera ke kAraNa prazubha krodha se pratyadhika duHkha yukta naraka ko prApta hunA--aisA jAna kara he vidvajjana ho ! asAra ghara se pukta koSa ko naSTa kara yasna pUrvaka amA ko mArAdhanA karo // 11 // jo samasta pranoM kI. paramparA ko pradAna karane meM tatpara hai, duHkharUpI sAgara meM ubAne vAlA hai, dharmarUpI vana kI agni hai, khoTo rati ko dene vAlA hai, nija para ko vAdhA karane vAlA hai, samasta pApoM ko sthAna hai, prAtmanAza kA janaka haiM, tathA sukharUpI parvata ko vajra tulya hai aise krodharUpI duSTa zatru ko he vidvajjana ho ! kSamArUpI zastroM ke dvArA yatna pUrvaka naSTa karo / / 120 / / jo pApa ko naSTa karane vAlI hai, dharma kI khAna hai, zivasukha kI jananI hai, svarga kI sIDI svarUpa hai, sabake dvArA pUjya hai, vizvavandha hai, samasta guNoM ko bhaNDAra hai, kleza aura saMtApa se dUra hai, naraka rUpI ghara kI argalA hai, samasta zruta jJAna ko prakaTa karane vAlI re 1.ma kSamayA sv.|
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ * aSTama sarga * [ 103 sragdharA pApanAM dharmavAni zivasukha jananI svargasopAnamAlAM. vizvAcyA vizvavanyA nikhilaguNanidhi klezasaMtApadUrAm / pracabhrAgArAgalA saccha ta sakalakara kopazatru prahatya. kSAnti tyaktopamA nityamapi sukRtino yasnata: saMbhajadhvam / / 121 / / mAlinI iha nirupamadevo vizvavighnAdrivamaH, prakaTitanijavIryaH zatrughoropasargAt / pramalaguNanidhAna: pArzvanAtho mamAstu. durita cayabihAnya saMstutastadguNAya / / 122 / / iti bhaTTAmA pakalakotivicite pArzvanAtha cAra prAnandamunigamyotpatitapovarNano nAmASTamaH sargaH / / 8 / / tathA nirupama hai aisI kSamA ko he puNyazAlI jana ho ! krodharUpI zatru ko naSTa kara yatnapUrvaka upAsanA karo // 121 / / jo samasta vighnarUpI parvata ko naSTa karane ke liye vana ke samAna haiM, zatrukRta ghora upasaga se jinhoMne prAtmabala ko prakaTa kiyA hai, tathA jo nirmala guraNoM ke bhaNDAra haiM aise anupama deva zrI pArzvanAtha bhagavAna mere dvArA saMstuta hote hue mere pApa samUha ko naSTa karane tathA apane una guNoM ko pradAna karane ke liye hoM / / 122 / / isa prakAra bhaTTAraka makala kIrti dvArA vicita pAzvanAtha carita meM prAnanda muni ke barAgya kI utpani tathA tapa kA varNana karane vAlA aSTama sarga mamApta hmaa8||
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 / +bhI pArzvanAtha cArata * navamaH sargaH dhImate vizvanAthAya vizvaduHkhAgnivAce' / trijagatsvAmine mUnAM zrIpAzrvAya nama: sadA / / 1 / / prathAso prApya saMpUrNayauvanaM ghaTikAdayAt / upapAdazilAgarbha ratnarazmisamAphule // 2 / / utthAya divyazayyAyAH sarvAbharaNamaNDitaH |viiksste sma diza: sarvA bahvAzcayaMsumAnasaH / / 3 / / ko'haM kasmAdihAyAtaH ko'yaM deza: sukhAkaraH / kena vA karmaNA nItaH svapno vAyaM mamojita: / / 4 / / athavA vijagannAthasevyo dezo mahAnayam / sarvazarmAkarIbhUto vizvaviddhisAgaraH / / 5 // imAni svavimAnAni puraSAmabhRtAnyapi / sarvazrIsaMkulAnyeva santi dRzyAni bhUtale / / 6 / / svarNaratnamayAstuGgA imA: prAsAdapaMktayaH / manoharAH prahazyante divyastrIvRndasaMkulA: / / 7 / / utsaGgo'yaM mahAna divyasabhAmaNDapa eva hi / maNitejohatadhvAnto devAnIkAdidurgamaH / 1 / / idaM miDAsana ram me hamivAna jama ! idaM ca nartanaM prekSyaM dhadhyamItacayaM mahat // 6 // navama sarga jo ananta catuSTaya rUpa lakSmI se sahita haiM, saba ke nAtha hai, samasta duHkharUpI agni ko bujhAne ke liye megha hai, aura tInoM jagat ke svAmI haiM una zrI pAranAtha ko maiM zira se sadA namaskAra karatA hU~ // 1 // tadanantara vaha indra rasnoM kI kiraNoM se vyApta upapAda zimA ke madhya meM do ghar3I ke bhItara saMpUrNa yauvana prApta kara divya zayyA se uThA, aura samasta prAbhUSaNoM se suzobhita sathA samasta prAzcayoM se paripUrNa citta hotA huA saba vizAtroM kI mora dekhane lagA 1 // 2-3 / / maiM kauna hUM? yahAM kahAM se pAyA hai ? sukha kI lAna svarUpa yaha deza kauna hai ? kisa karma se yahAM lAyA gayA hUM? prayadA yaha kyA merA prabala svapna hai ? athavA yaha trijagat ke svAmiyoM ke dvArA sevanIya, samasta sukhoM kI khAna aura saMsAra kI samasta RSiyoM kA sAgara mahAna deza hai ? // 4-5 // nagara aura mahaloM se paripUrNa tathA samasta lakSmI se yukta ye svarga ke vimAna pRthivI tala para dikhAI de rahe haiM // 6 // ye devAGganAoM ke samUha se yukta, suvarsa ratnamaya UMcI UMcI manohara mahaloM kI paMktiyAM dikhAI de rahI hai / / 7 / / mariNayoM ke teja se andhakAra ko maSTa karane vAlA tathA devoM kI senA prAdi se durgama yaha UMcA bahuta bhArI sabhA maNDapa hI hai // 8 // yaha meru zikhara ke samAna ta sundara siMhAsana hai, yaha sundara gIta samUhoM se yukta, dekhane yogya bahutabhArI 1 meghAya 2. zranyaM gItapaya maa.|
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ * navama sarga . [105 lAvaNyajaladhelAH zRGgArarasakhAnayaH |etaa divyastriyaH sevyAH kalAvijJAnabhUSitAH / / idaM mattagajAnIkamato'zvIyaM manojavam / ete hemarapAstunA balAnyete padAtayaH // 11 // namanti me padadvandva sarvakAryakarANyaho |etaani saptasanyAni bhaktyA vijJaptipUrvakam // 12 // amI krIDAdrayo ramyA ete vijaya ketavaH / catyavRkSA ime tuGgA jinacatyacayAritAH // 13 // prayaM caityAlayo ramyastejaHpujanibho vyabhAt / bimbarana_mANikyamaya rarananajAsitaH / / 14 / / mAmuddizya samastojyaM jana prAnandanirbharaH / vinIta: sundaraH kena kAraNenAtra vartate / / 1 / / ityAdi cintamAnasya tasyendrasya vinizcayaH / sAzcaryamanaso yAvannAyAsprAmjanmasUcakaH // 16 // tadAkRtaM parijJAya sacivA jJAnacakSuSaH / tAvadAgatya vartante natvA vaktu tadIhitam // 17 // prasAdaH kriyatA nAtha natAnAM no dRzechayA / zrUyatAM no vacaH satyaM sarvasandehanAzakam // 18 // adya svAminvayaM dhanyAH saphalaM no'dha jIvitam / yataH pavitritA: svargasaMbhavena tvayAghunA // 16 // prasIda jaya jIva svaM nanda barddha sva bhUtale / prabhubhava samagrasya devalokasya samprati // 20 // nRtya ho rahA hai // 6 // ye saundarya sAgara kI velA, zRGgArarasa ko khAna, aura kalAvijJAna se vibhUSita, sevana karane ke yogya devAGganAeM haiM // 10 // yaha madamAte hAthiyoM kI senA hai, yaha mana ke samAna vega vAlA ghor3oM kA samUha hai, ye Uce suvarNa raya haiM aura ye paidala sainika haiM // 11 // graho ! samasta kAryoM ko karane vAlI ye sAta prakAra kI senAeM' bhakti se prArthanA karatI huI mere caraNa yugala ko namaskAra karatI haiM // 12 // ye manohara krIDA giri hai, ye vijaya patAkAeM haiM, ye jina pratimAnoM ke samUha se yukta Uce Uce casya vRkSa haiM // 13 // sejapuJja ke samAna ramaNIya tathA ratnoM ke samUha se yukta yaha caityAlaya pramUlya mariNamaya pratimAnoM se suzobhita ho rahA hai // 14 // yahA~ mAnanda se bharA huA yaha samasta sundara jana samUha mujhe lakSya kara kisa kAraNa vinIta ho rahA hai ? // 15 // ityAdi vicAra karane vAle sAzcaryacitta se yukta usa indra ke jaba taka pUrvajamma ko sUcita karane vAlA nizcaya nahIM hotA hai||16|| taba taka usakI ceSTA jAnakara jAnanetra ke dhAraka mantrI pAye aura namaskAra kara usakI iSTa bAta ko kahane lage // 17 // he nAtha ! hama namrIbhUta logoM para svecchA se dRSTipAta kara prasannatA kIjiye tayA samasta sandeha ko naSTa karane vAle hamAre satya vacana suniye // 18 // he svAmin / prAja hama dhanya hue, mAja hamArA auvana saphala ho gayA, kyoMki isa samaya svarga meM janma lekara prApane hama saba ko pavitra kiyA hai||16|| prApa isa loka meM prasanna raho, jayavanta pravarto, jIvita raho, samRddhimAn hotro, vRddhi ko prApta hote raho, aura aba samasta svarga ke 1. azva samUhaH /
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 ] * zrI pArzvanAtha carita kRtsnakalyANa sAgaraH ||22|| deva pUrvabhava puNyaM yatkiJciddhi svayAjitam / mahadyenAtra te jAtamindratvaM vizvavanditam ||21|| AnatAkhyo'pyayaM kalpaH saMkalpita sukhapradaH / devIdevAMdra saMpUrNaH pratIndrapramukhA devA dazadhA divyamUrtayaH / ihotpannasya zakrasya prItyA sevAM prakurvate // 23 // atra saMkalpitAH kAmA yovanaM zAzvataM mahat / nityAzra mahatI lakSmIH sukhaM vAcAmagocaram ||24|| etA va mahAdevya imA hi ballabhAGganAH / parivArastriyo hotA rUpalAvaNya khAnayaH // 25 // bhatIya sukumArAGgAste' snehAsaktabuddhayaH / svecchayA veSadhAriNyastava nAtha samarpitAH // 26 // gAvaH kAmadudhAH sarve pAdapAH kalpazAkhinaH / svabhAvenAtra ratnAni vintAmAya eva hi / / 27 / rAtrirnAdinaM naiva kevalaM sphATikopalaM: / zuklaratnavimAnaMzca vinazrIH kriyate'nizam ||28|| prAvRzItoSNakAlAdhara RtavaH santi jAtu na prakaH sAmyakAlo'sti sarvopadravadUragaH // 26 // na cAtra duHkhito dono buDho rogI gataprabhaH / vikalAGgo madAndho'tizokaklezA dipIDitaH / / 30 / / svAmI ho ||20|| he deva ! pUrvabhava meM Apane jo kucha mahAna prabala puNya kA saMcaya kiyA thA usIse Apako yaha vizvayandita indra pada prApta huA hai ||21|| yaha saMkalpita sukhoM ko dene vAlA, devI deva tathA RddhiyoM se paripUrNa samasta sukhoM kA sAgara dhAnata nAma kA svarga hai ||22|| sundara vaiRiyika zarIra ko dhAraNa karane vAle ye pratIndra zrAdi deza prakAra ke deva yahAM utpanna hue indra kI prItipUrvaka sevA karate haiM / / 23 / / yahAM saMkalpita manoratha pUrNa hote haiM, nirantara sthira rahane vAlA bahutabhArI yauvana prApta rahatA hai, nitya sthita rahane vAlI bahuta bar3I lakSmI aura vacanAgocara sukha yahAM upalabdha rahatA hai || 24|| ye yahAM mahAdeviyAM haiM, ye ballabhAGganAeM haiM aura ye rUpalAvaNya kI khAna parivAra striyAM haiM // 25 // ye pratIva sukumArAGgI haiM, aura sneha se prAsakta buddhivAlI haiM, he nAtha ! ye svecchA se veSadhAriNI zrApako samarpita haiM // 26 // yahAM kI saba gAe' kAmadudhA haiM aura sAre vRkSa kalpazAlI haiM aura yahAM ke sAre ratna svabhAva se hI cintAmariga haiM arthAt yahAM kI gAe, vRkSa aura ratna svabhAva se hI icchita padArthoM ke dene vAle haiM ||27|| yahAM na rAtri hotI hai aura na dina hotA hai, kevala sphaTikamariyoM evaM zuvala ratna vAle vimAnoM kI zrAbhA se sadA hI dina ke samAna prakAza rahatA hai ||28|| yahAM varSA zona evaM uSNakAla Adi RtueM kiJcit bhI nahIM haiM, yahAM to sampUrNa upadravoM se rahita eka sAmyakAla hI vartatA hai // 26 // | yahAM koI dukhI, bIna, vRddha, rogI, prabhAhIna, vikalAGga mavAndha, pratizoka, kleza Adi se pIr3ita, kurUpa, nirguNa, anyAyamAgaMgAmI, pravinayI, 1. sukumAlAGkA ka0 0 / !
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ * navama sarga * [ 107 kurUpI nirguNo'nyAyamArgago vinayacyutaH / unmatto vihvalo jAtu dRzyate nava nidhanaH / / 31 / / vimAnapurasaddhAmAnIkadevaddhisaMkulam / apsarazcayasaMpUrNa vizvagIrvANavanditam // 32 // sarovanasabhAgehacchatracAmarazobhitam / ma kahimopetaM viddhikulamandiram // 33 // gRhANa svargasAmrAjyamidaM tvaM deva samprati / atha ta sanmukhIpUta prAmajita--zumodamAt / / 34 // pAkarNya tadvacaH prApyAvadhijJAna visaMzayam / jJAtvA prAvasvabhavaM dharmaphalaM so'treti cintayet // 35 // maho tapaH purA cIrNa mayA ghorataraM mahat / nirdagdhaM viSayAraNyaM tridhAnivedana hinA // 36 // madanArimahAmallo hato brahmAsinA khalaH / kaSAripavo duSTAH kSAntizastreNa mAritAH // 35 // vitIrNa bhayaM dAnaM bhItAnAM sarvadehinAm / mahApratAni sarvANi pAlitAnyaparANi ca // 38 // prAta rodrAdiduni vai hitvAnantazarmakRt / svAtmanazca kRtaM dhyAna trizuddhayA parameSThinAm / 36 "dazalakSaNako dhamoM muktistrIcittarajakaH / ananta guNaratnAvidharmayA saMcarito mahAn / / 4-11 ravivRttatapAsyArAdhitAni prAgbhave myaa| sarvazatyA prayatnena manovAkAyakarmabhiH // 41 // unmatta, vihvala, evaM nirdhana vikhAI hI nahIM detA // 30-31 / / he deva, vimAna, pura, saddhAma, anoka deva prAvi kI Rddhi se saMkulita, apsarAtroM ke samUha se pUrNa, samasta devoM dvArA vandita, tAlAba, bana, sabhAghara, chatra cAmara se suzobhita, aneka mahimAnoM kA sthAna, sampUrNa RddhiyoM ke kulamadira svarUpa isa svarga ke sAmrAjya ko prApa aba grahaNa kareM jo pUryopAjita zubha karmoM ke udaya se Apake sAmane upasthita haiM / / 32-34 // unake ye vacana sunakara, saMzaya rahita avadhijJAna ko prApta karake tathA apane pUrvabhava ko evaM dharma ke phala ko jAnakara vaha isa prakAra vicAra karane lagA // 35 / / aho ! maiMne pahale mahAna ghora dAruNa tapasyA kI thI, tIna prakAra ko nivedarUpI prAga se viSayarUpI bana ko jalAyA thA, duSTa kAmadevarUpI mahAna yoddhA ko brahmarUpI talavAra se mArA thA, duSTa kaSAyarUpI zatrunoM kA kSAnti ke zastra se vadha kiyA thA, bhayabhIta samasta dehadhAriyoM ko prabhayadAna kA vitaraNa kiyA thA, samasta mahAvrata aura samiti prAdi anya vratoM kA pAlana kiyA thA, mAtaraudra aAdi duAnoM ko chor3akara trizuddhi pUrvaka apane prAtmA tathA parameSThiyoM kA anantasukhadAyaka dhyAna kiyA thA, muktirUpI strI ke citta ko prasanna karane vAlA vazalakSaNika dharma dhAraNa kiyA thA, anantaguNarUpI rasnoM ke mahAsAgara meM saMcAra kiyA thA, pUrvabhava meM maiMne mana vacana kAya se sampUrNa zakti ke dvArA prayatna pUrvaka darzana, jJAna, cAritra aura tapa ko aArAdhanA kI thI // 36-41 // jo jagat meM sArabhUta hai, samasta pAparUpI andhakAra ko naSTa 1. vimAnayugaddhA madevaTikRlamandiram ka. 2. imAstisraH paGaktayaH ka. pratau na santi, lekhakapramAdena dhuTitA. pratIyanta 3. devarAT ka 4, dazalakSaNiko dharmo khaH /
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 ] * zrI pAzvanAtha carita. ratnatrayaM jagatsAraM sarvenodhvAntabhAskaram / pArAdhitaM manaHzuddhayA kevalajJAnakArakam / / 42 / / kAlatrayabhavA yogA: zItAtApAdisaMkulAH / duHkarA mokSadAtAraH kRtA dhyAnAdibhitAH / / 43 // rAgadveSamahAmohamadAdizatravo'khilAH |htaa nirvedakhaDgena durAcArAdibhiH samam / / 44 / / dussahAH sahitAH sarve kSuttRSAdiparISahAH / bhAvitA bhAvanA: sarvAstarityAgamavAridhim / / 4 / / khAraNyabhramaNAsakto manodantI niyantritaH / jJAnazRGkhalayA vairAgyastambhe svavazIkRtaH // 46 / / vyutsargAsanayogAyaH kRta: kAyaH sthiro mahAn / dRSanmUtirivAtyaMta vaco mone pratiSThitam / / 4 / / mArAdhito jagannAtho'nAIddevaH satAM guruH / ananyazaraNIbhUya vizvakalyANakArakaH // 48|| tIrthakRddhikatR riNa kAraNAnyapi SoDaza / bhAvitAni bhayA kalyANAdizarmAkarAgyapi // 46 / / ityAdyAcaraNaiH prAgyaH kRto dharmo mayAnaghaH / zakarAjyAdikaM nUnaM tasyedaM pravaraM phalam // 10 // maho dharmasya mAhAtmyaM pazyedaM hya pamAcyutam / yenAhaM sthApito'pyatra nAkarAjye sukhAve / / 5 / / uddhRtya durgatenUnaM dharmoM dhArayati svayam / prANino nAkaloke'smin mokSe vA vizvavandite / 52 / karane ke liye sUrya hai tathA kevalajJAna ko utpanna karane vAlA hai aise ratnatraya kI maiMne mana kI zuddhi dvArA prArAdhanA kI thI // 42 // zIta tathA prAtApa prAdi kI bAdhA se yukta patizaya kaThina, mokSa ko dene vAle tathA dhyAna prAdi se sahita tIna kAla sambandhI mogoM ko maiMne dhAraNa kiyA thA // 43 / / vairAgyarUpI khaDga ke dvArA durAcAra prAdi ke sAtha rAga dveSa mahAmoha sathA mada Adi samasta zatruoM ko naSTa kiyA thA // 44 // atyanta kaThina kSudhA tRSA pAdi saba pariSaha sahana kiye the, prAgamarUpI samudra ko taira kara samasta bhAvanAoM kA citavana kiyA thA / / 4 / / indriyarUpI vana meM bhramaNa karane vAle manarUpI hAtho ko jJAnarUpI sAMkala se vairAgyarUpI khambhe meM bAMdhakara apane adhIna kiyA thA // 46 // kAyotsarga, prAsana tathA yoga prAdi ke dvArA apane mahAna zarIra ko pASANa ko mUrti ke samAna atyanta sthira kiyA thA aura vacana ko maunarUpa meM pratiSThita kiyA thA / / 47 / / ananyazaraNa hokara jagat ke svAmI, satpuruSoM ke guru tathA saba kA kalyANa karane vAle prarahanta deva kI pArAdhamA kI thI // 48 // tIrthakara nAma karma kI vRddhi karane vAlI, tathA kalyANaka prAvi sukhoM kI khAna svarUpa solaha kAraNa bhAvanAoM kA bhI maiMne cintavana kiyA thA / / 46 // ityAdi prAcaraNoM ke dvArA pUrvabhava meM maiMne jo nirdoSa dharma kiyA thA, jAna par3atA hai yaha indra kA rAjyAvika usI kA utkRSTa phala hai / / 50 // maho ! dharma kA yaha anupama utkRSTa mAhAtmya dekho, jisane mujhe sukha ke sAgara svarUpa isa svarga ke rAjya para sthApita kiyA hai-lAkara baiThA diyA hai // 51 // nizcita hI 1. nikhilapApatimirasUryam 2. indriyavanabhramaNAsaktaH 3 pASANamUtiriva /
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ * navama sarga * [106 uddhatu zvabhrapAtAlArakSamo dharmo'khilAGginAm / dAtu lokyasAmrAjyaM sukhaM sarva ca vizvajam / / 53 / / dharmoM hantu samartho'tra samastai no'tividviSaH / kaSAripubhiH sAdhaM dharmo'nantaguNapradaH // 54 / / dharmaH kalpadra mo'neka saMkalpitasukhapradaH / dharmazcintAmaNiH sarvacintitArthavidhAyakaH / / 5 / / pato dharmaH pitA mAtA dharmo bandhuhitaGkaraH / dharmaH svAmI jagatpUjyo dharmaH pApakSayaMkaraH / / 56 / / atrAmutra mahAmitraM dharmo duHkhAntakRtsatAm / vizvazarmavidhAtA ya sahagAmI guNAmbudhiH / / 57 / / na dharmasadRzo jAtu prANinA hitakAraka: / pApaNajinendroktaH sattvaghAtAdidUragaH / / 5 / / dRGa mUlo bhavyalokodharArAdhyo'nantazarmakRt / tyasale munIndrazca sArai ratnatraya mahAn // 56 // utpadyate'khilodharmo vRttana muktidAyakaH / tapasA vAtra devAnAM jAtu tatsulabhaM na hi / / 60 / / tathA rAgAnayo naiva zAmyante 'vRttavAriNA / vinA janmazataratra kiM kurmastadabhAvataH // 6 // matastatvArthazraddhA me zreyasI svahitapradA / zaGkAdidoSanimuktA guNASTakavibhUSitA / / 62 / / dharma prANiyoM ko durgati se nikAla kara svayaM isa svargaloka meM athavA sarvajana yandita mokSa meM dhAraNa karatA hai--pahu~cA detA hai // 52 // dharma, samasta prANiyoM ko narakarUpI pAtAla se nikAlane tathA tIna loka kA rAjya aura saMsAra kA samasta sukha dene ke liye samartha hai // 53 // isa jagat meM dharma, kaSAyarUpI zatruoM ke sAtha samasta pAparUpI zatrunoM ko naSTa karane ke liye samartha hai // 54 // dharma aneka saMkalpita sukhoM ko dene vAlA kalpavRkSa hai, tathA dharma hI samasta cintita padArthoM ko dene vAlA cintAmaNi ratna hai||55|| isaliye dharma pitA hai, mAtA hai, dharma hitakArI bandhu hai, dharma jagatpUjya svAmI hai, dharma pApa kA kSaya karane pAlA hai // 56 // dharma isa loka tathA paraloka meM mahAmitra hai, dharma satpuruSoM ke duHkha kA agta karane vAlA hai, samasta sukhoM kA kartA hai, sAtha jAne vAlA hai aura guNoM kA sAgara hai / / 57 / / jo pApa kA zatru hai, jinendra deva ke dvArA kahA huA hai tathA jIva hiMsA Adi se dUragAmI hai aise dharma ke samAna jIvoM kA hita kAraka dUsarA koI nahIM hai / 58 / samyagavarzana jisakA mUla hai, jo bhavya jIvoM ke samUha dvArA pArAdhanA karane ke yogya hai, ananta sukha ko karane vAlA hai, sArabhUta ratnatraya se mahAn hai, tathA samyak cAritra aura samyaka tapa ke dvArA mukti ko dene vAlA hai aisA sampUrNa dharma nirgrantha munirAjoM ke dvArA utpanna kiyA jAtA hai| vaha devoM ko kabhI sulabha nahIM hai / / 56-60 // samyak cAritrarUpI jala ke binA rAgarUpI agniyAM saMkar3oM janma meM bhI zAnta nahIM kI jA sakatI haiM parantu yahAM usakA prabhAva hone se hama kyA kara sakate haiM ? // 61 / / isaliye zaGkAdi doSoM se rahita tathA pATha guraNoM se vibhUSita zreSTha tasvArtha zraddhA hI mere liye hitakArI hai / / 62 // trilo 1. cAritrajalena /
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 ] * zrI pArzvanAtha carita * bhArASyo jagatAM nAtho devaH zrIjinapuGgavaH / munIndrA guravo vandyAstrizuddhayA puujnaadibhiH|| 63 / / pUjanIyA mayA sarva prailokyastha jinAlayA: / atrajaH pUjanadravyarbhaktyA torthezamUrtaya: // 64 / / kataMvyAni jinendrANAM kalyANAnyakhilAnyapi / kRtsnakalyANa siddhayarthaM vibhUtyA parayA mayA // 65 // dharmArthakAmamokSANAmAdI dhamoM jinamataH / teSAM sarvapadArthAnAM niSpatta mUlakAraNaH // 66 / / ata: pUrva vidhAyoccaidharmakArya sukhAkaram / pazcAdAjyaM grahISyAmi mahApuNyodayApitam / / 67 / / iti matvA jagAmAsau vApikA snAnahetave / svarNanIrajasaMchannAM jinadhyAnAttamAnasaH // 68 / / tatra snAnaM vidhAyoccaH so'gAccaityAlaye muudaa| 'veSTito'marasaMghAtaH svarNaratnamaye zubhe // 66 / / viparItya jinAgAraM mUrnA zrIjinanAyakam / jayanandAdizabdoghane nAma bhaktinirbharaH // 70 / / cakAroccastatastatra jinArcANAre mahAmaham / sarvAmyudayasiddhayartha vizvAbhyudayakAraNam // 71 / / gorapAra kara mAranAga. / candana : svarNavabhiH sugandhIkRtadigmRkhaiH / / 7 / / muktAphalamaryadivyAkSatarakSayasaukhyadaH / puSpaiH kalpadra motpanna ; sudhApiNDacarUtkaTaH // 73 / / konAtha zrI jinendra deva mere liye prArAdhya haiM, sadguru munirAja, pUjana prAdi ke dvArA mana baccana kAya kI zuddhipUrvaka vandanIya haiM tIna loka meM sthita samasta jinAlaya aura unameM sthita tIrthaGkaroM ko pratimAeM yahAM utpanna hone vAle pUjA ke dravyoM dvArA bhakti pUrvaka mere pUjanIya haiM / / 63-64 / / samasta kalyANoM ko sisi ke liye mujhe jinendra bhagavAna ke sabhI kalyANaka utkRSTa vibhUti ke dvArA karanA cAhiye // 65 / / dharma artha kAma aura mokSa ina cAroM meM dharma ko hI jinendra bhagavAna ne prAdhi sarva prathama mAnA hai kyoMki yaha samasta padArthoM kI utpatti kA mUla kAraNa hai / / 66 / / isaliye sabase pahale sukha kI khAnasvarUpa utkRSTa dharma ko karake pIche mahApuNyodaya se prApta rAjya ko grahaNa karUMgA // 67 / / aisA vicAra kara yaha indra jinendra bhagavAna ke dhyAna meM citta lagAtA humA snAna ke hetu svarNakamaloM se prAcchAvita vApikA meM gayA / / 68 // vahAM snAna kara yaha deva samUhoM ke dvArA parivRta hotA humA bar3e harSa se svarNa ratnamaya zubha caityAlaya meM gayA // 66 // vahAM jina mandira kI tIna pradakSiNAeM vekara bhakti se paripUrNa usa indra ne jaya nanda prAdi zabda samUha ke dvArA mastaka se zrI jinendra deva ko namaskAra kiyA / / 7 / / tadanantara vahA~ samasta prabhapuvayoM kI siddhi ke liye samasta prabhyudayoM kA kAraNabhUta, jina pratimAnoM kA mahAmaha nAmaka pUjana kiyA // 71 / / svarNamaya jhArI kI nAla se nikalI huI svacchajala kI dhArAoM se, dizAoM ke agrabhAga ko sugandhita karane vAle svarNa varNa pIle raGga ke candana se, avinAzI sukha ko dene vAle muktAmaya vidhya prakSatoM se, kalpavRkSoM se 1. viziSTAmarasaMghAtaH ka. 2. binprtimaanaaN|
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ * navama sarga 2 [ 111 ratnadIpairmahAdhUpaH phala kalpatarUdbhavaH / kusumAJjalisavAtIta 'nRta manohareH // 74 / / yAdivarjayazabdAvastutistotraranekadhA |punnykaarnnbhuutaishc svAnandena mahotsavaiH // 7 // anu caityanagasthAnAM bimbAnAmarcanaM param / sa vyadhAtparayA bhaktyA siddhaye'STavidhaM mudA 176 / / tato'maragaraNaH sAkamabhiSekapurassaram |vibhuutyaa parayA zakra: svarAjya svocakAra saH ||77!! karoti tIrthakatRNAM paJcakalyANa ke'rcanAm / sA svaparivAreNa gatvA siddharSa mahotsavaH 1178 / / jJAnaniriNakAle'sau kevalajJAninAM sadA / mahAmahaM vidhatte 'ti bhaktyAbhUtyAvahAnaye // 7 // maMvegajananI sArAM divyAM vizvahitaMkarAm / svakoSThe hya paviSTo'sau jinavANIM shRnnotypi|80|| trailokyatinoM sarvA jinArcA so'nayenmudA / merunandIzvarAdI ca nirantaM kRtrimetarAm // 8 // hariviSTaramArUDhaH sabhAyAM nAkinAM sadA / hitAya burute dakSaH samyaktvaguNavarNanam / / 2 / / anekAntAtmaka mArga jinanAthamukhodbhavam / tatvasaMgabhitaM dRSTivizuddhaghaM dizati sphuTam / / 83 / / havihInAH surAstatrotpadyante ye tapobalAt / teSAM dharmopadezAdya grAhayatyAzu darzanam // 84 / / samutpanna puSpoM se, amRtamaya piNDa dvArA nirmita utkRSTa naivedya se, ratnamaya bIpa se, mahAdhUpa se, kalpavRkSoM se utpanna phaloM se, puSpAJjaliyoM ke samUha se, manohara gIta nRtya vAditra jaya jaya prAdi zabda, aneka prakAra ke stuti-stotroM tathA puNya ke kAraNabhUta aneka mahotsavoM se nijAnanda pUrvaka mahAmaha pUjA kI / / 72-75 / / caityAlayastha jinapratimAoM kI pUjA ke anantara usane siddhi ke liye caityavRkSoM ke nIce sthita jinapratimAnoM ko utkRSTa aSTaviSa pUjA parama bhakti se harSapUrvaka kI // 76 / / tadanantara usa indra ne veva samUha ke sAtha abhiSeka pUrSaka paramavibhUti se apanA rAjya svIkRta kiyA // 77 // vaha tIrthaMkaroM ke paJcakalyANakoM meM apane parivAra ke sAtha jAkara siddhi ke liye mahotsava pUrvaka pUjana karatA thA // 7 // vaha kevalajJAniyoM ke jJAna aura nirvANa ke samaya sadA pApoM kI hAni ke lie pratyanta bhakti se vaibhava pUrvaka mahAmaha pUjA karatA thA // 79 / / apane koThA meM baiThA huaA vaha indra vairAgya ko utpanna karane vAlI, sArabhUta, vidhya tathA saphala jana hitakArI jinavAragI ko bhI sunatA thA 110 / vaha meru tathA nandIzvara Adi meM vidyamAna trilokavartI samasta kRtrima akRtrima pratimAoM kI harSapUrvaka pUjA karatA thaa|81| sabhA meM siMhAsana para baiThA huA yaha catura indra devoM ke hita ke liye samyaktva ke guNoM kA varNana karatA thA // 2 // samyagdarzana kI vizuddhatA ke liye jinendra bhagavAna ke mukha se utpanna, tattvabhita, anekAntAtmaka mArga kA spaSTa upadeza detA thA / / 83 / / yahAM tapa ke bala se jo mithyAiSTi deva utpanna hote the unheM dharmopadeza Adi ke dvArA zIghra hI 1 na sya. 2. aizvaryaNa 3. morcayana ka. 4. mihAmanaM 5. devAnAm /
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 ] * zrI pArzvanAtha carita - tatratyazrIjinAnAM caityavRkSe jinAlaye / sarvAsAM vividhAM pUjAM karoti pratyahaM mudA // 85 / / ityAdivividhAcAramahApuNyanibandhanaH / vidhattaM paramaM dharma dRgjJAnAmyAM sa devarAT / / 6 / / svacitta vRSamAdhAya bhukta puNyodayApitam / mahatsukhaM svadevIbhiH kRtsnaduHkhAtigaM samam / / 8 / / kvacinmanoharaM gItaM zRNvan kaNaMsukhAvaham / pazyannRtyaM kvacinne trapriyaM divyAGganodbhavam / / 8 / / kohAdvivanasaudhAdAvasaMkhyadvIpavAdhiSu / kurvan krIDA svarAmAbhiH kvacidgoSThI suraiHsmm|| kvacidvimAnamAruhma mahIM bhramannijeMcchayA |kvcidvilokyn divya zRGgAraM divssyossitaam||6|| vilAsaM ca kvacitsAraM mukhAdyanamanoharam / majjana zarmAmbudhau zako gatakAlaM na vetti saH / / 6 / / sAddhaM hastatrayonmeSadivyadehadharo mahAn |netrspndmlsvednkhkeshaatigaanggbhaak // 2 / / sahajAmbarasragbhUSAkAntyuyotitadikcaya: |vishtybdhiprmaannaayuH zuklalezya: zubhAsaya: / / 6 / / dazamAsAntaniHzvAsasugandhIkRtadigmukhaH / khacatuSkadvivanti manasAhAramAharan / / 14 / / samyagdarzana dhAraNa karAtA thA // 84 // yahAM jitane caityakSa tathA jinAlaya the unameM sthita samasta pratimAnoM kI vaha pratidina harSapUrvaka vividha pUjA karatA thA // 5 // mahApuNya ke kAraNabhUta ityAdi vividha kAryoM se vaha indra samyavarzana aura samyagjJAna ke dvArA parama dharma karatA thA // 86 // apane hRdaya meM dharma dhAraNa kara vaha apanI deviyoM ke sAtha puNyodaya se prApta samasta duHkhoM se dUravartI mahAna sukha kA upabhoga karatA thA / / 7 / / vaha kahIM to kAnoM ko sukha dene vAlA manohara gIta sunatA thA, kahIM netroM ko priya lagane vAlA devAGganAoM kA nRtya dekhatA thA / kahIM asaMkhyAta dvIpa samudroM ke krIDA cala tathA bana bhavana prAdi sthAnoM meM apanI striyoM ke sAtha krIDA karatA thA, kabhI devoM ke sAtha goSThI karatA thA / / 8-6 // kahIM vimAna meM baiTha kara apanI icchAnusAra pRthiyo para bhramaNa karatA thaa| kahIM devAGganAmoM ke divya zRGgAra ko dekhatA thA, aura kahIM devAGganAmoM ke mukha prAvi praGgoM ke manohara hAvabhAva ko dekhatA thaa| isa prakAra sukharUpI sAgara meM nimagna humA vaha indra bIte hue kAla ko nahIM jAnatA thA / / 60-61 // vaha zreSTha indra sAr3he tIna hAtha Uce divya zarIra ko dhAraNa karatA thA, netroM kI TimakAra, mala, sveda, nakha tathA keza prAdi kI vRddhi se rahita zarIra se yukta thA, sahaja janmajAta vastra mAlA tathA prAbhUSaNa prAdi kI kAnti se dizAtroM ke samUha ko prakAzita karatA thA, bIsa sAgara pramANa prAyu vAlA thA, zukla lezyA aura zubha prAzaya se sahita thA, vaza mAha ke anta meM zvAsocchvAsa se vizAtroM ke aprabhAga ko sugandhita karatA thA, do hajAra varSa bAda divya amRtamaya tathA apanI samasta indriyoM ko prAllAda utpanna karane 1. vitisahasravarSAnte /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ * nabama sarga * [ 113 divyaM sudhAmayaM sarvasvendriyAhAdanakSamam |praaptkaamsukhshcitt na svastrIsmaraNAt svym||5|| mApaJcamakSitivyAptatRtIyAvagamekSaNa:' / svAvadhikSetraparyantavikriyAddhavalAndhitaH / / 6 / / sAmAnikAdidevogharbhaktyA nutakamAmbujaH / devInikaramadhyastho'tizarmAmbudhijIvita: // 67 / / mano'bhilaSitairbhogaH paripUrNamanorathaH / asaMkhyasurasaMghAtasevyamAno'pyaho'nizam // 68| aGgadIptyA sunepathya razmijAlaiH surAdhipaH / tejaH puJja ivAbhAti sabhAmadhye yazo'thayA ||6|| zArdUlavikrIDitam evaM dharmavipAkato'maranuto bhUtiJca zakrodbhavAM labdhyA divyasurAGganAM sa vividha saukhyaM suvAkyAtigam / bhukta divyamanArataM suvibudhaH jJAtveti yatnaM paraM sevaM jina zo dimAgale garga sAgara: / / 10 / / dharmo nAkana reebarAdisusvado dharma pitA dhamiNo dharmeNAzu samApyate zivagatirdharmAya muktyai namaH / meM samartha mAnasika pAhAra grahaNa karatA thA, hadaya meM apanI devAGganAmoM ke smaraNa mAtra se use svayaM kAmasukha prApta ho jAtA thA, usakA avadhijJAnarUpI netra paJcama pRthivI taka dhyApta thA arthAta yahAM taka ke padArthoM ko jAnatA thA, apane pravadhijJAna ke kSetra paryanta hI yaha vikriyA ddhi kI zakti se yukta thA / / 62-66 // sAmAnika prAdi devoM ke samUha bhakti pUrvaka jisake caraNa kamaloM kI stuti karate the, jo devI samUha ke madhya meM sthita pA, jisakA jIvana atyadhika sukha kA sAgara thA, manobhilaSita bhogoM ke dvArA jisakA manoraSa pUrNa thA, aura asaMkhya devoM ke samUha jisakI nirantara sevA karate the aisA vaha indra, zarIra ko kAnti tathA veSabhUSA kI kiraNAvalI se sabhA ke madhya meM tejaH pusja ke samAna athavA yaza ke samAna suzobhita hotA thaa|67-66|| isa prakAra devoM ke dvArA stuta vaha indra, dharma ke phala se indra kI vibhUti aura sumbara devAGganAmoM ko prApta kara nirantara vividha prakAra ke vacanAgocara vivya sukha kA upabhoga karatA hai aisA jAnakara he vidvajjana ho! jinendra bhagavAna ke dvArA upaviSTa atizaya nirmala dharma ke viSaya meM utkRSTa vratAdika ke dvArA parama prayatna karo // 100 // dharma, svarga tathA cakravartI prAdi ke sukha ko dene vAlA hai, dharmAtmA jana dharma kA prAzraya lete haiM, dharma ke dvArA zIghra hI mokSarUpI gati prApta hotI hai, mukti ke hetu dharma ke liye namaskAra hai, dharma 1. avadhijJAnalocana: 2. maranuteH ka... vacanAgocaram /
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ -rrrrrr 114 ] * zrI pArzvanAtha carita - parmAnAstpaparo jagatsuhitadharmasya bIjaM sudRg dharme cittamanArataM vidadhatAM dharmA'stu no muktaye / / 10 / / yo vizvakapitAmaho hitakaro vighnIghahansA bhuvi dharma dharmavidhAyinA nirUpamo vikhyAtakItirmahAn / antAtItaguNArNavastribhuvane 'prAryo nRvevAdhipa mAnyo bhaktibharaNa so'stu ca mayA me vighnazAntyai zivaH // 102 // iti bhaTTAraka zrI sakalakotiviracite zrIpArzvanAthacaritre prAnatendravibhUtisukhavarNano nAma navamaH sargaH / se bar3hakara dUsarA jagat kA uttama hita karane vAlA nahIM hai, dharma kA bIja samyagdarzana hai, dharma meM nirantara cisa lagAyo, he dharma ! tuma hamArI mukti ke liye hopro // 10 // __jo vizva ke advitIya pitAmaha hai, hitakArI haiM, pRthivI para dharma karane vAle manuSyoM ke dharma meM prAne vAle vidyama samUha kA ghAta karane vAle haiM, pramAtaguNoM ke sAgara haiM, tInoM lokoM meM manuSya aura indroM ke dvArA parama pUjya hai tathA mere dvArA bhakti ke bhAra se mAnya haiM ve bhagavAna vRSabha veva rUpI mahAdeva mere vighnoM kI zAnti ke liye hoM / / 102 / / isa prakAra bhaTTAraka zrI saphalakoti dvArA viracita zrI pArzvanAtha caritra meM pAnatendra kI vibhUti tathA sukha kA varNana karane bAlA navama sarga samApta huA // 6 // rama 1.prapUjyaH /
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ * basama sarga * [ 115 dazamaH sargaH jagaddhito aganAtho agaDhanyo jagadguruH / vandipto yo mayA so'stu pAzcoM me svaguNAptaye // 1 // dvIpe'sminatha vikhyAte prathame bharatAbhidhe / kSetre'sti kAzidezo'nekadhArmikabudhAkulaH // 2 // prAmakheTamaTambadroNamukhAH puravAhanAH |yshr dhAnyAdisaMpUrNA vibhAnti pattanAdayaH / / 3 / / dharmavadbhirjanairdakSaH sAnopayanAdibhiH / tuGgakUTaijinAgAraidivyA dharmAkara iva // 4 // rati kurvanti yatroccaiH sacyAye saphale bane / dhyAnAdhyayanasaMsiddhaya munIndrA nirjane zubhe // 5 // vyutsargasyamunI zaughataTabhUSAGkitAH zubhAH |vhnti sRDyanAzinyo yatra nadyo manoharAH / / 6 / / vApIkUpasarAMsyatra khatRSNAspheTakAni ca / mahAsvacchAni zobhante yatervA hRdayAnyapi ||7|| tuGgAni saphalAnyuccastarpakANi satAM sadA / zAlikSetrANi bhAntyatra munerAcaraNAni vA' ||6|| kevalajJAnino patra trijagajjanaveSTitAH / viharanti mahAbhUtyA muktimArgapravRttaye || dazama sarga jagat hitakArI, jagannAtha, jagadvandha aura jagadguru jo pArzvanAtha mere dvArA vandita hae hai ve mujhe apane guragoM kI prApti ke liye hoM // 1 // athAnantara isa vikhyAta prathama jambUdvIpa ke bharata kSetra meM eka kAzI nAmakA deza hai jo aneka dharmAtmA vidvajjanoM se vyApta hai // 2 // jisa deza meM dhana dhAnyAvi se paripUrNa grAma, kheTa, maTamba, droNamukha, pura, vAhana tathA pattana prAvi suzobhita ho rahe haiM // 3 // catura dhAmika janoM se, uttama bana upavana prAvi se tathA aMce kaMdhe zikharoM vAle jina mandiroM se manohara ve pattana prAdi dharma ko khAnoM ke samAna suzobhita haiM // 4 // jahAM para munirAja dhyAna aura adhyayana kI siddhi ke liye ce, uttama chAyA se yukta, phaloM se sahita zubha aura nirjana vana meM prIti karate haiM // 5 // jahAM kAyotsarga meM sthita munirAjoM ke samUha se upalakSita taTarUpI prAbhUSaNoM se sahita, pyAsa ko naSTa karane vAlI zubha tathA manohara nadiyAM bahatI haiM // 6 // jahAM indriyoM ko tRSNA ko naSTa karane vAle, atizaya svaccha, vApI kUpa aura sarovara, muni ke hRdaya ke samAna suzobhita hote haiM // 7 // jahAM para Uce, phaloM se yukta tathA satpuruSoM ko sadA saMtuSTa karane vAle dhAna ke kheta muni ke prAcaraNa ke samAna atyadhika suzobhita ho rahe haiM // 8 // jahAM para tInoM lokoM ke prANiyoM se ghire hue kevalI 1. ca na. 2 viharanti nirantara bhUtyA muktipravRttaye ka0 /
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 ] * zrI pArzvanAtha carita - prAcAryAzca gaNAdhIzAzcatuHsaGghavirAjitAH / bhramanti yatra bhavyAnA dharmopadezahetave / / 10 / / munikevaliyAtrAya vartate pratyahaM mahAn yatrAlyantotsavo dharmakaraNo dhArmikairbudhaH / / 11 / / tatratyA dhArmikAH kecidasyaGgA yAnti ni tim / taporatnatrayAcAraiH keciccheSa zubhodayAt / / 12 // sArAM sarvArthasiddhiM ca kecid veyakaM divam / anye svAcaraNAyogyaM gRhidharmAdinA pare / / 13 / / jinapUjAdimAhAtmyAdindrabhUti bhajantyaho / kecicca pAtradAnena bhogabhUmau sukhaM mahat / / 14 / / 'sudhAbhujo'pi yatroccairjanmane syu: spRhAlavaH / muktistrova zahetvartha tatra kA varNanAparA / / 15 / / ityAdivarNanopetadezasya dharmakAriNaH / madhye vArANasI bhAti sva:purIva praapurii||16|| tuGgazAlapratolIbhirdIrghasvAtikayA bhRzam / ayodhyA vA parA yAbhAdbhaTe rAjasunAdibhiH / / 17 / / uttu GgapAmazRGgasthadhvajanAta bhItarAm |aaytiiv nAkeza yA dharmazivasiddhaye // 18 // svarNaratlAdibimbopardharmopakaragIvare: / tatkuTa zikharopAntaketumAlAbhiratyaham / / 16 / / -.-.- - . - - bhagavAna mokSamArga kI pravRtti ke liye mahAna vibhUti ke sAtha vihAra karate haiM // 6 // ahA~ garapoM ke svAmI tathA cAra saMghoM se suzobhita prAcArya, bhavyajIvoM ko dharmopadeza dene ke lie bhramaNa karate rahate haiM // 10 // jahAM muniyoM tathA kevalajJAniyoM ko yAtrA ke liye dhAmika mAnI janoM ke dvArA kiyA humA dharma pravartaka bahuta bhArI utsava pratidina hotA rahatA hai // 11 // vahAM ve koI dharmAtmA to tapa tathA ratnatraya ke prAdharaNa se zarIra rahita hote hue nirvANa ko prApta hote haiM aura koI zeSa puNyodaya se zreSTha sarvArthasiddhi ko, koI pradheyaka ko tathA koI gRhastha dharma prAdi ke dvArA apane apane prAcaraNa ke yogya svarga ko prApta hote haiM // 12-13 // koI jinapUjA Adi ke mAhAtmya se indra kI vibhUti ko prApta hote haiM paura koI pAtradAna se bhogabhUmi meM mahAna sukha kA upabhoga karate haiM // 14 // muktirUpI strI ko vaza karane ke liye deva bhI jahAM utpanna hone ke hetu icchuka rahate hai vahAM pranyaparNanA kyA hai ? // 15 // ityAdi varNanA se sahita usa dharma pravartaka deza ke madhya meM svargapurI ke samAna utkRSTa vArANasI nagarI suzobhita hai / / 16 / / unnata prAkAra UMce UMce gopuroM tathA vistRta parikhA se yukta jo nagarI yoddhAoM tathA rAjaputra Adi se aisI suzobhita hotI thI mAnoM dUsarI ayodhyA hI ho / / 17 / / UMce Une mahaloM ke zikharoM para sthita dhvajAnoM ke samUha se jo nagarI aisI suzobhita ho rahI thI mAnoM dharma ke dvArA mokSa kI siddhi ke liye indra ko bulA ho rahI ho // 18 / / jahAM svarNa tathA ratna prAdi se nirmita pratimAoM ke samUha se, dharma ke utkRSTa upakaraNoM se, zikharoM ke samIpa phaharAtI huI patAkAoM ko paMkti se gIta nRtya tathA vAvitra prAvi se, jayakAra tathA stavana prAdi kI koTiyoM 1. devA api 2. khagapurIva 3. purA purI ka. 1
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dazama sarga [ 117 gItavartana vAdyArjiyastvAdikoTibhiH / pUjopalakSitaiyu gmairyAtAyAta yoSitAm // 20 // yatra caityAlayAstuGgA vibhrAjante manoharA: / parA dharmAndhayo gatigarjanto janasaMkulAH // 21 / / divyanepathyadhAriNyo gacchantyo jinadhAmani / kAzcidvabhustarAM nArtho rUpAcarvAmarAGganAH // 22 // jinAbhiSekasaMbhUtamahApUjodbhavaH kvacita kvacimmunIndrayAtrottho vratodyApanakAtmakaH / / 23 // kvani bAgolpAH kalyANeSu jine zinAma / dharmaprabhAvanodbhUtaH saMyamAdAnajaH kvacit // 24 // kvacitsupAtradAnena ranavRSTayAdijo mahAn / kvacijjinendrabimbodhapratiSThA dikaro'dbhutaH 125 / / ityAdiko'paro nityaM dharmakAryasamudbhavaH / mahotsavo'tivAcAthai vartate yatra maGgalaiH // 26 / / putrAdijAtakarmottho vivAhAdividhiprajaH |giitnrtntuuryaac rutsavo jAyatetarAm // 27 // janA vicakSaNA yasyAM vivAhAdimahotsave / mahApUjAM jinAgAre kuryu mAGgalyavRddhaye // 28 // kvacicchoke samutpanna prAktanAsAtapAkata: / tannAzAya vyadhurdakSAzcatyAgAre mahAmaham / / 26 / / ityAdivividhAcAraiH kurvanti pratyahaM prajA: / ahisAlakSaNaM dharma vicArazAH sukhAeMvam / / 3 / / se pUjA kI sAmagrI se sahita pAte jAte hue strI puruSoM ke yugaloM se manohara tathA manuSyoM se paripUrNa unnata jina mandira aise suzobhita hote haiM mAnoM tIva garjanA karate hue dharma ke utkRSTa sAgara hI hoM // 19-21 // jahAM sundara veSabhUSA ko dhAraNa kara jina mandira ko jAtI huI kitanI hI striyAM rUpa prAdi se devAGganAoM ke samAna atyadhika suzobhita hotI haiM // 22 // jahAM kahIM to jinendra bhagavAna ke abhiSeka ke sAtha hone bAlo mahApUjAoM se utpanna, kahIM munirAjoM kI yAtrA se utpanna vratodyApana prAvi rUpa, kahIM tIrthaGkaroM ke kalyANakoM meM devoM ke prAgamana se udbhUta, kahIM uttama pAtra dAna ke dvArA hone vAlI ratnadRSTi prAdi se utpanna, kahIM jina pratimAoM ke samUha ko pratiSThA Adi ko karane vAlA, kahIM pratidina hone vAle dharma kAyoM se utpanna praura kahIM mAGgalika pratyadhika bAjoM Adi se uddhata AzcaryakAraka bahuta bhArI mahotsava hotA rahatA hai / / 23-26 / / jahAM putra prAdi ke jAtakarma tathA vivAha Adi ke samaya hone vAlA utsava gIta nRtya aura vAvitra prAdi ke dvArA atyadhika mAtrA meM hotA rahatA hai // 27 // jahAM vivekojana vivAha Adi mahotsavoM ke samaya maGgala vRddhi ke liye jina mandiroM meM mahApUjA karate haiM // 28 // kahIM pUrvabhava sambandhI pApakarma ke udaya se yadi zoka utpanna hotA thA to usakA nAza karane ke liye catura manuSya jinamandira meM mahAmaha pUjA karate the / / 26 // ityAdi vividha prAcAroM ke dvArA jahAM ke jJAnIjana pratidina sukha ke sAgara svarUpa ahiMsAmaya dharma ko karate haiM ||30||vt zIla upavAsAdika dAna pUjanA. 1. devya iva 2. pUrvAsa dve codavAn 3. vicAraja ka /
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4------------...--- --... 118 ] * zrI pArzvanAtha carita * vratazIlopavAsAya darzanapUjanakarmabhi: / dRSTijJAnakSamA zca bairAgyabhAvanAdibhiH // 31 // bhogopabhogasaMpUrNa nItimArga ratAH zubhAH / rUpalAvaNyanepathyacInAMzukavimaNDitAH // 32 // dAnino'tisadAcArAstIrthezagurusevanAH / jJAnavijJAnasaMpannA dhanadhAnyAdisaMkulAH // 33 / / dharmakAryakarA yasyAM sukhina: puNyapAkataH / narAstAhAMgvadhA mAryo vasanti tuGgadhAmasu / / 34 / / tasyA madhye vibhAtyuccainarendra bhavanaM mahat / girIzikharAkAraM tuGgaprAkAraketubhiH // 35 / / tatpativizvasenAkhyo'pyabhUdvizvaguNakabhUH / kAzyapAsyasugotrastha ikSvAkuvaMzakhAMzumAn // 36 // sa zazIvakalAdhArastejasvI bhAnumAniva / prabhurindra ivAbhISTaphalada: kalpazAkhivat // 37 // jinendrapAdasaMsakto gurusevAparAyaga: |dhrmaadhaarH sadAcArI rUpeNa jitamanmatha: / / 3 / / dAtA bhoktA vicArajJo nItimArgapravartakaH / guNI prajApriyo dakSo jJAnatrayavibhUSitaH // 36 / / divyAmbara subhUSASTitaH svajanAdibhiH |shko vA yazasA so'bhAdvizvabhUpaziromaNiH / / 4 / / niraupamyA mahArUpA babhUva prAballabhA / tasya brAhmo jagatkhyAtA parabrahmodbhavakSitiH / / 4 / / dika, samyagdarzana samyagajJAna kSamAdika, aura vairAgyabhAvanA prAdi ke dvArA jahAM manuSya dharma kiyA karate haiM // 30 // jo bhogopabhoga se paripUrNa haiM, nIti mArga meM rata haiM, zubha haiM, rUpa lAvaNya veSabhUSA tathA kSoma vastroM se vibhUSita haiM, dAnI haiM, sadAcArI haiM, tIrthakara tathA guruoM ke sevaka haiM, jJAna-vijJAna se saMpanna haiM, dhana dhAnyAvi se yukta haiM, dharma kArya karane vAle haiM, tathA puNyodaya se sukhI haiM aise manuSya jahAM uttuGga bhavanoM meM nivAsa karate haiM tathA aisI hI striyAM jahA~ Uce ce mahaloM meM nivAsa karatI haiM / / 32-34 // usa vArANasI ke madhya meM girirAja ke zikharAkAra UcA vizAla rAjabhavana hai o unnata koTa tathA patAkAoM se suzobhita hai // 35 / / usa nagarI kA rAjA vizvasena thA o samasta guragoM kI advitIya bhUmi thA, kAzyapa gotra meM sthita thA tathA ikSvAkuvaMzarUpI prAkAza kA sUrya thA // 36 / / vaha rAjA vizvasena candramA ke samAna kalAoM kA prAdhAra thA, sUrya ke samAna tejasvI thA, indra ke samAna prabhu thA aura kalpavRkSa ke samAna abhISTaphala ko dene vAlA thA // 37 / / baha jinendra bhagavAna ke caraNoM meM saMlagna thA, gurunoM kI sevA meM tatpara rahatA thA, dharma kA prAdhAra yA, sadAcArI thA, rUpa se kAma ko jItane vAlA thA, dAnI thA, bhoktA thA, vicAraza thA, nIti mArga kA pravartaka thA, guraNI thA, prajA ko priya thA, catura thA, tIna mAnoM se vibhUSita thA, divya vastra tathA uttamottama AbhUSaNoM se vibhUSita thA, prAtmIya janoM se savA parivRta rahatA thA, samasta rAjAoM kA ziromaNi thA aura yaza se indra ke samAna suzobhita thA // 38-40 // rAjA vizvasena kI prAballabhA brAhmI thI, jo nirupama thI, mahArUpavatI thI, jagat prasiddha thI, aura parabrahma-tIrthakara kI janmabhUmi thI // 41 // vaha kAnti se candramA
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ ....AAAAAN - dazama sarga * [ 116 sA kalebandavI' kAntyA jagadAnandadAyinI ! svagaMstrIrUpasarvasvamaradAgheva vinirmitA // 42 / / tanvaGgI sukumArAGgA vizvanepathyadhAriNI |surcraa madhurAlApA bhAratIva vyabhAttarAm / / 43 / / surebhagamanI tasyA nakhacandramanoharI / jitapo pragacchanto dharmakArye sulakSaNo // 44 / / maNinUpurajhAkArairvadhirIkRtadigmukhI / raNabhRGgayuto bhAtaH paDUjAviva satkramaura / / 4 / / zobhA jasAdaye yAsyAH kyApyanyatra na sAstyata: / kadalyAdibhaSe garne sasmArika vayaMtetarAm / / 4 / / UrudvayaM sukAntyAvadha snigdhaM sthUlaM sukhAvaham / spaddhaM yeyAmarastrIbhiratiramyaM babhAra sA / / 47 / / kala prasthAnametasyAH sthAnIkRtya manobhuvA / vinijitaM jagatsarvamanUnaparimaNDalam // 48|| kaTImaNDalamasyAH sukAJcozAlapariSkRtam / durga vAbhAdanaGgasya lasadaMzukasaMvRtam / / 4 / / tanu madhyaM babhArAsau kRtaM hi nimnanAbhikam / zaranadIva sAta bhartR kIDAgRhopamam / / 50 // hRdayaM kucakumbhAmyAM babhau tasyA manoharam / suhAranirbharaNyA svabhUpakrIDAcalopamam // 11 // ko kalA ke samAna jagat ko prAnanda dene vAlI thI tathA aisI jAna par3atI thI mAnoM devAGganA ke rUpa sarvasva ko lekara hI banAyI gaI ho // 44 // jo taba bhI, jisakA zarIra atyanta sukumAra thA, jo samasta veSabhUSA ko dhAraNa karatI thI, sundara svara aura madhura pAlApa se sahita thI aisI vaha brAhmI sarasvatI ke samAna atyadhika suzobhita hotI thii|43| airAvata hAthI ke samAna gamana karane vAle nakharUpI candramAnoM se manohara, kamaloM ko jItane vAle, dharma kArya meM pragatizIla, uttama lakSaNoM se yukta aura mariNamaya nUpuroM kI jhaGkAra se vizAoM ke agrabhAga ko bahirA karane vAle usake sundara caraNa gujAra karane vAle bhramaroM se yukta kamaloM ke samAna suzobhita ho rahe the // 44-45 // isako donoM piNDariyoM meM jo zobhA thI vaha anyatra kahIM nahIM thI isaliye kavalI Adi ke garbha meM usakA kyA varNana kiyA jAya ? // 46 // vaha devAGganAmoM ke sAtha spardhA se hI mAnoM aise Uru yugala ko dhAraNa karatI thI jo uttama kAnti se yukta thA, snigdha thA, sthUla thA, sukha ko dhAraNa karane vAlA thA aura atyanta ramaNIya thA // 47 / / isake nitamba sthala ko apanA sthAna banAkara kAmadeva ne atizaya vistRta samasta jagat ko jIta liyA thA // 48 / / uttama mekhalArUpo koTa se pariSkRta tathA sundara vastra se prAcchAvita usakA kaTImaNDala-kamara kA gherA kAmadeva ke durga ke samAna suzobhita thA / / 46 / jisa prakAra zarad Rtu kI nadI bhaMvara sahita kRzamadhyabhAga ko dhAraNa karatI hai usI prakAra yaha brAhmI pati ke krIDAgRha ke samAna gaharI nAbhi se yukta kRzamadhyabhAga ko dhAraNa karatI thI // 50 // usakA manohara vakSasthala stanarUpa kalazoM se aisA suzobhita ho rahA thA mAnoM hArarUpI uttama niriNI 1. indusambandhinI 2. saccaraNau /
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 ] *zrI pArzvanAtha carita makhendurazmibhivAha mRdU tasyA virejatuH / 'bhUSAkalpAmazAkhe vA mariNanepathyadIptibhiH / / 52 / / susvaraM komalaM kaNThaM sA dadhe ratnabhUSitam / putragItAdisaMsakta sarasvatyA gRhopamam // 53 // kAntitejobhirAbhAti mukhamasyA manoharam / dantAdijyotsnayA dIptaM pUrNa vA shshimnnddlm| 54 / kapolAvalakAnasyA dadhatuH pratibimbitAn / svakAntisaMcaye yadvarpaNI ca mukhAdikakAn / / 55 / / tasyA nAsAnamavyagraM tanmukhAnaM sthitaM bama / 'AsthAmAdAmavAdhAtu sani:svasitamutthitam 156 / / tasyA netrotpale bhAtaH putrarUpavilokane / lolupe tArake bA savibhrame'naGgadIpake // 57 / / karNAbharaNAvinyAsaH karaNoM tasyA rarAjatu: / sarasvatyA ivAsthAnI jinavAdhavaraNotsuko / / 8 / / aSTamIcandrasAdRzyamasyA bhAlaM tarAM vyadhAt / maNDanAnAdirazmyodhairdapairAzrIviDambakam // 56 / / uttamAGga babhau tasyAH kacabhAreNa sundaram / puSpasragbhUSaNAyazca jinAdau namanotsukam / / 6 / / se sahita apane rAjA kA kroDAcala hI ho // 51 // usako komala bhujAeM nakharUpI candramA kI kiraNoM se aisI suzobhita ho rahI thIM mAnoM mariNamaya prAbhUSaNoM kI kAnti se yukta bhUSaNAGga kalpavRkSa kI zAkhAeM hI hoM // 52 // vaha sundara svara aura ratnoM se vibhUSita jisa komala phaNTha ko dhAraNa karatI thI vaha putroM ke gItAdi se sahita sarasvatI ke gRha ke samAna jAna par3atA thA // 53 / / danta Adi kI kiraNoM se dedIpyamAna usakA manohara mukha, kAnti aura teja se pUrNa candra bimba ke samAna suzobhita ho rahA thA // 54 // jisa prakAra darpaNa apane kAntikalApa meM pratibimbita mukha prAdi ko dhAraNa karate haiM usI prakAra usake kapola apane kAntikalApa meM pratibimbita alakoM-kezoM ke agrabhAga ko dhAraNa karate the // 5.5 / / usake mukhAgrabhAga meM sthita usakA nirAkula nAsikA kA agrabhAga aisA suzobhita ho rahA thA mAnoM uttama zyAsocchvAsa se sahita mukha ko sugandha ko sU ghane ke liye hI udyata huA ho // 56 // hAya bhAva se sahita tathA kAma ko uttejita karane vAle usake netrotpala aise suzobhita ho rahe the mAnoM putra kA rUpa dekhane ke liye satRSNa netroM kI kanInikAe putaliyAM hI hoM / / 57 / / karAlaMkAroM ke vinyAsa se usake kAna aise suzobhita ho rahe the mAnoM jinendra bhagavAna ke vacana sunane ke liye utsuka sarasvatI ke prAsthAna-sabhAmaNDapa hI hoM / / 5 / / prAbhUSaNa tathA zarIra prAdi kI kiraNoM ke samUha se darpaNa kI zobhA ko tiraskRta karane vAlA usakA lalATa aSTamI ke candramA kI samAnatA ko acchI taraha dhAraNa kara rahA thA // 59 / / kezoM ke bhAra se sundara tathA puSpamAlA aura prAbhUSaNoM Adi se manohara usakA zira aisA suzobhita ho rahA thA mAnoM jinendra deva Adi ko namaskAra 1. bhUSaNAGgakalpavRkSa zAkhA sahaze bhUSAkapAGga kA kha* 2. dIptaM ka. 3. kapolo alamAna asyA iticchedaH 4 yAdapaNau ca ka... mubasagaMgha 6. zira: /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dazama sarga , [ 121 samasupravibhaktAGgamityasyA vapuradbhutam / strIsagasya praticchandabhAveneba vyadhAdvidhiH / / 1 / / sA' khanI nararatnAnAM guNAnAmAkAmA parA / patanI dhrutAnI nA saMpada' lA mahAnidhiH / / 62 / / saubhAgyasya parA koTi: saurUpyasyottamAkarA / sauhArdasya mahAprItiH saujanyasya parA sthitiH / 63 / / kalAvijJAnacAtuvivekAnAM ca bhAratI / rAzirvA yazasAM sAsI satItvasya parA dhRtiH / / 64 / / rUpalAvaNyasaMpattyA janAnandavidhAyinI |saa babhI nitarAM loke parA lakSmIrivojjitA // 6 // kimatra bahunokta na syuryAni lakSaNAnyapi / strINAM tAni samastAni zreSThAnyasyA bhavantyaho 66 pusAM saMjAyate rAgaH zRGgArarasavarNaneH / tato'tiriNato'smAbhirna savairAgyamAnasaH / / 67 / / preyasI sAbhavadbhatu : prAraNebhyo'tigarIyasI / indrANIva surezasya parapraNayabhUmikA / / 6 / / sukhasantAnavRddhayartha dampato to manoharI / bhogakoDA prakurvantau magnau staH zarmavAridhau / / 6 / / atha saMkrandana: prAha dhanadaM prati dharmadhIH / pAnatendrasya vijJAya zeSaSaNmAsajIvitam / / 7 / / karane ke liye utsuka hI ho // 60 / jisake samasta praGga samAnarUpa se acchI taraha vibhakta haiM aisA usakA AzcaryakAraka zarIra aisA jAna par3atA thA mAnoM vidhAtA ne strIsRSTi kA pratibimba rakhane ke abhiprAya se hI usakI racanA ko thI / / 6 / / __ yaha nararUpI ratnoM kI khAna thI, guNoM kI utkRSTa khadAna thI, sarasvatI devI ke samAna pavitra karane vAlI thI athavA saMpadAnoM kI bar3I bhArI nidhi thI // 62 / / saubhAgya kI carama avadhi thI, saundarya kI uttama khAna thI, sauhArda kI mahAprIti thI, saujanya kI utkRSTa sthiti thI, kalA vijJAna cAturya aura viveka kI sarasvatI thI, yajJa kI rAzi thI aura satItva kI utkRSTa prAdhAra thI // 63-64 // rUpa tathA saundaryarUpI sampatti ke dvArA manuSyoM ke prAnanda ko utpanna karane vAlI vaha brAhmI loka meM utkRSTa tathA prabala lakSmI ke samAna atyadhika suzobhita ho rahI thI // 65 // aho ! yahAM bahuta kahane se kyA lAbha hai ? striyoM ke jo bhI zreSTha lakSaNa haiM ve sabhI isake vidyamAna the // 66 // kyoMki zRGgAra rasa ke varNana se puruSoM ko rAga utpanna hotA hai isaliye vairAgya sahita citta ko dhAraNa karane vAle hamane usakA adhika varNana nahIM kiyA hai // 67 // utkRSTa sneha kI bhUmi svarUpa baha rAnI indra ko indrANI ke samAna pati ke liye prAraNoM se bhI adhika priya yo // 68 / / sukha santati kI vRddhi ke liye bhoga krIDA karate hue ve manohara dampati sukhasAgara meM nimagna rahate the // 66 // athAnantara dharma meM buddhi rakhane vAle indra ne, 'prAnatendra ko prAyu chaha mAha zeSa rahI haiM' aisA jAnakara kubera se kahA // 70 / / he dhanada ! trilokInAtha pAzvanAtha tIrthakara mukti 1. mA va nIda mugalAnAM ka0 2. indraH /
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 ] * zrI pAranAtha carita * raida' pArvatIrthezo vizvasenanupAlaye / bAhmIgarbha jagannAtho'variSyati muktaye // 7 // tato gatvA vidhehi tvaM devaiH sArddha zubhAptaye / ratnadRSTayAdibhiH sAraM paJcAzcayaM sukhAvaham / 72 / / tadAna zirasAdAyAyAmaraiH saha bhUtalam / tasmAtsa pAtamAmAsa ratnavRSTi nRpAlaye // 73|| reSArarAvataspUnamahAyAtakarAkRtiH / dharmakalpadrumasyeva babho prArohasaMtatiH / / 74 / / sadhyAkAzaM patantI sA jasamAsarA dizi / svargamArivAyAntI sevitu jinamAtaram / / 7 / / vAtpatantI maNInAM sA dhArA saMprekSitA kSaraNam / jyotirmAleSa tapitrorAgacchantyatra sekyA / / 76 / / mAgaNe' gaNanAtItA ratnahemamayI vyabhAt / sA dhArA kurvatI cAtra agattejomayaM mahat / / 77 / / mamarthaM ratnasaMghAta ruvaM dRSTvA nRpAGgaNam / saMkulaM mariNatejobhijyotizcakramivAdabhutam / / 7 / / parasparaM agurdakSA iti dharmavido janAH / aho pazyedamatyartha dharmamAhAtmyamIdRzam 176 / / padgIrvANe pAgAraM sAGgaNaM pUritaM mudA / jinotpattiprabhAvana svarNamANikyarAbhiH / / 80 // pare prAhuH kiparamAtramidaM bhISarmapAkala: / pitro: sevAM kariSyanti surezA: kirA iva // 8 // ke liye vizvasena rAjA ke ghara brAhmI ke garbha meM avatAra leMge // 71 // isaliye tuma devoM ke sAtha jAkara kalyANa kI prApti ke liye rattavRSTi prAdi ke dvArA sukhadAyaka zreSTha paJcAsvayaM karo // 72 / / tadanantara indra kI prAjJA ko zira se svIkRta kara kubera devoM ke sAtha pRthivI tala para pAyA aura rAjabhavana meM ratnavRSTi girAne lagA // 73 // airAvata hAthI ke skUla tathA bahuta lambe zuNDANDa ke samAna prAkRti ko dhAraNa karane vAlI ratnoM kI vaha dhArA dharmarUpI kalpavRkSa ke aMkuroM kI saMtati ke samAna suzobhita ho rahI thI // 74 // prAkAza ko ghera kara par3atI huI vaha ratnadhArA apane teja se dizAmoM meM aisI suzobhita ho rahI thI mAnoM jinamAtA kI sevA karane ke liye svarga kI lakSmI ho pA rahI ho // 7 // prAkAza se par3atI huI yaha ratnoM kI dhArA kSaNabhara ke liye aisI dikha rahI thI mAnoM minendra bhagavAn ke mAtA pitA kI sevA karane ke liye jyotiSka vedoM kI paMkti ho yahAM pA rahI ho // 6 // prAkAzAGgaNa se par3atI huI vaha asaMkhya ratnoM tathA suvarNa ko dhArA aisI suzobhita ho rahI thI mAnoM isa mahAna jagat ko tejomaya ho kara rahI ho / / 77 / / pramUlya ratnoM ke samUha se vyApta tathA ratnoM ke teja se paripUrNa rAjA ke aGgaNa ko prAzcaryakAraka jyotizcakra ke samAna dekhakara dharma ke jJAtA kuzala manuSya paraspara aisA kahane lage ki maho ! yaha dharma kI aisI sAtizaya mahimA dekho / / 78-76 / / devoM ne jinendramanma ke prabhAva se prAGgaraNa sahita rAjamahala ko harSapUrvaka svarNa aura mariNayoM kI rAzi se pUrNa kara diyA hai // 8 // anya manuSya kahane lage ki yaha kitanI sI bAta hai ? zrI dharma ke paripAka 1. kuvera 2, nbho'nggnne|
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ * nAma * [ 23 dhanye prAharaho sarika yana saMprApyate'dbhutam / dUraM vA durlabhaM sarva dhArmikaizca jagattraye // 162 || kecinmaNisuvarNISaM tadvilokya surobhavam / prAkarNya tadvavo dakSA mati dharme vyadhurha dAm // 83 // kalpadra masupuSpANAM vRSTidevatA bhI / kurvantyatra vibhorgAnaM patantI' vAlibhAsa taiH ||4|| gandhaterant vRSTirAgacchantI vyabhAttarAm / poSayantIva loke'smin divyamuktAphaladhiyam / / 85 / / devAnakaH surAH kuryurdundubhyAkhyaM svarojitam / pravinirghoSasaMkAzaM vadhirIkRtadigmukham || 66 || jayanandeza vardhasva kalyANa zatabhAgbhava / bhUpa svarAmayA sArddha vizvarAjaziromaNiH || 871 dhanyastvaM jagatAM mAnyo dhanyA deyaM jagatpatiH / jino jagattrayInAtho yadgarbhe'vatariSyati // 88 // ityAdizabdasaMghAtaiH surAH kolAhalaM vyadhuH / khAGgaNe tuSTimApannA jayAdizvasaMkulam ||86 // evaM SaNmAsaparyantaM paJcAzcaryaM mahAdbhutam / jagadAzcaryakartAraM vyaghudevA dinaM prati // 10 // prayekadA mahAsodhe manoze mRdutalpa ke / kRtvA snAnaM caturthaM susuptA devI sudharmaNA / / 1 / / se indra kiGkaroM ke samAna mAtA pitA kI sevA kareMge || 81|| dUsare puruSa kahane lage ki graho ! tInoM lokoM meM vaha kauna zradbhuta, dUravartI athavA durlabha padArtha hai jo dhArmika janoM ke dvArA prApta nahIM kiyA jAtA ho ? / / 62 / / kitane hI catura manuSyoM ne devoM se utpanna huI usa mariNa aura suvarNa kI rAzi ko dekhakara tathA unake vacana sunakara dharma meM buddhi ko dRDha kiyA // 83 // devakRta, kalpavRkSa ke sundara puSpoM kI dRSTi yahAM par3atI huI aisI jAna par3atI yI mAnoM bhramaroM kI jhAGkAra se prabhu kA guNagAna hI kara rahI ho // 84 // zrAtI huI gandhoka kI vRSTi aisI suzobhita ho rahI yo mAnoM isa loka meM viSya motiyoM kI lakSmI ko hI puSTa kara rahI ho / / 65 // veva, devoM ke nagAr3oM se jisa dundubhinAmaka sabala svara ko kara rahe the vaha samudra kI garjanA ke samAna thA tathA dizAoM ke agrabhAga ko baharA kara rahA thA / / 86 / / he Iza ! tuma apanI prANavallabhA ke sAtha jayavaMta hozro, samRddhimAna hozro vRddhi ko prApta hozro aura saikaDoM kalyANoM ke bhAjana hozro / he rAjan ! tuma samasta rAjAzroM meM ziromaNi ho, tuma dhanya ho, jaganmAnya ho, aura yaha ApakI prANaballabhA bhI dhanya hai ki jisake garbha meM jagatpati trilokInAtha jinendra bhagavAn avatIrNa hoMge // 67-68 // ityAdi zabdoM ke samUha se saMtoSa ko prApta hue deva gaganAGgaraNa meM jaya jaya Adi kI dhvani se paripUrNa kolAhala karane lage / 86|| isa prakAra chaha mAha paryanta deva pratidina jagat ko Azcarya utpanna karane vAle pratizaya adbhuta paJcAzcarya karate the // 60 // prathAnantara eka samaya brAhmI devI caturtha snAna karake manohara mahAbhavana meM komala zayyA para sukha se zayana kara rahI thI // 61 // zayana karate samaya usane rAtri ke pichale 1. iva malikA taH iticchedaH /
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 ] * zrI pArzvanAtha carita * sApazyatSoDaza svapnAnimAn putraphalAGkitAn / nizAyAH pazcime yAme jinajanmAnuzaMsinaH // 2 // suremaM parvatAkAramuttaGga mandravU hitam gavendra dundubhiskandhaM kundamuktAphaladya utim mRgendra candrasacchAyazarIraM raktakandharam lakSmI ratnamayottaGgaviSTare devadantibhiH 1 dAmanI kusumAmodAkRSTalagnamadAlinI ke / trimastra tamadrAkSIdudhcanantaM vA zaradUdhanam ||63 / / / pIyUSa pujjanIkAzaM sApazyanmadaniHsvanam // 64 // pratApaM vA svaputrAsa pradarza mahejjitam / / 5 / / | snApyAM hiraNmayaiH kumbhairapazyatsvAmiva shriym| 66 / / | tajjhAMkRrivArabdhamAne jinasya sNksst||67|| sampUrNabimbamujjyotsnaM tArAzrIzaM satArakam / kAntivrajaM svasUnorvA sA sAnandamalokayat / / 68 / nidhUM tadhvAntamudyantaM bhAsvantamudayAcalAt | mUrtIbhUtamiva jJAnaM sAdrAkSItsvAtmajasya ve // 66 // kumbhau svarNamaya padmapihitAsyo dadarza sA / svakIyasnAnakumbha vA mukhalagnakarAmbujI / / 100 // // / darzayantAvivApazyatsvanetrAyAmamadbhutam / / 101 / / jharSo sarovare phullakumudAbjaca ye satI prahara meM putra rUpa phala se sahita jinendrajanma ko sUcita karane vAle ye solaha svapna dekhe // 62 // sarva prathama jisakA prAkAra parvata ke samAna thA, jo UMcA thA, gambhIra garjanA kara rahA thA, tIna sthAnoM se mada bharA rahA thA aura garjate hue zarad Rtu ke bhegha ke samAna thA aise airAvata hAthI ko dekhA || 63|| tadanantara dundubhi ke samAna kAMdhola se yukta, kunda zraura muktAphala ke samAna kAnti se sahita amRta pujJa samAna tathA mada se joradAra zabda karane vAle uttama bala ko dekhA || 64 // pazcAt jisakA zarIra candramA ke samAna kAnti vAlA thA, jisakI grIvA lAla thI aura jo apane putra ke pratApa ke samAna jAna par3atA thA aisA mahA balavAna siMha devA ||5|| tadanantara jo ratnamaya kaMce siMhAsana para zrArUDha hai devarAja suvarNa kalazoM se jisakA abhiSeka kara rahe haiM aura jo apanI hI lakSmI ke samAna jAna par3atI hai aisI lakSmI ko dekhA / / 66|| pazcAt phUloM kI sugandha se prAkRSTa hokara jina para bhramara laga rahe haiM aura una bhramaroM kI jhAMkAra se jo jinendra deva ke guNagAna // 67 // tadanantara jo karatI huI sI jAna par3atI haiM aisI vo mAlAnoM ko usane dekhA saMpUrNa maNDala se sahita hai, utkRSTa cAMdanI se yukta hai, tArAnoM se parivRta haiM aura apane ke kAnti samUha ke samAna jAna par3atA hai aise candramA ko usane bar3e harSa ke sAtha dekhA putra ||18|| pazcAt jisane andhakAra ko naSTa kara diyA hai, jo udayAcala se udita ho rahA hai aura apane putra ke sAkAra jJAna ke samAna jAna par3atA hai aise sUrya ko usane dekhA // 66 // tadanantara jinakA mukha kamaloM se AcchAdita hai, tathA jo mukha para saMlagna kara kamaloM se yukta apane snAna kalazoM ke samAna jAna par3ate haiM aise svarNamaya ko kalaza dekhe // 100 // pazcAt jisameM kumuda aura kamaloM kA samUha khila rahA hai aise sarovara meM vidyamAna una do 1. suragaje : 2 mA 3 mA+aivata 4. candramasam /
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dazama sarga [125 saratsarojavi malyApAsacam / vidyArNavaM svasUnorvekSana divyaM sarovaram / / 102 / / kSubhyantamabdhimuvela sAdarzanmariNasaMkulam / dRgjJAnavRttaratnAnAM svasya putrasya vAkaram / / 103 / / siMhaviSTaramutta Gga mariNa razmicayAkulam / sApazyAmezRGga vA sthitaM siMhAsana param / / 104 / / svavimAnaM vyalokiSTa parAddharSa ratnabhAsvaram / bhANDAgAraM svasUnorvA gAdimariNatejamAm / / 10 / / mAgendra bhavanaM pRthvImudbhidyodgatamakSata / svasUno: prasavAgAramiva devApitaM mahat / / 106 / / ratnarAzi mahotsarpadaMzupallavitAmbaram / sA dadarza svaputrAGgabhAmaNDalamidhotthitam // 107 / / jvalabhida dhUmamadrAkSItsA dIpta viSamAciSam / svAtmajasya jvalantaM vA dhyaanaakrmndhnotkrm|10| svapnAnte sA vyalokiSTa gajamairAvatAbhiSam / pravizantaM svacaktrArja jine zatugvidhAyinam / / 10 / / mAlinI iti sukRtavipAkAdivyasvapnAn dadarza jinavarasutajanmAsUcakAnsA jinAmbA / vividhavibhavakItyoM dyAdisapAdanAddhi tribhuvanapatimodAkArakAn sadgajAdIn / / 110 // machaliyoM ko dekhA jo apane netroM kI adbhuta lambAI ko hI mAnoM dikhalA rahI thoM, / / 10 / / tadanantara tairate hue kamaloM kI kezara se jisake jala kA samUha pIlA polA ho rahA hai tathA jo apane putra ke vidyArUpa sAgara ke samAna jAna par3atA thA aisA sundara saroghara dekhA / / 102 // pazcAt jo taTa kA ullaGghana kara rahA hai, mariNayoM se vyApta hai aura apane putra ke darzana jJAna cAritrarUpI ratnoM kI khAna ke samAna pratIta ho rahA hai aise lahaH rAte hue samudra ko dekhA // 103 // tadanantara usane mariNayoM ke kiraNa kalApa se vyApta usa UMce siMhAsana ko dekhA jo meru ke zikhara para sthita dUsare siMhAsana ke samAnya jAna par3atA thA // 104 // pazcAt utkRSTa ratnoM se vedopyamAna yaha svavimAna dekhA jo apane putra ke samyagdarzanAdi maNiyoM ke teja kA mAnoM bhANDAra hI thA / 105 // pazcAt pRthivI ko bheva kara prakaTa hue nAgendra ke usa bhavana ko vekhA jo apane putra ke deva pradatta mahAna prasUtigRha ke samAna thA // 106 / / tadanantara Upara kI ora uThatI huI apanI bar3I bar3I kiraNoM se jisane prAkAza ko pallavita kara diyA hai aisI ratnarAzi ko dekhA / vaha ratnarAzi aisI jAna par3atI thI mAno apane putra ke zarIra kA bhAmaNDala hI uThakara khar3A huA ho // 10 // pazcAt usane dedIpyamAna jalatI huI nidhUma agni dekhii| vaha agni aisI jAna par3atI thI mAnoM dhyAna se apane putra ke karmarUpI indhana ke samUha ko hI jalA rahI ho // 10 / / svapnoM ke anta meM usane apane mukha kamala meM praveza karatA humA airAvata nAmakA hAthI dekhaa| vaha airAvata hAthI yaha sUcanA de rahA thA ki tere tIrthakara putra utpanna hogA // 10 // isa prakAra puNyodaya se jina mAtA ne tIrthakara putra ke janma ko sUcita karane vAle ve uttama maja prAdi didhya svapna dekhe jo vividha prakAra ke vaibhava aura kIrtisamUha prAdi ke
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ * bhI pAzvanAtha carita. gAIMsavikrIDitam dharmAtie samanito'tivimalaH sUnustayostIrghakRd vizvAnandakaro mahAnirupamaH pAzcoM bhvissytyho| jJAtvetIha budhAH kuruSvamanizaM svamokSasaMpAdaka vizvasukhAkara sucaraNaiH sarvArthasiddhaya param // 111 / / pAryo duHkhavinAzakaH sukhakaraH pAya pitA dharmiNaH pAi~NAtra vilamyate guNacayaH pAya tasmai namaH / pArSApAstvaparaH svapAparyajanakaH pArzvasya muktiH priyA pArve cittamahaM dadhe jinapa mA pArzva svapAvaM naya // 112 // iti bhaTTAraka zrI sakalakotiviracite pArzvanAparitre ratnavRSTiSoDazasvapnavarNano nAma dazamaH sargaH // 10 // sampAvana se trilokInAtha ke harSa ko prakaTa karane vAle the // 110 // dharma se una donoM ke sarvapUjita, pratyarata nirmala, sabake prAnanya ko karane vAlA, mahAna, nirupama, pAzrva nAmaka tIrthakara putra hogA aisA jAmakara maho vidvajjana ho ! sarva manorathoM kI siddhi ke liye uttama pAcaraNoM se svarga mokSa ko prApta karAne vAlA samasta sukhoM ko sAna utkRSTa dharma miramatara karo / / 111 // pArtha jinendra duHkha ke vinAzaka tathA sukha ko karane vAle haiM, dharmAramA janoM ne pAvaM jinendra kA prAzraya liyA hai, pAya jinendra ke dvArA guNoM kA samUha prApta kiyA jAtA hai, una pArya jinendra ke liye namaskAra hai, pAva jinendra se bar3hakara dUsarA apanI mikaTatA ko prApta karAne vAlA nahIM hai, pArva jimendra ko mukti priya hai, maiM pAva minendra meM apanA citta lagAtA hU~, he pAzvaM jinendra mujhe apane pAsa le calo // 112 // isa prakAra bhaTTAraka zrI sakalakIti dvArA viracita pArzvanAtha carita meM ratnavRSTi aura solaha sthAnoM kA varNana karane vAlA vazama sarma samApta huA / / 10 / / 1 / smnvitokaa|
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ekAdaza sarga * [ 127 ekAdazaH sargaH yenotpAdyAzu phaivalyaM jitvArijaparISahAn | bodhitAstApasAH sarve namastasmai cidAtmane ||1|| athAto maGgalodgItI: zRNvatI vandinAM satI / turyaiH prAbodhikaiH zIghra dhvanadbhiH pratyabuddha sA ||2|| etasyAH suprabodhAya divyavANyA supAThakAH / tadA prapeDurityuccaimaMGgalAni zubhAnyapi // 3 // prabodhasamayo'yaM te devi sanmukhamAgataH | vartate dharmayogyo'yaM kAlaH prAbhAtiko mahAn ||4|| utthAya zayanAske vizvaca sAmAyikaM mahat / samabhAvaM samAlambya dharmAta sukhAvaham / / 5 dhyAnaM prakurvanti svakacitta ena cArhatAm / 'enaH zAnye "sugyutsarga keciddhIrA dRDhavratAH ||6 // gurUNAM paJcanAmotthaM mantrarAjaM jagaddhitam 1 pare japanti pApaghnaM svargamuktivazIkaram // 7 // ityevaM stavanArtha: sudakSo lokaH pravartate / dharmedhyAne prabhAte'tra siddha vizvasukhAve // 8 // // * jinavAkyAMzubhiryadagAnmohtamaH kSayam / tadvatsUryAMzubhibhitra tamo naizyaM sudRSTihRt // 6 // ekAdaza sarga jinhoMne zatrukRta pariSahoM ko jItakara tathA zIghra hI kevalajJAna utpanna kara samasta tApasoM ko saMbodhita kiyA una caitanyasvarUpa pArzvanAtha ko namaskAra ho || 1 || athAnantara vandojanoM ke maGgalamaya gItoM ko sunatI huI vaha jinamAtA jAgaraNa ke liye bajate hue bAjoM se zIghra hI jAga gaI || 2 || uttama pATha par3hane vAle mAgaSajana ise jagAne ke liye usa samaya sundaravAraNI se isa prakAra zubhamaGgala uccasvara se par3ha rahe ye || 3 || he devi ! yaha jAgane kA samaya tumhAre sanmukha zrAyA hai / yaha prAtaHkAla kA mahAn samaya dharma ke yogya hai || 4 || kitane hI loga zayyA se uThakara tathA sAmyabhAva kA prAlambana lekara dharma ko siddhi ke lie sukhadAyaka mahAn sAmAyika karate haiM ||5|| koI apane eka citta se arhantoM kA dhyAna karate haiM aura dRDhatA se vratoM kA pAlana karane vAle koI pApoM ko zAnti ke liye kAyotsarga kara rahe haiM || 6 || koI gurunoM ke pAMca nAmoM se utpanna, jagat hitakArI, pApa vinAzaka tathA svarga aura mokSa ko vaza karane vAle mantrarAja kA japa karate haiM ||7|| isa prakAra catura manuSya isa prabhAtakAla meM siddhi ke liye stavana Adi ke dvArA samasta sukhoM ke sAgara svarUpa dharmyadhyAna meM pravRtta hote haiM ||8|| misa prakAra jinendra bhagavAn ke vacanarUpI kiraNoM se sudRSTi-samyagdarzana ko harane vAlA moha 1. pANamanAya 2. kAyotsarga 3 namaskAraH 4. eSa zlokaH kha0 pratI nAsti /
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - 12. ] * zrI pArzvanAtha carita * jina bhAnUdgame yadvad bhramanti sAdhavo bhuvi / kuliGgitaskarA naSTAstathA caurA 'inodgame / 101 jinavArarazmibhiryadvatsanmArgA nAkamokSayoH / dRzyante ca sudharmAdInAM loke bhAnurazmibhiH / / 11 / / bhavanti niHprabhA yajjinodaye kuliGginaH / tathA sUryodaye'kiJcitkarA jyotirgaggA bhuvi / / 12 / / vikanti yathA bhavya manonjAni jinezina: / vacoM'zubhistathAnjAni sarasIna karotkaraH // 13 // rUyate kalamAmandramita: sarasi sArasaiH / kukavAkarito ramyaM rathAGgamithuneritaH / / 14!! ityAdivivighAnandavartate modanirbharaH / prabhAte'tra jagalloko dharmyadhyAnAdikarmabhiH / / 15 / / mato dedhi vimuJca tvaM talA kuru vRSAptaye / dhamyaMdhyAnaM stavAzca kalyANa zatabhAgbhava / / 16 / / susvapnadarzanAvI prabuddhA prAktarAM puna: / prabodhiteti mApazyatpramodakalitaM jagan / / 17 / / tatastadarzanodbhUtatoSanirbhara mAnasA / utthAya zayanAcchIghra dharmyadhyAnaM cakAra sA / / 18 / / rUpI andhakAra naSTa ho jAtA hai usI prakAra sUrya kI kiraNoM se sudRSTi uttamadRSTi ko harane vAlA rAtri kA andhakAra naSTa ho gayA hai // 6 // jisa prakAra jinendrarUpI sUrya kA udaya hone para sAdhu, pRthiyo para bhramaNa karane lagate haiM aura kuliGgI tathA cora naSTa ho jAte haiM usI prakAra sUryodaya hone para sAdhujana pRthvI para vicaraNa karate haiM aura caura naSTa ho gaye haiM // 10 // jisa prakAra jinendra bhagavAn ke vacanarUpI kiraNoM se svarga aura mokSa ke.samIcIna-mArga misa I.pene magale haiM kI hAra loka meM garva kI kiraNoM se uttama dharma prAdi ke mArga dikhAI de rahe haiM // 11 // jisa prakAra jinendra bhagavAna kA udaya hone para kuliGgI-mithyA tApasa prAdi niSprabha ho jAte haiM usI prakAra sUrya kA udaya hone para jyotiSI vevoM ke samUha pRthvI para prakizcitkara ho gaye haiM arthAt pRthivI para unakA kucha bhI prakAza nahIM prasarita ho rahA hai / / 12 / / jisa prakAra jinendra bhagavAna ke vacanarUpI kiraNoM se bhadhyajIvoM ke hRdayakamala khila jAte hai usI prakAra sUrya kiraNoM ke samUha se tAlAba meM kamala khila rahe haiM / / 13 / idhara sarovara meM sArasa pakSI avyakta madhura zabda kara rahe haiM to idhara murge manohara zabda kara rahe haiM to idhara cakavA cakaviyoM ke yugala sundara zabda kara rahe hai / / 14 / / isa prakAra isa prabhAtakAla meM harSa se paripUrNa jagat ke jIva dharmya dhyAna Adi karate hue vividha prakAra ke grAnanda kA anubhava kara rahe haiM / / 15 / isaliye he devi ! tuma zayyA chor3o aura dharma kI prApti ke liye stavana Adi ke dvArA vayadhyAna karo tathA saikar3oM kalyANoM ko prApta hopro / / 16 / / - uttama svapnoM ke dekhane se vaha devI yadyapi bahuta pahale jAga gayI thI tathApi bandI. janoM ke dvArA punaH ja gAyI gayo / jAgane para usane harSa se paripUrNa jagat ko dekhaa||17|| tadanantara harSapUrNa jagat ke dekhane se utpanna saMtoSa se jisakA hRdaya bharA hunara hai aimo usa 1. murvovaya 2.marasI mokasaMtare va masi-inarotkara: iticdaH 5. vayAna 8 pramodakaspina k..|
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ekAdazama sarga [ 126 jinendrasmaraNAzca sAmAyikastavAdibhiH / sarvamAGgalyasiddhayartha kRtsnAbhyudayakAraNam // 16 // tataH musnAnanepadhyAyaH kRtvA svAGgamaNDanam / dibyAmbaradharA dakSA kiyatsvajanaveSTitA // 20 // siMhAsanAdhirUDhasya bharturanta jagAma sA |sbhaayaaN sarvasvapnAnAM phalArthanizcayAptaye / / 2 / / bhUpo'pyucitasammAna STvA saMbhASya saMdadau / sasyA parvAsanAtmIya prItyA prItikara drutam / / 22 / / smeramAsyaM vidhAyoccaH sukhAsInA vyajijJapada / tasmai napAsanasthAya bhatre divyAgarA satI / / 2 / / devAdya yaaminaayaa| pazcimere sukhanidritA / svapuNyenAhamadrAkSamimAnsvapnAMzca SoDaza // 24 // gajendrAdhanalAntAnsumahAnyudayakAraNAn |vidhaay mayAM nAya teSAM phalaM mamAdiza 1125 / / prathAbocannRpo divyAvadhijAnabalAnmudA / zRNu devi pravakSye'haM svapnAnAM phalamUjitam // 26 // gajendradarzanAta 'dya mahAnputro jagaddhitaH / bhavitA vibudhArAdhyo vizvarAjaziromaNiH / / 2 / / samastabhuvane jyeSTho mahAvRSabhadarzanAt / jagatyasminmahAdharmarathadhauryapravartakaH // 28 // siMhenAnantavIryo'sau svakarmagajaghAtakaH |daamnaa saddharmasajjAmatIrthakartA sukhAkaraH // 26 // devI ne zIghra hI zayyA se uThakara dharmyadhyAna kiyA // 18 // samasta maGgaloM kI siddhi ke liye usane jinendra bhagavAn ke smaraNa Adi tathA sAmAyika stadhana prAdi ke dvArA sarva abhyukya kA kAraNa bhUta dharmyadhyAna kiyA thA // 16 / / tatpazcAt uttama snAna aura veSabhUSA Adi ke dvArA apane zarIra alaMkRta kara jisane sundara vastra dhAraNa kiye haiM aisI vaha rAnI kitane hI prAsmIyajanoM se parivRtta ho samasta svapnoM ke phala kA nizcaya karane ke liye sabhA meM siMhAsana para pAltu pati ke samIpa gayI / / 20-21 // rAjA ne bhI use dekha kara yogya sanmAna ke sAtha usase saMbhASaNa kiyA tapA zIghra hI prItipUrvaka prIti ko utpanna karane vAlA apanA ardhAsana diyA // 22 // uttama sukha se baiThI huI pativratA rAnI ne mukhako mandahAsya se yukta kara rAjasiMhAsana para sthita apane pati ke liye manohara vANI dvArA mivedana kiyA // 23 // he deva ! prAja sukha se soyI huI maiMne rAtri ke pichale prahara meM apane puNyodaya se majarAja ko prAdi lekara agni paryanta mahAna abhyudaya ke kAraNa ye solaha svapna dekhe haiM / he nAtha ! mujha para kyA kara mere liye unakA phala kahiye // 24-25 // tadanantara digya prayadhijJAna ke bala se jAnakara rAjA ne harSapUrvaka kahA ki he devi ! suno, maiM svapnoM kA uttama phala kahatA hU~ // 28 // prAja gajarAja ke dekhane se tere jagat hitakArI, devoM ke dvArA prArAdhanIya aura samasta rAjAnoM kA ziromariNa mahAna putra hogA // 27 // mahAvRSabha ke dekhane se vaha samasta loka meM zreSTha hogA aura isa jagata meM dharmarUpI mahAna ratha ko pravattAne vAlA hogA // 28 // siMha ke dekhane se vaha apane kamarUpI hAthiyoM 6. satriyahare 2, ante /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - 130 ] * zrI pArzvanAtha carita - lakSabhyAbhiSekamAptAsau mevaMgrahariviSTare |kssorodtoykumbhaudheH sarvazaka: suvarNaja' // 30 // pUrNendunA manAhAtI sazarmAmRtavRzinI |bh samA'nittamohantA svaanggbhaayotilaaviyt| 31 / kumbhAbhyAM so'tra bhoktA navanidhInAM jinezvaraH / matsyayugmekSaNAsa sthAt sukhI bhoganu devajaH / / 3 / / sarasA lakSaNa: pUrNaH so'STottarasahasrake: / hakkaMbalyAdiglAnAM ratnAkaro'tra so'bdhinA / 33 / / siMhAsanena sAmrAjyamavApsyati jagastraye svavimAnena tAzaH svargAdayatariSyati // 34 / / nAgendra bhavanAlokAtso'vadhijJAnanetrabhAk / dRgjJAnAdiguNAnAM sa pAkaro ratnajataH / / 35 / / kRtsnakarmendhanAnAM sa bhasmarAzi kariSyati / zukladhyAnAgninA nUnaM ni majvalanekSaNAt / / 36 / surebhAkAramAvAya bhavatyAsmapravezanAt / tvadgarbha pArzvatIrthezaH svamAdhAsyati nirmala / / 37 / / iti teSAM phalaM zrutvA dadhe romAJcitaM vaSuH / harSAGka rerivAkIrNaM prAptaputreva sA tadA / / 38 / / kA ghAta karane vAlA ananta balazAlI hogaa| mAlAoM ke dekhane se samyagadharma aura samyagjJAna kI prAmnAya ko karane vAlA tathA sukha kI khAna hogA // 26 // lakSmI ke dekhane se vaha mera ke agrabhAga meM sthita siMhAsana para samasta indroM dvArA kSIrasAgara ke jala se pari. pUrNa suvarNa kalazoM ke samUha se abhiSeka ko prApta hogA // 30 // pUrNacandramA ke dekhane se vaha madamarUpI amRta kI dRSTi se samasta jIvoM ko prAGgAvisa karane vAlA hogA / sUrya ke dekhane se prajJAnAndhakAra ko naSTa karane vAlA tathA apane zarIra kI kAnti se prAkAza ko prakAzita karane vAlA hogA // 31 // kalazayugala ke dekhane se vaha nau nidhiyoM kA bhoktA tIrthakara hogA aura mInayugala ke dekhane se vaha manuSya tathA devoM ke bhogoM se sukhI hogA // 32 // sarovara ke dekhane se vaha eka hajAra pATha lakSaNoM se pUrNa hogA tathA samudra ke dekhane se samyagdarzana tathA kevalajJAna prAdi ratnoM kA sAgara hogA // 33 // siMhAsana ke dekhane se baha tInoM jagat ke sAmrAjya ko prApta hogA aura svarga kA vimAna dekhane se vaha tIrthakara, svarga se avatIrNa hogA // 34 // nAgendra kA bhavana dekhane se vaha pravadhijJAnarUpI netra kA dhAraka hogA mora rasnarAzi ke dekhane se vaha varzana jJAna prAdi guNoM kI khAna hogA // 35 // ni ma agni ke dekhane se vaha nizcita hI zukladhyAnarUpI agni ke dvArA samasta karmarUpI dhana ko bhasmarAzi kara vegA // 36 // deva gaja kA prAkAra lekara mukha meM praveza karane se sUcita hotA hai ki tumhAre nirmala garbhameM pArzvanAtha tIrthakara apane prApako dhAraNa kareMge // 37 // ___ isa prakAra svapnoM kA phala sunakara usane romAJcita zarIra ko dhAraNa kiyA / usa samaya vaha aisI jAna par3atI pI mAnoM usane putra ko prApta kara hI liyA thA aura harSa ke aMkuroM se usakA zarIra vyApta ho gayA thA // 3 // 1. kumbhAya : sv.|
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' .-- Jr..PPP * ekAvazAma sarga . [ 131 atha saudharmanAyaH prAha zyAdidevatAH prati / jinagAvatAraM sa jJAtvA dharmAya ghamaMdhIH / / 3 / / vizvasenayatebAhma yAH sadgarbhe'vatariSyati |shriipaarshvnaath evAya tIrthakartA jagadguruH / / 4 / / tasyA gatvA zudhidravya bhavantyo garbhazodhanam / kuruvaM bhaktitaH sevAM svaM svaM niyogamAzu c||1|| mUrnAdAya tadAjJA sAH kRtvA tadgarbhazodhanam / svarje: zucimahAdravyastasyAH sevAM vydhustraam|42 zrIhI vizva kIrtizca buddhilakSmIrimAH striyaH / zriyaM lajjA sudhairya na stuti bodhi susaMbhavam / / 4 / / tasyA abhyarNavatinya mAdadhuH svAnguNAnimAn / svabhaktyA paricAriNyo dharmahRSTA vRSAptaye // 44 // nisarganirmalA rAzI tAbhiH saMskAritA puna: / tagaM rAjati divyAlA saMskRtedhAgninA mnniH|45|| paizAkhakRSNapakSasya dvitIyAyAM nizAtyaye / vizAstraH sulagnAdau sumuhUrte surezvaraH // 46 // avatIrNo divaevyutvA bhuktvA bhogAna sunirmale / rAjhyA garbha niropamye zuddhasphATikaSibhe / / 4 / / tadgarmAgamanaM jJAtvA svacihnAvadhibhidrutam / svasvavAhanamArUDhA: sakalatrAH sanirjasaH / / 4 / / savanantara dharmabuddhi saudharmendra ne yaha jAnakara ki dharma ke lie tIrthakara kA garbhAvataraNa hone vAlA hai, zrI prAvi deviyoM se kahA // 36 // rAjA vizvasena ko bAhmI devI ke prazasta garbha meM prAja hI agaguru zrI pArzvanAtha tIrthakara pravatIrNa hoMge isaliye bhApa loga mAkara pavitra dravyoM dvArA unakA garbhazodhana karo, bhakti se unakI sevA karo aura zIghra hI apanA apanA niyoga pUrA karo / / 40-41 / / zrI prAdi deviyA~ zira se saudharmendra kI prAmA ko svIkRta kara tathA svarga meM utpanna hone vAle pavitra mahAdravyoM se garbhazoSana kara mAtA kI sevA karane lagIM // 42 // zrI devI ne zrI ko, hrI devI ne lammA ko, si devI ne usama parya ko, kItidevI ne stuti ko, buddhi devI ne buddhi ko aura lakSmI devI ne utsama vaibhava ko utpanna kiyA thaa| isa prakAra jinamAtA ke samIpa rahane vAlI sapA apanI bhakti se unako paricaryA karane vAlI ina devAGganAmoM ne dharma se prasanna ho dharma kI prApti ke liye jinamAtA meM apane ina guNoM ko acchI taraha dhAraNa kiyA thA / / 43-44 // rAmI svabhAva se hI nirmala thI phira una deviyoM ke dvArA saMskArita kI gayI thI prataH sundara zarIra ko dhAraNa karane vAlI yaha rAnI agni ke dvArA saMskArita mariNa ke samAna atyadhika suzobhita ho rahI thI // 45 // baizAkha mAsa ke kRSNapakSa sambandhI-dvitIyA tithi meM vizAkhA nakSatra, uttamalagna mAvi tathA zubhamuhUrta ke rahate hue prAtaHkAla ke samaya vaha indra bhoga bhoga kara svarga se vyuta humA tathA rAnI ke atyanta nirmala, nirupama aura zuddha sphaTika ke sahaza garbha meM pravattIrNa humA // 46-47 / / apane cihnoM se utpanna avadhijJAna ke dvArA pAzrva jinendra kA garbhAvata ra evAtha 2. svA~svanaH /
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 ] * zrI pArzvanAtha carita * svAGgabhUSAdidIptyavatayanto nabho'Ggalam / gItavAdyajayadhvAnaH pUrayanto dizo'khilAH // 46 // catuNikAya devezA grAjagmurbhU pamandire | garbhakalyA niSpatyai sotsavA dharmasiddhaye // 50 // mRpANaM purIM khaM ca suvIthIzca tadAbharAH / ruddhvA tasthuH parIvArairyoSitaH surasainyakAH / / 51 / / jina pitrodA cakra: kalyANAbhiSavotsavam / hemakummai mahAbhUtyA surezA jinabhaktikAH || 52 || triHparItya tato natvA garbhasthaM tIrthanAyakam / jinendrapitaro bhaktyA prapUjyAmaranAyakAH / / 13 / / divyabhUSaNa vastrArthaM dikkumArI niyojya te / zuzrUSAya jinAmbAyAH prayayuH svaM svamAzrayam / 54 / kAzcinmaGgaladhAriNyaH kAzcittAmbUladAyikAH / kAzcinmajjana pAlinyastasyAzcAsan surAGganA: 55 kAzcinmahAnase 1 yuktAH pAdasaMvAhane parAH / zayyAviracane kAzciccAsyA zrAsanasaMsthitau / / 56 / / prasAdhanavidhau kAcitspRzanto tanmukhAmbujam / sugandhadravyapAristhA dhAviva babhau mudA ||57|| | vireje kalpavallIya zAkhAsrodbhinabhUSaNA / / 58 / / kAcidAbharaNAnyasmai dadatI mRdupAminA ra jAnakara, jo zIghra hI apane apane vAhanoM para zrArUr3ha haiN| striyoM se sahita haiM, devoM se parivRta haiM, apane zarIra tathA zrAbhUSaNa prAdi kI kAnti ke samUha se gaganAGgaNa ko prakAzita kara rahe haiM tathA gIta, bAbitra tathA jaya jaya kI dhvani se samasta dizAoM ko pUrNa kara rahe haiM aise, utsavoM se yukta cAroM nikAyoM ke indra dharmasiddhi ke liye rAjamahala meM zrA pahuMce / / 46 - 50 / / usa samaya deva, devAGganAeM aura devoM ke sainika apane gharoM se rAjAGgaraNa, nagarI, prAkAza aura galiyoM ko rokakara sthita the arthAt saba sthAnoM para deva hI deva dRSTigocara hote the / / 51 / / jinabhakta indroM ne harSapUrvaka bar3e vaibhava se jinendra bhagayAt ke mAtA pitA kA suvarNa kalazoM ke dvArA garbhakalyANaka sambandhI abhiSekotsava kiyA / / 52 / / tadanantara immoM ne garbhasthita tIrthaMkara kI tIna pravakSiraNAe dekara unheM namaskAra kiyaa| divya prAsUSaraNa tathA vastra Adi se unake mAtA pitA kI bhaktipUrvaka pUjA kI tathA jinamAtA kI sevA meM divakumArI deviyoM ko niyukta kiyA / pazcAt yaha saba kara cukane ke bAda ve apane apane sthAna para cale gaye / / 53-54 / / koI bevAGganAeM jinamAtA ke prAge darpaNa prAvi mAGgalika dravya dhAraNa karatI thIM, koI pAna detIM thIM aura koI snAna karAtI thIM / 55 / koI rasoI ghara meM niyukta rahatI thIM, koI paira dAbane meM tatpara thIM, koI zayyA bichAne meM magna thIM aura koI grAsanoM ko acchI taraha rakhane meM lIna rahatI thIM / / 46 / / prasAdhana-sajAvaTa ke samaya usake mukhakamala kA sparza karatI tathA sugandhita dravya ko hAtha meM lie hue koI devI harSa se dhulAne vAlI ke samAna suzobhita ho rahI thI / / 57 / / komala hAtha se mAtA ke liye zrAbhUSaNa detI huI 1. bhojanapAkazAlAyAm /
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ekAdazama saga~ * [ 133 bAsaH kSauma trajo ramyA bahudhA bhogasaMpadaH / tasmai samarpayAmAsuH kAzcitkalpalatA iva / / 56 / / bhaGgarakSAvidhI kAzcidutkhAtA sikarAmbujAH / tadabhyarNe babhurdabhyaH zamyA' vA khe'tinirmale / / 60 / / puSpa reNubhirAkI sammamArjurnRpAGgaraNam / kAzcidanyAH prakurvanti candanacchaTayokSitam / / 61 / mahImAdrazukaiH kAcizirbhamAjurmudA parAH / kurvate valivinyAsaM ratnacUrNermanoharam / / 62 / / kalpavRkSa japuSpaudheranyA upaharanti tam / kAzcitkhe nizi sIdhAgre kurvati maNidIpakAn 63 / nabhobhAge sthitA: kAzcidanAlakSitamUrtayaH / rakSyatAM yatnato rAjJItyuccegiramudAharan / / 64 / / jala kodd| dibhistAzca kadAcidvAdyavAdanaiH / kathAgoSThIbhiranyedyurgItagAnaM manoharaiH / / 65 / / ramyavilAsahAsya jalpanaiH / vicitraveSadhAriNyo devyastasmai dhRti dadhuH ||66 // zayane yatra kutracit / kurvanti vividha sevAM sarvatra tAH surAGganAH // 67 // reje jinAmbA paricaryayA / upanItA jagallakSmIrivakadhyaM kathaJcana / / 68|| koI devI usa kalpalatA ke samAna suzobhita ho rahI thI jisakI zAkhA ke agrabhAga meM AbhUSaNa prakaTa hue haiM / / 56 / / koI deviyAM kalpalatAnoM ke samAna usake liye rezamI vastra manohara mAlAeM aura praneka prakAra ko bhoga sampadAeM samarpita kara rahI thIM / / 56 / / zraGgarakSA ke kArya meM jinhoMne apane karakamaloM se salavAra uThA thI aisI kitanI hI afari usake nikaTa aisI suzobhita ho rahI thIM jaisI atyanta nirmala prAkAza meM bijaliyAM suzobhita hotI haiM / / 60 / / koI deviyAM phUloM kI parAga se vyApta rAjAGgaNa ko acchI taraha jhAr3atI thIM aura koI use candana se sIMcatI thIM // 61 // koI harvapUrvaka mIle kapar3oM se pRthivI kI acchI taraha sApha karatI thIM aura koI ratnoM ke cUrNa se usa para manohara velabUTe banAtI thIM / / 62 / / koI kalpavRkSa utpanna phUloM ke samUha se una velabUToM para upahAra car3hAtI thIM aura koI rAta ke samaya prakAza tathA mahala ke agrabhAga para maNimaya dIpaka prajvalita karatI thIM / / 63 / / jinakA zarIra nahIM dikha rahA thA aisI feart hI deviyAM zrAkAza meM sthita hokara uccasvara se yaha zabda kaha rahI thIM ki rAnI kI yatna se rakSA kI jAya / / 64 / / vicitra veSoM ko dhAraNa karane vAlI ve deviyAM kabhI jalakrIDA zrAdi ke dvArA, kabhI bAjoM ke bajAne se, kabhI kathA kI goSThiyoM se, kabhI manohara gItoM gAne se, kabhI ramaNIya nRtyoM se aura kabhI vilAsapUrNa hAsya vinoda se use saMtoSa pradAna kara rahI thIM / / 65-66 / / ye deviyAM usake jahAM kahIM jAne, Thaharane aura sone Adi ke samaya usakI saba jagaha vividha prakAra ko sevA karatI thIM ||67 / / isa prakAra una deviyoM ke dvArA kI huI sevA se jinamAtA aisI suzobhita ho rahI thI mAnoM 1. vidyuta iva / anyadA nartana gamane vAsane tasyAH iti tatkRtathA
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 ] * zrI pArzvanAtha carita * sAdaraM divakumArIbhiH sA dhanyA paryupAsitA / tatprabhAverivAviSTaH saMgamAra parAM zriyam ||66 // antarvatnI mathAbhyarNe navame 1 mAsi saMbhramam / divyArtha kAvyagoSThIbhirdevyastAmityaraJjayan // 70 // nigUDhArthakriyApAdavindumAtrAkSa racyutaiH | zlokaM ramyaizca tAM devyo ramayAmAsura taiH // 171 // kA bhavatyA samA nArI jagattrayasuracitA / yA sUte lIyaMkartAraM sA gariSThA na cAparA / / 72 / ke zurA ye jayantyatra kaSAyAzva durjayAn / paJcAkSasubhaTAn ghorAna parISahAnacApare / / 73 / / ke kAtarA jagatyasmin nazyanti vRttasaGgare / parISaharUSAyAsaMjitA ye te pare na ja / / 74 / / ke satpuruSA ye sattapovRttamAdikAt / svIkRtma naiva muJcanti jAtu prANAtyaye'pi te // 75 // ke'tra kApuruSA dhRtvA tapo vA caraNAdi ye parISabhayAnmuJcanti te'nye na bhavanti ca / / 76 / / 1 kisI taraha ekarUpatA ko prApta jagat kI lakSmI hI ho / / 68 / / dikkumArI dethiyoM ke dvArA prAdarapUrvaka jisakI sevA kI jA rahI thI aisI vaha bhAgyazAlinI mAtA apane Apa meM praviSTa hue ke samAna dikhane vAle una deviyoM ke prabhAva se atyadhika zobhA ko dhAraNa kara rahI thI / / 66 / / athAnantara navama mAsa ke nikaTa prAne para ve deviyAM garbhiNI jina mAtA ko divya artha se yukta kAvyagoSThiyoM ke dvArA harSapUrvaka isa prakAra prasanna karatI thIM // 70 // ve vaiviyAM nigUDhArtha, nigUDhakriyA, nigUDhapAda, binduSyuta, mAtrAcyuta, akSarabhyuta, tathA anya AzcaryakAraka zlokoM ke dvArA use prAnanvita karatI thIM / / 71|| kabhI praznottarAvalI ke rUpa meM ve deviyAM jinamAtA se prazna karatI thIM ki tInoM jagat ke devoM se pUjita prApake samAna dUsarI strI kauna hai ? isa prazna kA mAtA uttara detI thI ki jo strI tIrthakara ko utpanna karatI hai vahI zreSTha strI mere samAna hai anya nahIM / / 72 / / kabhI deviyAM pUchatI thIM ki zUravIra kauna hai ? mAtA uttara belI tho ki jo isa jagat meM burjeya kaSAyarUpI zatrumroM ko, paJcendriya rUpa subhaToM ko tathA ghora pariSahoM ko jItate haiM ve hI zUravIra haiM, anya nahIM ||73 || kabhI deviyoM pUchatI thIM ki isa jagat meM kAyara kauna hai ? mAtA uttara detI thI ki jo cAritrarUpI yuddha meM pariSaha, kaSAya aura indriyoM ke dvArA parAjita hokara naSTa ho jAte haiM ve hI kAyara haiN| anya loga nahIM ||74 || kabhI deviyAM prazna karatI thIM ki isa loka meM satpuruSa kauna hai ? mAtA uttara detI thIM ki jo uttama tapa, cAritra tathA yama, indriya-damana zrAdi ko svIkRta kara prANaghAta hone para bhI kabhI unheM chor3ate nahIM haiM ve hI satpuruSa haiM ||75 || kabhI veviyAM pUchatI thIM ki isa jagat meM kApuruSa kauna haiM ? mAtA uttara 9. gabhizIm /
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ekAdazama sarga * [ 135 ke vidvAMso'tra ye jJAtvAgamaM pApaM caranti na / durAcAraM ca durmAgaM te vidaH syuH zaThAH pare // 77 // ke mUrkhA ye parizAya jJAnaM muJcanti jAtu na / viSayAsaktimenazca te jaDAH syuH pare na ca // 78 // ke dhanyA yauvanasthA meM prApya catryAdijAM zriyam / zyajanti tRNavaddhanyAsta evAnye na sansthaho / / 76 / / semA viSayAsakti hantu jAtu kSamA na ye / dAridrayopahatAste'trAdhamA jJeyA na cApare / / 80 hse nindyAH satAM madhye kurvanto nindyakarma ye / parazrIratryAdijaM zvabhrakAraNaM te jagattraye / / 81 / / stutyAH ke'tra gRhasthA ye siddha vA munayo'nizam / satkarmANyAcarantyeva svayogyAni ta eva hi / / 82|| kasmAdbhUyo'ya kartavyaH zreyAnpApijanAzrayAt / vratabhaGgAdurAcArAnmithyAtvAdenaM cAnyataH // 83 // vidbhiH kiM svarita kAryaM chedaM saMsArasantateH / pApavRkSasya dharmAdi hitaM pathyaM na cAparam // 84 // vetI thIM ki jo tapazcaraNa tathA cAritra ko svIkRta kara pariSaha ke bhaya se chor3a dete haiM ve hI kApuruSa haiM anya nahIM haiM ||76 || kabhI deviyAM pUchatoM ki isa jagat meM vidvAna kauna haiM ? mAtA uttara detI thIM ki jo grAgama ko jAnakara pApa kA AcaraNa nahIM karate haiM, durAcAra aura durmArga kA sevana nahIM karate haiM ve hI vidvAna haiM anya loga mUrkha haiM / / 77|| kabhI deviyAM pUchatI thIM ki mUrkha kauna hai ? mAtA uttara detI thIM ki jo jJAna ko jAnakara bhI kabhI viSayAsakti aura pApa ko nahIM chor3ate haiM ve sUrkha haiM anya nahIM ||78 / / kabhI deviyAM pUchatI thIM ki dhanya kauna haiM ? mAtA uttara detI thIM ki jo yuvAvasthA meM sthita hokara bhI ahan prAdi kI lakSmI pAkara use tRraNa ke samAna chor3a dete haiM ve hI dhanya haiM anya nahIM ||7|| kabhI deviyAM pUchatI thIM ki noca kauna haiM ? mAtA uttara detI thIM ki jo viSayAsakti ko naSTa karane ke liye kabhI samartha nahIM haiM daridratA se pIDita rahane vAle ve hI manuSya nIca jAnane ke yogya haiM anya nahIM ||80|| kabhI deviyAM pUchatI thIM isa jagat meM nindanIya kauna haiM ? mAtA uttara betI thIM ki jo sajjanoM ke bIca paralakSmIharaNa tathA parastrIsevana prAvi naraka ke kAraNabhUta nindya karma karate haiM ye hI tInoM jagata meM nindanIya haiN| // 81 // kabhI deviyAM pUchatI thIM ki isa jagat meM stutya, stuti ke yogya kauna haiM ? mAtA uttara detI thIM ki jo gRhastha prathavA muni nirantara apane yogya satkarmoMoM kA zrAcaraNa karate haiM ve hI stutya haiM // 82 // kabhI deviyAM pUchatI thIM ki isa loka meM kisase bhaya karanA zreSTha hai ? mAtA uttara detI thIM ki pApI janoM ke prAzraya se, vratabhaGga se, durAcAra se aura mithyAtva bhAvi se bhaya karanA zreSTha hai, pramya se nahIM / / 63 / / kabhI deviyAM pUchatI thIM ki vidvAnoM ko zIghra hI kyA karanA cAhiye ? mAtA uttara detI thIM ki saMsAra kI santati aura pAparUpI vRkSa kA chedana zIghra hI karanA cAhiye / isI prakAra dharma Adi hitakAraka kArya zIghra karanA cAhiye anya nahIM || 84|| kabhI
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - -- . . . 136 ] * zrI pArzvanAtha carita * udvegaH kvAtra kartavyaH prAktane nindya karmaNi / ayogyAcaraNe pApe kusane saMsRtA vidhau / / 8 / / ra ti: kvAtra vidheyA saddhyAnAdhyayanakarmasu / dharma ratnatraye muktinAyA~ gurvAdisevane / / 86 // kartavyA kvAratidakSarindriyAdisevane / kumArge kutsitAcAre kusaGga ca bhavAdiSu / / 8 / / kvAtra krodho'pyanuSTheyo duHkArAtinirjaye / hanane madanAkSANAM moharAgAdizatruSu 1188 / / prAdeyaH kvAtra lobho hi tapodhyAnazrutAdiSu / mokSasaukhye sudharmAdI nacAnyatrAkSazamaNi / / 6 / / saMsoSaH kva budhaiH kAryoM bhojane zayane zubhe / viSayAdikasevAyAM na ca dAnavRSAdiSu // 10 // ki zlAghyaM tucchadravye'pi pAtradAnamane kamAH / niHpApAcaraNaM yacca tapo bAlye'tiduHkaram / / 1 / / kimanayaM satAM loke ratnavitayasevanam / jinadharma sadAcAraM sadguroH paryupAsanam // 12 // kA zreSThA gatiratraiva yAmIhante munIzvarAH / indrAdayo niraupamyA nityA sA bhuvanatraye / / 63|| deviyAM pUchatI yoM ki isa jagat meM uga kisa meM karanA cAhiye ? mAtA uttara detI thIM ki pahale kiye hue ninhAkArya meM, ayogyAcaraNa meM, pApa meM, kusaGgati meM, saMsAra meM tathA karma meM udvega karanA cAhiye // 65 // kabhI deviyAM pUchatI thI ki yahAM prIti kisameM karanA cAhiye ? mAtA uttara detI thIM ki prazasta dhyAna aura adhyayana meM, ratnatrayarUpa dharma meM, muktirUpI strI meM tathA guru prAvi kI sevA meM prIti karanA cAhiye // 86 // kabhI deviyAM prazna karatI thIM ki dhatura manuSyoM ko aprIti kisameM karanA cAhiye ? mAtA uttara detI thIM ki indriyoM ke viSaya prAdi ke sevana meM, kumArga meM, khoTe AcaraNa meM, kusaMgati meM aura zarIra prAdi meM aprIti karanA cAhiye / / 87 // kabhI deviyAM pUchatI thIM ki yahAM krodha bhI kisameM karanA cAhiye ? mAtA uttara detI thIM ki duSkarma rUpI zatruoM ko jItane meM, kAma tathA indriyoM ke ghAta karane meM tathA moha aura rAgAdi zatruoM meM krodha bhI karanA cAhie 1 // kabhI deviyAM pUchatI thIM ki yahAM lobha kisameM karanA cAhiye ? mAtA uttara detI thI ki tapa, dhyAna, aura zAstra Adi meM, mokSa sukha meM aura uttama dharma Adi meM lobha karanA cAhiye anya indriya sukha meM nahIM / kabhI deviyAM pUchatI thIM ki vidvAnoM ko saMtoSa kisameM karanA cAhiye ? mAtA uttara detI thIM ki bhojana meM, zayana meM, zubha kArya meM, aura viSayAvika ke sevama meM saMtoSa karanA cAhiye, dAna dharma prAdi meM nahIM // 6 // ___ kabhI deviyAM pUchato thoM ki prazaMsanIya kyA hai ? mAtA uttara detI thIM ki dravya ke alpa hone para bhI aneka vAra pAtradAna denA, niSpApa AcaraNa karanA aura bAlya avasthA meM bhI pratyanta kaThina tapa karanA prazasanIya hai / / 11 / / kabhI deviyAM pUchatI thIM ki loka meM satpuruSoM kA zreSTha kArya kyA hai ? mAtA uttara detI thI ki ratnatraya kA sevana, jainadharma, sadAcAra aura sadguru kI upAsanA zreSTha kArya hai // 2 // kabhI deviyoM pUchatI thIM ki isa
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ +11 ..vvNIYA- - * ekAdazama ho - [ 137 ki kutyaM sujanairatra dharmadAnAdipUjanam / svakulAcAraniHpApAcaraNaM hisamAtmanaH / / 14 / / kimakRtyaM satAM loke yenAkIyaMghasaMcayam / mahadda khamihAmutra jAyate'kRtyameva tat // 65 // kvAtra maitrI vidheyA ca sarvasattveSu sajjanaH / ekendriyAdyavasthAprApteSu nityaM dayAptaye / / 6611 pavaM kartavyaH pramodo'tra cittAdizAliSu / mumRkSuSu sadA kAryoM guNavatsu tapasviSu / / 7 / / karuNA kAtra kartavyA rogakle zAdyazarmabhiH / pIDiteSu mahAduHkhAbdhimagneSu va jantuSu / / 18 / / mAdhyasthaM kvApyanuSTheyaM viparIteSu pApiSu / tIvramithyAtvakopAdigrasteSu durjaneSu ca / / 6 / / ka: zatrurviSayo loke ghamaM dAnaM tapo hitam / dIkSAdigrahaNaM pusA niSedhayati caiva saH / / 10 // ko bandhuH paramo nR NAM tapo dAnaM hitaM vRSam / balAdyaH kArayatyatra vRttAdigrahaNaM ca saH // 1.1 / / jagat meM zreSTha gati kyA hai ? mAtA uttara detI thIM ki munirAja praura indrAdika jisakI icchA karate haiM, jo nirupama hai tathA nitya hai vahI siddhagati tInoM lokoM meM zreSTha hai / / 13 // kabhI deviyAM pUchatI thoM yahAM sajjanoM ko kyA karanA cAhiye ? mAtA uttara detI thIM ki dharmavAnAvika, pUjana, apane kulAcAra kA nirdoSa prAcaraNa aura prAsmA kA hita karanA cAhiye // 64 // kabhI veviyAM pUchatI thIM ki loka meM satpuruSoM ko na karane yogya kyA hai ? mAtA uttara detI thI ki jisase akIrti aura pApa kA saMcaya hotA hai, tathA isa loka aura paraloka meM bahuta bhArI duHkha hotA hai vahI kArya nahIM karane yogya hai // 65 // kabhI deviyAM pUchatI thIM yahAM mitratA kisameM karanA cAhiye ? mAtA uttara detI thIM ki sajjanoM ko kyA kI prApti ke liye ekendriyAdi avasthA ko prApta hue sabhI jIvoM para nirantara mitratA karanA cAhiye // 66 / / kabhI deviyAM pUchatI thI ki yahAM pramodabhAva kisa para karanA cAhiye? mAtA uttara detI thIM ki samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra prAdi se suzobhita mokSAbhilASI jIvoM para tathA guNavAna tapasvijanoM para sadA pramoda bhAva karanA cAhiye // 17 // kabhI deviyAM prazna karatI thIM ki yahAM karuNA kisa para karanA cAhiye ? mAtA uttara detI thIM ki roga kleza prAvi duHkhoM se pIDita tathA mahAduHna rUpI sAgara meM nimagna jIvoM para karuNA karanA cAhiye // 6 // kabhI deviyAM pUchatI thIM ki mAdhyasthyabhAva kisameM karanA cAhiye ? mAtA uttara detI thIM ki viparIta, pApI, tIna mithyAtva tathA koSAdi se grasta burjanoM meM mAdhyasthyabhAva karanA cAhiye // 66 kabhI deviyAM pUchatI thIM ki loka meM zatru kauna hai ? mAtA uttara detI thIM ki jo puruSoM ke liye dharma, vAna, tapa, hita, tathA dIkSA Adi grahaNa karane kA niSedha karatA hai vahI zatru hai // 10 // kabhI deviyAM pUchatI pI ki manuSyoM kA utkRSTa bandhu kauna hai ? mAtA uttara detI thIM ki jo balapUrvaka tapa, dAna, hita, dharma aura cAritra prAdi ko grahaNa karAtA hai vahI utkRSTa andhu hai // 101 // kabhI
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 ] * zrI pArzvanAtha carita - ki saMbalaM paratrAtra tapovRttayamAdibhiH / yatkRtaM dAnapUjAdhadharmapRpayAdikaM ca tat / / 102 / / ko vivekI mahAMlloMke bicAraM vetti yonizam / devAdeveghadharmAdo pAtrApAtre zrutAzrute / / 1.3 // eyagane kA hAtamAyabA mubhA niguDhA bibiktA yA sA kasyeha jagaddhitA / 104 / prahelikA nityanAryA surakto'pi kAmuko'kAmuko mahAn / sakAmo'pyatini:kAmo yo'sau ko'tra nutonutaH 105 prahelikA citta hara harINAM ca tvadgarbhaNa jagatsatAm / pharaNAphaNIndrabhUsvarge'yaMtAM devi guNAtmike ! 106 / kripAgopitam vedhiyAM pUchatI thIM ki isa bhava tathA parabhava meM saMvala kyA hai ? mAtA uttara detI thIM ki tapa cAritra indriyavamana tathA dAna pUjA Adi ke dvArA jo dharma puNya prAdika kiyA jAtA hai vahI saMbala hai // 102 / / kabhI deviyAM pUchatI thIM ki loka meM mahAna viveko kauna hai ? mAtA uttara vetI thIM ki jo nirantara deva pradeva, pApa puNya, pAtra apAtra aura zAstra azAstra kA vivAra jAnatA hai vahI mahAna viveko hai / / 103 // prahelikA pUchane vAlI kisI devI ne pUchA ki jo eka hokara bhI aneka hai, akSara rUpa hokara bhI anakSara hai, zubha hai, nigUDhArtha hai, pavitra hai aura jagat hitakArI hai aisI bhASA isa jagat meM kisakI hai ? mAtA ne uttara diyA-'phasya'-ka arthAt jinendra bhagavAna ko / / 104 / prahelikA kisI anya devI ne pUchA ki jo nitya nArI muktirUpI strI meM surakta tathA kAmuka hokara bhI mahAna akAmuka hai, sakAma hokara bhI atyanta niSkAma hai aura nuta stuta hokara bhI anuta prastuta hai aisA isa jagat meM kauna hai ? mAtA ne uttara diyA kaH arthAt jinendra bhagavAn / / 105 // prahelikA kriyAgupti kA prazna karane vAlI kisI devI ne kahA ki-he guraNoM se tanmaya rahane vAlI devi ! tuma apane garbha se hara hari tathA jagat ke satpuruSoM kA citta (?) yahAM 'hara' kiyA gupta hai ataH use lekara zloka kA artha hotA hai-he guNAtmike devi, tuma apane garbha ke dvArA hari-indra tathA jagata ke anya satpuruSoM ke citta ko hara-haraNa kro| tathA phaNoM se sahita pharapIndra-nAgendra kI bhUmi-pradholoka aura svarga meM tuma praryatA-pUjyatA ko (?) yahA~ 'pharaNa' kriyA gupta hai ataH use lekara zloka kA artha hotA hai ki tuma aAphagondra bhU svarge-adholoka se lekara svarga taka aya'tA-pUjyatA ko pharaNa prApta hono|106| ( kriyAgupti)
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ AAAAAAAAAAAnanaAnnaronnnwr * ekAdazama sarga - [ 139 jagaddhito jaganAtha: surAdhIzo guNAkaraH / trijagajjanatArAdhyaH kuryAtnaste hitaM sutaH / / 17 / / niroSThayam tIrthakartAghasaMhartA dAtA dAnaM jagatsaptAm / IhAdayo'tra nirIho yo jino bayatu so'sakRda 108 niroSThayam ityAdipraznamAlAnAM duHkarANAM sukhAptaye / prayuktAnAM surastrIbhiH sA' prottaraM dadau satI / 106 / jAnAnA sakalAyaM devI jgttrypnndditaa| vibodhAdhIzagarbhasthamAhAtmyAtsavizeSataH // 11 // dhRtistasyA nisargeNa parijJAne'bhavattasam / prajJAmayaM sucinmUrtimudahantyA nijodare // 111 / / sA' svakIye sugarbhe'ntargataM tejomayaM sutam ! dadhAnA|zugarbhava prAcI reje'tirUpiNI / / 11 / / nararatnena tenAso garbhasthena parAM dyutim / babhAra ca zriyaM zreSThAM ratnagarbhava bhUmikA / / 113 // sa janayudarastho'pi mAsyA: pIDAmajIpranat / darpaNe pratibimbo'tra yAti ki vikriyA kvacit 115 niroSThaya kAdhya kI racanA karatI huI kisI devI ne kahA ki jo jagat kA hitakArI hai, jagannAtha hai, devoM kA svAmI hai, guraNoM kI khAna hai aura tInoM jagat kI janatA ke dvArA pArAghanIya hai aisA tumhArA putra hamArA hita kare // 107 // niroSThaya punaH niroSThaca kavitA kI racanA karatI huI kisI devI ne kahA ki jo tIrthakartA hai, pApa saMhartA hai, jagat ke satpuruSoM ko dAna kA dAtA hai, aura IhA-udhama-puruSArtha se sahita hokara bhI nirIha-udyama se rahita hai ( pakSa meM icchA se rahita hai ) vaha jinendra anekavAra jayavaMta ho // 10 // niroSThya isa prakAra sukha prApti ke liye devAGganAmoM ke dvArA pUche gaye atizaya kaThina praznoM kA ThIka ThIka uttara vaha zIlavatI mAtA detI thii||106|| tInoM jagat meM nipuNa devI pahale hI samasta padArthoM ko jAnatI thI parantu usa samaya garbha meM sthita tIna jJAna ke svAmI jina bAlaka kI mahimA ke kAraNa vizeSa rUpa se jAnane lagI thI // 110 / buddhi se tanmaya, catanya mUti jina bAlaka ko apane udara meM dhAraNa karane vAlI usa jina mAtA ko aneka padArtho ke jAnane meM svabhAva se hI saMtoSa hotA thA // 111 // apane utkRSTa garbha meM antargata tejomaya putra ko dhAraNa karatI huI atizaya rUpavatI jinamAtA sUryarazmiyoM ko garbha meM dhAraNa karane vAlI pUrva dizA ke samAna suzobhita ho rahI thii||112|| garbha sthita usa nararatna se vaha mAtA ratnagarbhA bhUmi ke samAna utkRSTa kAnti tathA zreSTha zobhA ko dhAraNa kara rahI thI // 113 / / mAtA ke udara meM sthita hone para bhI vaha jina bAlaka mAtA ko pIDita nahIM kara rahA thA so Thoka hI hai kyoMki yahAM darpaNa meM par3A pratibimba 1. sA yuktyA protAM dadau kha. 2. sA svakIyagarbhAntargata tejomaya sutam .
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 / * zrI pArzvanAtha parita. trivalI bhaDa- guraM tasyAstathaivAsthAtanUdaram / tathApi vavRdhe garbhaH prabhAvaM tajjinezinaH / / 11 / / zakaraNa prahitendrANI siSeve tAM parAM satIm / prapsa robhiH samaM bhaktyA niguDhaM jinabhaktaye / 116 // kimatra bahunoktena saikA zlAghyA jagattraye / yA patyurjagatAM sraSTrI babhUva bhuvanAmbikA // 11 // punazcakAra raMdo'tra navamAsAnnRpAlaye / ratnasvarNamayaM paJcAzcarya bhUtyA zubhAptaye / / 118 / / navame mAsi saMpUrNe pauSe mAsi vRSodayAt / kRSNa rakSe'nile yoge zubhe okAdazItithI / / 11 / / zubhalagnamuhUttadiau suSuve'tisukhena sA / satI devakumArIbhiH sevyA tIrthakara sutam / / 120 / / jJAnatrayaparaM dhIraM jagannAthaM jagadgurum / dharmatIrthasya kartAraM jagadAzcaryakArakam // 121 / / mAlinI iti sukRtvimaakaadvishvtttvaikdiipo| nRsurapatibhiruccairacito vanditazca / zivasukha miha bhoktu karma hantu sugarbhA-dasamaguNa nidhAnaH prAdurAsI jinendraH / / 122 / / dharmAddivyasukhAmRtaM nirupama bhuktvA nudevodbhava, ___ jAtastIrthakaro jagattrayaguruvizvakacUDAmaNiH / kyA kahIM vikAra ko prApta hotA hai ? arthAta nahIM // 114 // trivaliyoM se sundara usakA ubara yadyapi pahale ke hI samAna kRza thA tathApi garbha bar3ha rahA thaa| vAstava meM yaha jinendra kA hI prabhAva thA / / 115 // indra ke dvArA bhejI huI indrANI apsarAoM ke sAtha guptarUpa se jinabhakti ke liye bhaktipUrvaka usa utkRSTa satI kI sevA karatI thI // 116 / / isa viSaya meM bahuta kahane se kyA lAbha hai? jo trilokInAtha kI janmadAtrI hone se jaganmAtA thI aisI bahI eka tInoM jagata meM zlAghanIya thI / / 11 / / kubera ne punaH nau mAha taka kalyANa kI prApti ke liye vaibhava pUrvaka rAjabhavana meM ratma aura svarNamaya paJcAzcarya kiye // 11 // navama mAsa ke pUrNa hone para devakumAriyoM ke dvArA sevanIya usa satI ne puNyodaya se pauSa kRSNa ekAdazI ke dina anila nAmaka zubhayoga ke rahate hue zubhalagna aura zubha muharta meM sukha se tIrthakara putra ko utpanna kiyA // 116--120 // vaha tIrthakara putra tIna jJAna kA dhAraka thA, jagat kA svAmI thA, jagadgura thA, dharmatIrtha kA kartA thA aura jagata meM prAzcarya utpanna karane vAlA thA // 121 // isa prakAra puNyodaya se jo samasta tasdhoM ko prakAzita karane ke liye pratitIya bIpaka the, manujendra aura devendroM ke dvArA pUjita tathA namaskRta the aise anupama guNoM ke bhANDAra jinendra, mokSasukha kA upabhoga karane tathA karmoM ko naSTa karane ke liye usama garbha se prakaTa hue // 122 // pArzvanAtha kA jIva, dharma ke prabhAva se manuSya aura devagati meM hone
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ I * ekAdazama sarga * bhoktu muktivarAGganAM buSajanA masveti yatnAtparaM, [ 141 kurvIvaM sukhasiddhaye'pyanudinaM dharmaM jinendroditam / / 123 / / lagabhaga pArtho vighnoSahantA sakalaguNa nirdhAivizvalokaikabhartA, hantA duHkarmazatroH ziva sukhajanakaH sarvadharme kahetuH 1 lokAprajJaH zaraNyo bhavaripukubhayAllokanArthaH stuto'ryo, vanyaH pUjyo mayA saMharatu sa caraNe vidhnajAlaM satAM me / / 124 / / iti bhaTTAraka zrI sakalakIti viracite zrI pArzvanAtha caritre tIrthaMkaragarbhajanmavanInAmekAdazaH sargaH / / 11 / / vAle anupama divyasukha rUpI zramRta kA bhoga kara tIrthaGkara, jagattraya kA guru tathA muktirUpI utkRSTa strI kA upabhoga karane ke liye triloka kA pradvitIya cUDAmariNa huA, aisA jAnakara he vidvajjana ho ! sukha kI prApti ke liye pratidina jinendrokta utkRSTa dharma ko dhAraNa karo / / 123 / / jo vighna samUha ko naSTa karane vAle haiM, samasta guNoM ke bhANDAra haiM, akhila vizva ke dvitIya svAmI haiM, duSkarma rUpI zatru ko naSTa karane vAle haiM, mokSasukha ke janaka haiM, saMpUrNa dharma ke eka kAraNa haiM, lokA ke jJAtA haiM, saMsArarUpI zatru ke khoTe bhaya se rakSA karane vAle haiM, trilokapatiyoM ke dvArA stuta aura pUjita haiM tathA mere dvArA andanIya aura pUjanIya haiM aise bhI pArzvanAtha bhagavAn mere sabAcaraNa meM Ane vAle vighna samUha ko naSTa kareM 124 isa prakAra bhaTTAraka zrI sakalakIti dvArA viracita zrI pArzvanAtha carita meM tIrthaGkara ke garbha aura janma kA varNana karane vAlA gyArahavAM sarga samApta huprA // / 11 // 1
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 ] * zrI pArzvanAtha parita - -- --- - - -- - ---- - - - MAHANI dvAdazaH sargaH namaH zrI muktikAntAya kAma mallavinAzine / zrIpAbasvAmine siddhayaM jagadbhatrai cidAtmane / / 1 / / digbhiH sAdhu nabho'yAsInirmalaM jinajanmataH / amlAnakusumaizcakra : puSpavRSTi 'suradrumAH // 2 // anAhatA mahAdhdhAnA dadhvanudivijAnakA: / vavI tadA mahanmandaM sugandhiH zizira: svayam / / 3 / / abhUd ghaNTAravo'tIvagambhIro nirjarAnprati / vadanniva jinendrasya anma nAkAlaye svayam / / 4 / / yAsanAni sureNAnAmakasmAtpracakampire / devAnuccAsanebhyo'dhaH pAtayantIva bhaktaye / / 5 / / zirAMsi pracalanmaulimaNIni prati dadhuH / kurvantIva namaskAraM bhasyA tIrthezapAdayoH / / 6 / / dRSTvetyAdi mahAzcarya jJAtvA tIrthazajanma te / kalpezA avavijJAnAjanmasnAne mati vyadhuH / / 7 / / kaNThIravamahAdhvAno jyotiSAmAlayeSvabhUt / svayaM tathA paraM sarva bahvAzcayaM ca nAkavat / / 8 / / -- - - - dvAdaza sarga jo anantacatuSTayarUpa lakSmI se yukta mukti ke kArata haiM, kAma subhaTa ko vinaSTa karane vAle haiM, jagat ke svAmI haiM tathA caitanyarUpa haiM una pArzvanAtha bhagavAn ko maiM siddhi ke liye namaskAra karatA hUM // 1 // athAnantara jinendra bhagavAn ke janma se prAkAza vizAoM ke sAtha nirmala ho gayA aura kalpavRkSa tAje phUloM se puSpavRSTi karane lage / / 2 / / usa samaya mahAna zabda karane vAle devadundubhi binA bajAye hI zabda karane lage tathA sugandhita aura zItala vAyu dhIre dhIre svayaM bahane lagI // 3 // svarga meM apane mApa atyanta gambhIra ghaNTA kA zabda hone lgaa| vaha ghaNTA kA zabda aisA jAna par3atA thA mAnoM devoM ko jinendra janma kI sUcanA hI ye rahA ho // 4 // indroM ke prAsana akasmAt kampita ho uThe usase the aise jAna par3ate the mAnoM bhakti ke liye devoM ko uccAsanoM se bhIve hI girA rahe hoM // 5 // caJcala mukuTamariNayoM se yukta indroM ke zira apane pApa namrIbhUta ho gaye usase ve aise jAna par3ate the mAnoM bhakti pUrvaka tIrthaGkara ke caraNakamaloM meM namaskAra hI kara rahe hoM // 6 // ityAdi mahAna Azcarya ko dekhakara tathA pravijJAna se tIrthakara kA janma jAnakara una indroM ne janmAbhiSeka meM buddhi lagAyo arthAta anmAbhiSeka karane kA vicAra kiyA // 7 // jyotiSo veSoM ke vimAnoM meM apane siMhoM kA mahAna zamba huA / isI prakAra svarga ke samAna anya sama aneka Azcarya 1. kalpavRkSAH, 2. vebadundubhayaH, 3. svarga. 4. siMhadhyani:, /
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dvAdazama sarga . bherInAdo mahAnAsIdvayantarANAM sudhAmasu / prAsanAdiprakampaM vA tathA sarva surezinAm / / 6 / / zaGkhazabdo'pyabhUddivyasaudheSu bhavanezinAm / jinendrajanmamAhAtmyAccheSAzcarya tathA mahat / / 10 / / ityAdivividhAzcaryAn saMyilokya surezinaH / jJAtvAvadhibalAtkuyu buddhi tajjanmakarmaNi // 11 // tatra zakrAzayA devapRtanA niryayurdivaH / savAnAstAratamyena mahAbdheriva vocayaH / / 12 / / hastino'zvA rathA gandharvA nartakya: padAtayaH / vRSA iti surezAnAM saptAnIkAni niryayuH / / 13 / / athasaudharmakalpeza ibhamairAbatAbhidham / Aruhya samamindrANyA pratasthe nirjaraivataH / / 14 / / tataH saamaanikaastraaystrishpaarissdaamraaH| prAtmarakSA dutaM lokapAlAstaM parivanire / / 15 / / tarthazAnAdikalpezAH svaM svaM vAhnamAzritAH / sArddha svaparivAreraNa mahAbhUtyA viniryayaH / / 16 / / tadAbhavanmahAdhvAno devAnAM jayaghoSaNaH / dundubhInAJca zabdodhardevAnIkeSu visphuran / / 17 / / keciddhasanti gAyanti valgantyAsphoTayanti ca / puro dhAnti nRtyantyamarAstatra pramodinaH / / 1 / / tato nabho'GgaNaM kRtsnamArabhya svasvavAhanaH / vimAna eca sRjanto vAdhAnyasvargAntaraM divaH / / 16 / / hue // 6 // bhyantara devoM ke nivAsa gRhoM meM bahuta bhArI merI kA zabda hugrA aura indroM ke prAsana Adi kA kampana saba kucha musA bhAnatI devoM ke sundara bhavanoM meM zaGkhanAda bhI humA aura jinendra janma ke mAhAtmya se anya mahAn prAzcarya bhI hue // 10 // ityAdi aneka prAzcayoM ko dekhakara tathA pravadhijJAna se unakA kAraNa jAna kara indroM ne jinendra janma sambandhI abhiSekAdi kAryoM ke karane meM buddhi lagAI // 11 // vahAM indra kI AjJA se sabba karatI huI deva senAeM kramazaH svarga se aisI nikalI jaise kisI mahAsAgara se taraGga nikalatI haiM // 12 // hAthI, ghor3e, ratha, gandharva, nartakI, pavAti, aura vRSabha, isa prakAra indroM kI ye sAta senAeM bAhara nikalIM // 13 // tadanantara saudharmendra, indrANI ke sAtha airAvata hAthI para savAra hokara devoM se parivRtta hotA humA calA / / 14 // tatpazcAt sAmAnika, prAyastriza, pAriSaya, prAtmarakSa aura lokapAla devoM ne usa saudharmendra ko ghera liyA arthAt ye saba indra ke sAtha calane lage // 15 // isI prakAra aizAna prAdi kalpoM ke indra bhI apane parivAra ke sAtha apane apane vAhanoM para prArUddha hokara bar3e vaibhava se bAhara nikale // 16 // usa samaya devoM kI jaya ghoSaNA aura dundubhiyoM ke zabda samUhoM se deva senAmoM meM bahuta bhArI kolAhala prakaTa ho rahA thA // 17 // vahAM harSa se bhare hue koI deva haMsa rahe the, koI gA rahe the, koI idhara udhara Tahala rahe the, koI joradAra zabda kara rahe the, koI prAge daur3a rahe the aura koI nRtya kara rahe the // 1 // tadanantara apane apane vAhanoM aura vimAnoM se samasta gaganAGgaNa ko rokakara 1. prakampa pa 2. surasenAsu /
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ innnnnnnnnnnnnnnnnnnnn-van 144 ] zrI pArzvanAtha carita ghotayanto diza: svAGgadIptibhUSaNa razmibhiH / avatIryAmbarAmi purI prApudivaukasaH / / 20 / / jyotiSkA: paJcadhA sarva dazadhA bhavanAmarA: / vyantarA maSTadhA sendrA: sakalatrAH savAhanAH / 22 // vibhUtyA parayAjagmustatra dharmarasAGkitAH / devAH puNyAptaye tIrthezajanmAbhiSavotsave / / 22 / / tAM purI tanaM vIthIvizvagAveSTaya sarvataH / sAI svasvaparIvArastadAsyurdevasainyakAH / / 23 / / indrANonikararindrasamUhai: samahotsavaH / rAjAGgamabhUddha devA GgamivAparam / / 24 / / zacIbhirvAsarvadevaH surAnIkaistadA shriyaa| vimAnairapsarobhiH svaHpurIva sA purI babhau // 25 // tataH zacI pravizyAzu prasavAgAramUrjitam / kumAreNa sahApazyajjitalakSmI jinAmbikAm // 26 // triH parItya praNamyoccaiH zirasA taM jagadgurum / jinamAtuH puraH sthitvendrANI tAM palAdhate spiti:20 mAtastvaM jagatAM mAtA kalyANakoTibhAginI / sumaGgalA sapuNyAsi tvaM satI ca yazasvinI / / 2 / / mahAdevaprasUtestvaM mahAdevI jagaddhiptA / stutyAtra trijaganAyarA danyeva bhAratI // 26 // jo prAkAza meM anya svarga kI racanA karate hue se jAna par3ate the, tathA jo apane zarIra ko dIpti aura AbhUSaNoM kI kiraNoM se vizAtroM ko prakAzita kara rahe the aise deva prAkAza se pRthivI para utara kara nagarI ko prApta hue // 16-20 // pAMca prakAra ke jyotiSka, raza prakAra ke bhavanavAsI aura pATha prakAra ke vyantara deva apanI apanI striyoM aura vAhanoM ke sAtha bar3I vibhUti se dharmasneha se yukta hote hue puNya prApti ke liye tIrthakara ke usa janmAbhiSeka mahotsava meM prAye the // 21-22 / / usa samaya devoM ke sainika saba bhora se usa pUrI ko, usa vana ko aura una galiyoM ko ghera kara apane apane parivAroM ke sAtha baiThe hue the // 23 // mahotsavoM se sahita indra indrANiyoM ke samUha se rukA huA rAjAGgaNa aisA jAna par3atA thA mAno dUsarA devAGgaNa ho ho // 24 // usa samaya vaha nagarI, indrANiyoM, indroM, devoM, deva senAoM, lakSmI, vimAnoM aura apsarAnoM se svargapurI ke samAna suzobhita ho rahI thI // 25 // tavanantara indrANI ne zIghra hI sudRDha prasUtikA gRha meM praveza kara kumAra ke sAtha, lakSmI ko jItane vAlI jinamAtA ko dekhA // 26 // una jagadguru kI tIna pradakSiNAeM dekara tathA zira se acchI taraha praNAma kara indrANI jinamAtA ke prAge khar3I ho gayo aura usakI isa prakAra stuti karane lagI // 27 // he mAtA ! tuma jagat kI mAtA ho, kalyANoM kI koTI ko prApta ho, uttama maGgala se sahita ho, puNyavatI ho, pativratA ho aura yazasvatI ho // 28 // mahAdeva jinendra deva ko utpanna karane ke kAraNa tuma mahAdevI ho, jagat kA hita karane vAlI ho, tIna jagat ke svAmiyoM ke dvArA stutya ho, pUjya ho, aura sarasvatI ke samAna bandanIya ho // 26 / / isa prakAra stuti kara tirohita zarIra se
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 dvAvazama sarga * [ 145 ityabhiSTutya gUDhAGgo tAM mAyAniyA yujat / tasyAH puro nidhAyAsau mAyAzizumathAparam // 30 // prAdAya taM jagannAthaM pANibhyAM sAgamanmudam / cUDAmaNi mivotsarvatta jasA vyAptadikcayam // 31 // sudurlabhaM tadAsAdya tagAtrasparzamAzu sA / muhastanmukhamAlokya bheje prIti parAM mudA / / 32 // tato babhau vrajantI sA kumAreNa sama bhRNam / tadaGgadIpti razmyopaH prAcIva bhAmunojitA / / 33 / / bhRGgAraM kalazaM chatraM cAmaraM supratiSThakam / dhvajaM ca darpaNa tAlamityAdAya tadA mudA / / 34 / / maGgalASTakamanyantabhUtyA bhatu: puro yayuH / divyA maGgaladhAriNyo dikkumAryo mahotsave' / 35 pAnIya devarAjasyAdhAta 2 karatale zacI / prAcIva hya dayAdreH zikhare bAlArka mUrjitam / / 36 / / modharmendrastadendrANyA hastAdAdAya saMbhramam / muhastanmukhamAlokyecchan stavaM kartuM muthayo / / 3 / / tvaM deva trijagatsvAmI tvaM nAtha mahatAM guruH / ajJAnadhvAntahantA tva dopo vizvArthadarzane // 38 / / kevalajJAnabhAnostvamudayAdribhaviSyasi / akAraNajagabandhustva tra vizvahitaGkaraH // 36 / / yukta indrANI ne mAtA ko mAyAmayI nidrA se yukta kara diyA tathA usake prAge mAyAnirmita dUsarA putra rakha kara cUDAmariNa ke samAna zreSTha tathA bar3hate hue teja se diksamUha ko vyApta karane vAle agatpati jinabAlaka ko hAthoM se uThA liyA / yaha saba karatI huI vaha parama mAnanda ko bhArata - u sadhya zIghra hI pratyarata durlabha unake zarIra kA sparza pAkara tathA bAra 2 unakA mukha dekha kara ivANI harSa se parama prIti ko prApta ho rahI yo||32|| ___ tadanantara jina bAlaka ke sAtha jAtI huI zreSTha indrANI unake zarIra ko kAnti tathA kiraNoM ke samUha se sUrya sahita pUrva dizA ke samAna pratyanta suzobhita hone lagI // 33 / / usa samaya jhArI, kalaza, chatra, cAmara, ThomA, dhvajA, varpaNa aura pallA ina pATha maGgala dravyoM ko harSapUrvaka lekara maGgala dravyoM ko dhAraNa karane vAlI sundara vikkumArI deviyAM usa mahotsava meM bahuta bhArI bhana se jinabAlaka ke prAge dhAge cala rahI thIM // 34-35 // indrANI ne jinabAlaka ko lAkara indra ke karatala para usa prakAra rakha diyA jisa prakAra ki pUrva dizA dedIpyamAna prAtaHkAla ke sUrya ko udayAcala ke zikhara para rakha detI hai / / 36 / / usa samaya saudharmendra, indrANI ke hAtha se harSapUrvaka jinabAlaka ko lekara tathA bAra bAra unakA mukha dekhakara stavana karane kI icchA karatA humA ukhata humA // 37 // he deva ! tuma tIna jagat ke svAmI ho / he nAtha ! tuma mahAna puruSoM ke guru ho| tuma samasta padArthoM ko dekhane ke liye pramAna timira ke nAzaka dIpaka ho // 38 // tuma 1.mahotsava.ka. 2. indrasya /
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zrI pArzvanAtha carita * - - - svattaH prabodhamAsAca bhavyA yAsyanti nirvRtim / haniSyanti vyadhArAti mohazatruca kecana / / 4 / / udgatastvaM jinezAtra pramodaM kartumadbha tam / intu mohatamo darzayitu sanmArgamaJjamA / / 4 / / tvayi praNayamASatta muktiSI: svayamutsukA / svavivAhAya yAsyantyutkRSTatA nikhilA guNAH 42 namastubhyaM jinendrAya namaste guNasindhave / namaste'cintyamAhAtmyAya te bhavyAjabhAnave / 43 / iti stutvA tamAropya sa svAra devanAyakaH / karamuccAlayAmAsa meruprasthAnasaMbhramI / / 44 / / mAdikalpezino'pyanumadhyAsInaM jagadgurum / bheje sitAtapatreNazAnendro'pi tavA svayam / / 4 / / sanatkumAramAhendrasvAminI jinapuGgavam / cAmaraistaM dhyadhunvAtAM kSIrAbdhiIcisannibhaiH / 46 / ayeza nanda varcasva bhava lokatrayAdhipaH / ityuccaH sadgiro devAzcakruH kolAhalaM tadA 147 / khamutpetustataH zakAH proccarajjayaghoSaNA: / tanvanta: suracApAni svavapurbhUSaNAMzubhiH / / 4 / / kevalajJAna rUpI sUrya ke liye udayAcala hoproge / tuma akAraNa jagat ke bandhu ho tathA sabakA hita karane vAle ho // 36 // prApase prabodha ko pAkara bhavyajIva nirvANa ko prApta hoMge aura kitane hI bhavyajIva nAnA prakAra ke pAparUpI zatru tathA moharUpI vairI ko naSTa kareMge ||40||he jinendra ! tuma yahAM adbhuta harSa ko karane, moha timira ko harane aura sanmArga ko acchI taraha dikhAne ke liye utpanna hue ho // 41 // muktirUpI lakSmI prapane vivAha ke liye svayaM utkaNThita hokara prApa meM sneha ko dhAraNa kara rahI hai tathA samasta guNa prApameM utkRSTatA ko prApta hoMge // 42 // zrApa jinendra ke liye namaskAra ho / guNoM ke sAgarasvarUpa prApake liye namaskAra ho / acintya mahimA se yukta Apake liye namaskAra ho aura bhavyajIva rUpa kamaloM ko vikasita karane ke liye sUryasvarUpa Apake liye namaskAra ho // 43 // isa prakAra stuti kara indra ne jinabAlaka ko apanI goda meM liyA aura meru parvata ke liye prasthAna karane kI zIghratA karate hue usane apanA hAtha Upara kI ora calAyA // 44 // usa samaya saudharmendra kI goda meM sthita agadguru jinabAlaka ke Upara sapheda chatra lagA kara aizAnendra bhI svayaM unakI sevA kara rahA thA / 45 / sanatkumAra aura mAhendra svarga ke indra kSIrasAgara kI laharoM ke samAna cAmaroM ke dvArA jinendra bAlaka ko kampita kara rahe ye arthAt una para sapheda cAmara Dhora rahe the // 46 // he Iza ! ayavaMta homo, samRddhimAna homo, vRddhi ko prApta hoo, aura tInaloka ke svAmI homo-isa prakAra uccasthara se uttama vacana kahane vAle deva usa samaya kolAhala kara rahe the|||47|| tadanantara jo uccasbara se jayajayakAra kara rahe the, tathA apane zarIra aura AbhUSaNoM ko phiraNoM 1. mozam 2 vividha pApAtruma 3. eSa zloka; mA pratau nAsti /
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dvAdazama sarga [ 147 puro'syApsaraso neTurgItargandharvajaiH samam / bhrUpatAko samurikSapya hAvavirmanoharaiH // 46 // jinendraguNahavyAni divyagItAni sAdarAH / tadA gAyanti kinnoM vINAbhiH susvaramuMdA // 50 // devadundabhayo'mbhodhidhvAnA: surakarAhatAH / dhvananti ghoSayanto vA yazaH zubhraM jinezinaH / 5 / / divyaM jinAGgasaundarya pazyanto'nimiSekSaNAH / nininibheSasunetrANAM phalaM prApustadA surAH / / 5 / / dRSTvA tadAtanI zobhA bhUti kecitkudRSTayaH / svIkuryurdarzanaM devAH zakraprAmANyamAzritAH // 13 // kecittanmahimA 2 dRSTvA jainadharme mati vydhuH| kecitsaMvegavairAgyAdInagurdharmavAsitA: // 54 // jyotiSpaTala mullaGghaya prayayuH kalpanAyakAH / dyotayanto dizaHkhaM ca svAGgabhUSAMzubhistarAm // 55 // tata: 'kalpAdhipAH prApussaM girIndra sapucchritam / yojanAnAM sahasrANi navati hi navAdhikam // 56 / / sahasrakandahemAdre rasya mUni sucUlikA / mukuTorivAbhAccaravAriMzadyoanocchitA (57 // cUAratnamivAbhAti tasyA upari zAzvatam / narakSetramitaM divyaM vimAnamRjusaMjJakam / / 5 / / se indra dhanuSoM ko vistRta kara rahe the aise indra prakAza meM Upara kI ora gaye // 4 // jinabAlaka ke Age apsarAe manohara hAvabhAvoM se bhauMharUpI patAkA ko Upara uThakAra gandhavoM ke gAna ke sAtha nRtya kara rahI thI arthAt gandharva gIta gA rahe the aura apsarAe laya ke sAtha nRtya kara rahI thIM // 46 / / usa samaya pAvara se bharI kinnariyAM jinendra deva ke guNoM se racita digya gIta vINAnoM dvArA manohara svara se harSapUrvaka gA rahI thIM // 50 // samudra ke samAna zabdoM vAlI tathA devoM ke hAthoM se tADita devadundubhiyAM zama kara rahI thI aura aisI jAna par3atI thIM mAnoM jinendra deva ke zukla yaza kI hI ghoSaNA kara rahI hoM // 51 // usa samaya jinendra bhagavAna ke zarIra sambandhI viSya saundarya ko dekhate hue devoM meM apane TimakAra rahita netroM kA phala prApta kara liyA thA // 52 // usa samaya kI zobhA aura vibhUti ko dekhakara kitane hI mithyAdRSTi devoM ne indhra kI prAmANikatA ko prApta ho samyagdarzana svIkRta kiyA thA arthAt indra ko prAmANika puruSa samajha sampagdarzana dhAraNa kiyA thA // 53 // kisane hI devoM ne unakI mahimA dekha jainadharma meM buddhi lagAI thI aura dharma kI vAsanA se yukta kisane ho deva saMvega aura vairAgya ko prApta hue the // 54 // apane zarIra aura prAbhUSaNoM kI kiraNoM se vizAoM tathA prAkAza ko pratyAdhika prakAzita karate hue the indra jyotiSpaTala ko lAMghakara pAge nikala gaye // 55 // tadanantara indra usa mera pavaMta para jA pahuMce jo ninyAnave hajAra yojana UMcA hai // 56 // eka hajAra yojana pramANa jisakI jar3a hai aise usa sumeru parvata ke zikhara para cAlIsa yojana UMcI cUlikA mukuTa ke samAna suzobhita ho rahI thI / / 57 // usa bUlikA ke Upara cUDAratna ke samAna zAzvata 1. devAH 2. mAkArAnta strInijhamahimA pamdasya prayogo mahAkavinA asagenApi 'vada mAnaparita' kRtaH 3. saudharmendrAyaH 4 sodharmendrAdayaH /
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 ] * zrI pArzvanAtha carita * svAdhobhAge vidhatte yo bhadra zAlAbhidhaM vanam / paridhAnamiva svasya jinamandirabhUSitam / 56 / / mekhalAyAmayAdhAyAM nandanaM vibhRte danam / yaH kaTIsutradAmeva tIrthezAgAramaNDilam / / 6 / / tata: somanasodyAna yo bibharti zukacchavi / catuzcaityAlayopetaM 'parya saMkhyAnamUjitam / / 61 / / yasyAlaGka rute mUni vanaM pANDukasaMjJakam / caityagehaNilAcUlikAdra mAya glaMkRtam // 6 // yatrAyAnti ca pUAya jinAryAnAM sugasurAH / khagezAzcAraNA nityaM tatra kA varNanA parA / / 63 / / tatra hIzAna digbhAge pANDu kAkhyA zilA parA / praddhandusannibhA zuddhasphATikopalasaMmayA / / 64 / / yojanAnAM zatAyAmA tadarddha vistarAmalA / aSTotsedhA jinasnAna ghau tevAbhAddharASTamI2 // 65 // bharatotpannatIrthezamanmasnAnamahotsave / bahuzaH kSAlitA zake: kSIrodacivAribhiH / / 66 / / krozapAdojchitaM tatpramAraNaM bhUmau ca bistaram / tadaI mUrdhina tasyA upari siMhAsanaM mahat / / 67 / / haima maNimayaM divyaM tejasA vyArata diktam / madhyasthamasti tIrthazajanmamnAnaviSitam / / 68 / / paitAlIsa lAkha yojana vistAra vAlA Rju nAmaka divya vimAna hai / / 58 / / jo meru parvata apane adhobhAga meM jinamandiroM se vibhUSita bhadrazAla nAmaka dhana ko dhAraNa kara rahA hai / baha bhadrazAla vata aisA jAna par3atA hai mAnoM meru parvata kA adhovastra hI ho // 56 // tadanantara jo prathama mekhalA para jinamandiroM se vibhUSita kaTIsUtra kI mAlA ke samAna nandana vana ko pAraNa karatA hai // 6 // usake Upara jo cAra caityAlayoM se sAhita, zuka ke samAna kAnti bAle, patroM se suzobhita bahuta bar3e saumanasa bana ko dhAraNa karatA hai // 6 // jisa sumeru parvata ke mastaka para caityAlaya pANDaka zilA, dhUlikA aura vRkSa prAdi se pralaMkRta pANDuka vana suzobhita ho rahA hai // 62 // jahAM jina pratimAoM kI pUjA ke liye sura asura vidyAdhara tathA cAraNaRddhidhArI munirAja nirantara pAyA karate haiM vahAM anya kyA pararNana kiyA jAya ? arthAt kucha nahIM // 63 // usa parvata para aizAna dizA meM ardhacandra ke samAna prAkAra vAlI zuddhasphaTikamaNimaya utkRSTa pANDuka zilA hai / / 64 // yaha pANDaka zilA sau yaumana lambo, pacAsa yojana caur3I tathA pATha yojana UMcI hai aura jinendra bhagavAn ke abhiSeka se pavitra hone ke kAraNa aSTama bhUmi-ISatprAmbhAra bhUmi ke samAna suzobhita ho rahI hai // 65 // bharatakSetra meM utpanna tIrthakaroM ke janmAbhiSeka mahotsava meM yaha zilA anekoM bAra indroM dvArA kSIrasAgara ke ujjvala jala se pakhArI gaI hai // 66 // usa pANDuka zilA para eka vizAla siMhAsana hai jo pAya koza UMcA hai tathA jisakI caur3AI bhUmi para pAya koza aura Upara usase prAdhI hai // 67 // vaha siMhAsana suvarNa aura mariNayoM se tanmaya hai, sundara hai, teja se dizAmoM ke 1, copasaMkhyAta sva0 2. patprArabhAranAmnA aSTamabhUmiriva /
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dvAdazama sarga * [ 146 sto disiMhAsane tapArzvayohe me niropame / saudharmazAnakalpezayoH sthityaM tanmahotbhave / / 66 / / kalazadhvajabhRGgArasupratiSThakadarpaNAna / chatracAmaratAlAni maGgalAni virbhAtta yA / / 70 // tataH parItya taM meru' devarAja: suraiH samam / nyadhAtta prADa mukha devaM madhyasthe siMhaviSTare / 71 / tAmAveSTyAmarAstastharya thAyogyamanamAn / dikSa draSTu jinAdhIzajanmasnAna mahotmayam / / 72 / / yathAsvaM digyidigbhAgeSu dikpAlA: sthiti vyadhuH / sAddhaM sve: svanikAyajinakalyANa didRzyayA / / 73 / / kalpanArthastadA cAbhUtsaruddha pANDukaM vanam / zacIbhirakhilaM khaM zapsarobhiH sumsanyakaiH / / 7 / / tatra maNDapavinyAso mahAzca ke mudAmaraH / sarva tribhuvanaM yatra sukhenAste mitho'vyayam / / 7 / / kalpAnokaha jAtA: srajasta trAvalambitAH / rejurdhamarajhAGkArairgAtukAmA iva prabhum / / 7 / / ki svargapacalitaH svasthAnAdvA ki prApa svargasAm / merustadutmatraM dRSTvA tizaGkA vyadhuH bagA: / 74 / tato'bhiSecana katu sodharmazaH pracakrame / haryAsanastha tIthezo'zeSakalpAdhipa: samam / / 78 / / taTa ko vyApta karane vAlA hai, madhya meM sthita hai tathA tIrthaMkaroM ke janmAbhiSeka se pavitra hai // 68 / / usa siMhAsana ke donoM prora usa mahotsava ke samaya saudharmendra aura aizAnendra ke khar3e hone ke liye suvarNamaya do anupama siMhAsana aura the||66|| jo pANDuka zilA kalaza, dhvajA, bhArI, ThaunA, darpaNa, chatra, cAmara aura vyajana ina pATha maGgala dravyoM ko dhAraNa karatI hai / / 7 / / tadanantara indra ne bevoM ke sAtha usa meru parvata ko pradakSiNAeM dekara bIca ke siMhAsana para una jinabAlaka ko pUrvAbhimukha virAjamAna kara diyA / / 71 / jinendra bhagavAn ke janmAbhiSeka sambandhI mahotsava ko dekhane ke liye deva loga usa pANDaka zilA ko ghera kara yathAyogya anukrama se saba dizAtroM meM sthita ho gaye // 72 // jina kalyANaka ke dekhane ko icchA se viSapAla, apane apane nikAyoM ke sAtha yathAyogya dizAnoM aura vidizAoM meM sthita ho gaye / / 73 // usa samaya pANDaka dhana aura saMpUrNa prAkAza svarga ke indroM, indrAriNayoM, apsarAbhoM aura dedha sainikoM se vyApta ho gayA / 74 / / vahAM devoM ne harSapUrvaka itanA bar3A maNDapa banAyA ki jisameM tInoM loka paraspara pIr3A pahuMcAye binA sukha se baiTha sakate the // 75 // usa maNDapa meM jahAM tahAM kalpavRkSoM se utpanna mAlAeM laTakAI gaI thIM jo bhramaroM kI jhAGkAra se aisI suzobhita ho rahI thIM mAnoM prabhu kA guNagAna hI karanA cAhatI hoM / / 76 / / yahAM yaha utsava dekhakara vidyAdhara aisI zaGkA kara rahe the ki kyA svarga apane sthAna se vicalita ho gayA hai ? yA meru hI svargarUpatA ko prApta ho gayA hai // 77 / / tadanantara saudharmendra, siMhAsana para sthita tIrthaGkara kA svarga ke samasta indroM ke 1. podvArahita yathA syAttathA 2. mihAmana myatIrthakarasya /
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 ] * zrI pArzvanAtha carita hai tadApUrya nabho'zeSaM devadundubhayo'dhvanan / samantAdapsarobhiH prArebhe mRtyaM manoharam / / 7 / / kAlAgarvAdisaddha pamahAna dhUmastadodagAt / puNyArthA bahavaH kSiptAH zAntipuSTayAdyakAGa kssimiH| socamo'dhAdikalpezo vibhoH prathamamajjane / prastAvanAvidhikRtvA kalazoddhAramAdadhe / / 1 / / prAdade kalazaM haimamaizAnendro'pi dharmadhIH / cacitaM candanAdyaiH satkalazoddhAramantravit / / 2 / / zeSaH kalpAdhipabhaije paricArakatA mudA / jayanandAdighoSoparyathoktaparicaryayA // 3 // devyaH sApsarasaH sarvAH zacyAdikAH paricArikAH / babhUvuH paricAriNyo maGgaladravyapAraNayaH / / 14 / / pUtaM svAyaMbhuvaM dehaM spraSTu dugdhAcchazoNitam / yogyaM nAnyajjalaM hyasti vinA kssiiraabdhivaarinnaa| matveti snAnasaMsidayaM prabhornAkAdhipaidA / snAnIya kalpitaM nUnamambhaH 'paJcamavAridheH 186 / tata: zreNIkRtA devA pAnetu prasRtAH payaH 1 zAtakumbhamayaH kumbhaH zuci-kSIrAmbudhe muMdA / 87 tadA teSAM kisAnyonyakarAgrastha lAbhRtaH / kalazAnaze vyoma divyaH, saancyrivaambudH|88 sAtha abhiSeka karane ke liye udyata huA // 7 // usa samaya vevoM ke nagAr3e samasta prakAza ko vyApta kara zava kara rahe the aura apsarAoM dvArA saba ora manohara nRtya prArambha kiyA gayA / / 76 / / usa samaya kRSNAguru prAdi kI uttama ghUpa se bahuta bhArI dhuvAM uTha rahA thA usase aisA jAna par3atA thA mAnoM zAnti tathA puSTi prAvi kI icchA karane vAle vevoM ne puNya ke liye bahuta sI patAkAe hI phaharAI hoM / / 10 / / tadanantara bhagavAna ke prathama abhibeka meM tatpara saudharmendra ne prArambhika vidhi kara kalaza uThAyA / / 8 / / dharmabuddhi mora kalaza rAme ke uttama mantroM ko jAnane vAle aizAnendra ne bhI candanAdi se cazcita suvarNakalaza uThAyA / / 2 / / zeSa indroM ne jaya nanda Adi ghoSaNAmoM ke samUhoM tathA payokta paricaryA dvArA harSapUrvaka paricArakapanA prApta kiyA arthAt zeSa indra, saudharma aura aizAnendra kI pAsAmusAra kArya sampanna kara rahe the / / 83 // jo cAroM prora ghUma rahI thI tathA hAthoM meM maGgala tavya liye hue thIM aisI apsarAoM sahita indrANI prAdi samasta veviyAM paricArikAeM baba paI thI arthAt abhiSeka ke kArya meM sahAyatA kara rahI thIM // 4 // dUdha ke samAna zukla rudhira se yukta bhagavAna ke pavitra zarIra ko chUne ke liye kSIrasAgara ke jala ke binA anya jala yogya nahIM hai aisA mAna kara indroM ne bhagavAna ke prabhibeka liye paJcamasAgara-kSIrasAgara kA jala hI snAna ke yogya nizcita kiyA // 8586 // tadanantara paMktibaddha deva, suvarNamaya kalazoM dvArA kSIrasAgara kA pavitra jala lAne ke liye harSapUrvaka cala par3e / / 7 / / usa samaya unake paraspara hAthoM ke agrabhAga meM sthita jala se bhare hue divya kalazoM se prAkAza aisA vyApta ho gayA jaise sandhyA ke bAdaloM se hI 1. borasamudrastha 2. muvarNamayaH 3. e2 zlokaH 70 pratI nAsti 4. alena prAbhRtAH te /
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dvAdazama sarga [ 151 svAgnirmame bahUna bAhUna stAnAditsuH zatAdhvaraH / sa taiH sAbharaNabheMjebhUSAGgakalpazAkhivat 186 // doHsahasrota: kumbhamuktAphalasragacitaH / bheje saudharma kalpezo nAjanAGgamopamAm / / 10 / / vAratrayaM jayetyuktvAtrAdyAM dhArAM syapAsayat / saudharmendraH prabhomUni chinnadhunimnagopamAm 191 tataH samantata: zaka : sarverdhArA nipAtitAH / sauvarnIrasaMpUrNa: kumbhaMvarSAmvurdariva / / 62 / / tadA kalakalo bhUpAtusaMkhyasurakoTibhiH / pramodanirbharaizcakre vaSirI kutakhAGgaNaH / / 63|| mahAnaca vApaptan vArdhA rAstasya mUrdhani / helayA svamahimnA sa tAH pratIcchedgirIndravat 64 patanti yagire dhina yA dhArA vegavattarAH / gaGgApravAhasAdRzyA yAtyasau zatakhaNDatAm // 15 // apramANamahAvIryo manyate tA jinAdhipaH / puSpANIva svavIryeNa siMhaviSTaramAzritaH / / 66 / / ucchalantyo nabhobhAge virejuI ramucchalAH / jinAGgasparzamAveNa pApAnmuktA iborvgaaH|67 snAnAmbhaHzIkarAH kecidvabhustirya gvisAriNaH / karNapUrazriyaM prAptA iva stryiAsyamaNDane / 68 / vyApta ho gayA ho / / 8 / una phalazoM ko grahaNa karane ke icchuka indra ne apanI bahuta sI bhujAeM banA lI aura prAbharaNoM se susajjita una kalazoM se vaha bhUSaNAGga nAti ke kalpavRkSa ke samAna guravita hone lagA eka hajAra bhujAoM se uThAye tathA motiyoM kI mAlAnoM se suzobhita una kalazoM se saudharmendra bhAjanAGga jAti ke kalpavRkSa ko upamA ko prApta ho rahA thA // 60|| tIna bAra jaya jaya zabda kA uccAraNa kara saudharmendra ne prabhu ke mastaka para prathama dhArA chodd'ii| vaha dhArA prAkAzagaGgA ko upamA ko chinna bhinna kara rahI thI arthAt AkAzagaGgA kI dhArA se bhI adhika sthUla thI // 6 // tadanantara samasta indroM ne varSARtu ke meghoM ke samAna jala se bhare hue suvarNa kalazoM ke dvArA saba prora se dhArAeM choDI // 2 // usa samaya harSa se bhare hue asaMkhya devoM ko koTiyoM dvArA gaganAGgaraNa ko baharA karane vAlA bahuta bhArI pholAhala kiyA jA rahA thA // 63 / / mahAnadiyoM ke samAna jala kI dhArAe prabhu ke mastaka para par3a rahI thIM aura ve unheM apanI mahimA se girirAja sumeru ke samAna anAyAsa hI jhela rahe the / / 64 // gaGgA pravAha ke samAna atizaya vega se yukta jo dhArAe' yadi parvata ke zikhara para par3eM to vaha parvata zatakhaNDapane ko prApta ho jAya arthAt jina dhArAoM ke par3ane se parvata bhI cUra cUra ho jAte haiM una dhArAmoM ko aparimita mahAna vIrya se yukta siMhAsanArUDha jinendra apane vIrya se phUloM ke samAna mAnate the / / 65-66 // prAkAza meM dUra taka uchalatI huI jala dhArAeM aisI jAna par3atI thIM mAnoM jinendra zarIra ke sparza mAtra se ve pApa se mukta hokara Urdhvaloka ko ora A rahI thIM // 7 // tiryaga dizA meM phaile hue snAna jala ke kitane hI chIMTe dizA 1. sAna kalazAn, mAdiH grahItumicchu 2 indraH 3. bhuja sahasrotthApinaiH 4 chinnA nimna gAyA pASANagaGgAyA upamA vyA tAm 5. digaGgAnAmUkhamaNDane /
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15.2 ] * zrI pArzvanAtha carita * nAnAratnamayIbhUtakumbhAmyA 2 patitA kokha babhumtajjalagazaya: / / 6 / / mervagrAt sa patan snAnajalapUro'pyadhasta rAm / plAvayitvAstrilaM meru niriNyA nibho vyabhAt / / babhUva tadanaM tasminkAle kSorAmbusaMbhRtam / nimagnapAda zuklaM mIrArNavamivAparam / / 10 / / nartanavividhaH prekSya rapsaraHsaMbhavaiH samam / janmAbhiSekasambadhigIta rgandharvadevajaH / / 102 / / muradundubhinAdaudhajayajIvAdighoSaNaH / ityAdyanyaniraupamya mahotsava zatazca te // 103 / / kalpa mAthA jagannAthasyAbhiSekaM vRSAptaye |pripuurnn mudA cakruH zuddhAmbusnapane'dbha tam / 104 / punaH saudharmakalpezo'bhiSektu zrIjinAdhipam / sugandhidravya sammizrargandhodakaH pracakrame / / 10 / / abhyaSiJcavidhAnako bhaktyA bhUtyAdideva rAT' / divyAmodaitribhu shriimcchishugndhodkaambubhiH| 106 / maNibhRGgAranAlAddhArA patantI pyabhAttarAm / dimpagandhe jinAGga sA puNyadhAreca pijarA / 107 / pUrayantyakhilA prAdhA jagadAnandavaddhinI / punAtu no'tra dhArAso jinavANIva mAnasam / 10 / rUpI striyoM ke mukha ko alaMkRta karane liye karNAbharaNa kI zobhA ko prApta hue ke samAna jAna par3ate the ll nAnAratnamaya kalazoM ke agrabhAga para patita raGga viraGga kamaloM se ve jala kI dhArAeM aneka varNa kI ho gayI thIM ||66meru ke praprabhAga se bahuta nIce par3atA huA vaha snAnajala kA pravAha samasta meru ko DubAkara nijhariNI ke samAna suzobhita ho rahA thA // 100 / usa samaya vaha vana kSIrasAgara ke jala se bhara gayA tathA usake vRkSa usa jala meM DUba gaye, saba pora se zukla hI zukla dikhane lagA isase jAna par3atA thA mAnoM dUsarA kSIrasAgara ho hai // 101 // apsarAnoM se hone vAle nAnA prakAra ke darzanIya nRtyoM, gandharva devoM se hone vAle janmAbhiSeka sambandhI gItoM, debadundubhiyoM ke zabdasamUhoM 'jaya jIva' Adi kI ghoSaNAoM tathA isI prakAra ke anya anuema saikar3oM mahotsavoM ke sAtha indroM ne dharma kI prApti ke liye harSapUrvaka jinendra deva kA zuddha jala se pAzcaryakAraka abhiSeka pUrNa kiyA // 102104 / / tadanantara saudharmendra sugandhita draSyoM se mile hue gandhodaka ke dvArA zrI jinendra kA abhiSeka karane ke liye udAsa huA / / 10 / / vidhi vidhAna ko jAnane vAle saudharmendra ne bhaktipUrvaka bar3e vaibhava ke sAtha divya sugandhi se yuktaM sugandhita jala ke dvArA jina bAlaka kA abhiSeka kiyA // 106 // maNimaya jhArI ke nAla se bhagavAna ke sugaMdhita zarIra para par3atI huI vaha pIlI pIlI dhArA puNya ko dhArA ke samAna pratyadhika suzobhita ho rahI thI // 207 // jo samasta dizAoM athavA prAzAnoM ko pUrNa kara rahI thI tathA jo jagat 1. nAnAratnamagrIbhUti ka. nAnAratnamayobhUmi va. 2. kalaza mukha 3. saudharmendaH /
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ ----.. .-...APar-~rna m amaARA * dvAdazama sarga * / 153 yA puNyAtravadhAreva sute lakSmI parAM satAm / 'sAzvasmAkaM karotvatra dhArA lokAgrajAM zriyam / dharmavighnanajaM hanti yAsidhAreva miNAm / sA no ratnatrayAyAnAM hantu pratyUhamaJjasA / 11. jinAGgasparzamAsAdya yA pavitrA vyabhUdbha,zam / pavitrayatu sAsmAkaM manovAkkAyamajasA / 111 // isrtha gandhodakaH kRtvAbhiSekaM suranAyaka zAdi se poSaNamAsumAgAdhanArane 112 // cakuH zirasi bhAle ca netre sarvAGgapudgale / svargasyopAyana pUtaM tadgandhAmbu surAH striyaH 113 gandhAmbusnapanasyAnte jayanandAdisasvara: / "vyAtukSImamarAzcakruH sacUrNegandhavAribhiH / 114 // nirvRttAvabhiSekasya jinasnAnavidhAyinaH / prAnacu: parayA bhaktyA zrIjinaM bhuvanAcitam 115 dhIkhaNDAkSatapuSpaudhezcabhirdIpakavaraiH dhUpaiH phalazca svarlokamavaidivyamanoharaiH / / 116 / / *kRteSTayo hatAniSTaprajA vihitapauSTikAH / jammAbhiSekamityuccaiH surendrA niratiSThapan / 117 // ke prAnagya ko bar3hAne vAlI thI aisI vaha dhArA jinavANI ke samAna hamAre mana ko pavitra kare // 10 // jo puNyAtrava kI dhArA ke samAna satpuruSoM ko utkRSTa lakSmI utpanna karatI hai vaha pArA isa jagata meM zIghra hI hama logoM ko mokSa lakSmI pradAna kare // 106 // jo talavAra ko dhArA ke samAna dharmAtmA jIvoM ke dharma meM pAne vAle vighna samUha ko naSTa karatI hai vaha dhArA hamAre ratnatraya rUpa puNya kAryoM meM Ane vAle vighnoM ko acchI taraha naSTa kare // 110 / / jo jinendra bhagavAn ke zarIra kA sparza pAkara atyanta pavitra ho gaI yI vaha dhArA hamAre mana vacana kAya ko acchI taraha pavitra kare // 111 // isa prakAra una indroM ne mandhoSaka se abhiSeka kara saMsAra sambandhI pApoM kI zAnti ke liye uccasvara se zAnti kI ghoSaNA kI // 112 // deva aura devAGganAmoM ne svarga ke upahArasvarUpa usa pavitra gandhodaka ko zira para, lalATa para, netroM para tathA samasta zarIra rUpa pudgala para lagAyA thA // 113 // gandhodaka kA abhiSeka samApta hone para devoM ne jaya nanda Adi prazasta zabdoM ke uccAraNa ke sAtha varNa sahita sugandhita jala se paraspara phAga kI arthAt eka dUsare para gandhodaka ko uchAlA / / 114 // jinAbhiSeka karane vAle devoM ne abhiSeka kI samApti hone para bar3I bhakti se lokapUjita jinendra deva kI pUjA kI // 11 // svargaloka meM utpanna hone vAle sundara aura manohara candana, akSata, puSpa samUha, naivedya, utkRSTa dIpaka, dhUpa aura phala ke dvArA jinhoMne pUjA kI hai, jinake aniSToM kA samUha naSTa ho gayA hai, tathA jinhoMne puSTi kArya ko pUrNa kiyA hai aise indroM ne utkRSTa rUpa se janmAbhiSeka ko samApta kiyA // 116-117 // indrANiyoM ke sAtha introM ne tathA bhakti se bhare hue 1. mA+prAgA asmAkam ininadedaH 2. ratnatrayakara puNyAnAm 3. bhavAdhizAmtaye ka. 4. 'phAga' iti hindI / nA DoTa camna kRtajAH /
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 ] * zrI pArzvanAtha carita chandrANIbhiH samaM cendrA vizve devA jagatpatim / devya: parItya mUrnA taM praNemurbhaktinibharA: 1118 / sadApaddivaH pauSpI vRSTiIrakaNeH samam / mAtarizyA babo mandaM snAnAmbhaHzIkararAnkiran / yatra snApayitA zakraH snAnapIThaH sudarzanaH / devAGganAH sunartakyo gandharvA gotagAyina: / 120 / caturSA kirA devAH snAnadroNI payo'rNava: / jagadguruH samArAdhya' saJcanIyaM mahanchubham / 121 // sarvAtizayasaMpUrNa jinasnAnamahotsavam / chadmasthastaM niraumyaM kSamo varNayitu hi ka: 122 mAlinI iti sakalasuraughA janmakalyANamuccaiH-paramanikhilabhUtyA tIrthakRtpuNyapAkAt / zivagatisukhahetoryasya caku: sa no'byAd bhavajalanidhipAtAsaMstutastadguNoghaH / / 123 / / zArdUlavikrIDitam dhabhAttApa mahotsava suragirI kalpAdhistIyakRd dharmAtpUjyapadaM sukhaM nRsurajaM bAlye'pi lokatraye / samasta deba dedhiyoM ne pradakSiNA dekara unheM zira se praNAma kiyA // 11 / / usa samaya bala karaNoM ke sAtha prAkAza se phUloM kI varSA par3a rahI thI aura abhiSeka sambandhI jala ke kaNoM ko bikheratA humA pavana mamda manda cala rahA thA // 116 // jisameM abhiSeka karane vAlA indra dhA, sudarzana mera snAnapITha thA, devAMganAeM' uttama nRtyakAriNI thIM, gaMdharva gIta gAne vAle the, catuNikAya ke deva kiGkara the, kSIra sAgara snAna kA kuNDa thA, jagadguru-jineMdra mArAdhanA karane yogya the, mahAna puNya saMcaya karane yogya thA, jo samasta pratizayoM se paripUrNa thA tathA upamA se rahita thA usa janmAbhiSeka ke mahotsava kA varNana karane ke liye kauna chamastha samartha ho sakatA hai ? arthAt koI nahIM // 120-122 / / isa prakAra tIrthakara prakRti nAmaka puNyakarma ke udaya se samasta devasamUha ne atyaMta utkRSTa tathA sampUrNa vibhUti ke sAtha jinakA janma kalyANaka sampanna kiyA thA, jo mokSapati ke sukhoM kI prApti meM kAraNa the tathA apane guNa samUha ke kAraNa jo acchI taraha stuta hue the ve bhagavAna pArzvanAtha hama sabako saMsAra sAgara ke patana se rakSA kareM // 123 // tIrthakara pArzvanAtha dharma se sumeru parvata para indroM ke dvArA kiye hue mahotsava ko prApta hue tathA dharma se unhoMne bAlyAvasthA meM hI triloka pUjya pada tathA manuSya aura devanati sambaMdhI sukha prApta kiye aisA jAnakara he vidvajjana ho ! tuma nirantara yatnapUrvaka 1. pavanaH 2. kssiirsaagrH|
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dvAdazama sarga * mattIha budhAH kurudhvamanizaM dharmaM jinAsyodbhavaM mananta guNa doguNaharo dhammaM vyadhurdhArmikAH zuddhaghAdisubhAvanAbhiramalAbhizcaiva yatnAtparam / / 124 / / dharmeNA kilA zivapadaM dharmAya mUrdhnA namaH / dharmAnnAstyaparo gurustribhuvane dharmasya mUlaM manaH- [ 155 pitrorbhavane cakAra dhanado vRSTi magonAM parAM zuddhimiha dadhe varavRSe me tiSTha citta vRSa / / 125 / / 1. indraH / SaNmAsAn jinapasya pUrvamasamAM garbhAvatArAspunaH / vizvAzcaryakarAM divazca navamAsAngarbhamAsAdite jAte merugirI harizca' snapanaM naH so'stu tadbhUtaye / / 126 / / iti bhaTTAraka zrIsakalakItiviracite zrIpArzvanAthacaritre janmAbhiSekavarNano nAma dvAdazaH sargaH / / 12 / / darzanavizuddhi Adi nirmala bhAvanAoM ke dvArA jinamukhodbhata - jinendra pratipAdita dharma kA prAcaraNa karo / / 124 // dharma ananta guNoM ko dene vAlA tathA pramukhoM ko harane vAlA hai, dhArmika puruSa dharma karate haiM, dharma ke dvArA zIghra hI mokSa pada prApta hotA hai, dharma ke liye mastaka se namaskAra karatA hU~, tonoM lokoM meM dharma se bar3hakara dUsarA guru nahIM hai, dharma kA mUla mana kI zuddhi hai, maiM utkRSTa dharma meM vitta dhAraNa karatA hai, he dharma ! tuma mere citta meM sthita homro / / 125 / / jina jinendra ke garbhAvatAra ke chaha mAha pUrva se kubera ne mAtA pitA ke ghara meM maNiyoM ko utkRSTa dRSTi kii| pazcAt garbha meM Ane para lagAtAra nau mAsa taka zrAkAza se saba ko zrAzvarya utpanna karane vAlI ratnavRSTi kI aura utpanna hone para indra ne meru parvata para jinakA abhiSeka kiyA ye pArzvanAtha bhagavAn hameM apanI vibhUti ke liye hoM arthAt hameM apanI vibhUti pradAna kareM / / 126 // isa prakAra bhaTTAraka sakalakIti dvArA viracita zrI pArzvanAtha carita meM janmAbhiSeka kA varNana karane vAlA bArahavAM sarva samApta huA ||12||
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 ] * zrI pArarvanAtha carita * trayodazaH sargaH namaH zrIpaJcakalyANabhAgine'nantazarmaNe |hnne vizvAyavidhnAnAM zrIpAzrvAya jitAtmane / / 15 prapAbhiSeke saMpUrNe hondrANI trijagadguroH / prasAdhana vidhau yatnamarobahukautukA // 2 // nisargatipavitrasyAbhiSiktAGgajine zinaH / mamArjAGgAsyalagnAmbhaHkaNAnsAtyamalAMzuka: / / 3 / / zamI gAtraM jinendrasya divyAmodavilepanaH / manvalipyata limpadbhirivAmodarjagadgRham / / 4 / / trailokyatilakasyAsya lalATe tilakaM mahat / zacI cakre mudA kevalaM svAdhAra prasiddhaye // 5 // jagandhugamaNerasya mUni mandAramAlayA / ustasaM ca dadhe cUDAmaNisAnnidhyamUrjitam // 6 // jaganne trasya tIrthezasya mahAdivyacakSuSoH / sAdhAdajanasaMskAra svAcAra iti labhyate // 7 / / karNAvavikSasacichadrAvalaMcakre zacI mudA |kunnddlaamyaaN vijitendubhyAM mariNa rshmikottibhiH8|| poza sarga jo paJcakalyAraNa ko prApta haiM, anantasukha se saMpanna haiM, samasta puNya kAryoM meM prAne vAle vighnoM ke nAzaka haiM tathA jitendriya haiM una pAzvanAtha bhagavAna ke liye namaskAra ho||1|| prayAnantara abhiSeka pUrNa hone para bahuta bhArI kautUhala se yukta indrANI tInoM jagat ke gura jinendra deva ko alaMkAra dhAraNa karAne meM yatna karane lgii||2|| sarva prathama indrANI ne svabhAva se pavitra tayA abhiSikta aGga vAle jinendra ke zarIra aura mukha meM lage hue jalakaraNoM ko pratyanta nirmala vastroM se sApha kiyA / / 3 / / jo apanI sugandha se jagavarUpI ghara ko lipta kara rahe the aise vivyagandha vAle vilepanoM se indrANI ne jinendra ke zarIra ko lipta kiyA // 4 // tIna loka ke tilasvarUpa ina bhagavAn ke lalATa para indrANI ne harSapUrvaka jo bar3A tilaka lagAyA yaha mAtra apane niyoga kI pUrti ke liye lagAyA thA zobhA ke liye nahIM // 5 // jagat ke cUDAmariNa svarUpa ina jinendra ke mastaka para mancAra mAlA dvArA cUDAmariNa ke sannidhAna se zreSTha prAbhUSaNa dhAraNa kiyA arthAt unake cUDAmaNi ke samIpa kalpavRkSoM kI mAlA pahinAI // 6 // jagat ke netrasvarUpa tIrthakara ke mahAn viSya netroM meM jo usane aJjana lagAyA thA vaha apane niyoga se hI lagAyA thA aisA jAna par3atA hai // 7 // vinA vedhe ho chiva sahita unake kAnoM ko indrANI ne rattarazmiyoM ke agrabhAga 2. nisilapuNyAntarAyANAM /
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ * trayodazama sarga * [ 157 pariNahAreNa kaNThe'sya kuryAcchobhA parA ca sA / bAhvoH kaTakakeyUramudrikAGgadabhUSaNaH / / dadhe maNimayaM dAma kiGkiNIbhivirAjitam / sA kaTyAmasya kalpAGgadhArohaniyamuhat / / 10 / / pAdAbjI gomukhAbhAsamariNabhiH zobhitI vyadhAt / jhArito sarasvatyA kRtasevAvivAtra sA / / 1 / / ityAdivividhaiH saMskArazca maNDanakoTibhiH / nisargarucirAGgasya parAM zobhA vyadhAcchacI // 12 // tejonidhirivodbhUto yazorAzirivojitA / saubhAgyasya parA koTi: saMpUvendumaNDalam // 13 // saundaryasyeva sandohaH puNyAgUnAmivAkaraH / lakSmyAsthAnastadA so'bhASito'trAsane vibhu||14 maNibhUSaNavinyastasvAGgakAntipradIptibhiH / kalpazAkhIva reje sa zAkhAgrasthavibhUSaNaH / / 15 / / iti prasAdhya taM devaM zakrotsaGgagataM shcii| vismayaM svayamAyAsItpazyantI rUpasampadam / / 16 / / tadrUpAtizayaM dRSTvA hRttRptijanaka hariH / 'spRhAlustaM punadraSTu sahasrAzo'bhavattadA / / 17 / / nimeSavimugvaidivyairlocanastaM jagadgurum / nidhAna vA maNInAM ca dadRzuH kRtakautukAH / / 18 / / se candramA ko jItane vAle kuNDaloM se harSapUrvaka alaMkRta kiyA thA / usane mariNayoM ke hAra se inake kaNTha meM tathA kaTaka, bAjUbanda, mudrikA aura pragAva prAdi prAbhUSaNoM ke dvArA inakI bhujAoM meM parama zobhA utpanna kI thI // 6 // usane inakI kamara meM kSudraSTikAnoM se suzobhita, tathA kalpavRkSa ke aMkura kI zobhA ko dhAraNa karane vAlI mariNamaya melalA pahinAI thI // 10 // usame inake caraNakamaloM ko gomukha ke samAma mAbhA bAle mariNayoM se suzobhita kiyaa| unake jhAGkAra se yukta caraNa kamala aise jAna par3ate the mAnoM sarasvatI hI unakI sevA kara rahI ho // 11 // ityAdi nAnA prakAra ke saMskAroM aura prAbhUparapoM ke agrabhAga ke dvArA indrANI ne svabhAvatubhaga zarIra vAle jinabAlakakI parama zobhA utpanna kI // 12 // jo prakaTa hue pratApa ke mAnoM bhANDAra the, atizaya vistRta yazorAsi ke samAna the, saubhAgya kI parama koTi the athavA saMpUrNa candra maNDala ke samAna the, saundarya ke samUha the, puNya paramANuSoM kI khAna the aura lakSmI ke sabhAgRha the aise ve vibhUSita vibhu prAsana para suzobhita ho rahe the||13-14|| maNimaya prAbhUSaNoM se yukta apane zarIra ko kAnti aura dIpti se ve usa kalpavRkSa ke samAna suzobhita ho rahe the jisakI zAkhAoM ke agrabhAga para AbhUSaNa sthita hai // 15 // isa prakAra indra kI goda meM sthita una jinabAlaka ko alakRta kara unakI rUpasaMpadA ko dekhane vAlI indrANI svayaM vismaya ko prApta ho rahI thI // 16 // hRdaya meM saMtoSa utpanna karane vAle unake rUpAtizaya ko dekhakara indra unheM phira se dekhanA cAhatA thA isI liye kyA vaha usa samaya sahasrAkSa-hajAra netroM vAlA ho gayA thA // 17 // kautuka 1. 'spRhayAluH' iti prasiddha rUpam /
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 ] *zrI pAravanAtha carita vizve'surAH surAH zakrA: zabhyo devyo'nsa rovarAH / niraupamyaM tadAtyayaM jagadAnandadAyinam // 16 // tatastaM stotumindrAdyAH prAkamantAmarA mudA / mAhAtmyaM prakaTIkRtya puSkalaM tIrthakadbhavam // 20 // svaM deva paramAnandaM dAtumasmAkamudgataH / bodhitu jagato yadbhAnurabjAkarAn bhuvi / / 21 // mithyAmAnAndhakUpe'sminipatantamimaM janam / UriSyasi nApa tvaM maMhassAbalambanaH / / 22 / / bhavadvArikaraNaH svAmin duzchecaM no manastamaH / purA pralIyate loke yathA bhAsvatkarestamaH / / 23 / / svaM deva jagatAM bhartA bandhustvaM kAraNaM vinA / tvaM trAtA bhavabhIrUNAM tvaM pitA ca hitakaraH // 24 // ravaM pUsAtmAkhilAnbhadhyAnpunAsi dharmavRSTibhiH / duHkarmavyAdhizAntyai tvaM dAsyasyoSaSaM satAm / / 2 / / variSyante guNAH sarve vapuSAmA prabho tvayi / saMkhyAtigA dhra vaM cAndhau zuklapakSe yapormayaH / / 26 / / prasnAsapUtagAtrastvaM snApito'dyAtra vAribhi: / naH pavitrayitu citta du:karmAdimalImasam / / 27 // se yukta samasta sura, asura, indra, indrANiyoM, deviyoM aura apsarAoM ne nirupama tathA jagata ko pratyadhika prAnanda dene vAle mariNayoM ke nidhAna ke samAna una jagatguru ko TimakAra rahita vimya netroM se dekhA thA // 18-16 // tadanantara invAdila deSa, tIvAra nAmakarma se hone vAle bahuta bhArI mAhAtmya ko prakaTa kara harSapUrvaka unakI stuti karane ke liye taiyAra hue // 20 // he deva ! jisa prakAra pRthivI para jagat ko jAgRta karane aura kamala dhana ko vikasita karane ke liye sUrya udita hotA hai usI prakAra prApa hama saba ko paramAnanda dene tathA jagada ko bodhita-jJAnayukta karane ke liye udita hue haiM // 21 // he nAtha ! isa mithyAjJAna rUpI andhakUpa meM par3ate hue isa jana samUha ko pApa dharmarUpI hasta kA avalambana dekara nikAleMge // 22 // he svAmin ! jisa prakAra sUrya kI kiraNoM se andhakAra maSTa ho jAtA hai usI prakAra prApake vacanarUpI kiraNoM se hamAre mana kA duzchedya kaThinAI se chevana karane yogya pramAnAndhakAra pahale hI naSTa humA jAtA hai // 23 // he deva ! tuma jagat ke svAmI ho, tuma jagat ke akAraNa bandhu ho, tuma saMsAra se bhayabhIta manuSyoM ke rakSaka ho aura tuma hitakArI pitA ho / / 24 / / pavitra prAtmA se yukta tuma, dharmavRSTi ke dvArA samasta bhavya jIvoM ko pavitra karate ho aura tuma vuSkarmarUpI roga ko zAnti ke liye satpuruSoM ko pauSadha pradAna karoge / / 25 // he prabho ! jisa prakAra zukla pakSa ke samaya samudra meM asaMkhya lahareM bar3hane lagatI haiM usI prakAra nizcita hI Apa meM zarIra ke sAtha samasta guNa bar3hane lageMge // 26 // prApakA zarIra to snAna ke binA hI pavitra hai, phira prAja jo yahAM jala ke dvArA snapana kiyA gayA hai vaha duSkarma prAvi se malina apane citta ko pavitra karane ke 1. prArabhanta 2. zarIreNa saha /
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ * prayodazama sarga [ 159 pratIka sundaro nAthAmaNDitastvaM vibhUSaNaH / maNDito maNDanIbhUta kevalaM maNDanAya naH // 28 / / maNiH zuddhAkarodbhUto yathA saMskArakarmabhiH / dIpyate'dhikameva tvaM jAtakarmAdisaMskRtaH // 26 // prahaniSyasi nAtha tvaM mohamithyAdi dhImatAm / dyotayiSyasi svamuktimArgoM divyvcoN'shubhiH||3|| caturzAnadharA deva tvAM stotu ca kSamA na hi / munayo'ti matyAsmAbhiH stutI na kRtaH shrmH||3|| prataH pUtAtmane tubhyaM namaste guNasindhave / trijagatsvAmine tumyaM namo bhItibhide satAm / / 32 / / jagadAlAdine tubhyaM namo'stu gurave satAm / namaste nirvikArAya sarvAtizayazAline // 33 / / niHsvedAya namastubhyaM nisarganirmalAya te / kSIrAcchazoNitAGgAya cAdyasasthAnamUrtaye // 34 / / vajrarSabhAdinArAcadRDhasaMhananAya ca namaste divyarUpAya sugandhavapuSe namaH // 35 // sarvalakSaNapUrNAya namaste tIrthakAriNe |prprmaannsuviiryaay vacaHpriyahitAtmane // 36 // liye kiyA gayA hai prApako pavitra karane ke liye nahIM // 27 // he nAtha ! pApa to AmUSaraNoM se vibhUSita kiye binA hI atyanta sundara haiM phira he prAbhUSaNa svarUpa ! prAja jo prApako vibhUSita kiyA gayA hai vaha mAtra hama logoM ko vibhUSita karane ke liye kiyA gayA hai // 28 // jisa prakAra zuddha bAda se utpanA mA maNi maMkAra kriyA se atyadhika dedIpyamAna ho jAtA hai usI prakAra zuddha mAtA se utpanna hue pApa jAtakarma-janmAbhiSeka Adi se saMskRta hokara atyadhika dedIpyamAna ho rahe haiM // 26 // he nAtha ! tuma buddhimAnoM ke moha mithyAtva prAvi ko naSTa karoge aura divyadhvani rUpa kiraNoM ke dvArA svarga tathA mokSa ke mArga ko prakAzita karoge // 30 // he veba ! hAra zAma ke dhAraka muni prApakI stuti karane meM samartha nahIM haiM yaha mAna kara hamane prApakI stuti meM bhrama nahIM kiyA hai // 31 // jisa kAraNa prApa pavitrAtmA tathA guNoM ke sAgara ho isaliye pApako namaskAra ho / jisa kAraNa mApa tIna jagat ke svAmI aura satpuruSoM ke bhaya ko naSTa karane vAle haiM isaliye prApako namaskAra ho // 32 // pApa jagat ko prAllAvita karane vAle haiM sapA satpuruSoM ke guru hai prataH prApako namaskAra hai| mApa vikAra se rahita tathA samasta pratipAyoM se zobhAyamAna hai prataH prApako namaskAra hai // 33 // mApa pasInA se rahita haiM, svabhAva se hI nirmala hai ApakA zarIra dUdha ke samAna sapheda rudhira se sahita hai aura pApa samacaturamA saMsthAna ke dhAraka haiM ataH prApako namaskAra ho // 34 // mApa bakAmanArAca nAmaka sudRDha saMhanana se yukta haiM, divyarUpa ke dhAraka haiM, tathA sugandhita zarIra se sahita haiM isaliye prApako namaskAra ho // 35 // prApa samasta lakSaNoM se pUrNa haiM, tIrthakara hai, atulya bala se sahita haiM tathA hita mita priya vacana bolane vAle haiM isaliye prApako namaskAra ho // 36 // isa prakAra Apa janma ke daza pratizayoM se sahita haiM prataH prApako namaskAra ho / pApa anya
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16. ] * zrI pArzvanAtha carita. evaM dazasahotpannAtizayasaMyuje' namaH / anyAmitaguNAyaiva namaste vizvadazine // 37 // bhavantamityabhiSTusya deva nAzAsmahe vayam / sarva trailokyasAmrAjyaM tatra nirlobhino'khile // 38 / / kintu dehi tvamasAlakamakSa siso samAghi ra zubhati tvadguNAn dra tam // 36 // bahvadhA prArthanayA ki yA vidheyakA sunirbharAm / bhakti tvayi samastaM sA svAbhISTaM naH kariSyati / 40 / anmakalyANakastutyAdau pUrNe sati sotsavAH / bhUyo mati hi zakA vArANasIgamane vyadhuH / / 4 / / tathaiva prahatA bheyastathoktA jayaghoSaNAH / tathavairAvataskandhe svAkSArUDhaM jina vyaghAt / / 42 / / jayadundubhinirghoSIta tya mahotsavaiH / namo'GgaNaM samutpatya drAmAjagmuH surAH purIm / / 43 / / tAmArudhya purIM vizvaganIkAni surezinAm / devA devyazca kha vIthInaM tasthuH svavAhanaH / / 44 / / tato jinendramAdAya devaiH katipayaiH samam / sa viveza nRpAgAraM parAddharSa maNimaNDitam // 45 // tatrAnekamahAratnanibaddha zrIgRhAGgaNe / haimasiMhAsane devaM saudharmendro nyabIvizat / / 46 / / aparimita guNoM se sahita tathA sarvadarzI haiM prataH Apake liye namaskAra ho // 37 // he deva! isa prakAra prApakI stuti kara hama usake phalasvarUpa tIna loka kA sampUrNa rAjya nahIM cAhate haiM payoMki hama samasta sAMsArika padArthoM meM nirlobhI hai kintu he vibho ! pApa hameM duHkhadAyaka karmoM kA bhaya, ratnatraya , samAdhi-vitta kI sthiratA, sumaraNa-saralekhamA meM aura zIghra hI apane guNa veM // 38-36 // athavA bAhata prArthanA se kyA lAbha hai ? prApa apane pApa meM sAtizaya eka bhakti hI ve dIjiye-merI sudRDha bhakti pApa meM banI rahe aisA kara bIjiye vaha eka bhakti hI hamAre samasta manoratha siddha kara degI // 40 // isa prakAra janmakalyANaka sambandhI stuti prAdhi ke pUrNa hone para utsavoM se sahita indroM ne punaH vArANasI jAne kA vicAra kiyA // 41 // usI prakAra bheriyAM bajAI gaI usI prakAra jaya jayakAra ko ghoSaNAeM kI gaI aura usI prakAra indra ne airAvata hAthI ke kandhe para jinabAlaka ko apanI goda meM prArula kiyA // 42 // jaya meriyoM ke joradAra zabboM, gItoM, nRtyoM tathA mahotsavoM se prAkAzAGgaNa ko lAMghakara deva zIghra hI vArANasI magarI meM prA pahuMce // 43 // devoM kI senAeM, deva aura deviyAM-sabhI loga apane apane vAhanoM dvArA cAroM ora se usa nagarI ko, AkAza ko, galiyoM ko tathA bana ko roka kara sthita ho gaye // 44 // tadanantara saudharmendra ne jinendra bhagavAna ko lekara kucha devoM ke sAtha zreSTha mariNayoM se suzobhita rAja bhavana meM praveza kiyA // 45 // vahAM usane aneka mahAratnoM se khacita zrI 1. saMpuraNe kha0 ga0 2. stutpAdipUNe sa. ga. 1
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ * trayodazama sarga * [ 161 vizvasenaH samudbhinnapulakaM gAtramuhan |visphaarit sanetrAmyA pomA san dana nm||47|| mAyAnidrA nirAkRtya zacyA devI prabodhitA / samaM svaparivAreNaikSiSTa hRSTA agarapatim // 48 // tejaHpUjamivomUtaM zubhANUnAM cayaM viSA / parabrahmasvarUpaM vA sAkSAtpratyakSamAgatam / 46 / / sAI zamAdikalpezaM tAvadrASTAM jagatpate: / pitarau nisarAM prIto paripUrNamanorathI / / 5 / / tatastau trijagaspUjyA pUjayAmAsa devarAT / mahApravicitrazca bhUSaNa: sambhiraMsukaiH // 5 // protyA no prazazaMseti saudharmendraH sahAmaraiH / puNyayantau yuvAM dhanyau yayoH putro jagadguruH / / 52 // saubhAgyamya para koTiM yuvAM prApno jagadito / vizvagraNyau yuvAM loke yudhau klyaannbhaaginii|| 53 // pUjyo stutyo satAM mAnyau yuvA lokatraye'dbhuto / yukyorna tulA loke pitarI trijagatpituH / / 4 / / jinAgAramiyAgAramidamArAdhyamadya naH / sevyo cAcyoM yato'smadgurIgurUpamiNo yuvAm / 55 // ityabhiSTunya sau sUnumarpayitvA sa tatkare / zaka: protaHkSaNaM tasthau kuryastattIrthakRskayAm // 56 / / gRhAgaraNa meM suvarNamaya siMhAsana para jinendra deva ko baiThA diyA // 46 // romAJcita zarIra ko dhAraNa karane vAle rAjA vizvasena ne vistRta netroM dvArA prItipUrvaka usa putra ko dekhA // 47 // mAyAmayI nidrA ko dUra kara indrANI ke dvArA jagAI huI bAhmI devI ne bhI harSa vibhora hokara apane parivAra ke sAtha jagatpatti-jinendra ko dekhA // 48 // usa samaya jagaspati-jinendra, kAnti se aise jAna par3ate the . mAnoM teja kA puJja ho prakaTa humA hai, athavA subha paramANutroM kA piNDa hai athavA pratyakSa mAyA humA parabrahma kA svarUpa ho hai / / 4 / / cine ke mAtA pitA ne jimela ke sAtha indrANI tathA saudharmendra ko bhI dekhA jisase ve pratyanta prasana aura paripUrNa manoraya ho gaye arthAt unake manoratha pUrNa ho gaye // 50 // sAmantara samameMdra ne tIna jagada ke dvArA pUjya una mAtA pitA ko mahAmUlyavAna vicitra mAlapaNoM, mAlAmoM aura vastroM se pUjA kI // 51 // saudharmendra ne devoM ke sAtha prIsipUrvaka unako isa prakAra prazaMsA kI-pApa bonoM mahAna puNyavAn tathA dhanyabhAga haiM jinake ki jagadaguru putrarUpa se pravatIrNa hue haiM / / 52 / / prApa donoM saubhAgya kI parama koTi ko prApta hae haiM, jagat hitakArI haiM, loka meM sabake agraNI haiM, vidvAna hai, kalyANa ke bhAgI haiM, pUjya hai, stutya hai, satpuruSoM ke mAnya haiM, aura tInoM lokoM meM paddhata haiM / loka meM prApa donoM kI upamA nahIM hai kyoMki Apa trilokInAtha ke mAtA pitA hai / yaha ghara mAja hama logoM ko jinamandira ke samAna pUjya ho gayA hai| dharma se yukta prApa donoM hama logoM ke sevanIya tathA pUjanIya hai kyoMki prApa hamAre gura ke guru-mAtA pitA hai|53-55| isa prakAra mAtA-pitA kI stuti kara tathAunake hAtha meM putra ko samarpita kara prIti se bharA humA indra kSaNa bhara khar3A 1. to pranASTAm iticchedaH /
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 ] * zrI pAravanAtha carita hai kRtsnamindrovitaM zrutvA mero janmamahotsavam / pramodavismayAdesto parAM koTi samAzrito / 5 / / bhUyaH sakAnayA bhUtyA jAtakarmamahotsabam / kurutasto samaM porabandhubhiH samahotsavaH // 58 / / nAnAparNadhvajaidivyatoraNa racanAkitaiH / mahotsarjanAcakra : svaHpurI vA tavA purIm / / 6 / / bhUpAmodizo sevAH paTavAsaistataM namaH / gItamaGgalavAyAcadikvaka badhirIkRtam // 60 / / purIbIdhyastA bhAnti ratnaghUrNajasvastikaH / dhanyanadravasasiktA sva:purNa iva vISayaH // 6 // tadussame'simaH pauro gotavAcaMca nartana: / maGgale rAjaloko'bhUtsuprItyAnandanirbharaH // 62 / / pAdau hi parayA bhUsyA jAtakarmamahotsave / minAgAre jine zAno vizvakalyANa vRddhaye // 63 / / paramotsavamAcaka nizvasenAdayo janAH |mhaabhissek pUjAH sarvAmyudayasAdhanam // 64 / / dInAnAthAGgipavimyo dayo bAnAmyanekazaH / svajane myo yathAyogyaM vastrabhUSAdi bhUpatiH / / 6 / / ma sadA dRzyate ko'pi dIno vA 'dubidho janaH / kRpaNo vASpapUrNAkSo niHprmodo'pykautukH||66|| rahA aura unhIM tIrthakara kI kathA karatA rahA // 56 // indra ke dvArA kathita, meru parvata para hone vAle samasta janma mahotsava ko sunakara mAtA pitA harSa tathA prAzcarya prAvi kI parama koTi ko prApta hue // 7 // tavanamtara indra ko mAtA se unhoMne mahotsava se paripUrNa nAgarika janoM tathA bandhu varga ke sAtha baMbhava ke anusAra jammamahotsava kiyA // 58 // usa samaya logoM ne raGga viraGgI bajAmoM, nAnA racanAmoM se yukta viSya toraNoM tathA anya mahotsavoM se apanI nagarI ko svargapurI ke samAna banA diyA thA / / 56 // dhUpa kI sugandha se vizAe ruka gaI sugandhita pUrNo se AkAza vyApta ho gayA aura gIta tathA maGgala bAje prAdi se dizAtroM kA samUha bahirA ho gayA // 6 // usa samaya ratna yUraNaM se nirmita svastikoM se nagara ko galiyAM pandana ke prapa se sIMcI gaI svargapurI kI galiyoM ke samAna suzobhita ho rahIM thIM // 51 // usa utsava meM samasta nAgarika loga, gAyana vAdana nRtya tathA anya maGgalAcAroM se uttama prIti tapA mAmaya se paripUrNa rAja parivAra ho gaye the praryAda jaisA utsava rAja parivAra meM kiyA jA rahA thA baMsA hI utsava samasta nAgarika loga kara rahe the // 62 / / jAtakarma ke mahotsava meM rAjA vizvasena prAvi janoM ne sabase pahale jina mandira meM samasta kalyAraNoM kI vRddhi ke liye parama vibhUti ke sAtha jina pratimAnoM ke mahAbhiSeka sabhA pUjA mAvi ke dvArA saba abhyudayoM kA sAdhanabhUta parama utsava kiyA thA // 63-64 / / rAjA ne dona pranAtha janoM tathA stuti pAThakoM ko aneka bAra dAna diyA aura prAtmIya janoM ko yathAyogya vastrAbhUSaNAvi diye // 65 / / usa samaya koI aisA manuSya nahIM dikhAI / parinaH 2. pshrupuurnnnetrH|
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 163 * trayodazama sarga saMpramodamayaM vizvamityAlokya zacIpatiH // 67 // | janmAbhiSeka sAdRzyamatyartha kautukeritaH svaM pramoda parAM bhakti svAnurAgaM prakAzayan | sArdhaM devaM manovRti prArabdhAnandanATakam ||66 // 166 / / vRttArambhe tadendrasya sajjo gItacayo mahAt / gandharvaistadvidhAnajJestadyogyavAdyavAdanaH prekSakA vizvasenAccAH sakalatrAH sabAndhavAH / jinendra eNa samaM tasthurnATake'smistadIkSitum / / 70 / / prAdau samavatAraM kRtvA trivargaphalapradam | janmAbhiSekasaMbaddha prAyukta'naM mudA hariH // 71 / nadAvatAra saMdarbhamadhikRtya jagadguroH | tANDavArambhamevAsAgrahI daSahAnaye tato'karodvarAnyatsa rUpakaM bahurUpakam // 72 // pUrva raGgaprasaGga ena puSpAJjalipurassaram / / 73 // nAndI prayojya so'nte 'syAdizan raGga mahadumabhau / dhRtamaGgalane pacyaH kalpazAstrIya devarAT // 74 // salayaiH pAdavinyAsaH parito raGgamaNDalam 1 parikrAmannasI reje mimAna iva taddharAm // 75 // kRtapuSpAJjalI tANDavAgmmasaMbhrame'sya hi / divo'mucan surAH puSpavarSa tadbhaktimoditA: / 76 // vINA madhuramAreNuH kalaM vaMNA visasvanuH / mandra manoharaM gAnaM kinnarobhiH samujjage / / 77 / / detA thA jo vIna ho, barita ho, kRpaNa ho, prabhupUrNa netroM vAlA ho, harSa rahita ho aura kautuka se zUnya ho / / 66 / / samasta loka mAnava se pUrNa ho rahA hai yaha dekha jo pratyadhika kautuka se prerita ho rahA thA tathA janmAbhiSeka ke anurUpa apane harSa, paramabhakti, svAnurAga aura manovRtti ko prakaTa kara rahA thA aise khodharmendra ne devoM ke sAtha prAnanda nAmaka nATaka prArambha kiyA / / 67-68 / / usa samaya rUdra ke nRtyArambha meM nRtya ke vidhAna ko jAnane vAle tathA usake yogya bAjA bajAne vAle gandharSo ne gItoM kA bahutabhArI samUha taiyAra kiyA thA // 66 // strI tathA bandhujanoM se sahita vizvasena bhAdi darzaka use dekhane ke lie isa nATaka meM jinendra ke sAtha baiThe the ||701 / sabase pahale indra ne trivargarUpa phala ko dene vAlA mAnyo prAvi raGgAvatAra kiyA aura usake pazcAt janmAbhiSeka se saMbaddha nATaka kiyA / / 71|| tadanantara jagadguru ke nau bhavoM ke saMdarbha ko lekara anya aneka rUpaka kiye // 72 // pApakSaya ke liye pUrvaraGga ke prasaGga se puSpAJjali bikherate hue usane tANDava nRtya kA hI prArambha kiyA / / 73 / / nAndI kara usake anta meM jo raGgasthala ko bahuta bhArI prAveza ve rahA thA tathA jisane maGgalamaya deva dhAraNa kiyA thA aisA indra kalpavRkSa ke samAna suzobhita ho rahA thA / / 74 / / raGgabhUmi ke cAroM chora laya sahita pAdavinyAsa se ghUmatA huAA indra aisA jAna par3atA thA mAnoM usa bhUmi ko nApa hI rahA ho / / 75 / / puSpAJjali vikherame ke bAda jyoM hI indra kA tANDava nRtya prArambha huA tyoM hI usakI bhakti se prasanna devoM ne usa para prakAza se puSpa barasAye ||76 || boraNAeM madhura gAna karane lagIM, bAMsuriyoM ne madhura tAna cher3a dI aura kinariyoM ne gambhIra tathA manohara gAna gAnA prArambha kara diyA
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 ] * dho pAzvanAtha carita - mRdaGgA dadhvanuzcAnyastayogyabadhikoTibhiH / kalaM gAyanti gambhastiyogyaM gItasaJcayam / / 7 / / prayujyAmararAT zuddha pUrvaraGga mudA kramAt / karaNa raGgahAravicitraM prAyukta taM puna: // 56 // recavividhaiH pAdakaTIkaNThakarAzritaH / nanATa nATaka zakro mahAntaM darzayan ramam / / 10 / / tadA bAhusahasrANi vikRtyendrapranartana: / caraNanyAsasaMghAtaH sphuTantIva mahI calet / / 1 / / vikSiptadhAhuvikSepaiH sabhUSagaMgane hariH / kalpavRkSa ivAnartIdarzayanprAgbhavaM satAm / / 2 / / ekarUpaH saNAddizyo'nekarUpaH kSaNAtparaH |kssnnaasthuulH kSaNAtsUkSmaH kSaNAdagyAmni maraNAdbhuSi kAraNAhItaraH kAya: maNAllaghutaro'dbhutaH / kSaNAd dvibAhumAnarUpI kSaNAd bahakararAkRitaH / 8 / / iti pratanvatAtmIyaM sAmadhyaM vikriyodbhavam / indrajAlAmavendraNa darzitaM dhImatAM tadA / / 8 / / Turapsaraso bhalu karazAstrAsu sasmitAH |sliilcuultorksseprngghaarH sacAribhiH / / 86 / / varva mAnalayaH kAzcidanyAstANDavalAsyakaH / nanUturdevanatazvirabhinayastadA // 7 // kAzcidarAvatI paNDImaindrIbadhyA surAGganAH / neTU ramyai: pravezazca ni:krama : suniyantritaiH / / 8 / / // 7 // apane yogya pramya bAjoM ke sAtha mRdaGga zabda kara rahe the aura gandharva usake yogya madhura gIta gA rahe the / / 781 le harSa munagunA ho saphAI kA pazcAt karaNa tathA aGgahAroM se vicitra mATaka prArambha kiyA // 76 / / para kamara kATha tathA hAthoM ke prAzraya se hone vAle nAnA prakAra ke reSakoM-vatuMlAkAra bhramaNa se bahutabhArI rasa ko prakaTa karatA humA inna nATaka kA abhinaya kara rahA thA / / / usa samaya vikriyA se hamAra bhujAeM banA kara indra mRtya kara rahA thaa| mRtya karate samaya usake pAvavikSepa ke mAdhAta se pRthivI aisI kAMpane lagI thI mAnoM phaTI hI jA rahI ho // 1 // prAbhUSaNoM se yukta bhujAoM ke vikSepa se jo kalpavRkSa ke samAna jAna par3atA thA aisA indra sarapuruSoM ko bhagavAna ke pUrvabhava vikhalAtA humA prAkAza meM nRtya kara rahA thA / / 2 // indra kA vimya zarIra maraNabhara meM eka ho jAtA thA, bharaNabhara meM aneka ho jAtA thA, bharaNabhara meM sthUla ho jAtA thA, kSaNabhara meM sUkSma ho jAtA thA, kSaNabhara meM prAkAza meM calane lagatA thA, kSaNabhara meM pRthivI para mA jAtA thA, kSaNabhara meM pratyanta vIrgha ho jAtA thA aura bharaNabhara meM pratyAta laghu bana jAtA thA, kSaNabhara meM do hAthoM se yukta rUpa dhAraNa karatA thA aura kSaNabhara meM aneka hAthoM se yukta ho jAtA thA. isa prakAra apanI vikriyA janya sAmarthya ko vistRta karane vAle indra ne usa samaya vidvajjanoM ke liye mAnoM indrajAla hI dikhAyA mA / / 83-8 // indra kI aMguliyoM para manda musakyAna se sahita apsarAe lolA sahita bhauheM calAtI huI, zarIra maTakAtI huI tathA phirakI lagAtI huI matya kara rahI thIM // 86 // koI anya devanataMkiyA usa samaya bar3ate hue laya se yukta tANDava nRtya se tathA anya aneka prakAra ke abhinayoM se nRtya kara rahI thIM / / 7 / / kitanI hI devAnanAeM indrANI ke sAtha airAvata hAthI ke zarIra meM
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ * prayodazama sarga * [ 165 rejire tAH surendrasya bhujadaNDeSu sammitAH / kalpavallyaivodbhUtAH zAstrAsu kalpanAvinaH / / 6 / / sAI tAbhiH sa prArabdharecako vyarucattarAm / tejaHpuJja iva svAgatadaGgAbharaNAMzubhiH / / 10 / / hastAMgulISa zakrasya nyasyantyaH parapallavAn / salIla nanRtuH kaashcitsuuciinaattymivaadhitaa:||6|| vaMzayaSTIrivAruhya deva rAjakarAMgulIH / saparvA aparA amustadApitanAmayaH // 21 // pratibAha surendrasya sanaTanyaH striyo mudA / sayatna saMcarantyo 'vAbhuH zamyA vaanggdoptibhiH|63 sphuTagniva kaTAkSeSu vaktreSu vihazriva / sphuragniva kapoleSu pAdeSu prasaraniya // 14 // vilasanniva hasteSu netreSu vikasamiva / rajyanivAGgaraHgeSu nimajyabhitra nAbhiSu / / 15 / / vajanniva kaTISvAsA kAJcIdAmasu cAskhalan / tadA nATaparaso'GgeSuvavRdhe sotsavo mahAn / / 6 / / pratyaGgayA: surendrasya vikriyA nRtyato'bhayan / vidhimA tAsu devISu tA vibhaktA ivArucan 197 ramaNIya praveza tathA acchI taraha niyantrita nikramaNa ke dvArA nRtya kara rahI thiiN| bhAvArtha-- kitanI ho deviyAM airAvata hAtho ke vikriyA--nirmita zarIra meM vyavasthita rUpa se praveza karato aura nikalatI huI nRtya kara rahI thIM 1881 immra ke bhujavaNDoM para ekatrita huI deviyAM kalpavRkSa ko zAkhAmoM para utpanna kalpalatAnoM ke samAna suzobhita ho rahI thIM / / 8 / / una deviyoM ke sAtha phirakI lagAtA humA indra apane tathA una deviyoM ke zarIra sambandhI prAbhUSaNoM ko kAnti se tejapuja ke samAna atyadhika suzobhita ho rahA thA // 6 // kitanI hI deviyAM indra ke hAtha kI aMguliyoM para apane kara pallava rakha kara lIlA pUrvaka nRtya kara rahI thI aura usase aisI jAna par3atI thI mAnoM sUcInAkSya ho kara rahI hoM // 11 // koI bevAGganAeM padaM sahita bAMsa kI lakar3iyoM ke samAna indra ke hAtha ko aMguliyoM para car3ha kara tathA unake agrabhAga meM apanI nAbhi rakha kara ghUma rahI thIM / / 12 / / indra kI pratyeka bhujA para harSa se nRtya karatI huI devAGganAe apane zarIra ko kAnti se aisI jAna par3atI thIM mAnoM yatnapUrvaka bijaliyAM hI cala rahI hoN||63|| usa samaya utsava se sahita bahuta bhArI nATyarasa una vevAGganAmoM ke kaTAkSoM meM spaSTa hote hue ke samAna, mukhoM meM haMsate hue ke samAna, kapolo meM sphurita hote hue ke samAna, pairoM meM phailate hue ke samAna, hAthoM meM suzobhita hote hue ke samAna, netroM meM vikasita hote hue ke samAna, aGgarAgoM meM raMgIna hote hue ke samAna, nAbhiyoM meM nimagna hote hue ke samAna, kaTibhAgoM meM calate hue ke samAna, aura mekhalAoM meM saba prora se skhalita hote hue ke samAna isa prakAra samasta aGgoM meM vRddhi ko prApta ho rahA thA // 94-66 / / nRtya karate hue indra ke pratyeka praGga meM jo parivartana hote the ve saba una deviyoM meM bhI hote the isase aise jAna par3ate meM mAnoM vidhi--deva ke dvArA unameM vibhakta hI kara diye gaye haiN|17| indra una deviyoM ko Upara 1. vA pramuH itizchedaH /
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- * bhI pArzvanAtha carita - adhvamucchAlayastAH jhe naTantIdarzayanpuna: / adRzyAstA: kSaNAt kurvan so'bhUnmAhendrajAlikaH / ityAdinanaizviniraupamyamanohara: / prekSakAraNAM tadA zakaH paraM zarma vyajIjanat // 66 // vizvasena nRpaH sAda devyA bandhujanastarAm |priitimaayaati sAzcaryo dRSTvA tannATa ghamUjitam / / nayatIti svapAla yo bhavyAnato hi sArthakam / prasya cakuH surAH pArzva nAma pitro: prasAkSikam / / kRtveti janmakalyANaM dhAtrIH surakumArakAn / tayoveSakatazca niyojya devakanyakAH / / 102 / / svabhakrayA paricaryAya kRtakAryAH surAdhipAH / upAya' bahudhA puNyaM prajagmuH svasvamA trayam / 103 mAlinI iti sukRtavipAkAjjanmakalyANamApa, paramanikhilabhUtyA so'marendra jinendraH / akhilasukhanidhAnaM zarmakAmA viditve-tivizadacaraNodhaMdhamaMmekaM bhajadhvam / / 104 / / zArdUlavikrIDitam dharmaH zarmaparamparArpaNaparo dharma zritA zAnino dharmaNAzu kilApyate jinapada dharmAya bhaktyA namaH / uchAla kara kabhI prAkAza meM nRtya karatI huI dikhAtA thA aura kabhI kSaNabhara meM unheM mahatyA kara detA thaa| isa prakAra vaha jAdUgara humA yA II ityAdi nAnA prakAra ke anupama aura manohara nRtyoM ke dvArA upta samaya indra varzakoM ko atyadhika sukha utpanna kara rahA thA | rAjA vizvasena, vedo tathA bandhujanoM ke sAtha usa zreSTha nATaka ko dekhakara prAzcaryayukta hote hue prIti ko prApta hue the // 1.0 // jo bhavyajIvoM ko apane pAsa meM le jAtA hai vaha pArzvanAtha hai isa prakAra vevoM ne mAtA pitA ke samakSa devoM ne unakA pAzvaM' yaha sArthaka nAma rakkhA // 101 / / isa prakAra indra, janmakalyANaka karake dhAyoM ko, una una veSoM ko dhAraNa karane vAle devakumAroM ko aura svakIya bhaktivaza paricaryA sevA meM nipuNa devakanyAoM ko niyukta kara tathA bahuta bhArI puNyopArjana kara apane apane sthAnoM para cale gaye / / 102-103 // isa prakAra puNyodaya se ve jinendra samasta utkRSTa vibhUti ke sAtha janma kalyANaka ko prApta hue the aisA jAnakara he sukha ke abhilASIjana ho ! nirmala cAritra ke samUha se samasta sukhoM ke nidhAnabhUta eka dharma kI prArAdhanA karo // 104 // dharma sukha santati ke samarpita karane meM tatpara hai, jJAnI jana dharma ko prApta hote haiM, dharma ke dvArA zIghra hI jivena kA pada prApta hotA hai, dharma ke liye bhaktipUrvaka namaskAra hai, dharma se baDhakara dUsarA saMsAra
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . .. . . * trayodazama sarga - [17 dharmAnAsti surakSako bhavabhayAddharmasya vIja kRpA dharme cittamahaM dadhe'pyanudinaM he dharma me'vaM hara / / 10 / / mandAkrAntA vizvendrAryo guNagaNanidhimaktikAntakabhartA banyo bhavyaH prakaTitavRSo miNA lokamadhye / zarmAdhiH saMstuta iha mayA pArzvanAthazca dadyAd ghyAto nityaM svaparamaguNAnAzu kAruNyato me // 10 // iti zrIbhaTTAraka zrosakalakItiviracite zrIpArzvanAmacaritra jinendra maNDanAnandanATakavarNano nAma trayodazaH srgH| ke bhaya se rakSA karane vAlA nahIM hai, dharma kA bIja kyA hai, maiM dharma meM pratidina citta lagAtA hU~, he dharma ! mere pApa ko hro||10|| jo samasta indroM ke dvArA pUjya hai, gugasamUha ke bhANAra hai, muktirUpI strI ke eka svAmI haiM, bhavya jIvoM ke dvArA bandanIya haiM, loka ke madhya meM dharmAtmAnoM ke liye jinhoMne dharma prakaTa kiyA hai, jo sukha ke sAgara haiM aura maiMne yahAM nitya hI jinakI stuti tathA dhyAna kiyA hai ve pArzvanAtha bhagavAn vyAkara mere liye zIghra hI apane utkRSTa guNa pradAna kareM // 106 / / ____ isa prakAra bhaTTAraka bhI sakalakoti dvArA viracita zrI pAnApa carita meM jimenA pArzvanAtha ko prAbhUSaNa dhAraNa karane tathA mAnanda nATaka kA varNana karane vAlA terahavAM sarga samApta humA // 13 //
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 ] * zrI pArzvanAtha carita . caturvazaH sargaH narbhastho vandito yo'tra taro janmani saMstutaH / trijagatpatibhirbhaktyA so'stu me matisiddhaye // 1 / / matha kAzcitkumAraM taM bhaSayanti zibhUSaNaH / snApayansyaparA maNDayanti maNDanavastubhiH / / 2 / / kohayanti mudA kAzvidevya: saMskArayanti ca / prItyA kAcitgRha raNanti karAmbujaH parasparam / / sato'so smitamAtanvan saMsarpariNabhUtale / mudaM piyostatAnAtyantaM vAlyA saveSTayA / / 4 / / vijagajjanatAnandakaraM metrapriyaM param / kalojjvalaM tadAsyAsIcandrAdadhikazavam / / 5 / / candrikAmalamasyAsyendo' mugdhasmisajjitam / prabhUtte na mamastoSAdhiH pitrorvavRSetarAm / / 6 / / ramye mukhAmbuje'syAsokamAnmanamanabhAratI / vizvAnandakarA ramyA madhurA karNazarmadA / / 7 / / ssalarapadaM sanai ratnanabhUmau sa saMcaran / nepathyamaNDito reje puNyabhUtirivAparA // caturdaza sarga o garbha meM prAne para yahAM tIna jagata ke svAmiyoM ke dvArA banvita hue aura amma hone para bhaktipUrvaka saMstuta hue ve pArzvanAtha bhagavAna hamArI buddhi kI siddhi ke liye hoM // 1 // pradhAnantara koI deviyAM una kumAra ko AbhUSaNoM se vibhUSita karatI thI, koI snAna karAtI thIM, koI sajAvaTa kI vastuoM se susajjita karatI thIM // 2 // koI harSa se khilAtI thI, koI saMskArita karatI thoM aura koI prItipUrvaka karakamaloM ke dvArA paraspara baharaNa karatI thIM // 3 / / tadanantara manda manda muskAte aura maNimaya pRthivI tala para idhara udhara calate hue ve bAlyAvasthA ko pradbhuta ceSTAoM se mAtA pitA ke harSa ko pratyAdhika vistRta karane lage / / 4 / / usa samaya tInoM jagat kI janatA ko prAnanvita karane vAlA, nayanavallabha aura kalAoM se ujjvala unakA zaMzava, candramA se bhI adhika utkRSTa jAna par3atA thA / / 5 / / inake mukharUpI candramA para cAMdanI ke samAna nirmala jo utkRSTa sundara muskAna thI usase mAtA pitA ke hRdaya sambandhI saMtoSa kA sAgara pratyanta vRddhi ko prApta ho rahA thA / 6 / / krama krama se unake sundara mukhakamala meM saba jIvoM ko pAnaMda karane vAlI, ramaNIya, madhura aura kAnoM ko sukhadAyaka totalI bolI prakaTa huI // 7 // AbhUSaNoM se suzobhita tathA ratnakhacita bhUmi para maranar3Ate paroM se dhIre dhIre calate hue ve aise 1 mukha candra / - -
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ paturvazama sarga. pamRtAhArapAnAcaM vRSe'vayavavrajam / mAdasma guNaiH sAddhaM seSitaspa surAvimiH // 6 // bAlyAvasthAmatIrayApa kaumAralaM kramAvibhuH / kItikAntivayojJAnarUpAvimuNabhUSitam // 1 // matizrutAvadhijJAnAnyevAsya sahajAnyaho / taraboSi sa niHzeSaM tasvaM vizvaM zubhAzubham // 11 // kalAvijJAnabhAturya zrutajJAnaM mahAmatiH / vizvArthAvagamaM tasya svayaM pariNati yayau // 12 // 'praso'khilajanAnA sa zikSAM dAtu samo'pyabhUt / guruzca nAparo'trAsmAdguruvA pAtu vizvacit / 11 gheto'syAlaMkRtaM vizvahitaM kSAyikadRSTinA [darzanAt ] / nisargeNAbhavadakSa nirmalaM rAgadUraNam // 14 // jagatrayahitA pANI samastArthapradarzinI / niHsandehA viviktAsya babhUvAzu svabhAvataH // 15 // niropamyaM vapuH kAntaM zAmyakAntyAdibhUSitam / pUrSAzubhiyaMbhAvasyeva pUrNa pandramaNDalam // 16 // varSASTame svayaM devastrijJAnajJaH sa paJcaSA / pAdadeNuvratAnyeva guNazikSAvatAni ca // 17 // sapsadhA svargANi svayogyAnyaparAzi ca / nizusamA niratIbArANi mAgAraSAptaye // 18 // suzobhita ho rahe the mAnoM dUsarI puNya kI pUrti hI hoM / / reva prAvi ke dvArA sevita ina jinabAlaka ke avayavoM kA samUha amRtamama pAhAra pAna prAvi se guNoM ke sAtha sAtha pati ko prApta ho rahA thA // 6 // kama krama se prabhu bAlya avasthA ko vyatIta kara nIti, kAnti, bacama, bhAratamA rUpa prAdi guraSoM se vibhUSita kumAra avasthA ko prApta hue // 10 // mho| mati, bhuta paura avadhi ye tIna zAna inheM janma se hI the / ina zAnoM ke dvArA ye samasta zubha azubha tatvoM ko saMpUrNarUpa se jAnate the // 11 // kalA vijJAna sambandhI caturAI, zrutajJAna, mahAmatimAna aura samasta padArthoM kA jJAna unake svayaM ho paripAka ko prApta humA pA // 12 // yahI kAraNa hai ki ye samasta jIvoM ko zikSA dene meM samartha the| isa jagata meM inase adhikoSTha samasta padArthoM ko jAnane vAlA dUsarA guru kabhI pA bhI nahIM // 13 // saba jIvoM kA hita karane vAlA inakA citta kSAyika samyagdarzana se alaMkRta thA, svabhAva se catura thA, nirmala thA aura rAga se dUra rahane vAlA thA // 14 // tInoM lokoM kA hita karane vAlI, samasta padArthoM ko dikhAne vAlI, sandeha rahita aura pavitra vArayo inheM zIghra hI svabhAva se prApta haI tho // 15 // anupama, sundara tathA zAnti paura kAnti prAdi se vibhUSita inakA zarIra zAbhUSaNoM ko kAMti se pUrNa candramaNDala ke samAna suzobhita ho rahA thA // 16 // tIna mAga ke jJAtA zrI pArzvanAtha deva ne pATha varSa kI avasthA meM svayaM hI pAMca prAvata, guNavata paura zikSAbata ke bheda se sAta zolavata tathA svarga prApta karAne vAle apane yogya anya miraticAra vrata gRhastha dharma ko prApti ke liye mana bacana kAya kI zuddhatA pUrvaka praharaNa 1. nato'sila ga. /
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 ] * zrI pArzvanAtha carita * gajAzvavikriyApannairdivyaiH surakumArakaiH / prArohaNAdibhiH prItyA kadAcidramate vibhuH ||16| mayUrakI cahaMsAdikRtaveSAmaraiH samam / kroDedasau mudAnyeSu rUpanepathyamaNDitaH / / 20 / / kadAcidrUpamAdAya surAstadvayasA samam / nAnAjala vanakrIr3AdA krIDayanti tam / / 21 / / kadAcitsvaM yazaH zRNvan gandharvairuditaM mahat / svaguNotpannagItAni kinArINAM ca karhicit / 22 / granyadApsarasAM nRtyaM pazyanneva sukhAvaham / kurvan kAvyAdigoSThIM sa labhate smNvaanvhm|| 23 / / ityAdivividhaiH krIDAvinodaH sa paraM sukham / bhajanApa kramAddidhyaM yauvanaM zrIjinezvaraH / / 24 / indranIlanibhaM ramyaM svedAdidUragam / navahastasamutta uGga samatAdiguNAGkinam ||25|| divyAdisamasaMsthAnaM vAsthibandhanam / bhUSAGgadIptibhiH kArya yauvane'sya vyabhAttarAm / 26 nIla ziroruham / ziro'sya mariNatejobhirmeroH zRGgamivAbhI|27| nisargarucire'pyabhUt / vibhoH zobhA parA sarvazubhAnAmivAkarAH ||28| divyamukuTArtha bhUSitaM paTTe 'tivistIra kiye 7-16 kabhI hAthI ghor3A Adi kI vikriyA ko prApta vimya devakumAroM ke sAtha prArohaNa Adi ke dvArA prItipUrvaka krIDA karate the / bhAvArtha - deva kumAra kabhI vikriyA se hAthI ghor3A prAvi kA rUpa rakhate the aura pArzva prabhu una para car3ha kara kor3A karate the ||16|| ve pArzvanAtha, kisI anya samaya rUpa tathA veSabhUSA se suzobhita mayUra, koca aura haMsa zrAdi kA veSa dhAraNa karane vAle devoM ke sAtha harvapUrvaka chor3A karate ye ||20|| kabhI veba unakI avasthA ke samAna rUpa rakhakara nAnA prakAra kI jala kroDA tathA vana krIDA prAvi ke dvArA unheM krIDA karAte the / / 21 / / kabhI gandhavoM ke dvArA gAye hue apane mahAna yaza ko sunate the to kabhI apane guNoM se utpanna kinariyoM ke gIta zravaraNa karate the| kisI samaya apsarAdhoM kA sukhotpAdaka nRtya dekhate the aura kabhI kAvyAvika kI goSThI karate the / yaha saba karate hue ve pratidina sukha ko prApta ho rahe the / / 22-23 / ityAdi nAnA prakAra ke krIDA- vinodoM se parama sukha ko prApta hote hue ve jinendra krama krama se divya yauvana ko prApta hue ||24|| yauvana ke samaya jo indranIlamaNi ke samAna thA, manohara thA, mala tathA pasInA dhAdi se dUra thA, nau hAtha UMcA thA, samatA Adi guNoM se sahita thA, samacaturasra saMsthAna se yukta thA, aura vajravRSabhanArAca saMhanana kA dhAraka yA aisA unakA zarIra prAbhUSaNa tathA zarIra kI kAnti se atyadhika suzobhita ho rahA thA / / 25-26 / / divyamAlA aura mukuTa prAvi se vibhUSita tathA nIla kezoM se yukta inakA zira maNiyoM ke teja se meru parvata ke zikhara ke samAna suzobhita hone lagA ||27|| pratyanta vistRta aura svabhAva se sundara 1. hastamaM tu 0 2. mivAkarA /
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ammmm NAAMKAnnnnnew * caturvazama sarga . [ 11 jaganne trasya devasya sudIrgha nayanotpale / dhejaturvibhramA madanarAjJaH zarAviva // 26 // maNikuNDalabhUSAmyAM prabhoH kaNoM rarAjatuH / sevatAvita candrArkAmyA sugItAdipAragau // 30 // mukhendoH kiM pRthak zobhA vaya'te'sya tarAM yadi / jagaddhitodhvanirasmAniHsaratyamRtAdhikaH // 31 / / smitAzu sundaraM tasya mukhamApATalAdharam / candramANDalamAnitya nabhI dantAviziSiH / 32 / reje'sya nAsikA tujhA 'hyAyatA vidhinA parA / mukhAmodaM samAdhAtu kalpiteva 'praNAlikA / 33 / maNihAreNa bakSo'mya vistIrNa ruciraM byabhAt / vIravidyAdhiyo ramyaM krIDAsthalamivojitam / 340 keyUrakaTakAyaMbhUSitI vAhU dadhe jinaH / kalpadrumAdhivAbhISTaprayo gajakaropamo ||shaa jinasyAGga layo bhAnti mudrikAnasvarazmibhiH / unnatAndaza saddharmAn vyaktIka mivoctaaH||36|| madhye'sau divyadehasya gambhIrI nAbhimAdadhau / sarasImiva sAtA lakSmIhaMsIniSevitAm // 37 // mekhalAMzukabhUSAce reje tasya kaTItaTam / alapa madanArerisa prAyabhUmujo paham // 3 // prabhu ke lalATa taTa para bhI samasta zubha paramANuSoM kI khAna ke samAna parama zobhA vidhamAna bho // 28 // jagata ke netra svarUpa pAvadeva ke pratyanta vizAla netra apane vibhrama-hAva bhAva vilAsa prAvi ke dvArA kAmabhUpAla ke bANoMke samAna suzobhita ho rahe the // 26 // sundara gIta prAdi ke pAragAmI prabhu ke kAma maNimaya kuNDaloM se aise suzobhita ho rahe the mAnoM candra paura sUrya ke dvArA sevita hI ho rahe hoM // 30 // inake mukharUpI candramA kI zobhA kA pRthak payA varNana kiyA jAye jabaki usase jagahitakArI aura pramRta se bhI adhika vimyadhvani nikalegIprakaTa hogii|31|| manda musakAna se sundara aura gulAbI poTha se sahita unakA mukha saMtoM pAri kI kiraNoM se ghara maNDala ko jIta kara suzobhita ho rahA thaa|32|| inakI UMcI aura lambI nAka aiso suzobhita ho rahI thI mAnoM mukha ko sugandha ko sUdhane ke liye vidhAtA ke dvArA banAI huI nAlI hI ho // 33 // inakA caur3A aura sundara vakSaHsthala maNiyoM ke hAra se aisA suzobhita ho rahA thA mAnoM vora vidyArUpa lakSmI kA manohara tathA utkRSTa kIgasthala ho ho / // 34 // pArva jinendra bAjUbanda tathA balaya prAdi se vibhUSita aura hAthI kI saMDa kI upamA se sahita jina bhujAnoM ko dhAraNa kara rahe the ve aisI jAna par3atI thIM mAnoM prabhoSTa phala ko Ane vAle kalpavRkSa hI hoM // 35 // jinendra bhagavAna ko aMguliyAM aMgUThI tathA nakhoM kI kiraNoM se aisI suzobhita ho rahI thIM mAnoM uttama kSamA prAdi vaMza bheSTha dharmoM ko prakaTa karane ke liye hI udyata ho rahI hoM // 36 // ve bhagavAn sundara zarIra ke madhya meM bhavara se sahita tathA lakSmIrUpI haMsI se sevita sarasI ke samAna gaharI nAbhi ko dhAraNa kara rahe the // 37 // mekhalA, vastra tathA prAbhUSaNa mAvi ke dvArA unakI kamara aisI 1. sUtAdipAramaHsa. 2. hApitAsa, ga. 3. pranAlikA s.g.|
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 ] * zrI pArvanApa parita. samArotayaM kAntaM vyutsargAvikSamaM jinaH / jo'tikomale ramye niraupamye ca nirmale / / 3 / / jitAmbAvasma satpAdo bhejaturna srshmibhiH| givitApramAdAya mAminaH / / ityAdi paramA zobhA gAvAlA nakhApataH / yAbhUdasyAtra tAM sarvA vidvAnko gaditu kSamaH 141 / patra vacamavAsthIni calayitAni / vanArASabhinnAni prabhoH saMhananaM hi tat / / 4 / / na tridoSodbhavA pasyAtaGkA dehe 'vyadhuH padam / svapne'pi jAtu vA mAnye pudgalA duHkhahetave / / 3 / / bapuH kAntisunepathyamariNatejazcayaH samam / nisarganirmalAGgasya lakSaNAni virejire / / 4 / / zrIvRkSazaGkhapaprasvastikAzaprakIrNakAH / sutoraNaM sthita' chatraM siMhadiSTaraketane / / 5 / / kumbhI jhaSo tapA kUrmazcakramabdhisarovaram / vibhAnaM bhavanaM nAgo naro nArI mRgAdhipaH / / 4 / / vANo vAraNAsamaM gaGgA devarAT merureSa hi / gopuraM puramindrakoM jAtyazvastAlavRntakam // 4 // bINA beguvaGgaraNa sajI paTTAMzukAparaNau / udyAna phalitaM kSetra vicitrAbharaNAni ca / / 4 / / suzobhita ho rahI thI mAnoM kAma ke zatru paramabrahmarUpI rAjA kA pralanIya ghara ho ho // 38 // pAra jinendra sumbAra tathA kAyotsarga prAdi meM samartha Ura yugala ko tathA atyanta komala, manohara, anupama paura nirmala vo aGkhAmoM ko dhAraNa kara rahe the // 36 // kamaloM ko jItane vAle unake uttama caraNa nakhakiraNoM se aise suzobhita ho rahe the mAnoM apane mApake vazalpa rakhakara candramA hI unakI sevA kara rahA ho // 40 // isa prakAra nala ke aprabhAga se lekara kezoM ke agrabhAga taka inakI jo utkRSTa zobhA thI usa sabako kahane ke liye kauna vidvAna samarSa hai? arthAt koI nahIM // 42 // jisameM vannamaya haDDiyAM bana ke beSTanoM se veSTita tathA baca ko koloM se kIlita hotI haiM aisA banavRSabhanArAca saMhanama prabhu kA thaa|4| vAta pisa aura kapha ina tIna doSoM se utpanna hone vAle rogoM ne unake zarIra meM paira nahIM rakha pAyA thA aura na anya pudgala ho svapna meM bhI kabhI unake chuHkha ke kAraNa ho sake pe // 43 // inake svabhAva se nirmala zarIra meM zarIra ko kAnti tathA uttama maNiyoM ko tejorAzi ke sAtha nimnAsti lakSaraNa suzobhita ho rahe the // 44 // zrIvRkSa, zahA, pana, svastika, aMkuza, camara, utsama toraNa, sapheda chatra, siMhAsana, patAkA, kasarAyugala, mIna yugala, kacchapa, vakra, sAgara, sarovara, vimAna, bhavana, nAga, nara, pArI, siMha, vANa, dhanuSa, gaGgA, indra, meru, gopura, pura, candra, sUrya, uttama jAti kA azva, tAlavRtta, boragA, veNu, mRvaGgI mAlAyugala, pATa kA vastra, bAjAra, udyAna, phalA humA kheta, nAnA prakAra ke prAbharaNa, rasnadvIpa, vana, pRthivI, lakSmI, sarasvatI, gAya, pRSabha, cUDArasna, mahAniSi, suvarNa kalpalatA, jambUvRkSa, garuDa, caitpavRkSa, bhavana, nakSatra, tArA, graha, divya 1. rakuH 2. sitaM g.|
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtAsa [ 173 ratnadvIpastathA vayaM barA lakSmI sarasvatI / 'surabhi: "saurabheyazca gRhAratnaM mahAnidhiH 1468 hiraNyaM kalpavallI va jambubuko hi pakSirAT / siddhArthapAdapaH sauSamuni tArakA prahAH // 50 // prAtihAryANi divyAni maGgalAnyaparANyapi / ityAdilakSaNAnyasya sarvASyaSTottaraM zatam / 51 / / divyadehe vibhoH santi vyaJjanAnyaparANyapi / zrAgamoktAni ramyANi navaiva hi zatAnyapi // 52 // pudumalA divyarUpA ye zubhAH santi jagastraye / tAnAdAyAsya manye'Gga vevasA racitaM mudA / 53 / rUpalAvaNyasaubhAgyahakcidAdiguNa vrajaM / zatasambatsara / yuSko'yapuJja" iva sa vyabhAt / 540 gratha sa prAktanaH siMho bhuktvA duHkhamadhApitam / niHsRtya narakAddoSaM bhramiravA kubhavATavIm / 550 sasthAvaraja ghorAM mahIpAlapure'bhavat / nupAlabhUbhujaH sUnurmahIpAlAbhiSaH zubhAt ||56 // brAha mamyA: pitA kadAcitsa paTTarAjJIviyogataH / prASaye tApasaH sevyaM tapaH paJcAgnigocaram / 57 / / prAzramAdivane zaThamAnasaH / paJcAgnisAdhanaM kurvannAste sa kaSTapIDitaH / / 58 / / navayauvanaH / krIDArtha svabalenAmA pAravanAtho vanaM yayo // 56 // bhUdevakumArakaiH / krIDAmudA purImAgaccham dRSTvA zAtravaM nijam / 600 tasmAdAgasya SoDazAbdAvasAne'ca kadA koDAtho yatheSTa ca prAtihArya tathA anya maGgala dravya inheM bhAvi lekara eka sau mATha lakSaNa bhagavAn ke sundara zarIra meM vidyamAna ye / inake pratirikta zrAgama meM kahe hue nau sau sumbara vyaJjana bhI suzobhita ho rahe the / / 45-52 / / tInoM jagat meM jo sundara aura zubha pudgala haiM unheM lekara hI vidhAtA ne harSapUrvaka inakA zarIra racA thA aisA jAna par3atA hai / / 53 // jo rUpa, lAbhaNya, saubhAgya, darzana tathA jJAna prAvi guNoM ke samUha se sahita the sabhA so varSa pramANa jinakI zrAyu thI aise ve pArzva prabhu puNya samUha ke samAna suzobhita ho rahe the / / 54 / / athAnantara vaha pahale kA siMha pApa ke dvArA pradatta duHkha ko bhogakara naraka se nikalA aura jasa sthAvara jovoM kI bhayaMkara bhavAvalIrUpI pradavI meM cirakAla taka bhramaraNa kara puNyodayase mahopAla pura meM rAjA nRpAla kA mahIpAla nAmaka putra huA / / 55-56 / / vaha pArzva jinendra kI mAtA brAhmI kA pitA thaa| kadAcit apanI paTTarAnI ke viyoga se usane tApasiyoM ke dvArA sevanIya paJcAgni nAmakA sapa grahaNa kara liyA / / 57 / / usa sapa ke kAraNa vaha mUrkha prAzramAdi ke vana meM mA gayA aura paJcAgni tapa karatA huA kaSTa se pIDita rahane lagA // 58 // tadanantara solaha varSa samApta hone para eka samaya nava yauvana ko dhAraNa karane vAle pArakhaMnAtha krIDA karane ke liye apanI senA ke sAtha vana ko gaye / / 56|| pazcAt rAjAoM aura deva kumAroM ke sAtha icchAnusAra krIDA kara krIDA ke harSa se harSita hote hue jaba ve nagarI kI 1. gauH 2 vRSabha: 3. nakSatrANi 4. puSyarAziriba 5. svasainyena saha /
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 ] * zrI pArzvanAtha carita. paJcapAvakamadhyastha gajArUDho jinezvaraH / prAgasya satsamIpe'sthAdanasvanamanAdaraH / / 61 / / tadasammAnamevAsAvavadhAryA tApasaH / sadA kopAriNA prasto manasyevaM vicintayet / 62 / kulIno'haM tapovRTo vA pitAsya gururmahAn / dIkSito dhImatAM mAnyatAesanatapAragaH // 63 / / evambhUtasya me'kRtvA namaskAra kumArgagaH / kumAro'yaM madAviSTaH sthitavAnmama sannidhau' 64 ispansa:kSobhamAsAdya prazAnte'gnidhaye punaH / nikSeptu svayamevoccakatkSipya parazu balAt // 65 // chinvan kASThamaso mUkhoM niSisaH shriijineshinaa| mahiyugmaM tadantaHsthaM vizAya svAvadhizviSA / 66 / prasyAntare barAkaM hi nAgayugmaM praviyate / iti mA chedayasvedamiti prokto muhamuhuH / / 6 / / zrutveti tadavaH pApI bhUskhA koSAgnimasmitaH / prAgjanmAyAtavareNa chedayAmAsa tatkSaNam // 68|| nAgo nAgI ca tadadhAtA dvidhA khaNDa tadAgamat / to nirIkSaya kumAraH kAmodarIda Iii mahaM gurustapasvIti muSA garva svamudahana / mahApApAsavaste tasmAdbhavatyeva na saMzayaH / / 7 / / mora pA rahe the taba unhoMne paJcAgni ke madhya meM sthita apane zatru ko dekhaa| usa samaya ve hAthI para savAra the| usa tApasa ke pAsa prAkara use namaskAra kiye binA ho ve manAvara se khar3e ho gaye // 60-61 // yaha to merA apamAna hI hai aisA nizcaya kara vaha tApasa zIghra hI krodha rUpI zatru se prasta ho gayA aura mana meM aisA vicAra karane lgaa|62| meM kulona hU~, tapa se bar3A hU~, isake pitA tulya hU~, mahAna guru hU~, dIkSita hUM, vidvasAnoM kA mAnya haiM aura tApasa ke vrata kA pAragAmI huuN| isa prakAra kI vizeSatA se sahita hone para bhI yaha kumArgagAmI ahaMkArI kumAra mere liye namaskAra na kara mere pAsa bar3A hai // 63-64 // isa prakAra vaha mana meM kSobha ko prApta ho rahA thA / isI ke bIca usakI agni kA samUha zAnta ho gayA jisase usameM DAlane ke liye vaha mUrkha svayaM balapUrvaka pharasA Upara uThAkara lakar3I kATane lgaa| yaha dekha apane pradadhijJAnarUpI jyoti ke dvArA usa sakar3I ke bhItara sthita sAMpoM ke yugala ko jAna kara zrI pArzva jinendra ne use manA kiyA // 65-66 / isake bhItara becAre sAMpoM kA eka yugala vidyamAna hai isaliye ise mata kaatto| aisA unhoMne bAra mAra kahA // 67 / / unake ina vacanoM ko sunakara pApI tApasa ne krodha rUpI agni se bhasma hokara pUrva janmoM se cale Aye vara ke kAraNa usa lakar3I ko tatkAla kATa DAlA // 6 // lakar3I ke phaTane se sarpa aura sapiraNI usI samaya do khaNDa ko prApta ho gaye / unheM dekha kumAra ne dayAvaza usa tApasa se kahA // 66 // 'maiM guru hai', 'maiM sapasthI hU~ isa prakAra kA parva tU vyartha hI dhAraNa kara rahA hai / isa garva se tujhe pApoM kA 1. sanidhim ga0 2. marpayugalaM /
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ - caturdazama sarga . [ 175 tena duHkhamihAmutra cAjJAnatapasA mahat / durgatyAdibhavaM to te bhaviSyati dudhiyaH // 7 // iti tadvAkyamAkarNya malitvA koparvAhnanA / isthamAha tapasvI sa kumAraM prati mUDhadhIH / / 72 / mahaM jyeSThastapasvI cAmbApitA' tava kiM mama / durmadena kumAra tvaM karoSi mAnakhaNDanam / / 7 / / tapaso me'timAhAtmyamabuddhvaiva bISi kim / mAnabhaGgakara vAkyaM nindAkaraNamasparam // 74 / / paJcAgnimadhyavartitvaM marudAhArajIvanam / UrdhvakarephapAdena duHkarA suciraM sthitiH / / 7 / / svayaMpatitaparNAdInAM proSadhena pAraNam / adhAzItoSNavAtAdiparISahajayaM param / / 7 / / ityAdhatAtisaMzlezitApasAnA suduram / mahattapo'sti nAsmAdadhika tvaM viddhi jAtudhit / / tadAkarNya jino'vAdIdra' durAtman vayo mama / zRNu pathyaM hitaM sAra te kumArganiSedhakam ||8|| mithyAtvenAdhiratyA ca pramAdena kaSAyataH / duSTayogena bhUThAnA mahApApaM prajAyate // 6 // paJcAgnisAdhanenaiva pRthivyAGgirAzayaH / niyante SaDvidhAH sarvadikSu tattApato mRzam / / jIvaghAtena ghorAdhaM tasya pAkena durgatau / jAyate ca mahaduHkhaM tApasAnA jahAtmanAm / / 1 / / mahAna mAtraya niyama se ho rahA hai isameM saMzaya nahIM hai // 70 / / usa prazAna tapa se tujha mUrkha ko yahAM mahAna vAsa ho rahA hai aura parabhava meM durgati prAvi se hone vAlA tIva duHkha hogA // 71 // isa prakAra samake bacana sunakara tathA krodhAgni se jalakara usa mUDa buddhi tApasa ne kumAra ke prati kahA // 72 // maiM bar3A hai, tapasvI hai aura tumhArI mAkA pitA hai phira bhI he kumAra tU duba mahaMkAra se merA mAnakhaNDana kyoM kara rahA hai ? // 73 // mere tapa ke bahuta bhArI mAhAtmya ko na jAnakara hI mAnabhaGgakarane vAle tathA nimdA karane meM tatpara vacana kyoM kaha rahA hai ? / / 74 / / paJcAgniyoM ke bIca meM rahanA, mAtra vAyu ke prAhAra se jIvana nirvAha karamA, aura eka hAtha Upara uThAkara eka paira se cirakAla taka khar3A rahamA kaThina hai / / 75 // upavAsa ke bAva svayaM par3e hue pattoM Adi se pAraNA karanA, tathA sudhA zIta uSNa aura vAyu prAdi kA pariSaha jItamA ityAdika zarIra ko atyanta saMklezita karane vAlA tApasoM kA tapa prasyanta kaThina hai| isase adhika bar3A tapa kabhI nahIM hai yaha tU samajha // 76-77 // yaha suna pAya jinendra ne kahA-re duSTa ! mere vacana suna, jo tere liye pabhya, hitakArI, sArabhUta tathA kumArga kA niSeSa karane vAle haiM // 7 // mithyAtva se, avirati se, pramAda se, kaSAya se aura duSTayoga se prajJAnIjanoM ko mahApApa hotA hai / / 76 / / pazcAgmiyoM kI sAdhanA se unake tApa ke kAraNa saba dizAoM meM pRthivI prAvi chaha kAya ke jIvoM ke samUha atyadhika mAtrA meM marate haiM // 50 // jIvaghAta se ghora pApa hotA hai, aura 1. mAtAmahaH 2. he durAsmana kaH /
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ ---- - -- -- *bhI pAnAya parita. jAnahImo vapuHkameno vyarthaH pApAnavAnnRNAm / dayAM vinA tapodharmaH sarvamasti nirarthakam / / 2 / / tuSalaNDanayogena 'samyante mA RISATIsaSTega mojamAnodayaH kvacida // 3 // papAyumapanAmnavospacate AtuciddhRtam / tathA hiMsAkareNeva tapasAtra sukhAdi // 4 // prabhAmbaramAyaSA svarNa gozAcca payo na hi / jAyate jAtu dharmoM vA sukhaM paJcAgnisAdhamAt / / rAvabhItyA yathAndho dhAvannapi priyate pyaa| kurvannapi tapo'zAnI majjasyeva bhavANaMve / / 6 / / hebAheyavicAra - puNyaM pApaM hitAhitam / devAdevaM bhavaM mokSaM svAsavaM saMvaraM zubham / / 87 // nirjarA tasvavijJAnaM guru ka phuguka' zrutam / kuzAstraM vetti nAjAnI Atyandha iva dantinam 88 pato jainamataM tathyaM dharma jIvadayAvaham / tapo'naghaM gRhANa svaM tyaktvemaM ca durAgraham / / 8 / / sandhyatapasA mokSaH sukhaM vAcAmagocaram / prajJAnasapasA duHkhaM bhramaNaM ca avATavIH ||10|| bhavasnehena sappaM se hitaM ca dharmasAdhanam / vacaH proktaM mayeti tyAM hocchatA zubhamaJjamA 61 / usake udaya se sugaMti meM mUrkha tApasoM ko bahuta bhArI dukha hotA hai // 1 // manuSyoM kA mAma hIna kAyakleza, pApAkhava kA kAraNa hone se nirarthaka hai| vAstava meM bayA ke binA sapa aura dharma sabamirarthaka hai / / 12 / jisa prakAra tuSoM ke khaNDana se cAMvala nahIM prApta hote hai usI prakAra pUrNa kaSTa sahana karane se kahIM mokSamArga prAdi prApta nahIM hote ||3||jis prakAra jala ke mathane se kabhI bhI pRta utpanna nahIM hotA usI prakAra hisA kebAna svarUpa tapa se yahAM sukhAdika utpanna nahIM hote haiM // 4 // isa jagat meM jisa prakAra andhapApAraNa se svarNa aura gAya ke sIMga se dUdha nahIM utpanna hotA hai usI prakAra paJcAgni tapa se kabhI dharma aura sukha utpanna nahIM hotA hai // 8 // jisa prakAra andhA manuSya bAbA ke bhaya se bhAgatA humA bhI maratA hai, usI prakAra prazAnI puruSa tapa karatA humA bho saMsAra-sAgara meM sUkhatA hI hai // 86 // heya-maheya ke vicAra ko, puNya-pApa ko, hita-ahita ko, deva-proba ko, saMsAra-mokSa ko, zubhAnava aura zubha saMbara ko, nirjarA ko, tasvavijJAna ko, guru kuguru ko, suzAstra aura kuzAstra ko prajJAnI jIva usa prakAra nahIM jAnatA hai jisa prakAra jammAndha manuSya hAthI ko nahIM jAnatA hai // 87-88 / isaliye tuma isa dhurAyaha ko chor3akara jIva dayA ko dhAraNa karane vAle jainamata aura satyadharma ko svIkRta karo, tathA nirdoSa tapa ko grahaNa karo // 86 // niyaMgya tapa se mokSa tathA bacanAgocara sukha prApta hotA hai aura mahAna tapa se duHkha tathA saMsArarUpa praviyoM meM paribhramaNa prApta hotA hai||10|| tero vAstavika bhalAI kI icchA karate hue maiMne pApake sneha se satya, hitakArI tabA dharma ko siddha karane vAle bacana kahe haiM // 6 // isaliye he mitra ! mana se vicAra 1. mabhante ga. 2. bhavATavIm maa|
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - ------- ----- - --- - - * caturdazama sarga * [ 177 prato bicArya he mitra manaseha' paratra ca yaddhitaM kuru tacchInaM hatvA svamatadurmadam / / 2 / / ityAdi tadvacaH zrutyA pUrvavairAnubandhanAt / nijapakSAnurAgiravAdIrghasaMsArayogataH // 3 // duSTaprakRtito vAghIH kopAgnijvalito'vadat / parAbhavasi mAmeva kumAra tvaM muhurmuhuH / / 14 / / tasmin krodhAturaH prApya sazalyo duHkarAM mRtim / babhUdha hInadevo'sau jyotiloMke kumArgagaH / / 1 / / tapasA kutsitenAho yAmI nirjaro'bhavat / kurvanti ye tapo nanaM teSAM ki durlabha tataH // 66|| tato''takRpayA tAbhyAM khaNDitAmyAM jinAdhipaH / dadau pazcana maskArAn karNe vizvahitaMkarAn / / 17 / dharmAdizravaNenAmA kRtsnaduHkhAntakAriNaH / gurupaJcakanAmotthAnasvargamuktikarAyarAn // 6 // zrutvA to tAnamaskArAn dharmAdisUcakaM vacaH / prApya copazamaM citta zubhadhyAnena saMmRtau // 6 // sato nAgo namaskAraphalenAmaranAyakaH / pRthu yalaGkataH so'bhUda dharaNendro mahaddhikaH / 100 nAgI puNyaphalenAsya padyAvatI vyabhUttadA / divya dehAsukhAnIlA jinazAsanavatsalA |1.1 // kara tere liye isa loka tathA paraloka meM jo hitakArI ho use apane mata kA mithyA garva naSTa kara zIghra hI saMpanna kara // 12 // ityAdi unake vacana sunakara pUrva aura ke saMskAra se, apane pakSa ke anurAga se, dIrgha saMsAra ke yoga se athavA duSTa svabhAva se yaha mUrkha krodhAgni se jalatA huprA bolA are kumAra ! tU bAra bAra merA hI tiraskAra kara rahA hai / / 63-64 / / pArzva jineMdra para krodha se pIDita humA baha tApasa zalya sahita kumaraNa kara jyotirloka meM kumArgagAmI hIna deva hamA 5aho ! khoTe tapa se bhI jaba tApasa deva ho gayA taba jo jaina-jina pratipAvita tapa karate haiM unake liye durlabha kyA hai ? arthAt kucha bhI nahIM // 66 // tadanantara jinarAja ne una khaNDita sarpa sapiNI ke liye kAna meM atyadhika dayAbhAva se sarvahitakArI paJcanamaskAra maMtra diyA // 17 // dharma Adi ko sunane ke sAtha samasta duHkhoM kA anta karane vAle, paJca parama guruoM ke nAma se utpanna svarga tathA mukti ko karane vAle una zreSTha namaskAroM ko aura dharmAdi kI sUcanA dene vAle anya vacanoM ko sunakara ve sarpa sapiNI citta meM upazamabhASa ko prApta kara zubha dhyAna se mare // 98-99 tadanantara namaskAra maMtra ke phala se mara kara sarpa bahuta bhArI lakSmI se alaMkRta, mahAna RddhiyoM ko dhAraNa karane vAlA dharaNendra nAmaka indra humA aura sapiNI puNya ke phala se isakI padmAvatI nAmako devI huI / usa samaya vaha panAvatI divya-vakriyika-sundara zarIra se sahita thI, sukha se sahita thI tathA jina zAsana se sneha rakhane vAlI thI // 100-101 / / 1 manasAhaba. ga. 2. vA adhI: mUrkhaH 3. divyadehAsumbAtItA ga.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 * zrI pArzvanAtha carita * ahiyugmamahI karaM jIvabhakSaNatatparam / namaskAreNa yadyevaM sukhaM prApta mahattataH / / 102 / / trizuddhaghA meM namaskArAn japantyatrAnizaM budhAH / trilokIpatayaH kinnAmutra syuste'tidhArmikAH 103 manAcanidhano mantrarAjo'yaM sAra jitaH / madhye'khilAGgapUraNa jinendrazAsanasya ca / 104 / yathArapozca paraM nApaM nabhaso na mahatparam / mantrezAdaparo mantraH sarvasiddhikaro'sti na / / 105 // paurAriduSTabhUpAladurjanAdibhavA drutam / upadravA vilIyante mahAmantreNa dhImatAm / / 106 / duHsahAH sakalA rogA kuSThadoSazyodbhavAH / 'mantrajApAkSayaM yAnti vajaNAzu yathAdrayaH 107 duSTA bhUlA: pizAcAzca zAkinyo dudhiDAmarA: / katuM parAbhavaM pAtA na mantrApitacetasAm / / 188 / zRkhalAdimahApAzA dRDhAzva bandhanAdaya: / mantrasmaraNamAtreNa zatakhaNDaM prayAnyaho // 106 / / pradhau ca viSame'raNye dAvAgnI duddhare raNe / sarvatrApadi sadvandhurmantro'yaM rakSako'GginAm / 110 / jinendracazikAdInAM bhUtayaH sukhAdayaH / parameSThiprasAdena jAyante dharmiNAM parAH / / 111 / / saptavyasanino mA dhe'...sAra na..: / rile gamAsAdya mantraM mRtyo divaMgatAH 1112 jIvabhakSaraNa karane meM tatpara rahane vAlA sarpa sapiNI kA kara yugala bhI yadi namaskAra maMtra se aise mahAn sukha ko prApta huA hai to jo vidvajjana mana pacana kAya kI zuddhatApUrvaka nirantara namaskAra maMtra ko japate haiM ve paraloka meM kyA pratyanta dhArmika trilokInAtha nahIM hoMge ? arthAta avazya hoMge // 102-103 / / jinendra dharma ke samasta prA aura pUrvo ke bIca yaha anAdi nidhana maMtra rAja atyanta sArabhUta kahA gayA hai / / 104 / / jisa prakAra paramANu se alpa dUsarA nahIM hai aura jisa prakAra prAkAza se bar3A dUsarA nahIM hai usI prakAra maMtrarAja se bar3hakara sarvasiddhi ko karane vAlA dUsarA maMtra nahIM hai / / 105 // caura, zatru, duSTa rAjA, tathA durjana Adi se hone vAle vidvajjanoM ke upadrava, mahAmaMtra ke dvArA zIghra hI vilIna ho jAte haiM / / 106 // jisa prakAra baca se parvata zIghra hI kSaya ko prApta hote haiM usI prakAra kuSTha tathA vAta pitta kapha ina tIna doSoM se utpanna hone vAle samasta kaThina roga maMtra ke japane se zIghra hI bhaya ko prApta ho jAte haiM / / 107 // duSTa bhUta, pizAca, zAkinI tathA mUrkha preta Adi deva, maMtra meM citta lagAne vAle jIvoM kA parAbhava karane meM samartha nahIM haiM // 10 // aho ! zRGkhalA prAdi mahApAza tathA dRDha bandhana prAdi, maMtra ke smaraNamAtra se zatakhaNDa ko prApta ho jAte haiM // 106 / samudra meM, viSama aTavI meM, vAvAgni meM, bhayaMkara yuddha meM aura saba prApattiyoM meM yaha maMtra prANiyoM kI rakSA karane vAlA uttama bandhu hai / / 110 // parameSThI ke prasAda se dharmAtmA jIvoM ko tIrthakara cakravartI tathA indrAdi ko utkRSTa vibhUtiyAM aura sukha prAdika prApta hote haiM // 111 // sapta vyasanoM kA sevana 1. mantrajApyAt saM. gaM.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caturdazama sarga * [ 176 kalpatrRkSo'pyayaM mantra: saMkalpitAkhilArthadaH / cintAmaNizca niHzeSacintitArthakaro nRNAm // kAmadhenuzca mantro'yaM kAmitAzeSavastukRt / nidhiH svAmI pitA mAtA suhutAsmAddhito'paraH / yatkiJcinvA duHsAdhyaM sthitaM dUre'tidurlabham / mantrezadhyAninAM zIghra tatsarvaM jAyate kare / 115 sattAmAlinaM dattaM muktistrI svayametya c| bhAryeva mantramAkRSTA kA kathA nAkayoSitAm / / kimatra noktena yadyadaGgI samIhate / tattadeva bhave nUnaM mantrarAjaprasAdataH / / 117 // prathAsa mohallokAn rUpakAntyAdisadguroH kumAraH svapurIM bhUtyA jagAmAhIndralIlayA 118 tatastrizatyayAmAnaM sukhamulvaNam / devamarpitaM divyaM bhuJjannAste mudA jina: 116 jayasenAkhyabhUpatiH / dharmmaprItyAnyadAsau prAhiNocchrI pArzvasanidhim / / kRtsnakAryakaraM hitam / bhagalIdezasaMjAtayAdiprAbhRtaiH samam / / 121 / / bhaktipUrvakam / svakarI kuDmalIkRtya nanAma tatpadAmbuja / 122 / / sAketanagarezo'tha nisRSTa the mahAdUtaM so'yAgasya samayazu prAbhRtaM kumAraH karane vAle jo prajjana zrAdi caura tathA pratyanta krUra tiryaJca the ve bhI mRtyu ke samaya jisa maMtra ko prApta kara svarga gaye ||112|| saMkalpa kiye hue samasta padArthoM ko dene vAlA yaha maMtra kalpavRkSa bhI hai tathA samasta cintita padArthoM ko dene vAlA yaha maMtra manuSyoM ke liye cintAmaNi bhI hai // 113 // samasta mana cAhI vastunoM ko dene vAlA yaha maMtra kAmadhenu hai / isa maMtra se adhika hitakArI na to koI nidhi hai, na svAmI hai, na pitA hai, na mAtA hai, aura na mitra hai / / 114 / / isa jagat meM jo kucha bhI vastu kaSTasAdhya, hUra sthita aura durlabha hai vaha saba matrarAja kA dhyAna karane vAloM ke hAtha meM zIghra hI utpanna ho jAtI hai / / 115 // jaba maMtra kI lakSmI se AkarSita muktirUpI strI svayaM zrAkara bhAryA ke samAna satpuruSoM ko prAliGgana detI hai taba bevAGganAnoM kI to kathA hI kyA hai ? / / 116 // / isa viSaya meM adhika kahane se kyA lAbha hai ? prANI jo jo cAhatA hai maMtrarAja ke prasAda se vahI vahI nizcita hI prApta ho jAtA hai // 117 // prathAnantara rUpa tathA kAnti prAvi sadguraNoM se logoM ko mohita karate hue pArzvakumAra dharandra jaMsI lIlA se vaibhavapUrvaka apanI nagarI meM vApisa zrA gaye ||118 || tadanantara tIsa varSa taka kumAra deva aura manuSyoM ke dvArA prati utkaTa divya sukha kA upabhoga karate hue harSapUrvaka rahe / / 116|| pazcAt kisI anya samaya sAketa nagara ke svAmI jayasena nAmaka rAjA ne dharmaprIti se zrI pArzvakumAra ke nikaTa samasta kAryoM ko karane vAlA hitakArI pradhAna mahAdUta, bhagalI deza meM utpanna zrazva Adi upahAroM ke sAtha bhejA / / 120-121 / / tadanantara usa dUta ne Akara zIghra hI bhaktipUrvaka upahAra samarpita kiyA 1. jagAma hondralIlayA vaH ga0 2. trizaddhapramANa /
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- --- 180 ] * bho pAzrvanApa carita . gRhosvopAyanaM dUtottamaM sammAnya ta mudA / sAketasya vibhUti papraccha zrIjinapuGgavaH // 123 / / so'pi bhaTTAraka pUrva varNayitvA jagadgurum / kItikAtyAdikalyANabhUtyA jJAnAdisadguNaH / / pazcAtpuraM svakIya vyAvarNayAmAsa sacchi yA / vicAramaturAH prAjJA bhavanti RmadinaH / / 125 sacchu tvA tatra ki jAtastIrthakRSnAmavadbhayAt / / eSa eva punarmokSamApadityupayogavAn / / 126 / / smRtvA ladhu nijAtItabhavasantatimaJjasA / saMvegaM paramaM prApa karmalAghavato jinaH 11127 / / tato vibhUtibhogAdiparityaktamanA vibhuH| hudoti cintayAmAsa vairAgyAdiguNAGkite / 1281 aho ya. prAkta mAgadeva rAjApisoya : nAti na ki 'hyatyayazratya khamizritaH / indhanairanalo yadvajjaladhirvA nadIzataiH / eti jAtu na saMtoSa tathAGgI svAkSa : sukhe: 130 yeSAM yathA yathA bhogA bhavantyatra smiihitaaH| tathA tathA'niSiddhAzA teSAM vizva prasarpati / 13.11 matveti dUratastyAjyA budhabhoMgA ivoragAH / atRptijanakAH sAmindriyAdisukhaMdra tam / 132 // aura apane hAtha jor3akara unake caraNakamaloM ko namaskAra kiyA // 122 // zrI jinendra pArzvanAtha ne upahAra lekara sathA harSapUrvaka usa uttama dUta kA sammAna kara usase sAketaayodhyA kI vibhUti pUcho // 123 // usa dUta ne bhI pahale kIti kAnti prAdi kalyAraNoM tathA jJAnAvi sadguNoM ke dvArA jagadguru bhagavAn vRSabhadeva kA varNana kara pazcAta uttama lakSmI se apane nagara kA varNana kiyA to ThIka hI hai kyoMki vicAra karane meM catura manuSya krama ko mAnane vAle hote haiM // 124-12 / / yaha sunakara unake mana meM aisA vicAra utpanna huA ki yahA~ tIrthakara nAma karma ke udaya se RSabhadeva tIrthakara hue pazcAt vaho mokSa ko prApta ho gye| usI samaya zIghra hI apanI pUrvabhavAvalI kA smaraNa kara pAya jinendra karmodaya ko laghutA se samyaka prakAra utkRSTa vairAgya ko prApta ho gaye / / 126-127 / / tadanantara vibhUtiyoM ke bhoga prAbi se jinakA mana haTa gayA hai aise vibhu pAvaM jinendra vairAgyAdi guNoM se aGkita hRdaya meM aisA vicAra karane lage / / 12 / / aho ! jo prAraNI indra prAdhi ko paryAya meM prApta hone vAle pUrva bhogoM se tRpti ko prApta nahIM humA vaha kyA yahAM ke duHkha mizrita bhogoM se tRpti ko prApta hogA ? arthAt nahIM // 126 / / jisa prakAra indhana se agni aura saikar3oM nadiyoM se samudra kabhI saMtoSa ko prApta nahIM hotA usI prakAra prANI apanI indriyoM se utpanna hone vAle sukha se saMtoSa ko prApta nahIM hotA hai // 130 / / isa jagat meM jina prANiyoM ko mana cAhe bhoga jaise jaise prApta hote jAte haiM vaise vaise hI unakI tRSNA kisI rukAvaTa ke binA, vizva meM phailatI jAtI hai // 131 // aisA mAnakara vidvajjanoM ke dvArA pratRpti ko utpanna karane vAle, bhoga, indri yAdi sukhoM ke 1. bhavAn ga. 2. prAkRta sva0 3. hi iti alI atratyaH iticchedaH /
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ * caturdazama saga * [ 181 pratisvalpamaho hyAyuH zatavarSAdigocaram / vijJAya viSayAsakti ko vidhatte sacetanaH / / 133 / / iyanti mama varSANi saMyamena vinA vRyA / gatAni madhunA ki tadgrahaNe 'kAlalambanam 134 zArdUlavikrIDitam yAvannAyuraho sudurlabhataraM saMbhoyate cAkhina yAvadrogajarAgnibhitrapuridaM pAmeba nAdahyate / yAvatsvendriyazaktirasti padatA.dehodyama: sammati stAdvizvahitaM caranti nipuNA vRttAdibhiH siddhaye // 13 // evaM mohavidheH kSayopazamataH satkAlalabdhyA vara nivedaM paramaM samApya bhavabhogAGgasvarAjyAdiSu / sarvAnarthavidhAyiSu jyaghakarelvevAmalaM saMyama hyAttu zrIjina evaM codyamamaghAt karinAzAya saH / / 136 / / sAtha zoghra hI chor3a dene ke yogya haiM / / 132 // aho ! merI sau varSa kI Ayu atyanta pralpa hai aisA jAnakara kauna sacetana prANI viSayoM meM prAsakti karegA ? arthAt koI nhiiN|133|| mere itane varSa saMyama ke binA dhyartha gaye / aba usake grahaNa karane meM kAla vyatIta karanA kyA hai ? bhAvArtha-praba saMyama dhAraNa karane meM vilamba karanA ucita nahIM hai / / 134 // aho ! jaba taka pratyanta durlabha saMpUrNa manuSyAyu kSIraNa nahIM hotI hai, jaba taka yaha zarIra ghara kI taraha roga tathA vRddhAvasthArUpa agniyoM ke dvArA saba prora se bhasma nahIM hotA hai aura jaba taka apanI indriyoM kI zakti, samarthatA, zarIra kA puruSArtha tathA acchI buddhi vidyamAna hai taba taka catura manuSya siddhi ke liye cAritra Adi ke dvArA saMpUrNa hita kara lete haiM / / 135 // isa prakAra moha karma ke kSayopazama se tathA uttama kAla labdhi ke dvArA samasta anarthoM ko karane vAle evaM vividha pApoM ke kAraNabhUta saMsAra bhoga zarIra tathA apane rAjya prAdi ke viSaya meM parama vairAgya ko prApta kara zrI pArzva jinendra ne karmarUpa zatruoM kA nAza karane ke liye nimaMla saMyama prApta karane kA hI udyama kiyA // 136 // 1 samasyApanam 2. na pAdahyate ilicchavaH 3. vividha pApaka reSu /
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 ) * zrI pAzvanAtha carita - indravamrA bAlye'pi yo vyApa jinAdhinAthaH / saMvegamekaM sakalAkSasaukhye / muktistriyApitacittavRtti / taM pArzvanAthaM praNamAmi bhaktyA / / 137 / / iti zrI bhaTTArakasakalakItiviracite zrIpArzvanAthacaritre bAlakrIDAberAmyotpattivarNano nAma caturdazaH sargaH / jina jinendra ne bAlya avasthA meM hI samasta indriya sukhoM meM eka saMvegabhAva ko prApta kiyA hai tathA jinako cittavRtti muktirUpI strI meM laga rahI hai una pAzrvanAtha bhagavAna ko maiM bhaktipUrvaka praNAma karatA hUM // 137 / / isa prakAra zrI bhaTTAraka sakalakroti ke dvArA viracita zrIpArzvanAtha carita meM bAlakrIDA praura vairAgyotpatti kA varNana karane vAlA caudahayAM sarga samApta hubhA // 14 / /
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ * paJcadazama sarga * [ 183 paJcadazaH sargaH rAgAdidoSasaMtyaktaM saMvegAdiguNAmRtam / saMvegAya stuve pArzvamanantaguNavAridhim / / 1 / / cintayatpatha devo'sau saMvegaguNavRddhaye / anuprekSA dviSaDbhedA vairAgyazivamAtaraH // 2 // pranityAzaraNe saMsArakatvAnyatvameva hi / azucyAsavanAmAnau saMvaro nirjarA tathA // 3 // loko'pi durlabhA bodhidharmazceti' dvividhAH / anuprekSA budhayA rAgArimayakArikAH / / 4 / / anityAni zarIrANi vidyuta lyAni dehinAm / kSaNAdeva kSayaM yAnti viSAmnyArimRtyutaH / / 5 / / caJcalaM yauvanaM prAsadarbhAgrabindusagnibham / gacchennAzaM kSaNAna jIvitavyaM rujAdinA / / 6 / / vezyeva capalA lakSmIjaMgatprA'izubhAkarA / duHprApyA durdharA kuryAtkecina rati sadA / / 7 / / sugvaM vaiSayika pusA vizvAnarthanibandhanam / duHprApaM duHkhapUrva syAdgandharvanagaropamam / / 8 / / rAjyaM rajonibhaM cakriNAmayIhAsukhAkaram / bahucintAkara chAyopamaM dharmAdinAzakRt / / 6 / / paJcadaza sarga jo rAgAdi doSoM se rahita haiM aura saMvegAdi guNoM se sahita haiM, ananta guraNoM ke sAgarasvarUpa una pArzvanAtha bhagavAn ko maiM saMvega prApti ke liye stuti karatA hU~ // 1 // athAnantara ve pArzvanAtha deva saMvega guraNa kI vRddhi ke liye bAraha anuprekSAmoM kA cintabana karane lage kyoMki ve anuprekSAe' vairAgya kI utpatti ke liye uttama mAsAsvarUpa haiM // 2 // anitya, prazaraNa, saMsAra, ekatva, anyatva, azucitva, mAnava, saMvara, nirjarA, loka, bodhi durlabha aura dharma ye bAraha anuprekSAeM vidvajjanoM ke dvArA mAnane yogya haiN| ye sabhI anuprekSAe rAgarUpI zatru kA kSaya karane vAlI haiM / / 3-4 // prAriSayoM ke zarIra vijalI ke samAna anitya haiM tathA viSa, pagni, sarpa, zatru aura mRtyu ke dvArA kSaNabhara meM hI kSaya ko prApta ho jAte haiM // 5 // yauvana prAtaHkAla ke rAma ke agrabhAga para sthita prosa kI dUnda ke samAna caJcala hai| aura jIvana roga prAdi ke dvArA kSaraNArdhabhAga meM nAza ko prApta ho jAtA hai|||6|| lakSmI bezyA ke samAna capala hai, samasta jagat ise cAhatA hai, azubha kI khAna hai, kaThinAI se prApta hotI hai, bar3I kaThinAI se rakhI jAtI hai aura kinhIM meM yaha sadA prIti nahIM karatI hai // 7 // puruSoM kA viSaya sambandhI sukha samasta anarthoM kA kAraNa hai, duSprApya hai, duHkha kA kAraNa hai aura gandharva nagara ke samAna hai / / 8 / isa jagat meM cakravatiyoM kA rAjya bhI dhUli ke samAna hai, 1. dvAdaza vidH|
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 ] * zrI pArvanAtha carita - 'kuTumba caJcalaM zamyA samastAsukhapradam / dharmadhvaMsakara pApapreraka zatrusannibham / / 10 / / pRha vAhanavastUni rAjyAla karaNAni ca / banadhAnyapadArthAnyatrAdhArebhAnyaparApya ho / / 11 / / yatkiJcid dRzyate dastu zreSTha lokatraye sthitam / kAlAnalena tatsarva bhasmIbhAvaM prayAsyati / 12 / / ityanityaM parijJAya vizva vastu carAcaram / sAdhayadhvaM budhA mokSaM nityamAzuguNArNayam / / 13 / / zArdUlavikrIDitam mAyuzcAkSacayaM balaM nijavapuH sarva kuTumbaM dhanaM / rAjyaM vAyukathitAmbulaharItulye jagaccaJcalam / jJAtvetIha bhivaM jagattrayahitaM saukhyAmbudhi zAzvata dRJcidvRttayamaidrataM budhajanA muktyai bhajana sadA / / 14 / / nityAnuprekSA vane lAmahotasya mRgasma zaraNa yathA / vidyate na tathA pusAM mRtyuvyAghrAdinA kvacit 15 dRgvRttadharmasaddAna tapojJAnaya mAdaya: |jinaaH siddhA munIndrAzca syuH zaraNyAH satAM bhavAn duHkhoM kI khAna hai, bahuta pitA ko karane vAlA hai, chAyA ke samAna hai aura dharmAdika kA nAza karane vAlA hai / / kuTumba bijalI ke samAna caJcala hai, samasta duHkhoM ko vene vAlA hai, dharma kA vinAza karane vAlA hai, pApa kA preraka hai aura zatru ke tulya hai / / 10 / / graho ! ghara vAhana prAdi vastue rAjya ke alaMkArabhUta chatra camarAdi, dhana dhAnyAdi padArtha tathA anya padArtha isa jagat meM megha ke samAna haiM / / 11 / / tInoM lokoM meM sthita jo kucha bhI zreSTha bastu dikhAI detI hai vaha saba kAlarUpI agni ke dvArA bhasmabhAva ko prApta ho jAyagI // 12 / / isa prakAra samasta carAcara vastuoM ko anitya jAnakara he vidvajjana ho ! nirantara zIghra hI guNoM ke sAgara svarUpa mokSa kI sAdhanA karo-mokSa prApta karane kA udyama karo // 13 // Ayu, indriya samUha, zArIrika bala, apanA zarIra, samasta kuTumba, dhana, rAjya aura jagada vAyu se tADita jala ko taraGga ke samAna caJcala hai aisA jAnakara he vidvajjana ho ! mukti prApti ke liye sadA varzana jJAna cAritra tathA indriyadamana ke dvArA zIghra hI yahAM usa mokSa kI upAsanA karo jo tInoM jagat ke liye hilakArI hai, sukha kA sAgara hai tathA sthAI hai // 14 // ( isa taraha anityAnuprekSA kA cintavana kiyA ) jisa prakAra vana meM dhyAna ke dvArA pakar3e hue mRga ko zaraNa nahIM hai usI prakAra mRtyurUpI vyAghra prAdi ke dvArA pakar3e hue puruSoM ko kahIM zaraNa nahIM hai / / 15 / / darzana, cAritra, dharma, samyagdAna, tapa, jJAna, indriyadamana prAvi, arahaMta siddha aura munirAja ho sat 1. eka aloka: kha* pugnaka nAsti 2. meghanulyAni /
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ * paJcadaza sarga * [ 15 khagamaya'surAdhIzacaNDikAvyantarAdayaH / vAtAro jAtu na nU.NAM maNimantroSadhAdayaH / / 17 / parameSThivaSAdInAM zaraNaM ye vajanyaho / se'cirAt syubhavatrastA janmamRtyujarAcyutAH // 18 // kSetrapAlauSadhAdInAM yAnti ye zaraNaM zaThAH / te'dhabhAreNa rAgArtA yamAsye saMpatantya ho // 16 // yayA potacyutaH pakSyazaraNyo'dhau ca majjati / tathA dharmacyutaH prANI zvabhrAno pApabhArata: / 20 / maNimantrauSadhAcavizvardevanarAdhipaH |ymen nIyamAno'GgIra kSaNaM trAtuna zakyate // 21 // iti jJAtvA budhaH kAryAH zaraNyAH parameSThina: / tapodharmAdayazcAtra duHkarmayamahAnaye / / 22 / / zaraNyo munibhiH kAryoM nityo mokSaH sukhArNavaH / dRzcita ttAdayasvAtAro vidheyA: zivapratAH // 23 // __ zArdUlavikrIDitam nendrA naiva khg| na myantaragaraNA neyAtra cakrAdhipA mantrazcauSadharAzayazca sakalA dharma vinA dehinaH / puruSoM ko saMsAra se bacAne ke liye zaraNyabhUta haiM // 16 // vidyApara, manuSya, indra, caNDikA, vyantara Adi deva tathA mariNa maMtra auSadha prAdi padArtha manuSyoM ke kabhI rakSaka nahIM haimRtyu se koI bacAne vAle nahIM haiM // 17 // aho ! saMsAra se bhayabhIta hue jo manuSya paJcaparohI tathA bhArata kI sarayA ko prApta hote haiM ve zIghra hI janma mRtyu mora jarA se cyuta ho jAte haiM-inake cakra se baca jAte haiM / / 18 // jo mUrkha kSetrapAla tathA auSadha prAvi kI zaraNa ko prApta hote haiM ve pApa ke bhAra se roga pIDita hote hue yamarAja ke mukha meM par3ate haiM // 16 / / jisa prakAra jahAja se chUTA huaA pakSI zaraNa rahita ho samudra meM DUbatA hai usI prakAra dharma se chUTA humA prANI pApa ke bhAra se narakarUpI samudra meM DUbatA hai // 20 // yama ke dvArA le jAyA jAne vAlA prANI mariNa, maMtra auSadha dhana prAdi padArthoM tathA samasta deva aura rAjAoM ke dvArA kSaNabhara ke liye bhI nahIM bacAyA jA sakatA // 21 // aisA jAna kara vidvajjanoM ko duSkarma tathA yama mRtyu ko naSTa karane ke liye parameSThiyoM ko hI zaraNya rakSaka banAnA cAhiye // 22 // muniyoM ko nitya tathA sukha ke sAgara svarUpa mokSa ko hI zaraNya-rakSaka banAnA cAhiye / isI prakAra mokSa ko dene vAle darzana jJAna tathA cAritra prAvi ko rakSaka banAnA cAhiye // 23 // pUryopArjita karmodaya se hone vAle duHkharUpa maraNa se prANiyoM ko kSaNabhara bacAne ke liye dharma ko chor3a kara na indra samartha haiM na vidyAdhara, na vyantaragaraNa, na cakravartI, na maMtra, na prauSadharAzi-sabhI asamartha haiM-aisA jAnakara he vidvajjana ho | karma se surakSita rakhane vAle dharma ko hI nirantara rakSaka banAyo // 24 // ( isa prakAra prazaraNa anuprekSA kA cintavana kiyA ) 1. yamamukhe 2, praannii|
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 ] * zrI pAzvanAtha carita. pUrvopAjitakarmadu:khamaraNAstrAtu kSamA na kSaraNaM vijJAyeti budhAH kurudhvamanizaM dharma zaraNyaM vidheH // 24 // azaraNAnuprekSA asminnanAdisaMsAre kRtsnaduHkhAkare'zubhe / dharmAhata bhramantyaGgino'khilAH krmnnaanishm| 25 // dravyakSetreNa kAlena bhavabhAvena jantavaH / paJcaprakAra saMsAraM bhramanti vidhivaJcitAH / / 6 / pAhArakarmanokamaMgAkhilAH pudgalAya 1 gRhosa, ye na yaza kase santi janazraye / / 27, pudgalayaH zubharatra te kAyo'yaM vinimitaH / prAgbhave taistavAGgAnyanantaza: khaNDitAnyaho / 28 / asaMkhye khapradeze'smin yatra jAto mRto na ca / karmazaGkhalabaddho'GgI sa pradezo'sti jAtu na / / 26 / utsapiNyavasarpiNyoH sarvasmin samaye'zubhAt / yatrotpanno mRto nAGgo vidyate samayo na saH / 30 / svabhratiyaMgnadeveSu yAvaddmaveyakaM ca yA / na gRhItA na muktA sA yonijoMvarna bhUtale // 31 // mithyAdipratyaya va rAgadveSAdijaH sadA / badhnAtyAkhilA jIvA anantAkarmapRdgalAn / 32 bhramanto'trabhavAraNye krmaaribhirgledhRtaaH| bhuJjanyamantaduHstrAni zamIzaM na bhajantyaho / / 33 / / cio jaDAtmanAM bhAti sukhaduHkhadvayaM bhave / na sukhaM 'hyaza mAtraM ca sarva duHkhaM videkinAm 34 // samasta duHkhoM kI khAnasvarUpa isa azubha anAdi saMsAra meM dharma ke binA samasta prANo karmodaya se nirantara bhramaNa karate rahate haiM / / 25 / / karmoM se Thage hue prAraNI dravya kSetra kAla bhava aura bhAva ke bheda se pAMca prakAra ke saMsAra meM bhramaNa karate haiM // 26 prathivI para jo samasta pudgala haiM unameM se prAhAra, karma aura nokarma ke rUpa meM isa jIva ne jo na praharaNa kiye hoM aura na chor3e hoM aise pudgala tonoM lokoM meM nahIM haiM / / 20 / / aho ! isa jagat meM jina zubha pudgaloM se terA yaha zarIra racA gayA hai pUrvabhava meM unhIM pudagaloM se ananta vAra tere zarIra khaNDita hue hai / / 28 / / karmarUpI zRGkhalA se bandhA hA yaha prANI AkAza ke asaMkhya pradezoM meM se jisa pradeza meM na utpanna huyA ho aura na marA ho vaha pradeza kabhI nahIM hai // 26 // pApovaya se utsapiraNI aura pravapiNI ke sabhI samayoM meM se jisa samaya meM yaha jIva na utpanna huA ho aura na marA ho vaha samaya nahIM hai / / 30 / / naraka tiryaJca manuSya aura devoM meM graMbeyaka paryanta yaha yoni nahIM hai jo loka meM jIvoM ke dvArA na grahaNa kI gaI ho aura na chor3o gaI ho // 31 // mithyAtva prAdi pratyayoM tathA rAgadveSAdi se utpanna bhAvoM ke dvArA samasta jIva isa jagat meM ananta karma pudgaloM ko bAMdhate rahate haiM // 32 // aho ! karmarUpI zatruoM ne jinakA galA pakar3a rakkhA hai, aise saMsArarUpI vana meM bhramaNa karate hue jIva ananna duHkha bhogate haiM, sukha kA aMza bhI prApta nahIM karate / / 33 / / ajJAnI janoM ke citta meM aisA bhAva rahatA hai ki saMsAra meM sukha duHkha donoM haiM parantu jJAnI 1.gumaag.|
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ - paJcadaza sarga . [ 17 iti matvA bhavaM tyaktvA kRtsnAzarmAkaraM budhAH / yatnena tapasA mokSaM sAdhayadhvaM sukhArNavam // 35 // zArdUlavikrIDitam zvabhre duHkhamanArataM ghanataraM tiryaggatau kevalaM mAnuSye'pi viyogazokajanitaM dAridragharogAdijam / devatve'pi surAGganAcyavanajaM dAhapradaM mAnasaM matvetIha janAH zivaM sukhanidhi yatnAd bhajadhvaM drutam / / 36 / / saMsArAnuprekSA eko jAto mRtazcaka: sukhI duHkhI dhanezvaraH / nirdhano rogavAne ko bhramatyatra 'caturgatIH / / 3 / / mithyAhiMsAnnAnyastrIcaurya raubAdikarmabhiH |upaayno jana: zvabhraM yAtyeko'trAsukhAkaram / 38 / mAyAkauTilya zokAtaMtryAnAcai raghamaJjasA / ayitvA bajatyekastiyaM myonIranekazaH // 36 // hacida ttatapoyogApUjAyamAdibhiH / puruSa prazAreka: svarga sarvasukhAeMvam // 40 // janoM ke citta meM yaha bhAva rahatA hai ki yahAM sukha aMzamAtra bhI nahIM hai saba duHkha hI duHkha hai // 34 / / aimA jAnakara he vidvajjana ho! samasta duHkhoM kI khAnasvarUpa saMsAra ko chor3a kara yatnapUrvaka tapa ke dvArA sUkha ke sAgarasvarUpa mokSa kI sAdhanA karo // 35 // naraka meM nirantara tIvratara duHkha hai, tiryaJcagati meM mAtra duHkha hai, manuSyagati meM viyoga aura zoka se utpanna tathA daridratA aura roga Adi se hone vAlA duHkha hai aura devapati meM bhI devAGganAmoM ke cyuta ho jAne se utpanna, dAha ko dene vAlA mAnasika duHkha hai aisA jAna kara he jJAnojana ho ! zoghra hI sukha ke bhANDArasvarUpa mokSa kI upAsanA yatna se karo // 36 // ( isa prakAra sasAra anuprekSA kA cintabana kiyA ) yaha jIva akelA utpanna hotA hai, akelA maratA hai, akelA sukhI hotA hai, akelA duHkhI hotA hai, akelA dhanapati hotA hai, akelA nidhana hotA hai, akelA rogI hotA hai aura akelA hI cAroM gatiyoM meM bhramaNa karatA hai / / 371 / yaha jIva isa jagata meM mithyAdarzana, himA, satya, parastrI sevana, corI tathA kara prAdi karmoM se pApa kA upArjana kara akelA hI duHkha kI khAna svarUpa naraka meM jAtA hai / / 3 / / mAyAcAra, kuTilatA, zoka, aura prAtadhyAna Adi ke dvArA pApa kA saMcaya kara akelA hI aneka prakAra kI tiryaJcayoniyoM meM jAtA hai / / 36 // samyagdarzana jJAna cAritra aura tae ke yoga se tathA dAna pUjA aura indriyadamana prAdi ke dvArA puNya kara akelA hI samasta sukhoM ke sAgarastharUpa svarga ko prApta 1. ra durganA: khaH /
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ naw . . .. .... 188 ] zrI pArzvanAtha carita. dAnapUjArjavAdyazca kiJcitpuNyaM vidhAya nA / bhajatyeko nRyonau ca zriyaM rAjyAdigocarAm / 4 / eko dIkSA samAdAya hatvA karmANi zuddhadhIH / taporatnatrayAdayo nirvAra gacchedguraNAmbudhim / 42 eko rogAdibhisto mRtvA kaSTena pApabhAk / vAyuvatsaMbhramedvizvaM svanasA'zarmapUritaH // 43 / / ityekatvaM parizAya janmamRtyvoca' sarvathA / tyaktvAGgAdiparadravyaM bhajekatvaM budhAtmanaH / / 44 / / zArdUlavikrIDitam eko duHkhamanArataM ca kugato pApodayAtprANabhR--- dekaH saukhyamapAramadbha tataraM svarga'tra bhuGkte zubhAt / eko mokSamanantazamaMjaladhi karmakSaya buddhavetyAzu budhA bhajadhvamaniza svAsmAna meka vidheH // 45 / / ekatvAnuprekSA dehAyatra bhavedanyo jaDAdAtmA hi nidvapuH / svakIyaM tatra phiJcAnyaskuTumbastrIgRhAdikam / 46 manyA mAtA pitApyanyo' bhAryAH putrAzca bAndhavAH / anye ca svajanA nUnaM jAyante sarvajAtiSu / / 4 / / hotA hai // 40 // dAna pUjA tathA prArjaya-saralatA prAdi ke dvArA kiJcita puNya kA upA na kara yaha manuSya akelA hI manuSyayoni meM rAjyAdi viSayaka lakSmI ko prApta hotA hai||41|| akelA hI dIkSA lekara tathA karmoM ko naSTa kara zuddha buddhi aura sapa evaM ratnatraya se yukta hotA humA guNoM ke sAgarasvarUpa nirdhAraNa ko prApta hotA hai / / 42 // pApI jIva akelA hI rogAdi se grasta hotA humA kaSTa se maratA hai aura apane pApa ke phalasvarUpa duHkha se yukta hotA humA vAyu ke samAna saMsAra meM bhramaNa karatA hai // 43 / / isa prakAra janma aura maraNa meM yaha jIva saba prakAra se akelA hI rahatA hai yaha jAnakara he jJAnIjana ho ! zarIrAdi paradravya ko chor3akara prAtmA ke ekatva kI prArAdhanA karo arthAt prAtmA akelA hI hai aisI hara pratIti karo // 44 / / pApa ke udaya se yaha prANI akelA hI kugati meM niramAra duHkha bhogatA hai maura puNyodaya se svarga meM apAra tathA prAzcaryakAraka sukha bhogatA hai| tayA kamoM ke kSaya se akelA hI ananta sukha ke sAgarasvarUpa mokSa ko prApta hotA hai aisA jAna kara aho vidvajjana ho ! zIdhra hI nirantara eka apano prAtmA ko kama se pRthaka upAsanA karo // 45 // ( isa prakAra ekatva anuprekSA kA cintabana kiyA ) jahAM cimmUti prAtmA jaDa zarIra se anya hai yahAM kuTumba, strI tathA ghara prAdika anya padArtha apane kaise ho sakate haiM ? // 46 // nizcaya se sabhI yoniyoM meM mAtA anya hai, 1. jammamRtyo 2040 ga. 2. pitApalyo khaH / - - -
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ * paJcadaza sarga [ 186 annapAnAditAmbUla poSisaM vastrabhUSaNaiH / yadaGga N tanna yAtyuccaraGginA saha kiM paraH ||48 || tiSThanti phalite cAtra bhuktyarthaM pakSiNo yathA / phalApAye prayAntyeva tathA ca svajanA janAH // 46 karmakAryebhyo yogebhyaH karmabhyaH paramArthata: / mUrtabhyazca pRthagbhUta prAtmA 'jJAnamayo'bhavet // 50 // gRhastrIdhanaputrAdInme me kurvanti ye zaThAH / te tAMstyaktvA bhramanyatra duHkhino hi caturgatau 51 yatkiJcidyate vastu mUrta sarva vinazvaram / karmajaM tatpRthagbhUtaM vijJeyaM svAtmano dhruvam / / 52 / / iti matvAkhilaM vastu sarvaM tvatkarmajaM budhAH / svakIyaM paramAtmAnaM sevadhvaM muktaye sadA // 53 // zArdUlavimi anyatkAyama sAravastunicitaM sarvaM kuTumbaM svato rAjyaM kendriyaza pUrvavidhija rAmAdidoSa vrajaH / jJAttI cidekamUrtimasamaM bhinnaM svadehAdita --- zvAtmAnaM zivasiddhaye'tinipuNA yatnAdbhajadhvaM hRdi || 54 || anyatvAnuprekSA pitA zranya hai, strI anya hai, putra anya hai, bAndhava anya haiM aura kuTumbI jana anya haiM ||47 || jo zarIra aza, pAna, tAmbUla prAdi tathA vastrAbhUSaraNoM se poSita kiyA jAtA hai vaha bhI aba jIva ke sAtha Upara nahIM jAtA taba dUsarA padArtha sAtha kaise jA sakatA hai ? ||48 || jisa prakAra pakSI khAne ke liye phale hue zrAmravRkSa para Thaharate haiM aura phaloM kA prabhAva hone para niyama se cale jAte haiM usI prakAra kuTumbIjana bhogopabhoga ke liye sampanna dazA meM sAtha rahate haiM aura sampatti ke naSTa ho jAne para pratyatra cale jAte haiM // 46 // jJAna se tanmaya mA karmoM ke kAryasvarUpa yogoM se tathA mUrtika karmoM se vAstava meM pRthak hai / 501 jo sUrkha ghara strI dhana tathA putrAdika ko mere mere karate haiM ve unheM chor3akara duHkhI hote hue caturgatirUpa saMsAra meM bhramaraNa karate haiM / / 51|| karma se utpanna hone vAlI jo kucha mUrtika nizcita hI pRthagbhUta hai vastu dikhAI detI hai vaha saba vinazvara hai tathA apane zrAtmA aisA jAnanA cAhiye / / 52 / / isa prakAra apane karma se utpanna huI samasta vastuoM ko pRthaka jAnakara he vidvajjana ho ! mukti prApti ke liye sadA svakIya paramAtmA kI sevA karo / / 53 / / niHsAra vastuoM se bharA huA zarIra samasta kuTumba, rAjya, pUrva karma se utpanna huA indriya sukha tathA rAgAdi doSoM kA samUha apane grApase anya haiM-pRthak haiM aisA jAnakara he caturajana ho ! isa jagat meM eka caitanya mUrti, anupama, tathA apane zarIrAdi se bhinna prAtmA kA mokSa siddhi ke liye hRdaya meM yatnapUrvaka bhajana karo 154 // ( isa prakAra anyatvAnuprekSA kA cittavana kiyA ) 1. jJAnamayo'bhavat ba 0 1
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 ] * zrI pArzvanAtha carita * kRtsnaduHkhAkarIbhUte saptadhAtumaye'zucau / zukrazoNita bIje'jhe vivekI ko rati vyadhAt // 55 // kSutta lakkopamAnAgnayo jvalantyanizaM saptAm / yatra kAyaphuTIre'sminki vAsastatra zasyate / / 56 / / amedhyaghAtusaMpUrNa jantukoTizanAkulam / yadyamAsye sthitaM kAyaM tatsatAM rataye kutaH / / 57 / / vastrabhUSAnapAnAdyaH zarIraM poSanti ye / pratra teSAM rujo dadyAdamutra durgati ca tat / / 18 / / tarvapuH saphalaM cake yokSAya kathitam / virajya kAmabhogeSu tapovRttaparISa haiH / / 56 / / kalevare sAre'sminsAra kArya tapo'nagham / dhyAnAdhyayanasadyogavRttavAnajapAdikam // 60 / / iti vijJAya hatvAle mamalaM duritAkaram / pavitraM mUktisAmrAjyaM sAdhayacaM vido drutam / 61 / mAlinI prazucisakalapUrNa dhAtuviSTAdidhAma duritanikhilabIjaM kRtsnaduHkhaikahetum / vapurapagatasAraM saMviditvAtra dakSA: prabhajata zivakAmA yatnato mokSaptAram / 62 / / azucitvAnuprekSA jo samasta duHkhoM ko khAnasvarUpa hai, saptadhAtunoM se tanmaya hai, apavitra hai, raja aura vIrya se utpanna hai tathA jJAna rahita hai, aise zarIra meM kauna vivekI puruSa prIti karegA ? arthAta koI nahIM // 55 // satpuruSoM ke jisa zarIrarUpa jhopar3e meM kSudhA tRSA roga krodha aura mAnarUpI agniyA~ nirantara jalatI rahatI haiM usameM nivAsa karanA kyA prazaMsanIya hai ? arthAta nahIM // 56 // jo apavitra dhAtuoM se bharA huA hai, jIvoM kI saikar3oM koTiyoM se vyApta hai aura yamarAja ke mukha meM sthita hai baha zarIra satpuruSoM ko prIti ke liye kaise ho sakatA hai ? / / 57 / / jo manuSya vastra prAbhUSaNa tathA anna pAna Adi ke dvArA zarIra kA poSaNa karate haiM unheM vaha zarIra isa bhava meM roga detA hai aura parabhava meM durgati pradAna karatA hai // 58 / unhIM puruSoM ne zarIra ko saphala kiyA hai jinhoMne kAma bhogoM meM virakta hokara tapa cAritra aura pariSahoM ke dvArA mokSa prApti ke liye use pIDita kiyA hai // 56 // isa prasAra zarIra meM nirdoSa tapa tathA dhyAna adhyayana prazasta yoga cAritra dAna aura apa prAvika sArabhUta kArya hai / / 60 // aisA jAnakara he jJAnI jana ho ! zarIra meM pApoM ko khAnabhUta mamatA ko chor3o aura zIghra hI pavitra mukti ke sAmrAjya kI sAdhanA karo // 61 / / yaha zarIra samasta apavitra padArthoM se bharA huA hai, dhAtu tathA viSThA prAdi kA sthAna hai, samasta pApoM kA bIja hai, saba duHkhoM kA pramukha kAraNa hai aura sAra rahita hai aisA jAna kara he mokSAbhilASI catura jana ho ! isa jagat meM yatnapUrvaka mokSarUpa sAra padArtha kI ArAdhanA karo // 62 // ( isa prakAra azucitvAnuprekSA kA cintayana kiyA ) 1.mokSapAram kha. /
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ ! sacchidraM ca yathA pote majjatyabdhI jalAsavaH / tathA karmAsavarjIvo viSayAndho bhavArNave / / 63 // mithyAtvaM paJcadhA dvAdazadhA viratayo'zubhAH / 'tripaJcaiva pramAdA hi kaSAyAH pnycviNshtiH|6|| yogAH paJcadazApyete pratyayAH2 zatravaH parAH / tyAjyA mumubhUbhiryatnAtkukarmAstrabahetavaH // 65 // manovAkkAyayozA sarva saMjAyatetarAm / vidhA krama tata: kAryoM yatnastadrodhane budhaH / / 66 / / saMcinotyazubhaM karma rAgadveSamalImasam / mana: "sAmyAdikApanna zubhaM karma nRNAM sadA / 67 / mRSAdidUSitaM vAkyaM cAste pApamadbha tam / satyA hitA mitA vAragI satpuNyaM ca sukhAkaram 68 kAyotsargAdimApanna vapuH sUte mahacchubham / duritaM duHkhasaMtAnaM vikriyAdyanvitaM ca tat / / 6 / / ruddhA yogAzca yerdAnAdhyayanakarmabhiH / taizcAtra pratyayAH karmAsravAH sarve'zubhapradAH / / 7 / / iti matvAsavAnyogAn nirundhadhvaM budhA drutam / sarvazarmazivAdyAptyai yatnAddhyAnAdikarmabhiH 171 / ___ zArdUlavikrIDitam sarmiparamparAparaNaparaM cauraM sumuktizriyaH saMsArAmbudhimajjakaM munivarayAnAsinA nAzitam / jisa prakAra chidra sahita jahAja jala ke Ane se samudra meM DUbatA hai usI prakAra viSayAndha jIva karmoM ke prAsrava se saMsArarUpI sAgara meM DUbatA hai / / 63 // pAMca prakAra kA mithyAtva, bAraha prakAra kI azubha praviratiyAM, pandraha pramAda, paccIsa kaSAya aura pandraha yoga ye pratyaya-bandha ke kAraNa parama zatru haiM tathA nindha pharmAstrava ke hetu haiM / mumukSu janoM ko yatnapUrvaka inakA syAga karanA cAhiye // 64-65 / / mana vacana kAya rUpa yogoM ke dvArA puNya pAparUpa dvividha karma kA atyadhika mAtraya hotA hai isaliye jAnIjanoM ko unake rokane meM yatna karanA cAhiye // 66 // manuSyoM kA rAga dvaSa se malina mana azubha karma kA saMcaya karatA hai aura sAmyabhAva prAdi ko prApta humA mana sadA zubha karma kA saMcaya karatA hai // 67 // asatya prAdi me dUSita vacana, AzcaryakAraka pApa ko utpanna karatA hai aura satya mita tathA hitakArI vAraNI sukha kI khAnasvarUpa uttama puNya ko utpanna karatI hai / / 6 / / kAyotsarga prAdi ko prApta humA zarIra bahutabhArI zubha-puNya karma ko utpanna karatA hai aura vikAra prAdi se sahita zarIra pApa tathA duHkhoM kI santati ko janma detA hai / / 66 / / jina catura manuSyoM ne dhyAna tathA adhyayana kArya ke dvArA yogoM ko rokA hai unhIM ne isa jagata meM prakalyANa ko dene vAle samasta karmAstradha roke haiM // 70 // aisA jAnakara he vidvayana ho ! mApa loga samasta ziva sukha kI prApti ke liye dhyAna Adi kAryoM ke dvArA zIghra hI yatnapUrvaka prAstra va svarUpa yogoM ko niruddha karo // 71 // jo samasta duHkhasantati ke dene 1. paJcadazA 2. bandhakAraNAni 3. hetave kha: gha0 4. zAmAdi sva. dha /
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 ] * zrI pArzvanAtha carita # dharmArAma hutAzanaM yativarAH sarvAsravaM karmaNA tapobhirAzuhi nirAkurvIdhvamevAdarAt / / 72 / / pAsavAnuprekSA sarvAnirodho yastapasA trayodazaprakArA hi dviSaDbhedA dhanuprekSAH manovAkkAyarodhAtizubhalezyAH zAninAM mahAn / saMvaro muktidAtA sa kIrtito jinapuGgavaiH 1173 // samitivra guptavaH / dazaiva lakSaNAnyeva dharmasya sAdhanAni ca / / 74 / / parISa jayo'khilaH / saMyamaH paJcadhA ghazukladhyAnAkSanigrahAH / / 75 / / subhAvanAH / ete kAraNabhUtAH saMvarasya munibhirmatAH / / 76 / / saMvareNa vinA saMvareNa samaM kiJcit tapovRttayamAdikam / stokaM hi yaSkRtaM tatsyAtsarva] mumase nibandhanam // 77 // pusa tapovRttAdisevanam / zAstrAdipaThanaM kRtsnaM yAvatsyAtta u bakhaNDanam // 78 savaraH paramo mitro muktinAthAM pitAmahaH / anantakarmazatruno'neka zarmAkaro bhavet 1761 jJAtveti so'nizaM kAryastapodhyAnazrutAdibhiH / nivAryAdhAsravaM yatnAnmuktaye'nanta zarmakRt ||80|| meM tatpara hai, muktirUpI lakSmI ko curAne vAlA hai, saMsAra sAgara meM DubAne vAlA hai, munirAjoM ne dhyAnarUpI khaDga ke dvArA jisakA nAza kiyA hai, aura jo dharmarUpI upavana ko jalAne ke liye agnisvarUpa hai aise samasta karmoM ke prAva ko hai munivara ho ! samyagvarzana samyagjJAna samyakcAritra aura samyaka tapa ke dvArA bar3e zrAdara se zIghra hI naSTa karo // 72 // ( isa prakAra bhAvAnuprekSA kA citavana kiyA ) 1 jJAnI jIvoM ke tapa ke dvArA jo samasta prAtrava kA ruka jAnA hai use jinendra bhagavAn ne mukti ko dene vAlA mahAn saMbara kahA hai ||73|| pAMca samiti pAMca mahAvrata aura tIna gupti ke meva se teraha prakAra kA cAritra, dharma ke sAdhana svarUpa uttama kSamA Adi daza lakSaraNa dharma, bAraha anuprekSAeM, saba paroSahoM kA jItanA, sAmAyika Adi ke bheda se pAMca prakAra kA saMyama, dharmyadhyAna, zukladhyAna tathA indriya nigraha, mana vacana kAya ko rokanA, atyanta zubha lezza aura maitrI Adi uttama bhAvanAe muniyoM ne inheM saMvara kA kA kAraNa mAnA hai ||74-76 / / saMvara ke sAtha jo kucha bhI tapa cAritra tathA indriyadamana Adi kiyA jAtA hai vaha saba mAtrA meM alpa hone para bhI mokSa kA kAraNa hotA hai ||77 / / saMdara ke binA puruSoM kA jo tapa aura cAritra kA sevana tathA zAstrAdi kA par3hanA hai vaha saba tuma khaNDana ke samAna hai || 78 // saMvara parama mitra hai, muktirUpI strI kA pitAmaha hai, ananta karma zatrunoM ko naSTa karane vAlA hai tathA pranantasukha kI khAna hai / 76 | aisA jAnakara mukti kI prApti ke liye yatnapUrvaka pApAtraya ko rokanA cAhiye tathA tapa dhyAna aura zAstra 1.pApAtsyAta bakhaNDanam sa0 gha0 /
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ I I * I ! * paJcadaza sarga aMbarA zarmA mukti hetu nikhilaguNanidhi svarga sopAnabhUtaM potaM saMsAravArSI bhavabhayacakitAH saMvaraM sarvayatnAt [ 163 karmaghnaM dharmamUlaM hyasukhacayaharaM sevitaM tIrthanArthaH / nirjarAja dvidhA prophA saMvareNa samaM yAtra nirjarA kriyate nirjarA jAyate puMsAM karmaNAM hi yathA yadArAvatayAtra syAt sarveSAM karmaNAM muktistrIjananI farari apakvA sraphalAnyatra pacyante hA maraNA kurvIdhvaM mokSahetozcaraNasutapasA dhyAna ratnatrayAdyaiH // 81 // saMvarAnuprekSA savipAkAvipAkataH | jinaMrAdyA ca sarveSAM sunInAM tapasA parA // 82 // // budhaiH / tapovRttAdinA deyA sAvipAkA zivapradA ||83 // yathA / nikaTIbhAvamAyAti mokSalakSmIstathA tathA / / 64 / / kSayaH / tadA mokSo yatIzAnAmananta guNasAgaraH ||5|| karA / jagaddhitA satAM mAnyA nirjarA karmatAzinI // 86 // yathA / tathA karmANi hagjJAnattapovRttayamAdibhiH // 87 // svAdhyAya Adi ke dvArA ananta sukha ko karane vAlA saMvara nirantara karanA cAhiye // 80 // jo sukha kA sAgara hai, mukti kA kAraNa hai, samasta guNoM kA bhANDAra hai, svarga kI sIDhI rUpa hai, karmoM ko naSTa karane vAlA hai, dharma kA mUla hai, duHkha samUha ko harane vAlA hai, tIrthaGkaroM ke dvArA sevita hai, aura saMsAra sAgara meM jahAjasvarUpa hai aise saMvara ko hai saMsAra ke bhaya se bhIta puruSo! mokSaprApti ke liye dhyAna tathA ratnatraya yAdi ke dvArA saMpUrNa prayatna se prApta karo // 81 // ( isa prakAra saMvara anuprekSA kA cintavana kiyA ) isa jagat meM jinendra bhagavAn ne savidhAka aura pravipAka ke bheda se nirjarA do prakAra kI kahI hai| unameM se pahalI savipAka nirjarA sabhI jIvoM ke hotI hai aura dUsarI pravipAka nirjarA tapa ke dvArA muniyoM ke hotI hai / / 62 / / isa jagat meM vidvajjanoM ke dvArA tapa aura samyak cAritra zrAdi se saMbara ke sAtha jo nirjarA kI jAtI hai vaha mokSa ko dene vAlI pravipAka nirjarA grahaNa karane yogya hai ||83|| puruSoM ke jaise jaise karmoM kI nirjarA hotI jAtI hai vaise vaise hI mokSa lakSmI nikaTabhAva ko prApta hotI jAtI hai || 84|| jaba yahAM muniyoM ke ArAdhanA ke dvArA samasta karmoM kA kSaya ho jAtA hai taba ananta guNoM kA sAgara svarUpa mokSa prApta hotA hai / 65 / nirjarA muktirUpI strI kI mAtA hai, samasta sukhoM kI khAna hai, guNoM kA prAkara hai jagat hitakArI hai, satpuruSoM ko mAnya hai tathA karmoM kA nAza karane vAlI hai / / 86 / / jisa prakAra yahAM garmI dvArA binA pake zrAma ke phala pakA liye jAte haiM usI prakAra darzana jJAna tapa cAritra tathA indriya damana Adi ke dvArA udayAvalI meM praprApta
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164] * zrI pAzvamAya carita - iti matvA prayatnena kAryA sAtra mumukSubhiH / karmaNAM muktilAbhAya ciyAnatapasAdibhiH / / 88 ratnatrayeNa sAreNa trikAlayogaduHkaraiH / mano'kSadamanenaiva kAyaklezaparISahaiH / / 86 / zArdUlavikrIDitam saMsArAmbudhitArikA bhayakaro duHkarmazatroH parAM sevyAM zrIkSitapuSTa gavaiguMganiSi mukti liyo mAtarama / duHkhAdau pavisannibhAM sukhakha mI zvabhrAlayeSvargalA kurdIdhvaM zivalabdhaye sutapasA dakSA: sadA nirjarAm / / E011 nirjarAnuprekSA paSomadhyoddhyabhedena loko nityastridhAtmakaH / prakRtrimo jinaH prokto bhRta: paDadravyasaMcayaH // 11 // darakANyapyaghomAge sapta duHlAkarANi ca / bhavanyekonapaJcAzatpaTalAnyakhilAni ca / 12 / / caturazotilakSANi kurisatAni vilAnyapi / sarvAzarmAkarIbhUtAni syuH kRtsnAni saMgrahai: / / 3 / / ye sapta vyasanAsaktAH parastrIdhanalampaTA: / krUrA raudrAzayA raudrakarmadhyAnAditatparA: ||4|| karma pakA liye jAte haiM-nirjIrNa kara diye jAte haiM // 7 // aisA jAnakara yahAM mokSAbhilASI jIvoM ko mokSa kI prApti ke liye jJAna dhyAna tapa prAvi, sArabhUta ratnatraya, atizaya kaThina trikAla yoga, mana tathA indriyavamana aura kAyakleza tathA parISaha jaya ke dvArA patnapUrvaka karmoM kI avipAka nirjarA karanA cAhiye // 88-86 // jo saMsArarUpI samudra se tArane vAlI hai| duSTakarmarUpI zatru kA kSaya karane vAlI hai, utkRSTa hai, zrI jinendra bhagavAna ke dvArA sevanIya hai, guNoM kA bhANDAra hai, muktirUpI strI kI mAtA hai, du.kharUpI paryaMta ko naSTa karane ke liye baca samAna hai, sukha kI khAna hai tathA narakarUpI ghara kI prAgala hai aisI nirjarA ko hai caturajana ho ! mokSa kI prApti ke liye uttama tapa ke dvArA nirantara karo // 6 // ( isa prakAra nirjarAnuprekSA kA cintayana kiyA ) jinendra bhagavAn ne adholoka, madhyaloka aura Urdhvaloka ke bheda se loka tIna prakAra kA kahA hai| yaha loka nitya hai, prakRtrima hai aura chaha dravyoM ke samUha se bharA huA hai // 1 // adhobhAga meM duHkhoM ko khAnasvarUpa sAta naraka haiN| ina sAta narakoM ke saba milA kara unacAsa paTala haiM aura caurAsI lAkha nindya billa haiN| ye saMpUrNa bila samasta duHkhoM kI khAna haiM // 62-63 // jo manuSya sAta vyasanoM meM prAsakta hai, parastrI paura paradhana ke lobhI hai, krUra hai, raudra pariNAmI haiM, raudra kArya tathA raudradhyAna meM tatpara haiM, mithyAtva kI vAsanA 1. vyaatulyaa|
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ * paJcadaza sarga [ 1ex 1 gharmavajitAH / nindakA devadharmAdeste yAnti tAsu bhUmiSu ||15|| kAyajaM mahat / bhuJjate tatra se pApAtkavivAcAmagocaram / / 66 / / lavaNodAdayo'bdhayaH / zrasaMkhyAtA jinairuktA valayAkAradhAriNaH // 7 jinAgArAdimaNDitA: / hradA nadyAdaya: kSetra bhogakarmadharAdayaH // 68 / / hyAryamlecchrajanaM bhRtaH / kvaciddevaizca vijJeyaH puNyapApAdikAraNaH / / 66 / / caizyAgArayutAnyapi / 'candranagrahanakSatratArakANAM bhavantyaho ||100 / / saudharmAdaya eva ca graiveyakAdayaH kalpAtItAH sarvasukhAkarAH / 101 / / midhyAtvavAsitA mUDhAH pApino chedanAdibhavaM duHkhaM mAnasaM jambUdvIpAdayo bIpA mervAdiparvatA jJeyA ityAdimadhyaloko'sa asaMkhyeyavimAnAni svargAH SoDaza vijJeyAH se sahita haiM, mUrkha haiM, pApI haiM, dharma se rahita haiM, tathA deva aura dharma prAdi ke nindaka haiM ye jIva una bhUmiyoM meM jAte haiM / / 65 / / vahAM ve pApa ke kAraNa chedana Adi se hone vAle faranAgocara kAyika aura mAnasika mahAn duHkha bhogate haiM / / 66 // madhyamaloka meM jinendra bhagavAn ne jambUdvIpa ko prAvi lekara asaMkhyAta dvIpa aura lavaNa samudra ko prAvi lekara prasaMkhyAta samudra kahe haiN| ye dvIpa samudra cUDI ke AkAra eka dUsare ko ghere hue haiM ||7|| jina caityAlayoM se suzobhita meru Adi parvata, sarovara, nadI prADi, kSetra, bhoga bhUmi karmabhUmi Adi saba madhyama loka hai / yaha madhyama loka Arya tathA mlecchajanoM se aura kahI devoM se bharA huA hai tathA puNya pApa zrAdi kA kAraNa hai| bhAvArthamadhyaloka ke praDhAI dvIpa meM Arya tathA mleccha manuSyoM kA astitva hai aura usake Age asaMkhya dvIpa samudroM meM devoM kA nivAsa hai / tiryaJcoM kA nivAsa sarvatra hai / kahIM kahIM aDhAI dvIpa meM bhI vyantara aura bhavanavAsI devoM kA nivAsa hai / 68-66|| graho ! jina catyAlayoM se yukta candramA sUrya graha nakSatra aura tAroM ke asaMkhyAta vimAna bhI isI madhyamaloka meM haiM / bhAvArtha - madhyaloka kA vistAra meru parvata ke eka hajAra yojana nIce se lekara meru parvata kI coTI taka mAnA gayA hai isaliye jyotiSI devoM kA nivAsa bhI madhyamaloka meM hI hai aisA jAnanA cAhiye / / 100 // Urdhvaloka meM saudharma zrAdi solaha svarga aura praveyaka Adi kalpAtIta vimAna jAnanA cAhiye / ye sabhI vimAna saba sukhoM kI khAna haiN| bhAvArtha- meru parvata kI tulikA ke Upara eka bAla kA antara chor3akara Urdhyaloka kI sImA zurU hotI hai| saudharmAdi solaha svarga kalpa kahalAte haiM kyoMki inameM indra sAmAnika zrAdi daza bhedoM kI kalpanA rahatI hai aura usake Upara nava praveyaka zrAdi kalpAtIta kahalAte haiM kyoMki unameM indrAdika mevoM kI 1. candra bhUgraha |
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - 196 ] * zrI pArzvanAtha carita - caturazItilazAstrayoviMzatiyuptA divi / trisahasronalakSazca vimAnAH santi cAlilA: 1. 2 anekarisamAyuktA binadhAmavibhUSitAH / vizvazarmAkarIbhUtAH kRtsnaduHsvAdidUragAH / / 103 // ratnatrayatapobhUSA jJAnadhyAnaparAyaNAH |jinbhktaaH sadAcArA yatazIlAdimaNDitAH / 104 tyaktarAgAdidoSaughA niSpApA dharmavAsitAH / yAnti svarga yathAyogyaM sadAcArA narottamAH / 105 te satra vividhaM zarma dinyastrIbhiH samaM sadA / bhujAnA na gataM kAlaM jAnanti puNyapAkataH // 106 mokSAsyAsti zilA lokAne zuvasphaTikA zubhA / 'narakSetrasamA vRttA rundrA dvAdazayojanA / / 10 / / savASTakamanimuktA guNASTakavibhUSitAH / vandyA mayA ca bhavyAnityA: siddhA hi cinmayAH / bhujate prottamaM zarma niraupamyasukhodbhavam / anantaM viSayAtItaM svAtmajaM zAzvataM sadA / / 10 / / evaM lokatrayaM jJAtvA sukhaduHkhAdisaMkule / vairAgyiNo yatante'tra muktau ratnatrayAdibhiH / 110 zArdUlavikrIDitam sarvadravyabhRtaM hyanAdinidhanaM zarmAsukhAdyAkara nityaM hagviSa janasya niyatAsaMsyapradezAtmakam / kalpanA nahIM rahatI hai // 10 // kayaloka ke saba vimAna caurAsI lAkha satAnave hajAra teIsa haiM // 102 // ye sabhI vimAna aneka RddhiyoM se sahita haiM, jina mandiroM se vibhUSita hai, samasta sukhoM kI khAna haiM tathA saba duHkha prAvi se dUra haiM / / 103 // jo ratnatraya tathA taparUpI prAsUSaNa se sahita haiM, jJAna dhyAna meM tatpara rahate haiM, jinendra bhagavAna ke bhakta haiM, savAcArI haiM, vratazIla prAdi se alaMkRta haiM, jinhoMne rAgAdi doSoM ke samUha ko chor3a diyA hai, jo pApa rahita haiM aura dharma kI dhAsanA se sahita haiM aise samIcIna prAcAra vicAra vAle uttama manuSya yathAyogya svargoM meM jAte haiM // 104-105 // ve vahAM puNyodaya se devAGganAoM ke sAtha savA sukha bhogate hue gata kAla ko nahIM jAnate / bhAvArtha-nirantara sukha meM nimagna rahane se ve yaha nahIM jAnate ki hamArA kitanA kAla vyatIta ho cukA hai / / 106 // loka ke agrabhAga meM siddhazilA hai jo zuddha sphaTika ko hai, zubha hai, manuSya kSetra ke barAbara paiMtAlIsa lAkha yojana vistAra vAlI hai, gola hai aura bAraha yojana moTI hai // 107 // vahAM pATha karmoM se rahita, pATha guNoM se vibhUSita, mere tathA bhavyajanoM ke dvArA bandanIya, nitya tathA cinmUrti siddha bhagavAn sadA usa uttama sukha kA upabhoga karate haiM jo nirupama-nirAkula sukha se utpanna hai, ananta hai, viSayoM se rahita hai, svakIya prAtmA se unmUta hai aura zAzvata hai / / 108-106 // isa prakAra tInoM lokoM ko jAnakara sukha duHkha se paripUrNa loka meM pairAgya ko dhAraNa karane vAle muni ratnatraya prAvi ke dvArA mukti ke liye prayatna karate haiM // 110 // jo saba dravyoM se bharA huA hai, anAdi nidhana hai, sukha duHkha / paJcacatvAriMgadhojanavistRtA 2. niraupamya sukhodbhavam sa. 10 /
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ * paJcadaza sarga * [ 197 puNyApuNyagRhaM jinendragaditaM jJAtveha lokatrayaM hatvA rAgamanArataM sutapasA mokSaM bhajavaM budhAH / / 11 / / lokAnuprekSA mAnuSyaM durlabhaM viddhapatrAnante bhavasAgare / cintAratnamivAndhau duHkarmArikzavartinAm // 1121 tatprApte'syatiduHprApyamAryakhAI vRSAkaram / kaJciddhi tadApte'tidurlabhaM kulamuttamam / / 113 // tallabdhe'pyaGginAmAyurna dIrgha sulabhaM kvacit / dIrghAyuSAmapi na NAM mati: sAdhvI 'khapUrNatA / / kapAyahInatA dharme buddhidahanirogatA / devagu disAmagrI maNivatsuSThadurlabhA / / 11 / / labdheSveteSu muJcanti mithyAtvaM ye na niHphalA / sAmagrI sAvilA teSAM dharmahInA yathA matiH / 116 / tatyAge'pi zrutaM vRtta tapazcAtyantadurlabham / niHpApAcaraNaM pusA bhavekalpadrumopamam / / 117 / / ityAdi bodhilabdhAnAM samAdhimaraNaM mahat / nidhAnaM vAnaghAcAraM yAvajjI sudurlabham / / 11 / / prAdi kI khAna hai, nitya hai, jinendradeva ke dRSTigocara hai-kevalajJAna kA viSaya hai, niyata asaMkhyAta pradeza vAlA hai, tathA puNya aura pApa kA ghara hai aise jinendra kathita tInoM lokoM ko jAnakara he budhajana ho ! rAga ko naSTakara nirantara tapa ke dvArA mokSa kI prArAdhanA karo // 11 // ( isa prakAra lokAnuprekSA kA cintana kiyA ) duSTa karmarUpI zatruoM ke vaza meM rahane vAle jIvoM ko isa prananta saMsAra sAgara meM manuSya paryAya usI prakAra durlabha hai jisa prakAra ki samudra meM cintAmaNi durlabha hotA hai // 112 // usa manuSya paryAya ke prApta hone para bhI dharma kI khAna svarUpa Arya khaNDa kA milanA kaThina hai| kathaMcit prAyakhaNDa ke milane para bhI uttama kula kA milanA atyanta kaThina hai / / 113 // kadAcit vaha bhI mila jAya to vIrgha Ayu kA milanA sulabha nahIM hai tathA dIrgha prAyu milane para bhI manuSyoM kI uttama buddhi, indriyoM ko pUrNatA, kaSAya ko hInatA, dharma kI buddhi, zarIra ko norogatA aura deva guru prAdi kI sAmagrI kA milanA mariNa ke samAna atyanta durlabha hai / / 114-115 / / ina sabake milane para bhI jo manuSya mithyAtva ko nahIM chor3ate haiM unako yaha samasta sAmagrI usa prakAra niSphala hai jisa prakAra ki dharma se rahita buddhi niSphala hotI hai // 116 // mithyAtva kA tyAga hone para bhI samyarajJAna, samyaka cAritra aura mamyak tapa atyanta durlabha hai / vAstava meM pApa rahita pAcaraNa manuSyoM ke liye kalpavRkSa ke samAna hai / / 117 / / ityAdi rUpa se bodhi ko prApta hue manuSyo ko baDe bhArI nidhAna ke samAna nirdoSa AcaraNa se yukta samAdhimaraNa kA prApta 2 indriyotA
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198] * zrI pArzvanAtha carita . ityAdi bodhimAsAdya samAdhimaraNe budhaiH / mahAyano vidhAtavyo yena sA saphalA bhavet 1116 / prApya bodhi pramAdaM ye tadrakSAdau ca kurvate / samAdhimaraNe te'ghAdbhavAraNye pramantya ho / / 120 // iti matvA jana : kAryo bodhirakSAvidhau mahAn / yatnazcottamamRtyavAdoM pramAdena vinAnizam 121 zAlavikrIDitam saMsAre'tra ca duHkha rAzidhikaTe nRtvaM kulaM cottama svAyuH kAyamanAmayaM khasakala sAraM viveka vRSam / cintAratnamivAtidurlabhataraM dakSa manohazrutaM buddhvetyAzu janA yatadhvamanizaM dharme ca ratnatraye / / 122 / / bodhidurlabhAnuprekSA bhavAbdhI patanAcchIgha ya uddha tyAGginaH zubhe / sthApayatyacalasthAne taM dharma viddhi tattvataH / / 153 / / uttamAdau kSamA mArdavamArjavaM susatyavAk / zaucaM saMyama evAnutarastyAgastayottamaH / / 124 / / AkiJcanyaM mahabrahmacarya ceti dazAtmakaH / dharmaH sAdhyo'pya mIbhiH sallakSaNadezabhirbudhaH 125 // honA jIvana paryanta pratyanta durlabha rahatA hai| bhAvArtha-bodhi ke prApta hone para bhI yathAvidhi samAdhimaraNa kA prApta honA kaThina hai / / 118 // ityAdi rUpa se bodhi ko prApta kara jJAnI jIvoM ko samAdhimaraNa ke viSaya mahAn yatna karanA cAhiye jisase vaha bodhi saphala ho sake ||116 // jo manuSya bodhi ko prApta kara usakI rakSA prAvi karane tathA samAdhimaraNa meM pramAva karate haiM ve pApa se saMsAra sAgara meM bhramaNa karate haiM / / 120 / / aisA jAnakara manuSyoM ko bodhi kI rakSA tathA uttama samAdhimaraNa prAdi meM pramAda rahita hokara nirantara prayatna karanA cAhiye // 121 // duHkhasamUha se paripUrNa isa saMsAra meM manuSyabhava, uttamakula, dIrgha prAyu, noroga zarIra, indriyoM kI pUrNatA, zreSTha viveka, dharma, samartha mana, samyaktva aura samyagjJAna ye saba cintAmaNi ke samAna atyanta durlabha haiM aisA jAnakara he jJAnIjana ho ! dharma tathA ratnatraya ke viSaya meM zIghra hI nirantara prayatna karo // 122 // ( isa prakAra bodhidurlabhabhAvanA kA cintana kiyA ) ___ jo saMsArarUpI sAgara meM patana se nikAla kara jIvoM ko zIghra hI zubha aura avinAzI sthAna meM sthApita kara de use paramArtha se dharma jAno / / 123 / / saba se pahale vidvAnoM ko uttamakSamA, mArdaya, prArjava, satyavacana, zauca, saMyama, tapa, uttamatyAga, prAkiJcanya aura mahAna brahmacarya yaha dazarUpa dharma, ina uttama kSamA prAvi daza lakSaNoM ke dvArA siddha karanA 1. nirantaram /
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ y * paJcadaza sarga [ KAT dharmo narakapAtAlAna rAnuddharitu kSamaH / tathA sthApayituM zakrarAjye'nantasukhe'thavA / / 126 / / dharmomutra supAtheyaM sahagAmI vRSo'GganAm / sarvatra vyasane bandhurdharmaH pApArinAzakRt / / 127 / / muktizrIH svayamAsaktA yAti dharmAtsurSArmaNaH / svabhAryeva drutaM loke kA kathA parasacchiyaH 128 // ye kurvanti sadA dharmaM dRcihna saM kSamAdibhiH / teSAM ki durlabhaM lokatraye saukhyaM ca satpadam / 126 / bhAsate saphalaM teSAM janmAyurye nirantaram / sarvazaktyA bhajantyekaM dharmaM yatnena muktaye / / 130 / / binA dharmeNa lokAnAM mAnuSyaM durlabhaM vRthA / satkulaM ca matiryasmAt tatsyAcchvabhrasya kAraNam / jIvanto'pi mRtA jJeyA mAnavA dharmabarjitAH / dharmavanto'mRtA nUnamahAmutra ca jIvitAH / / 132 / / vijJAyeti na netRvya kA kAlakalA kvacit / vinA dharmeNa saMprApyaM mAnuSyaM durlabhaM janaiH / / 133 / / zAhU vikrIDitam dharmo vizvasukhaprado'hatako dharmaM vyadhurSArmikA, dharmeNa vilabhyate zivapadaM dharmAya mUrdhnA namaH / cAhiye / / 124 - 125 / / dharma, manuSyoM ko narakarUpI pAtAla se nikAlane tathA indra kA rAjya athavA ananta sukha -mokSa meM sthApita karane ke liye samartha hai / / 126 / / dharma, paraloka ke liye uttama pAtheya-saMbala hai, dharma prANiyoM ke sAtha jAne vAlA hai, dharma sabhI saMkaToM meM bandhu hai aura dharma pAparUpI zatru ko naSTa karane vAlA hai || 127 // dharma se jaba muktirUpI lakSmI svayaM zrAsakta hokara apanI strI ke samAna zIghra hI samIpa zrA jAtI hai taba pratya afkSyoM kI kyA kathA hai ? / / 128 / / jo manuSya samyagdarzana jJAna cAritra tathA kSamA Adi ke dvArA sadA dharma karate haiM unake liye tInoM lokoM meM kauna sukha aura kauna usama pada durlabha hai ? arthAt koI bhI nahIM / / 126 // unhIM kA janma aura jIvana saphala mAtrama hotA hai jo saMpUrNa zakti se mukti ke liye nirantara eka dharma kI upAsanA karate haiM / 130 dharma ke binA logoM kA durlabha manuSya bhava, uttama phula aura uttama buddhi vyartha hai kyoMki usake binA yaha saba naraka kA kAraNa hai / / 131 || dharma se rahita manuSya jIvita rahate hue bhI mRta hai aura dharma sahita manuSya mara kara bhI isa loka tathA paraloka meM jIvita hai aisA jAnanA cAhiye / / 132 / / aisA jAnakara tathA durlabha manuSya paryAya prApta kara manuSyoM ko dharma ke binA kahIM kAla kI eka kalA bhI nahIM vyatIta karanA cAhiye / / 133 / / dharma samasta sukhoM ko dene vAlA tathA pApoM kA nAza karane vAlA hai, dhArmikajana dharma karate haiM, dharma ke dvArA zIghra hI mokSapada prApta hotA hai, dharma ke liye zira se namaskAra ho, dharma se bhinna dUsarA hitakArI pitA nahIM hai, dharma kA mUla samyagdarzana hai, maiM pratidina
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 ] * zrI pAzrdhanAtha carita . dhamAMnnAstyaparaH pitAtra hitaddharmasya bI sum, dharme'haM vidadhe manaH pratidinaM he dharma me'ghaM hara / / 134 / / ityetA hRdi cintayantyanudinaM mukta : susakhyopyanu prekSA ye'tra palAyate'ghasahito rAgazca tebhyaH khalaH / tamAzAcca vijJAyate'ti paramo nirvada evAdhahana nirvadAttapa evaM du:karamatasteSAM zivo'ghakSayAt // 135 / / mAlinI sakalaguNanidhAnAH sarvasiddhAntamUlA jinavaramunisevyA rAgapApArihantrIH / zivagatisukhakhAnI: siddhayemuktikAmA anavaratamanuprekSA bhajadhvaM prayatnAt // 13 // pArdUlavikrIritam yo rAgAdiripUna vijitya jinapo nirvedatIkSNAsinA vAlye'pyatra dhakAra saMnijavaze vairAgya rAjyaM mahat / hatvA zarma nadeva ca vibhavaM trailokya rAjyAya taM stoSye tadguNasiddhaye guNagaNavighnaughanAzaMkaram / / 13 / / iti zrIbhaTTArakasakalakItiviracite zrIpArzvanAthacaritre'nuprezAvaraNano nAma paJcadazaH sargaH // 15 // dharma meM mama lagAtA hUM, he dharma ! merA pApa naSTa karo // 134 // mukti kI sakhI svarUpa ina anuprekSAtroM kA jo pratidina hRdaya meM cintana karate haiM unake samIpa se pApa sahita rAgarUpI durjana bhAga jAtA hai, rAga ke naSTa ho jAne se pApa ko naSTa karane vAlA atyanta utkRSTa vairAgya hI utpanna hotA hai, vairAgya se kaThina tapa prApta hotA hai aura tapa se pApoM kA bhaya hokara mokSa prApta hotA hai // 135 / / jo samasta guraNoM ko nidhAna hai, samasta siddhAntoM kI mUla haiM, jinendra deva tathA char3e bar3e muniyoM ke dvArA sevanIya haiM, rAga aura pAparUpo zatru ko naSTa karane vAlI haiM, aura mokSagati ke sukhoM ko khAna haiM, aiso anuprekSAnoM kA he mokSAbhilASI jIvo ! mokSa ke liye nirantara prayatnapUrvaka cintana karo // 136 // jinhoMne vairAgyarUpI tIkSNa talavAra ke dvArA rAgAdi zatrunoM ko jItakara bAlya avasthA meM bhI bahuta bar3e vairAgyarUpI rAjya ko apane vaza kara liyA thA tathA manuSya aura deva paryAya meM hone vAle sukha aura vaibhava ko chor3akara jo tIna loka kA rAjya prApta karane ke liye samartha hue the, guraNasamUha ke dvArA vighnasamUha ko naSTa karane vAle una pArzva jinendra kI, unake guNoM kI prApti ke liye stuti karatA huuN||137|| isa prakAra zrIbhaTTAraka sakalakoti ke dvArA viracina zrI pArzvanAtha carita meM manuprekSAmoM kA varNana karane vAlA pandrahavAM sarga samApta havA / / 15 / /
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ -voDaza sarga. [ 2.1 SoDazaH sargaH zrImanta tyakta rAgAdidoSaM lokatrayAcitam / vairAgyAdiguNApannaM pAzvanAthaM namAmyaham // 1 // atha sArasvatA devA prAdityA vahnayo'ruNA: / nirjarA gardatoyAkhyAstuSitA divyamUrtayaH / / 2 / / adhyAvAdhA ariSTA: syurete lokAntikAmarAH / aSTamA tridarzanyiA dhra vamekAvatAriNaH // 3|| 'vizvapUrvadharAH saumyA devIrAgAdivajitA: / jinaniHkrAntikalyAraNazaMsino muktikaakssinnH|4| brahmalokAlayAvAsA: syAtA devarSayo'malAH / svAvavijJAnayogena zAniHkramaNotsavAH / / 5 / / pAjagmuryotayantaH revaM svAGgabhUSAdidIptibhiH / tatra te svaniyogAya nisargabrahmacAriNaH / / 6 / / tadaMhikamalo natvA pUrdhAmyaya' manoharau / kalpavRkSaprasUnAgaMrbhaktyA saMyamakAraNaH // 7 / / ghaco'malamanojaste tadguNagrAmazaMsibhiH / bhaktyA prArebhire stotu jinavairAgyavRddhaye / / 8 / / SoDaza zarga jo ananta catuSTaya rUpa antaraGga aura praSTaprAtihAryarUpa bahiraGga lakSmI se sahita haiM, jinake rAgAdi doSa chuTa gaye haiM, jo tInoM lokoM ke dvArA pUjita haiM, tayA vairAgyAdi gurakhoM se saMpanna haiM una pArarvanAtha bhagavAna ko maiM namaskAra karatA huuN||1|| pradhAnantara sArasvata, prAdhisya, bali, praraNa, gardatoya, divya zarIra ke dhAraka tuSita, pradhAvAdha aura pariSTa ye ATha prakAra ke laukAntika deva, jo ki devoM ke dvArA mAnya haiM, niyama se ekabhavAvatArI haiM, samasta pUryoM ke pAThI haiM, saumya hai, devI sambandhI rAgAdi se rahita haiM, jinendra bhagavAna ke dIkSA kalyANaka ko sUcita karate haiM, mukti ke abhilASI haiM, brahmaloka-paJcama svarga ke nivAsI haiM, devaSi nAma se vikhyAta haiM, nirmala haiM, apane avadhijAna ke dvArA jinhoMne dIkSA kalyANaka ke utsava ko jAna liyA hai, jo apane zarIra tathA prAbhUSaNAdi ko bIpti se prAkAza ko prakAzita kara rahe haiM tathA svabhAva se brahmacArI haiM, apanA niyoga pUrA karane ke liye yahA~ prA pahu~ce // 2-6 // pAte hI sAtha unhoMne bhagavAna ke manohara caraNa kamaloM ko namaskAra kiyA, saMyama ke kAraNabhUta kalpavRkSa ke puSpa mAvi se bhaktipUrvaka pUjA ko aura usake pazcAt ve bhagavAna ke guraNasamUha ko sUcita karane vAle manohara nirmala vacanoM ke dvArA jinendra deva ke vairAgya kI vRddhi ke liye bhaktipUrvaka stuti karane ko udyata hue // 7-8 // 1. catudaMgapUrvaparAH 2. gaganaM /
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 ] mohArA jiyodyogamadhunA prakampate'dya kAmAri: jagattrayamidaM deva * zrI pArzvanAtha carita # saMvidhitsunA / bhavyAGgitAM jagannAtha bandhukRtyaM svahitam // 6 // saMvegAtikarAGkitam / dRSTvA tvAM hA hato hItyuktvA nAtha dvipriyAyutaH dharmahastAvalambanaMH / zrajJAnakUpapAtAttvaM kAruNyAduddhariSyasi / / 11 / / niSpAditaM dharmapotamAruhya dustaram / uttariSyanti bhavyauSA jinAnantabhavAmbudhim / 12 vAgaMzubhirmohanidrAstacetanam / bodhayiSyasi vizvaM tvaM svargamokSAdhvadarzibhiH // 13 nimagnAnprANinastvamuddhariSyasi / kRpayA nAtha dharmopadeza hastAvalambanaH | 14 || trAtAraM zaraNArthinAm / hantAra karmazatrUNAM tvAM vadanti vicakSaNAH 115 // evaM svayambhUH svayaMbuddhastrijJAnAlaGkataH sudhIH / asmAnmuktipathaM nAtha borghApitAsi niStuSam | 16 | bodhyastvamasmadAdibhireva hi / dIyate ki prakAzAya raverdIvI jagadguro / / 17 / / puSpairacaMna krimate zaThaH / tathA saMbodhanaM te'smAbhiniyogAya kevalam / / 18 / / jJAnamUrta na "vanaspateryathA tvayA deva pApapa mohamalla vijetAraM he jagannAtha ! isa samaya moharUpI zatru ko jItane kI icchA karate hue Apane bhavya jIvoM ke prati bandhu kA kArya karane kI ceSTA kI hai / he nAtha ! jinakA hAtha saMvega rUpI khaDga se sahita hai aise prApako dekhakara zrAja rati aura prItirUpI do priyAnoM se yukta kAmadeva 'hAya mArA gayA' yaha kahakara thara thara kAMpane lagA hai / / 10 / / he deva ! Apa dayA bhAva se dharmarUpI hAtha kA Alambana dekara isa jagattraya ko prajJAnarUpI kUpa meM patana se udhRta karoge || 11 || he jina | Apake dvArA nirmApita dharmarUpI jahAja para zrArUDha hokara bhavya jIvoM ke samUha kaThinAI se pAra karane ke yogya ananta saMsArarUpI sAgara ko pAra kareMge / / 12 / / he deva ! moharUpI nidrA se jisako cetanA naSTa ho gaI hai aise vizva ko Apa svarga tathA mokSa kA mArga dikhalAne vAlI vacanarUpI kiraNoM ke dvArA jAgRta kareMge ||13|| he nAtha ! prApa dayAbhAva se dharmopadezarUpI hAtha kA Alambana dekara pApapaGka meM DUbe hue prANiyoM kA uddhAra kareMge || 14 || vidvAn loga zrApako moharUpI mahala ke vijetA, zaraNAthiyoM ke rakSaka tathA karmarUpI zatruoM kA dhAta karane vAlA kahate haiM / / 151 / he nAtha ! prApa svayaMbhU haiM, svayaM buddha haiM, tIna jJAnoM se alaMkRta haiM tathA uttama buddhi se yukta haiM ataH hama sabako nirdoSa mukti kA mArga batalAyeMge ||16|| he jJAnamUrte ! yaha nizcita hai ki prApa hama logoM ke dvArA bodhya nahIM haiM arthAt zrApako saMbodhita karane kI yogyatA hama logoM meM nahIM hai| yaha ThIka hI hai kyoMki jagadguro ! sUrya ko prakAzita karane ke liye kyA vIpaka diyA jAtA hai ? arthAt nahIM diyA jAtA ||17|| jisa prakAra prajJAnI jamoM dvArA phUloM se vRkSa kA pUjana kiyA jAtA hai usI prakAra hama logoM ke dvArA prApakA saMbodhana mAtra 1. dvipriyA yayau kha0 dvitriya yo gha0 2. jagadguruH ga0 jagadgurum 0 0 3. vanaspatyA 0 0 ba0 /
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ -.-"hriMPPPMARVand..MAA. *SoDaza sarga - [ 203 prayavA bodhiso'smAn saMbodhayasyakhilaM hitam / tvaM nAthAtra yathA dIpastamonAzvArthadarzaka: / 16) kurvanti rahitaM nizAstra dhIjinAdhipa / svAnyayoH svahitaM kI bhaviSyasyayadarzanAt / 20 / / kevalajJAna meghastvaM bhUtvA divyavaco'mbubhiH / satAM mokSaphalaprAptya dharmavRSTi kariSyasi / / 21 // bhavanirdezitaM mArga kecidAsAdya dhodhanAH / deva hatvA svakarmArIn vRttAdhAsyanti niI tim|225 tava dharmopadezena keciyAdAya saMyamam / gamiSyanti jinASIza sarvArthasiddhimatra hi // 23 // svayA nigaditaM tIrthaM prApya kecidvivaloka jam / bhuktvA zarma bhaviSyanti muktinAthAH kramAvadhAH / / kevalena bhavantaM nAthAsAdya kecidapyaho / prajJAnadhvAntamAhatya bhaviSyanti bhavatsamAH / / 251 bhavatsUryodayaM prApya mohanidrA prahatya vai / prabho ciccakSuSA kecillokayiSyanti sacchivam / / bhavatsaMbodhanAdvizvasukalyANaparamparAm / saMlapsyante budhAH svAmin duHkhaM hatvA jagattraye / / dhanyA bhayAzA dUlabhatarAste'tra he prbho| hatvA bAlye'pi kAmArIna ye gRhNanti tapo'nA dussahAn komalAGge'pi ye sahante paroSahAn / dhanyAsta eva loke'sminmahAnto dhairyshaalinH|26| niyoga ke liye hai aAvazyakatA kI pUti ke liye nahIM // 18 // athavA he nAtha ! hama logoM ke dvArA bodhita hue Apa hama logoM ko samasta hita kA bodha karAyeMge jisa prakAra hama logoM ke dvArA jalAyA huA dIeka hama logoM ke andhakAra ko naSTa karatA hai aura ghaTapaTAdi padArthoM ko dikhAtA hai // 16 // he jinendra ! kitane catura loga apanA hita karate haiM parantu pApa puNya kA mArga dikhalA kara nija aura para donoM ke hita kartA hoMge // 20 // zrApa kevalajJAnarUpo megha hokara didhyavacanarUpI jala ke dvArA satpuruSoM ko mokSarUpa phala kI prApti ke liye dharmarUpa vRSTi kareMge // 21 // he deva ! Apake dvArA dikhalAye hue mArga ko prApta kara kitane hI buddhimAna cAritra se apane kamarUpI zatruoM ko naSTa kara nirvANa ko prApta hoMge // 22 // he jinendra ! Apake upadeza se saMyama grahaNa kara kitane ho loga sarvArtha siddhi jAoMge // 23 / / Apake dvArA kahe hue tIrtha ko prApta kara kitane hI vidvajjana donoM lokoM kA sukha bhoga kara krama se mukti ke svAmI hoMge // 24 // aho nAtha ! kitane hI loga prApako prApta kara kevalajJAna ke dvArA prajJAna timira ko naSTa kara Apake samAna hoMge // 25 // he prabho ! kitane hI loga pApa jaise sUrya kA udaya prAptakara tathA nizcaya se moharUpI nidrA ko naSTa kara jJAnarUpI cakSu ke dvArA samIcIna mokSa ko dekheMge // 26 // he svAmin ! aApake sambodhana se vidvajjana tInoM lokoM meM duHkha ko naSTa kara samasta kalyANoM kI paramparA ko prApta kareMge // 27 // he prabho ! isa jagat meM prApa jaise dhanyabhAga manuSya atyanta durlabha haiM jo bAlyAvasthA meM bhI kAmazatru ko naSTa kara nirdoSa tapa grahaNa karate haiM // 28 // jo komala zarIra meM bhI kaThina pariSahoM ko sahate haiM ve hI isa loka meM dhanya haiM, mahAna haiM 1 puNyadarzanAn /
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zrI pArzvanAtha carita - tasvayA vihitaM bhadraM svalpAyuSke'pi yatkRtam / vairAgyAdhiSThitaM ceto dIkSAya trijgdguro'||30|| mataH zIghra kurUdyogaM svAnyayohitakAraNam / saMyamAptyai jgdbhuuto hatyA mohaadividvissH||31|| saMyamagrahaNe svAmineSa kAlaH samAgataH / karmArAtIn vijetu sraSTu dharmatIrthameva ca / / 32 / / ato jayeza deva tvaM karmArIzca tpo'sinaa| mohamallaM smarArAti varAgyAstreNa khAni ca 33|| parISahabhaTAnnAtha tvaM ghAtaya tapo'sinA / kevalajJAnamAsAdya svAdhInaM kuru sacchinam / / 4 / / uttiSThatAM bhavAmmuktI kumAra dharmavartane / strIbhogAdIna bhuktvApi hyatRptijanakAn drutm||35|| sarvavastuSu saMvegasaMprAptAya namo'stu se ! ni:spRhAya svarAjyAdau saspRhAya 'zive jina / 36 / / mumukSave namastubhyaM namaH kAmArinAzine / zrIkSodyatAya te prabho tyaktarAgAya te namaH / / 37 / / namaste divyarUpAya sadAlabrahmacAriNe / mohanAya namastubhyaM trijagarasvAmine namaH / / 38 / / devatatstavane nAtra prArthayAmo agacchi,yam / na hi tvAM kintu no dehi " bAlye vRtta bhave bhave 36 / aura dharyazAlI haiM // 26 // he tIna jagat ke guru ! Apane yaha bahuta bhalA kiyA jo alpAyu meM bhI gherAgya se yukta apanA mitta dhokSA ke liye udyata kiyA // 30 // isaliye he jagatpate ! mohAdi zatruoM ko naSTa kara saMyama kI prApti ke liye svaparahitakAraka udyoga zIghra hI kIjiye // 31 // he svAmin ! yaha samaya saMyama ke grahaNa karane, karmazatruoM ko jItane aura dharmatIrtha kI sRSTi karane ke liye prAyA hai / / 32 / / isaliye he Iza ! he deva ! tuma taparUpI talavAra ke dvArA karmarUpI zatruoM ko jIto aura vairAgyarUpI zastra ke dvArA moharUpI malla, kAmarUpI zatru tathA indriyoM ko parAsta karo // 33 // he nAtha ! tuma taparUpI khaDaga ke dvArA pariSaharUpI yoddhAmoM kA ghAta karo aura kevalajJAna prApta kara uttama mokSa ko apane adhIna karo // 34 // he kumAra ! jo bhogakara bhI pravRtti ko utpanna karane vAle haiM aise strIbhoga prAvi ko zIghra hI chor3a kara prApa dharma ke pravartAne aura mukti prApta karane ke liye udyamayukta homo // 3 // hai jina ! jo saba vastuoM meM saMvega ko prApta haiM, apane rAjya mAdi meM niHspRha haiM tathA mokSa meM spRhA-icchA se sahita haiM aise Apake liye namaskAra ho // 36 // he prabho ! Apa mumukSu haiM ataH pApako namaskAra hai| prApa kAmazatru ko naSTa karane vAle haiM prataH prApako namaskAra hai / prApa dIkSA ke liye udyata haiM isaliye Apako namaskAra hai / Apa vItarAga haiM ataH pApako namaskAra hai // 37 // prApa divya rUpa ke dhAraka hokara bhI uttama bAla brahmacArI haiM ataH pApako namaskAra hai / pApa moha ko naSTa karane vAle haiM prataH prApako namaskAra hai| prApa tIna jagata ke svAmI haiM prataH prApako namaskAra hai / / 36 // he deva ! isa stavana ke dvArA hama prApase yahAM jagat ko lakSmI nahIM cAhate haiM 1 trijagadguroH sa 0 50 2 jagadbhartA ga0 3. indriyANi 4. vizeSataH kha0 gha0 1. kalye vRtta sva0 /
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ * SoDaza sarga . [ 205 iti stutvA jinAdhozaM saMprAyaM sveSTavastu ca / svaM niyoga vidhAyoccanasvA tapAdapaGkajam / 4 / / mahumUrnA vyupAAptipuNyaM stavana pUjayA / zuddhAzayAH surAste'taH kRtakAryA divaM yayuH / / 4 / / teSAM vaco'savaH prAgujinasya sahakAritAm' / mohadhvAnta vinAze ca yathA dIpa: sacakSuSAm // 42 // sato'vabudhya ghaNTAdinAdenAvadhimA tadA / tanniHkramaNakalyANaM sAmarA: kampisAsanAH / / 3 / ghotayanto dizaH khaM ca svAGgane pathyarazmibhiH / anekavikriyopetadivyastrIvRndaveSTitAH // 4 / caturiNakAyajA: sarvo svasvabhRtyugalakSitAH / aAjagmunijadharmAya tavendrA harSitAnanAH / / 4 / / nabho'GgaNa mathArudhya vanaM ca paritaH purIm / vIthI tasthuH surAnIkAH sakalatrAH savAhanAH / 46 apsarobhizca gIrvANIta nRtyamahotsavaiH 1 tadA babhI purI sAtiramyA svanaM garI yathA / / 4 / / tato'sya pariniSkrAnti mahAkalyANasiddhaye 1 mahAbhiSekamAcakrurdevendrAH sAmarA mudA // 48 // kintu hama logoM ko bhava bhava meM bAlyAvasthA meM cAritra pradAna karo // 36 // isa prakAra jinendra kI stuti kara, apanI iSTa vastu ko prArthanA kara, apanA niyoga pUrA kara, unake caraNa kamaloM meM mastaka se bAra bAra namaskAra kara tathA stavana rUpa pUjA se pratyadhika puNya upArjana kara, zuddha abhiprAya se sahita ve deva kRtakRtya hote hue yahAM se svarga cale gaye / / 40-41 // jisa prakAra dIpaka cakSu sahita manuSyoM kA adhikAra naSTa karane meM sahakAritA ko prApta hotA hai usI prakAra una lokAntika devoM ke bacanarUpI kiraNeM jinarAja ke moharUpI timira ke naSTa karane meM sahakAritA ko prApta huI thIM / / 42 // tadanantara jo devoM se sahita haiM jinake pAsana kampita hue haiM, jo apane zarIra aura prAbhUSaNoM ko kAnti se vizAoM tathA prAkAza ko vedIpyamAna kara rahe haiM, jo aneka vikiyAtroM se sahita devAGgamAoM ke samUha se veSTita haiM, apanI apanI vibhUti se sAhita haiM, tathA jinake mukha harSita ho rahe haiM aise caturriNakAya ke indra ghaNTA prAvi ke zabda tamA avadhijJAna ke dvArA usa samaya bhagavAna kA niHkramaNa kalyANaka-dIkSAkalyANaka jAnakara apane dharma ke liye-apanA kartavya pUrNa karane ke liye A pahu~ce // 43-45 // tadanantara striyoM aura vAhanoM se sahita vegha senAe gaganAGgaNa, vana, nagarI aura galiyoM ko cAroM pora se gherakara khar3I ho gaI // 46 / / usa samaya apsarAnoM, devoM, aura gIta nRtya ke mahotsavoM se atyanta ramaNIyatA ko prApta huI yaha nagarI svargapurI ke samAna suzobhita ho rahI pI // 47 // tavanantara devoM se sahita indroM ne tapaH kalyANaka kI siddhi ke liye harSapUrvaka bhaga 1. sahaka riNIm ga02. kalvAragamamarA ga.3. dIkSAkalyANa-1
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..- -. ----. . . -- . .- vv v . . . .. .. ... ... . . .... .. .. ... ---.-.-. .. 206 *zrI pArzvanAtha carita hai kSIrANavAmbusaMpUrNa muktAdAmAdibhUSitaH / hemakumbhamahAbhUtyA hyAropya hariviSTare // 46 / / punanibhUSayAmAsunisargasundaraM jinam / te vA muktevara divyapAlAbhUSAmbarAdibhiH / 57 / / tataH saMbodhya vairAgyavayobhiH pitRbAndhyavAn / mAtaraM cAtikaSTena visRjya jinapuGgavaH / / 51 / / zAkahastaM samAlambya' zivikA vimalAbhidhAm / devotpannAM pratijJAM vA dIkSAyAmAroha saH / / 12 / / candanAliptadIptAGgaH sragvI bhUSAcalaGka,taH / sa reje zivikArUDhaH madaro vA tapaHzriyaH / / 53 / / pAdau sarAvAnyUhamA tAM zidhikA nRpA / tatA minyuH svagAdhIzA byomni saptapadAntaram 54 sata: surAsurAH svaspaskandheSvAropya bhaktitaH / tAmutpeturna bho bhUtyA sAnandA hyavilambitam / 55 / maho paryAptamatrAsya vibhormAhAtmyazaMsanam / kalpanAthAstadA yabhUvuyugmakavAhinaH / / 16 / / puSpavarSaM tadA cakuH kusumaiH kalpazAkhijaiH / devA va bI marudgaGgA zIkarAhArazItalaH / / 57 / / prasthAnamaGgalAnyuccedardIkSotsAhaka rAyapi / divyena vacasA gre'sya prapeDuH suravandinaH / / 58 / vAna kA mahAbhiSeka kriyA // 48 // indroM ne vaha abhiSeka, bhagavAn ko bar3e vaibhava se siMhAsana para baiThA kara kSIra sAgara ke jala se paripUrNa tathA motiyoM kI mAlA prAvi se suzobhita suvarNa kalazoM ke dvArA kiyA thA / / 46 / / abhiSeka ke pazcAt indroM ne svabhAva se sundara jinarAja ko divya mAlAeM prAbhUSaNa aura vastra prAdi se mukti ke dulaha ke samAna vibhUpita kiyA / / 10 / / tadanantara jinendra pArzvanAtha ne pairAgyapUrNa vacanoM ke dvArA pitA ko, bhAI-bAndhavoM ko aura mAtA ko bar3e kaSTa se samajhA kara unheM vidA kiyA pazcAt indra kA hAtha pakar3a kara ve dIkSA kI pratimA ke samAna deva nimita vimalA nAma kI pAlakI para prArUDha hue // 51-52 / / jinakA dedIpyamAna zarIra candana se lipta thA, jo mAlAnoM se sahita the tathA AbhUSaNa prAdi se alaMkRta the aise pAlakI para baiThe hue pArzvakumAra tapolakSmI ke vara ke samAna suzobhita ho rahe the // 53 / / saba se pahale manuSyoM ne bar3e harSa se sAta kadama taka usa pAlikI ko dhAraNa kiyA, phira sAta Daga vidyAdhara rAjA use prAkAza meM le gaye aura usake bAda mAnanda se bhare hue sura prasura use bhakti se apane apane kandhoM para rakhakara zIghra hI vaibhava ke sAtha AkAza meM jA ur3e // 54-55 / / aho ! ina vibhu kA mAhAtmya varNana itanA hI paryApta hai ki usa samaya svarga ke indra unako pAlakI ke vAhaka hue the // 56 / / usa samaya deva kalpavRkSoM se utpanna phUloM ke dvArA puSpavarSA kara rahe the aura gaGgA ke chIMToM ko bAharaNa karane se zItala vAyu baha rahI thI / / 17 / / dIkSA ke utsAha ko karane vAle prasthAna-kAlika maGgalAcAra bhI acchI mAtrA meM ho rahe the aura bhagavAna ke prAge Age devoM ke cAraNa vivya vacanoM dvArA virudAvalI kA pATha kara rahe the // 5 // 1. caturantayAnam /
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ * SoDaza sarga [ 207 tadA prayANabheryo'tra zazvadAsphAlitAH suraiH / gIrvANakarasaMsparzAdhvanuzcAmarAnakAH // 56 // mohArAlijayodyogasamayo'yaM jagatpateH / ityuccai?SayAmAsurdevAH zakrAjJayA tadA / / 6 / / jayakolAhalaM kuTuMha STA devAH khagA mudA / bhatu ragre khamArudhya vadhirIkRtadigmukham / / 61 / / tadA maGgalagItAjayanandAdighoSaNaH / surAnakamahAdhyAnayaMbhUdruddha nabho'GgaNam / / 62 // nabhoraGga naTantISu nAkastrISu savibhramam / vicitraH karaNaM ramyaipachatrabandhAdilAdhavaiH / / 63 / / gAyantISu sukaNThISu kinnarISu phalasvanam / gItoSaM svaguNabdhaM vibhoniSkramaraNotsave' 164 / / maGgalAni jinAdhIzaguNahabdhAni susvaraiH / mudA kAlocitAnyuccaH paThatsu suravandiSu / / 6 / / deveSUdbha taharSa nAnAketanahAriSu / ito'mutaH pradhAvatsu sasaMharSa nabhastale / / 66 / / agresarISu lakSmISu paGkajApitapANiSu / sAdhaM samaGgalArdhAbhidikkumArAbhirAdarAt / / 67 / / dhvanantISu dizo vyApya devendrAnakakoTiSu / ityamISu vizeSeSu prabhavatsu mahotsavam / / 6 / / parArddha ghamaNinirmANaM divyayAnadhiSThitaH / vIjyamAno'marAdhI manojJaH suprakIraNaka: / / 6 / / usa samaya devoM ke dvArA nirantara tADita prayAga-meriyAM aura devoM ke paraha, devoM ke hAtha kA sparza pAkara joradAra zabda kara rahe the / / 16 / / usa samaya indra kI prAjJA se deva ucca svara se aisI ghoSaNA kara rahe the ki yaha jagatpati kA moharUpI zatru ko jItane ke udyoga kA samaya hai ||60||hrss se bhare hue deva aura vidyAdhara svAmI ke prAge AkAza ko ghera kara dizAtroM ke agrabhAga ko baharA banA dene vAle jaya jayakAra kA kolAhala harSa se kara rahe the // 61 // usa samaya maGgalagIta prAdi se, jaya nanda prAvi kI ghoSaNAoM se aura deva dundubhiyoM ke mahAna zabdoM se prAkAzAGgaNa vyApta ho gayA thA // 62 // jaba AkAzarUpI raGgabhUmi meM devAnanAeM hAvabhAvoM ke sAtha nAnA prakAra ke ramaNIya karaNoM aura chatra bandha Adi ko zIghratA se nRtya kara rahI thIM / jaba uttama kaNThoM vAlI kinnariyAM dIkSA kalyANaka ke utsava meM apane guNoM se yukta bhagavAna ke gItasamUha ko madhura svara se gA rahI thiiN| jaba devoM ke bandIjana jinadeva ke guNoM se yukta tatkAla ke yogya maGgala pAThoM ke harSa pUrvaka acche svaroM dvArA uccasthara se par3ha rahe the| jaba prakaTa hue harSa se yukta, nAnAprakAra kI patAkAnoM ko liye hue deva harSasahita prAkAza meM idhara se udhara daur3a rahe the| jaba hAthoM meM kamala liye haI lakSmI nAmaka dedhiyA maGgala dravyoM se yukta dipakumAriyoM ke sAtha Adara pUrvaka prAge Age cala rahI thIM / jaba devoM ke karor3oM bAje dizAtroM ko vyApta kara zabda kara rahe the| aura jaba ye saba vizeSa kArya mahotsava ko prabhAvapUrNa banA rahe the // 63-18 // aba zreSTha mariNayoM se nirmita divya 1. niSkamaNotsavai kha. dha /
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 ] * zrI pArzvanAtha carita * indunA / hArapakharakA bIdAmAdibhUSaNa rAzibhiH // 70 // | kurvandu sA parAM prIti saubhAgyena ca saMpadA // 71 // vRtaH / jina puryA viniHkrAman parairityabhinanditaH // 72 // zatrUNAM nanda vaddhaM sva mava kalyANabhAjanaH 2073 / / idam / yato'yaM tapase yAti kaumArazve'pi saGghanam // 74 // yato'pyayam / bAlye'pi madanArAti durjayaM svendriyaiH samam / / 75 / / narottamAH / kecinmohArimAhantu zaktA ye karma taskarAn // 76 // kecit 'tatstavanaM cakrurityatrAyaM jagadguruH / dhanyo jagattrayInAyo bAlye tyaktu mahAn kSamaH 77 zakrakhagamatyadhipArpitAH / jagadvijayinaM kAmaM hantu cAkSAditaskarAt 78 / / bhavatu ghorataraM tapaH / katu" parISahArAtIn jetu' zaktastapo'sinA // 76 ziraHsya sita sevyamAna faraizu vibhUSitazcandanAdibhiH ityAdikRtamAhAtmyo devendra parito braja siddhayaM vibho te'stu zivaH panthA drutaM jaya kecidvicakSaNAH paurA prAhuzcitramaho praharanye mahAzcaryamidaM hanti purAho utpadyante IgvidhAH zriyaH ekAkI karmasainyaM ca pAlakI para jo prArUr3ha the, indra jina para manohara cAmara Dhora rahe the, jinake zira para candramA ke samAna dhavala chatra laga rahA thA, jo hAra, zekhara tathA mekhalA dAma prAdi prAbhUcaraNoM ke samUhoM, saba prakAra kI divya mAlAoM aura vastroM tathA candana prAvi se vibhUSita the, jo saubhAgya aura sampatti ke dvArA manuSyoM ko utkRSTa proti utpanna kara rahe the, ityAdi kAryoM se jinakI mahimA bar3ha rahI thI, aura jo devoM dvArA saba prora se ghire hue the aise jinendradeva nagara se bAhara nikala rahe the| usa samaya nAgarika loga unakA isa prakAra abhinandana kara rahe the ki he yetha ! siddhi ke liye jAzro, prApakA mArga kalyANarUpa ho, zrApa zIghra hI zatruoM ko jIto, samRddhimAn homo aura kalyANa ke pAtra bano / / 66-73 / / kitane hI buddhimAna nagaranivAsI jana kaha rahe the- aho ! yaha Azcarya hai ki ye bhagavAn kumAra avasthA meM bhI tapa ke liye vana ko jA rahe haiM / / 74 | | anya loga kaha rahe ye ki yaha mahAna Azcarya hai jisa kAraNa yaha prabhu bAlya avasthA meM bhI apanI indriyoM ke sAtha duHkha se jIsane yogya kAmarUpa zatru ko naSTa kara rahe haiM / / 75 / / koI yaha kaha rahe the ki aho ! isa saMsAra meM koI aise bhI uttama manuSya utpanna hote haiM jo moharUpI zatru aura karmarUpI cauroM ko naSTa karane meM samartha haiM / / 76 / / koI isa prakAra unakA stavana kara rahe the ki isa jagat meM yaha jagadguru trilokInAtha dhanya haiM jo bAlyAvasthA meM ho indra vidyAdhara tathA ca ke dvArA samarpita isa prakAra ko lakSmiyoM ko chor3ane meM atyanta samartha haiM / jagadvijayI kAma aura indriya Adi cauroM ko naSTa karane, karmoM kI senA ko akele hI bhagna karane, atyanta kaThina tapa karane aura taparUpI talavAra ke dvArA parISaharUpI zatruzra 1. narameyana ga0 2. jagadvijayana va 0ga00 3. bhoSa0 /
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ * SoDaza sarga # [ 206 kecid do: kuDmalIkRtya nemustaM tIrthenAyakam / sAzcarya hRdayAH kecitpazyanti sma nirantaram |80| ityAdistadevaH zlAdhyamAnaH purIjanaiH / vandyamAno muhurmU na puropAntaM vyatoyivAn // 81 // zratha saMprasthite putre jinAmbA tacchukhA hatA / bandhubhizca vRtAmAtyaiH svasUnumanuniryayau // 82 // kiyAMga mahAdAyadAghavallIvibhAsa | / gatazobhA vizokArtA rodanaM seti saMvyadhAt // 83 // hA putra komalAGgastvaM bAlo ghoraparISahAn / varSAtApatuSArAdIn kathaM sasi bhItidAm ||84 araNye nirjane bhIme zmazAne vA bhayaGkare / kathaM vasasi cakAkI vyAghrAdipacure suta ||6|| kathaM jayasi hArInmadudarastha khadurjeyAn / upasargAgnisaMpAtAn kaSAyamadanAdi ca // 186 // FE gato'syadhunA vatsa mAM vihAya zriyA samam / vatra pazyAmi punastvAM sumukti zrI raJjitAzayam 87 hA~ nandana kSaNaM soDhuM tvadviyogaM kSamA na hi / yAvajjIvaM vinAtastvAM kathaM prANAndharAmyaham / pralapamAnA sA vrajanto jitamAtRkA / praskhalatpadavinyApai bandhubhiH saha zokibhiH / / 86 / / iti ko jItane ke liye samartha haiM / / 77-76 / / koI hAtha jor3akara una tIrthaMkara ko namaskAra kara rahe the aura koI zrAzcaryapUrNa hRdaya hokara unakI prora nirantara dekha rahe the ||80|| nagara nivAsI loga ityAdi stavanoM se jinakI prazaMsA kara rahe haiM aura mastaka jhukA kara jinheM bAra bAra namaskAra kara rahe haiM aise pAzyaM jinendra ne nagara ke samIpavartI pradeza ko vyatIta kiyA ||1|| putra prathAnantara putra ke prasthAna kara cukane para usake zoka se pIDita aura bandhujanoM tathA mantriyoM se ghirI huI jinamAtA apane putra ke pIche-pIche jA rahI thI ||62|| jo vAstava ke yogarUpI mahAdAvAnala se jalI huI latA ke samAna thI, jisakI zobhA naSTa ho gayI thI aura jo zoka se dukhI thI aisI vaha mAtA isa prakAra rodana kara rahI thI ||3|| hAya putra ! tuma komala zarIra ke dhAraka bAlaka ho, ataH varSA, ghAma tathA tuSAra Adi ke bhayadAyaka ghora pariSahoM ko kaise sahana karoge ? // 64 // hAya putra ! tuma vyAghrAdi se paripUrNa, bhayadAyaka nirjana vana athavA bhayaMkara zmazAna meM prakele kaise nivAsa karoge ? // 85 // hAya mere putra ! tuma indriyarUpI durjeya zatruoM ko, upasarga, agni, tathA ghora vRSTi ko aura kaSAya evaM kAma ko kaise jItoge ? ||86 // vatsa ! lakSmI ke sAtha 2 mujhe chor3akara isa samaya kahA~ calA gayA hai ? muktirUpI lakSmI ne jisake vitta ko anurakta kara liyA hai aise tujhe phira kahAM dekhUM ? // 87 // hAya putra ! maiM terA viyoga kSaNabhara bhI sahana karane ke liye samartha nahIM hai phira jIvana paryanta tere binA kaise prArUpa dhAraNa karUMgI? / / 88 / / isa prakAra pralApa karatI huI vaha jinamAtA zokayukta bandhujanoM ke sAtha girate 1. vyatIpavAn sva0 00 2. putraviyoga
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21. ] * zrI pAnApa carita . manoharagirAgarama prokteti tanmahattaraiH / he mAtaH kina jAnAti vRttamasya jagatpateH / / 60 // ayaM jJAnatrayInAthaH putraste dhImato guru / 'pUrva svamuddharitvAnu sadbhaThyAnuriSyati / / 1 / / prakAzma muktipanyAnaM kevalajJAnarazmibhiH / hatvA karmArisantAnaM mokSaM yAsyati nizcitam / / 2 pAzavado yathA siMho nai tiSThati kadAcana / tathA puruSAMsahasse mohapAzAvRta: suptaH 163|| prayaM trivagatIbhartA vizvaM pAtu bhamo mahAn / hantukarmAkSasanyaM ca kathaM gehe ca tiSThati // li prato devi na kartavyaH zoko duHkarmakAraNaH / na kiJcicchAzvataM loke maraveti dhrmnaashkRt||5| pato mUrmA hizobanti svajanaM karmabhoginam / nAtmAnaM yamadaMSTrAntaHspisa buddhiviparyayAt / / 66 // pAThA iSTaviyogena ghokaM kurvantyadhArNavam / budhAH saMgato dharma tapazcAniSTaghAtakam / / 17 / / vijAyeti dutaM devi zokaM hatvAdhunAzubham / kuru dharma gRhaM gatvA zubhadhyAnena siddhaye / / 18 / ityAditapazcandrAMzubhiH shoktmo'ntre| hatyA devo yayau gehaM dhRtvA dharme mano nijam / / 6 / / par3ate paroM se jA rahI thI // 6 // usI samaya ghara ke vRddhajanoM ne Akara manohara vANI dvArA usase kahA--he mAtaH ! kyA tuma ina jagatpati kA vRtAnta nahIM jAnatI ? // 6 // tumhArA yaha putra tIna zAma kA svAmI tathA buddhimAnoM kA guru hai / yaha pahale apanA uddhAra kara pazcAta bhavyajIvoM kA uddhAra karegA // 41 // yaha kevala jJAnarUpa kiraNoM ke dvArA mokSamArga ko prakAzita kara tathA karmarUpa zatrunoM kI santati ko naSTa kara niyama se mokSa mArga ko prApta hogA / / 2 / jisa prakAra pArAbaddha siMha kabhI nahIM ThaharatA usI prakAra tumhArA putra yaha zreSTha puruSa mohapAza se prAvRta hokara kabhI nahIM Thahara sakatA / / 13 / / yaha trilokInAtha samasta saMsAra kI rakSA karane tathA karma aura indriyarUpo senA ko naSTa karane meM samartha hai ataH ghara meM kaise raha sakate haiM ? // 14 // isaliye he devi ! loka meM kucha bhI zAzvata sthAyI nahIM hai aisA mAnakara duSkarmoM kA kAraNa tathA dharma kA nAza karane vAlA zoka nahIM karanA cAhiye // 65 // kyoMki mUrkhajana karmakA phala bhogane vAle prAtmIyajana ke prati zoka karate haiM kintu buddhi kI viparItatA se pamarAja kI dAr3hoM ke bIca sthita apane aApake prati zoka nahIM karate // 66 // mUrkhajana iSTaviyoga se pApa kA sAgarasvarUpa zoka karate haiM aura jJAnIjana saMvega se aniSTa ko naSTa karane vAlA dharma tathA tapa karate haiM / 17 / aisA jAna kara he devi ! isa samaya azubha zoka ko zIghra hI naSTa karo aura ghara jAkara siddhi ke liye zubhadhyAna se dharma karo // 8 // vRddhajanoM ke ina vacanarUpI candramA kI kiraNoM se hRdaya meM vidyamAna zokarUpI andhakAra ko naSTa kara tathA dharma meM apanA mana lagAkara jinamAtA ghara calI gayI / MEn 1. [pUrvamAramAna muddhRtya ] iti pAThaH suSTha bhAti /
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 1 i I T * ghoDaza sarga * [ 211 nAtidUre khamutpazya lokArnA tasminpradeze'tiramye // 103 // netragocaram / nAtidUre nagaryAstasyA nAtinikaTe cirAt / 100 / / . yayoktaM maMGgalArambhermokSa lakSmIsamutsukaH | kumAro'mavadanaM prAyAtmanozaM suraveSTitaH / / 101 // ramyazilAsale | candrakAntamaye 'vRsa' devaH prAgupakalpite / / 102 / / puSpavRSTisamAkI tadacchAyAtizItale / zacI svakaravinyastamazivarApahArake paryantamaGgaladravye ketumAlAvRtAmbare / dhUpavAsitadigbhAge cimaNDapa // 104 // ityAdibahuzobhAddhaM vAstupratiSThitaM / yAnAdavAtara vo'maraiH kamAvatAritAt / / 105 // prazAnte'tha janakSobhe gItavAdyAdisvane / sarvatra samatAM samyagbhAvayam zubhabhAvanAm / / 106 / / tatrAsIno'rimizrAdI hema divastuSu / kSetrAdidazadhA vAhmaparigrahAMzcatuvaMza / / 107 // mithyAtvAdyantaraGgAMzca trizuddhayA parihApya saH / vastrAbharaNamAlyAni vyutsRjenmohahAnaye ||108 // dhanUttaramukho bhUtvA kRtvA siddhanamaH kriyAm / samAdAyASTamAhAratyAgaM so'zyantaniHspRhaH // 106 // zaste tadanantara mokSarUpI lakSmI meM utkaNThita aura devoM se parivRta pArzvakumAra, jahAM taka loga dekha sakate the vahAM taka kucha dUra AkAza meM calakara usa nagarI ke na adhika dUra aura na adhika samIpa manohara azvavana meM bahuta vilamba se pahuMce / / 100 - 101 // | vahAM feit eka atyanta sundara praveza meM devoM dvArA pRthvI para utArI huI pAlakI se nikalakara bhagavAn pArzva veba, jo candrakAntamariNa se nirmita thA, gola thA, devoM ke dvArA pahale se hI nizcita thA, phUloM kI varSA se vyApta thA, vRkSoM ko chAyA se atyanta zItala thA, indrANI ne apane hAtha se jisa para maNiyoM ke cUrNa dvArA bali racanA kI thI, jisake pAsa maGgala dravya rakhe hue the, jisane patAkAoM ke samUha se bhrAkAza ko vyApta kara rakkhA thA, jisako dizAoM kA bhAga dhrupa se suvAsita horahA thA, jo citra vicitra maNDapa se suzobhita thA, ityAdi bahuta prakAra kI zobhA se sahita thA, prazasta thA aura vastudeva kI pratiSThA se sahita thA aise manohara zilAtala para avatIrNa hue / / 102 - 105 / / tadanantara jaba manuSyoM kA kolAhala tathA gIta vAditra Adi kA sundara zabda zAnta hogayA taba usa zilAtala para virAjamAna tathA zatru mitra aura tRraNa suvaNaM Adi sabhI regsoN meM samatA nAmaka zubha bhAvanA kI bhAvanA karane vAle bhagavAn pArzvanAtha ne kSetra prAdi daza prakAra ke bAhya aura mithyAtva zrAdi caudaha prakAra ke antaraGga parigrahoM kA mana vacana kAya kI zuddhi pUrvaka tyAga kara moha ko naSTa karane ke liye vastra zrAbhUSaNa tathA mAlA prAdi ko chor3a diyA / / 106-108 // tadanantara jo cetana pracetana aura mizra nAmaka sabhI parigrahoM meM atyanta niHspRha haiM, sAtha ho tapa zrAdi lakSmI tathA muktirUpo ramaragI ke mukha meM saspRha - prabhilASA se sahita 2. vAstudevapratiSThayukte / 1.
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ ~.. - - - -- -------------- ---- - --- -- mmmmmmmmmmarne 212 ] *zrI pArardhanAtha carita - cetanetaramizreSu sarvasaGgeSu tIrtha rAT / saspRhaH tapasAdizrISu mukti ramaNIsugthe / / 11 / / paJcamuSTibhirutpATaya kezAnmUlAtsvapANinA / prAdade paramAM dIkSA muktinArIvaza karAm / / 111 / / pauSe mAsyattite pakSe ekAdazyAM svamuktaye / pUrvAhna sAmpratApanaH patyakAsanamAzritaH / / 112 / / tassAhasaM vilokyAzu bhuubhujstrishtprmaaH| 'nirvedAccha jinenAmA jagRhaH saMyama parama 113 // bhUSAsamvastrasaMtyAgAjAtarUpa jagadguroH / indranIlamaNInAM sattejaHpumivAvabho / / 114 / / viramya sarvasAvayAcchi ,ta: sAmAyika yamam / vrataguptisamityAdIn samastApanivArakAn / 115 / / mahottaraguNebhUlaguNAn vizvaguNapradAn / aSTAviMzatibhedAMcAdade prIjinapuGgavaH / / 116 / / 'bAlAna bhagavato mUni vAsAdramyAn pacitritAn / pratyacchanmaghavA ratnapaTalyAM mAnahetave / / 117 / / tato nItvA mahAbhUsyA devezA aMzukAvRtAn / vahumAnakRtAnpUtAkSI rAbdhI tAgnivikSipu: / 118 / / tado jagattrayAdhIzaM jJAnajyotigirIpatim / devaM tuSTuvurityuccaiH "kalpanaHthA guNavajaiH / / 116 / / haiM aise tIrthapati bhagavAna pArzvanAtha ne zilA para uttarAbhimukha hokara sikhoM ko namaskAra kiyA, tIna dina ke upavAsa kA niyama liyA / paJcamuSTiyoM dvArA apane hAtha se kezoM ko jar3a se ukhAr3a DAlA aura isa taraha muktirUpI nArI ko vaza karane vAlI utkRSTa vIkSA paharaNa kara lo / / 106-111 // pauSa mAsa ke kRSNapakSa kI ekAdazI ke dina pUrvAla ke samaya paryaGkAsana se sthita ho tathA sAmpabhAva ko dhAraNa kara prAtmamukti ke liye unhoMne dIkSA lI thii||112|| unakA sAhasa dekha tIna sau rAjAoM ne zIghra hI vairAgya hone se zrI jinendra ke sAtha utkRSTa saMyama grahaNa kiyA arthAt bhagavAna ke sAtha tIna sau anya rAjAoM ne bhI dIkSA lI // 113 / / prAbhUSaNa, mAlA tathA vastroM kA sarvathA tyAga karane se jagadguru kA bAlaka jaisA nirgrantha rUpa indranIlamaNiyoM ke uttama teja samUha ke samAna suzobhita hone lagA / / 114 // jinarAja pArzvanAtha ne samasta sAvadha sapApa kAryoM se nirdhatta hokara sAmAyika saMyama ko dhAraNa kiyA tathA uttara guNoM ke sAtha samasta pApoM kA nivA. raNa karane vAle aura samasta guragoM ko dene vAle aDhAIsa mUlaguraga grahaNa kiye / 115-116 / bhagavAna ke mastaka para nivAsa karane se pavitra ramaNIya kezoM ko inca ne sammAna ke hetu ratnamaya piTAre meM rakkhA / / 117 / / tadanantara jo vastra se muke hue haiM, jinakA bahutabhArI mAna kiyA gayA hai aura jo pavitra haiM aise una phezoM ko indroM ne bar3I vibhUti ke sAtha le Akara kSIra samudra meM kSepa viyA / / 11 / / patpazcAt indra, tInoM jagat ke svAmI, jAnarUpI jyoti tathA vANI ke adhIzvara zrI pArya deva kI guNasamUha ke kAraNa isa prakAra ucca svara se stuti karane lge-||11|| 1. vairAgyAt 2. kezAn 3, maMzakAsthitAna kha. pa. 4. sva geMndrAH /
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ SoDaza targa [ 213 tvAM hi jagattrayonAra karaNA paramaM garuma / nizvAniSTavighAtAya nAthAbhiSTumahe vayam / 120 / / te prabho gaNanAtItA manalpaviSayA guNAH / prazakyA vastumasmAbhirasamAstucchabuddhibhiH / 121 // masvaivaM deva mazcittaM stutI dolAyate'dya te / tathApi tvadguNaH samyak svaM pavitrI prakurmahe 122 / bahirantamalAcApAnimalAste guNA: prabho / sphuranti meghanirmuktA ramyA iva karA ravaH / 123 // nirastAkhilamaMtApA jagacchuddhividhAyinI / bhAratIya punIyAnno dIkSeyaM 'pAramezvarI // 124 / / jagadAnandadhA nAtha vizvAniSTakSayaMkarI / suvAgiya suniHkrAntiyauM dhamAkIyaM dhinoti na: 125 rAjalakSmI calA hatvA tapolakSmI pagaM zubhAm / dadhato muktidhAtrI te nairgranthyaM kvAsti dharmarATa 126 prastarAn ratnasaMjJAna saMtyaktvA saMdadhatastava / ratnatrayamanadhyaM paraM kyAho granthavidhyutiH / / 127 / / strayagucyane vihAyAzu rAgaM te kurvataH param / muktinAyo mahArAgaM va loke'sti virAgatA 125 svalpezvayaM parityajya jagadapatrayamIhata: / kutaste lonimuktibhaMgavatilobhinaH / / 12 / / he nAtha ! hama samasta aniSToM ko naSTa karane ke liye tInoM lokoM ke nAtha tathA guruSoM ke paramaguru prApako stuti karate haiM // 120 / / he prabho ! jo gaNanA se rahita haiM, bahuta bhArI haiM tathA anupama haiM aise prApake guNa hama tuccha buddhiyoM ke dvArA nahIM kahe jA sakate haiM / / 121 // he veva ! aisA jAnakara Aja ApakI stupti karane meM hamArA citta yadyapi caJcala ho rahA hai to bhI hama aApake guragoM dvArA apane prApako acchI taraha pavitra kara rahe haiM / / 122 // he prabho ! bAhyAbhyantara mala ke naSTa ho jAne se nirmalatA ko prApta hue prApake guNa megha se nirmukta sUrya kI sundara kiraNoM ke samAna dedIpyamAna ho rahe haiM / 123 // jisane samasta saMtApa ko naSTa kara diyA hai, tathA jo jagat ko zuddhi karane vAlI hai aisI yaha prApako vIkSA sarasvatI ke samAna hama logoM ko pavitra kare / / 124 // he nAtha ! jo jagat ko prAnanya dene vAlI hai tathA samasta aniSToM kA kSaya karane vAlI hai aisI prApakI yaha domA viSyavANI ke samAna hama sabako saMtuSTa karatI hai / / 125 / / he dharmezvara ? caMcala rAjalakSmI ko chor3akara mukti kI dhAyasvarUpa parama zubha tapolakSmI ko dhAraNa karane vAle Apake nirgranthapanA kahAM hai ? // 126 // ratna nAmaka pASAraNoM kA tyAga kara jaba pApa pramUlya tathA utkRSTa ratnatraya ko dhAraNa kara rahe haiM taba prApakA parigraha tyAga kahAM humA ? // 127 // strI ke apavitra zarIra meM zIghra hI rAga choDakara jaba pApa muktirUpI nArI meM atyadhika mahAn rAga ko dhAraNa kara rahe haiM taba loka meM Apake virAgatA kahAM huI ? / / 12 / / he bhagavan ! atyanta alpa aizvarya kA tyAgakara jaba pApa samasta jagat ke aizvarya kI icchA kara rahe haiM tama atyadhika lobha karane vAle prApake lobha kA tyAga kahAM humA ? 1.paramesarasyeyaM pAramero 2 saMtyajya:
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 ] * bho pAvanApa carita - tucche bhoge spRhAM hatvA muktikAntodbhavAn parAn / bhogAnAsaktapittasya ni:spRhatvaM kva te jina' 130 bandhUnalpAn vai hitvA trijagatAM bandhutA parAm / kurvataH svaguNa : svAmin kathaM te mohasaMcyutiH 131 ratiprItyostvayA nAya kutaM vaidhavyamaJjasA / bAlye tadbhadR dhAtena kutaste hRdaye dayA // 132 / / heyAheyaM parijJAya hatvA heyaM paraM mahat / svIkurvata upAdeyaM kutaste samabhAvanA / / 133 // parASInaM sumna syaktvA svAdhInaM sukhamicchataH / nityaM muktitriyopetaM kutaste niHspRhaM manaH / / 134 / / mohamalaM vilokyAzu hatyamAna' vidheH patim / bhotvAdhAni vihAya svAmaguH pAzvaM kuliGginAm / "deva, nigRhmamAraNaM smarabhUpaM vizvatApinam / prakSasainyaM vihAya tvAM rAgiraNA nikaTa vyagAt // tvayA bAlye'pi devAtra duIro manmayo jitaH / jagajjayIndriyaiH sAI mahaccitramidaM satAm / 137 prato na bhavatA tulyAM dhIro'nekaguNAkaraH / sarvAniSTaharI dakSo jJAnavAnaparo bhuvi / / 138 // // 126 / / tuccha bhoga meM spRhA lAlasA ko choDakara jaddha pApa mukti strI se utpanna hone vAle utkRSTa bhogoM ke prati Asakta citta ho rahe haiM taba he jinendra ! pAeke niHspRhapanA kahA~ hai ? / / 130 // he svAmin ! nizcaya se alpa bandhoM ko choDakara jaba Apa apane gurakhoM ke dvArA tIna jagat ko utkRSTa bandhutA ko kara rahe haiM taba Apake moha kA tyAga kaise hamA? 3131 // he nAtha ! aApane namAjasthA meM hI rati pari prIti ke pakSa kA ghAta kara unheM vAstava meM vidhavA banA diyA hai ataH Apake hRdaya meM kyA kahAM se prAI ? // 132 // prApane heya-choDane yogya aura aheya-na choDane yogya vastu ko acchI taraha jAna kara heya-choDane yogya parapadArtha ko chor3a diyA hai aura bahuta bhArI upAdeya-grahaNa karane yogya padArtha ko grahaNa kiyA hai ataH prApake samabhAvanA kahAM se prAI ? // 133 // aba pApa parAdhIna sukha ko choDakara mukti lakSmI se sahita svAdhIna nitya sukha kI icchA kara rahe haiM taba ApakA mana niHspRha kaise ho sakatA hai ? // 134 / / karmoM ke rAjA moha malla ko pApake dvArA zIghra hI naSTa kiyA jAtA dekha pApa Dara gaye isa liye ve prApako choDakara kulisiyoM-mithyA tApasoM ke samIpa cale gaye haiM // 135 / / he deva ! samasta saMsAra ko saMtapta karane vAle kAmadevarUpI rAjA ko prApake dvArA daNDita kiyA jAtA dekha indriyoM ko senA Apako chor3akara rAgI jIvoM ke nikaTa calI gaI hai / / 136 / / he deva ! prApane indriyoM ke sAtha jagadvijayI durdhara kAmadeva ko yahAM bAlya avasthA meM hI jIta liyA hai yaha satpuruSoM ke liye dar3e prAzcarya kI bAta hai / / 137 / / isaliye pRthiyo para aApake samAna dUsarA dhIra vora, aneka guNoM ko khAna, mamasta aniSToM ko harane vAlA catura aura jJAnavAna nahIM hai 1 : sva. ga. 2. paNa: 6. pApAni, pAni kha* ga gha. 4. deva nirAdhamAnaM sva. 5 jagAma /
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 215 * SoDaza saga~ * parameSThine ||136 // tatastubhyaM namo nAtha vi saMkhyaguNazAline / namaste jagadAnandadAyine namaste tIrthanAthAya viSTivighAtine / dIkSitAya namastubhyaM muktikAntAttacetase / / 140 / / digambarAya tubhyaM namo bAlabrahmacAriNe / nijAtmadhyAnalInAya namaste guNa sindhave / / 141|| hitAya svAnyayornAya namaste divyamUrtaye / kAmArinAzine tubhyaM namo'kSajayine vibho / 142 / asaMvRttAya vizvAzApUraNAya ca te namaH / caturjJAnavibhUSAya namaste'vahRtAya ca / / 143 / / ityabhiSTutya deva strAM prArthayAmo'dhunA vayam jagattritayasAmrAjyaM nAtra nilobhino bhuvi // 144 // kintu dehi jaganAtha bAlye'STavarSa saMmite / dIkSAM bhave bhave sAddha" sAraiH sarvabhavadguH / 145 // stutveti kalpanAthAH kRtvA mISTaprArthanAM parAm / upA bahudhA dRSyaM zreSThAcAraM stavaiH || 146 / / triH parItyottamAGga ena tvA taccaraNAmbuja / pramodanirbharA jagmuH svaM svaM sthAnaM sahAmaraH 1147 jinendrastatkSaNaM prApya caturthajJAnamaJjasA / nizcalAGgo'tizAntAtmA vyadhAd dhyAnaM svamuktaye // 138 / / he nAtha ! asaMkhyAta guNoM se suzobhita zrApake liye namaskAra hai / jagat ko zrAnanva dene vAle parameSThI svarUpa prApako nara hai 936 // samasta praniSToM ko naSTa karane vAle Apa tIrthaMkara ke liye namaskAra hai / dIkSita tathA muktirUpI kAntA meM saMlagna citta vAle prApako namaskAra hai / / 140|| jo digambara haiM tathA bAlabrahmacArI haiM aise prApake liye namaskAra hai / zrAtmadhyAna meM lIna tathA guNoM ke sAgara svarUpa Apake liye namaskAra hai / / 141 / / he nAtha ! svapara ke hitakAraka tathA divya zarIra ko dhAraNa karane vAle Apake liye namaskAra ho / he vibho ! kAmarUpI zatru ko naSTa karane tathA indriyoM ko jItane vAle prApako namaskAra hai / / 142 / / jo svayaM zrasaMpanna rahakara bhI samasta jIvoM kI AzAoM ko pUrNa karane vAle haiM aise prApako namaskAra ho aura jo cAra jJAnoM se sahita haiM tathA pApoM ko naSTa karane vAle haiM aise prApake liye namaskAra hai / / 143|| he deva ! isa prakAra stuti kara isa samaya Apase hama tIna lokoM kA rAjya nahIM cAhate haiM kyoMki pRthivo para hama lobha rahita haiM / / 144 / / kintu he jagannAtha ! yaha to dIjiye ki bhava bhava meM ATha varSa kI bAlyAvasthA meM sArabhUta prApake samasta guraNoM ke sAtha hama dIkSA dhAraNa kara sakeM / / 145 / / isa prakAra stuti kara pratyadhika abhISTa prArthanA kara, zreSTha zrAcAra aura guraNoM ke stavana se bahutabhArI puNya kA upArjana kara, tIna pradakSiNAe dekara aura mastaka dvArA unake caraNa kamaloM ko namaskAra kara harSa se bhare hue indra devoM ke sAtha apane apane sthAnoM para cale gaye / 1146 - 147 // bhagavAn pArzvanAtha usI samaya mana:paryayajJAna ko prApta kara sthira zarIra ho gaye dhaura pratyanta zAnta citta hokara apanI mukti ke liye dhyAna karane lage / / 148 / / 1 zAlinaH kha02 svargendrAH /
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 ] * zrI pArzvanAtha parita. mAliko iti vigatavikAro dhyAnalIno'ghahantA nikhilaguNasamudro dIkSito vizvanAthaH / rahitasakaladoSaH pUjitaH saMstutazca tribhuvanapatibhavyarya: sa no'vyAdbhavAmdheH' ||16|| vasamtatilakA bAlye'pi yo'tra madanArinRpaM vipitya vairAgyazastrasabalaH 'khabhaTaH sahAzu / aGgIcakAra paramaM tapa prAsmazuddhaca dadyAt sa no jinapatiH sakalAM svabhUtim / / 15 / / sragdharA vizvAryo vizvavandho nikhilaguNanidhiH sarvadoSAtidUraH karmadhno mokSahetuvijitamadanakho dIkSito zAnanetraH / pArmAdhidharmakartArikhaladuritaharaH saMstuto vanditazca __ murnA nityaM mayA me bhavatu bhavabhave saMpamAptya kumAraH / / 151 // iti zrI bhaTTAraka sakalakIgini nijI paryAyarito dIkSAvargAno nAma SoDazaH sargaH / / 16 / / isa prakAra jo vikAra se rahita haiM, dhyAna meM lIna haiM, pApoM kA nAza karane vAle haiM, samasta guNoM ke sAgara haiM, dIkSita haiM, sabake svAmI haiM, sakala doSoM se rahita haiM, aura tIna loka ke patiyoM dvArA pUjita tathA acchI taraha stuta haiM ve pArzvanAtha bhagavAna saMsAra sAgara se hamArI rakSA kreN||146|| vairAgyarUpI zastra se sabala hokara jinhoMne yahAM bAlyAvasthA meM bhI indriyarUpI mubhaToM ke sAtha zIghra ho kAmarUpI rAjA ko jItakara prAtmazuddhi ke liye utkRSTa tapa svIkRta kiyA thA ve pAzya jinendra hama sabake liye apanI samasta vibhUti pradAna kareM prarthAt hama logoM ko bhI apane hI samAna cautarAga tathA sarvajJa banAveM // 150 / / jo sabake dvArA pUjya haiM, sabake dvArA vandanIya hai, mamasta guNoM ke bhANDAra hai, sarva doSoM se atyanta dUra haiM, karmoM kA nAza karane vAle haiM. mokSa ke kAraNa haiM, jinhoMne kAma tathA indriyoM ko jIta liyA hai, jo dIkSA se yukta haiM, jJAna netra ke dhAraka haiM, sukha ke sAgara haiM, dharma ke kartA haiM, samasta pApoM ko harane vAle haiM, mere dvArA saMstuta haiM aura maiM nitya hI mastaka se jinako bandanA karatA hU~ ve pAzavakumAra bhaya bhava meM mujhe saMyama kI prApti ke liye hoM / / 15 / / isa prakAra zrI bhaTTAraka sakalakIti dvArA viracita zrI pAzrdhanAthacarita meM dIkSA kA vaNana karane vAlA solahavAM sagaM samApta hayA / / 16 / / 1. syAha bhayo /
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ ! 1 -7 * saptadaza sarga [ 217 saptadazaH sargaH bhoga | GgabhavavastuSu ||2| sukhaduHkha samAzayaH // 3 // dIkSAntaM jagadvandyaM trizvArthyaM trijagadgurum / tyaktAGga' zirasA vande pArzvanAthaM yamAptaye ||1|| atha yogaM vimucyAzu svayryApazravilocanaH / bhAvayaMstrika saMvegaM nirdhano'yaM dhanezo'yaM manAgityavicArayan / sarvendriyajayodyuktaH dAninAM paramaM toSaM kurvastIrthAdhirAT param / gulmakheTapuraM kAryasthityarthaM prAvizaccide || 4 tatra matyAkhabhUpAla: zyAmavarNo guNojjvalaH / nidhAnamiva taM dRSTvA paraM pAtraM jagadgurum 11 5 11 prApyAnandaM muhurnatvA zirasA tatpadAmbujI / tiSTha tiSTheti saMproktvA sthApayAmAsa tatkSaNam / zraddhA zaktinirIhatvaM bhaktirjJAnaM dayA kSamA / etAnsaptaguNAnprApa dAnakAle sa bhUpatiH ||7|| pratigrahastayoccasthAnaM pAdakSAlanArcanam / praNAmaM kAyavA cittazuddhInAM tritayaM param ||8|| saptadaza sarga jo dIkSA ko prApta haiM, jagat ke dvArA bandanIya haiN| sabake dvArA pUjya haiM, tIna jagat ke guru haiM, tathA zarIra se mamatva chor3akara kAyotsarga mudrA meM sthita haiM una pArzvanAtha bhagabAn ko meM sayama ko prApti ke liye zira se namaskAra karatA hU~ // 1 // prathAnantara tIna dina kA yoga samApta hone para jo zIghra hI apane mArga kA pravalokana karate hue IryA samiti se cala rahe haiM, jo bhoma zarIra aura saMsAra kI vastuoM meM trividha saMvega kI bhAvanA kara rahe haiM, yaha nirdhana hai yaha dhanADhaya hai aisA raJcamAtra bhI vicAra nahIM kara rahe haiM, samasta indriyoM ke jItane meM udyata haiM, sukha aura duHkha meM jinakA sAmyabhAva haiM tathA jo dAniyoM ko parama saMtoSa utpanna kara rahe haiM aise tIrtharAja - pArzvanAtha tIrthaMkara jJAnAdi guNoM kI sAdhanA ke nimitta zarIra kI sthiratA ke liye gurumakheTa nagara meM praviSTa hue / / 2-4 / / yahA~ zarIra se zyAma kintu guNoM se ujjvala matyAla nAmaka rAjA ne vidhAna ke samAna uttama pAtrasvarUpa jagadguru ko dekhakara parama harSa kA pranubhava kiyaa| usane unake caraNakamaloM meM zira jhukA kara namaskAra kiyA aura 'tiSTha tiSTha' kahakara unheM tatkAla par3agAha liyA / / 5-6 / / usa rAjA ne vAnakAla meM hone vAle zraddhA, zakti, nirIhatA, bhakti, jJAna, dayA aura kSamA ina sAta guNoM ko prApta kara liyA || 7 pratigraha-paDagAhanA, uccasthAna, pAdaprakSAlana, pUjana, praraNAma, kAyazuddhi, vacana zuddhi, manaH 1. svaktAra ga0 2. manyakha ga0 3. [ saMprocya ]
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 * zrI pAravanAtha carita - eSaNAzuddhiristhatAnpuNyopArjanakAraNAn / prakArAnava tatkAle svIcakAra mahIpatiH / / 6 / / sato'timadhuraM hRdyaM tapojJAnAdivardhakam / prAsukaM. sarasa kSutta inAzanaM doSadUragam / / 10 / / 'kRtAdivajitaM bhaktyA paramAnaM jinezine / trizuddhayA muktaye tasmai dado suvidhinA nRpaH / / 11 / / tatkAlAjitapuNyena karamuktA divaukasAm / mahatI ratnavRSTiH khAdapaptatejasAkulA / / 12 / / mahAdAnaphalaM loke vyaktaM vA kurvatI satAm / patra svarbhogabhUmuktyAdau paratra nRpAlaye // 13 // sadApaptadivo vRSTimuktA devakaraiH zubhA / kalpathAkhijapuSpANAM sugandhIkRtabhUtalA // 14 / / mandraM surAnakA devakarasparzAtpradambanuH / bahavo ghoSayanto'treva dAtuH parama yazaH / / 15 / / saMcacAra marucchIta: sugandhi: sparzanapriya: / devopanIta evAho gandhodakakaNAn kiran // 1 // pAho paramapAtro'yaM jineNo dAtatArakaH / dhanyo'yaM jagatA mAnyo dAtA tadvattasa kSyakRt 15 // aho dAnaM para cedaM dharmadaM dAtRpAtrayoH / dAnatoSAtsurAH kSetre'tyuccaM cakrumahAvanim / 18 / / puddhi aura prAhAra zuddhi ye nau puNyopArjana ke kAraNa haiN| rAjA ne usa samaya upayukta nau kAraNoM ko svIkRta kiyA / / / tadanantara rAjA ne mukti prApti ke hetu una jinarAja ke liye mana vacana kAya kI zuddhipUrvaka bhakti se atyanta madhura, rucikara, tapa tathA jJAnAdi kI vRddhi karane vAlA, prAsuka, sarasa, kSudhA tRSA ko naSTa karane vAlA aura kRta kAritAvi doSoM se rahita paramAna-khIra kA prAhAra vidhipUrvaka diyA // 10-11 // tatkAla upANita puNya ke dvArA devoM ke hAtha se chor3I huI sejapUrNa bahutabhArI ratnavRSTi prAkAsa se par3hane lagI // 12 // rAjabhavana meM par3atI huI rattavRSTi aisI jAna par3ato thI mAno loka meM satpuruSoM ke liye dAna kA mahAphala prakaTa karato huI yaha batA rahI ho ki dAna se isa bhava meM tathA svarga, bhogabhUmi aura mokSa prAdi meM parama sukha kI prApti hotI hai // 13 // usa samaya pRthivI ko sugandhita karane vAlI, devoM ke hAtha se chor3I kalpavRkSa ke puSpoM kI varSA pAkAsa se par3a rahI thI // 14 // devoM ke hAtha ke sparza se veboM ke bahuta bhArI nagAr3e gambhIra samma kara rahe the aura ve aise jAna par3ate the mAnoM isa loka meM dAtA ke parama yaza kI ghoSaNA ho kara rahe ho // 15 // aho ! usa samaya zItala, sugandhita sparzanendriya ko priya, devopanIta vAyu sugandhita jala ke kaNoM ko vikheratI huI saba ora cala rahI thI // 16 // aho ! dAtAoM ko tArane vAle ye tIrthaGkara jinendra paramapAtra haiM aura unake cAritra kA sAkSAta karane vAlA, jaganmAnya yaha vAtA bhI jyabhApa hai // 17 // aho / dAtA aura pAna-donoM ke liye dharma ko dene vAlA parama dAna hai, isa prakAra vAna ke saMtoSa se usa kSetra meM seva loga uccasvara se mahAna zamba kara rahe the| bhAvArtha-usa samaya pAtravAna ke prabhAva se dekhoM ne 1. uhiSTAdidoSarahitaM . tamApatariyo sva. p.|
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAmAAAAApn.khAR....... .......Narayan--uurna mnni * saptadaza sarga. [ 216 kRtArthataramAtmAnaM mene dhUpaH suvAnasaH / gArhasthya saphala svaspa jIvitaM ca dhanArjanam / 16 / / mamodataH paNyaM tadanye bahavo'bhajana / paraM ratnaM yathAsAdya sphaTikastaca bhajeta // 20 // yayAtra labhyate lakSmI: pAtradAnArasulodbhavA / tathA mutra sphuTaM mogadharA nAkAlaye praa||21|| aho ghanyAsta eghAra dAtAro dadate'tra ye| anvahaM paramaM dAnaM yativRttiprabaddhaM kAH // 22 // aga prAyassavAhAra gRhIravA samacittataH / rAga hatvA yapAlabdha pANipAtreNa saMsthitaH // 23 // pRttajJAnAdibuddhayartha pavitra saMvidhAya saH / tadgRhaM dhyAnasaMsiddha hyekAkI sadanaM yayau / 241 pAhAravIryasAmAjjino bheje paraM sapaH / karmAcarIn mamo hantugrAsapuSTo yathA hariH // 25 // mohAndhatamasadhvaMsakAriNI vizvazinI / didI'sya manogehe mahatI bodhadIpikA // 26 // guNAsthayA guNAnpazyet doSAn doSAsthayAtra ya: / heyAheyAdivitsa syAtkyAparasyeSTamI gatiH // 27 // 1. rasnavRSTi 2. puSpavRSTi 3. devadundubhitADana 4. manda sugandhita bAyu kA saMcAra aura 5. 'ho dAnaM graho pAtraM graho dAtA' ko ghoSaNA ye paJcAzcarya kiye the // 18 // usa uttama dAna se rAjA ne apane pApako kRtakRtya mAnA tathA gRhasthatA, apanA jIvana tathA dhanArjana ko saphala samajhA // 16 / / jisa prakAra utkRSTa ratna ko pA sphaTikamariNa ula ratna ke samAna kAnti ko prApta kara letA hai usI prakAra vAna kI anumovanA se usa samaya anya bahuta logoM ne puNya prApta kiyA thA // 20 // jisa prakAra pAtradAna se isa jagata meM sukha se prApta hone vAlI lakSmI upalabdha hotI hai usI prakAra para bhava meM bhogabhUmi aura svarga kI utkRSTa saMpadA prApta hotI hai / 21 / graho ! isa loka meM ve hI dAtA dhanya haiM jo pahA munivRtti ko bar3hAte hue pratidina uttama dAna dete haiM // 22 // tavanantara samyak prakAra se khar3e hue bhagavAna ne jaisA kucha prApta humA vaisA AhAra samacitta se pANipAtra dvArA grahaNa kiyA thaa| unhoMne yaha prAhAra rAga ko naSTa kara cAritra tathA jJAnAdi kI vRddhi ke liye grahaNa kiyA thaa| AhAra lekara tathA rAjA matyAkha ke ghara ko pavitra kara ve dhyAna kI siddhi ke liye akele hI uttama bana kI ora cale gaye // 2324 / / mAhAra janita zakti kI sAmarthya se jinendra deva utkRSTa tapa kI pArAdhanA karane lage tathA prAsa se puSTa siMha ke samAna karmAdika zatrunoM ko naSTa karane ke liye samartha ho gaye // 25 // inake manarUpI gRha meM moharUpI gADha andhakAra ko naSTa karane vAlI tathA sabako dikhAne vAlI bahuta bar3I jJAnarUpI dIpikA devIpyamAna hone lagI // 26 // isa jagata meM jo guragoM ko guNoM kI zraddhA se aura doSoM ko doSoM ko zraddhA se dekhatA hai vahI heyopAdeya prAvi padArthoM kA jJAtA ho sakatA hai anya kI aisI gati kahAM hotI? arthAt kahIM mhii27|| 1 tadgRhe g.|
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 / * zrI pArzvanAtha carita . sAvavirati sarvAmUrIkRtyAkhilAvit / tadbhadAnpAlayAmAsa nirmalAcavatAptaye / / 2 / / satyamahAvataM maunI mInena pAlayetriSA / prasteyatratatAtparya vyadhAtsarvatra niHspRhaH / / 26 / / mAtrAdisapRzA maryA strI vidhAya svamAnase / navadhA brahmavayaM sa dadhyAtkRsna 'malAligam / / 30 / bAhyAbhyantarasaGgaSu mUcho hatvAtini:spRhaH / digdazAmbara evAdhAta pUrNa sa pratapaJcamam / 31 / / mahAvratAni paJcavamanizaM pAlayat jinaH / tacchuddhayartha sadaitAH sa bhAvayAmAsa bhAvanA: 132 // bacoguptirmanoguptirIsimitisaMzikA / tathaivAdAnanikSepotsargAcyA samiti: parA / / 33 / / cAbhyAM hi dinAlokitapAnabhojanaM vimAH / bhAvanAH paJca vijJeyAH prathamavatazuddhidAH / / 34 // koSalobhabhayatyAgAH sarvathA hAsyavarjanam / vANI sUtrAnugAhIti' dvitIyavratabhAvanAH / / 3 / / mitocitAmyamuzAtagrahaNAnya graho'nyathA / saMtoSo bhaktapAne ca tRtIyavatabhAvanAH 36 / / strIzRGgArakathArAgAzravaNaM cAnirIkSaNam / strImanohararUpasya nArINAM saGgavarjanam / / 37 // pUrvasevitabhogAnAM hRdyanusmaraNApaham / vRSyeSTAnarasatyAgaH paJceti brahmabhAvanAH / / 3 / / samasta padArthoM ko jAnane vAle bhagavAn ne samasta sAyadya-sapApa kAryoM kA tyAya svIkRta kara nirmala hisAvata kI prApti ke liye usake bhedoM kA pAlana kiyA / / 28 // mauma ko dhAraNa karane vAle jinendra ne mana bacana kAya ke bheda se tIna prakAra ke mauna dvArA satya mahAvata kA pAlana kiyA thaa| samasta padArthoM meM ni:spRha rahane vAle pArzva jinendra me pracaurya mahAvata meM tatparatA ko thI / / 26 / / apane mana meM samasta striyoM ko mAtA prAdi ke samAna samajhakara unhoMne nau prakAra kA nirdoSa brahmacarya vrata dhAraNa kiyA thA // 30 // atyanta niHspRha pArya jinendra bAhyAbhyantara parigrahoM meM mUrdhA ko chor3a kara digambara ho ho gaye the isa prakAra unhoMne pUrNa paJcama mahAyata aparigraha mahAvrata ko dhAraNa kiyA thA // 31 // isa prakAra nirantara pAMca mahAvatoM kA pAlana karate hue pAzvaM jina, una mahAvatoM ko zuddhi ke liye sadA ina bhAvanAoM kA cintabana karate the // 32 / / vacanagupti, manogupti, IryAsamiti, prAdAnanikSepaNasamiti, mora netroM se bekhakara vinAlokitapAnabhojana ye pAMca bhAvanAeM ahiMsAvata kI zuddhi ko dene vAlI jAnanI cAhiye / / 33-34 // krodhatyAga, lobhatyAga, bhayatyAga, saba prakAra kA hAsyatyAga aura anuvocibhASaNa ye satya mahAvata kI bhAvanAeM haiM // 35 / / mitagraharaNa, ucitagrahaNa, abhyanuzApta grahaNa, anyathA pragrahaNa aura bhaktapAna meM saMtoSa ye pAMca pracaurya mahAvata ko bhAvanA haiM / / 36 // striyoM kI bhRGgAra kathA meM rAga bar3hAne vAle gIta prAdi kA nahIM sunanA, striyoM ke manohara rUpa kA nahIM dekhanA, striyoM kA saGga chor3anA, pUrva seSita bhogoM ke smaraNa kA 1. nikhiladoSarahitam / 2. sUtrAnugahIti naH /
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptadaza sarga [ 221 bAhyAbhyantarasaGgaSu sacittAcisavassuSu / paJcAkSaviSayeSveva sukhaduHkhavidhAyiSu // 36 / / sumanojJAmanozeSu rAgadveSAdivarjanAH / paJcemA bhAvanA bhAvyA: paJcamavatazuddhaye // 40 / / mahAnanizusya : aanigtiH| bhASayAmAsa tIrtheza etA: saha sazuddhidAH / / 4 / / praSTo 'pravacanAmbA: sa maatRvddhitkaarinniiH| trizubacA pAlayAmAsa sarvAtravihAnaye / / 42 // pAni kAni trizalyAni zalyavadda :sadAni ca / midhyAdIni jinAdhIzagaMhitAni jinAgame / / 43 // vyutsRjya tAni sarvANi ni:zalyaH bhIjinApraNI: / grAmakheTapurATavyAdiSu saMpiharetsadA / / 4 / / viharanso'pya ra yAdoM yAstaM raviranyagAt / kAyotsarga vidhAyAzu tatraivAsthAsunirbhayaH / / 45 / / zmazAne bhISaNe rone vane cAdrigrahAnsare / ekAkI siMhavadrAtrau niHzaGkaH so'nizaM vaset / 46 / aSTAdazasahasraprazIlasanAmita: / caturazItilakSapraguNabhUSaNabhUSitaH / / 4 / / ratnatrayazaropetastapodhanurvimaNDitaH |mhaashmgjaaruuto dhairyazAlI jagadguruH / / 4 / / nighnankarmArisantAnaM sucAritraraNAGgaNe / dhyAnakhaDgena bhAti sma so'pUryo vA bhaTottama: 46 / tyAga karanA aura gariSTa tathA iSTa prAhAra kA tyAga karanA ye pAMca brahmacarya mahAvrata ko bhAvanAeM haiM // 37-38 / / bAhyAbhyantara parigrahoM meM, sacittApitta vastumoM meM tathA sukha duHkha karane vAle paJcendriyoM ke iSTa-praniSTa viSayoM meM rAgadvaSAdi ko chor3anA ye pAMca bhAvanAe paJcamavata-parigraha tyAga mahAvata meM zuddhi utpanna karane ke liye haiM // 36-40 // isa prakAra tIrtha ke svAmI zrI pArvajinendra mahAvatoM ko vizuddhi ke liye sampacAritra meM zuddhi pradAna karane vAlI ina paccIsa bhAvanAmoM kA cintavana karate the // 41 // ke samasta prAlaya ko naSTa karane ke liye mAtA ke samAna hita karane vAlI pATha pravacana mAtRkAnoM-pAMcasamiti aura tIna guptiyoM kA trizuddhipUrvaka pAlana karate the|421 jinendra bhagavAna ne jinAgama meM zalya ke samAna duHla bene vAlI jina mithyAtva prAvi tIna zalyoM ko ninvita batAyA hai una sabako chor3akara pAya munirAja niHzalpa hote hue grAma kheTa pura tathA aTavI Adi meM sadA vihAra karate rahate the / / 43-44 / / bana prAdi sthAnoM meM vihAra karate hue ve, jahAM sUrya asta ho jAtA thA vahIM para zodha kAyotsarga kara pratyanta nirbhayarUpa se Thahara jAte the // 45 / / ve rAtri ke samaya siMha ke samAna akele tathA niHzaGka hokara bhayakara zmazAna, zaidravana aura parvata kI guphAoM meM savA nivAsa karate the // 46 // jo aThAraha hajAra zIla ke bhevarUpa kavaca se yukta the, caurAsI lAkha uttara guNarUpI prAbhUSaNoM se vibhUSita the, ratnatrayarUpI bANoM se sahita the, taparUpI dhanuSa se maNDita the, mahAzAntapariNAmarUpa hAthI para savAra the, dhairyazAlo the, jagat ke guru the aura samyakacAritra 1. paJcasamititrigutirUpA aSTapravacana mAtaraH /
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 ] * zrI pAzvanAtha carita * dviSabhedaM tapaH so'ghAt paraM karmavanAnalam / prAgajita viSerhanyai muktinArIvazIkaram ||50|| paJcendriyakulaurAna samastAnarthavidhAyinaH / nirvedatIkaraNakhaDgena jaghAna muktirma / / 51 / / 'jajUmbhe dhyAnahnimaMnogAre kapanAti / vibhoH kASThAnAM 'bhasmImAkaraH paraH / 52 / mAdrAdidurSyAnA nAyakAza janmaho / jAtvasya hRdaye dharmyazukladhyAnA' bhivAsite / 531 duzyA na padaM cakruzciseo'sya maladUrage / zubhalezyAkRtAvAse vaciddhayAmaparAyaNe / / 54 // bhramantaM viSayAraNye calaM citamarkaTam / jJAnazRGkhalayA dhyAnastambhe zuddha mabandha saH / 55 / nayan sa tu mAsAMcyAdmasthyenAgamajjinaH / pratyAsanabhavaprAntaH prAgdIkSA praharo bane / / 56 / / tatraivAdhastale devabhUmihIruhaH / aSTamAhArasaMtyAgaM kRtvA tyaktvA nija vapuH // 57 yogaM sapta dinAvadhim / vyadhAtkarmavanAgni samasta yoganirodhakam || 18 || rUpI raNAGgaNa meM dhyAnarUpI khaDga ke dvArA karmarUpI zatruoM kI senA kA ghAta kara rahe the aise ve pampa muni prapUrva subhaTa ke samAna suzobhita ho rahe the / / 47-46 / / pAtikamAyAsa) ye pUrvopArjita karmoM kI nirjarA ke liye karmarUpI vana ko bhasma karane hetu pragni ke samAna tathA muktirUpI strI ko vaza karane ke liye vazIkaraNa mantra ke tulya bAraha prakAra kA tapa karate the / / 50 / / ve mukti sambandhI sukha ke liye samasta anarthoM ko karane vAle paJcendriyarUpI duSTa cauroM ko vairAgyarUpI tIkSNa talavAra ke dvArA naSTa karate the / / 51|| nAnA prakAra kI kalpanAoM se rahita unake manarUpI mandira meM duSTa karmarUpI kASThoM ko bhasma karane vAlI dhyAnarUpI utkRSTa pragni prajvalita rahatI thI / / 52 / / graho ! dharmyadhyAna aura zukladhyAna se suzobhita inake hRdaya meM kabhI bhI prAtaM raudra Adi khoTe dhyAna avakAza nahIM prApta karate the / / 53|| zubhalezyAnoM se yukta tathA dhyAna meM tatpara rahane vAle inake nirmala cita meM azubha lezyAeM kahIM bhI sthAna nahIM prApta kara sakatI thIM / / 54 / / unhoMne viSayarUpI vana me ghUmate hue caJcala cittarUpI dAnara ko zuddhi ke liye jJAnarUpI sAMkala ke dvArA vyAnarUpI stambha meM bAMdha rakkhA thA // 55 // jinake saMsAra kA kinArA pratyanta nikaTa raha gayA hai aise pArzvajina chadmasyabhAva se cAra mAha vyatIta kara pahale ke dIkSAvana meM zrAye / / 56 / / vahIM unhoMne devadAravRkSa ke nIce telA kA niyama lekara kAyotsagaM kiyA aura ghAtiyA karmoM kA kSaya karane ke liye sAta dina taka kA yoga-dhyAna dhAraNa kara liyaa| unakA vaha yoga karmarUpI vana ko pragni svarUpa thA tathA samasta yogoM-mana vacana kAya kI pravRtiyoM kA nirodha karane vAlA thA / / 57 - 56 / / 1. 02. bhasmIbhAvakaraH paraH sa0 ga0 3. zuklaSyanivAsi ga
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ anwwinnar * saptaza sarga . [ 223 pAvaraso'sthAjjinAdhIzamsyaktadeho'calopamaH |srvsaaro'tirimaa ghaHdhyAna pravartayan / / 5 / / tAvarasa prAktanaH pApI 'saMbarAkhyo'ti duSTadhIH / jyotiSkanirjaro gacchan khe tasyopari tatkSaNam 60 vimAnarUka evaM zrIjinayAMgapratApataH nimaH savimAno'bhUtkIlito bAra kenacit / 11 // svaM niruvaM vibuddhaghAzu vibhaGgana purAtanam / vairaM pApa mahAkopaM so'nantabhavakAraNam // 62 / / sataH kopAgninA dagdhasarvAGgo pahirantare / bhUtvAGgAramibho netre copasarge mati vyapAt / 63 / / vitriyaddhibalAtpApo kuryAdvarataraM prabhoH / dussahaM propasarga kAtarANA motidAyakam / / 6 / / muzalopamadhAroghavarSaNaizcApaumbareH / jhaJjhAyAtasamUhazca dhadvivanamajjanaH / / 6 / / sadaraNyaM tadA kAle nimagnamAdripAdapam / sarvatra jalasaMpUrNa babhUveva mahAraNaMvam / / 66 / / sadhaiva so'tipAsmA mahogropratarAnadhAt / bahUn suvividhAn zaktyA propasargAnsudussahAn 67 / dhyAnadhvaMsakarastIkSNaH zapanATikujalpanaH / pranyoraizca zailopanipAlAI bhayaraH / / 6 / / jinhoMne zarIra se mamatAbhAva chor3a diyA hai, jo parvata ke samAna sthira hai, balayukta hai aura pratyadhika dheyaMzAlI haiM aise pAvaM jinendra paryadhyAna ko pravati hue jyoM hI vahAM sthita hue zyoM hI vahAM pUrva kA pApI, saMvara nAmakA jyotiSI deva jo ki duSTa buddhi thA tathA usa samaya vimAnArUDha ho AkAza meM jA rahA thA, jaba pAravaM jinendra ke Upara se jAne lagA taba unake dhyAna ke pratApa se vaha vimAna sahita aisA raka gayA mAmoM kisI ne kola diyA ho / / 56-61 // apane prApako kA humA jAnakara usane zIghra hI vibhaGgAvadhi kA prayoga kiyaa| usake dvArA pUrva vaira ko jAnakara vaha ananta saMsAra ke kAraNa svarUpa mahAn kroSa ko prApta humA // 62 / / tadanantara koSAgni se bhItara bAhara jisakA samasta zarIra bagdha ho gayA thA tathA jisake netra aMgAra ke samAna lAla lAla ho rahe the. aise usa saMvara deva ne upasarga karane kA nizcaya kiyA // 63 // vikriyA Rddhi ke bala se usa pApI ne prabhu ke Upara aisA bhArI upasarga kiyA jisameM tIna bara bharA humA pA, jo duHsaha thA tathA kAyara manuSyoM ko bhaya utpanna karane vAlA thA // 64 // usane vaha 'upasarga indra dhanuSa ke vistAra se sahita tathA pRthivI parvata aura dhana ko DubA dene vAlI musala ke samAna bar3o moTI dhArA samUha ko varSA aura jhamA vAyu ke samUha ke dvArA kiyA thA / // 65 // usa samaya, jisameM pRthivI, parvata aura vRkSa DUba gaye haiM aisA jala se bharA humA vaha pana mahAsAgara ke samAna ho gayA thA / / 663 jisakI prAtmA pratyanta pApa se yukta hai aisA vaha saMvara deva zaktipUrvaka nAnA prakAra ke bahutabhArI asahya, tIkSNa se tIkSNa mahAna upasarga karatA rhaa| kabhI vaha dhyAna meM bAdhA DAlane vAle kaThora apazabdoM kA uccAraNa karatA, kabhI bar3I 1. saMvArAsmo kha. ga. 2. zilopa 50 zIlopa kha. ga. /
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ - --rrrrrramanan 224 ] * zrI pArzvanAtha carita . yatkiJcidvizate tasya sAmathrya vikriyodbhavam / tena saptadinAntaM sa cakAropadravaM param / / 6 / / prastAve'sminmahAdakSahaDhabarAgyavAsitam / saMklezAdivini:krAntaM tattvacintAvasambitam / / nirbhayaM nirvikAraM sa jJAnadhyAnaparAyaNam / nirvikalpapadApana dadhe'sau svaM mano jina: / / 71 / / anekaguNasapUrNa jJAnamUrtI nijAsmani / anantamahimopeta'caMtanyaguNazAlini // 7 // ato nizcalacitta na dhairyAdiguNarASibhiH / jAnanapi na yetyabhyantare vAdhAM ma taskRtAm / 73 // na manAka calito dhyAnAnna klezaduHkha vedakaH / na manAga vikiyApanna: sukharUpo'bhavatsudhIH / 74 / ato'so jyAnasanIno niSkampo meruva dvibhuH / prasthAjjitvA samastAna tatkRtAn sarvAnupadravAn / calatyacalamAleyaM kvaci vAdaho bhuvi / na punaryoginAM citta dhyAnAtsarvaparISahaiH / / 76 / / aho dhanyAsta evAtra yeSAM na skhalitaM manAka / vIrya vA sAhasaM jAtu mahopadravakoTibhiH // 77 / / tadA jinamahAyogasAmAddharaNezinaH / pAtayanniva taM bhUmau svAsanaM kampitaM tarAm / / 7 / / bar3I zilAnoM ko lAkara samopa meM girAtA aura kabhI anya bhayakara utpAta karatA thaa| usakI vikriyA ko jisanI sAmarthya thI usake anusAra vaha sAta dina taka atyadhika upadrava karatA rahA // 67-66 / / isa avasara para jinendra bhagavAna ne jo atyanta samartha hada vairAgya se yukta thA, saMvalezAdi se rahita thA, tattvacintA meM lIna thA, nirbhaya thA, nirvikAra thA, jJAnadhyAna meM tatpara thA, tathA nirvikalpa pada ko prApta thA aise apane mana ko aneka guNoM se paripUrNa, jJAnamUti tathA ananta mahimA se yukta caitanyaguNa se suzobhita apanI prAtmA meM sthira kiyA thA // 70-72 / / yahI kAraNa thA ki ve gheryAdi guNoM ke samUha se nizcalatA ko prApta hue citta se usa devakRta bAdhA ko jAnate hue bhI antaraGga meM usakA bevana nahIM karate the // 73 // na ve raJcamAtra dhyAna se calAyamAna hue the, na klezajanya du.kha kA bevana karate the pora na raJcamAtra vikAra ko prApta hue the| kintu isake viparIta sukhI aura sudhuddhi ke dhAraka hae the / / 74 / / jo dhyAna meM lIna the tathA meru parvata ke samAna niSkampa the aise prabhu pAzvanAthaM devakRta samasta upadravoM ko jIta kara vahAM sthira rahe / / 75 / / praho! pRthivI para kahIM daivavaza yaha parvatoM ko paMkti bhI calAyamAna ho jAtI hai paratu samasta pariSahoM se yogiyoM kA mana dhyAna se calAyamAna nahIM hotA / / 76 // aho ! isa jagata meM ve hI anya haiM jinakA vIrya aura sAhasa karor3oM mahopadrayoM se kabhI raJcamAtra bhI skhalita nahIM hotA77 usa samaya jinendra bhagavAna ke mahAdhyAna kI sAmadhyaM se dharaNendra kA apanA prAsana itanA adhika kampAyamAna humA mAnoM use pRthivI para girA hI rahA ho / / 7 / / sabanantara 1.mahimopeta khaka ga0 2. sumba rUpe kh..|
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ * saptadaza sarga . [ 225 tato'vabudhya tIrthezasyopasarga sudustaram / svAvadhijJAnasampasyA hotyaso cintaye di 76 / / praho yasya prasAdena prAptAsmAbhiriyaM gatiH / tasya matsvAminaH propadravaH saMjAyate'surAt / / 80 / / patrahaM na karomyadya pratyupakArameva hi / pRthivyA matparaH ko'tra pApI vAtyaghamo bhavet 81 // vicintyeti kilodbhidha parI sAI svakAntayA / pAjagAma drutaM pAzvaM jinendrasya phaNIzvaraH / / 2 / / triparIsyAzu ta dheryazAlinaM propasAMgaNam / nanAma gharagandrazca bhavatyA papAvatI mudA / / 8 / / bhaTTArakamathoDa tya prasphuratphaNapaGi ktabhiH / bhuvaH protthApya vevo'syAttadvASAhAnaye drutam / / 4 / / tasyopari vidhAyojya: saghanaM phaNamaNDapam / vacatulyaM jalAbhedhe sthitA devI svaktitaH / 8 / / tarasarvopadravaM tasyAzu takAmyAM nivAritam / svazaktyA parayA bhaktyA pharNavidyuccamatkRteH 86 / tato nirarthako jAtaH sa cAkiJcitkaro'maraH / pratRNe patito vahniryathA mandaruciH svayam / / 7 / / maho kva bhudi tIrtheza: kya to pAtAlavAsinau / sati puNye na ki pusA jAyate dUradurghaTam / / 8 / / apane bhavadhijJAna kI sampatti se tIrthaMkara para hone vAle bahuta bhArI upasarga ko jAnakara vaha hRdaya meM aisA vicAra karane lagA // 79 // aho ! jinake prasAva se hamane yaha gati prApta kI, hamAre una svAmI para asura se bahuta bhArI upasarga ho rahA hai|180|| yadi mAna maiM pratyupakAra nahIM karatA hUM to pRthivI para mujha se adhika pApI paura nIma dUsarA kauna hogA? // 1 // aisA vicAra kara dharaNendra pRthivI kA bhedana kara apanI strI ke sAtha zIghra ho jinarAja ke samIpa A pahuMcA // 2 // dhairya se suzobhita tathA bahuta bhArI upasarga se pukta bhagavAna pArzvanAtha kI tIna pradakSiNAeM dekara bharaNena tathA payAvatI ne bhakti se harSapUrvaka unheM namaskAra kiyA // 3 // tavanantara dharaNendra zIghra hI bhagavAna ko bAdhA dUra karane ke liye unheM devIpyamAna pharaNAnoM kI paMkti dvArA pRthivI se uThA kara khar3A ho gayA / / 4 / / aura unake Upara pAvatI devI apanI bhakti se unnata, saghana, vanasadRza tathA jala ke dvArA prameya phaNAmaNDapa tAna kara khar3I ho gaI // 8 // dharaNendra aura papAvatI ne apanI zakti paura parama bhakti se bijalI ke samAna camakate hue pharaNoM ke dvArA unakA yaha samasta upasA dUra kara diyA // 66 // tadanantara jisa prakAra tRNa rahita bhUmi meM par3I huI agni svayaM mandakAnti ho jAtI hai umo prakAra vaha saMvara deva bhI nirarthaka tathA prakiJcikara ho gayA // 7 // aho ! pRthivI para vidyamAna pArzva tIrthakara kahAM aura pAtAla meM nivAsa karane vAle ve dharaNendra aura pacAyatI kahA~ ? ThIka hai puNya ke rahate hue puruSoM kA kaunasA asaMbhava kArya saMbhava nahIM ho jAtA ? / / 8 / / 1. tattAbhyAM kha. gl|
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 / * zrI pAnA rita* - -- -- --- - - - - -- -- --- - - - bhArthavAvasare tasmin pANyApramattatA parAm / nirvikalpapadArUDhaH paramadhyAnatasparaH // 86 // amlanirmamatA sambAroha pakAbhidhAm / zreNI sa jagato nAyo niHzreNI mokSasadmanaH / vanAzvaSTakaSAyArIn dekhasarvavratAnsarAn / rAgamUlAstrivedAMzca nokapAripUnparAna 18 kronaM saMjvalanaM mAna mAma saMjvalanAbhidhAm / apAna kramato yogI hyAbazuksAsinA tadA / / 2 / / ayabhUmi sato lamvA sUkSmalobhamahAripum / javAna zrINinaH sUkmasAparAyayamAsinA / / 3 / / guNasthAmamapAspRzya hokAdazamameSa / utpatya prAbhavarakSINakaSAyo mohanAzAt // 64 / / tato dvAdazamaM.. prAruhya guNasthAmamajasA / tasyAnte zeSadhAtIni vikarmANi nihatya sa: / 15 / / savekatvaritakAvIcArazuklAyudhena hi / mahAbhaTa ivAtyayaM svIkAra jinosamaH // 16 // kevalabhAnasAmrAjyaM vizvamUtyekamandiram / anantazarmakartAraM trijagatpatimAnitam // 67|| caitramAse zubhe kRSNapakSe vizAkhanAmani / nakSatre ca caturdazyAM pUrvAhe mAsighAtakRt 16|| svazaksyotpAdayAmAsa kevalajJAnamadbhutam / anantamahimopetaM lokAlokAgradIpakam / / EET pradhAnantara usI avasara para utkRSTa apramatta dazA prApta kara jo nirvikalpa para para pArana hai tathA parAtmAsvakIyazuddhasvarUpa ke dhyAna meM tatpara haiM aise jagatpati pArya nimendra, antaraGga ko nirmalatA ko prApta kara mokSa mahala kI sIDhI svarUpa kSapaka zreNI para pAhue // 6-60 // vahAM yogirAja pArarya jinendra ne usa samaya pRthaktvavitarkavIcAra mAmaka prathama zukladhyAna ke dvArA zIghra hI dezacAritra tathA sakalacAritra ko dhAtane vAle prAtyAlyAnAvaraNa aura pratyAkhyAnAvaraNa nAmaka mATha kaSAyarUpa sabuoM ko, rAga ke mUlabheda tIna vedoM ko, no kaSAyarUpa parama zatruoM ko, saMjvalana krodha, saMjvalana mAna aura saMdalana mAyA ko krama se maSTa kiyA // 61-62 tabamAtara bhI jinendra ne vijayabhUmi ko prApta kara sUkSma sAMparAya saMyamarUpI talavAra ke dvArA sUkSmalobha nAmaka mahAzatru kA ghAta kiyA // 3 // tatpazcAda moha karma kA kSaya karane vAle bhagavAn gyArahaveM guraNasthAna kA sparza kiye binA hI kSINa kaSAya-bArahaveM guNasthAna vartI ho gaye // 4 // tadanantara bArahaveM guraNasthAna meM car3ha kara usake anta samaya meM unhoMne zeSa tIna ghAtiyA karmoM kA vAstavika nAza kiyA // 65 // vahAM unhoMne ekatvavitakavIcAra nAmaka zukladhyAnarUpI zastra ke dvArA mahAna yoddhA ke samAna usa kevalajJAnarUpI sAmrAjya ko prApta kiyA jo samasta saMpadAoM kA eka advitIya mandira hai, ananta sukha ko karane vAlA hai aura tIna jagat ke svAmiyoM dvArA sanmAnita hai // 66-67 / / caitra kRSNa caturdazI ke dina pUrvAddha kAla meM vizAkhA nakSatra meM ghAtiyA karmoM kA ghAta karane vAle pAzvaM jinendra ne apanI mAtmazakti ke dvArA vaha kevalajJAna utpanna kiyA jo adbhuta thA, anantamahimA 1. tatra prANu praSTakAyArIna iticchedaH /
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ . saptaza sarga - [ 227 manantaM darzanaM jJAnaM vIrya kSAyikadarzanam / vRtta dAnaM ca lAmaM bhogopabhogau kiletyahI / 10 / nava kevalalapI: sa svIpakAra jinAgraNIH / dhAtikarmakSayotpatA loke'sAdhAraNAH parA: 101 / mAlinI bhagavati jilamohe kevalajJAnabhUtyA sphurati sati surendrAH prAnaman bhaktibhArAva / nabhasi aninAdo nirjarAya jumme surapaTaharavaugha rukhamAsIttadA sam' / / 102 // surakujakusumAno dRSTirApaptadumaca-bhraMmaraghananinAdargItamAtanvatIya / ziziratarataraGgAnAspRsanmAtarizvA mRdutaramabhitassamyAnaze digmulAni // 103 / / sakalavibhavapUrNa dharmaratnAdikhAni bahuvidhamaNisadiSyabhUtyA cakAra / samavasRtibhanayAM yakSarAD yasya so'jyAd bhavajalanidhipAtAspArzvanAyaH satAM naH ||104 // sArdUlavikrIDitama evaM zrIjinanAyakoca parayA kSAntyA agadayotakaM prAptaH kevalalocanaM suvimala bhuktvA triloke sukham / se sahita thA tathA lokAloka ke agrabhAga ko prakAzita karane vAlA thA // 9E-En pranamtamAna, anantadarzana 'anantavIrya, kSAyika samyakrava, kSAyikacAritra, dAna, lAbha, bhoga aura upabhoga ina nau kevalalabdhiyoM ko una jinendra ne svIkRta kiyA thaa| pe nau kevalalabdhiyAM cAtiyA karmoM ke bhaya se utpanna hotI hai tathA loka meM parama asAdhAraNa haiM // 100-101 // moha ko jItane vAle bhagavAna pArzvanAtha aba kevalajJAna rUpa vibhUti ke dvArA devIpyamAna ho rahe the taba indroM ne bhaktibhAra se unheM praNAma kiyA / devoM prAvi ne prAkAza meM jaya jayakAra kA zamba vistRta kiyA aura devadundubhiyoM ke zagdha samUha se prAphAza usa samaya vyApta ho gayA thA // 102 // jo bhramaroM kI saghana gujAra se mAmoM gIta gA rahI yo, aisI kalpavRkSa ke phUloM ko vRSTi Upara se nIce par3a rahI thI tathA atyanta zItala taraGgoM kA sparza karane vAlI vAyu ne dhIre dhIre samasta vizAtroM ke agrabhAga ko vyApta kara liyA // 13 // yakSAdhipati kubera ne nAnA prakAra ke mariNa samUhoM tathA svargIya vibhUti ke dvArA jinakI samasta bhava se pUrNa tathA dharmarasna kI prathama khAnasvarUpa pramUlya samavasaraNa racA thA ve pArzvanAtha bhagavAna hama satpuruSoM ko saMsAra sAgara ke patana se rakSA kareM // 10 // isa prakAra jinendra bhagavAn isa jagata meM parama kSamA ke dvArA triloka sambandhI atyanta nirmala sukha bhoga kara jagatprakAzaka kevalajJAna ko prApta hue the aisA jAnakara he 1. gaganam 2. kalpavRkSapuSpANAM 3. kubera: 4. pasmAn /
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 ] * zrI pArzvanAtha carita - mavetIha janAH kurudhvamanizaM sArAM kSamA mokSadA sarvatrApi nihatya koparipu svamuktisaMsiddhaye / / 105 / / sragdharA sarvazo vizvadarzI tribhuvanazaraNo dharma tIrthAdikartA hantA karmAkSazana samavasRtiyato vanditaH saMstRto yaH / pUjyaH kalyANakAle surakhagapatibhirvizvanAtharmayA ca so'yaM zrIpAzvanAyaH prabhavatu mama durghAtikarmakSayAya / / 106 / / iti zrIbhaTTArakasakalakItiviracite zrIpArvanAthacaritre kevalajJAnotpattivarNano nAma saptadazaH sargaH / / 17 // bhavyajana ho ! svarga aura mukti kI prApti ke liye sabhI jagaha kodharUpI duSTa zatru ko naSTa kara nirantara sAra svarUpa mokSavAyaka kSamA ko dhAraNa kro||10|| jo sarvajJa the, sarvavarzI the, tribhuvana ke rakSaka the, dharma tIrtha prAvi ke kartA the, karma tathA indriyarUpI zatrunoM ko naSTa karane vAle the, samavasaraNa se sahita the, vandita the, saMstuta ghe, tathA kalyANakoM ke kAla meM devendra vidyAdharendra, sabake nApa tathA mere dvArA pUjya the, ve bhI pArzvanAtha jinendra hama sama ke duSTa dhAtiyA karmoM ke kSaya ke liye hoM // 106 / / isa prakAra zrIbhaTTAraka sakalakoti dvArA viracita zrI pArzvanAtha carita meM kevala. mAna kI utpati kA varNana karane vAlA satrahavAM sarga samApta havA // 17 //
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdarA sarga [ 226 aSTAdazaH sargaH divyaudArikadehAya kevalajJAna cakSuSe / gurUNAM gurave mUrnA zrIpAzrvAya namaH sadA / / 1 / / patha kevalamAhAtmyAjjitAdhidhvanirabhutA / ghaNTA mukharayAmAsa vadantIya tadutsavam // 2 // samantAtpuSpavRSTi pracakra : kalpamahIruhAH / dizo nirmalatAM prApurbabhrAje 'vyabhramambaram // 3 // viSTa rANi surendrANAmana pracampio bhanu kaTA nasAH ziziro marudAvavo / / 4 / / ityAdivividhazciharavabudhya tadutsavam / siMhAsanAtsamutthAya parokSabhaktinirbharaH // 5 // saMyojitAvadhijJAna prAdikalpAdhipo drutam / nanAma taM jinAdhIsaM kevalamAnabhUSitam / / 6 / / kime saditi pRcchantomindrANImatisaMbhramAt / zakraH prabodhayAmAsa prabhoH kaivalyasaMbhavam / / 7 / / prayANapaTahepUccaiH pradhvanatsu murAdhipaH / vibhoH kaivalyapUjAya nizca kAma vRtaH sure. // 6 // tato balAhakAkAraM vimAnaM 'kAmukAbhidham / devo "valAhakazcakre vistIrNa sakSapojana : / / 6 / / aSTAdaza sarga paramovArika zarIra se sahita, kevalajJAnarUpI netra se yukta, guruSoM ke guru zrIpArvamAtha bhagavAna ko sadA zira se namaskAra karatA hU~ // 1 // prathAnantara kevalajJAna ke mAhAtmya se samudra ke zabda ko jItane vAlA ghaNTA, kabalanAma mahotsava kI sUcanA detA humA hI mAnoM zabda karane lagA / / 2 / / kalpavRkSa saba pora puSpavarSA karane lage, dizAe' nirmalatA ko prApta ho gaI aura megha rahita prAkAza suzobhita hone lagA // 3 // indroM ke prAsana jora se kampita hone lage, mukuTa namrIbhUta ho gaye aura zItala vAyu bahane lagI // 4|| ityAdi vividha cihnoM se kevalajJAna kA utsava jAna kara parokSa bhakti se paripUrNa, avadhijJAnI, saudharmendra ne zIghra hI siMhAsana se uTha kara kevalajJAna se alaMkRta pArzva jinendra ko namaskAra kiyA // 5-6 / / 'yaha kyA hai' isa prakAra pUchatI huI indrANI ko saudharmendra ne bar3e harSa se batalAyA ki pAprabhu ko kevalajJAna utpanna humA hai // 7 // tadanantara jaba prasthAna kAla meM bajane vAle nagAr3e jora jora se zamda kara rahe the taba devoM se ghirA indra prabhu ke kevalajJAna kI pUjA ke liye nikalA // 8 // tatpazcAt balAhaka nAmaka veva ne megha ke prAkAra, eka lAkha yojana vistAra vAlA kAmuka nAmakA 1. meghahitam 2. saudharmendraH 3. meghAkAraM 4. kAmakAbhigha kha. 50 5. balAhakanAma devaH /
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23. ] * bhI pAbanAya parita. muktAlambanadAmodhaH kiGkaNosvanakoTibhiH / prahasambhiva toSAttadrazmibhimaNinirmitam // 10 // zarada bhramivAtyantazuklaM zvetitadimmukham / tuGgavaMzaM sudoGga savRttonatamastakam // 11 // lakSaNavyaMjaneyukta javanaM nalinaM param / tiryaglokAyatasthUlakramavRttaNusakaram // 12 // vRttagAtraM sulIlADhaya mahAntaM dundubhisvanam / madanirbharavyAptAGga kalyANaprakRtiM varam / / 13 // lakSayojanavistIrNa hemakakSaM guNAnvitam / aSayamAlayA SaNTAdvayena paripUSitam // 14 // anekavarNanopetaM divyarUpaM jhayuttopamam |'naagvttaamiyogyesho nAgamairAvataM dhyaSAt ||15| tamairAvaNamArUDhaH sahasrAmo vyabhAtarAm / udayAcalamATo yathA bhAnuH svasejasA // 16 // dvAtriyavadanAnyasya sAdRzNani bhavanti / zAsyamaSTadatAH syUlA dIrghA: kiraNAkusAH / 11 prasidantaM saro hoka svacchanIrabhRtaM mahat / sara: prati mahAramyApyasminyekA varotpalA / / 1 / / dvAtrizarakamalAnyAsA pratyeka syumehAnti hi / kamala prati dvAtriMzaddodhapatrANi nizcitam / / 17 / teSvAyateSu sarveSu nartakyo'bhutadarzanAH / vica to vA nanti sma dvAtriMzasaMkhyakAH pRthk||20|| vimAna banAyA // 6 // vaha mariNanirmita vimAna motiyoM ko laTakatI huI mAlAoM ke samUhoM, phiriNayoM kSudra ghaSTikAnoM kI karor3oM ruNabhumoM aura maNiyoM kI kiraNoM se aisA jAna paratA thA mAnoM haMsa hI rahA ho // 10 // mAgavata nAmaka prAbhiyogya jAti ke deva ne aisA airAvata hAthI banAyA jo zaradaRtu ke meghoM ke samAna atyanta zukla thA, jisane vizAmoM ke agrabhAga ko zveta kara diyA thA, jisakI rIha bahuta acI thI, jisakA zarIra bahuta lambA thA, jo gola tathA UMce mastaka se sahita thA, lakSaNa aura vyajanoM se sahita thA, vegazAlI thA, atyanta baliSTha thA, jisakI sUDa madhyama loka ke barAbara lambI, moTI, krama se bar3hatI huI golAI se yukta tathA sIdhI tho, jo eka lAkha yojama vistAra pAlA thA, suvarya kI mAlAoM se yukta thA, aneka guNoM se sahita thA, kaNThamAlAmoM aura vo anTAmoM se vibhUSita thA, aneka varNanAmoM se sahita thA, viSyarUpa kA dhAraka tathA nirupama yaa|15|| usa airAvata hAthI para baiThA humA saudharmendra apane teja se, udayAcala para pAruDha sUrya ke samAna atyanta suzobhita ho rahA thA // 16 // isa airAvata hAthI ke eka samAna battIsa mukha the aura pratyeka mukha meM syUla, dIrgha tathA kiraNoM se yukta pATha pATha dAMta the||17|| pratyeka bAta para svaccha jala se bharA humA eka eka vizAla sarovara thA, aura eka eka sarovara meM uttama kamaloM se yukta atyanta sundara eka eka kamalinI tho||18|| eka eka kamalinI meM battIsa battIsa bahuta bar3e kamala the aura eka eka kamala meM nizcita rUpa se battIsa battosa vizAla pate the // 16 // una lambe pattoM para adbhuta dikhAI dene vAlI battIsa battIsa 1. nAgadattanAmaka bhAbhiyogyajAtiko devaH 2. saudharmandraH 3. pratimulaM /
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ * aSTAdaza sarga // 23 // tAsAM zRGgAralAvaNyarasabhAvalayAnvitam / pazyantaH parama nRtyaM mudA pipriyire'marA: / / 21 / / puvarAja ivAtIva sundarI niryayo vratam / zakaNAmA pratIndro'pi svavAhanamadhiSThitaH // 22 // pitRmAtRguruprakhyA mAnyAH sAmAnikA: surAH / purodhomanthyamAtyanimAstrAyastrizanirjarAH // 23 // pIThamadaMnasAhaNyA devAH . pAriSadAyAH / praGgarakSasamAnA prAtmarakSAkhyA vivaukasaH / / 24 / / koTapAlasamA devA lokapAlasamAhvayAH / senA tulyAnyanokAni padAtyAdIni saptamA // 25|| paurajAnapadaprakhyAstridazAzca prakIrNakA: / amarA abhiyogyAsyA dAtapharopamAH // 26 / / prajAbAhmasamAnA gIrvANA: kilviSikAbhidhAH / iti zakaparIvArAH svasvavAhana mAzritAH / / 27 / / dharmaka rasikAH sarve svasvabhUtyupalakSisAH / saphalatrAzca kalpezaM vajantamanuvabajuH // 28 / / svasvavAnamArUDhAH sarvAbharaNabhUSitAH |saaddh svaparIvAraiH zacIbhizcAmanijaH // 26 / / sotsavA jinapUjAya sarve kalpAdhipAH samam / aizAnapramukhA bhaktyA nirjagmustena tarakSaNam / / 30 / / siMhAsanAdicihna: svAtvA kevalasaMbhavam / sAmarAH saparIvArAH sakalatrAH savAhanAH / / 31 / / divyabhUSAdidIptAGgA jyotiSkA: paJcadhA surAH / niryayuH parayA bhaktyA kaivalyapUjanodyatAH / / 32 / / nartakiyAM bijaliyoM ke samAna pRthaka pRthaka nRtya kara rahI thIM // 20 // una nataMkiyoM ke zRGgAra saunvarya rasa bhAva aura laya se sahita utkRSTa nRtya ko dekhate hue deva harSa se prasanna ho rahe the // 21 // . . yuvarAja ke samAna atyanta sundara pratIndra bhI apane vAhana para baiTha kara indra ke sAtha zIghra hI bAhara nikalA // 22 // pitA mAtA aura guru ke samAna mAnanIya sAmAnika beba, purohita maMtrI aura amAtyoM ke samAna prAstriza deva, pIThamaI ke samAna pAriSada deva, praGgarakSakoM ke samAna prAtmarakSa veva, koTapAla ke samAna lokapAladeva, senA ke tulya padAti Adi sAta prakAra ke manIka jAtIya deva, nagaravAsI tathA dezavAsI ke samAna prakIrNaka deva, dAsoM ke samAna prAbhiyogya jAti ke deva, aura prajA se bAhya-cANDAlAvika ke samAna kilbiSika nAmaka deva, ye saba indra ke parivAra ke deva apane apane vAhanoM para savAra hokara saudharmendra ke pIche pIche cala rahe the| ye veva bhI dharma ke pramukha rasika the, apanI apanI vibhUtiyoM se sahita the tathA devAGganAoM se yukta the // 23-28 // jo apane apane vAhanoM para prAruDha the, samasta prAbhUSaNoM se vibhUSita the, apane parivAroM, indrANiyoM tathA devoM se sahita the, tathA utsava se yukta the aise aizAnendra prAdi samasta indra bhaktipUrvaka jina pUjA ke liye usa samaya saudharmendra ke sAtha nikale // 26-30 // jo devoM se sahita haiM, paridhAroM se yukta haiM, devAGganAmoM se parivRta haiM, apane apane vAhanoM para prArUta haiM tathA divya prAbhUSaNoM se jinake zarIra dedIpyamAna haiM aise pAMca prakAra ke jyotiSI deva siMhAsana Adi --
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ ``````h 232 ] * zrI pArzvanAtha carita zaGkhazabdAdicihna vijJAya trIjinakevalam / svadevIbhiH svadevezca svabhUtyA saha sotsavAH / / 33 // sa bAhnAdidevA bhavanavAsina prAzu vai / niyaMyurdazadhA bhaktyA jinendrabhaktitatparAH / / 34 / / bherIravAdibhitviA jinakalyANa kotsavam / divyabhUtyA samaM devaiH svakAntAbhizva saMmudA / / 3 / / nizcakramujinejyAya rASTaSA vyantarAmarA: / divya srAvastrabhUSADhayA: svasvavAhana mAsthitAH / / 36 / evaM catuNikAyA gIrvANA: sendrAH sacAmarAH / chAdayanto nabhobhAgaM dhvajacchatrAdikoTibhiH / / 3 / / purAnakamahAvAdhirIkRtadigmukhA: |jynndaadi kolAhalAne kamukharIkRtAH // 38 / / jinakavalyama jAtadivyagItamanoharaiH |haavbhaav vilAsADharapsarovrajanartamaH // 36 // kalAvijJAnacAturyaH kurvantaH paramotsavam / dyotayanto dizo vyoma svAGgabhUSAdidoptibhiH / 40 / yAgacchanta: zanairbhUmi mudAkAzAdivaukasa: / visphArita sunetradUMgada dajine zina: // 41|| prAmthAnamaNDalaM divyaM vizvaddhayekakulagRham / parAya'mariNabhirdevaziSibhiH parinirmitam / / 42 / / prAsthAna maNDalasyAsya ko'tra varNayitR kSamaH / vinyAsaM yasya niriNe sUtradhAro'sti devraatt||4|| cihnoM ke dvArA kevalajJAna ko utpatti jAnakara parama bhakti se kevalajJAna kI pUjA ke liye ugrata hote hue nikale / / 31--32 // zaGkhoM ke zada prAdi cihnoM se zrI jinendra bhagavAn ke kevalajJAna kI utpatti ko jAna kara apanI apanI deviyoM, devoM, apanI apanI vibhUtiyoM, utsavoM, tathA vAhanoM Adi se sahita daza prakAra ke bhavanavAsI deya jinendra bhakti meM tatpara hote hue bhaktipUrvaka nikale // 33-34 / / bheriyoM ke zabda prAdi se jina kalyANaka ke utsava ko Ana kara diya vibhUti, deva aura devAGgAnAoM se sahita, didhya mAlA vastra aura prAbhUSaNoM se yukta, apane apane vAhanoM para baiThe hue pATha prakAra ke vyantara deva, harSapUrvaka jinendra bhagavAna kI pUjA ke liye nikale // 35-36 // isa prakAra jo indroM se sahita the, cAmaroM se yukta the, karor3oM dhvajAroM aura chatroM prAdi ke dvArA prAkAza pradezoM ko prAcchAdita kara rahe the, veva dundubhiyoM ke vizAla zabdoM se jinhoMne dizAnoM ke agrabhAga ko baharA kara diyA thA, jaya, nanda prAdi ke vividha kolAhaloM se jo zabda kara rahe the, jinendra bhagavAna ke kaMbalya mahotsava se sambaddha, manohara divyagItoM, hAvabhAva vilAsa se sahita pramarAnoM ke nRtyoM tathA kalAvijJAna sambandhI caturAI se jo parama utsava kara rahe the, apane zarIra aura AbhUSaNoM ko kAnti se dizAmoM aura prAkAza ko prakAzita kara rahe the, tathA harSapUrvaka AkAza se dhIre dhIre pRthivI kI ora A rahe the aise caturiNa kAya ke bevoM ne apane khule hue sundara netroM ke dvArA dUra se hI zrI jinendra' bhagavAna ke usa samavasaraNa ko dekhA jo divya thA, samasta sampadAnoM kA kulagRha thA, aura deva kArIgaroM ne zreSTha mariNayoM se jisakI racanA ko thI // 37-42 / / kavi kahate haiM ki jisake banAne meM indra svayaM sUtradhAra
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAvaza sagaM. [ 233 tathApyasyocyate kiJcit suzobhA racanAdikA / zrutena yena bhavyAnAM zubho bhAva: prajAyate / / 44 / / paJcaprakozavistAraM parArtha maNimaMcayaH |ghttitN vRttamAsthAnapIThaM syAtvijagadguroH / / 4 / / poThaparyantabhUbhAgamalaMcakra sphuradaya ti: / dhUlIzAlaparikSepo ratnapAMsumayo mahAn / / 46 / / indravAe ivAtyantatejasvI valayAkRti: / kvacidajanapujAbhaH kvcitkaanycnscchviH| 147 / kvacicchukacchadacchAyaH kvacidvid mapuJjabhAk / candrakAntazikhAcUrNamayaH so'bhAcca tejasA ||8|| catasRSvapi dikSvasya svarNa stambhAnalambitAH / toraNA makarAsphoTamaNimAlA virejire / / 46 / / tato'ntarAntaraM kiJcid gatvA tuGgA manoharAH / vIthInAM madhyadezeSu taptahATakanimitA: / / 5 / / madhyapradezatIrthezapratimaughapratiSThitA: / dhvajacAmaraghaNTAsaMgItamaGgalanatana: / 51 // nityAtodyamahAvAdharmAnastambhA vibhAnti ca / stambhayanto satAM mAnaM mUni channatrayAGkitAH / / 52 / / casugopurasaMyuktAH prAkAratrayaveSTitA: / jagatyastrijagannAthasnapanAmbupavitritAH // 53 / / thA bhagavAna ke usa samavasaraNa maNDala ke racanA kA varNana karane ke liye yahAM kauna samartha ho sakatA hai ? arthAt koI nahIM / / 43 / / to bhI zAstrAnusAra isakI kucha racanA aura uttama zobhA prAdi kA varNana pA jAtA hai jise bhara jIvoM ke zubha nAva hote haiM / 4 / / trilokInAtha bhagavAna pArzva jinendra kA pAMca koza vistRta golAkAra samavasaraNa zreSTha magiyoM ke samUha se banAyA gayA thA // 45 // samavasaraNa ke antima bhUbhAga ko vedIpyamAna kAnti se yukta, ratnadhUli se tanmaya dhUlisAla kA mahAna gherA alaMkRta kara rahA thA // 46 // jo indradhanuSa ke samAna atyanta tejasvI thA, cUr3I ke tulya gola AkAra ko dhAraNa karane vAlA thA, kahIM ajana ke samUha ke samAna thA, kahIM suvarNa ke samAna kAnti thAlA thA, kahIM totA ke pala ke samAna kAnti se yukta thA, kahIM mUgAnoM ke samUha se sahita thA, aura kahIM candrakAntamariNayoM ke cUrNa se tanmaya thA aisA vaha pUlisAla apane teja se suzobhita ho rahA thA / / 47-48 / / isa dhUlisAla kI cAroM dizAoM meM cAra toraNa suzobhita ho rahe the jo suvarNamaya khambhoM ke agrabhAga para avalambita the tathA makarAkAra devIpyamAna maNiyoM kI mAlAoM se vibhUSita the // 46 // __tadanantara kucha bhItarI antara ko pAra kara cAra dizA sambandhI cAra galiyoM ke madhyaveza meM cAra mAnastambha suzobhita ho rahe the jo UMce the, manohara the, tapAye hue suvarNa se nirmita the, bIca meM tIrthaMkaroM kI pratimAoM ke samUha se sahita the, dhvajA, cAmara, ghaNTA, saMgIta, maGgala maya nRtya tathA nirantara bajane vAle prAtodya nAmaka vAdyoM se sahita the, satpuruSoM ke mAna ko rokane vAle the aura mastaka para chatratraya se yukta the / / 50-52 // una 1 saptamuvarNa rcitaaH|
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ----- -- 234 ] * zrI pArzvanAtha carita. svarNaSoDazasopAnA sanmadhye pIThikA parA / nyastapuSpopahArArdhA tanmadhye'pi trimekhalam / / 54 // masti divyaM paraM pIThaM te tanmUni pratiSThitAH / manastambhA mahAmAnA duhaM zAM mAnakhaNDanAt / / 5 / / stambhapayantabhUbhAgamalaMca kra : sahotpalAH / svacchanIrabhRto vApyo nandottarAdisaMjJakAH // 56 // dizaM pati patamro paNa pAvidhi: : pAhAdAlanAkuNDastaTabhUmivimaNDitAH / / 57 / / pakSidirephajhadhArayantya iva sadguNaH / jinendraM vA mahAvApyo babhunetrapriyakarAH // 58 / / svalpAntaraM tato'tItya mahIM tAM kamalaizcitA' / parivatra tatra tato vISIM ca jalakhAtikA / / 56 / / vAtobhUsataraGgoSaiH pakSikolAhalaizca sA / reje'gAdhA pranutyantIva toSAttanamahotsave / / 6 / / tadabhyantarabhUbhAgaM parito hi latAvanam / alaMca ke dhanacchAyaM vallIgulmadrumabhRtam // 6 // puSpavallIsamAsaktaguJjabhramarasundaram / sarvatta kusumopetaM pakSikolAhalAkulam // 62 / / tatra krIDAiyo bhAnti sazayyAzca latAlayA: / ghRtA ye syuH purastrINAM mishir| maruto vraaH||63|| mAnastambhoM kI racanA isa prakAra thii| sarva prathama cAra gopuroM se yukta, tIna prAkAroM se veSTisa aura trilokInAtha ke snapamajala se pavitra jagatiyAM thiiN| una jagattiyoM para car3hane ke liye svarNa kI solaha sIr3hiyAM laga rahI thiiN| una jagatiyoM ke madhya meM tIna mekhalA vAlA sundara parama pITha thaa| usa pITha para ve mAnastambha pratiSThita the| mAnastambha bahuta UMce the tathA mithyASTiyoM kA mAna khaNDana karane ke kAraNa mAnastambha kahalAte the // 53-55 // ___nIla kamaloM se sahita tathA svaccha jala se bharI huI nandottarA mAvi vApikAeM jana mAnastambhoM ke samIpavartI bhUmibhAga ko suzobhita kara rahI thIM // 56 // ve vApikAeM eka dizA meM cAra cAra thIM, mariNamaya sIr3hiyoM se vibhUSita thIM, para dhone ke kuNDoM se yukta thI tathA taTa bhUmiyoM se alaMkRta thIM // 57 / / netroM ko priya lagane vAlI ye mahAvApikAeM pakSiyoM aura bhramaroM kI jhAMkAroM se aisI jAna par3atI thIM mAno prazasta guNoM ke dvArA bhagavAna kA gAna hI kara rahI hoM // 58 / / usase thor3I dUra jAkara kamaloM se vyApta parikhA usa bhUmi tathA vIthI ko ghere huye hai // 56 / / yaha parikhA bahuta gaharI pI aura vAyu se uThatI huI taraGgoM ke samUhoM tathA pakSiyoM ke kolAhaloM se aisI jAna par3atI thI mAnoM bhagavAna ke kevalajJAna mahotsava meM saMtoSa se nRtya hI kara rahI ho // 60 // usa parikhA ke bhItarI bhUbhAga ko cAroM ora se yaha latAbana alaMkRta kara rahA thA jo saghana chAyA se sahita thA, latA, jhAr3I aura vRkSoM se bharA huA thA, puSpita latAmoM para baiTha kara gujAra karane vAle bhramaroM se sundara thA, saba RtuoM ke puSpoM se sahita thA aura pakSiyoM ke kolAhala se vyApta paa||61-62|| usa latAvana meM krIDAgiri tathA zayyAnoM se sahita ve 1.citAM ga. 2. zloko'yaM ga0 pratI evAsti /
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 * aSTAdaza sarge [ 235 | vizrAmAyAmarAdInAM bhavanti tejasAkulAH / / 64 / candrakAnsazilAstatra latAbhavanamadhyagAH ato'dhvAnaM tato'tItya kiyantaM tAM gharAM zubhAm / prAkAraH prathamo va tuGgI ramyo hiraNmayaH / / 65 // yasyopariNAmAvalI | tArAtatiriyaM ki svidisyAzaGkAspadaM satAm // 66 // kvaciptavaghanacchaviH / kvacicchAvalasucchAya indragopanibhaH kvacit / 671 racitendrazarAsanaH / vyabhAt sa nitarAM zAlo vidyudApiJcaraH kvacit 68 1 kvaciddha sazukai hiro : * kvacicca nuyugmakaiH / / 66 / / kvacicca kalpavallIbhibahiranto vicitritaH / hasanniva babhau so'tisundaro maNirazmibhiH // 70 // mahAnti gopurANyasya tribhUmAni babhustarAm / rAjatAni surUpyAdreH zRGgANIva spRzanti sam / / 71 / / padmarAgamayaistuGgaH zikha regyamalaGghabhiH / dizaH pallavayantIva tAni ratnAMzusaMkulaiH // 72 // kvacidviparivyAghrarUpamithunavRttibhiH kvacidvidra masaMghAtaH kvacidvicitraratnAMzu nikuJja suzobhita hote haiM jahAM bevAGganAthoM ke dvArA sevanIya ThaNDI ThaNDI vAyu bahatI rahatI hai / / 63||| vahAM deSoM Adi ke vizrAma ke liye latAbhavanoM ke madhya meM candrakAnsa mariNa kI vedIpyamAna zilAe haiM ||64|| isake bhAge kitane hI mArga ko ullaMgha kara usa zubha bhUmi ko suvarNamaya ramaNIya UMcA vaha prathama koTa ghere hue thA / / 65|| jisake Upara lagI huI motiyoM kI dedIpyamAna mAlA satpuruSoM ko aisI zaGkA utpanna karatI rahatI hai ki kyA yaha tArAmroM kI paMkti hai ? / / 66 / / vaha koTa kahIM mUM gAnoM ke samUha se yukta thA, kahIM navIna megha ke samAna zyAmala kAnti se sahita thA, kahIM harI harI ghAsa ke samAna kAnti se suzobhita thA, kahIM vIra bahUTI ke samAna lAla raMga kA thA, kahIM citra vicitra ratnoM kI kiraNoM se indradhanuSa kI racanA kara rahA thA aura kahIM bijalI ke samAna pItavarNa se yukta hotA huA pratyadhika suzobhita ho rahA thA / / 67-68 / / vaha koTa kahIM yugalarUpa se rahane vAle hAthI ghor3e aura vyAghra kI prAkRtiyoM se, kahIM haMsa totA aura mayUroM se tathA kahIM strI puruSoM ke yugaloM se suzobhita ho rahA thA / / 66 // kahIM bhItara bAhara kalpalatAnoM se citravicitra ho rahA thA aura kahIM rahanoM kI kiraNoM se pratyanta sundara dikhane vAlA vaha koTa aisA jAna par3atA thA mAnoM ha~sa hI rahA ho // 70 // isa suvarNamaya koTa meM tIna tIna khaNDa ke cAMdI ke bar3e bar3e gopura atyadhika suzobhita ho rahe the aura aise jAna par3ate the mAnoM vijayArdha ke zikSara hI AkAza kA sparza kara rahe hoM / / 71|| ve gopura, prakAza ko lAMghane vAle ratnoM kI kiraNoM se yukta, padmarAga maNimaya UMce zikharoM se aise jAna par3ate the mAnoM dizAoM ko pallavita - lahalahAte navIna 1 virAmAmAmarAdInAM 2 mayUraiH 3 khaNDatritayayuktAni /
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 ] zrI pArzvanAtha carita * jagadguroguNAnatra gAyanti devagAyanA: / kecicchRNvanti kecicca nRtyanti paramotsavAt / 73 / bhRGgArakalazAndAdyA maGgaladravyasaMpadA / aSTottarazataM teSu pratyeka gopureSvabhAva / / 74 / / mAriNakyaradhimajAlAtiparipiJjaritAmbarA: |prtyek toraNAsteSu zatasaMkhyA babhAsire / / 7 / / nisargabhAsvare kAye vibhoH svAnavakAzatAm / matlevAbharagaNAnyasthu ruddhAvAnyanutoraNam / / 76 / / nidhayo nava padmAdyA vairAgyAdavadhIritAH / svAminA svayaMvaivAtra tadvAropAnta mAzritAH / 77 // teSAmantarmahAvotherubhayoH pArzvayorabhUt / nATayazAlAdrayaM dikSu pratyeka catasRSvapi / / 7 / / taptahemamayastambho zuddhasphATikabhittiko / tau ratnazikharastuGga stisRbhibhUmimiH parai '176 / / gItavAdyAdizabdodha rejaturnATayamaNDapI / gajentAviva gIrvANApsarobhi: paripUrito / / 8 / / nATayamaNDaparaGgeSu mRdaGgAdisuvAdanaH / nRtyantyamaranartakyo jinabhaktibharAGkitA: / / 1 / / kinnayaH kinnaraiH sArddha vINAvAdena satsvanam / mAnti jinamalasya jayaM karmArighAtajam / / 2 / / lAla pattoM se yukta hI kara rahe hoM // 72 // iga gopura meM dezoM ke bhakSya jagadguru-bhagavAna ke guNa gAte haiM, koI sunate haiM aura koI bahuta bhArI harSa se nRtya karate haiM / / 73 / una gopuroM meM pratyeka gopura ke samIpa mRGgAra kalaza aura darpaNa prAdi maGgala dravya eka sau pATha eka sau pATha kI saMkhyA meM suzobhita the // 74 // una gopuroM meM pratyeka ke prAge mariNayoM ke kiraNasamUha se prAkAza ko atyadhika pIlA karane vAle sau sau soraNa suzobhita ho rahe the // 75 // pratyeka toraNa ke samIpa bhAbhUSaNa vidyamAna the jo aise jAna par3ate the mAnoM svabhAva se dedIpyamAna bhagavAna ke zarIra meM apane liye sthAna na jAna kara prAkAza ko ghere hue ho vidyamAna the // 76 // vairAgya ke kAraNa bhagavAna ke dvArA tiraskRta padma prAvi nau nidhiyAM apanI IrSyA se hI mAnoM una gopura dvAroM ke samIpa prA DaTI thIM // 77 / / una gopuroM ke bIca meM jo mahA vIthI-lambI caur3I sar3aka thI usake donoM ora cAroM dizAoM meM do do nATyazAlAeM thIM // 78 // ve nATyazAlAe tapAye hue suvarNa se nirmita sambhoM se sahita thI, unakI dIvAleM zuddha sphaTika kI thIM / Uce Uce ratnamaya zikharoM aura tIna tIna khaNDoM se ve bar3I bhalI pratIta hotI thIM / / 76 / / deva devAGganAoM se bharI huI the nATayazAlAeMgIta tathA bAjoM Adi ke zabda samUhoM se aisI suzobhita ho rahI thIM mAnoM garjanA hI kara rahI haiM / / 8 / una nATyazAlAoM ko raGgabhUmiyoM meM jinendra bhagavAna kI bhakti se bharI huI deva nartakiyo, mRvaGga Adi uttama bAjoM kI tAla pAkara nRtya kara rahIM thIM / / 1 // kinnariyAM kinnaroM ke sAtha mila kara vINA kI madhura dhvani se karmarUpI zatru ke ghAta se utpanna jinarAjarUpI malla ke vijayagIta gA rahI thiiN| shaa| 1. paraH kha
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ MaRKAmar.Amar * aSTAvaza sarga . sato dhUpaghaTo dvau dvau ghIthInAmubhayodizoH / sugandhIkRtadigbhAgau dhUpadhUmarmarudarzaH // 3 // satra copyantareSvAsAcatasro vanavIthayaH / sarvatu phalapuSpAdipUrNatuGga mAnvitAH // 4 // azokasaptaparNAkhyacampakAmramahIruhAm / rejustAni vanAnyucdainandanAnova santatam / / 8 / / banAnAM madhyabhAgeSu kvacidvApyo'mbusaMbhRtAH / caturukoNAstrikoNAzca puSkariNyaH kvacitparAH86 bacivANi ramyAriNa kvacicca kRtakAdrayaH / prekSAgArA: kvaciddivyAH kvacidA koDamaNDapAH / 07 / citrazAlA: kvacidramyA devAnAM mithuna tAH / ekazAlAdvizAlAdyAH kvacitprAsAdapaMktayaH / 88 / / macicca jhADvalAbhUmirindragopaH kvacittatAH / sarosyamalavArIriNa kvacinnadyaH sasaMkatAH / / 6 / / azokavanamadhye syAdazokAsyo dumo mahAn / haimaM trimekhalaM pIThaM ramyaM tuGgamadhiSThitaH / / 6 / / praSobhAge jinendrasya pratibimbavibhUSitaH / caturdisa surararyazcatyavRkSAbhiSaH paraH / / 6 / / sapsaparNavane'pyAsItsaptaparNadra mo mahAn / campakAmratarU evaM jJeyo zeSavanaddhaye / / 12 / / tadanantara galiyoM ko donoM dizAoM meM vAyu ke yaza ur3ate hue dhUpa ke dhumAM se vizAtroM ko sugandhita karane vAle do do dhUpa ghaTa the // 3 // una galiyoM ke bIca meM cAra vana bothiyAM aura thIM jo samasta RtuoM ke phala puSpa Adi se paripUrNa Uce UMce vRkSoM se sahita thIM // 4 // azoka, saptaparNa, campaka aura pAmravRkSoM ke ve UMce UMce dhana nirantara nandana vana ke samAna suzobhita ho rahe the // 5 // una vanoM ke madhyabhAga meM kahIM jala se bharI huI catukoNa aura trikoNa vApikAeM thoM tathA kahIM utkRSTa choTe choTe tAlAba the // 6 / / kahIM ramaNIya mahala the, kahIM kRtrima krIDA giri the, kahIM sundara prekSAgRha-dekhane ke sthAna aura kahIM sundara bana nikuJja the| kahIM deva deviyoM se bharI huI sundara citrazAlAeM thIM, kahIM eka khaNDa, do khaNDa Adi kI bhavana paMktiyAM thIM / / 87-88 // kahIM indragopa nAmaka lAla lAla kIr3oM se vyApta harI ghAsa kI bhUmi thI, kahIM svaccha jala se bhare hue tAlAba the aura kahIM resIle taToM se yukta nadiyAM thIM / azoka vana ke madhya meM azoka nAmakA eka bar3A vRkSa thA jo tIna mekhalA. vAle ramaNIya tathA aMce svarNamaya pITha para sthita thA // 10 // yaha bar3A vRkSa caityavRkSa kahalAtA thA, cAroM vizAmoM meM nIce sthita jinapratimAnoM se vibhUSita thA tathA devoM ke dvArA pUjya thA // 1 // saptaparNa vana meM bhI saptaparNa nAmakA mahAna vRkSa thaa| isI prakAra campakavana aura pAmravana kI sampadA bar3hAne ke liye unake madhya meM campaka vRkSa aura pAmravRkSa jAnanA cAhiye // 2 //
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 ] * bho parazvanAtha carita mAlavastramayUrAjahaMsavInamRgezinAm' // vRSabhe bhendraca kAraNAM dhvajAH syudezaSetyapi // 63 // zatamaSTottaraM jJeyAH pratyekaM ketavo'malAH / ekaikasyAM dizi pro vAstaraGgA iva vAriSeH // 24 // samIrAndolitasteSAM dhvajAnAmaMzukoskara: | vyAjuhUSurivAbhAti jinAccayai khagAmarAnuma sragdhvajeSu srajo ramyAH saumanasyo'valambire / vastratuSu sUkSmAMzukAni zobhAkarANi ca // 66 // mayUrAdiva jeSvevaM mayUrAdisumUrtayaH / sarveSu lambitA jJeyA divyarUpadharAH parAH // 17 // ityamI ketavo divyA mohAratijayojjitAH / babhustribhuvanaM zvayaMse kI kartuM mivarekhatAH DESI ekasya dAsa sarva tu piNDAH ketavaH parAH / azItiyutamekaM sahasra yujinezinaH // 26 // ekIkRtAH samastAste catasRSvapi dikSu hi / viMzatyAmA tricatvAriMzacchatAni bhavantyapi / 100 / tato'nantaramevAntarbhAge'yAdvitIyo mahAn / zrImAnarjunanirmANa: zAlastuGgo mnohrH|| 101 / / pUrvagopurANyasya toraNAbharaNAni ca / prAguktA vanAH sarvA mA phAle vidurbudhAH / 102 / garur3a, siMha, vRSabha, hAthI aura cakra ke cihna se daza prakAra kI nirmala dhvajAe eka eka vizA eka prATha eka sau ATha thIM tathA samudra kI UMcI uThI huI laharoM ke samAna suzobhita ho rahI thIM / / 63-64|| vAyu se hilatA huA una dhvajAoM kA vastra samUha aisA suzobhita ho rahA thA mAnoM jinendra bhagavAn kI pUjA ke liye deva aura vidyAdharoM ko bulAnA hI cAhatA ho ||25|| mAlA se cihnita dhvajAnoM ke Upara phUloM kI manohara mAlAeM laTaka rahI thiiN| vastra ke cihna se cihnita patAkAoM para zobhA kI khAnasvarUpa sUkSma vastra laTaka rahe the / isI prakAra mayUra prAdi ke cihnoM se suzobhita samasta vvajAoM para mayUra Adi kI sundara mUrtiyAM avalambita thIM / ye saba mUrtiyAM sundara rUpa ko dhAraNa karane vAlI atizaya zreSTha thIM / / 66-67 / / moharUpI zatru ko jIta lene ke upalakSya meM phaharAI huI ye fror patAkAeM aisI suzobhita ho rahI thIM mAnoM tInaloka kA aizvarya ekatrita karane ke liye hI uccata hoM / / 68 / / eka dizA meM saMmilitarUpa se jinendra bhagavAn kI samasta utkRSTa dhvajAe eka hajAra assI thIM // 66 // cAroM dizAoM meM ekatrita samasta dhvajAe tetAlIsa sau bIsa thIM / / 100 // mAlA, vastra, mayUra, kamala, haMsa, cihnita daza prakAra kI dhvajAeM thiiN| ye meM isake zrAge madhyabhAga meM cAMdI se nirmita zobhA saMpanna, manohara UMcA dUsarA mahAna koTa thA / 101 / / isa dvitIya koTa ke gopura toraNa, prAbhUSaraNa tathA pahale kahI huI samasta ainA prathama koTa ke samAna jAnanA cAhiye / / 102 / / isa koTa kI mahAvIthI caur3I 0 0 0 4. rakta 1. vInAM pakSiNAm ina: svAmI bInaH garuDa ityartha: 2. zrahnamicchuH 3. prabhavantyapi nirmANaH zrImAnaccana nirmANaH kha0 pa0 /
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ ! * aSTAdaza sagaM [ 239 mahAvIthyubhayAntayoH // 103 // pIThasyopari caiteSAM pratimA dizcatuSTaye kSIroda salilArtha stA aSTabhevairmahArcanaH atrApi pUrvavajjJeyaM nATayazAlAdvayaM param / tadvakSUpaghaTadvandva tato vIdhyantareSu syAdvanaM karUpamahIruhAm / nAnAratnapra maudharbhAsvaraM vA bhogabhUtalam / / 104 / / taMtra kalpadra umAstuGgAH saccchAyAphalazAlinaH / nAnA sagvastrabhUSAdya zobhante'timanoharAH 1105 / nepathyAni phalAnyeSAM syuraMzukAni pallavAH / mAlAH zAkhAvalambinyo dRDhaprArohayaSTayaH / / 106 / / jyotiraGgeSu jyotiSkA dIpAGgaSu ca nAkinaH / bhAvanendrAH sraga Su yathAyogyaM dadhurdhRtim / / 107 // prazoka saptaparNAkhyacampakAzrAbhiSA ime / 'siddhArthapAdapA jJeyA: siddhArthAdhiSThitAH parAH 108 caturgopura saMbaddha zAlatritaya veSTitAH / chatracAmarabhRGgA rakalazArtha : prazobhitAH // 106 // / dIprAGgA mariNa nirmANA jinendrANAM virejire| 110 / | prarcayanti surendrAdyAH praNamanti stuvanti ca / / 111 / tato babhUva paryante banAnAM vanavedikA / catubhirgopuraistuGgaH spRzantIya nabho'GgaNam / / 112/ ghaNTAjAlAni lambAni muktAlambAni kAni ca / puSpadAmAni saMrejuramuSyAM gopuraM prati / / 113 / / galI ke donoM ora do vo usa nAvyatAeM aura ghaToM kA sala pahale ke samAna jAnanA cAhiye / / 103 // tadanantara vIthiyoM ke madhya meM kalpavRkSoM kA vana thA jo mAnA ratnoM kI kAnti ke samUha se dedIpyamAna hotA huA bhogabhUmi ke bhUjala ke samAna suzobhita ho rahA thA / / 104 / / usa vana meM uttama chAyA zrora phaloM se suzobhita UMce UMce kalpavRkSa ye jo atyanta manohara the tathA nAnA mAlAnoM vastroM aura prAbhUSaNa prAvi se suzobhita ho rahe the / / 105 // zrAbhUSaNa, ina vRkSoM ke phala the, vastra, pallava the aura zAkhAoM para laTakane bAlI mAlAeM, dRDha aGka ra yaSTiyAM thIM // 106 // jyotiSI deva, jyotiraGgakalpa vRkSoM para, deva, dopAGga vRkSoM para aura bhAvanendra mAlAGga vRkSoM para saMtoSa dhAraNa karate the // 107 // prazoka, saptaparNa, campaka aura pAtra nAma ke ye vRkSa caityavRkSa jAnane yogya haiM / ye sabhI vRkSa svayaM utkRSTa the tathA siddha bhagavAn kI pratimAnoM se yukta the / / 106 / / cAra gopuroM se yukta tIna koToM se ghire hue ye caityavRkSa, chatra, cAmara, mRGgAra tathA kalaza zrAdi maGgala dravyoM se suzobhita the / / 106 / / ina caityavRkSoM kI cAroM dizAoM meM pITha ke Upara devIpyamAna, marinirmita jinendra pratimAeM suzobhita ho rahI thIM // 110 // indrAdika deva, kSIra sAgara ke jala Adi zrATha mahAdravyoM se unakI pUjA karate haiM, praNAma karate haiM aura stuti bhI karate haiM / / 111 // tadanantara vanoM ke paryanta bhAga meM vanavevikA thI jo UMce UMce cAra gopuroM se aisI jAna par3atI thI mAnoM prAkAzAGgaNa kA sparza hI kara rahI ho / / 112 / / isa vanavedikA 1. siddhArthA sva0 /
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 ] * zrI pArzvanAtha carita . rAjatAni babhurvedyA gopurANyaSTamaGgalaiH / vAdyaM rgItaizcanRttAdya mariNabhUSaNatoraNaH // 11 // tato vIthyantarAlasthA vividhA: ketupaMktayaH / pralaMcakra : parAM bhUmi he mstmbhaarlmbitaaH||11|| susthAste ratnapITheSu dhvajastambhA mahonatAH / vibhoH krodhAdharINAM vijayaM vktubhivodytaaH|116| mAnastambhAzca prAkArAH siddhArthacatyapAdapAH / stUpAH satoraNAH stambhAH ketavI vnvedikaaH|117 proktAstIrthakarotsedhAduttuGgena dviSaDguNAH / deAnuyogameteSAmAhU rondraya gaNAdhipAH // 11 // hariyAM parvatAnAM ca vanAnAmunnatibhuvi / sarveSAM variNataSava bhIjinAgamakovidaH / / 116 / / bhaveyuradrayo rundrAH svocchrayAdaSTa saMguNam ' / stUpAnAM raundrayamutsedhAtsAdhikaM jJAnino viduH|120 vistAra vaidikAdInAmunti zrIgaNAdhipAH / utsevasya caturbhAga dvAdazAGgAndhipAragA: / / 121 // kvacidvApya: kvacinadya: kvacisakatamaNDalam / kvacisabhAgRhANIti rejastatra banAntare / / 122 / / vanavIyomimAmeva vavra''sau vanavedikA / tuGgA hemamayA divyA caturgopurasaMyutA / / 123 // ke pratyeka gopura para ghaNTAoM ke jAla, laTakatI huI motiyoM kI mAlAe tathA puSpamAlAeM suzobhita ho rahI thIM // 113 // vanavedikA ke rajata nimita gopura, aSTa maGgala dravyoM, bAjoM, gItoM, nRtyoM tathA mariNamaya prAbhUSaNoM aura toraNoM se suzobhita ho rahe the / 114 // tadanantara vIthiyoM ke antarAla meM sthita utkRSTa bhUmi ko, suvarNamaya stambha ke agrabhAga para saMlagna nAnA prakAra kI dhvajapaMktiyAM pralaMkRta kara rahI thIM // 115 // ratnamaya poThoM para acchI taraha sthita ve bahuta UMce dhvajastambha aise jAna par3ate the mAnoM 'bhagavAn ne krodhAdi zatruoM para vijaya prApta kara lI hai' yaha kahane ke liye ho udhata hue hoM / / 116 // mAnastambha, koTa, caityavRkSa, stUpa, toraNa, stambha, patAkAeM, aura banavedikA prAdi jo pahale kahe gaye haiM ve UMcAI kI apekSA tIrthakara kI UMcAI se bAraha guNa hote haiM / gaNadhara mahArAja ne ina sabakI lambAI tathA gaharAI kA bhI yathA yogya varNana kiyA hai // 117-118 // zrI jinAgama ke jJAtA vidvAnoM ne bhavanoM, parvatoM tathA dhanoM ko pRthivI para jo UMcAI hai usakA varNana kiyA hI hai // 116 / parvata apanI UMcAI se pATha guraNe gahare the tathA jJAnIjana stUpoM kI gaharAI UMcAI se kucha adhika jAnate haiM // 120 // dvAdazAGgarUpI sAgara ke pAragAmI zrI gaNadhara deva vevikA prAdi ke vistAra kI UMcAI kA caturtha bhAga kahate haiM / / 121 // usa kalpavRkSa vana ke madhya meM kahIM vApikAe haiM, kahIM retIle taTa haiM, aura kahIM sabhAgRha suzobhita ho rahe haiM // 122 // isI dhana vIthI ko vaha dhamavedikA ghere hue hai jo UMcI hai, suvarNamaya hai, devopanIta athavA sundara hai tathA cAra 1 dazamaMguNam sva0 2. munnati ga* /
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAvaza sarga 2 [ 241 pasyAM pUrvoktamAnAni gopurAriNa bhavanti ca / prAmuktatoraNAdIni mAGgalyadravyasaMpadaH // 124 / / prathollaca pratolI tAM vIbhyabhUparitaH parA / nAnAprAsAdapaMktizca surazilpivinirmitA / / 12 / / taptadhAmIkarastambhA vacAdhiSThAnabandhanA: / candrakAntamahAratnabhittayo razmisaMkulA: / / 126 // suhA dvitalAH kecit tricaturbhUmikAH pare / candrazAlayutAH kecidalabhicchandabhUSitAH / / 127 // se prAsAdA virAjante svadIptimagnamUrtayaH / ratnakUTaizca ramyaughejyotsnAbhinirmitA iva / 128) kuTAgArasa bhAgehaprekSyazAlA babhuH kvacit / sazayyAH sAsanAstuGgasopAnAH sumanoharAH / / 12 / / pannagA: kinnarA devAcAramanta khagAdhipAH / gAneSu kecidAsaktAH keciTThAditradAdanaH / / 130 // vIthInAM madhyadeze'pi navastUpAH samudyayuH / padmarAgamayAstuGgA chatradhvajavibhUSitAH // 131 / / siddhArhatpratibimbodhanicitA' divyamUrtayaH / tejaH pujA ivAbhAnti te sarve maGgaladhiyA / / 132 // gopuroM se saMyukta hai // 123 // isa vana bedikA meM pahale kahe hue pramANa se yukta gopura, pUrvokta toraNa prAdi tathA maGgaladravyarUpa saMpadAeM hotI haiM // 124 / / tadanantara usa pratolI ko ullaMghakara arthAt gopuroM se prAge cala kara uskRSTa bIpI hai aura usa vIthI ke donoM prora nAnA prakAra ke bhavanoM ko vaha paMkti hai jo devarUpa kArIgaroM ke dvArA nirmita hai, tapAye hue suvarNamaya khambhoM se sahita hai, baJamaya nIMva se yukta hai| candrakAnta mariNa nimita dIvAloM se suzobhita hai aura kiraNoM se vyApta hai // 125-126 // usa prAsAdapaMkti meM koI bhavana do khaNDa ke haiM koI tIna cAra khaNDa ke haiM, koI candrazAlAnoMuparitanachatoM se yukta haiM aura koI aTTAlikAoM tathA chandagRhoM se vibhUSita haiM // 127 // jinakI prAkRti apanI hI bIpti meM nimagna ho rahI hai aise ve bhavana, ratnamaya zikharoM pora kiraNoM ke samUha se aise suzobhita hote haiM mAnoM cAMdanI ke dvArA hI banAye gaye hoN|12| kahIM zayyAnoM se sahita, prAsanoM se sahita, UcI sIr3hiyoM se sahita tathA atyanta manohara kUTAgAra, bhUlabhulayA vAle mahala, sabhAgRha aura prekSyagRha-prajAyabaghara suzobhita ho rahe haiM // 126 // una bhavanoM meM nAgakumAra tathA kinnara jAti ke veva aura vidyAdhara krIDA karate hai| krIDA karane vAle deva aura vidyAdharoM meM koI gAne meM prAsakta hai tathA koI bAjoM ke bajAne meM saMlagna haiM / / 130 // vIthiyoMgaliyoM ke bIca meM nava stUpa bhI khar3e hue haiM jo panarAga mariNayoM se nimita haiM, ce haiM, chatra aura dhvajAnoM se vibhUSita haiM, siddha tathA prahanta bhagavAna kI prAMtamAtroM ke samUha se vyApta haiM, manohara prAkRti vAle hai aura maGgalabadhyarUpI saMpadA se aise suzobhita ho rahe haiM mAnoM teja ke puJja hI hoM // 131-132 / / una stUpoM para jo jinendra 1. pratinimbocca kha.
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 ] .zrI pArzvanAtha carita - jinendrapratimAsteSvabhiSicyAbhyarcya bhaktitaH / stutvA pradakSigIkRtyArjayanti vibudhA: zubham / 133 stUpahAvalIruddhAM gharAmullaGghadha tAM tataH / nabhaHsphaTika zAlo'bhUt shuddhsphaattikrtnjH||134|| dikSa jhAlottamasyAsya vRttasya gopurANyapi / padmarAgamayAnyuzcacchritAni bastarAm / / 13 / / pracApi pUrvavajjJeyA maGgaladravya saMpada: / dvAropAnte ca dAtAro nidhayobhogamaJjasA / / 136 / chatracAmaratAladhvajAdarzasupratiSThakAH / bhRGgArakalazA ete bhavanti pratigopuram / / 137 / / gopureSu surAsteSvAsan gadAdikaGkitA: / kramAcchAlatrayedvAHsthA bhIma bhaavnkruupmaaH||18|| sataH sphATikazAlAgrAjjinapIThAnsamAyatAH / bhittayaH Sor3azAbhUvanmahAvIdhyanta rAzritAH / / 136 / / mAdhapIThatalAlagnA nimalasphATikodbhavAH / prasarazmijAlastA vyadhunityaM dinshriym||14|| tAsAmupari vistINoM viyatsphATikanirmitaH / ratnastambharmahAtuGgo divyaH zrImaNDapo'bhavada / / 141 // yato'tra trijaganAyaH pratyakSaM purA paM. strI-milAmI tataH zrImaNDapo'styayam / 142 beba kI pratimAeM haiM unakA bhaktipUrvaka abhiSeka, pUjana, stuti aura parikramA kara deSa uttama puNya kA saMcaya karate haiM / / 133 // usake prAge stUpa tathA bhavanoM kI paMkti se yukta usa bhUmi ko ulaMgha kara zuddha sphATika ratnoM se nirmita AkAza sphArika mariNayoM kA koTa hai / / 134 // yaha koTa zAlAoM se utkRSTa tathA golAkAra hai| isake padmarAga mariNa nirmita Uce Uce gopura bhI atyadhika suzobhita ho rahe the // 135 / / ina gopuroM para bhI pahale ke samAna maGgala dravya rUpa saMpadAe mAnanA cAhiye / sAtha hI dvAroM ke samIpa vAstavika bhogoM ko dene vAlI nidhiyAM bhI vidyamAna rahatI haiM // 136 // chatra, cAmara, tADavyajana, dhvajA, darpaNa, ThaunA, bhRGgAra aura kalaza ye maGgalamaya padArtha pratyeka gopura ke samIpa upasthita rahate haiM / / 137 / una gopuroM para gadA Adi hAtha meM liye hue deva dvArapAla the| pUrvokta tIna koToM para krama se vyantara, bhavanavAsI, aura kalpavAsI indra dvArapAla the||13|| tadanantara sphaTikamariNamaya koTa ke Age se lekara jinapITha taka sambI solaha bIvAleM haiM jo mahAvIthiyoM ke antarAla meM sthita haiM // 136 / / jo prathama pITha se saMlagna haiM tathA nirmala sphaTika mariNayoM se jinakI utpatti huI haiM aisI ve dIvAle phaMsate hue kiraNa samUha ke dvArA nirantara dina kI zobhA ko utpanna karatI rahatI haiM / / 140 // uma dIvAloM ke Upara prAkAzasphaTika se nimita, ratnamayastambhoM se sahita, bahuta U~cA, vistRta tathA sundara zrImaNDapa yaa||141|| jisakAraNa isa maNDapa meM trilokInAtha jinendradeva, 1.jainendrI ga. 2. dvArapAlAH /
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdaza sarga 243 tad samUbhimadhye vabhAvAcA pIThikA parA |vaidduuryrtnnirmaannaa prottu GgA maNirazmibhiH / / 143 // tasyAM pogNasopAnamArgAH syuH SoDazAntarAH / catudikSu sabhAkoSThapravezeSu ca nirmalAH / / 144 // pIThikA tAmalaMcakra raSTamaGgalasaMpadaH |dhmNckaarinn voDhAni dIptAni yakSamUrdhabhiH // 14 // sahasrAraH sphuraddIptaM rejire tAni santatam / udyatAnIva bhavyAnAM dhayA~ proktuzumA girm|156|| tasyopari mahApIlIyamamA bhanna vizva hiramayaM tuma sparddhamAnamiva raveH / / 147 / / cakrebhavRSabhAmbhoAzukasiMhagarunmatAm / mAlyasyeti dhvajA rejustasyopari tale parAH // 14|| sarvaratnamayaM pIThaM tasyoparyabhavatpRthu / tRtIyaM visphuradratnarociyastatamazcayam // 14 // vimekhalamida pIThaM parArtha ratnanirmitam / jagatsArAkaraM vAbhAritrajagatsAravastubhiH // 150 / / tatra gandhakuTI pRthvI vizvalakSamyAkarA parA / rairADa nivezayAmAsa divyagandhamayA parA // 15 // bibhratI sArthaka nAma sA babhau puSpadAmabhiH / sugandhadhUpaghUmaMpaca sugandhIkRtadikcayA // 152 // pratyakSa hI manuSya aura devoM ke dvArA tIna loka kI lakSmI kA svIkRta karate pe isakAraNa yaha zrImaNDapa kahalAtA thA // 142 / / usa zrImaNDapa se rukI huI bhUmi ke madhya meM baiDUrya mariNayoM se nirmita tathA mariNayoM ko kAnti se atyanta UMcI pahalI utkRSTa pIThikA hai // 143 // usa pIThikA ko cAroM dizAoM meM sabhAgRhoM meM praveza karane ke liye nirmala solaha solaha sauDiyA hai aura solaha hI antara haiM // 144 // aSTa maGgala dravya tathA yakSoM ke mastaka dvArA dhAraNa kiye hue devIpyamAna dharmacakra usa pIThikA ko alaMkRta kara rahe haiM // 145 / / dedIpyamAna hajAra prAroM se ve dharmacaka aise suzobhita ho rahe the mAnoM bhavya jIvoM ko nirantara dharmayukta zubha vANI sunAne ke liye udhata hI hoM / / 146 // usa prathama pITha ke Upara dvitIya mahApITha thA ko zubha thA, sundara thA, suvarNamaya thA, UMcA thA aura sUrya se spardhA karatA humrA sA jAna par3atA thA / / 147 / / usake Upara cakra, hAthI, vRSabha, kamala, vastra, siMha, garuDa aura mAlA ke cihnoM se sahita utkRSTa dhvajAe suzobhita ho rahI thIM / / 148 / / usa dvitIya pITha ke Upara sarvaratnamaya tRtIya vistRta pITha thA, jo devApyamAna ratnoM kI kiraNoM se andhakAra ke samUha ko naSTa karane vAlA thA / / 146 / / tIna mekhalAoM vAlA yaha pITha zreSTha ratnoM se nirmita thA aura tIna jagata kI sArabhUta vastuoM se aisA jAna par3atA thA mAnoM tIna jagat ko zreSTha vastuoM kA prAkara-khAna hI ho // 15 // usa tRtIya pITha para vizAla gandhakuTI thI, jo samasta lakSmI kI khAnasvarUpa yo, divyagandha se yukta thI aura dhanapati-kubera ne jisakI racanA karAI thI / 151 / puSpamAlAoM / kuberaH /
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 * zrI pAzvanAtha carita. ratnAbharaNamAlAbhimuktAjAlewbhAcca sA / jitvA meruzriyaM vizvamaGgaladravyasaMpadA / / 15 / / / tasyA madhye sphuradratnarazmivyAptadigantaram / nAnAmaNiprabhAkIrNaM tujhaM siMhAsanaM bhavet / / 554 / / viSTaraM tadalaMcakre zrIpAryastrijagadguruH / aspRzaMstattalaM svena mahimnA caturaGga laiH / / 15 / / mAlinI iti nijamatizaktyA zAstradRSTayA samAsAt samavasaraNa dijya kIrtitaM yasya kiJcit / tribhuvanapatibhartu yacca tatko nR zakto gaditumakhilamevAnyo gaNezArasa no'gyAt / / 156 / zArdUlavikrIritam ki mAnuH kimu rAzireva yazasA ki vA sutejonidhiH ki vA vizvakaro jagattrayaguru: kiM vA parabrahmarAT / ki puNyANucayaH sthitaH sadasi yaH kiM dharmarAjo mahA nityantaHpravitaraNaH suravaradRSTa: sa no'stu dhiye / / 157 // tathA sugandhita ghupa ke dhueM se samasta vizAtroM ke samUha ko sugandhita karane vAlI vaha gandha kuTI sArthaka mAmako dhAraNa karatI huI khuzobhita ho rahI thii| garimanasa yAmavaraNoM kI paMktiyoM, motiyoM ke samUhoM tathA samasta maGgala dravya rUpo saMpadA se vaha gamdhakuTI mera parvata kI lakSmI ko jIta kara pratyadhika suzobhita ho rahI thI / / 153 // usa gandhakuTI ke madhya meM dedIpyamAna ratnoM kI kiraNoM se dizAtroM ke antarAla ko vyApta karane vAlA tathA nAnA mariNayoM ko prabhA se yukta 'cA siMhAsana thA // 154 / / tIna jagat ke guru zrI pAzrvanAtha bhagavAna apanI mahimA ke dvArA cAra aMgula kI dUrI se usake talabhAga kA sparza na karate hue usa siMhAsana ke alaMkRta kara rahe the / / 155 / / isa prakAra apanI buddhi ko sAmarthya tathA zAstrAvalokana se trijagatpati pAvaM jinendra ke jisa samavasaraNa kA kiJcit varNana huaA hai usakA saMpUrNa rUpa se varNana karane ke liye gaNadhara ke atirikta dUsarA kona puruSa samartha ho sakatA hai ? arthAta koI nhiiN| ve pAzvanAtha bhagavAna merI rakSA kareM // 156 // kyA yaha sUrya hai, yA yaza kI prazasta rAzi hai ? kyA usama seja kI nidhi hai ? athavA sabako karane vAle tIna jagat ke svAmI parama brahmarAma haiM ? kyA puNya paramANunoM kA samUha hai ? prathayA sabhA meM sthita mahAna dharmarAja haiM isa prakAra hRdaya meM tarkarA karane vAle indroM ne jinheM dekhA thA ve pArzvanAtha bhagavAn hama logoM kI lakSmI ke liye hoM / / 1571 /
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ * aSTAdaza sarga . [ 245 stragdharA sarvajJaH sarvadarzI guraNagagAjaladhimuktikAnto jinendra: pUjyaH stutyazca banyastribhuvanatibhiH sarvazaktyA mayApi / kamadhno dharmakartA bhayarahitakaro'nantazarmakabhoktA yaH so'yaM vizvanAtho bhavabhaya madhanaH svazriyaM me'tra dadyAt / / 158 / / iti bhaTTArakazrIsakalakItibimile zrIpAnamA sati samavasaraNAdAnI nAmASTAdazaH sarga, / 18 / / jo sarvaza hai, sarvadarzI hai, guraNa samUha ke sAgara haiM, muktikAntA ke pati haiM, jinendra haiM, tIna loka ke svAmiyoM tathA mere dvArA bhI sampUrNazakti se pUjya, stutya tathA vandanIya haiM, karmoM kA nAza karane vAle haiM, dharma kartA haiM, bhaya rahita karane vAle haiM, anantasukha ke advitIya bhoktA hai, saba ke svAmI haiM tathA saMsAra kA bhaya naSTa karane vAle haiM ve pAzrdhanAtha bhagavAna isa jagat meM mujhe apanI ananta catuSTaya rUpa lakSmI pradAna kareM / / 158 / / isa prakAra bhaTTAraka zrIsakala kauti dvArA viracita zrIpArzvanAthacarita meM samayasaraNa kA varNana karane vAlA aThArahavA sarga samApta hubhA // 18 // XJE AN
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 ] * propAtha carita # ekonaviMzatitamaH sargaH , zrImate vizvanAthAya sarvajJAya jinezine | trijagadgurave mUrdhnA namo'stu sarvadarzine // 1 // zrathASTaprAtihAryANi mahAnti syurjagadguroH / tanmadhye viSTaraM divyaM smAtpUrvavariNataM param || 2 || samApta nabhobhAgAtsumI' vRSTirabhutA | muktA devakaraiH saMpUrNa jinAsthAnamaJjasA ||3|| gunmattAnibhiH sArA gAyantIva jinotsavam / divyAmodAghanAzasugandhI kRtakhabhUtalA |24|| para kalotpanna maMripuSpa manoharaH | divyazAkhA pAkhyaizca marudAndolitaH paraiH ||5|| jinAbhyAze prakurvapriyAloko nartanaM mahat / vyabhAdanvarthanAmAtra trijagacchokaghAtanAt // 6 / / parAdarthaM marakoTIbhiH pinaddhadaNDamAsTarama / chatratrayaM vibho ni jitAdityendusatprabham 1171 ruruce sumdaraM zvetaM zukladhyAnazikhAcayam / ivAbhyantarapUrNasvAddaNamadvAra nirgatam gadA ekonaviMzatitama sarga jo antaraGga bahiraGga lakSmI se sahita the, sabake svAmI the, sarvajJa the, jinendra the, tInoM jagat ke guru the, tathA sarvadarzI the una pArzvanAtha bhagavAn ko merA zira se namaskAra // 1 // pradhAnantara jagadguru zrI pArzva jinendra ke prATha mahAprAtihArya prakaTa hue / usa gandhakuTI ke madhya meM jisakA pahale varzana kiyA jA cukA hai aisA uttama sundara siMhAsana thA || 2 || prakAza se devoM ke hAthoM se chor3I huI prAzcarya kAraka puSpavRSTi samayasarapa ko acchI taraha vyApta kara par3a rahI thI || 3 || divya gandha ke dvArA pApoM ko naSTa kara jisane zrAkAza aura pRthivItala ko sugandhita kara diyA thA aisI vaha zreSTha puSpavRSTi gujAra karate hue matabhramaroM se aisI jAna par3atI thI mAnoM jinendra bhagavAn ke kevalajJAna mahotsava kA gAna hI kara rahI ho ||4|| marakatamaNiyoM se utpanna patroM, manohara maNimaya puSpoM aura vAyu se hilatI huI utkRSTa divya zAkhA upazAkhAoM se jo jinendra bhagavAn ke nikaTa bahuta bhArI nRtya karatA huA sA jAna par3atA thA aisA azokavRkSa tInoM jagat kA zoka naSTa karane se sArthaka nAma ko dhAraNa karatA huA suzobhita ho rahA thA / / 5-6 / / jo karor3oM zreSTha mariyoM se khacita daNDa se dedIpyamAna ho rahA thA, jisane sUrya aura candramA kI uttama prabhA ko jIta liyA thA, o sundara thA, zveta thA aura bhItara kA sthAna paripUrNa ho jAne 1. kusumAnAmiyaM kaunI /
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ . ekonaviMzatitama sarga . [ 247 jitajyotsnAndhi phenAdyezcatuHSaSTisucAmaraiH / haMsacchadani bhaidivyaryakSadevaka gastaiiH vaujyamAno jinendro'sau bhAti siMhAsane sthitaH / muktikAntAkaTAkSevA 'lakSyo kRtavarottamaH / / 10 / / sAtAdazakoTonAM yAdivANAM samuccayaH / yo'sau dundubhizabdo'yaM nijitAnighanasvanaH 1111 // pApUrya digdharAkAzaM tADito'marapAribhiH / karoti vividhAnnAdAnparahAdimavAnparAn / / 12 / / nijitAkhiladIptyodhaminendumariNajyotiSAm / myAnavizvasabhAsthAna bhAnukoTayadhikaprabham / / 1 / / netrazarmakaraM ramyaM dehabhAmaNDalaM param / gajate zrIjinAGgasya se jaHpuamiyocchinam // 11 // jagatAM saMnirAkunmiyAmohatamo'khilam / mahAsvanivibhodivyo vizvasatvArthavyaktakRt // 15 // jalaugho'tra yayako'pi vicitro jAyate vane / bhUmiyogAtathA bhartu nanibhASAtmako dhvaniH / / 16 / anakSaro'pi sarveSAM pazumlecchAryadehinAm / sarvabhASAmayaLaktAkSarastasvAdisUcaka: // 17 // isyasAdhAraNadivyaniropamyaH surodbhavaiH / mahASTaprAtihAvibhrAjate vA sa dharmarAT / / 18 / ke kAraNa vazama dvAra se bAhara nikale hae zukladhyAna ke zikhA samUha ke samAna jAna par3atA thA aisA chatratraya bhagavAn ke mastaka para suzobhita ho rahA thA // 7-8 / / jinhoMne cAMdanI tathA samudraphena prAvi ko jIta liyA hai, jo haMsa ke paMkhoM ke samAna haiM, sundara haiM tathA yakSa jAtIya devoM ke hAthoM meM sthita haiM aise causaTha cAmaroM se bIjyamAna, siMhAsanAsIna the jinendra bhagavAna aise pratIta hote the mAnoM muktirUpI strI ke kaTAkSoM se avalokita utsama dUlhA hI ho // 6-10 / jisameM sADhe bAraha karor3a bAjoM kA svara milA huA thA tathA jisane samudra ke joradAra zabda ko jIta liyA thA aisA deva hastoM se tADita dundubhiyoM kA zabda, dizA parvata aura bhAkAza ko vyApta kara paTaha prAdi pe hone vAle nAnA prakAra ke zreSTha zabdoM ko kara rahA thA / / 11-12 // jisane sUrya candra mariNa tathA nakSatroM ko samasta kAnti ke samUha ko jIta liyA thA, jisane samasta sabhAmaNDapa ko vyApta kara liyA thA, jisako prabhA karor3oM sUrya se bhI adhika thI, jo netroM ko sukha utpanna karane vAlA thA, aura ramaraNIya thA aisA utkRSTa bhAmaNDala isa prakAra suzobhita ho rahA thA mAnoM zrI jinendra bhagavAna ke zarIra kA sejApuJja ho Upara ko prora uTha khar3A ho / / 13-14 // samasta taroM ke prartha ko vyakta karane vAlI bhagavAn kI mahAn divyadhvani jagata ke sampUrNa mithyA moharUpI andhakAra ko naSTa kara rahI thI / jisa prakAra isa saMsAra meM eka hI jala kA pravAha vana meM pRthivI ke yoga se nAnArUpa ho jAtA hai usI prakAra bhagavAn ko divyadhyati bhI pAtra ke yoga se nAnAbhAvArUpa ho gaI thii| yapi vaha vivyadhvani pranakSarAtmaka thI tathApi samasta pazu mleccha aura prArya manuSyoM ke liye sarvabhASArUpa spaSTa akSaroM ke dvArA tatva Adi ko 1. lakSmIkata karottama kha. 2 sUryakAnta candrakAnsamavikiraNa nAm 3 sabhAsthAne gva0 gal pa0 /
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 ] * zrI pArzvanAtha carita * mahotasam atha devA nabhomAdivatIrya draSTuM trijagannAthaM kumalI kRtapANayaH vidhAtu mahIpRSThe svajAnUnama rezina: zacyaH sApsarasaH sarvAH praNAmaM trijagadguroH athotthAya surendrAdyAstuSTA dharmArthinaH zubhAm kSorodAdibhaveraM ratnabhRGgAranAlagaMH muktAphalamayaiH puSyAGakuraiva paramAkSartaH maNipAtrAvita pIyupiNDe ratnadIpakaiH evaM saMpUjya devezA tatvA tatpAdapaGkajas | zra:parItya jinAsthAnamaNDalaM bhaktinirbharAH ||16|| | vivizuste sabhAM divyAM namrIbhUtasvazekharAH / / 20 / / praNemRH parayA bhaktyA tatpIThApitamIlayaH ||21| / pracakra zirasA bhaktyA tadguNagrAma raJjitAH ||22| / mahApUjAM tadA cakruH zrItIrtheza padAbjayoH // 23 // | divyA modamayaM ramyaiH svargetyannaMvilepanaiH ||24|| / mandArAdikamAlIrghaH kalpadrumabhavaH paraiH ||25|| | tamodivyadhUpIH kalpAMhripaja satphalaiH / / 26 / | bhaktirAgAtirekeNa tatstavaM kartuM mudyayuH // 27 // : sUcita karatI thI / / 15-171 isa prakAra asAdhAraNa sundara nirupama tathA devotpAdita pATha mahA prAMtihAyoM se ve dharmarAja ke samAna suzobhita ho rahe the / / 16 prathAnantara jo bhakti se bhare hue haiM, jinhoMne apane hAtha jor3akara kuDamala-kamala kI boMr3I ke prAkAra kara liye haiM tathA jinake apane sehare natrIbhUta haiM aise devoM ne prakAza mArga se pRthivI tala para utara kara usa samavasaraNa maNDala kI tIna pradakSiNAeM dIM pazcAt tInaloka ke nAtha kA darzana karane ke liye usa divya sabhA meM praveza kiyA / / 16- 20 // tadanantara bhagavAn kI pITha para jinhoMne apane ghuTane pRthivI tala para Teka kara parama bhakti se namaskAra kiyA ||21|| bhagavAn ke guNoM meM anurakta, apsarAnoM se sahita samasta indrAgiyoM ne bhaktipUrvaka zira se trijagadguru ko praNAma kiyA / / 22 / / tadanantara usa samaya saMtuSTa tathA dharma ke abhilASI indra prAci ne khar3e hokara zrI tIrthaMkara deva ke caraNa kamaloM kI puNyavardhaka mahApUjA kI ||23|| ratnamaya mRGgAra ke nAla se nikalane vAle kSIra samudra Adi ke jala se, viSya sugandha se tanmaya, ramaNIya, svarga meM utpanna vilepana - candana se puNya ke aMkuroM ke samAna suzobhita motiyoM ke utkRSTa prakSatoM se, kalpavRkSoM se utpanna mandAra prAdhi kI zreSTha mAlAoM ke samUha se, maNimaya pAtra meM rakhe hue amRta ke piNDa se, andhakAra ko naSTa karane vAle ratnamaya dIpakoM se, divya dhUpa ke samUhoM se, aura kalpavRkSoM se utpanna uttama phaloM se devoM ne bhagavAn ke caraNa kamaloM kI namaskAra kara indra, bhakti sambandhI rAga kI adhikatA se unakA stavana karane ke liye udyata hue ||27|| 1. kalpavRkSotpannapacana kalaiH /
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ekonaviMzatitama sagaM . / 249 vibho te gaNanAtItAzcaturzAnayuSAM guNAH / agocarA gaNezAnAM ye digyAste paraH katham // 28 // zakyA hi stayituM sarve mAdRzaiH svalpabuddhibhiH / iti matvAtra bhazcitta naNaM dolAyate stutI // 26 // tathApi jagatA nAtha yA bhaktistvayi nirbharA / mukharIkurute sevAsmAkaM sarapuraNabhASaNe // 30 // tvaM deva paramo brahmA tvaM sarvazo'khilArthavit / sarvadarzI tvamevAtra lokAlokArSadarzakaH // 31 // svameva paramo bandhuni:kArasahitakaraH / prabandhUnA satAM trAtA bhavAbdhedharmadezakaH // 32 / / jAnimAM svaM mahAjJAnI gurUNAM tvaM mahAguruH / pUjyAnAM tvaM vibho pUjyaH stutyAnA stutigocaraH 33 mAnyAnAM tva paro mAnyo dharmI tvaM miyA mahAna ! tvaM deta vandanIyAnAM vandanIyo'mRtodayaH / / 34 // jetR gA tvaM mahAjetA tapasyo tvaM tapasvinAm / sudhiyAM tvaM sughI tha kRtinAM tvaM paraHkRto // 3 // trijagatsvAminA svAmI dakSastvaM dasadehinAm / trAtR NA tvaM mahAtrAtA jinAnAM vaM paro jinaH 36 devAnAM tvaM mahAdevo nAtha tvaM dharmadezinAm / dharmopadezadAtA ca durjayANAM jayI mahAn // 37|| dhIrANA staM mahAghoro vatinAM tvaM mahAvratI / zaraNyAnAM zaraNyastva dAtA tvaM dAninAM paraH // 38 // he prabho ! Apake jo prasaMrUpa divyaguraNa, cAra jJAna ke dhAraka gaNadharoM ke pragocara haiM ve saba guNa mere samAna tuccha buddhi ke dhAraka anya manuSyoM ke dvArA phaise stuta ho sakate haiM ? aisA mAna kara yahA~ hamArA citta kSaNabhara ke liye stuti ke viSaya meM caJcala ho rahA hai // 28-29 // he jagannAtha ! yadyapi yaha bAta hai tathApi ApameM hamArI jo pratyadhika bhakti hai vahI hama logoM ko prApakA guNagAna karane meM vAcAlita kara rahI hai / / 30 // he deva ! isa jagat meM tumhIM parama brahma ho, tumhIM samasta padArthoM ke jJAtA sarvajJa ho aura tumhI lokAlokasambandhI padArthoM ko dekhane vAle sarvadazI ho // 31 // tumhIM bandhu rahita satpuruSoM ke prakArarahitakArI, saMsAra sAgara se rakSA karane vAle tathA dharma kA upadeza dene vAle parama bandhu ho // 32 // he vibho! tuma jJAniyoM meM mahA jJAnI ho, guruSoM meM mahAguru ho, pUjyoM meM pUjya ho, stuti ke yogya manuSyoM ko stuti ke viSaya ho, mAnanIyoM ke parama mAnya ho, dharmAtmAnoM meM mahAna dharmAtmA ho, vandanIyoM ke vandanIya ho, aura prAzcaryakArI abhyudaya se sahita ho // 33-34 // he nAtha ! tuma jItane vAloM meM mahAna jetA ho, tapasviyoM meM mahAna tapasvI ho, buddhimAnoM meM mahAna buddhimAna ho aura kuzala manuSyoM meM parama kuzala ho // 35 / / prApa tIna jagata ke svAmiyoM ke svAmI ho, catura manuSyoM meM catura ho, rakSA karane vAloM meM mahAna rakSaka ho aura jinoM meM parama jina ho // 36 // he mAya ! tuma dekhoM meM mahAdeva ho, dharmopadeza dene vAloM meM dharmopadeza ke dAtA ho aura duHkha se jItane yogya padArthoM ke mahAna vijetA ho // 37 // tuma dhIroM meM mahAdhIra ho, pratiyoM meM mahAvatI ho, parA: kapam ma. . /
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 ] * mI pAyanApa carita - sabrahmacAriNAM bAlabrahmacArI tvameva ca / utkRSTAnAM namUtkRSTho'dazyAnI tvaM vazIkaraH / / 3 / lobhinAM svaM mahAlobhI vijagadrAjyasaMgrahe / kopinAM vaM para:kopI duHkarmAkSAripAtane // 4 // lokyaizvaryasaMparkAdIzvarastvaM na cAparaH / dvayAkAzAvagamavyApteviSNustvaM mAnya eva ca / / 4 / / 'caturmukhaprasaMkhyastvaM deva brahmA na yA paraH / trijagannAyakatvAtvaM vinAyako'nya eSa na // 42 // vebInikaramadhyasthasvaM vai rAgIva lakSyase / antA rAgAtigo dhImAn virAgI tvaM bujina' 43 bhogopabhogasaMyogAdbhogIva jhAyate janaH / vidbhiryogI virAgatvAtvaM citramiti dharmakRt / / 44) deva svaM veSTitaH sarvegu garApAdamastakam / vizvAzrayajagaryAcca doSaiH svapne'pi nekSitaH / / 4 / / prasmAbhiracito deva manAga rAgaM karoSiH na / na ninditastvaM na ca dveSaM hotyAzcayaM mahadvibhoH 16 zaraNa dene vAlo meM zaraNadAyaka ho aura dAniyoM meM parama dAnI ho // 3 / / samocIna bahmacAriyoM meM prApa hI bAla brahmacArI haiM, Apa hI utkRSTo meM utkRSTa haiM aura pApa hI vaza meM na hone vAloM sAtha karate hai nIla jhA kA rAjya saMgraha karane meM lobhiyoM ke madhya mahAlobhI haiM aura duSTa karma tathA indriya rUpI zatruoM ko naSTa karane meM krodhiyoM ke bIca parama krodhI ho // 40 // tIna loka ke aizvayaM ke sAtha saMparka hone se mApa hI Izvara hai dUsarA koI Izvara nahIM hai aura jJAna ke dvArA lokAkAza tathA pralokAkAza meM vyApta hone se pApa ho viSNu haiM anya nahIM // 41 // cAra mukhoM se yukta hone ke kAraNa prApa hI brahmA hai anya koI brahmA nahIM haiM tathA tIna jagata ke nAyaka hone se prApa hI vinAyaka-viziSTa nAyaka-poza hai anya nahIM // 42 // prApa devI samUha ke madhya meM sthita haiM ataH nizcaya hI rAgI ke samAna jAna par3ate haiM aura he jina ! antaraGga meM rAga rahita haiM ataH vidvAnoM ke dvArA buddhimAna tathA virAga kahe jAte haiM / / 43 // bhogopabhoga kI vastuoM ke sAtha saMyoga hone se prApa manuSyoM ke dvArA bhogI ke samAna jAne jAte haiM aura rAga se rahita hone ke kAraNa vidvAnoM ke dvArA yogI mAne jAte haiM yaha prAzcarya kI bAta hai, isa taraha pApa dharma ke kartA haiM // 44 // he deva ! mApa samasta guNoM ke dvArA paira se lekara mastaka taka ghire hue hai tathA hamArA prAdhaya to samasta vizva hai isa garma se doSoM ne svapna meM bhI prApako nahIM dekhA hai // 45 // he deva ! hamAre dvArA pUjita hone para pApa raJca mAtra bhI rAga nahIM karate haiM aura nindita hone para raJca mAtra bhI doSa nahIM karate haiM, isa prakAra Apa vibhu kA yaha bar3A bhArI Azcarya hai // 46 // bItarAga hone se Apako na pUjA se prayojana hai aura na nindA se phira bhI vera se / rahita hone saprasannAtvaM ga02. ravApara: ma... lakSya ga gha. 4. parato ga gha. 5. jina: pa.6. karoti / 7. ko vismayo'tra yadi nAma guNarazeSerutvaM saMcito niravakAzamayA munIma / dohapAsa vividhAzraya jAtagarva: svapnAntarepi na kadAcidapIkSito'si / / 27 / / bhaktAmara stotra
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonavizati sana . [ 251 nArthaste dhotarAgaravArapUjayA na ca nindayA / tyaktadharAttathApyatra te'smiAkaM punAtu vai // 7 // tvayi bhakto agallakSmImavApnoti dviSo'dbhutam / praloyante ca madhyasthastvamidaM citramAptavit // 4 // na sneho masate nAtha tavopari sujanminAm / kintu heturbhavo'pyatra kutsnaduHsa bhayaMkara: 146 // gayAzrayanti bhuktyayaM pakSiNa : phalitaM drupam / tathA tvAM deva sarve ra svargamuphtyAptayeginaH / 50 // bhananyazaraNA sAstrizuddhapArAdhayanti ye / tvA te'tra tvatsamAH syuzca zrIdevAzu na saMzayaH 11 iti matthA jagannAtha manovAkkAyakarmabhiH / bhavadguNAthino muktyaM bhavantamAzritA vayam / 52 / / ato deva namastubhyamanantaguNasindhave / namaste vizvanAthAya namaste vizvadazine // 53 / / namaste zAnarUpAya namaste bandhave satAm / namaste muktikAntAya namamte dharmamUrtaye / / 54 / / namaste divyadehAya namaste'nantazaktaye |nmste vizvamitrAya namaste dhAtinAzine // 55 // ke kAraNa prApakI pUjA nizcaya se hama sabako pavitra kare' // 47 // prApakA bhakta manuSya jagata meM lakSmI ko prApta hotA hai aura ApakA zatru kSaraNa bhara meM aba ta pa se naSTa ho jAtA hai phira bhI mApa madhyastha rahate haiM yaha eka prAzcarya kI bAta hai // 45 // hai nAtha ! Apake Upara yadyapi prANiyoM kA sneha nahIM hai tathApi samasta duHkhoM kA bhaya utpanna karane vAlA bhava-saMsAra hI yahA~ hetu hai / / 46 // jisa prakAra khAne ke lie panI phale hue vRkSa kA prAzraya lete haiM usI prakAra he deva | sabhI prANI svarga mora mokakI prApti ke liye ApakI zaraNa lete haiM // 50 // jo catura manuSya, ananya bharaNa hokara trizuddhi pUrvaka prApako prArAdhanA karate haiM ve zIghra hI prApake samAna ho jAte haiM isameM saMzaya nahIM hai // 51 // aisA mAna kara he jagannAtha ! prApake guNoM ko cAhane vAle hama mana, vacana, kAya kI kriyA se mukti prApta karane ke lie prApakI zaraNa meM prAye haiM // 52 // isaliye he dedha ! ananta guraNoM ke sAgara svarUpa prApako namaskAra ho, mApa samasta loka ke svAmI haiM isaliye prApako namaskAra ho, Apa vizva ke nAtha haiM prataH prApako namaskAra ho aura pApa vizvadarzI haiM prataH prApako namaskAra ho // 53 // prApa zAna rUpa hai pataH prApako namaskAra ho, pApa satpuruSoM ke bandhu haiM prataH prApako namaskAra ho, pApa mukti rUpa strI ke ballabha haiM ataH Apako namaskAra ho, pApa dharma ko mUrti haiM prataH prApako namaskAra ho // 54 // zrApa divya-paramaudArika zarIra ke dhAraka haiM ataH pApako namaskAra ho, mApa ananta vIrya se sahita haiM prataH prApako namaskAra ho, pApa sabake mitra hai prataH prApako namaskAra ho aura prApa dhAti karmoM kA nAza karane vAle haiM pataH prApako namaskAra 1. na pUjayAsvayi vItarAge na nindayA nAya vivAnsabere / tathApi te pUNyagaNammRtina: punAtu citta duritAmbane myaH / / 17 / / svamabhUstotra / .
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 ] # zrI pArzvanAtha carita iti stavanamaskAraphalena zrIjinAdhipa / divyavAkyAmRtenAtra nazcittaM prINaya drutam 156 / dehi sarvegukheH sArddhaM svakIyA bhUtimaddha tAm / bodhi karmArinAzaM ca zivaM duHkhakSayaM zrutam / / 57 / vivAti zivAjI vipaukasaH / tatsammukhAH svadharmAya svasvakoSThaM mudA zritAH / / pUrvAbhimukhAsIno divyaryAsanAzritaH / dharmamUtirivAbhAtsudeva tiryagnaraitaH 56 / / career attraturdinu catuH koNeSu puSkalAH / pratyekaM tritrisaMkhyAH syuH koSThA dvAdaza eva hi 60 // yogIdrA nAkavanAryastathAyikAH sanRpastriyaH / jyotiSkarSAnitAbhyantaryo hi bhAvanayoSitaH / / 61 / / bhAvanA vyantarA jyotiSakA devAH kalpavAsinaH / manuSyAH pazavazceti garaNA dvAdaza eva hi / / 62 / / pAramya prAgdizaM devaM pradakSiNena muktaye / kRtAJjalipuTAstasthuH sarva koSTheSvanukramAt / / 63 / / atha zAnU sadgaNAn dRSTvA vaco'mRtapipAsitAn samutthAya sabhAmadhye bhUtvA jinapurassaraH / / 64 / / racitAJjalirAnamyApISanasro maraNAdhipaH / svayaMsvAsyazvaturjJAnAdyanekadvivibhUSitaH 1565 / / sa ho / 55 / / zrI jinendra ! isa prakAra stavana aura namaskAra ke phala se prApa hamAre citta ko divya vacana rUpI amRta ke dvArA zIghra ho saMtuSTa karo / / 56 / / zrApa hama logoM ke liye samasta gugoM ke sAtha apanI prAzcaryakArI visUti, ratnatraya karma rUpa zazuoM kA nAza, mokSa, duHkha kSaya aura zrutajJAna vojiye / / 47 / / isa prakAra apanA niyoga pUrNa karane ke lie bhagavAn ke sanmukha khar3e hue devoM ne stuti kara unake caraNa kamaloM ko namaskAra kiyA aura isake pazcAt ve harvapUrvaka apane apane koThe meM cale gaye // 58 // jo pUrvAbhimukha hokara divya siMhAsana para ArUDha the aise, deva, tiyaMca tathA manuSyoM se ghire hue pArzva jinendra dharma kI mUrti ke samAna suzobhita ho rahe the / / 56 / / cAra fezAoM kI vIthiyoM ko chor3akara cAra konoM meM eka eka kone meM tIna tIna kI saMkhyA se bAraha vistRta koThe the / / 60 / / una koThoM meM krama se munirAja, kalpavAsinI deviyAM, rAja striyoM se sahita zrAvikAeM, jyotiSka devAGganAeM, vyantara vedAGganAeM, bhavanavAsI bAGganAeM, bhavanavAsI deva, vyantara deva, jyotiSka deva, kalpavAsI deva, manuSya aura pazu ye bAraha gae baiThate the / / 61-62 / / uparyukta bAraha garaNa, pUrva dizA se prArambha kara zrI jinendra deva ko pradakSiNA rUpa samasta koThoM meM anukrama se hAtha jor3e hue mukti prApti ke liye sthita the || 63 // athAnantara vacana rUpI amRta ke pyAse una bAraha garaNoM ko dekha jo sabhA ke bIca jinendra bhagavAn ke saMmukha khar3e hue the, jinhoMne hAtha jor3a rakhe the, namaskAra kara jo kucha 1. zrIyed tam 0 2. sudharmA ga 3. vyaktara zrIdhyapracatu ga 4. rAnazvA 200
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ ! * ekonaviMzatitama sarga * [ 253 vizvavahitaM vAJchan guNadharmopadezaH / vizvatasvAdipRcchAye tatstava kartuM ca / / 66 / / svaM deva jagatAM bhartA evaM trAtA ca bhavAmbudhaiH / dharmacakrI tvamevAtra dharmacakrapravartanAt // 67 // kartA tvaM dharmatIrthasya hantA pApAni svAnyayoH / jJAnatIrthasya sraSTA tvaM tvaM deva jagatAM hitaH // 66 // abandhUnAM paro bandhurbhadhyAnAM tvaM sutArakaH / zaraNyo bhavabhItAnAM kRpAlustvaJca dharmarAT / / 69 / / svaM jagattritayAdhIzastvaM brahmA svaM caturmukhaH / puruSottama eva tvaM zrIpatistvaM vinAyakaH // 70 // dharmopadezakartA svaM tvaM trilokapitAmahaH / tvamasaMkhyasuraiH sevyo dehato virato'si ca 271 // ye svAM namanti bhayovA uccagatri ma / ye prAcayanti deva svAmayaH syuste bhave bhave // 72 // saMstuvanti ye dakSA yAnti te stavanAspadam / bhakti kurvanti ye bhaktyA sarvatra sukhinazca te // 73 / smaranti ye guNAnAtha te te svArddhayaH / ye dhyAyanti bhavantaM ca bhavanti svatsamA hi te 74 // mArAdhayanti ye deva tvAmArAdhyAH syureva te | pAlayanti tavAjJAM ye teSAmAzAM bhajejjagat / / 7 / / manUta the, cArajJAna ko Adi lekara aneka RddhiyoM se vibhUSita the, tathA dharmopadeza se utpanna guNoM ke dvArA jo samasta jIvoM kA hita cAhate the aise svayambhU nAmaka gaNadhara samasta sattva Adi ko pUchane ke lie bhagavAn kA stavana karane hetu udyata hue / / 64-66 / / he beva ! Apa jagat ke bhartA haiM, saMsAra samudra se rakSA karane vAle haiM tathA dharma es ke pravartane se Apa hI dharmacakrI haiM / / 67 / / prApa dharma tIrtha ke kartA haiM, nija aura para ke pApoM kA nAza karane vAle haiM, jJAna tIrtha kI sRSTi karane vAle haiM aura he deva ! prApa jagat ke hitakArI hai / / 66 / / prApa bandhu rahita jIvoM ke utkRSTa bandhu haiM, bhavya jIvoM ko acchI taraha nArane vAle haiM, saMsAra se bhayabhIta manuSyoM ke zaraNa dAtA hU~ tathA dayAlu dharmarAja hai / / 66 / / prApa tInoM jagat ke svAmI haiM, zrApa hI brahmA haiM, zrApa ho caturAnana haiM, Apa hI puruSottama nArAyaNa ( pakSa meM zreSTha puruSa ) haiM prApa ho zrIpati viSNu (pakSa meM lakSmIpati ) haiM aura Apa hI vinAyaka - gaNeza ( pakSa meM viziSTa nAyaka ) hai / / 70 / zrApa dharmopadeza ke kartA haiM, prApa tIna loka ke pitAmaha haiM, bhApa prasaMkhyAta devoM se sevanIya hai layA zarIra se virata haiM / / 71 / / jo bhavya jIvoM ke samUha prApako namaskAra karate haiM ve ucya gotra ko prApta hote haiM praura he deva ! jo prApakI pUjA karate hai ve bhava bhava meM pUjya hote hai / / 72 || jo samartha manuSya prApakI stuti karate hai ve stuti ke sthAna ko prApta hote haiM, jo bhaktipUrvaka ApakI bhakti karate haiM ve sarvatra sukhI rahate hai / / 73|| he nAtha ! jo prApake guNoM kA smaraNa karate haiM ve guNoM ke sAgara hote haiM aura jo grApakA dhyAna karate haiM ye Apake samAna hote hai / / 74 / / he deva ! jo Apako ArAdhanA karate haiM ve prArAdhanA karane ke yogya hote haiM aura jo Apako prAjJA kA pAlana karate haiM saMsAra unakI
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 ] * zrI pArzvanAtha carita kSamAdidazASame tvattaH prApya tapodhanAH mAkyAmRtaM pItvA janmamRtyujarAviSam kevidyAsyanti nirvANa cAhamindrapadaM pare yevAM pazyanti dharmAya dRzyA: syuste jagattraye / tvAmAzrayanti ye nAtha tAn zrayanti jaganchi yaH // 76 // bhavaddharmopadezena bhavyAstIrtheza samprati | mohinI ghnanti mohAripApina pApamAtravam / / 77 / / bhavaduSo'zubhiH santo'jJAnavAnnasamutkaram / spheTarAnti' ise naM rajJAnAcchAdakaM ghanam 78 bhavasatvopadezena prApya vairAgyamaJjasA / madanena samaM dhananti svAkSArAtIn sudhISanAH 76 / bahavo jayanti dharmAstraH kaSAyArIm sudurjayAn // 80 // / haranti bhuvane nAtha tataH syuH sukhino janAH 11521 / kecinnAkaM ca devezaM bhavatI pravartanAt HERU | janmAgnihAnaye bhavyAstathA tvadvacanAmRtam // 183 // yatsasyAnAM meSavarSaNaH / tathA svamu si.bIjAnAM deva tvaddhamaMvRSTibhiH // 84 // to nAtha prasIda tvaM kurvanupamajasA / dharmopadezapIyUSa: proraNayasva jagattrayam HEX) R Ihante cAtakA yavattvAkAntA ghanAtpayaH niSpatirjAyate Apake darzana karate haiM ve tInoM jagat AzA kA pAlana karatA hai ||75 || jo dharma ke lie meM darzanIya hote haiM / he nAtha ! jo prApakA prAzraya lete haiM jagat kI lakSmiya unakA mAzraya letI hai / / 76 / / he tIrthapate ! isa samaya mohI bhavya jIvoM samUha Apake dharmovadeza se moha zatrurUpI pApiyoM ko tathA pAparUpI zatru ko naSTa karate haiM / / 77 / / satpuruSa Apake vacanarUpI kiraNoM se samyagdarzana tathA samyajJAna ko prAcchAdita karane vAle marceit saghana andhakAra ke samUha ko zIghra hI naSTa karate haiM // 78 // subuddhirUpI ghana ko dhAraNa karane vAle bhavya jIva, prApake tatvopadeza se vAstavika vairAgya prApta kara kAmadeva ke sAtha sAtha apane indriyarUpa zatrunoM ko naSTa karate haiM / / 79 / / kitane hI tapasvI Apase kSamA Adi daza prakAra ke dharma ko prApta kara dharmarUpI astroM ke dvArA kaSAyarUpI sujaMna zatrudhoM ko jItate haiM / / 80 / / he nAtha ! Apake bacanarUpI amRta ko pIkara loga janma mRtyu aura jarArUpI viSa ko naSTa karate haiM isalie ye isa jagat meM sukhI hote hai ||1|| he bhagavAn zrApake tIrtha pravartana se koI nirdhAraNa ko prApta hoMge, koI ahamindra pada ko, koI svarga ko aura koI indra pada ko prApta kareMge / / 82 / / jisa prakAra pyAsa se yukta khAtaka megha se jasa cAhate hai usI prakAra bhavyajIva janmarUpI zragni ko naSTa karane ke lie prApake avanarUpI amRta ko cAha rahe he / / 63|| jisa prakAra megha varSA se dhAnyoM kI niSpatti hotI hai usI prakAra he deva ! ApakI dharmavRSTi se svarga tathA mokSa ke bIjoM kI niSpatti hotI hai / / 84 / isaliye he nAtha ! prasanna hozro, vAstavika upakAra karo aura dharmopadeza rUpI pramRta ke dvArA tInoM jagat ko saMtuSTa karo || 865 || 1. nAzayanti 2 nItitamaH gloka 0 0 tyAMnasti /
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ .." I * ekonaviMzatitama sarga [ 255 11580 bhagavaMstasvavistAraM heyA heyaM varAgamam : mokSamArgaphalaM muktestvaM nirUpaya cAkhilam || 66 / / kena pApena yAntyatra zvabhratiyaggati' janA: 1 na puNyena nAka ca garti kena karmaNA / // 87 // zrabhirAH karmaraNA kela jAndhA mUkA: bhavanti ca / paGgavo dhanino nirdhanAH kenAcarana hi // 86 vidhinA kena jAyante vA striyo'GginaH / napuMsakAH kilAlpAyuSo dIrghAyuSa eva puruSA bhogino bhogahInAzca sukhino duHkhino'GginaH pANDityaM karmaragA kena mUrkhazvamApnuvanti ca saMsAra: karmaNA kena sthiraH kena parikSaya: uttamAcaraNenAtra kena tvadIyasatpadam ki sudharmatarormUlaM tIrthanAtha kRpApara: nazyecca na pathA jAtu tamo nazyaM ravinA yathA nAnugrahaH puMsAM binA meghAtvaro bhuvi / medhAvinazca durmedhAH syuH kenAcarIna ca 118 11 : rogAnputraviyogAMzca bhavanti vikalAjinaH 161 / / / kena proccakulaM nIcaM jAyate na hi tRNAm / / 62 / / dipadaM cokhate matAm // 63 // 1 imAM supraznamAlAM tvaM vyaktArthaH prarUya // 64 // / tathA naH saMzayadhvAnta bhavadvAkya kirIvinA / / 15 / / / tathA deva / / 66 / / | he bhagavan ! zrApa heyopAdeya tatvoM ke vistAra, utkRSTa zrAgama, mokSamArga kA phala tathA mukti se sambandha rakhane vAlI samasta vizeSatAoM kA nirUpaNa kIjiye || 86|| isa jagat meM manuSya kisa pApa se naraka aura tiyaMca gati meM jAte haiM, kisa puNya se deva gati meM jAte haiM aura kisa kArya se manuSyagati ko prApta hote haiM // 87 // manuSya kisa karma se dhaMdhe, ge aura laMgar3e hote haiM tathA kisa prAcaraNa se laMgar3e, dhanavAn prathavA nirdhana hote haiM // 68 // kisa karma se prAraNI puruSa, strI prathavA napuMsaka hote haiM tathA kisa karma se alpAyuSka paura dIrghAyuSka hote haiM ||8|| joya kisa prAcaraNa se bhogavAn, bhogarahita, sukhI, duHkhI, buddhimAna aura buddhi hote haiM / 60 kisa karma se jIva pANDitya mUrkhatA, roga tathA putra viyoga ko prApta hote haiM praura kisa karma se vikalAGga hote haiM // 1 // manuSyoM kA saMsAra kisa karma se hotA hai, kisa karma se sthiratA aura parikSaya prApta hotA hai, tathA kisa karma se ucca yA nIca kula hotA hai / / 62 // satpuruSoM ko kisa uttama prAcaraNa me wret prazasta pada, prahamindra kA pada tathA cakravartI kA pada prApta hotA hai ||3|| he torthanAtha ! suSarmarUpI vRkSa kA mUla kyA hai ? prApa dayA meM tatpara hokara hama saba ke liye isa praznamAlA kA spaSTa uttara kahiye / / 64 / / jisa prakAra sUrya ke binA rAtrikA andhakAra kabhI maSTa nahIM hotA usI prakAra Apake vAkyarUpa kiraNoM ke binA hama logoM kA saMzayarUpI grandhakAra kabhI naSTa nahIM ho sakatA / / 65 / / jisa prakAra pRthivI para megha ke vinA pratya 9. zvabhra tiryaggati ma0 pa0 /
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 / thI pAvanAya parita. kalpazAlinadIkAmadhenunidhyAdayaH parAH / sucintAmaNaya: syuH kevalaM paropakAriNaH / / 6 / / tvaM deva jagatAM svasya propakArI svaceSTayA / parayAtra bhave nUnamataH ko bhavatA samaH / / 9 / / bhato nAtha kRpAM kRtvA saMzaya dhvAntamaJjasA / diSyavAkyAMzubhiH zIghra haratvanta: satA bhuvi / / 16 mAlinI iti kRtaparisuprazno'pyamandAGgaharSo, vihitanusurakAryoM jJAnavijJAnadakSaH / paramaguraSa samRvastatpadAnI praNamya, nikhilamunigaNezo syAzritaH svasya koSTham / / 10 / / zArdUlavikrIDitam dharmAdeSa' jino nadeva dharmAdApa jagattrayAdhipanutaM jJAna paraM kevalam / dhAdiNyavibhUtisArakalita torthaGkarasyAspada matvetoha narA: prayatna manasA dharma kurudhvaM sadA / / 101 // padApaM puruSoM kA upakAraka nahIM hai usI prakAra he deva ! prApake dharmopadeza ke binA anya padArtha kahIM puruSoM kA upakAraka nahIM hai / / 66 / / kalpavRkSa, nadI, kAmadhenu, nidhi tathA cintAmariNa Adi utkRSTa padArtha kevala para kA upakAra karane vAle haiM parantu he deva ! prApa apanI utkRSTa ceSTA se nizcita hI agat ke tathA apane prApake atyanta upakArI haiM prataH prApake samAna kauna ho sakatA hai ? arthAt koI nahIM / / 67-68 / / isaliye he nAtha ! vayA kara divyadhvanirUpI kiraNoM ke dvArA pRthivI para satpuruSoM ke antaHkaraNa meM vidyamAna saMzayarUpI andhakAra ko zoghra hI bhalIbhAMti naSTa karo // 66 / isa prakAra jinhoMne acche acche prazna kiye the, jinake zarIra meM bahutabhArI harSa vyApta ho rahA thA, jinhoMne veva aura manuSyoM kA kArya kiyA thA, jo jJAna aura vijJAna meM dakSa the, tathA uskRSTa guNoM se samRddha the aise samasta muni samUha ke svAmI svayaMbhU gaNadhara pArvajinendra ke caraNa kamaloM ko praNAma kara apane koThe meM virAjamAna ho gaye // 10 // - yaha pArzvajinendra, dharma se manuSya aura devagati sambandhI sukha kA pratidina upabhoga kara tIna jagata ke svAmiyoM ke dvArA stuta uskRSTa kevalajJAna ko prApta hue the tathA dharma se hI samasta zreSThavibhUtiyoM se yukta tIrthakara pada ko prApta hue the aisA mAnakara he bhavyajana / jano s.|
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ekonaviMzatitama sarga * [ 257 tvaM devo jagadIzvarAcitapadastvaM dharmarAjA para stvaM lokatrayatAraNArthacaturastvaM vizvabandhUpamaH / tvaM kAlatrayatasvasUcanaparastvaM mAtha nitharAT tvaM karmArivinAzakRjjinapate tvaM sacchiyaM dehi me // 12 // hati bhaTTAraka :zrIsakalakotiviracite pArzvanAthacaritre gaNagharApracchAvarNano nAmakonaviMzatitamaH sargaH / / 16 / / ho ! sAvadhAna citta se sakA dharma karo // 10 // he nAtha ! tInoM nagara ke IzvaroM ke dvArA jinake caraNa pUjita haiM aise pApahI deva haiM, pApa ho uskRSTa dharmarAjA haiM, prApa hI tInoM lokoM ko tArane meM catura hai, pApahI sabake bandhu samAna haiM, pApahI sIna kAla sambandhI tattva ko sUcita karane meM tatpara haiM, pApahI nigraMtharAja hai, tathA prApahI karmarUpI zokA nAmA karane vAle haiM prataH he jinendra ! prApa mujhe uttama lakSmI anantacatuSTayarUpa lakSmI pradAna kareM // 102 / / isa prakAra bhaTTAraka bhosakalakosi viracita pAzvamASacarita meM gaNapara kRta praznoM kA varNana karane vAlA unnIsarvA sarga samApta humA // 19 //
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 * zrI pArzvanAtha carita . vizatitama sarga zrIyantaM trijagannApaM kevalajJAnabhUSitam / anantamahimADaM bhIpArzvezaM namAmyaham // 1 // praya praznavazA vastIrthanApo agaddhitaH / itthaM prapaJcayAmAsa tattvAdi parayA girA // 2 // pakrasya' mukhAbje na vikRtiH kApyabhUtparA / na tAlyoSThaparispando na khedazca prabhAvata: // 3 // mahAm giriguhodbhUtapratibhavaninibhaH / niragAhrIgurosyAdbhavaniyaktAkSaro'ghahRva / / 4 / / vivakSAmantareNAsya viviktA bhAratI vyabhUt / aho mahIyasAM zaktirIhazI yogasaMbhavA // 5 // zRNu tatvaM gaNAdhIza sAda' dvAdazabhigaraNaiH / tatvAdIni pravadhye'haM svaicitrtana samprasi // 1|| mIvAdisatpadAnA yApAtmyaM tasvamiSyate / samyag jainAgame tattvaM viddhi nAnyakuzAsane // 7 / / jIvAjIvAsavA bandha: saMvaro nirjarA zivaH / ityuktAni jinAdhIzaH sapta tatvAni cAgame // 8 // viMzatitama sarga zrImAn, tIna loka ke nAtha, kevalazAna se vibhUSita aura pramanta mahimA se pukta zrI pArzvanAtha bhagavAn ko maiM namaskAra karatA hU~ // 1 // pradhAnantara praznavaza, jagadahitakArI tIrthakara deva utkRSTa vANI ke dvArA tasvAdi kA isa prakAra vistAra karane lage / / 2 / / vyAkhyAna karane vAle ina bhagavAna ke mukha kamala para koI bhI anya vikRti utpanna nahIM huI thI, na tAlu oMTha Adi avayavoM kA halamacalana hotA thA aura na koI kheda hI utpanna humA thaa| yaha unakA prabhAva hI thA // 3 // jo parvata kI guhA meM utpanna jhirane ke zabda ke samAna thI, spaSTa prakSaroM se mukta thI tathA pApoM kA nAza karane vAlI thI aisI mahAna divyadhvani zrIguru ke mukha se nikala rahI thI // 4 // bhagavAna kI vaha pavitra vANI icchA ke binA hI prakaTa ho rahI thI so ThIka ho hai kyoMki mahApuruSoM ko yoga se utpanna aisI prAzcaryajanaka zakti hotI hI hai // 5 // unhoMne kahA ki he gaNAdhIza ! tuma bAraha gaNoM ke sAtha ekAgracita se isa samaya satva pho suno maiM tasva prAdi ko kahatA hU~ // 6 // __jIvAdi samIcIna padArthoM kA jo yathArtha rUpa hai vahI tattva kahalAtA hai| samIcIna tasva ko tuma jainAgama meM samajho agya mithyA zAstroM meM isakA varNana nahIM hai|||7|| jIva majIva mAtraya bandha saMvara nirjarA aura mokSa mAta tattva pragama meM jinendra bhama1. paktu rampa mukhAmme na khapa
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ * vizatitama sarga [ 25 "saMsAramuktabhedena dvidhA jIvA bhavantyaho / muktA bhedaviniHkrAMtA anantaguNa bhAvanAH // eil bhavya bhavya prabhedena dvidhA saMsAriNo'GginaH / prasasthAvarabhedena vA dveSA bhavagAminaH 118011 ekAkSA vikalAAH paJcAkSAstreveti te matAH / devanArakasiyaMstRbhedAdvA te catuviSAH 11 // ekatrituH pacedriyamevA pacaSA / pRthvyaptejoma ruvRkSatrasabhedAt SaDaGginaH // 12 // saMjJino'saMjJino dvapakSAstrayakSA hi caturindriyAH / ekAkSA vAdarAH sUkSmAH saptatyaGgirAzayaH // 13 // paryAptatarabhedena tAH saptajIvayonayaH / guNitA akhilA jIvasamAsAH syuhacaturdaza // 14 // praSTaSA dhAtavo vAdara sUkSmeNa catuviSAH / nisyetararzanikolA hi vikalatraya dehinaH saMjino'saMzinaH pratiSThitA prapratiSThitAH / iti saMsAriNo jIvabhedA ekonaviMzatiH // 16 // te paryApta labdhiparyAptaMgatA bhuvi / sarve jIvasamAsAH saptapaJcAzatpramA matAH // 17 // sthAvarAjya dvicatvArizadbhedA: suranArakAH / dvighA paJcAtiryaJcazcatustritmAH smRtAH 118 / / 15 / / vAda ne kahe haiM ||8|| saMsArI aura mukta ke seva se jIva vo prakAra ke hote haiN| jJAnacarya hai ki ananta guraNoM ke pAtra mukta jIva medoM se rahita haiM // 6 // saMsArI jIva bhavya aura abhavya ke bheda se do prakAra ke haiM zrathavA trasa aura sthAvara ke bheda se bhI saMsArI prANI do prakAra ke haiM / / 10 / ekendriya vikaleti saMsArI jIva sona prakAra ke haiM / deva, nAraka, tiryaJca aura manuSya ke meva se cAra prakAra ke haiM / / 11 / / ekendriya dvodriya, trIndriya, caturindriya aura paMcendriya ke meda se pAMca prakAra ke haiN| pRndo jala, agni, vAyu, vanaspati aura trasa ke bheda se chaha prakAra ke haiM / / 12 / / ekedriya ke bAdara sUkSma ko apekSA do bheda, vikalatraya ke dvIndriya zrIndriya caturiniya kI apekSA tIna bheda aura paJcendriya ke saMjJA prasaMjJI ko apekSA do meda isa taraha saMsArI jona lAkha prakAra ke haiM ||13|| ye sAta prakAra ke jIva paryAptaka aura aparyAptaka ke meda se do do prakAra hote haiM isalie do se guNita hone para chovaha jIva samAsa hote haiM / / 14 / / pRthivI, jala, agni aura vAyu ina cAra dhAtuoM ke bAhara sUkSma kI apekSA do do bheda hone se ATha bheda, sAdhAraNa vanaspati meM nitya nigoda aura itara nigoda ina do ke vAvara aura sUkSma kI apekSA do vo bheba hone se cAra bheda, vikalatraya ke tIna bheva, paJcendriya ke saMjJI aura sI kI apekSA do bheda tathA pratyeka vanaspati ke pratiSThita aura papratiSThita kI apekSA do bheda-sava milAkara saMsArI jIva ke unnIsa bhaMda hote haiM / 15-16 / ye unIsa prakAra ke jIva paryAptaka, nitya paryAptaka aura lakdhyaparyAptaka ke bheda se pRthivI para tIna prakAra ke hote haiM usa meM tIna kA guragA karane para sada jIva samAsa saMtAvana mAne gaye haiM / 17 / sthAvaroM ke vyAnIsa, muktiminaH sa ga 0 3.paptimityaparyApta paryAptiH /
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21. *zrI pArzvanAtha carita - navA mAmavAzcaiva nayadhA yi kalAninaH / iti jIvasamAsAH syuraSTAnayatisaMkhyakAH / / 1 / / pRthvasejaHsamIrA STadhA vAdarasUkSmata: / nityetaranikotAzcaturdA bAdarasUkSmataH // 20 // nikotasahitAstadrahitAH pratyekakAyina: / ekatra melitA ete sarve bhedAzcatudaMza // 21 // ekAkSA guNitAste dvicatvAriMzatpramAH sphuTam / paryAptaketarAlabdhiparyApta: myujinAgame / / 22 / / viprakArAH surAH syuH payAMptApayaptimedataH / tathA ca nArakA jJeyA dvidhA duHkhAmdhimadhyagAH / 23 // balasthala nabhazcAriNaH. saMzyasajibhedata: / SaDavidhA garbhajA jIvA: paJcendriyasamAhvayAH / 24 / bhogabhUmimavA jIvA dviSA sthalakhagAmina: / te sarva melitA praSTabhedAzva guNitAH punaH / / 25 / / paryAptatarabhedAbhyAM SoDazava bhavantyapi / saMghasaMjJitvamedAmyA janastha lakhacAriNaH // 26 / / padhA saMmUchimAste paryAptiyuktAstathetarAH / bhavantyalabdhiparyAptakAH pratyeka kilAGginaH // 27 // kRtA eka ta sa mA mAnA: |sNchimaaH sarva syuzcatustrizadaGginaH / / 2 / / deva nArakiyoM ke do vo, paJcendriya tiryaJcoM ke cautIsa, manuSyoM ke no aura vikalatrayoM ke dau-saba milA kara praThAnave jIva samAsa hote haiM // 18-16 / / pRthivI ala agni aura vAyu ina pAra ke vAvara sUkSma kI apekSA pAThabheda, sAdhAraNa vanaspati ke nisya nigora aura itara nigo kI apekSA do bheva aura donoM ke cAdara sUkma ko apekSA cAra bheva tathA pratyeka banaspati meM sapratiSThita pratyeka praura apratiSThitta ko apekSA vo bheda saba ekatra milAkara ekendriya ke caudaha bheda hote haiN| ye caudaha meva paryAptaka, nitya paryApsaka, aura lakSya paryAptaka kI apekSA tIna tIna prakAra ke hote haiM isaliye caudaha meM tIna kA guNA karane para jinAgama meM ekendriyoM ke vyAlIsa bheda mAne gaye haiM / / 20-22 // deva, paryAptaka aura aparyAptaka ke bheda se do prakAra ke haiM isI prakAra duHkharUpI sAgara ke madhya meM rahane vAle bhArako bhI do prakAra ke AnanA cAhiye / / 23 // paJcendriya tiryaJcoM ke jalacara sthalacara paura nabhazvara kI apekSA tIna bheda haiM aura ye tInoM bheda saMjhI prasaMjI ke bheda se vo do prakAra ke hote haiM isa prakAra chaha bheda hue / ye chaha bheSa garbhaja paJcendriya tiyaMJcoM ke haiM / bhogasUmija paJcendriya tiryaJcoM ke sthalacara aura nabhazcara ke meva se do bheda haiM / donoM milAkara pATha meda hue / ye pAThoM bheda paryAptaka aura nityaparyAptaka kI apekSA do do prakAra ke haiM prataH vo kA muraNA karane para inake solaha meva hote haiM / saMmUchana janma vAle paMcendriya siryaJcoM ke jalacara, sthalacara aura nabhazcara kI apekSA tIna bheva hote haiM aura ye tInoM meva saMjI prasaMgI kI apekSA do bheda vAle hone se chaha prakAra ke hote haiM ye chaha bheda paryAptaka, nityaparyAptaka aura labdhyaparyAptaka kI apekSA tIna tIna prakAra hote haiM prataH saMmUrchana janma vAle paJcendriya tiryaJcoM ke aThAraha meda hote haiM / garbha janma bAloM ke solaha aura saMmUrdhana jamma bAloM
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 vizatitama sagaM * [ 261 mAryamlecchrabhavA bhogakubhogabhUmijA narAH | aSTameza matA va paryAptAparyAptabhedataH // 26 / / saMmUcchimA manuSyA alaviparyAptasaMjJikAH / iti 'vizve bhavantyatra navabhedA nRyonijAH // 30 // | navadhA zrIjinaiH proktA jJAnarAgame / / 31 / / paryAptAditribhedena guNitA vikalAGganaH maSTAna tirete jIvasamAsA vicakSarI: / vijJeyA yatnatasteSAM dayA kAryA mumukSubhiH // 32 // barodakAgnivAtAkhyA nityetara nikolakAH / saptasapta pRthaglakSAzca vanaspatayo daza dvitrindriyA dvau dvau lakSau devAzca nArakAH / pazavo hi catulaMkSAzcaturdaza nRjAtayaH caturazotilakSA hamA jIvajAtayo'khilAH / rakSaNIyAH prayatnena jJAtvA dakSeH svamuktaye / / 35 / / koTIkoTa kA navanavatilakSAzca koTaya: / satpaJcAzatsahasrA ityakhilAGgikulAmyapi // 36 // // 33 // // 34 // ke aThAraha saba milAkara paJcendriya tiryaJca cautIsa prakAra ke hote haiM / / 24- 28 / / garbhaja manuSyoM ke prArthakhaNDaja, mlecchakhaNDaja, bhogabhUmija aura kubhogabhUmija ye cAra bheda haiM aura cAroM bheda paryApta tathA nityaparyAptaka kI apekSA do do prakAra ke haiM ataH zrATha prakAra ke hue| inameM labdhyaparyAptaka saMmUrcchana manuSyoM kA eka meva milAne se saba manuSya nau prakAra ke hote haiM / / 26-30 / / vikalatraya jIva paryAptaka, misvaparyAptaka aura labdhyaparyAplaka kI apekSA tIna prakAra ke haiM ataH inakA guNA karane para jJAnarUpI netra ke dhAraka zrI jinendra bhagavAn ne paramAgama meM vikalatraya nau prakAra ke kahe haiM / / 31 / / isa prakAra buddhimAn janoM ko meM aThAnave jIva samAsa yatnapUrvaka jananA cAhiye aura mokSAbhilASA jIvoM ko inakI dayA karanA cAhiye ||32|| pRthivI jala zragni vAyu nityanigova aura itaranigova ina chaha ko sAta sAta lAkha, vanaspati ko vaza lAkha, dvIndriya zrIndriya caturindriya kI vo do lAkha, deva nArako aura pazuoM kI cAra cAra lAkha tathA manuSyoM kI cauvaha lAkha ye saba milA kara jIvoM kI caurAsI lAkha jAtiyAM haiM / catura manuSyoM ko apanI mukti ke liye inheM jAna kara inakI prayatnapUrvaka rakSA karanA cAhiye / / 33-35 / / samasta jIvoM ke kulakoTiyoM kI saMkhyA eka kor3A kor3I ninyAnave lAkha aura pacAsa hajAra karor3a hai / bhAvArtha - jina pudgala paramANuoM se jIvoM ke zarIra kI racanA hotI hai unheM kulakoTI kahate haiM aura zarIra racanA se jIvoM ko jAti meM jo vibhinnatA prAtI hai use yoni kahate haiN| Upara jIvoM kI dhaurAsI lAkha yoniyoM kA varNana kiyA gayA hai yahAM 1. sarve 2. manuSyAH /
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 ] * zrI pArzvanAtha carita * jIvitaH prAganAdau hi jIviSyati punaH sadA / jIvatyayaM tatastajjIvadravyaM kilocyate // 37 // 3 akSajAH paJca ca prAraNA manovAkkAya jAstrayaH / zrAyurucchavAsanizvAso darzase saMjJinA matAH ||38| saMjinAM nava syuste vinAtra manasA khilAH / caturindriyajIvAnAM hyaSTau kavinA smRtAH ||36|| zrIndriyANAM vinA cakSuH sapta prANAH prakIrtitAH / hIndriyANAM hi SaTprANAH kathitA nAsikAM vinA 40 gukhAbhyAM vinaMkAkSANAM prANAH syuznatuHpramAH / yathAyogyamaparyAptAnAM jJeyAste jinAgame // 41 // zrAhArAja ndriyocchvAsa niHzvAsavAkyanetasaH / zidehinAm // / 42 / / vikalAsaMjinAM paJca paryAptayo mano vinA / catuHparyAptayo jJeyA ekAkSAragAM vaco vinA / / 43 / / nizcayena bhavetkevalajJAnamayo'sumAn / anantasukhavIryAdayaH siddhasAdRzya eva hi // 44 // matyAdivibhAvaguNasaMyutaH E netrAdidarzanaM yuktaH prAraNI karmakRteH kalau // 45 // vyavahArega kula koTiyoM kI saMkhyA batalAI gaI hai / gommaTasAra jIva kANDa meM kula koTiyoM kI saMkhyA eka koTA koTI saMtAnabe lAkha pacAsa hajAra karor3a batalAI hai* / / 36 / / jo pahale zranAdikAla meM jIvita rahA hai, pazcAt sadA jIvita rahegA aura vartamAna meM jIvita hai yaha jIva ke jAnane vAle jJAnIjanoM ke dvArA jIvadravya kahA jAtA hai ||37|| indriyoM se hone vAle pAMca, mana vacana kAya se hone vAle tIna, zrAyu aura zvAsocchvAsa, ye vasa prAraNa saMjJI jIvoM ke mAne gaye haiM ||38|| asazI paJcendriya jIvoM ke mana ke binA saba nau prANa hote haiM / caturindriya jIvoM ke kAnoM ke binA prATha prArUpa smaraNa kiye gaye haiM // 36 // zrIdriya jIvoM ke cakSu ke binA sAta prAraNa kahe gaye haiM, dvIndriya jIvoM ke nAsikA ke binA yaha prApa hote haiM aura ekendriya jIvoM ke mukhya- rasanA indriya tathA vacana bala ke binA cAra prAraNa hote haiN| aparyAptaka jIvoM ke yathAyogya prAraNa jinAgama meM jAnane yogya haiN| bhAvArtha - zraparyAptaka avasthA meM manobala vacana bala aura zvAsocchavAsa ye tIna prANa nahIM hote haiM ataH saMjJI prasaMjJI paJcendriya ke sAta, caturindriya ke chaha, trIndriya ke pAMca vIndriya ke cAra aura ekendriya ke tIna prAraNa hote haiM / / 40 - 41 / / prAhAra, zarIra, indriya, zvAsosachvAsa, bhASA aura mana ye chaha paryAptiyAM saMjJI jIvoM ke hotI haiM / / 42 / / vikalatraya tathA asaMjJI paJcendriyoM ke mana ke binA pAMca aura ekendriyoM ke bhASA ke binA cAra paryAptiyAM jAnane ke yogya haiM 1143 || nizcayanaya se yaha prANI kevalajJAna aura kevaladarzana se tanmaya tathA ananta sukha aura pranantavIrya se saMpanna siddhoM ke samAna hI hai / / 44 / / vyavahAranaya se saMsAra meM matijJAnAdi vibhAva guraNoM se sahita tathA karmakRta cakSurdarzana Adi darzanoM me yukta * eyAya koDikoDI mattAudI ya sadasahassAI / pakoDasahassA savvaMgI kulAraNaM ya // / 117|| jIva kANDa ||
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizatitama sarga . [ 263 mUrtapuramAmayogAnmUrto'GgI vyavahArataH / pramUrto niSkalaH zuddho jAnamUrtiyaca nizca yaat|46|| jyavahAranayanAGgadhanuSadhAramRSAtmanA / karmanokarmaNAM kartA bhoktA tatphalamamjasA / / 4 / / upacAramRSAnAmnA nayena prANabhRdbhuvi / kaTavastragRhAdInAM kartA ca zilpikarmaNAm // 4 / / madhubaniecapenAnI kartA ca bhAvakarmaNAm / rAgadveSamadonmAdazokAdiviSayAtmanAm / / 4 / / prAgapustyabanAmRtyuH prAdurbhAvAraca saMbhavaH / dravyarUpeNa nityatvaM caturgatiSu dehinAm / / 50 / mAyatesto garagAmIzarutpAdavyaya eva ca / dhauvyabhAvo'tra saMproktaH sarveSAM vyavahArataH / / 51 / / kAyapramANa prAmAyaM paryAyanayataH pacit / ukta: pradezasaMhAravisarpAbhyAM pradopabaha / / 52 / / vinA sanamAyAniDora ganetpataH / karmotpannAGgahInAGgI hyasaMkhyAtapradezamaH / / 53 / / vedanAkhyaH kaSAyAkhyo vikuNisamAhvaya: / mAraNAntikasaMjJastaijasAhArakasaMzako // 54 // hai| bhAvArya-jIva ke vaza prANoM kA saMyoga saMsAro dazA meM hI hotA hai mukta avasthA meM mAtra mAna darzana sukha aura vIryarUpa bhAva prANa hote haiM // 45 // mUrtika pudgala dravya ke sAtha saMyoga hone ke kAraNa yaha jIva vyavahAranaya se mUrtika kahalAtA hai aura nizcayanaya se pramUrtika, zarIra rahita, zuddha aura jJAnamUrti hai // 46 / / anupacarita prasanmUta vyavahAra naya kI apekSA yaha jIva vAstava meM karma no karma kA kartA aura unake phala kA bhoktA hai / 47 / upavarita asambhUta vyavahAranaya kI apekSA yaha jIva pRthivI para caDhAI vastra tathA ghara mAvi zilpa kAryoM kA kartA hai||48|| azuddha nizcayanaya se yaha jIva rAga dveSa mada umpAda tathA zoka prAdi rUpa bhAvakoM kA kartA hotA hai / / 4 / / yadyapi isa jIva kI cAroM matiyoM meM pUrva zarIra ke chUTane se mRtyu tathA navIna zarIra ke prakaTa hone se utpatti hotI hai tathApi vravya kI apekSA usameM nityatA rahatI hai aisA gaNadhara deva jAnate haiN| ina sabhI jIvoM me ulpAva vyaya aura dhrauvyabhAva vyavahAranaya se kahA gayA hai / 50-51 // dIpaka ke samAna pravezoM ke saMkoca aura vistAra ke kAraNa yaha prAtmA paryAyanaya ko apekSA kahIM zarIra ke pramAraNa kahA gayA hai / bhAvArtha-prAtmapradezoM meM vIpaka ke prakAza ke samAna saMkoca aura vistAra kI zakti hai prataH use paryAyAdhika naya se jaisA choTA bar3A zarIra prApta hotA hai usI ke anurUpa usakA parimAraNa ho jAtA hai / / 52 // sAta samudghAtoM ke binA anya samaya prAtmA karma se utpanna zarIra ke pramANa honAdhika hotA hai aura nizcayanaya se prasaMkhyAta pravezo hai| bhAvArya-nizvayanaya se prAtmA asalyAta pradezo hai prataH lokapUraNa samudghAta ke samaya samasta lokAmAsa meM vyApta ho jAtA hai anya chaha samudhAtoM ke samaya bhI vartamAna zarIra se bAhara mAtmA ke pradeza phaila jAte hai parantu anya samaya meM nAmakarma ke udaya se prApta zarIra ke pramANa hI rahatA hai // 53 // vanA, kaSAya, vaikriyika, mAraNAntika, tejasa, prAhAraka aura 1. jApate ma. g..|
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zrI pArvamAya carita. kevalAzya: samudghAtA: sapteti zrIjinamatAH / kaivalyalejasAhArA yoginAM syuH pare'GginAm / / 5 / / puNyapApaphalAnA hi vividhAnAM caturgatau |shshimNkraannaaN prANI bhoktA vyavahArataH // 56 / / svasvarUpasya kartA zuddhanizcayanayAdasau / janmamRtyujarAtIto na kartA bandhamokSayoH / / 7 / / prato'trAtmApyaso dhyeyo nirvikalpapadAzritaH / guNaH siddhana sAdRzyo kAnamUtiramUrtimAn / / 58 / / yathAgnikaraNakenAtra dahyante kASTharANayaH |anntkrmkaasstthaani tathA dhyAnalavAgninA / / 56 // dantabhagno yathA nAgo' daMSTrAbhagno'kSamo hari: / svakArye ya tathA dhyAnahInaH karmArighAtane / / 6 / / cintAmaNizca ratnAnAM kalpavRkSo'tra zAkhinAm / 'nizAnA yathA sako nRNAM madhye paro jinH|6|| prAtmatattvaJca tatsvAnA padArthAnAM tathA mahAn / svakIyAtmapadArtho dravyAgA svadravyameva hi // 12 // iti matvA svasaMsiddhArtha mana: kRtvAtinizcalam / viSayebhyo vini:krAnta saMvegAdiguNAhitam / / 6 / / sarvadravyavahipU~ to'pyanantaguNasAgaraH / savisthAsu sarvatra sthAnamA dhyeyo mumukSubhiH // 64 / / kevalI ye sAta samudghAta zrI jinendra bhagavAna ne mAne haiN| inameM kaMvalya, tejasa aura pAhA. raka samudghAta yogiyoM-muniyoM ke hI hote haiM aura zeSa samudhAta anya jIvoM ke hote hai // 54-55 // yaha prANI vyavahAranaya se cAroM gatiyoM meM sukha duHkha utpanna karane vAle pugya aura pApa kA bhoktA hotA hai / // 56 // zuddhanizcapanaya kI apekSA yaha jIva yAtmasvarUpa kA kartA hai| janma jarA aura mRtyu se rahita hai tathA bandha pora mokSa kA kartA nahIM hai / / 57 / / isa liye nivikalpa patra ko prApta hue jIvoM ko isa jagat meM usa prAramA kA bhI dhyAna karanA cAhiye jo guraNoM kI apekSA siddhoM ke samAna hai, jJAnamUti hai tathA zarIra se rahita hai|5| jisa prakAra agni ke eka karaNa se kATha kI rAziyAM jala jAtI haiM usI prakAra dhyAna ke aMzarUpa agni ke dvArA ananta karmarUpI kATha bhasma ho jAte haiM // 56 // jisa prakAra dAMta rahita hAthI prathayA sarpa aura bAr3ha rahita siMha apane kArya meM asamartha rahatA hai usI prakAra dhyAna rahita sAdhu karmarUpI zatru kA ghAta karane meM asamartha rahatA hai / / 6 / / jisa prakAra ratnoM meM cintAmaNi, vRkSoM meM kalpavRkSa aura deyoM meM indra utkRSTa hai usI prakAra manuSyoM ke madhya meM jinendra utkRSTa haiM / / 61 // jisa prakAra tasvoM meM prAtmatatva, tathA padArthoM meM svakIya pAtma padArtha mahAna hai usI prakAra dravyoM meM prAtma dravya mahAna hai // 62 // aisA mAna prArama siddhi ke liye mana ko atyanta nizcala, viSayoM se dUra tathA saMvegAdi guNoM se yukta kara mumukSu janoM ko saba avasthAoM meM tathA saba sthAnoM meM usa svakIya prAtmA kA dhyAna karanA cAhiye jo saba dravyoM se pRthaka hokara bhI ananta guNoM kA sAgara hai / 63-64 / isa 1. astI 2. siMhaH 3. devAnAma 4. indra /
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ rrr - -- - - - - -- - - * vizatitama sarga . hasyAtmatasvamAkhyAya tIrthanAmo gaNAnprati / mArgaNAdikamAlyAtu prAraMbhe mArgasiddhaye / / 6 / / gatirindriyakAyau hi yogavedakaSAyaka: zAnasaMyamahagleNyAbhavyasamyakravasaMzinaH // 66 / / mAhAro mArgaNAzceti caturdaza nirUpitAH / jinastAsu budhamuMgyo jIvatatvo mahAMzcide / / 6 / / midhyAsAsAdanI miSo'viratAsyazcaturSakaH |vai dezaviratAsyaH pramatto'pramattasaMjJaka: // 6 // prapUrvakaraNo nAmnAnivRttikaraNAbhiSa. hi sUkSmasAmparAyopazAntakSINakaSAyakAH / / 6 / / sayogyayoginI mAnyo saguNAmayaNAdime / caturdaza jinaH proktA guNasthAnA guNAkarA: / / 7 / / mukta: sopAnamAlA ese bhavyAno jinoditAH / abhayAnAM kilako mithyaagunnsthaanshaashvtH||71| honAdhikaguNaguktA 'pranveSyAsteSu SIdhanaiH / guNAnAM sthAna keGgina: parIkSya guNa prajaH // 72 / / ityAdivAsudhApUrairAplAnya nikhilo sabhAm / prajIvatattvamAkhyAtu punarAradhavAnprabhuH // 3 // pudugalo bahudhA dharmo'dharma prAkAza eva hi / kAlazceti jina : prokto'jIvadravyo'tra paMcadhA 74 / pUraNAdgalanAkSaH pudagalo'yaM nirUpitaH / mUrto'nekavidhaH sArthanAmakaH karmadehakRt / / 7 / / prakAra pAya jinendra bAraha sabhAnoM ke prati prAtmatatva kA nirUpaNa kara mArga kI siddhi ke liye mArgarapAdika kA varNana karane ke liye udyata hae // 65 // mati, indriya, kAya, yoga, veda, kaSAya, jJAna, saMyama, darzana, lezyA, bhavya, samyaktva, saMjI aura prAhAra ye cauvaha mArgaNAe jinenda bhagavAna ne kahI haiN| vidvAnoM ko una mArgagAnoM meM prAtmajJAna ke liye zreSTha jIvatatva kI khoja karanA cAhiye // 66-67 // mithyAtva, sAsAbama, mizra, aviratasamyagdRSTi, dezavirata, pramatta saMyata, apramattasaMyata, apUrvakaraNa, anivRttikaraNa, sUkSmasAmparAya, upazAntakapApa, kSINakaSAya, sayogijina aura ayogijina, ye caudA guNasthAna jinendra bhagavAna ne kahe haiN| samIcIna guraNoM kA prAzraya lene se me guNasthAna kahalAte haiN| samyagdarzanAvi guraNoM kI khAnasvarUpa haiN| mukti ko sIDhI svarUpa ye caudaha guraNasthAna bhavya jIvoM ke hote haiM aisA jinendra bhagavAna ne kahA hai| prabhadhya jIvoM ke eka mithyAdRSTi guNasthAna hI zAzvata rahatA hai // 68-71 // buddhirUpI dhana ko dhAraNa karane vAle manuSyoM ko cAhiye ki ve uparyukta guNasthAnoM meM guNasamUha ke dvArA parIkSA kara honAdhika guNoM se yukta jIvoM kA anveSaNa kareM // 72 // ityAdivacanarUpI amRta ke pUra se samasta sabhA ko tara kara pazcAt pAva prabhu ne ajIva tattva kA dhyAsyAna prArambha kiyA // 73 // aneka prakAra kA pudagala, dharma, adharma, prAkAza aura kAla isa prakAra jinendra bhaga. vAna ne isa jagat meM prajIva dravya pAMca prakAra kA kahA hai // 74 // pUraNa-malana-svabhAva ke 1.anveSaNIyAH /
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zrI pAravanAtha carita . praSTau sparzA rasAH paJca varNAH paJca gandhau dvidhA / iti viMzatirasyatra guNAH proktA dvidhaatmkaa:|7|| zuzANorye guNA: zuddhA matA: svAbhAvikAzca te / guNA: skandheSu ye'zuddhA vibhAvAlyA hi te budhaH7 aNuskandhavibhedena pudgalasya dvidhA thitiH / snigdhakSamayANUnAM saMghAtaH skandha ucyate / / 7 / / praNava: kAryaliGgAH syurokakatayAskhilAH |niyaa vyAthi kenAnityAH paryAyAdhikena p.|7|| sUkSmasUkSmAstathA sUkSmaH sUkSmaspUlAbhidhA: pare / sthUlasUkSmAtmakAH sthUlAH sthUla myUlAzca pudgalA:0 eko'NuH sUkSmasUkSmaH syAdadRzyA nayana neNAm / sUkSmAste'pi matAH sadbhirye karmamayapudgalAH / 81 / / rasanasparzanaprANonaye yAnti pudgalAH |dhykttaa te samuddiSTAH sUkSmasyUlA jitaagme||2|| syUlasUkSmA janazeyAzchAyAjyotsnAtapAdayaH / jalajvAlAdayaH sthUlA ucyante putgalA budhaH / 3 / kAraNa vakSa puruSoM ne pudgala dravya kA nirUpaNa kiyA hai| yaha pudgala dravya mUrta hai, aneka prakAra kA hai, sArthaka nAma vAlA hai aura kamarUpI zarIra ko karane vAlA hai // 7 // pATha sparza, pAMca rasa, do gandha aura pAMca rUpa isa prakAra isI pudgala ke bIsa guNa kahe gaye haiM / pe guraNa zuddha aura baguDa ke bheda se do prakAra ke hote haiM // 76 / / zuddha paramANu ke jo guraNa hai ve vidvAnoM dvArA bhuTa tathA svAbhAvika mAne gaye haiM aura skandhoM meM jo guNa hai ve prazusa tathA vaibhAvika mAne gale 77aura mada gugala dravya kI do prakAra kI sthiti hotI hai arthAt aNu aura skandha isa prakAra pudgala dravya ke do bheda hai inameM snigdha aura lakSa guNa se tanmaya paramANuoM kA samudAya skandha kahalAtA hai // 7 // jo isa jagata meM eka eka rUpa se avasthita haiM ve saba aNu haiM, ye aNu kAryaliGga hai arthAt sUkSma hone ke kAraNa praNu svayaM to dRSTigocara nahIM hote kintu inake saMyoga se jo skandharUpa kArya hote haiM unase inakA parijJAna hotA hai / ye aNu dravyAyikanaya se nisya haiM aura paryAyAthikanaya se anitya hai // 76 / / sUkSmasUkSma, sUkSma, sUkSmasthUla, syUlasUkSma, sthUla bhora spUlasthUla "isa prakAra pudgala dravya chaha bheda vAle haiM / / 80 // inameM jo eka pravezI paramANu hai paha sUkSma sUkSma kahalAtA hai / jo manuSyoM ke netroM ke dvArA nahIM dekhe jA sakate aise karmarUpa pudgala satpuruSoM ke dvArA sUkSma mAne gaye haiM / sparzana rasanA prAraNa aura dhotreniya ke dvArA jo pudgala prakaTatA ko prApta hote haiM parantu netra indriya se nahIM dekhe jA sakate ve sparza rasa gandha aura zamda jinAgama meM sUkSmasthUla kahe gaye haiM arthAt netroM se na dikhane ke kAraNa sUkSma haiM aura anya indriyoM se jAne jAte haiM isaliye sthUla haiM / chAyA cavinI tathA prAtapa prAvi syUla sUkma jAnane ke yogya hai arthAt jo netroM se dikhane ke kAraNa sthUla haiM parantu pakara meM nahIM pAte isaliye sUkSma haiM / jala, jvAlA mAvi padArtha vidvAnoM ke dvArA sthUla kahe dRzyo bha. pa . /
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ *vizatitama sarga. bhUkAyAdrivimAnAdayaH sthUmasthUlapudgalAH / SaDbhedA iti tIpezaiH pudgalA hi niruupitaa:|| zabdo bandhastathA sUkSmaH syUla: saMsthAnasaMjJakaH / bhedastamastathA chAyA udyota pAtapAdayaH // 25 // ete pudgalaparyANa vibhAvAkhyA matA binaiH / svAbhAvikAca paryAyA praNurUpAH pRthaka pRthkaam| sarIravAi manaHprANApAnaduHkhasukhAdikAn |kurvnti pudgalA jIvAnA mRtyujIvitAdikAn 1874 bIvapudgalayoH sAhyakartA janamato gatau / amUrto ni:kriyo dharmo matsyAnAM ca yathA jsm|| mahakArI mato'dharmaH sthitI pugalajIkyoH / pramUtoM ni:kriyo nityo yathA chAyAdhvagAminAmA lokAlokavi bhedena dvidhAkAzo'styabhUtimAn / avakAzapradaH sarvadravyANa ni:triyo'vyayaH / / 10 / / padArthA yatra lokyante lokAkAzo mato hi saH / tasmAdvahirananto'pyalokAkAzo'sti kevalaH / / 1 / dharmAdharmakajIvAnAM lokAkAzasya saMcitAH / asaMkhyAtAH pradezA hi pudgalAnAmanekadhA ||2|| jAte haiM, aura pRthiyokAya parvata tathA vimAna prAvi sthUla sthUla pudgala kahalAte hai prati jo pRthaka karane para samudAya se pRthaka ho jAve parantu milAne para punaH eka ho jAte haiM aise jala ghRta prAvi sthUla haiM tathA palaga karane para jo alaga ho jAveM aura milAne para eka na hoM, alaga ho raheM ve pRthivI parathara prAdi padArtha sthUla sthUla kahalAte haiN| isa prakAra tIrtha kara bhagavAna ne chaha bheda vAle pudgaloM kA nirUpaNa kiyA hai / / 81-84 // zamda, bandha, sUkSma, sthUla, saMsthAna-prAkRti, bheda, sama, thAyA, udyota aura prAtapa prAdi ye pudagala dravya ke paryAya haiN| jinendra bhagavAn ne ina sabako pudgala dRzya kI vibhAva paryAya mAnA hai tathA alaga alaga aNurUpa jo paryAya hai use svAbhAvika paryAya svIkRta kiyA hai // 85-86 // pudgalavya jIvoM ke zarIra pacana, mama, zvAsocchvAsa, duHkha sukha, maraNa sapA jIvana prAdi kAyoM ko karate haiM arthAt ye jIvoM ke prati pudgala dRSya ke upakAra haiM // 7 // jisa prakAra machaliyoM ke calane meM jala sahAyaka hotA hai usI prakAra jIva aura pudagaloM ke calane meM jo sahAyaka hotA hai, vaha dharmavya hai / yaha dharmadavya pramUrtika tathA niSkriya hai / / 8 / / jisa prakAra pathikoM ke Thaharane meM chAyA sahAyaka hotI hai usI prakAra jIva aura pudgala ke Thaharane meM jo sahAyaka hotA hai vaha pradharmadavya hai / yaha adharmavya pramUrtika sapA niSkriya hai // 86 // o saba vyoM ke liye avakAza dene vAlA hai vaha prAkAza kahalAtA hai / yaha prAkAza loka aura praloka ke bheda se do prakAra kA hai, abhUtika hai, niSkriya hai tathA avinAzI hai / / 10 / jisameM jIva pRdgala prAvi padArtha dekhe jAte haiM vaha sokAkAsa mAnA gayA hai aura usake bAhara kA ananta prAkAza pralokAkAza kahalAtA hai / yaha pralokAza mAtra prakAza hI rahatA hai isameM anya vRdhya nahIM rahate // 6 // dharma, adharma, ekajIva aura lokAkAza ke prasaMkhyAta pradeza hote haiM / pudagala vRSya ke pradeza saMkhyAta, asaMkhyAta aura ananta ke bheda se aneka prakAra ke hote haiM // 12 // jo damyo
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 ] - zrI pAzvamAya carita. nizcayavyavahAreNa dvidhA kAlo'tinikriyaH / draSyANA sahakArI pariNatI mUrtijitaH / / 63|| samayAdimayaH kAlo vyavahAro'tra lakSyate / godohAdikriyAyaiH paratvAparatvayogataH // 14 // minimANako ye okAmA sasthitAH zubhAH / rAzayazceva ratnAnAM sa kAlo nishcyaabhissH||6|| ekatra sahajIvena SaDadravyA manibhiH smRtAH / te kAlena vinA jJeyA: pnycaastikaaysNjnykaa:16|| pudgalo yo'yamAyAti kamarUpo'tra rAgiNaH / dravyabhAvavibhedena dvidhA ma pAsavo bhavet / / 6 / / rAgadveSAdiyuktena pariNAmena yena hi / mAsravansyatra karmANi sa syAdbhAvAsravo'GginAm mithyAtvapaJcaka dvAdazadhA viratayo'zubhAH / pramAdA hi tripaJcaya yogAH paJcadaNAtmakAH II sarvaduHkhAkarIbhUtAH kaSAyAH paJcaviMzatiH / ete'tra 'pratyayA zeyA bhAvAsavanivandhanAH / / 100 / pAyAti karmarUpeNa pudgalo yo'tra yoginaH / dravyAnava: sa vijJeyo'pyananta bhavadhArakaH // 10 // pyAnA rAnavo karo yaste syurmuktivallabhAH / anyathA viphala; klezastapovRttAdijaH satAm / 1.2 // kI pariNati meM sahakArI kAraNa hai yaha kAla duvya hai / yaha atyanta niSkriya hai, pramUrtika hai aura nizcaya tathA vyavahAra ke bheda se do prakAra kA hai // 63 / / inameM jo samaya prAdi rUpa hai vaha vyavahAra kAla hai / yaha vyavahAra kAla godoha prAdi triyAoM tathA paratva praparatva prAdi ke dvArA jAnA jAtA hai // 4 // aura lokAkAza ke pratyeka pradeza para ratnoM kI rAzi ke samAna jo pRthak pRthak praNurUpa se sthita hai tathA zubha haiM ve kAlANu nizcaya kAla hai // 9 // uparyukta pAMca ajIva davya jIva ke sAtha ekatra milakara muniyoM ke dvArA chaha vya mAne gaye haiN| kAla ke vinA zeSa pAMcavya paJcAstikAya kahalAte haiM / isa jagata meM rAgI jIva ke jo yaha karmarUpa pudgala prAtA hai vaha prAstrava hai| yaha davyAsrava ke bheda se do prakAra kA hai ||67|raag dveSAdi yukta jisa pariNAma se karma pAte hai jIvoM kA vaha pariNAma bhAvAsrava hai / / 8 / / pAMca prakAra kA mithyAtva, bAraha prakAra ko avirati, pandraha prakAra kA azubha pramAda, pandraha prakAra kA yoga aura samasta duHkhoM kI khAna svarUpa paccIsa prakAra ko kaSAya ye bhAvAsrava ke kAraNabhUta pratyaya jAnanA cAhiye arthAta ina sabase prAtmA meM kamo kA prAgamana hotA hai / / 66-1.0 // yoga sahita jinendra ke karmarUpa hokara jo pudgala pAtA hai use dhyAsrava jAnanA cAhiye / yaha vyAstra ananta bhavoM kA nivAraNa karane vAlA hai| bhAvArtha-dazamaguraNasthAna taka ke jIvoM ke khyAtrava aura bhAvAsava vonoM hote haiM parantu usake bhAge terahaveM guraNasthAna taka mAtra vyAstrAva hotA hai // 101 // jinhoMne : 'na prAdi ke dvArA prAsratha ko roka liyA hai ve hI muktirUpI strI 1. bagghakAraNAni /
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ *vizatitama sarga . / 266 saMzleSo jIvakarmaNoryaH sa bandho dvidhA mataH / bhAvadravyaprabhedena vizvAzarmAkaro'zubhaH // 10 // madhyante yena bhAvena rAgAdidUSitena hi |krmaannibhaavbndho'tr so'nantasaMsRtipradaH / / 104 / / pratisthitibandhAnubhAgapradezato'GginAm caturSA bandha praamnaato'traanekvikriyaakrH||10|| prakRtiH svabhAvaH syAma sthitiH kAlAvadhAraNam / rasatulyo'nubhAgaH pradezo jIvapravezayuk / / 106 / / staH prakRtipradezAkhyo bandhau ca yogataH saptAm / sthityanubhAgabandhI kaSAyabhavanibandhano' / / 107 // yathA bandhanabaddho labhate duHkhamanekaza: / karmazRGkhalabaddho'GgI tathA shvbhraadidugNto||18| sannivaniroSo yo dhyAnAdya vyabhAvataH / sa dviSA saMvara: proktaH svargamuktyAdikArakaH / 106 // caMtAyapariNAmo ya ekIbhUto nijAtmakaH / nirvikalpamayo zeyo bhAvasaMkara eva saH / / 11 / / prayodavidha vRtta' paro dharmadazAtmakaH / dviSaDbhedA anuprekSAH paroSahajayo'khilaH / 111 / / ke priya hote haiM anyathA tapa aura cAritra prAdi se utpanna hone vAlA satpurSoM kA kleza niSphala hotA hai arthAt vaha mokSa kA sAkSAt sAdhaka nahIM hotA hai // 102 // jIva aura karma kA jo saMzleSAtmaka sebandha hai yaha ya kahalAtA hai| bhAvabandha aura vyabandha ke bheda se isake do bheda hai| yaha bandha samasta du:khoM kI khAna hai tathA azubha hai / / 103 // rAgAdi se dUSita jisa bhAva se karma bandhate haiM yaha bhAvAndha hai / vaha bhAva bandha ananta saMsAra ko dene vAlA hai // 104 // saMsAra meM jIvoM ke aneka vikAroM ko utpanna karane vAlA yaha bandha prakRti, sthiti anubhAga aura praveza mandha ke bheva se cAra prakAra kA mAnA gayA hai / / 10 / / prakRti svabhAva ko kahate haiM prarthAta jJAnAbaraNAdi karmoM kA jo nAnAdi guNoM ko prAvRta karane kA svabhAva hai vaha prakRti bandha hai| una kamoM ke kAla ko jo sImA hai vaha sthiti bandha hai / rasa ke tulya unameM phala dene kA jo tAratamya hai yaha anubhAga bagdha hai aura jIva ke pradezoM ke sAtha karma pradezoM kA jo milanA hai vaha praveza bandha hai / / 106 / / jodhoM ke prakRti aura pradeza bamba yoga se hote haiM aura saMsAra ke kAraNabhUta sthiti aura anubhAga bandha kaSAya se hote hai // 10 // jisa prakAra bandhana meM baMdhA humA puruSa aneka duHkha prApta karatA hai usI prakAra karma rUpI jaMjIra se baMdhA huprA prANI narakAdi durgatiyoM meM aneka duHkha prApta karatA hai // 10 // dhyAna prAdi ke dvArA jo samasta prAsrava kA ruka jAnA hai vaha saMvara kahalAtA hai| yaha saMbara dRSya aura bhAva ke bheda se do prakAra kA kahA gayA hai tathA svarga aura mokSa prAvi ko karane vAlA hai // 10 // ekAkAra svakIya prAtmA kA jo caitanya rUpa nirvikalpa pariraNAma hai vahI bhAva saMvara hai / / 110 // teraha prakAra cAritra, vaza prakAra kA utkRSTa dharma, 1. nikhiladuHbhavati bhUtaH 2. bhavanibandhanaH / /
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ * bhI pAravanApa carita. A - - .. . paJcaSA saMyamI cyAnazrutAbhyAM saMyamAdayaH / bhavantyamI satA sarva bhAvasaMvarakAraNAH / / 112 / / niroSaH kriyate yo'tra karmaNA yaranato budhaiH / sa dravyasaMvaraH prokto'pyamantaguNasAgaraH // 11 // saMbareNa svayaM pratya sanAliGgAnaM mudA / satAM svastrIva muktizvInAnyathA klekkottimiH|114 prAktanaH karmabanyo yaH kAlena tapasAyavA |kssiiyte nirjarA sA savipAketarato dviSA // 11 // karmapAkama yA bAtA sA savipAkAsilAtmanAm / sAdhyatnajanitA heyA parakarmanivandhanA // 116 // saMvareNa sama yAtra nicarA kiyate budhaH / tapobhiH sA'vipAkA prAdeyAne kasukhAkarA / / 11 / / nirjarA karmaNAmatra bAyate'pi yathA papA / mAyAti mikaTa muktistarakAriNI tathA tathA / 11 pAtyantaM yo'tra vizleSaH karmAsmanoH suyoginAm / kAlalacyA sa momaH syAd dravyabhAvAda dissaatmkH| bhayaheturvaro yaH pariNAmo'khilakarmaNAm |bhaavmokssH sa vijJeyaH karmamopanahetukRt // 120 // samastakamadehAyavevAsmA jAyate pRthak / tadeva dravyamokSa: syAdanantaguNadAyakaH / / 121 // bAraha anuprekSAeM, samasta pariSaha jaya, aura pAMca prakAra kA saMyama, isa prakAra dhyAna praura zrutAdhyayana ke sAtha jo saMyamAdika haiM ve sabhI satpuruSoM ke bhAva saMvara ke kAraNa hai // 111-112 // isa jagata meM jJAnIjanoM ke dvArA jo karmoM kA nirodha kiyA jAtA hai vaha baSya saMvara kahA gayA hai| yaha dRzya saMvara bhI ananta guraNoM kA sAgara hai / / 113 // saMvara ke dvArA isa jagata meM muktirUpI lakSmI svayaM prAkara apanI strI ke samAna harSapUrvaka satpuruSoM ke liye prAliGgAna vetI hai isake binA karor3oM kleza uThAne para bhI mukti lakSmI kA prAliana prApta nahIM hotA / / 114 // pUrva kA jo karmabandha kAla pAkara athavA tapa ke dvArA kSINa hotA hai vaha nirjarA hai| yaha mirjarA savipAka aura pravipAka ke bheda se do prakAra kI hai / / 115 / / karmodaya se samasta jIvoM ke jo nirjarA hotI hai vaha savipAka nirjarA hai| yaha nirjarA vinA prayatna ke hI hotI hai tathA anya karmoM kA kAraNa hai prataH heya hai-chor3ane ke yogya hai / / 116 / isa jagata meM saMbara ke sAtha vidvajjanoM ke dvArA tapa se jo nirjarA kI jAtI hai vaha pravipAka nirjarA hai| yaha pravipAka nirjarA aneka sukhoM ko khAna hai tathA grahaNa karane ke yogya hai // 117 // isa loka meM jaise jaise ko kI nirjarA hotI jAtI hai vaise vaise hI mukti, nirA karane vAloM ke nikaTa prAtI jAtI hai // 11 // yahAM japsama muniyoM ke kAlaladhi ke dvArA karma pora prAtmA kA jo pratyanta pRthagbhAva hai yaha mokSa kahalAtA hai / vaha mokSa dravya aura bhAva kI apekSA do prakAra kA hotA hai / / 11 / / samasta karmoM ke kSaya kA hetu rUpa jo uskRSTa pariNAma hai use bhAva mokSa bAmanA cAhiye / yaha bhAva mokSa karmamukti ke kAraNoM ko karane vAlA hai / / 120 // samasta karmarUpa zarIra se jisa samaya prAtmA pRthaka ho jAtA hai usI samaya anantaguNoM ko dene
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ * vizatitama sarga [ 271 prApAdamastakAntaM yathA baddho bandhaneha hai| / mocanA labhate saukhyaM tathA mukto vidheH kSayAt / 122 / tasmAtkarmAtigo jater eraNDAdikabIjavat / samayena prajezvaM yAvallokAgramastavam // 123 // tatraivAsyAnnirAvASaH so'gre gamanavajitaH / siddho dharmAstikAyAbhAvAdananta sukhAndhigaH 11124 / / tatra mukte nirAbAdhaM svAtmajaM viSayAtigam / vRddhihrAsavyapetaM sa siddhaH zuddho 'mahatsukham / / 125 / / duHkhAtItaM niroSamya zAzvataM sukhasaMbhavam / dhanantaM paramaM hyanyadravyAnapekSameva hi / / 126 / / yaddevamanujaiH sarvaiH sukhaM trailokyagocaram / bhuktaM tasmAdanantaM sajjAyate parameSThinAm / / 127 / / ekena samayenaiva bhUSitAnAM guraNASTakaiH | nityAnAmazarIrANAM sarvotkRSTa mpayacyutam // / 126 / / mAlinI vividhavibhaGga: saptatatvAni muktye hagavagama subIjAni prarUpyAtmavAnyaH / paramudamapi bhavyAnAM cakAra svavAgramRtaparamatulyairme'tra dadyAtsvamaktim // 3126 // vAlA draSya mokSa hotA hai / / 121 / / jisa prakAra paira se lekara mastaka paryanta sudRr3ha baMboM se gaMdhA hudhA manuSya baMdhana chUTane se sukha ko prApta hotA hai usI prakAra karmoM ke kSaya mukta jIva sukha ko prApta hotA hai / / 122 / / mokSa se karmabandhana rahita jIva eraNDa Adi ke bIja ke samAna eka samaya mAtra meM lokAprabhAga taka Upara kI bhora jAtA hai / / 123 / / vaha mukta jIva nirAbAdharUpa se usI lokAprabhAga meM sthita ho jAtA hai kyoMki dhAne dharmAstikAya kA prabhAva hone se gamana rahita hotA hai| muktajIva ghananta sukharUpI sAgara meM nimagna rahatA hai / / 124 / / vahAM vaha zuddha, siddha paramAtmA, nirAbAdha, svakIya prAtmA se utpanna, viSayAtIta vRddhi aura hrAsa se rahita mahAn sukha kA upabhoga karate haiM / / 125 / / feaoN kA vaha sukha, duHkhoM se rahita hai, nirupama hai, sthAI hai, prAtmasukha se utpanna hai, anaMta hai, utkRSTa hai auaura paradUSya se nirapekSa hai / / 1.26 / / samasta manuSya aura devoM ke dvArA tIna loka sambaMdhI jo sukha prAja taka bhogA gayA hai usa sukha se siddha parameSThI kA sukha dhanata guragA hotA hai / / 127 / / jo eka hI samaya meM bhATha guNoM se vibhUSita haiM, nitya haiM tathA zarIra rahita haiM aise mukta jIvoM kA sukha sarvotkRSTa tathA vinAza se rahita hotA hai / / 128| isa prakAra zuddha mAtma svarUpa ko prApta hue jina pArzvanAtha bhaganAn ne utkRSTa amRta ke tulya apane vacanoM se utpanna nAnA bhaGgoM ke dvArA mukti ke liye samyagdarzana paura samyagjJAna ke uttama bIja svarUpa sAta tattvoM kA miruparaMga kara bhavya jIvoM ko utkRSTa dhAnaMda utpanna kiyA thA ve pArzvanAtha jinendra isa jagat meM mere liye apanI zakti pradAna kareM / / 126 / / 1. mahAn sukham 0 0 /
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 ] * zrI pAravanAtha carita - zArdUlavikrIritam pAzvaH sarvasukhAkaro'sukhaharo pAvaM zritA dhamiraNa: . pAzrceraNAzu samApyate'marapadaM pAparvAya mUrmA namaH / pApanniAsti hitakarI bhavabhRto pAryasya muktipriyA pArzva vittamahaM dadhe'khilacide mAM pAzvaM pAgavaM naya / / 130 / / iti prAmAraka pIsakasakI tabiyata bhopAsanA yAra tasvopadezavarNano nAma viMzatitamaH sargaH / / 2 / / pArzvanAtha bhagavAna samasta sukhoM kI khAna tathA samasta duHkha hartA the, dharmAtmA jIva pAzvanAtha ko prApta hue the, pArzvanAtha ke dvArA zIghra hI avinAzI pada prApta kiyA gayA thA, pArzvanAtha ke liye zira se namaskAra karatA hai, pArzvanAtha se bar3hakara dUsarA prANiyoM kA hita karane vAlA nahIM hai, pAzvanAtha kI mukti priyA thI, maiM pUrNajJAna kI prApti ke liye pAvanASa meM apanA citta dhAraNa karatA hU~, he pArzvanAtha ! mujhe apane samIpa le balo // 130 // isa prakAra zrIbhaTTAraka sakalakIti dvArA viracita zrIpAzcamASacarita meM tasyopa. peza kA varNana karane vAlA bIsavA sarga samApta humA // 20 // 1. parapa . /
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekaviMzatitama sagaM . --.. ekaviMzatitamaH sargaH dharmopadezadAtAraM vijagamyabodhakam |divydhvnisughaapaanmuunaa bande jagadgurum / / 1 / / pratha prAguktatattvAni puNyapApatayena hi / sArddha navapadArthAH syu jJAnazuddhikArakAH / / 2 / / midhyAtvapoSaNAsa svabandhanamAraNAt prasatyavacanAdanyazrIsthyAdiharaNAdavi // 3 // upadheH saMgrahAllobhAtpaJcendriyaprasebanAt / vikathAdipradAnAcca bahubhedAskaSAmataH // kauTilyamanaso duSTavAyAca vikriyAGgataH / saptavyasanato devagurudharmAdinindanAt // 5 // isyAyanyadurAcArAnmahApApaM prajAyate / vizvaduHkhAkarIbhUtaM pramAdinAM pratikSaNam // 6 // rogaklezAdibAhulyaM cAndhatvaM vikalAGgatA 1 paMgutvaM vAmanatvaM kumbhakaravaM ca kujanmatA // 7 // dubhaMgasva hi pApitvaM mUrkhatA buddhihInatA / paraphiGkaratAtIvakaSAyitvaM kurUpatA ekaviMzatitama sarga jo dharmopadeza ke vene vAle the, aura divyayanirUpI amRta ke pAna se jo tIna jagaha ke bhavya jIvoM ko prabuddha karane vAle ye una jagadguru pArzvanAtha ko maiM zira se namaskAra karatA huuN||1|| prathAnantara pahale kahe hue sAta tattva, puNya aura pApa ina do ke sAtha mila kara nau padArtha hote haiN| ye nau padArtha samyagdarzana aura samyagjJAna ko zuddha karane vAle haiM // 2 // mithyAtva kA poSaNa karane se, jIvoM ke vadha bandhana aura mAraNa se, prasasya vacana se dUsare ko lakSmI tathA strI prAvi ke apaharaNa se, pRthivI para parigraha kA saMgraha karane se, lobha se, paJcendiyoM ke sevana se, vikathA prAdi ke karane se, nAnA prakAra kI kavAya se, kuTilamana se, duSTa pacana se, vikRta zarIra se, saptavyasana se, deva guru aura dharma prAdiko / nindA se tathA inhIM ke samAna anya durAdhAra se pramAdI jIvoM ko pratikSaNa samasta duHkhoM kI khAna svarUpa mahAn pApa hotA hai // 3-6 // roga tathA kleza prAvi kI pracuratA, aMdhApana, vikalAGga honA, lagar3A honA, baunA honA, kubar3A honA, khoTA janma honA, durbhaga honA, pApI honA, mUrkha honA, buddhi rahita honA, para kA kiGkara honA, atyanta kaSAya se yukta honA, kurUpa honA, daridra honA, pratyanta dona honA, alpAyuSka honA, kurUpa strI kA milanA, zatru tulya putra aura bhAiyoM kA prApta honA, samasta kuTumba kA dharmaghAtaka, paura
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ --- ------------- - ---------- - 274 ] * bhI pAranAtha dharita . vAridrayamatidImatvaM svalpajIvitvameva hi / kurUpA kAminI putrAH zatrutulyAzca bAndhavAH / / 6 / / kuTumbaM sakalaM dharmaghnaM vizvAkarmakAraNam / durgatI bhramaNaM nIcakulatvaM yazo mahat / / 1 / / ityAcatrA paraM yacca dRzyate duHkhadAyakam / pApinA vidhi sarakRtsnaM pApArivanitaM mahat / / 11 / / parikabhibhuvane nin svAniSTaM duHkhakAraNam / pApacatta rakasya syAttatsarva kadukaM phalam // 12 / / pApahetoH parityAgaH sattvavAdhAdiTAlana:' / hitasatyavacobhASaNaiH parasyAdivajana: / / 13 / / sarvanAyu parityAgaiH paJcendriyavinigrahaH / prayatnAcaraNaH sarveH kaSAyArinipAtanaH // 14 // parmopadezakRtAkyaH saMvegAkisamAnasaH / sthirazAmyabhizca jinendragurusevanaiH / 15 // sAmAdivazadharmAmAnAcaraNAdibhiH |srvssvhitaacaar: sadhyAna vanAdibhiH // 16 // ityAcanyazubhAcAramahApuNyaM satAM bhuvi / utpadyate'nirza vizvaM vizva zarmanibandhanam // 17 // kAminyaH kamanIyAnAH kAmadevanibhAH sutAH / bAndhavAH prANatulyAzca bhRtyA dakSA hitkraaH||18|| satpuNyaprerakaM sarva kuTumba sukhasAdhanam / bhogopabhogavastUni zrIdhAnyAdInyanekazaH // 16 // samasta prakAyoM kA karane vAlA honA, durgati meM bhramaNa karanA, nocakula meM utpanna honA, bahuta bhArI apayaza kA prApta honA aura inheM prAvi lekara pramya jo kucha bhI duHkhavAyaka sAmagrI pApI jIvoM ke dekhI jAtI hai vaha saba mahAn sAmagrI pAparUpI zatru ke dvArA utpanna kI huI jAno // 7-12 // saMsAra meM jo kucha bhI nindanIya, apame liye praniSTa tayA duHkha kA kAraNa hai vaha saba pAparUpI dhatUre kA kaDabA phala hai // 12 // pApa ke kAraNoM kA parityAga karane se, jIvoM kI bAdhA prAvi ke dUra karame se, hitakArI satya vacana bolane se, para strI prAvi ko chor3ane se, saba striyoM tathA parigraha ke syAga se, paJcendriyoM ke nigraha se, prayatna pUrvaka samasta prAcaraNa karane se, kaSAyarUpI zatru kA ghAta karane se, dharmopadeza ko karane vAle bacana bolane se, saMvega se yukta mana se, sthira paura zAnta zarIra rakhane se, jinendra veva aura guru ko sevA se, kSamA mAdi dazadharma ke prau se, samyagdarzana samyammAna aura samyazcAritra prAvi se, saba movoM kA hita karane vAle pAcAra se, dhyAna sahita bhAvanA prAdi se tathA inheM prAvi lekara anya zubha kriyAnoM se pRthivI para satpuruSoM ko nirantara bahuta bhArI puNya utpanna hotA hai / yaha puNya samasta sukhoM kA kAraNa hai // 13-17 // sundara zarIra kI dhAraka striyAM, kAmadeva ke samAna putra, prANoM ke samAna bhAI, catura aura hitakArI seyaka, uttama yuNya kAyoM meM preraNA dene vAlA suka kA sAdhana svarUpa samasta kuTumba, lakSmI tathA dhana dhAnyAdi bhogopabhoga kI aneka vastue, ekachatra rAjya, rogarahita sundara zarIra, amRtamayI dilyavAraNI, pANDisya, nirmala yaza, 1.darIkaraNaiH 2. jyAmahitaH /
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ -ekaviMzatitama sarga. / 24 ekacchatrAMkita rAjyaM rudUra sundara vapuH / vANI sudhAmayI divyA pANDitya nirmalaM yshH||20|| indratvaM tIrghanAdharama devatvaM hRdaya zubham / niHkaSAyitvamasyanta mAnyaravaM dharmazIlatA // 21 // ityAdi' labhyatezyadvA vastusAraM sudhArmikaH / tassavaM viddhi ghI maMstvaM phalaM puNyata romahat / / 22 // parikazcida meM sAraM durArAdhya agastraye / sarva karatale taccAyAti puNyAtsvayaM satAm / / 23 // iti vizvapadArthAn sanirUpyAzilatasvavit / heyopAdeyamityAha sa prAdemAptaye'GginAm / / 24 / / samastAsumatA madhye paJceva parameSThinaH / jagadA upAdeyA dhImatAM vyavahArataH / / 2 / / mamharAramAthavAdeyaH prAgavasthAsthayoginAm / sAkSAcca paramAtmA bahirAramAnaM vihAya ve // 26 // mbakIya paramAtmA vA nirvikalpa naravAla evAdeyo vItarAgayoginAm / / 27 / / pApyajIvatasvo'tra vidhArasamaye vide| mAdeyo'pi punahayodhmAnakAle munIzinAm / / 2 / / saspuNyAtravandho yamapyAdeyo ca rAgiNAm / pApasyApekSayA heyau tapAsyatra virAgiNAm / / 2 / / sAmAnmukrayaGganAhetuH sAda nirjarayAparaH / saMvaraH sarvathAdeyo mokSazyAnantazarmadaH // 30 // indrapada, sIrthakara para, devasva, zubhahavaya, atyanta kavAya rahita honA, mAnyatA, dharmazIlatA aura inheM prAdhi lekara anya ko bhI zreSTha vastu dhArmika jIvoM ke dvArA prApta kI jAtI hai usa mayako he buddhimAna jama ho | tuma puNyarUpI vRkSa kA mahAna phalAno / tInoM jagada meM jo kucha bhI durlabha, sArabhUta tathA kaSTa se mArAdhanA karane yogya vastu hotI hai vaha saba puNya se satpuruSoM ke hastatala para svayaM prA jAtI hai // 15-23 // isa prakAra samasta tasvoM ke jAtA bhagavAna pAzvanAtha saba padArthoM kA acchI taraha varNana kara prANiyoM ko pahala yogya vastuoM kI prApti karAne ke liye heyopAveya vastuoM kA nimna prakAra varNana karane lage // 24 // ___vyavahAramaya se samasta prANiyoM ke bIca jagatpUjya paJcaparameSThI hI buddhimAna puruSoM ke liye upAdeya haiM // 25 // athavA pUrva avasthA meM sthita muniyoM ke liye bahirAtmA ko chor3akara antarAtmA aura paramAtmA sAkSAt upAdeya haiM / aura vItarAga muniyoM ke liye nivikarupa pada ko prApta tathA siddhoM kI samAnatA rakhane vAlA svakIya paramAtmA hI upAya hai // 25-27 // yadyapi ajIca tatva vicAra ke samaya jJAna prApta karane ke liye upAdeya bhI tathApi dhyAna ke samaya yaha muniyoM ke liye heya hai // 28 // yApa rAgI manuSyoM ke liye pApa kI apekSA uttama puNyAtrava aura puNyabandha upAdeya haiM tathApi virAgI manuSyoM ke liye yahAM hama hai-chor3ane ke yogya haiM / / 26 / / nirjarA ke sAtha muktirUpI aGganA kA sAkSAta hetu svarUpa utkRSTa saMbara aura ananta sukha ko vene vAlA mokSa saba prakAra se upAdeya haiN| 1 mathale ga0 2. pasinaprApinAm /
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 ] * zrI pArvanAva parita. eteSAM vizvatasvAnA zraddhAnaM sudarzanam / vyavahArAbhiSa prAjinAH zahAvidUragam / / 31 / / parimAna padArthAnA yAmAtathyena yadbhuvi / tajjAna vyavahArAsyamajhAnapyAntamAsanam / 32 / / smAsubhAnivRsiryA pravRttiH zubhakarmaNi / trayovavidha vRttaM tabhUktimuktikAraNam // 33 / / pradAna kriyate bhavyai yabhicanmUnijAtmanaH / tasyAnizcayasamyaktvaM sAkSAnmuktinivandhanam 34 yatsvasaMbedana svAtmaSyAnena paramAramanaH / sajjAna nizcayAmitya kevalazAnakAraNam / / 3 / / jyAminA bharaNaM yadi svasvarUpe nijAtmanaH / cAritraM nizcayAkhyaM tasparamAnandasAgarama / / 3 / / bhAvArtha-hayopASeya tatvoM kA varNana karate hue kahA gayA hai ki vyavahAra naya se jIva tatva meM paJcaparameSThI upAdeya hai zeSa hega haiN| masAlaya ko sApekSA amarAmA aura paramAtmA upAdeya hai bahirAsmA heya hai aura botarAga manuSyoM ko prapekSA apanA zuddha prAsmA hI upA. deya hai anya heya hai / prajoSasasva jJAna kI apekSA upAdeya hai parantu dhyAna ke samaya heya hai arthAt pAtma kalyANa ke icchuka manuSyoM ko zuddhAtmatatva kA cintana karanA cAhiye prajoSa kA nhiiN| rAgI manuSyoM ko pApAtraya aura pApabandha heya haiM puNyAlaya aura puNyabandha upAdeya haiM parantu vItarAgI-yuropayogI muniyoM ke liye donoM prakAra ke prAstrava aura bandha hepa haiM / saMbara aura pravipAko nirjarA mokSa ke sAkSAt kAraNa hone se upAya ho hai heya nahIM hai aura lakSyasUta hone se ananta sukha ko dene vAlA upAdeya hI hai // 30 // ina samasta tattvArthoM-apane apane yayArya svarUpa se sahita jIvAdi pavAyoM ke thadAna karane ko jinendra bhagavAna ne vyavahAra samyAdarzana kahA hai| yaha vyavahAra samyagdarzana sAkura prAdi doSoM se rahita hotA hai // 31 // inhIM padArthoM kA pRthivI para jo yathArtharUpa se bAnanA hai use prazAnarUpI andhakAra ko naSTa karane vAlA vyavahAra samyagjJAna kahate haiM / / 32 // samasta azubha kAryoM se nivRtti aura zubha kAryoM meM jo pravRti hai vaha teraha prakAra kA cAritra hai / yaha cAritra bhukti aura mukti kA kAraNa hai| bhAvArtha-sarAga cAritra ke kAla meM devAyu kA bandha hotA hai prataH vaha bhukti kA kAraNa hai| bhAvArtha-sarAga cAritra ke kAla meM vevAyubaMdha hotA hai prataH vaha bhukti kA kAraNa hai aura vItarAga cAritra se karmakSaya hotA hai prataH vaha mukti kA kAraNa hai // 33 // bhavya jIvoM ke dvArA caitanyamUti-jJAyaka svabhAva vAle nija prAtmA kA jo zraddhAna kiyA jAtA hai vaha nizcaya sanyAvarzana hai| yaha nizcaya samyagdarzana mokSa kA sAkSAt kAraNa hai // 34 // svAtmadhyAna ke dvArA paramAtmA kA jo svasavevama hai vaha nizcaya samyamAna hai| yaha nizcaya samyagjJAna kevalajJAna kA kAraNa hai / / 3 / / dhyAna karane vAle muniyoM kA nijAtmA ke svakIya svarUpa meM jo lIna honA hai vaha nizcaya samyak cAritra hai| yaha nizcaya samyakcAritra paramAnanda kA sAgara hai-prananta sukha se paripUrNa hai / / 36 / /
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ . ekaviMzatitama sarga . [ 277 .-AnuranARARAur-khanna-prrianvrvan nizcayAkhyamidaM ratnatraya sadbhavamoadam / nirIpammasukhAkAraM vizvakalyANakArakam / / 37 / / 'pragaNyapuNya santAnAminezAvivibhUtayaH 1 cAcaratnatrayeNAtra jAyarate dhImA parAH / / 3 / / nizcayena satA mokSastadbhave'nantazarmakRda / utpadyate'tra niHzeSakarmanAhA guNAeMva: / / 36 // ye gatA yAnti yAsyanti munayo'tra zivAlayam / kevalaM te dvidhAsAca hoI ratnatraya budhAH / / 4 / / pramoso paramo mokSamAgoM ramatrayAtmakaH / dvidhAmnAto jinAdhIzaH zAzvato nAparaH kvamit / pApino vyasanAsatA raudradhyAnaparAyaNAH / karakarmakarAH karA nirdayA: sasvadhAtakAH / / 2 / / asatyavAdino'nyastrIlakSmIdhAnyAdikAGkSiNa: / bArambhakRtotsAhA mahAparipahAnvitA: 1143| mithyAtvapoSakAstIvakaSAyiyo'tilobhina: / pratyanIkA minendrANAM munidharmAdinindakA: 144 nIcadevaratA mUDhAH kRSNalezyA madoddhatAH / ye te yAnyaninaH zva cetyAdyatyAdhakAriNa: 45 yaha nizcaya ratnatraya usI bhava se mokSa ko mene vAlA hai, nirupama sukha kA mAhvAna karane bAlA hai tathA samasta kalyANoM kA karane vAlA hai // 37 / / vyavahAra ratnatraya se isa jagat meM buddhimAna puruSoM ko pasaMkhya puNya ko santati tathA tIrthakarAvi kI utkRSTa vibhUtiyAM prApta hotI hai aura nizcaya ratnatraya meM usI bhava meM samasta kamoM kA nAza ho jAne se ananta sukha ko karane vAlA tathA guNoM kA sAgara svarUpa mokSa prApta hotA hai / / 38-39 // jo mAnI munirAja Aja taka mokSa ko prApta hue haiM sabhI prApta ho rahe haiM aura prAge prApta hoMge ye saba nizcaya se mAtra isI do prakAra ke ratnazraya ko prApta karake hI prApta hue haiM, ho rahe haiM aura hoMge // 40 // isaliye jinendra bhagavAna ne isI utkRSTa tathA sthAI dvividha ratnatrayAtmaka mokSamArga ko svIkRta kiyA hai anya ko kahIM mokSamArga nahIM mAnA hai| bhAvArtha-na kevala vyavahAra ratnatraya mokSa kA mArga hai aura na kevala nizcaya ratnatraya mokSa kA gArga hai kintu paraspara maMtrIbhAva ko prApta huA vividha ratnatraya ho mokSa kA mArga hai gayoMki nizcaya se nirapekSa vyavahAra ratnatraya vyavahArAbhAsa hai aura vyavahAra se nirapekSa nizcaya ratnatraya nizcayAbhAsa hai|||41|| jo jIva pApI haiM, vyasanoM meM prAsakta haiM, raudradhyAna meM tatpara rahate haiM kara kAryoM ko karane vAle haiM, duSTa prakRti ke haiM, nirvaya haiM, jIvoM kA ghAta karane vAle haiM, prasasyavAdI hai, parastrI paralakSmI aura paradhAnyAdi kI icchA karate haiM, bahuta prArambha karane meM utsAha rakhate hai, bahata bhArI parigraha se sahita haiM, mithyAtva kA poSaNa karane vAle haiM, tIna kaSAyo hai, atyanta lobhI haiM, jinendra ke pratikUla hai, munidharma prAdi ke nindhaka haiM, nIca devoM kI upAsanA meM lIna haiM, mUDha-prajJAnI haiM, kRSNa lezyA vAle hai, mada se uddhata hai tathA isI prakAra ke anya pApa ke karane vAle haiM ye narakagati ko prApta hote haiM / / 42-45 / / 1.pragamya va. 2, santAnAni jinezAdibhUtaya ga. 503. kumna sva. p.gh.|
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278] *dhI pAzrvanAya carita. mAyAvino'tra ye duSTAH paravaJcanatasparAH / mithyAzazca paizunyakUTa karmaratAH' zaThA: II46|| kapotanIlalezyADhayA niHzIlA dharmadUragAH / prAttaM yAnaparAstiryagyoni te yAnti pApinaH / / 7 / pAta rodrAligA dakSA ghamyai klApitAzayAH / jina bhaktAH sadAcArA vratazIlAdibhUSitAH / / jitendriyaastpobhuuss| jinadharmaparAyaNAH / jitakrodhAdisamtAnA ratnatrayavimaNDitAH // mithyAdvivaSatulyA ye nimnyasevanotsukAH / niHpramAdA padAtItAH paranindAparA mukhaaH||5|| tyAyanyasukarmADhayA munayaH bhAvakA bhuvi / te gacchanti yathAyogyaM svarga zarmAkara param / / 1 / / svabhAramAdaMvopetAzcArjevAladhA: zubhAzayAH / bhadrAH kapotalezyA ye mandamohakaSAriNaH // 52 // svalpArammaghanAkAhi kSaNo ajantyatra dehinaH / gati te zubhadhyAnAH puNyapApavazIkRtAH // 53 // mRNvanti paranindAdIna vikathA duHzrutAni ca / prasatyadurvacomAlAH kUTAdInyatra ye maThAH / / 4 / / jo jIva isa loka meM bhAyAcAro haiM, duSTa haiM, dUsaroM ko Thagane meM tatpara rahate haiM miSyAdRSTi hai, cugala khorI aura kapaTa ke kAryoM meM lIna rahate haiM, dhUrta hai, kApota aura nIla lezyA se yukta hai, zola rahita hai, dharma se dUra bhAgate haiM, aura prAptadhyAna meM tatpara rahate haiM ve pApo jIva tiyaMJca yoni ko prApta hote haiM / / 46-48 / / jo pAta aura raudra dhyAna se dUra rahate haiM, kuzala haiM, jinakA mama SamyadhyAna aura zukladhyAna meM lagA huA hai, jo jinendra bhagavAna ke bhakta haiM, sabAdhArI haiM, basa tathA zIla prAvi se vibhUSita haiM, jitendriya hai, taparUpI prAmUSaNa se sahita haiM, jinadharma kI upAsanA meM tatpara rahate haiM, jinhoMne krodhAdi ko santati ko jIta liyA hai, jo ratnatraya se maNDita hai, mithyAtvarUpI parvata ko ghUra ghUra karane ke liye bamra ke samAna haiM, nitha muniyoM ko sevA karane meM utsuka rahate haiM, pramAvarahita haiM, mada se dUra haiM, paraniMdA se vimukha haiM, aura pratimA nirmANa prAdi anya zubha kAryoM se yukta hai aise muni athavA zrAvaka isa jagata meM gthAyogya sukha ko svAna svarUpa utkRSTa svarga ko prApta hote haiM / / 46-51 // jo svabhAva kI mRdutA-komalatA me sahita hai, prArjaya-nizchalavRti se yukta hai, zubha prabhiprAya vAle haiM, bhadra haiM, kapota lezyA se yukta hai, jinakA moha aura kaSAya manda hai, jo pratyanta alpa prArambha aura atyanta alpa dhana kI icchA karate hai, zubhadhyAnI hai tathA puNyapApadhonoM ke vazIbhUta haiM ve jova manuSyagati ko prApta hote hai / / 52-53 // ___ jo paranindA, vikathA tathA mithyAzAstra prAdi ko sunate haiM, prasatya tathA moTe vacana bolate haiM, jo ajJAnI jana isa jagat meM kapaTa prAdi kI bAta kahate hai, aura zAstroM 1. paMzunyA: phUTaka meM svaga8 pa 2 minendracandratulyA ye nitymedhnotsukaa.|| ni:pramAdA madAnItA paranindAyarAmakhA: / / ..
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ekaviMzatitama sarga * [ 276 vadanti ye zrute doSaM zrutadveSAdihetunA / pramutra vadhirAH syuste jJAnAvaraNakarmaNA / / 55 / / potsUtra svecchayA mithyAzAstrAriNa kukathAdikAn / paranindAtmazaMsAdInmRSAmarSAdibhASazAna / / 56 / / kurvanto malamUtrAdIn bhojanAdIn bruvanti ye / mUkAH syuH paraloke te jJAnAvRtividhervezAt / / 57 parastrIyonyAdIn bandhoccATanamAraNAn / mithyAtvasthAnakAdIMzca pApakarmANi me mudA / 58 yasya vadantyevA'dRSTAn dRSTAn vRtheSyaMyA / te cakSurha vipAkena bhavantyandhAH suduHkhitAH // 56 // cAtibhArAropaNamaGginAm / pAdena tADanaM pApakArya gamanameva ye / / 60 / / gamana kutIrthe prayatnavrajana vyarthaM kurvanti svalpavittA hi ye pAtradAnaM kusyanekadhA / jinacaityAlayAdIMzca nyAyena vyavasAyaM ca sasvabAdhakam / paGgavaste bhavantyatra cAGgopAGga vidhevaMzAt / / 61 / / devagurvAdipUjanam / / 62 / kUTahInAdhikAtigam / te mahAdhaninaH samti hIhAmutra zubhayAt / / 63 / / kurvate banagavaM ye na pAtre dAnapUjanam / dhaninaH kRpaNAsa TAkAdikAn / / 64 / / meM dveSa rakhanA prAvi kAraNoM se zAstroM meM boSa batalAte haiM ve parabhava meM jJAnAvaraNa karma se bahare hote haiM / / 54-55 // jo svecchAnusAra zrAgamaviruddha bolate haiM, midhyAzAstra par3hate haiM, vikamA prAvi karate haiM, paranindA aura zrAtmaprazaMsA prAdi karate haiM, asatya tathA krodhAdipUrNa bhAvara karate haiM tathA malamUtrAvi aura bhojanAdi karate hue bolate haiM arthAt mauna nahIM rakhate haiM ve jJAnAvaraNa karma ke yaza se paraloka meM gUMge hote haiM / / 56-57 / / jo puruSa parastriyoM ke mukha yoni prAdi ko, bandha, uccATana tathA mAraNa Adi ko, midhyAtva ke poSaka sthAna prAdi ko, tathA anya pApa kArya-maithuna prAdi ko harvapUrvaka dekhate haiM aura vyartha ho IrSyA ke kAraNa unake dekhe anadekhe kAryoM ko kahate haiM ve cakSurdarzanAvararaNa karma ke udaya se atyaMta duHkhI hote hue andhe hote haiM / / 58-56 / / jo yahAM kutIrtha meM gamana karate haiM, prANiyoM para adhika bhAra lAvate haiM, unheM paira se tADita karate haiM, pAca kArya meM gamana karate haiM, tathA jIvoM ko bAdhA pahu~cAne vAlA vinA dekhe niSprayojana gamana karate haiM ve praGgopAGga nAma karma ke udaya se parabhava meM laMgar3e hote haiM / / 60-61 // jo alpadhanI hokara bhI aneka prakAra kA pAtradAna karate haiM, jina mandira prAbi vAte haiM, deva guru prAvi kI pUjA karate haiM, aura kapaTa tathA hInAdhika tolane prAdi se bUra rahate hue nyAyapUrvaka vyApAra karate haiM ve puNyodaya se isabhava tathA parabhava meM mahAvanI hote haiM / / 62-63 / / jo dhana kA garva karate haiM, pAtradAna tathA pUjA zrAdi nahIM karate haiM,
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 * bhI pArzvanAtha parita. mRSArambhAna bhajantyatra na tRpti yAnti sacchi yA / sAmAntarAyakamAMdayArasyustAMsAramaNaH / / 6 / / sujanA mandarAgAzca svastrIsaMtoSakAriNaH / ISyotIvakaSAyAvihInA: zrIjinapUjakA: / / 6 / / zubhakarmakarA ye'tra banAcAraparA mukhAH / narAH syuraGgino'mutra puvedAbhitrakarmaNA // 67 / / mAyAvino'tirAgAThyA pratIyakAminaH zaThA; / maithu nAdau saMtRptAH zokAdiyutamAnasAH / / 6 / / puruSAH paradArAkAhimaNo ye'trAtimohinaH / bhavantyamutranAryaste strIvedavidhipAkataH / / 6 / / pramajakIranAsaktAzvAtirAgAndhamAnasAH ni:zIlA lampaTA bezyAdAsIpazyAdisevina: 170 / patRptAH kAmabhogAvI ye narAH kudhiyo'dhamA: / napuMsakavipAkena te jAyante napusakAH / / 7 / / manovAkkAyayogena kRtAzyAtinirdayA: / sattvAnAM kSabandhAdIn ye prANajyaparopaNam / 72 / hyaGga chedanapIDAdIn prakuyu vividhAn zaThAH / te'lpAyuSa evAtra bhavanti mRtyupIDitAH / / 73 / / ye mArdavAjavopetAH kRpApUritamAnasAH / prayatnacAriNaH sarvajIvarakSaraNa tatparAH / / 74 / / parapIDAtigAH zazcadvizvaprANihitakarAH / dIrghAyuSo'tra te jAyante tRdevagato zubhAt / / 7 / / ghanI hokara kaMjasa hote haiM, lakSmI ke liye kapaTapUrNa prAcaraNa prAvi karate haiM / mithyA prArambha karate hai aura uttama lakSmI se saMtoSa ko prApta nahIM hote ve lAbhAntarAya karma ke udaya pe prasyanta daridra hote haiM // 64-65 // jo yahAM sujana haiM, mandarAga hai, apanI strI meM santoSa karate haiM, ISyA tathA tIna kaSAya prAvi se rahita hai, zrI jinendra bhagavAna kI pUjA karate hai, zubha kArya karate haiM aura anAcAra se parADa mukha rahate hai ye parabhava meM puvera karma ke udaya se puruSa hote haiM // 66-67 / / jo puruSa isa bhava meM mAyAcArI hote haiM, tIvarAga se yukta hote haiM, adhika kAmI hote haiM, dhUrta hote haiM, maiyuna prAdi meM asaMtuSTa rahate haiM, manameM zoka prAdi karate hai, parastrI kI icchA karate haiM aura pratyadhika mohI hote hai, ye parabhava meM strI veba karma ke udaya se strI hote hai||68-66|| durbuddhi ko dhAraNa karane vAle jo nIca manuSya pranaGga krIDA meM prAsakta hote haiM, jinakA mana tIna rAga se andhA hotA hai, jo zola rahita hai, lampaTa hai, vezyA dAsI tathA pazu prAdi kA sevana karate hai tathA kAmabhoga Adi meM kabhI tRpta nahIM hote haiM ghe napusaka veva ke udaya se napuMsaka hote haiM // 70-71 // atyanta nirvayatA se yukta jo manuSya isabhava meM mana vacana kAyarUpa yoga tathA kRta kArita anumodanA se jIvoM ke vadha bandhana Adi karate haiM, unake prANoM kA vidhAta karate hai, acchevana tathA pIDA pahuMcAnA Adi aneka kArya karate haiM ve mUrkha parabhava meM mRtyu se pIDita hote hue alpAyuSka hI hote haiM // 72-73 // jo puruSa isabhava meM mAdaya aura prArjava dharma se sahita hote haiM, jinakA mana dayA se paripUrNa hotA hai, jo yatnapUrvaka calate haiM, saba jIvoM kI rakSA karane meM tatpara rahate haiM, para poDA se dUra hote haiM, aura nirantara samasta prANiyoM kA hita karate haiM ve puNyodaya se manuSya tathA devagati meM dIrghAyuSka hote hai // 74-75 //
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ PAAMr.RAIAPAawnAmA A .. . - - -- * ekaviMzatitama sarga [ 281 dharmazIlA: sadAcArA jina pUjAparAyaNAH / pAtradAnaratA nityaM pratazIlAdimaNDitAH / / 7 / / saMtoSakAriNo ye'tra nijitendriyacetasaH / bhaugopabhogasaMpUrNAH syu: puNyArasugatAca te // 7 // vratazIlakSyAhInA dAnapUjAparADa mukhAH / mithyAtvavAsitA mUDhA: samastendriyalampaTAH / 7 / durAdhArA vRSAtItAH . pApadhyAnaparAzca ye| te'ghapAkena jAyanse dInA bhogAdivajitAH / 7 / / dharmavanto dayAyuktA mahANuvratapAlakA: / tapa:zIlaguNADhapAzca hagjJAnavRttadhAriNaH / / 8 / / jinabhaktAH sadAcArA dAnA bhAvanAnvitAH / ye te sAtodayAtsanti mhaashrmaadhimdhygaaH||1|| parapIDAkarA dharmavatadAnAcijitAH / ni:zIlA vyasanAsaktA mahArambhAdikAriNaH / 82 mithyAjJAnakubevAdibhaktAzcendriyalolupAH |ye te duHkhAgdhimamnAGgA bhavansyasAtapAkata: / / 3 / devazAstragurUNAM ye hyAjAvinayazAlinaH / zuddhAzayAH sadAcArAH siddhAntapaThanodhatAH || mAyAcArAvihInAca dhArmikA guNarAgiNaH / te'timedhAvino jJAnAvRtyabhAvAdbhavanti ve 18| jinAgamayatInAM saddharmAdemiNAM ca ye| nindA kurvanti zaMsAM ca pApinAM nivivekinaH / 6 / / o puruSa isa bhava meM dharmazIla, sadAcArI, jina pUjA meM tatpara, pAtradAna meM sIna, niraMtara vata zIla prAdi se vibhUSita, saMtoSa karane vAle, tathA indriya pora mana ko jItane vAle hote haiM ve puNyodaya se uttama gati meM bhogopabhoga se paripUrNa hote haiM // 71-77 // jo manuSya vrata zIla tathA vayA se rahita haiM, dAna aura pUjA se parAGa mukha haiM, mithyAtva kI vAsanA se yukta haiM, mUha hai, samasta indriyoM ke lampaTa haiM, durAcArI haiM, dharma se rahita haiM aura pApa ke dhyAna meM tatpara haiM ye pApovaya se dona tathA bhogAdi se rahita hote haiM // 71-76 // jo dharma se sahita haiM, dayAyukta haiM, mahAvata aura aNuvratoM kA pAlana karate haiM, sapa zIla aura guNoM se sahita haiM, samyagdarzana, samyagjJAna aura sampacAritra ke dhAraka haiM, jinabhakta haiM, sadAcArI haiM, aura dAna pUjA tathA bhAvanAoM se sahita haiM ve puNyodaya se mahAsukharUpI sAgara ke madhyagAmI hote haiM / / 80-81 // jo dUsaroM ko pIDA karate haiM, dharma, vrata tathA vAnAvi rahita hai, niHzIla haiM, vyasanoM meM prAsakta haiM, mahAna prArambha prAdi ke karane vAle haiM, mithyAjJAna tathA kudevAdi ke bhakta haiM aura indriyoM ke lobhI haiM ye prasAtA vedanIya ke udaya se buHkharUpo sAgara meM nimagna hote haiM / / 82-13 // jo deva zAstra aura gurumoM kI prAjJA tathA vinaya se suzobhita hai, zubahatya hai, sadAcArI haiM, siddhAMta graMthoM ke par3hane meM udyata rahate haiM, mAyAcArAvi rahita hai, dharmAtmA hai tathA guNAnurAgI haiM ve jJAnAdharaNa ke prabhAva se pratyaMta buddhimAna hote haiM / / 84-85 // jo jina deva jina zAstra aura muniyoM kI, samIcIna dharma prAdhi kI tathA dharmAtmA jIpoM kI nindA karate haiM, aura pApI jIvoM kI prazaMsA karate haiM, viveka rahita haiM, puruSoM ko kubuddhi
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 * mau pAzrzvanAtha carita * puMsAM kubuddhidAtAro jinadharmaparAGamukhA: / se 'durmedhAvino mithyodayAtsyuH pApakAriNaH // 87 kAlazuddhayAdinA jainAgamaM muktyaM paThanti ye / pAThayanti vicArazA 'niH pApAcAraNAnvitAH niHzaGkAdiguNopetA marmopadeza tatparAH / pANDityamadbhutaM te ca prApnuvanti bhave bhave // 81 // dUSaNaM jinasUtrasya vadanti jJAnagarvitAH / paThanti svecchayA kUTaM zAstraM vinayadUragAH || || pAThayanti na pAThA tadguNAcchAdakAzca ye / te jJAnAvRtipAkena mahAmUrkhA bhavantyaho || 61 niHzIlA nirdayA dAnavratapUjAdivajitAH / svecchAcAraratA nAnArambhahiMsAdivartinaH // 92 // parapIDAkarA pApakarmavanto vRSAtiyA: / ye sAtodayenAtra rogizAH syuzcaturgatau // 63 // pazUnAM vA nRNAM ye'tra viyogaM kurvate zaThAH / parastrIdhanavastUnyapaharantyatilobhinaH / / 14 / / pratizokAkulA anya vighna saMtoSa kAriNaH / te labhante viyogAzca putradArAdivastuSu ||15|| nirdayA ye'Ggino hastAdAdicchedanaM mudA bhajanti parapIDAM ca nIcakamaratAH zaThAH / / 66 / / dete haiM aura jinadharma se parAGamukha rahate haiM aise pApa karane vAle jIva mithyAtva ke udaya se durbuddhi hote haiM / / 86-87 jo mukti ke liye kAlazuddhi zrAvi kA vicAra rakhate hue jainAgama ko svayaM par3hate haiM tathA dUsaroM ko par3hAte haiM, vicAra ko jAnane vAle haiM, nirdoSa zrAvaNa se sahita haiM, niHzaGkatA prAdi guNoM se sahita haiM tathA dharma kA upadeza dene meM rAtpara rahate haiM ve bhavabhava meM prAzvaryakArI pANDitya ko prApta hote haiM / // o jJAna ke garva se yukta ho jinAgama ke doSa kahate haiM, apanI icchAnusAra kRtrima phalpita zAstroM ko paDhate haiM, vinaya se dUra rahate haiM, paDhAne yogya pATha ko nahIM paDhAte haiM tathA guNI janoM ke guNoM kA prAcchAdana karate haiM ve jJAnAvaraNa karma ke udaya se mahAmUrkha hote he / / 60 - 61 / / jo zola rahita hai, dayA rahita haiM, dAna vrata aura pUjA Adi se rahita haiM svecchAcAra meM lona haiM, nAnA Arambha tathA hiMsA prAvi meM pravRtta hai, dUsaroM ko poDA karane vAle haiM, pApa karmoM se yukta haiM tathA dharma kA ullaMghana karane vAle haiM ve zrasAtA vedanIya ke udaya se cAroM gatiyoM meM rogI hote haiM / / 62-63 / / jo sUrkha isa bhava meM pazuoM aura manuSyoM kA viyoga karate haiM, parastrI paradhana zraura para vastunoM kA apaharaNa karate haiM, atyanta lobhI haiM, pratyadhika zoka se yukta haiM, aura dUsaroM ke vighna meM saMtoSa karate haiM ve putra tathA strI prAvi vastunoM ke viyoga ko prApta hote haiM / / 64-65 / / jo nirdaya manuSya, harSapUrvaka kisI prAraNI ke hAtha paira prAvi zraGgoM kA chevana karate haiM, dUsaroM ko pIDA pahuMcAte haiM, noca kAryoM meM lIna rahate haiM, mUrkha haiM, apane praGgopAGgoM se 1. dubuM yaH 2. ni:pApacArAbitA ma0 /
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ekavizatitama sarga. 281 .. - - svAGgopAGgIvikAraM ca dharmadUrAH kuzanagAH / pravAzukti hai: 1 vikalAsRtau // 67|| mithyAhagnAnavRttAni zreyo'thaM vA gharanti ye| jainamArgahitA mhaamithyaatvvaasitaaH||8|| mAstikAH pApasUtrADapA dharmArtha sasvahiMsakAH / tIvrAH kaSApiNasteSAmanansA bhavapaddhatiH || ye ratnatrayabhUSAzA jainamArgaparAyaNAH / dhyAnAdhyayanasaMsaktA poravIratapo'nvitAH // 10 // kAyaklezaparAdhInA munayaH syujitendriyAH / teSA kamasayAdyAtsaMsArakSaya eva // 1.1 // ye namanti jinAdhImAnmunInpranyaparicyutAn / bhaktyA dharmavato janazrutAdIMzca vRSAptaye ||1.2 / sevA kurvanti teSAM ca sarveSAM guNaraJjitAH / ucpargotravidhedaMzA upacargotraM dhayanti te / / 10 / / jinendrayasizAstrANAM namaskAraM na kurvate / sevAM ca vinayaM bhakti ye'pamA gnnitaashyaaH||1.4| nIcadevaratA nIthagurudharmArisevakAH / mocagotravazAnIcagotraM teSAM ca jAyate / / 10 / / kAraNAni bubhA darzanavisuddhapAdi SoDaza / trizuddhadhA havibhUSA ye mAzyanti nirantaram 106 dhikAra pUrsa ceSTA karate haiM, dharma se dUra rahate haiM aura kumArga meM gamana karate haiM ve pApI jIva saMsAra meM vikala aGgoM ko prApta hote haiM / / 66-67 // jo manuSya, kalyANa ke liye mithyAvarzana mithyAzAna aura mithyAcAritra kA prAtha. raNa karate haiM, jainamArga se bAhara hai, mahAmithyAtva kI vAsanA se yukta haiM, nAstika hai, pApapoSaka zAstroM se yukta haiM, dharma ke liye jIvoM kI hiMsA karate haiM, aura tIna kaSAya se yukta haiM unakI saMsAra kI paddhati ananta hotI hai arthAt ve anantakAla taka saMsAra meM bhramaNa karate hai // 95-96 // jinake zarIra ratnatrayarUpa prAbhUSaNa se vibhUSita hai, jo jana mArga meM tatpara hai, dhyAna aura adhyayana meM saMlagna rahate haiM, ghora aura vIra tapa se sahita haiM, kAgakleza tapa ke parAdhIna hai, tathA indriyoM ko jItane vAle haiM aise muniyoM ke karmakSaya hone se saMsAra kA bhaya hI hotA hai arthAta ve niyama se mokSagAmI hote haiM ||100-101||jo manuSya dharma kI prApti ke liye jinendra bhagavAna, nirganya muni, dharmAtmA jIva tathA janazAstra pAdi ko bhaktipUrvaka namaskAra karate haiM, aura guraNoM meM anurakta hokara unakI sevA karate hai ve patura manuSya uccagotra karma ke udaya se uccagotra ko prApta hote haiM // 102-103 / / jo nIca puruSa ahaMkAra se yukta hokara deva guru aura zAstroM ko namaskAra nahIM karate haiM, unakI sevA, vinaya aura bhakti nahIM karate haiM kintu isake viparIta nIca devoM meM lIna rahate hai aura nIca guru tathA nIca dharmAdi ko sevA karate haiM unheM nIcagotra karma ke udaya se nIcagotra nIca kula prApta hotA hai / / 104-105 // samyagdarzanarUpI prAbhUSaNa se vibhUSita o jAnI jIva nirantara mana bacana kAya ko zuddhi pUrvaka darzana vizuddhi prAdi solaha kAraNoM kI bhAvanA karate hai, ve yahA~ ananta
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ A nnounmun 184 ] * zrI pArzvanAtha parita. tIrthanApaparva te'trApnuvansyeva na saMzayaH / manantamahimAruDhaM jigarakSobhakAraNam // 1.7 // ye pati sI ghAra cAritraM zAzanirmalam / hatvA viSayasantAnaM cyAripUjAvidUragAH // 1.' yatayastItasaMvegA dhyAnAdhyayanasatparAH / prahamindravibhUti se zarmanAni bhavanti ca // 10 // hatvA paJcAkSaza mye daSate paraNaM tapaH / duHkaraM zAsane jaine bhavyA nijitamAnasAH / / 11 / / devaloke sukhaM bhuktvA cakranApA bhavanti te / badalaNDasvAmino ratnanidhidevakhagAdhipAH / 111 // ni:zAdiguNopetaM darzanaM candranirmalam / dharmakalpamasyeva mUlaM yuddhaM hi mAnasam / / 112 / / bhavedrasnatrayaM sarvAGgityA paramA bhuvi / paropakAramatyantamAcAraH svAnyayohitaH / 113 // mAlinI iti nikhila supRcchApariktarAze vidhAya, nirUpamavacanIghaH prottaraM tIrthanAthaH / sakasagaNigaNAnAM yazcakArAbhutaM pra-mudamasamapadAptyaM so'stu me saMstuto'tra / / 114 / / mahimA se yukta tathA tIna jagat ke kSobha ke kAraNa tIrthakara pada ko prApta hote hI haiM isameM saMzaya nahIM hai / / 106-107 // jo muni viSayoM kI samtati ko naSTa kara prasiddhi tathA pUjA prAvi se dUra rahate hue ghora tapa aura camtamA ke samAna nirmala cAritra kA pAcaraNa karate hai, jo atyadhika saMvega se yukta haiM tathA dhyAna aura adhyayana meM tatpara rahate haiM ve muni sukha ko sAna svarUpa ahamindra kI vibhUti ko prApta hote haiM // 105-106 // mana ko jItane pAle jo bhavyajIva paJca indriyarUpI zatrunoM ko jIta kara jaina zAsana meM pratizaya kaThina tapazcaraNa karate haiM ve svarga ke sukha bhogakara chaha khaNDa ke svAmI, tathA baudaha rasma no niSi veda aura vidyAdharoM ke svAmI cakravartI hote haiM // 110-111 // jo niHpADU mAvi guNoM se sahita hai, candramA ke samAna nirmala hai tathA dharma rUpI kalpavRkSa kI gA ke samAna hai aisA samyagdarzana, zuddha hRdaya, ratnatraya, samasta prANiyoM para utkRSTa bayA aura pratyadhika paropakAra yaha saba svapara hitakArI prAcAra hai / / 112-113 // isa prakAra anupama vacanoM ke samUha se samasta prazna rAzi kA bhalI bhAMti usara dekara jina pArzvanAtha tIrthakara me samasta gaNapara aura bAraha sabhAoM ko prAzcaryakArI pramoda utpanna kiyA thA ve mere dvArA saMstuta hote hue mujhe anupama pada kI prApti ke liye hoM // 114 // 1. saMcAraH khH|
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ + * ekaviMzatitama sarga * vasantatilakA pa: saMstutazca mahitaH praraguto gaNaughe - devo mayApi ca manAgamarSa sanindito'si janezva taM saMstuve mudaM na dadhe kacit / jina pati [ 285 baratadguNAya / / 115 / / iti bhaTTAraka zrIlakIrtivizevase pArzvanAthacaritre praznottaranirUpako nAmaikaviMzatitamaH sagaH ||21|| jo bAraha samAnoM ke samUhoM tathA mere dvArA saMstuta, pUjita aura namaskRta hokara kabhI bhI harSa ko dhAraNa nahIM karate the tathA pratyansa durjanoM ke dvArA nimti hokara ra mAtra bhI koSa ko dhAraNa nahIM karate the una pAzvaM jinendra kI maiM unake guNoM kI prApti ke liye samyaka prakAra se stuti karatA hU~ / / 115 / / isa prakAra bhaTTAraka zrIsakalakIti dvArA viracita pArzvanAtha carita meM praznottaroM kAM nirUpaNa karane vAlA ikkIsavAM sarga samApta huA // 21 //
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 ] * zrI pArabanAya dharita. dvAviMzatitamaH sargaH bhagavantaM jagannAthaM sarvazaM saMstuve mudA / divyadhvanimuSAvRSTayA tapitatrijagajjanam // 1 // atha vabhrAriNa saptaiva paTalAdiyutAnyapi / masaMsyadropadArTIva mervAdIn jyotiSo'khilAm 21 paTalAdiyutAnasvargAnkalpAtItAn zivAlayam / utsapiNyavasapiNyau bhogabhUmItarArise // 3 // mAyu.kAyAdhibhedauvistareNA khilaM jagat |divyen baninA devaH so'myavAdbhAvyatRptaye // 4 // sIpezA pakriNAM bAdaM cakriNA balabhUmRtAm / sarveSA ca purANAni kalyANAni sukhAnyapi // 5 // tavApuraGgavarNAdInvAyaryotpatyAdikAgatIH / vividhAbhyudayaM sarva vyAjahAra sa tIrtharAT / / 6 / / bhaviSyamcabhavabhUtaM yatsarva dravyagocaram / lokAlokaM saparyAyaM gaNezaM pratyayuSat / / 7 / / bhraradeza navasadAra nAna karma musA ! paramAsAda mA prApU{ktA iva viSergaNAH / / kAlalabdhyA tadA kecit prahatya tadvaSoM'zubhiH / mohadhvAnta samAsAdya vairAgyaM sarvavastuSu // 6 // jinhoMne vidhyadhvani rUpa amRta kI vRSTi dvArA tInoM jagat ke joSoM ko saMtuSTa kara diyA hai, mo jagata ke svAmI hai tathA sarpaja haiM una pArzvanAtha bhagavAna ko maiM harSapUrvaka stuti karatA hUM // 1 // athAnantara una pArzvanAtha jinendra ne bhavyajIvoM kI tRpti ke liye paTala mAdi se yukta sAtoM naraka prasaMkhyAta dvIpa samudra, meru prAdi parvata, saMpUrNa jyotiSka veba, paTala prAdi se sahita svarga, kalpAtIta vimAna-nava preyaka, naba anudiza, pAMca anuttara vimAna, mokSa, bhogabhUmi aura karma bhUmi se sahita utsapigI avapiNI kAla, isa prakAra samasta jagat kA prAyu tathA kAya prAdi ke bheda samUhoM kA nirdeza karate hue divyadhvani ke dvArA vistAra se kathana kiyA // 2-4 // tIrthAdhipati bhagavAna pArzvamASa ne samasta tIrthakara, cakravartI, ardha cakravartI, praura balabhadroM ke purANa, kalyANaka, sukha, prAyu, zarIra ke varNa prAdi kA, pAryo kI utpatti mAvi kA, gatiyoM kA tathA nAnA prakAra ke samasta prabhyudayoM kA varNana kiyA // 5-6 // dravya sambandho jo pariNamana prAge hogA, abhI ho rahA hai aura pahale ho cukA hai usa sabakA tayA paryAya sahita lokAloka kA parijJAna gaNadhara ko karAyA // 7 // isa prakAra tatvoM ke sadbhAva ko tathA samasta prAgama ko harSapUrvaka sunakara gaNadhara isa prakAra paramAlAva-uskRSTa prAnanda ko prApta hue mAmoM karmoM se mukta hI ho gaye ho // 8 // usa samaya kAlandhi se kitane hI bhavya jIvoM ne bhagavAna ko vivyadhvani rUpa kiraNoM ke dvArA mohAdhikAra ko naSTa kara samasta bastunoM meM vairAgya prApta kiyA tathA 1. bhavatRptaye sadhyA 3. tatva dAma ma. /
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dvAviMzatitama sagaM . [ 287 syavasthA bAhyAnsara prandhaM bhavyA muktyAptaye drutam / jagRhuH paramAM dIkSA muktinArIvazIka rAm / / 10 / / kAzcid bharnA sahAdAya mahAdevyaH paraM tapaH / satItvabratamApanA babhUvU rAgadUragAH / / 11 / / kecicca pazavo mAM zrutvA tattvArthamaJjasA / prANuvratAni sarvANi sakalanA mudAdaduH / / 12 / / kecidevA narastiyaMJcaH kAzcicca surAGganAH / samyaktvabhUSaNaM cakruI dayaM mazinirmalam / / 13 / / kecicca bhAvanAM cakaH zrutvA taddhvanimajasA / dAnapUjAvatAdo hi zaktihInAstadAptaye / / 14 / / apa jyotiSkadevo'so potyA tadvacanAmRtam / mithyAvaraviSaM sarva hatvAnantabhavodbhavam / / 15 / / praNamya zrIjagannAthaM jagrAha zAzanirmalam / samyaktvaM paramaM bIjaM mukte: zaGkAdijitam / 16 / / dRSTvAzu tadvibhUti ca zrutvA tadhvanimUjitam / prayuddhahRdayojha tyo tyaktvA mithyAtvamajasA / 17 / tri:parIsya jinAdhIzaM natvA tatkramapaGkajI / bhaktyA svakAlalabdhyA tApasAstavanavAsina: 18 // svatapaHzramamatyartha vyartha buddhvAdadudrutam / jinadIkSA mudA saptazatasaMkhyA: svamuktaye / / 16 / / -- - -- ..--.-.-. ..- ..... ....-... bAhyAbhyantara parigraha kA tyAga kara mukti prApta karane ke liye zIghra hI muktirUpI nArI ko vaza karane vAlI utkRSTa dIkSA grahaNa kara lI // 1-10 // kitano hI rAniyAM pati ke sAtha parama tapa ko aGgIkRta kara pAtivratya vrata ko prApta hotI huI rAga se dUra ho gayI arthAta apane pati ke sAtha unhoMne bhI prAyikA kI vIkSA le lI // 11 // kitane hI tiryaJcoM aura manuSyoM ne vAstavika tasvArtha ko sunakara apanI striyoM ke sAtha harSapUrvaka samasta praNuvrata paharaNa kiye // 12 // kitane hI deva, manuSpa, tiryaJca, tathA kitanI hI devAGganAmoM ne candramA ke samAna nirmala hRdaya ko samyaktvarUpI prAbhUSaNa se alaMkRta kiyA / / 13 / / vAna pUjA pratAdi kI zakti se rahita kitane hI manuSyoM ne ina saba kI prApti ke liye bhalo bhAMti divyadhvani sunakara unakI bhAvanA kI / / 14 / / prathAnantara kamaTha ke jIva usa jyotiSka deva ne bhagavAna ko divyadhvanirUpI amRta ko pokara ananta bhava se utpanna mithyA vararUpI samasta viSa ko naSTa kara diyA tathA jagata ke svAmI zrI pArzva jinendra ko namaskAra kara candramA ke samAma nirmala, saGkAdi doSoM se rahita mukti ke utkRSTa bIja svarUpa samyagdarzana ko grahaNa kiyA // 15-16 // zIghra hI bhagavAna ko vibhUti ko dekhakara tathA unakI zaktizAlI vidhyadhvani ko sunakara usakA hRdaya prabuddha ho gayA jisase mithyAtva kA usane bhalI bhAMti parityAga kara diyA // 17 // jinendra bhagavAn ko tIna pradakSiNAeM dI tathA unake caraNa kamaloM ko praNAma kiyaa| usa vana meM rahane vAle sAta sau sApasiyoM ne bhI svakIya kAlalandhi se apane tapa ke pratyadhika zrama ko vyartha samajha kara apanI mukti ke liye bhakti aura harSapUrvaka zoghra ho jina
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 ] zrI pAravanAtha carita - aho kva saMvaraH pApI sa ca saddarzanaM bhuvi / jaTAH kva tApasA duSTAH kva mahAnti vratAnyapi 20 yadyApa gyizuddhi sa te cApuH sumahAvasAn / tataH kiM nApyate bhavyajinendrapadasaMzrayAt / / 2 / / prayAso zrIgaNAdhIzaH svarAgAra rahAma: : mahAsa. E8 zrIbinAdarthamajjasA // 22 // vizvamavyopakArAya cakAra racanA parAm / mahatA dvAdazAGgAnAM nAnAbhaGganamavaNeH / / 23 / / dvAdazAnAmRtAdhi tamavagAhya munIzvarAH / janmamRtyujarAdAhaM janastatpAThatasparA: // 24 // niviSTe'ya jagadvye divyabhASopasaMhRte / saudharmendro mahAprAjJo vidhAya karakumalam // 2 / / bhaktyA natvottamAGgana tatpadAmjI surAcitau / prArebhe stavanaM katu' tadvihArAmadhye // 26 // stoSye tvAM trijgto'pynntgunnvaaridhim / poSakaM vizva jantUnAM saddharmAmRtavarSaNaH // 27 // svamanovAkAvitrIkaraNAya kevala muvi / matiprakarSahIno'pi bhaktiprerita eva hi // 28 // bhavatpuNyaguNoghAnAM yA kotiH kriyate budhaiH / yAthAtathyena sA sarvA kIrtitA syAtstutitrina / 26 dIkSA grahaNa kara lI // 18-16 // prAcArya kahate haiM ki aho ! pApI saMvara kahAM aura samyagdarzana kahA~ ? pRthivI para aTAeM kahAM, vuSTa tApasa kahAM aura mahAvata kahA~ ? yadi vaha saMvara deva samyagdarzana ko vizuddhatA ko prApta ho gayA aura una tApatiyoM ne mahAvata prApta kara liye to jinena bhagavAna ke gharoM ke prAzraya se bhavya jIvoM dvArA kyA nahIM prApta kiyA jA sakatA hai arthAt saba kucha prApta kiyA jA sakatA hai / / 20-21 // tavanantara mahAna RddhiyoM ke dhAraka tathA mahAbuddhimAna svayaMbhU nAmaka gaNadhara ne bhI minendra deva se bhalI bhAMti prarSa ko prApta kara samasta bhavya jAvoM ke upakAra ke liye nAnA bhaGga aura naya samUha se yukta pratyanta vistRta dvAdazAGgoM ko utkRSTa racanA kI // 22-23 // usa dvAdazAGgarUpa amRta ke sAgara meM avagAhana kara usake paThana karane meM tatpara rahane vAle munirAjoM ne janma mRtyu praura arA ko bAha-tapana ko naSTa kiyA thA // 24 // sabanamtara aba jagad ke bhavyajIva yathA sthAna baiTha gaye tathA viyaSyani kI samApti ho gaI saba mahAbuddhimAna saudharmendra meM hAtha jor3akara unake deva pUjita caraNa kamaloM ko bhaktipUrvaka zira se namaskAra kiyA tathA vihAra karAne ke liye stuti karanA prArambha kiyA // 25-26 // he trilokInAtha | pApa ananta guraNoM ke sAgara haiM tathA saddharmarUpI amRta kI varSA se samasta jIvoM kA poSaNa karane vAle haiM prataH buddhi kI adhikatA se rahita home para bhI mAtra bhakti se prerita hokara maiM pRthivI para kevala apane mana aura bakhama ko pavitra karane ke lie prApakI stuti karUgA // 27-28 / / he jina ! jJAnI janoM ke dvArA prApake pavitra guNa samUha ko jo kIti kI jAtI hai unakA varNana kiyA jAtA hai vahI saba paramArtha se stuti kahI gaI hai // 26 //
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dvAviMzatitama sarga . [ 281 siddhAntapArayo dakSo mahAmativizAradaH / guNadoSavicArajJaH stotAsya dRSTibhUSitaH / / 30 / / anantaguNasaMpannaH parameSThI jagadguruH / vizvasattvahitAyuktaH stutyo dovAsigo mahAn / 31 anantamahimArUlaM bhavatsAdRzyasatpadam / prabho stavanakataNAM kIrtitaM stutijaM phalam / 32 buddhayAdisakalA prApya sAmagrI stutigocarAm / ki viziSTa phalArthI te budho nAdhAstavaM prabho / 33 ityAkalayya cittena tuSTUSu mAM phalArthinam / nAtha prasannayA dRSTayA punIhi tvaM virAgavAn / 34 / yA deva svayi me bhaktiH parA tvadgurANabhASaNe ! mukharokurute sA mAM ni.zaGkA mandadhIyutam / / 3 / / svayi bhakti tAlpApi mahatI phalasampadam / phalatyeva na sandehaH kalpavallIva dhImatAm / / 36 / / bhUSAvarAyudhatyAgAdatisaumya bapustava / prAcaSTe dehinAM dhIra sarvadoSavinigraham / / 37 / / nikSamapi kAnta te prabhAmijitabhAskaram / divya maudArika dehaM bhaveda bhuvanabhUSaNam / / 3 / / nirambaramapIhAtisundaraM kAntisaMkulam / te'Gga bhAtIya saMpUrNa bimbamindoH paraM prabho / 3 / / siddhAnta ke pAragAmI, catura, mahAbuddhi ke dhAraka vidvAn, guNa doSa ke vicAra ko jAnane vAle tathA samyagdarzana se vibhUSita garagadhara inake stotA-stuti kartA the aura ananta guNoM se sahita, parameSThI, jagadguru, samasta prANiyoM ke hita meM saMlagna, voSAtIta tathA mahAn zrI pAva jinendra stutya-stuti ke viSaya the / / 30-31 // he prabho ! manamta mahimA se yukta prApake samAna pada kI prApti honA yaha stuti karane vAle jIvoM ko stuti se prApta hone vAlA phala hai // 32 // he prabho ! stuti se sambandha rakhane vAlI buddhi prAvi samasta sAmagrI ko prApta kara viziSTa phala kA icchuka vidvAna kyA prApakI stuti nahIM karegA? avazya karegA // 33 // hRdaya se aisA vicAra kara phala kI icchA karatA huA maiM ApakI stuti karanA cAhatA hU~ / he nAtha ! yadyapi bhApa rAga rahita haiM tathApi prasanna dRSTi se mujhe pavitra karo ||34||he deva ! prApameM tathA prApake guraNa kathana karane meM jo merI bhakti hai vahI niHsaMdeha rUpa se mujha manda buddhi ko mukharita kara rahI hai-bolane ke liye prerita kara rahI hai // 35 // prApake viSaya meM dhAraNa ko huI bhakti pralpa hone para bhI kalpalatA ke samAna buddhimAna manuSyoM ko bahutabhArI phalarUpa saMpatti niyama se phalatI hai isameM saMdeha nahIM hai // 36 // he dhIra ! prAbhUSaNa tathA utkRSTa zastroM ke tyAga se atyanta saumya rUpAtA ko prApta humA prApakA zarIra prANiyoM ko batA rahA hai ki prApane samasta doSoM kA nigraha kara liyA hai // 37 // jo prAbhUSaNa rahita hone para bhI sundara hai tathA jisane apanI prabhA se sUrya ko jIta liyA hai aisA ApakA divya audAripha zarIra saMsAra kA prAbhUSaNa hai / / 3 / / he prabho ! jo vastrarahita hokara bhI isa jagata meM atyanta sundara hai tathA kAnti se paripUrNa hai aisA prApakA zarIra saMpUrNa utkRSTa candra vimba ke samAna suzobhita ho rahA hai // 36 // - - - -- --
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 ] * zrI pAzvanAtha parita - tIrtheza taba kvAnnaM prakSaradvacanAmRtam / jagato prIeka prAmAdarbhasyeva nidhAnakam / / 4 / / mohAndhakUpasaMpAtAduddhatuM vaM mamojaGganAm / niHkAraNajagadandhusvaM deva vizvanAyakaH / / 416 // ajAnadhvAntahantA svaM kevalAvagAzubhiH / lokAlokAkhilArthAnAM dIpastvaM dyotako jina / 42 tava bhAmaNDalaM nAtha hanti bAhya tamo nRNAm / antaraGga'ca divyadhvani : sarvAprakAzaka: / / 4 / / tava netrotpale'tIvasaumye divye gatabhrame / pratAm vadataH pusA kopArivijayaM prabho // 44 // jitendubimbamatyantasundara te mukhAmbujam / prAtyantikI mana:zuddhi te vikAratarjanAt / / 5 / / meroryathAcalo nAnyo mahAn kalpanumAd dumaH / mariNazcintAmaNeSamaMcAGgirakSaNasaH kyacit / 46 tathA na trijagannAtha tvatto devo'zaro'dabhataH / jAtu nAsti na bhUto na bhaviSyati jagattraye / / 17 / / matastvA svamadeDe nAmnASTottarazatena hi / praSTAdhikasahasraNa mAmnA deva vibhUSitaH // 5 // zrImAnindharAT svAmI gaNezo vizvanAyakaH / svayaMbhUSabho bhartA vizvAtmApyapunarbhavaH 146 he tIrtharAja I jisase vacanarUpa amRta jhara rahA hai tathA jo samasta jagat ko saMtuSTa karane vAlA hai aisA prApakA mukha kamala dharma ke khajAnA ke samAna suzobhita ho rahA hai / / .! he veda ! pApa moharUpI andha kapa ke patana se prANiyoM kA uddhAra karane ke liye samartha hai isaliye pApa jagat ke kAraNa bandhu tathA vizva ke nAyaka haiM // 41 // he jina ! prApa kevalajJAna rUpa kiraNoM ke dvArA prajJAna andhakAra ko naSTa karane vAle haiM tathA lokAloka ke samasta padArthoM ke prakAzaka hone se dIparUpa haiM // 42 // he nAtha ! prApakA bhAmaNDala manuSyoM ke vAdya andhakAra ko naSTa karatA hai aura samasta prayoM ko prakAzita karane vAlI divyadhvani ansaraGga andhakAra ko naSTa karatI hai // 43 // he prabho ! jo atyanta saumya haiM, vivya haiM, bhrama se rahita haiM tathA sAlimA se zUnya hai aise prApake netra kamala puruSoM ko batalA rahe haiM ki Apane krodharUpI zatru para vijaya prApta kara lI hai / / 44 / / jisane candra bimba ko jIta liyA hai, tathA jo pratyanta sundara hai aisA pApakA mukha kamala vikAra rahita hone se mana kI prAtyantika zuddhi ko kaha rahA hai // 45 // jisa prakAra meka se bar3hakara anya parvata bar3A nahIM hai, kalpavRkSa se bar3hakara dUsarA mahAna vRkSa nahIM hai, aura cintAmaNi se mahakara dUsarA mahAna mariNa nahIM haiM aura jIva rakSA se bar3hakara kahIM dUsarA dharma nahIM hai usI prakAra he trijagannAtha ! prApa se baDhakara dUsarA prAzcaryakArI deva tInoM jagat meM na kabhI hai na kabhI hamA hai aura na kabhI hogA // 46-47 // isaliye eka sau pATha nAmoM ke dvArA svakIya harSapUrvaka prApakI stuti karatA hai| vaise he deva ! prAya eka hajAra mATha nAmoM se vibhUSita hai / / 4 / / he bhagavan ! pApa ananta catuSTayarUpa antaraGga aura praSTa prAtihArya bahiraGga lakSmI se sahita haiM isaliye zrImAna haiM 1. prApa antaraGga bahiraGga parigraha se rahita digambara mumA1. nirganyo vizvanAyaka: ga.
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAvizatitama sarga . [ 21 sarvavartI agannApI dharmAtmA dhrmbaamdh| dharmabhUtirmahAdharmakartA dharmaprado vibhuH // 50 // mamUrtIjanyantapuNyAtmApyananto'nantaktimAn / zaraNyo vizvalokezo dayAmUtirmahAnatI // 5 // vAgmI caturmukho brahmA niHkarmA nijitendriyaH / mANijjitamithyAtvaH karmaghno'pi yamAtakaH 52 digambaro jagadvyApI bhavyabandhujaMgadguruH / kAmadaH kAmahantA sundaroDamAnandadAyakaH // 53 / / jinendro jinarAi viSNuH parameSThI purAtanaH / jJAnajyotizca pUtAtmA mahAn sUkSmo jgtptiH|54 dhArI muniyoM ke smAmI hone se nintharAT hai 2. sva-mAnAdiguNarUpa dhana se yukta hone ke kAraNa purUndI haiM hai. dAmAmAhA gANoM se parigati hone se gaNeza haiM 4. sabake svAmI hone se vizvanAyaka hai 5. apane svayaM ke puruSArtha se parahanta avasthA ko prApta hue haiM isaliye svayaMmU haiM . vRSa-dharma se suzobhita hone se pRSabha haiM 7. hitopadeza ke dvArA samasta jIvoM kA poSaraNa karate haiM athavA ananta guraNoM ko pAraNa karate hai isaliye bhartA haiM. vizva-samasta pavArya prApakI prAsmA meM prativimbita haiM isaliye prAe vizvAtmA haiM . pApa punarjanma se rahita haiM arthAt aba Apako jamma dhAraNa nahIM karanA hai isaliye aApa apunabhaMva haiM. 10. samasta padArthoM ko dekhate haiM isaliye sarvadarzI haiM 11. tInoM jagat ke svAmI hai isaliye jagannAtha haiM 12. dharma ho pApako prAtmA hai prataH pApa dharmAtmA hai 13. pApa saba ke hitakArI hai ataH dharmavAndhava hai 14. dharma kI mUrtisvarUpa hone se dharmamUrti haiM 15. mahAna dharma ke karane vAle hone se mahAdharmakartA hai 16. dharma ke dene vAle hone se dharmapraya hai 17. viziSTa aizvarya se sahita hone ke kAraNa vibhu hai 18. sparza rasa gandha paura varNarUpa mUti se rahita hone ke kAraNa pramUrta hai 16. atyanta puNyarUpa hone se pratyantapuNyAtmA hai 20. anta vinAza se rahita hone ke kAraNa ananta haiM 21. ananta zakti-vIrya se sahita hone se anantazaktimAna hai 22. zaraNa dene meM nipuraNa hone se zaraNya haiM 23. samasta loka ke svAmI hone se vizvalokeza hai 24. bayAsvarUpa hone se kyAmUrti hai 25. mahAvatoM se yukta hone ke kAraNa mahAnatI haiM 26. prazasta vacanoM se sahita haiM ataH vAgmI hai 27. samavasaraNa meM cAroM pora se prApakA mukha dikhAI detA hai isaliye bhApa caturmukha hai 28. svakIya guraNoM kI vRddhi karane se brahmA haiM 26. karmoM se rahita haiM ataH niSkarmA haiM 30. pApane saMpUrNarUpa se indriyoM ko jIta liyA hai isaliye nijitendriya hai 31. mAra-kAma ko jIta lene se mAramita haiM 32. mithyAtva para vijaya prApta kara lene se mitamithyAtva haiM 33. ghAtiyA karmoM ko naSTa kara cuke haiM prataH karmaghna hai 34. yama-mRtyu kA anta karane vAle haiM isaliye yamAnsaka haiM 35.
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 ] + zrI pAzrvanASa carita. dharmacakrI prazAntAtmA nilaMpA nikalo'maraH / siddho buddhaH prasiddhAtmA zrIpatiH puruSottamaH / / 55 / / divyabhASApatidivyo'pyacyutaH paramezvaraH / mahAtapA mahAtejA mahAdhyAnI nirajana: // 56 / / tIrthakartA vicArajJo vivekI zIlabhUSaNa: / anantamahimA dakSo nibhU So vigatAyudhaH // 57 / / dizA hI Apake vastra haiM arthAt prApa nivikAra nagna mudrA ke dhAraka haiM prataH digambara hai 36. samasta jagata ke jJAyaka hone se jagadvyApI haiM 37. bhavya movoM ke hitakArI hone se bhavyabaSa hai 38. jagat ke guru haiM arthAt sarvazreSTha haiM ataH jagadaguru haiM 39. kAma-manorathoM ko pUrNa karane vAle haiM ataH phAmada kahalAte haiM 40. kAma kI bAdhA ko naSTa karane vAle haiM ataH kAmahantA kahe Ate haiM 41. atyanta manohara hai isaliye sundara haiM 42. prAnaMda ko dene vAle hone se prAnaMdavAyaka hai 43. jinoM-prarahatoM meM zreSTha haiM prataH jineMdra hai 44. jinoM ke svAmI hone se jinarAT hai 45. jJAna kI apekSA sarvatra vyApaka hone se viSNu hai 46. paramapada meM sthita hone se parameSThI hai 47. anAdikAla se jJAnasvabhAva hone ke kAraNa purAtana hai 48. jJAna hI prApako jyoti hone se jJAnajyoti kahalAte haiM 46. prApakI prAtmA pUta-pavitra hai ataH pUtAtmA kahe jAte haiM 50. saba se zreSTha hai prataH mahAna haiM 51. indriyoM ke dvArA grAhya nahIM hai ataH sUkSma hai 52. jagat ke svAmI hai isaliye jagatpati kahalAte hai 53. dharmacakra ke pravartaka hai isaliye dharmacakrI kahe jAte haiM 54. prApako prAramA atyanta zAnta hai isaliye prazAntAtmA haiM 55. karmarUpI lepa se rahita hone ke kAraNa nirlepa hai 56. dravya svabhAva kI apekSA kala-zarIra se hone ke kAraNa nijakala hai 57. mRtyu se rahita hone se amara hai 58. zuddha svabhAva kI upalabdhi hone se siddha hai 56. kevalajJAna se yukta hone ke kAraNa buddha hai 60, prasiddha AsmA se sahita hone ke kAraNa prasikhAtmA haiM 61. antaraGga prora bahiraGga lakSmI ke svAmI hone se zrIpati haiM 62. puruSoM meM uttama-zreSTha hone se puruSottama hai 63. divyabhASA-nirakSarI tathA sarvabhASA svarUpa pariNata hone vAlI divyadhvani ke svAmI hone se vidhya bhASApati haiM 64. svayaM sundara hone se divya hai 65. svakIyasvabhAva se kabhI kyuta nahIM hote isaliye acyuta haiM 66. parama aizvarya-zata indroM ko namrIbhUta karane vAle aizvarya se sahita hone ke kAraNa paramezvara haiM 67. mahAna tapasvI hone se mahAtapA haiM 68. mahAna tejasvI se hone mahAtejA haiM 66. mahAna dhyAnI hone se mahAdhyAnI hai 70. pharmarUpI praJjana se rahita hone ke kAraNa niraJjana hai 71. tIrtha-dharmAmnAya ke karane vAle
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ *vAviMzatitama sarga . [ 263 sarvajJaH sarvaka sArvaH susaumyAtmA jinAgraNo: / mantramUtirmahAdevo devadevo'tinimasaH / / 58 // kRtakRtyo'tinirdoSaH parabrahmA mahAguNI / divyadeho mahArUpo nityo mRtyuJjayaH kRtI / 56 / / yamI yatIzvaraH sraSTA stutya : pUto'marAcitaH / vidya zo niHkiyo dharmI jAtarUpo vidAMvaraH // 60 / eteSAmapi madhye yo nAmna kena vibho taba / karoti stavanaM so'pi labhate trijagacchyim / / 61 / / samastai mabhiryastvA sAthaiH stauti jinAdhipaH / sadRSTi : so'cirAda ki na jAyate bhavatA samaH / 62 prato deva namastubhyaM namaste jJAnamUtaye / jagaddhitAya tIrtheza namaste'nanta zarmaraNe / / 6 / / hone se tIrthakartA haiM 72. vicAra ke jJAtA hone se vicArata haiM 73. bheva vijJAnI hone se vivekI haiM 74. zIla hI prApakA bhAga hai pAnaH golANa haiM 75. ananta mahimA se sahita haiM prataH anantamahimA haiM 76. kuzala athavA samartha hone se dakSa hai 77. prAbhUSaNoM se rahita haiM ataH nimUSa hai 78. prAyudha-zastroM se rahita haiM ataH vigatAyudha haiM 76. sabako jAnane se sarvaza haiM 80. sarvadarzI hone se sarvahaka haiM 81. sabakA hitakarane vAle haiM isaliye sArya hai 2. prApako prAtmA atyanta saumya hai isaliye susaumyAtmA haiM 83. jinoM meM agraNI haiM prataH jinAnaNI kahalAte haiM 84. mantroM kI mUrtirUpa hone se maMtramUti kahalAte haiM 85. saba devoM meM mahAna zreSTha haiM prataH mahAdeva kahe jAte haiM 86. devoM ke deva hone se devadeva haiM 87. atyanta svaccha hRdama hone se pratinirmala haiM 88. Apa saba kArya kara cuke haiM prataH kRtakRtya kahalAte haiM 86. doSoM se sarvathA rahita hone se pratinirdoSa hai .. parabrahmarUpa hone se parabrahmA hai 61. mahAna guNoM se sahita hone ke kArasa mahAguNI haiM 62. divya-paramaudArika zarIra se sahita hone ke kAraNa divyadeha haiM 63. mahAna rUpavAna hone se mahArUpa hai 64. svabhAvadRSTi kI apekSA kabhI naSTa na hone se nitya haiM 65. mRtyu ko jIta liyA hai isaliye mRtyuJjaya kahalAte haiM 66. saba kArya kara cuke hai prataH kRtI hai 97. yama-sayama se sahita hai isaliye yamI kahalAte haiM 98. patiyoM-muniyoM ke svAmI hai prataH patozvara hai 96. sRSTi-SaTkarmarUpa sRSTi ke upadeSTA hone se sraSTA haiM 100. stuti ke yogya hone se stutya haiM 101. pavitra hone se pUta haiM 102. devoM ke dvArA pUjita hone se amarAcita hai 103. samasta vidyAnoM ke svAmI hai ataH vidyeza kahalAte haiM 104. kriyA se rahita haiM isaliye niHkriya hai 105. dharma se sahita haiM prataH dharmoM haiM 106. sadyojAta bAlaka ke samAna nirvikAra rUpa ko dhAraNa karane vAle haiM prataH jAtarUpa hai 107. aura jJAniyoM meM zreSTha hai prataH vidAMvara he 108 / he vibho! ina nAmoM ke madhya meM eka nAma se bhI jo prApakI stuti karatA hai vaha tIna jagata ko lakSmI
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 26 * yo pAnAvaparita . namaste votamohAya namaste bandhave satAm ! namaste vizvamAthAya namaste kamezanave // 14 // jitendriya namastubhyaM cAnantaguNazAline / zaraNyAya namastubhyaM dharmatIrthapravatine // 15 // stusvA natveti tIrthezaM saudharmendrotipuNyazIH / tatastIrthAvahArasya vyapAtprastAvanAmimAm // 6 // agaran madhyasasyAnAM pithyAnAvRSTizoSiNAm / dharmAmRtaprasekena tarpaya sva sumeghavada // 6 // bhavyamArthASie svAmistvaM vizvocaraNakSamaH / dharmacakAmadaM sanja tvajjayodyogasAdhanam // 68 / / mohAripRtanAM deva nirdhUya mArgarodhinIm / upadeSTu' hi sanmArga te kAlo'yamupasthitaH / / 6 / / sabihAramiti prArghya stutvA natvA muhamukhaH / vizvasattvahitAyAsau bho'bhUdharmasAjhakara / / 70 // vizvabhahitoyuktaH svayabuddho'khilAvit / janAjAnugrahaM katu muttasthe'tha jinAzumAn / / 7 / / ko prApta hotA hai phira he jinendra ! jo samasta sArthaka nAmoM se pApako stuti karatA hai baha samyagdRSTi zIghra hI kyA prApake samAna nahIM ho jAtA? prati avazya ho jAtA hai // 46-63 // isaliye he deva ! pApako namaskAra ho| pApa jJAna kI mUrtisvarUpa hai prataH mApako namaskAra ho / he tIrthapate ! prApa jamata ke hitakArI tathA pramanta suza se saMpanna hai ataH prApako namaskAra ho // 64 // pApa moha rahita haiM prataH prApako namaskAra ho / prApa satpuruSoM ke bandhu svarUpa hai prataH prApako namaskAra ho / prApa saba logoM ke svAmI hai pataH prApako namaskAra ho aura kamoM ke zatru he prataH pApako namaskAra ho ||65||he jitendriya prApako namaskAra ho / he pranaMta guraNoM se suzobhita ! prApako namaskAra ho / saba ko taraNa dene vAle tathA dharmatIrtha ke pravartAne bAle mApako namaskAra ho // 66 // isa prakAra atyaMta pavitra buddhi ke dhAraka saudharmendra meM tIrthapati zrI pArzvanAtha minaTa kI stuti kara unheM namakAra kiyA pazcAt tIrtha vihAra kI yaha prArthanA kI // 67 // he bhagavan ! prApa uttama megha ke samAna miSyAsvarUpI anAvRSTi se sUkhate hue bhavya govarUpI dhAnya ko dharmarUpI jala ke sevana se saMtuSTa kIjiye ||6||he bhavyasamUha ke pradhipati svAmin ! prApa vizva kA uddhAra karane meM samartha hai, Apako vijaya sambandhI udyoga kA sAdhana svarUpa yaha dharmacakra taiyAra hai // 66 // he deva ! mokSamArga ko rokane vAlI moha zatru kI senA ko naSTa kara samIcIna mArga ke upadeza dene kA ApakA yaha samaya upasthita hudhA hai / / 6 / / prataH samasta prAriNayoM ke hita ke lie bihAra kojie isa prakAra prArthanA kara stuti kara tathA bAra bAra namaskAra kara saudharmendra dharma kA sahAyaka hamA paryAta garma tIrtha kI pravRtti meM preraka kAraNa humA / 7 / / tadanantara samasta bhavya jIvoM kA hita karane meM tatpara, svayaMbuddha aura samasta padArthoM ke zAtA pAya jinendra rUpI sarya jamatA rUpI kamala kA upakAra karane ke lie
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAviMzatitama sarga 0 [ 265 -..-man-rrrrrrrrrrrn pradhvanaidhvanigambhIraH sitacchatratrayAGkitaH / devadundubhisaMyukto bhAnukoTa yadhikaprabhaH // 72 // divyasiMhAsanAsImo lokataruzobhitaH / puSpavRSTimamAkIraNaH sitacAmaraMvIjitaH // 73 // hiSadabhedagaraNAkSapaH samaya sRtyAvibhUSitaH / prayake vijayodyoga dharmacakAdhipo jina: ||7|| ayetyumana girA devA ghoSamANA: khamaNDalam |dishaa muskhAni tejobhidyotayanta pratasthire / / 7 / / pratasthe bhagalAnityamanuyAtaH khagAbhareH |pnicchaapuuriko vRttimAskandanniva bhAnumAn / 76 / matayojanamAnaM subhikSaM sarvAmu dikSa hi / pratyeka jAyate tasyAsthAnAd prAtivimAzinaH / / 7 / / vizvasaMbodhanAyeM vAspRzan devo mahotalam / jatyeva nabhobhAge bhavyaGgaya dharaNoyana: / / 78|| sihAdika rasattvaubaInvante jAtu nAGginaH / tatprazAmaprabhAveNa vairibhiH zrojinAntike / / 7 / / pranantasukhatRptasya gItarAgasya satpate: / asyAsti kavalAhAraM na jAtu mohavyatyayAt / / 8 / / devasthAnantazanijitadurghAtikarmaNaH / nopasagA hi kecicca bhavanti jAtu ne tayaH / / 813 // uThe // 7 // jo garajatI huI divya svani se gambhIra the, zveta chatratraya se sahita the, vebadundubhiyoM se yukta the, jinamA bhAgAta rogoM sUrgoM se bhI adhika prabhA vAlA thA, jo divya siMhAsana para prArUda the, prazoka vRkSa se suzobhita the, puSpa varSA se vyApta the, jina para sapheda cAmara Dhole jA rahe the, jo bAraha sabhAtroM se sahita the, samavasaraNa pAdi se vibhUSita the tathA dharmacakra ke svAmI the aise zrI pAzvaM jinendra ne vijaya kA udhoga kiyA arthAt ve bihAra ke lie udyata hue // 71-74 / / 'jaya jaya' isa prakAra kI ummavAraNI ke dvArA jo gagana maNDala ko mujita kara rahe the tathA apane teja se jo vizAnoM ke pramabhAga ko prakAzita kara rahe the aise deva loga bhagavAn ke sAtha prasthAna kara rahe the| 75 // isa prakAra deva aura vidyAdhara jinake pIche pIche cala rahe the tapAko pramicchA pUrvaka vRtti ko prApta the-icchA pUrvaka jo vihAra nahIM kara rahe the aise bhagavAna pAzrvanAma ne sUrya ke samAna prasthAna kiyA / / 76 // ghAtiyA karmoM kA kSaya karane vAle bhagavAn jahAM virAjamAna the vahAM se sau yojana saka saba dizAoM meM subhikSa rahatA thA 177 // bhavya jIvoM kA uddhAra karane meM tatpara hue zrI pAzrva jinendra sabako saMbodhita karane ke lie hI mAnoM pRthivItala kA sparza na karate hue prAkAza meM hI vihAra karate the ||7shrii jinendra ke samIpa unako lokosara zAnti ke prabhAva se gharayukta siMha mAvika duSTa jIvoM ke samUha dvArA kabhI koI jIva nahIM mAre jAte the / / 7 / / ananta sukha se saMtuSTa, vItarAga tathA satpuruSoM ke svAmI ina pAravaM jinendra ke moha kA prabhAva ho jAne se kabhI mI kavalAhAra nahIM hotA thA // 0 // ananta bala se sahita tathA duSTa ghAtiyA kamoM ko jItane vAle bhagavAna ke samIpa na kabhI koI upasarga hote the aura ma ativRSTi
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 ] * zrI pArzvanAtha carita - catudikSa jinasyAsya prakSaradvacanAmRtam / zyate bhavya saMdhaudivyaM cakatracatuSTayam / / 2 / / anantajJAnahAvIryasukhAtmano'sya saMbhavet / svAmitvaM sarvavidyAnAM doSikAnAM jagattraye / / 83 // divyaudArikadehasthasthAsya jAtu na jAyate / chAyA svalpApi mAhAtmyAt tricatrAGkitasya va 4 kevalajJAnanetrasya naSTe ghAtiyatuSTaye nimeSo na kvacisyAtsAyonayanAbjayoH / / 8 / / ghAtikamavinAzena jinendrasyAraya jAyate / daddhina sAde pAnA manAga diyAGgadhAriNa: / / 6 / / ete'trAtizayA divyA ghAtikarmakSayodbhavAH / ananyaviSayA asya bhavanti paramA daza / / 8 / / addhamAdhikAkArA bhASA pariNatA vibhoH / pazunA bahubhavyAnAM sarvasaMdehanAzinI // 8 // mRgasiMhAdimAnAM AtikAraNavariNAm / jAyate paramA maitrI tanmAhAtmyAjjinAntike / / 8 / / sarvatuM phalapuSpADhayA bhavanti taravo'khilAH / devAtizayamAhAtmyAgnikaTe zrIjagadaguroH // 6 // parito jina devasya divyA ratnamayI mhii| prAdarzasanibhA saMsthAtsarvopadravajitA // 1 // mugandhiziziro vAtakumAroddhava eva hi / bAta taM jagannAthamanuvati mArutaH / / 62 // anAvRSTi Adi ItiyAM hI prakaTa hotI thIM // 1 // jinase divyadhvani rUpI amRta kara rahA hai aise bhagavAna ke sundara cAra mukha bhavya samUhoM ke dvArA cAroM dizAmoM meM dikhAI de rahe the / / 2 / / anantajJAna, anantavarzana, anantasukha aura ananta vIrya svarUpa ina bhagavAna ke tInoM agat ko prakAzita karane ke lie dIpikA svarUpa samasta vidyAnoM kA svAmitva prakaTa humA thA // 3 // vidhya paramauvArika zarIra meM sthita tathA chatratraya se suzobhita ina bhagavAna ke mAhAtmya se kabhI inakI raJcamAtra bhI chAyA nahIM par3atI thI // 84 // cAra ghAtiyA karmoM ke naSTa ho jAne para jinake kevalajJAna rUpI netra prakaTa humA hai aise ina bhagavAn ke uttama nayana kamaloM meM kahIM bhI TimakAra nahIM hotA thA 5 // ghAtiyA karmoM ke vinAza se jinake divya paramaudArika zarIra prakaTa huA hai aise ina bhagavAna ke nakha aura kezoM meM thor3I bhI vaddhi nahIM hotI thii|6| jo ghAliyA karmoM ke kSaya se utpanna hote haiM tathA anyatra nahIM pAye jAte haiM aise ye kevalajJAna ke daza utkRSTa pratirAma ina pAya jinendra ke prakaTa hue the // 87 / / bhagavAna kI bhASA ardhamAgadhIrUpa pariNata huI thI tathA pazuoM aura aneka bhavya jIvoM ke samasta saMdeha ko naSTa karane vAlI yo // 8 // jinendra bhagavAna ke samIpa meM unake mAhAtmya se janmajAta vaira karane vAle mRga, siMhAvi pazuoM tathA manuSyoM meM parama mitratA ho jAtI thI // 86 / / zrI jagadaguru ke nikaTa va. kRta atizaya ke mAhAtmya se samasta vRkSa saba RtuoM ke phala aura puSpoM se.yukta ho jAte the // || jinendra bhagavAn ke cAroM ora kI divya aura ratnamayI bhUmi darpaNa ke samAna nirmala tathA saba upadravoM se rahita ho gayI thI / 91 // jaba trilokInAtha bhagavAna vihAra
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ .dvAviMzatitama sarga . 297 sanyidAnandamAhAtmyAtsamyAnAM sannidhau vibhoH / sarveSo paramAnando jAyate ghamaMzarmakRt // 13 // makarakumAradevo'sthAsthAnAdyojana samitam |kuryaatmhiitlN ramyaM tRNakITAdivajitam // 14 // gandhodakamayoM vRSTi karoti stanitAmaraH / prasyAnte divyagandhAlayAM vinmAlAdibhUSitAmha5 pAdanyAse'sya padhAni saMcArayanti nirjarA: / haimyAni nikhilAni dvizatAni pnycviNshtiH||16|| zAlyAdikRtsnasasyAni sarva vividhaM phalam / phalanti phalasaMnamrANi devezasya sanidhI / / 17 / / zaratkAlasara: prakhyaM nimalaM vyoma jAyate / bhavanti nirmalA: sarbA dizaH pArve jineshinH||18|| zAjayA prakunti bAhvAnanaM parasparam / deza jinendrayAtrAya dharmakAryodyatAzayAH / / 6 / / prabatyasya puro divyaM dhamaMca suredhUtam / sahasrAra mahAdIptaM hasamithyAghasaMcayam / / 10 / / pAdarzAdIni divyASTamaGgalAni divaukasaH / prakalpAte jinendrasya bhaktyA tatpadakADi kSaraNaH / / karate the saba unake pIche pIche vAyu kumAra devoM ke dvArA utpanna zItala aura sugandhita vAyu calatI tho|| 62 / / bhagavAna ke sabhidhAna meM unake cidAnanda ke mAhAtmya se sabhA meM rahane vAle sabhI jIvoM ko dharma-sukha-svAbhAvika sukha ko karane vAlA paramAnanda hotA thA // 6 // vAyukumAra ke deva inake Thaharane ke sthAna se lekara eka yojana taka ke prathivI tala ko ramaNIya tathA tRraNa praura kIr3oM zrAdi se rahita kara dete the // 64 // meghakumAra jAti ke deva inake samIpa divyagandha se yukta tathA bijaliyoM ke samUha se suzobhita gandhovaka kI dRSTi karate the // 6 // inake paira rakhane ke sthAna para veva suvarNa kamaloM kI racanA karate pe aura ve suvarNa kamala saba milAkara do sau paccIsa rahate the| bhAvArtha- vihAra kAla meM veba loga bhagavAna ke caraNa kamaloM ke nIce tathA prADU bAjU meM pandraha pandraha kamaloM kI paMktiyAM racate the una saba kamaloM kI saMkhyA do sau paccIsa hotI thI / / 66 // devAdhideva pAzvaM jinendra ke samIpa dhAna ko prAdi lekara samasta anAjoM ke paudhe phaloM se namrImUta raha kara sA RtuoM ke vividha phaloM ko phalate the / / 7 // jinendra bhagavAna ke samIpa bhAkAza zarada Rtu ke sarovara ke samAna nirmala ho gayA thA aura sabhI dizAeM bhI nirmala ho gaI thIM jinakA abhiprAya dharma kArya meM laga rahA hai aise deva, indra kI prAtA se jinendra beba kI yAtrA ke liye-unake sAtha calane ke liye paraspara eka dUsare ko bulA rahe the 6 // jise devoM ne dhAraNa kara rakhA thA, jisameM hajAra mAre the, jo mahAdedIpyamAna thA, tathA jisane mithyAtva tathA pApoM ke samUha ko naSTa kara diyA thA aisA divya dharmacakra inake pAge mAge cala rahA thA // 10 // jinendra bhagavAna kI bhakti se unake pada kI icchA karane vAle veva, darpaNa mAvi pATha maGgala dravyoM kI racanA karate jAte the||10||
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 * mo pArzvanAtha parita. mAlinI suravaravihitazpeti dvisaptapramoM--patizayaparamaH saMbhUSitamtIrghanApaH / kRtabahusuvihAro bhavyasaMbodhanArya bhavatu jinabaro me sa svamabhUtisiddharSa // 1.2 / / zArdUlavikrIDitam yasyaite'tizayA bhavanti ca catustrizatpramA prAtihA--. NyaSTau vigatAntamasti sakalaM gAnaM paraM darzanam / vIrya saukhyamanArataM ca sa mayA saMpUjitaH saMstuto vAraMvArasanantasadguNamayo me'stu svarAjyAptaye / / 1 / / mAlinI samavasaraNayukto veSTitaH sarvasaMdha-2mRtasamabhista pitAmayaH / duritatimirahaMtA kevalajhAnabhAbhiH prakaTita zivamArgo ma stamIDe' zivAya // 10 // iti bhaTTArakIsakalakItiviracite pAzvanAthacaritre jinendravihArakarmavarNano nAma kAvi zatitamaH sargaH // 22 // jo devaracita caudaha utkRSTa pratisayoM se vibhUSita the tathA bhavya jIvoM ke saMboSa nAyaM jinhoMne adbhuta vihAra kiyA thA aise ve pAzvaM jinendra mujhe prAramAnubhUti kI prApti ke liye hoN||102|| jinake upayukta cautIsa pratizaya the, pATha prAtihArya ye aura ananta. mAna, anantadarzana, anantasukha aura anantadIyaM rUpa prananta catuSTaya nirantara vidyamAna the, jinakI maiMne bAra bAra acchI taraha pUjA aura stuti kI hai tathA jo pramanta sadaguNoM se tanmaya yethe pArzvajinendra mujhe svarAjya kI prApti ke liye hoM // 13 // jo samavasaraNa meM yukta the, saba saMghoM se-RSi muni yati aura pranagAra athavA muni prAyikA zrAvaka aura pAdhikA ina cAra prakAra ke saMdhoM se parivRta the, amRta tulya vacanoM ke dvArA jinhoMne aneka bhavyajIvoM ko saMtuSTa kiyA thA, jo pAparUpI andhakAra ko naSTa karane vAle pesamA jinhoMne kevalajJAna kI prabhA se mokSamArga ko prakaTita kiyA thA una pAzvajinendra kI meM mokSa prApti ke liye stuti karatA haiM // 104 // isa prakAra bhaTTAraka zrI sakalakotiviracita pArzvanAthacarita meM binendra bhagavAna ke vihAra kA varNana karane vAlA bAIsavAM sarga samApta huA / / 22 // 1. staumi 1.4
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ * prayovizatitama sarga . [ 29. prayoviMzatitamaH sargaH 'prasaMspasurasaMsevyaM catuHsaMghavibhUSitam / jinendraM zirasA vande bagarasambodhanodhatam / / 1 / / apsaraHsu maTantISu vivighaM nartana param / tadagre'timanohArihAvabhAvalayAdibhiH // 2 // kinarISu sugAyantISu sukaNThISu lasatsvanam / tajjayodbhavagItAni manojJAni zubhAnyapi / / 3 / / miSyAmohAdizakSA para vijaye 12 / gadha mahAdundubhiSu ghanatsu nirbharam // 4 / / veSTito nAkinAghezcatuHsaMghaca amarAT / kurvana dharmamayI tRSTi divyadhvanisudhArasaiH // 5 / / prauNayanbhamyasasyAdIn' svamuktiphalakAriNaH / prAryakhaNDaM zubhAkoNa vijahAra jinAgraNIH / / 6 // mipyAjJAnatamorAzi vighaTagya vacoM'zubhiH / jineno dyotayAmAsa mokSamArga gatabhramam / / 7 / / tatvo'mRtamAsthAca dAhaM mohAlakAmajam / hatyApuH paramaM sokhyaM svAtmajaM bahavo budhAH / / 8 / / prayoviMzatitama sarga jo pasaMkhya devoM ke dvArA samyak prakAra se sevanIya the, jo paturvidha saMgha se vibhUSita the tathA jagat ko samboSita karane ke liye udyata the aise dhI pArvajinenna ko zira se namaskAra karatA hU~ // 1 // kA apsarAye bhagavAna ke prAge atyanta manohara hAvabhAva aura laya prAdi ke nArA nAnA prakAra kA utkRSTa nRtya kara rahI thIM // 2 // jaba kalakaNThI kintariyAM madhura svara se unake manohara tathA zubha vijaya gIta gA rahIM thIM / / 3 / / jaba gandharva deva mithyAmoha pAdi rAmumoM ko jIta lene kA utkRSTa pATha par3ha rahe the aura bar3e bar3e dundubhi bAje jaba atyadhika zamya kara rahe ye saba indroM ke samUhoM aura caturvidha saMghoM se veSTita bhagavAna jinendra divyamvanispI amRta rasa ke dvArA dharmavRSTi karate hue tathA svarga aura mokSarUpI phala ko utpanna karane vAle bhavyatIvarUpI pAna ko saMtuSTa karate hue zubha prAyakhaNDa meM vihAra kara rahe the // 4-5 // jinarAmarUpI sUrya ne vidhyadhvani rUpo kiraNoM ke dvArA mithyAjJAnarUpI andhakAra kI rAzi ko vighaTita kara bhrama rahita mokSamArga ko prakAzita kiyA thA // 7 // umake vacana kamI amRta kA mAsvAda kara prameka vidvajjanoM ne moha indriya tathA kAma se utpanna vAha ko naSTa kiyA thA aura usake phalasvarUpa svAtmottha paramasukha ko prApta kiyA thA // // murAsurasaMcana 2. sattvAcIna 30 / - - -
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 ] . *bI pAvanApa dharita. yato jJAnavRttAdiratnoghamUlyavajitaH / tapaHzIlAdiranaizca mohAdiSvAntanAzanaH // 6 // yuto bhavyoghasArthAnAM sArthavAho mahAdhanI / zivAni dadArayevAnizaM rasmAnyanekazaH // 10 // kebhyazca dRSTi ratnAnmanyebhyo jJAna maNIMzca sH| parebhyo vRttaratnAni davAvyamya eva hi // 11 // nadathibhyastaporatna zIla ratnAni cAnizam / sa datta kalpazAkhIya mano'bhilaSisaM phalam / 12 / / tato'sau vizvalakSmyADhayo mahAdAtAtra kathyate / budharmadhye mudA na.egA sarvadAnavidhI amaH / / 13 / / patkiJciddarlabha vastu ya IDantetilobhinaH / dadyAbhyaH svakIyaM sa samasta vA padaM nijam // 14 // yadyahI svargamUsyAdInabhavyebhyaH sa dadAtyapi / tato na bhubane dAtA jAsvanyastatsamo mahAn / 15 / / taddivyadhvanisUryAzubhivizde prakaTIkRte / tadAndhe durmatA bhAnti khadyotA iva ni:prabhA // 16 // jinabhAnUda ye saMcaranti sAdhumunIzvarAH / tadA kuliGgino mandA nazyanti taskarA iva // 17 // kurukozalakAzosujhAvantIpuNDamAla pAnpra GgavaGgakaliGgAsyapaJcAlamagadhAbhiSAn / / 18 / / jisa kAraNa ve samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakacAritra rUpI pramUlya ratnoM tathA mohAdika andhakAra ko naSTa karane vAle tapazIla Adi ratnoM se yukta the usa kAraNa bhavya samUha rUpa vyApAriyoM ke bIca mahA dhanavAn sArthavAha-pramukha vyApArI the aura isIlie ve mokSa ke mArga meM nirantara aneka ratnoM ko dete hI rahate the / / 9-10 / / kinhIM bhanyoM ke lie ve samyagdarzana rUpI ratna dete the to anya bhavyoM ke liye mAnarUpI mArga praNAma karate the aura dUsare bhavya jIvoM ke liye cAritra rUpI ratna dete the // 11 // jisa prakAra karUpa vRkSa mana cAhe phala ko detA hai usI prakAra ke icchuka manuSyoM ke liye nirantara tapa rUpI ratna aura zIla rUpI ratna dete rahate the // 12 // isIliye ve isa jagata meM vidvAnoM ke dvArA bar3e harSa se manuSyoM ke madhya sarvadAna meM samartha samasta lakSmI se yukta mahAdAtA kahe jAte the // 13 // atyanta lobhI manuSya jisa kisI durlabha vastu ko bAhate the unheM yaha saMbha vastu tathA prapanA samasta pada pradAna karate the // 14 // jaba ki ve bhavya jIvoM ke lie svarga tathA mokSa prAdi pradAna karate the taba isa jagat meM unake samAna dUsarA vAsA kabhI nahIM thA // 15 // jaba unakI divyadhvani rUpI sUrya kI kiraNoM se samasta vizva prakaTisaprakAzita ho gayA taba anya mithyA matAvalambI nIva juganUnoM ke samAna prabhA rahila ho gaye // 16 // usa samaya jinendra rUpI sUrya kA udaya hone para munirAja acchI taraha vivaraNa karate the aura hIna buddhi kuliGgI coroM ke samAna naSTa ho gaye the // 17 // samIcIna mArga kA upadeza dene meM udyata zrI pArzva jineMdra ne bar3e vaibhava ke sAtha kuru, kauzala, kAzI, suhma, avaMtI, puNDa, mAlava, prama, baGga, kaliGga, paJcAla, magabha,
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - -- - - - *trayovizatitama sarga. [ 301 vivarmabhadradezAyadazANIvIbahan jinaH / bijahAra mahAbhUtyA sanmArgadezanodhataH / / 16 / / svayaMmbAthA gaNAdhIzAzcaturmAnayutA daza / anekavisamApannA namantyasya kramAmbujam / / 20 / / majhAnadhvAntahansAraH sarvapUrvAbdhipAragAH / sAda trizatasaMkhyAH sanmunIndrAH saMstuvantya ho / 21 / spurastha ghaHzuklAudhAH siddhAntapaThanocatAH / yattayo yutapUrvANi zatAni nava zikSakAH / / 22 / / namantyasya radadvanta' caturdazazatapramAH / 'yamino'vadhisaMpannA rUpidavyapradIpakA: / / 23 / / kevalajJAnino'sya syurlokAlokavilokinaH / sahasrapramitAstassAdRzyA jJAnAdimadguNaH / / 24 / / sahasramitA zevA vikiddhivibhUSitA: / yatIzAH zrIjinasyAnekarUpakaraNe kSamAH / / 25 / / jAtasUkSmapadArthoM dhAH sA saptazatapramAH / gharanti zirasAsyAjJAM manaHparyaya bodhina: / / 26 / / kumatambAntahantAraH sanmAgoMdyotanodyatAH / vibhoH zrayanti pAdAnjo vAdinaH SaTzatapramA: 27 pijIkRtA hiM se saI tyaktasaGgAstapoSanAH / abhyaNIkRtanirvANAH syuH sahasrANi SoDaza // 28 // ekamATI vinA tyaktadvidhAsarvaparigrahA: / dhyAnAdhyayana saMsaktA muktisaMsAmanodyatAH / / 26 / / vira, bhAveza tathA bazArNa mAvi aneka vezoM meM vihAra kiyA thA // 18-16 // cAra zAma se pukta tathA aneka RddhiyoM se sampanna svayambhU prAdi daza magadhara inake caraNa kamaloM ko namaskAra karate the // 20 // aho ajJAna rUpI aMdhakAra ko harane vAle tayA sarva pUrva rUpa samudra ke pAragAmI tIna sau pacAsa munirAja unakI samyaka prakAra se stuti karate dhe // 21 // dharmya aura zukla dhyAna se sahita tathA siddhAnta ke par3hane meM udyata rahane vAle nau sau zikSaka unake sAtha the / / 22 / / rUpI dravya ko prakAzita karane vAle caudaha sau avadhijJAnI inake caraNa yugala ko namaskAra karate the // 23 // loka praloka ko dekhane vAle tathA jJAna prAvi satguraNoM ke dvArA unakA sAdRzya prApta karane vAle eka hajAra kevalajJAnI unake sAthe // 24 // zrI jineMdra ke samavasaraNa meM vikriyA Rddhi se vibhUvita tamA aneka rUpa banAne meM samartha eka hajAra munirAja vikriyA Rddhi ke dhAraka the / / 25 / / jinhoMne sUkSma padArthoM ke samUha ko jAna liyA thA aise sAta sau pacAsa mana:paryaya jJAnI gira se unakI bandanA karate the // 26 / / jo kumata rUpI andhakAra ko naSTa karane vAle the, samIcIna mokSa mArga ko prakAzita karane meM tatpara rahate the aise chaha sau bAbI munirAja unake caraNa kamaloM kA prAzraya lete the // 27 // saba milA kara parigraha ke svAgI tathA mokSa ke nikaTavartI solaha hajAra sapasthI muni unake sAtha the // 28 // eka sAdI ko chor3akara zeSa samasta vividha parigraha kA jimhoMne tyAga kara diyA thA, jo ghyAma paura adhyayana meM saMlagna rahatI thIM tathA mukti kI sAdhanA meM udyata rahatI thIM aisI sulo/ 1 munayaH 1. rAyokatAH /
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 ] * bhI pArzvanAtha carita sulocanAdimukhyA prAyikA zrAvakA haravalopetA grasya padAmbujo / praraNamantyeva siha asaMkhyakAH parAH / / 30 / dAnapUjanatatparAH / ekalakSapramAraNA prarcayantyasya padAmbujI ||31|| haka zIladAnapUja tathA zrAvikA jinamAnitakA: / jimalagaNanAH pUjayantyasyAdi dha namanti ca / 32 | kAkA devA indrAyA / saMkhyAH savyAdipramukha yo malieko ekAgracetasA nityaM prabhoH pAdasaroruham / gItanasena pUjAnamaskArAce bhaMjanti haravatabhUSitAH / sakhyAtAsrayamaharA namasyanti zrIjinAdhipam 35 // sAtha dharmapravRttaye / darzayastasya sadbhAvaM dhvastAjJAnatamazcasm ||36| varSan dharmAmRtaM devo vijahAra mahotalam / mAsapaJcakahInaM kAlaM varSa saptatipramam ||37| mAsanI kRtanirvANo viharana viSayAnbahUn / zrAjagAma kramAtsammedAcalAnidhirAT / 38 // / / 34 / / sihAhinakulAdyAstiryaJco dviSaDbhedergataH faraatizA hatvA karmaripUn gatAH / bahavo'nye munIndrAzcAnantasaukyAkaraM zivam // 31 // vahatyeva parAyAM yaH satIrthatAM nasAM stutAm / graccha pa trijaganAthaistuGgo'driSu nisevitaH 140/ Ma canA ko prAfda lekara chattIsa hajAra utkRSTa prAyikAeM inake kharaspa kamaloM ko praNAma karatI thIM / / 26-30 / / samyagdarzana se sahita tathA dAna aura pUjana meM tatpara eka lAkha baka isake caraNa kamaloM kI pUjA karate the / / 31|| samyagdarzana, zIla, dAna aura pUjA se sahita jina bhakta tIna lAkha AvikAeM inake caraNoM kI pUjA karatI aura namaskAra karatI thIM / / 32 / / cAra nikAya ke prasaMkhyAta deva tathA bhakti bhAra se bazIkRta indrANI sAdi deviyAM ekAgracitta se gIta, nRtya, pUjA tathA namaskAra prAvi se miransara prabhu ke caraNa kamaloM kI sevA karatI thIM / / 33-34 / / samyagdarzana aura eka deza vrata se vibhUSita siMha, sarpa, nevalA Adi saMkhyAta tiryakraca vairabhAva chor3akara zrI jinarAja ko namaskAra karate the / / 35 / / ina uparyukta bAraha sabhAoM ke sAtha dharma kI pravRtti ke lie tasva kA sadbhAva vijJA hue, prajJAna rUpI prardhakAra ke samaha kA nAza karate hue tathA dharmAmRta kI varSA karate hue zrI pArzvadeva ne pAMca mAha kama bahattara varSa taka pRthivI tala para vihAra kiyA / / 36-37 / / wa mokSa kI prApti pratyanta nikaTa raha gayI taka aneka dezoM meM bihAra karate hue pArzva jineMdra krama se usa sammedAvala ke zikhara para bhAye jahAM bIsa tIrthaMkara aura bahuta muni karma rUpa zatruoM ko naSTa kara ananta sukha kI khAna svarUpa mokSa ko prApta hue the / / 3836 // suniyoM ke dvArA sevita jo unnata parvata, pRthivI para sIrthaGkaroM se namaskRta, stuta aura pUjita uttama tIrthapane ko dhAraNa karatA hai / / 40 / / jisa parvata para sthita tathA jineMdra bhagavAn ke caraNa kamaloM se pavitra kI huI nirdhAraNa bhUmi vandanA aura stuti karane
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayovizatitama sarga. [ 303 .-- -main ---------- nirvANamA hi vasthA jinendrohipayitritAm / prAyAnti vanditu stotu devApaca munayaH khagA:41 yatra tIrthezamAhAtmyAda vyAghrAdirajAtayaH / bAyAM kurvanti jIvAnA na manAka klussaatigaa| sarvatu phalapuSpAdona phalanti tarujAtayaH / tIrthezasagnidhau tatra samchAyA hi manoharAH / / ityAdivarNanopete'cale tasmin jinApraNIH / mAsaka yogamArudhya maunAlambI gatakriyaH / / 4 / / SadhiNanmunibhiH sAddha pratimAyogamAdadhe / zeSApAtya ghahantAra muktikAntAsukhAptaye / / 4 / / kAyayoge'tisUkSme sthiti kRtvA mano bacaH / tyaktvA zuklena nAmnA sUkSmakriyApratipAtinA 49 dAsaptatiprakRtyarAtIna adhAna jinezvara: / sayogyAsyaguNasthAnasyaivAntyasamaye drutam / / 47 kAyayoga punastyaktyAzu prakRtIstrayodaya / ayogyAkhyaguNasthAne surya zuklAsinA svayam / / 8 / laghupaJcAkSaroccArakAmena vinihatya sH| kRtsnapharmAGganimukto babhUnAbhutakarmakRt / / 4 tata: kAyanayApAye naSTe karmAGgabandhane / ekena samayenaiva lokAnazikhara param / / 10 / / ke liye muni tathA vidyAdhara pAte rahate haiM // 41 // jahAM sIrthara bhagavAna ke mAhAsya se dhyAna prAvi ra jAti ke tiryaJca kaluSa bhAva se rahita hokara jIvoM ko por3I bhI bAdhA nahIM karate haiM // 42 // usa parvata para tIrthaGkara bhagavAn ke sannipAna meM utsama khAyA se yukta manohara vRkSa saba RtuoM ke phala puruSa prAvi ko phalate haiM // 43 // ityAdi barasenA se sahita usa parvata para zrI pAva jineMdra ne eka mAha kA yoga nirodha kara chasIsa muniyoM ke sAtha mukti ramA ke sukha kI prApti ke liye zeSa aghAtiyA karmoM ko naSTa karane vAlA pratimA yoga dhAraNa kiyaa| isa samaya ve mauna se sahita tamA halana calana prAvi kriyAmoM se rahita the / / 44-45 // manoyoga aura pacana yoga ko chor3a kara tathA atyanta sUkSma kAya yoga meM sthita hokara zrI pArva jineMdra ne sUkSmapriyApratipAti zukla jyAna ke dvArA sayogI guNa sthAna ke aMta samaya meM bahattara prakRti rUpI satruoM kA zIghra ho nArA kiyA aura phira zIghra hI kAya yoga kA tyAga kara ayogI guNa sthAna meM caturtha zukla dhyAna rUpI khaDga ke dvArA teraha prakRtiyoM kA pAMca laghu akSaroM ke upacAraNa kAla meM svayaM kSaya kiyA aura isake phala svarUpa paddhata kArya ko karane vAle pArya prabhu samasta karmarUpa zarIra se nimukta ho gaye // 41-46 / / tadanatara prauvArika taijasa aura kAmeNa ina tInoM zarIroM kA prabhAva hone aura kArmaraNa zArIra kA baMdhana naSTa hone para ve eka hI samaya meM * yahAM saMpoja galI guraNa sthAna ke anta meM jo bahattara prakRtiyoM ke kaya kA varNana kiyA hai vaha bhArata hai kyoMki inakA kSaya prayoga kevalI guNasthAna ke upAya samaya meM hotA hai aura zeSa teraha prakRsiyoM kA aba pataya samaya meM hotA hai| sUkSmakriyApratipAti nAmaka zukla dhyAna sayoga valI ke avAya hoyA hai parantu usame karmoM ko nirjarA hI hotI hai kSaya nhiiN|
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 ] * zrI pArzvanAtha carita # jagAmAzu svabhAvena svastravAna mArUDhA sa USyagatijena hi / granantasukhasampannaH svAdhIno mUrtivajitaH / / 51 / / zrAvaNe mAsi saptamyAM sitapakSe dinAdime' mAge vizAkhanakSatre zubhalagnAdike pare / / 52 / / anantasukhasaMlIno vibhUSitaH / mUrtazcaramAGgAddhi kiJcidUnA kRtirmahAn / / 53 / / vandyojagattrayAdhIza nityo jJAnamayo'dbhutaH / kevalajJAnagamyo'tisUkSmaH siddho niraJjanaH // 54 // tatrAsthAdapi dharmAstikAyAbhAvAdurgAticyutaH / zranantakAlamAsAdya muktikAntAM sudurlabhAm / / 55 / 1 tanmokSagamanaM zAzyA svacihna ratha nirjarAH / caturaMgakAyakAH sendrA mahAbhUtyupalakSitAH / / 56 / / dharmAmRtarasAzinaH / tatrAjagmujinendrasya prAstapUjA cikIrSayA / / 57 / / pavitra paramaM divyaM zarIraM mokSasAdhanam / vibhormatvA vyazudevAH parAdvarthaM zivikApitam 58 / tato dehasya devendrAzcakru pUjAM mahAbhutAm / candanAguruka pUrAdyaiH sudracyaiH sugandhibhiH / / 56 / praNemuH parayA bhaktyA mUhartA sarve dizekasaH / pavitraM taccharIraM prabhodivyaM zivakAraNam / / 60 / / UrdhvaM gati svabhAva se zIghra hI lokAgra kI utkRSTa zikhara para jA pahu~ce / ve anaMta sukha se sampanna, svAdhIna aura zarIra rahita the / / 50-51 / / ve zrAvaNa zuklA saptamI ke pUrvAhna kAla meM vizAkhA nakSatra tathA uttama zubha lagna Adi ke rahate huye nirdhAraNa ko prApta huye the / / 52 / / : jo sukha meM nimagna the, ATha karmoM ke prabhAva meM prakaTa hone vAle dhamantajJAnAvi mATha guNoM se vibhUSita the, pramUrta the, antima zarIra se kucha kama prAkRti ko dhAraNa karane bAle the, mahAna the, sIma jagat ke svAmiyoM ke dvArA vandanIya the, nitya the, prabhuta the, kevalajJAna gamya the, atyanta sUkSma the, siddha the, niraJjana - karmakAlimA se rahita the tathA dharmAfront kA prabhAva hone se lokAgra ke mAge gati se rahita the aise zrI pAzvaMjinendra pratyabhsa durlabha muktirUpI kAntA ko prAptakara usI lokAprabhAga meM prananta kAla ke liye sthira ho gaye / / 53 - 55 / / tadanantara prapane apane cihnoM se unake mokSagamana kA samAcAra jAnakara mahAvibhUti se yukta, indra sahita cAroM nikAya ke veba dharmarUpa amRta rasa kA sevana karate hue apane apane vAhanoM para prArUDha hokara jinendra bhagavAna ke nirdhAraNa kSetra kI pUjA karane kI icchA se vahAM Aye 156 - 57 / / devoM ne vibhu ke mokSa ke sAdhanabhUta paramovArika zarIra ko parama pavitra mAna kara utkRSTa zikSikA meM virAjamAna kiyA || 18 || pazcAt indroM meM unake zarIra kI candana praguru karpUra prAhi sugandhita dravyoM se mahAna prabhUta pUjA kI // 46 // samasta devoM ne mokSa ke kAraraNabhUta bhagavAn ke usa pavitra viSya zarIra ko parama bhakti se hira 1 pUrvA /
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ * prayoviMzatitama sarga [ 305 pragnondramukuTobhUtahinA tadvapuH param / tarakSaNaM prAma paryAyAntara gandhopalakSitam / / 61 / / tato bhasma samAdAya paJcakalyANabhAginaH / bhavAmo'tra varSa hyevamityuktvA cirakAlataH / 62 / / lalATe mastake kaNThe hRdaye sa bhujadvaye / saMspRzya bhaktibhAreNa prApuH puNyaM mahatsurAH / / 63 / / sakalatrAH punaH zakA dharmarAgarasorakaTAH / prAnandanATakaM saMpAdayAmAsumaMnoharam / / 64 / / evaM tadantyakalyANapUjana vidhivatsurAH / vidhAyopAjyaM satpuNyaM jagmuH svastha samAzrayam 65 // mAlinI iti vividha sukhaM yo matyaloke ca nAke nirupamamatisAraM ni:prapaJcaM prabhuktyA / sakalacaraNayogAprApa muktyaGganAja-mamalamacalasaugnyaM tarasuraNAptyaM tamIDe / / 66 / / zArdUlavikrIDisam yo kAlpapi nihatya mohamadanAkSArAmbahUna dhIradhI dherAgyAsibalena karmajanita tyaktvA kuTumba param / ke dvArA praNAma kiyA // 60 // pazcAt sugandha se sahita unakA yaha zarIra agnikumAra devoM ke indra ke mukuTa se utpanna agni ke dvArA usI kSaNa anya paryAya ko prApta ho gayAbhasma ho gayA // 6 // tavanamtara bhasma ko lekara hama bhI isI taraha isa jagat meM paJcakalyANakoM ke bhAgI hove aisA kaha kara una devoM ne cirakAla taka usa bhasma ko lalATa, mastaka, kaSTa, hRdaya, aura donoM bhujAroM meM bhaktibhAra se lagAkara mahAna puNya ko prApta kiyA // 62-63 / pazcAt devAGgalAnoM se sahita tathA dharmarAga ke rasa se paripUrNa indroM ne prAnanda nAma kA manohara nATaka kiyA / / 64 / / isa prakAra deva vidhipUrvaka antima kalyANaka kI pUjA kara tathA uttama puNya kA upArjana kara apane apane sthAnoM para cale gaye / / 6 / / isa prakAra jinhoMne manuSya loka tathA svarga loka meM nAnA prakAra ke anupama, atyanta zreSTha vAstavika sukha kA upabhoga kara sakalacAritra ke yoga se muktirUpI praGganA se utpanna nirmala aura avinAzI sukha prApta kiyA thA una pArzvanAtha bhagavAna ko maiM usa sukha kI prApti ke liye namaskAra karatA hUM // 66 // jinhoMne bAlya avasthA meM hI sthira buddhi tathA vairAgyarUpI talavAra ke bala se moha kAma tathA indriyarUpI aneka zatruoM ko naSTa kara tathA karmajanita utkRSTa kuTumba aura adbhuta bhogoM se zreSTha samasta rAjya kA tyAga kara muktirUpI strI kI mAtA svarUpa uttama dIkSA ko grahaNa kiyA thA ve pAparvanAtha bhagavAn mokSa prApti paryaMta 'maiM bAlyAvasthA meM bhI tapa kara saka" isake liye sahAyaka ho
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zrI pArvabhAvarita . rAjya bAda mutamogasAramakhilaM panAha dIkSA parI muktistrIjananI sa me'stu tapase bAlye'pi yAvacchivam / / 67 / / yo vIrya prakaTa vidhAya paramaM ghoropasarge kate duSTenaiva kuzavaNA varamahAdhyAmaina zuklena hi / itvA ghAticatuSTayaM zivamaraM vyakta vyadhAra kevalaM jJAnaM pramarAcitaM sa bhagavAn dabAsvazakti mama / / 6 / / yo'trAjJAnatamo ghanaM ca muSiyAmuchar3A vAkyAMzubhi mokAlokamazeSameva vividha dharma prakAzya dviSA / muktermAgaMmatIvagUDhamamalaM dRgjJAnavRttAtmaka sanusAra svadhiAramA taM nomi tad ddhaye // 66 / / basantatilakA yannAmamAtrajapanAdariduSTabhUpa-cauragrahabhramanizAcarazAkinInAm / duAdhili risarpakukarmabhAnA zIghra nazyati bhayaM samahaM sadeDe / / 7 / / yacintanAdakhilavighnacayaM durantaM dharmAdikAryavividhe kunupAdijAtam / nAzaM prayAti khalu cAtra sumaGgalAdI vande tameva zirasA zivighnahAnya / / 1 / / | jinhoMne duSTa khoTe zatru ke dvArA ghora upasarga kiye jAne para utkRSTa bIrya ko prakaTa kara tathA zuklaSyAna nAmaka utkRSTa mahA dhyAna se cAra dhAtiyA kamoM kA kSaya kara mokSa prApta karAne vAle, indra tathA manuSyoM ke dvArA pUjita kevalajJAna ko vyakta kiyA thA ve pArzvanAtha bhagavAna mere liye apanI zakti pradAna kareM // 6 // jinhoMne bacanarUpI kiraNoM ke dvArA vidvajjanoM ke prajJAnarUpI ghora aMdhakAra ko naSTa kara samasta lokAloka aura gRhastha tathA muni ke bheva se do prakAra ke dharma ko prakAzita kara pratyeta gUDha, nirmala samyagdarzana zAna cAritrAtmaka tathA anaMta sukha ke sthAna svarUpa mokSa mArga ko prApta kiyA thA meM una pAzvanAtha bhagavAna ko usa mokSamArga kI vRddhi ke liye apane mastaka se namaskAra karatA hai||66|| jinake nAmamAtra ke jApa se zatru, duSTa rAjA, caura, graha, bhrama, nizAcara, zAkinI, duSTaroga, agni, siMha, sarpa aura kukRtya karame vAle manuSyoM kA bhaya zIghra hI naSTa ho jAtA hai una pArzvanAtha bhagavAna kI maiM sadA stuti karatA hai||7|| jinakA citana karane se dharmAdi ke vividha kAryoM meM khoTe rAjA mAvi se home bAlA kuHkhadAyaka samasta vighnoM kA samUha nizcaya se nAza ko prApta ho jAtA hai isa jagata
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ *yoviMzatitama sarga. [ 307 yaspUjanAnirUpamA paramA ca lakSmIH saukhyaM trilokajanitaM ca smiihitaarthH|| tadbhAstikavarasudurlabhasArasarvaH saMlakSyate tamiha naumi samIhitAptyai / / 7 / / yadayAnavajJahananAtkAThanA mahAntaH pApAdrayo'sukhanagA: zatacUrNatAca / gacchanti tadguraNasamUhasuraJjitAnA kurve'nizaM svahadaye'dhavihAna ye tam / / 7 / / zArdUlavikrIDitam pAzvo vighnavinAzako vRSajuSA pAvaM zritA dhAmikA: pArvaraNAzu vilabhyate'khilasukhe pApAya tasmai namaH / pAnAstyaparoM hitAjanakaH pAparvasya muktiH priyA pAne cittamahaM padhe jinapa mA sIghra spA napa 1174 / ambarA vicArya vizvavanya guNagaNajaladhi tyaktadoSa mahAntaM zrImantaM lokanAyaM prakaTitasuvarSa muktikAntaM jinendram / meM maGgalamaya kArya ke prArambha meM mokSa sambaMdhI vighnoM ko naSTa karane ke liye unhIM pAInApa bhagavAna ko maiM zira jhukAkara namaskAra karatA hai // 71 / / jinakA pUjana karane se unake bhaktajana, nirupama utkRSTa lakSmI, tIna loka sambandhI sukha, abhilaSita padArtha, aura samasta uskRSTa durlabha padArthoM ko prApta hote haiM maiM yahAM una pAzvanAtha bhagavAna kI prabhilaSita artha kI prApti ke liye stuti karatA hU~ // 72 // jinake dhyAnarUpI vana ke prahAra se unake guNa samUha meM anurakta bhavyajIvoM ke pratyanta kaThina vizAla pAparUpI parvata sapA buHkharUpI vRkSa zatapUrNatA-so Traphapane ko prApta ho jAte haiM una pArzvanAtha bhagavAna ko pApoM kA nAza karane ke liye meM nirantara apane hRdaya meM dhAraNa karatA hU~ // 73 // pArzvanAtha bhagavAn dharmAtmA jIvoM ke vighna ko naSTa karane vAle the, dhArmika loga bhagavAn pArzvanAtha ko prApta hue the, pArzvanAtha bhagavAna ke dvArA zIghra hI samasta sukha prApta hotA hai, una pArzvanAtha bhagavAna ke liye namaskAra ho, pArzvanAtha se bar3ha kara dUsarA hita ko utpanna karane vAlA nahIM hai, pArzvanAtha bhagavAn ko mukti priya thI, meM pArzvanAtha jinendra meM apanA mana lagAtA hU~, he jinarAma ! mujhe sIghra hI apane nikaTa le lo // 4 // jo sabake dvArA pUjya haiM, sabake dvArA bandanIya haiM, guNa samUha ke sAgara haiM, doSoM se rahita hai, mahAna haiM, zrImAna haiM, loka ke svAmI hai| uttama dharma ko prakaTa karane vAle haiM, mukti kAntA ke pati haiM, jinendra haiM, dharma bhakta jIvoM ke
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 ] . zrI pArzvanAtha parita. hantAraM dinarAzeSacaraNajuSAM pArzvanAtha gatArtha dAtAraM kAmitApasya suzivagatidaM naumi mUrnA svabhaktyA // 7 // zArdUlavikrIDitam jAtaH prAmmarubhUtiratra kila yo mantrI tato'ghAdibha -- stuGgaH prApyaM varSa puna: zaziprabho devaH sahasrArajaH / vidyezaH punaragmivega khagoM vidyutprabhAtyo'maraH kalpe'pyacyutanAmake sunRpatiH vajranAmyArUpaka: / / 7 / / tasmAdAyahamindra eva paramo greveyake madhyame hmAnandAkhyanRpaH punazca surarAT kalpe pare'pyAnate / pazcAttIrthakaro jagattrayanuta: zrI pAzvanAtho mahAn sarakatyAraNakabhAjana: zivavadhUbhartA sa me'vyAdbhavAt / / 77 // pApI prAkkamaThastato'pyaghava zAtkrUraH khalaH kRkuTa: . sapoM nAraka eva cAnunarake dhUmaprabhAzye'zubhAt / tasmAccAjagaro'nunAra kakhalaH evajra vyavAda dvitrike vyAdho'ghAdanunArako'tiviSame gaMde'zubhe saptaye / / 7 / / vighna samUha ko naSTa karane vAle haiM, niSpApa haiM, vAJchita artha ke dAtA haiM aura uttama mokSa * gati ko dene vAle haiM una pAzvanAtha bhagavAna ko meM apanI bhakti pUrvaka zira se namaskAra karatA hU~ // 7 // jo pahale marubhUti nAma ke maMtrI the, phira pApa ke kAraNa unnata hAyI hue, pazcAt dharma ko prApta kara sahasrAra svarga meM zaziprabha nAmaka deva hue, punaH vidhAoM ke svAmI agnidega nAmaka vidyAdhara rAjA hae, tadanantara acyUta svarga meM vidyutprabha nAmaka deva hue, phira vajranAbhi nAmaka cakravartI hue, usake bAda madhyamaveyaka meM uttama prahamindra hue, punaH prAnanda nAmaka rAjA hue, pazcAt prAnata nAmaka uttama svarga meM indra hue, tadanantara zronoM jagat ke dvArA stuta, prazasta paJcakalyANakoM ke svAmo, tathA bhuktivadhna ke bhartA zrI pAzvanAtha nAmaka tIrthakara hue ve saMsAra se hamArI rakSA kareM / / 76-77 / / jo pahale pApo kama8 hA phira pApa ke vaza se kara duSTa kuTa sarpa hamA, phira yApa ke udaya se dhamaprabha naraka meM nArakI huaA, pazcAt ajagara huaA, phira chaThaveM naraka meM duSTa nArakI hamA. tadanantara bhaula humA, punaH atyanta viSama bhayaMkara aura prazubha saptama
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ | * trayoviMzatitama sa T siMho nAraka eva ghoranarake dhUmaprabhAye'pyanu bhrAntvA bhUribhavAnkuduHkhakalitAnbhUpo mahIpAlakaH / lasmAtsaMvara evaM duSTahRdayare jAto'ti vairAdiha jJAtvetoha vido na vairamazubhaM prAraNAtyaye kurvate // 76 sAntyetIha jinezvaro'tibA saukhyaM nRnAkodbhavaM rasat prApa sunityamuktiniyAM kopAtkuduHkhaM param / saMprAptaH kamaTho durantamanizaM tiryagbhavaM zvabhrajaM mastIha janA nihatya nikhilaM kopa bhajaSyaM kSamAm // 160 evaM zrIjinapuGgavo'tra ca mayA savandita: maMsto nityaM tatsucaritrasAraracanAvyAjena yo'nekadhA / [ 306 afe foremAtimamRti du:karaNAM ca kSayaM duHkhamyApi zivaM svakIyavibhavaM dadyAtsa meM dharatAm // 81 // vasantatilakA zeSA hi ye jinavarA jitamohallA, jJAnArka divya kiraNe ravabhAsya lokam / prApuH sumuktivanitodbhavasArasomyaM tatpAdava janAnyamAzrayAmi // 2 // naraka meM nArakI huA, pazcAt siMha huA, phira dhUmaprabha nAmaka bhayaMkara naraka meM nArakI huA, punaH kutsita duHkhoM se yukta aneka bhavoM meM bhramaNa kara mahIpAlaka nAmakA rAjA huA lakhanantara tIvra baeNra kAraNa isa jagat meM duSTa hRdaya vAlA saMvara nAmaka deva huaa| aisA jAna kara jJAnI ogha prAraNavighAta hone para bhI prazubha baira nahIM karate haiM / / 78- 76 / / zrI pArzva jinendra isa jagat meM kSamA ke dvArA manuSya aura devagatisambandhI aneka prakAra ke sukha prApta kara pratyanta nitya muktirUpI dhanitA ko prApta hue aura krodha se kamaTha tiryaya aura narakagati sambandhI bahuta bhArI bhayaMkara duHkha ko prApta huA, aisA jAna kara he bhavyajana ho ! samasta krodha ko naSTa kara kSamA kI ArAdhanA karo ||80|| isa prakAra isa grantha meM maiMne uttama carita kI zreSTha racanA ke bahAne jinakI aneka prakAra se nirantara bandanA aura stuti kI hai ve zrI pArzva jinendra mere liye bodhi-ratnatraya. divyasamAthi, uttama maraNa, duSTa karmoM kA kSaya, duHkha kA kSaya, mokSa, apanA vibhava praura dhIratA pradAna kareM ||81|| moharUpI malla ko jItane vAle jo zeSa jinendra, jJAnarUpI sUrya kI kiraNoM se loka ko prakAzita kara sumuktirUpI banitA se utpanna hone vAle zreSTha sukha " ko prApta hue haiM maiM unake bararaNarUpI kamalavana kA zrAzraya letA hai / / 62 / / jo aneka prakAra
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31. ] * zrI pArzvanAtha rita FEmtA ye nihatya bahudhA vidhijAna svAGgameva sapasA parijagmuH / lokAdira zAhapura: pAte dizAmuka mosamA haadd1:183|| basantatilakA ye hyAcaranti vimala khalU paJcabhedamAcAramatra nipuNA: svymaatmshktyaa| prAcArayanti yaminA zivakarmaheto-vanve sadahikamalAnyaratadguNodhaH ye maMtaranti paradhIhaLapolayuktA, jJAnArNavaM ca sakasaM laghu sArayanti / ziSyAnmRvAkyakiraNaH zivamandirAphya, zAnAya yAmi zaraNaM kisa satkamAnjam // 6 // sAdharA prAvRddhakAla damUle phAraNa jalanizcita : suyoga para ye hemante diksuvastrAvRtaDhavapuSazca svare'tIyamose / ghI me codayAbhUte nakiraNacayaH suSTu tapte zilA se me yanyAH pradA varazivagataye sAdhavaH svasvazaktim // 86 // bharaya mAnya stRta ca tribhuvanapatibhiH sekSita muktikAmai-- nityaM saddharmavIja vAraNamanupama duHkhasatrastapu sAm / ke tapa ke dvArA karma samUha tathA svakIya zarIra ko ho naSTa kara loka ke agrabhAga ko prApta hue haiM utsama guNa rUpI prAbhUSaNoM se sahita ve siddha parameSThI isa jagata meM mujhe mokSa pravAna kareM // 3 // lokottara sAmathrya se yukta jo isa jagata meM pAMca prakAra ke nirmala prAcAra kA apanI zakti dvArA svayaM prAcaraNa karate haiM aura mokSa prApti ke lie anya muniyoM ko prAcaraNa karAte haiM una prAcAryoM ke caraNa kamaloM ko mai unake utkRSTa guNa mamUha ke kAraNa namaskAra karatA hU~ // 4 // utkRSTa buddhi rUpI sudRDha jahAja se yukta jo samasta jJAna rUpI sAgara ko zIghra hI tira jAte haiM tathA uttama vacana rUpI kiraNoM ke dvArA jo ziSyoM ko tirAte haiM maiM mokSa mahala ko prApti tathA jJAna ke liye una upAdhyAya parameSThI ke caraNa kamala ko zaraNa ko prApta hotA hU~ // 85 // jinakA sudRr3ha zarIra dizA rUpI vastroM se prAkRta hai aise jo varSAkAla meM sarpa tathA jala se vyApta vRkSa ke nIce hemanta Rtu meM pratyanta zItala caurAhe para aura grISma Rtu meM parvata ke pramabhAga svarUpa, sUrya ke kiraNa samUha se acchI taraha tape huye zilA ke agrabhAga para usama dhyAna dhAraNa pharate the ve bandanIya sAdhu parameSThI mujhe mokSa rUpI utkRSTa gati ke liye apanI apanI zakti pradAna kareM / / 6 / jo mukti ke icchuka sIna loka ke svAmiyoM ke dvArA pUjya hai, mAnya hai, stuta hai. sevita hai, nila hai. sadarbha kA bIja hai, duHkha se bhayabhIta manuSyoM ke liye
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ayoviMzatitama sarga - [ 311 pApaghnaM sattvamUlaM zivasukhaanakaM svargasopAnabhUta jImAriya dharizyA pragaNasadanaM zAsana tIrthaka : 187 / / svAyatA ye idaM paripaThanti suzAstraM pAThayanti suvido varaziSyAn / enasAM ca vinirodhanirjarA jAyate bahuzubhaM khalu teSAm / / 88 / / zRNvate imamatIva pavitra granthasAramapi ye varavuDhacA / te svamohamadanArivinAzAdyAnti kalyamasamaM sagukhAdhim / / 6 / / ye likhanti nipuNA imameva lekhayanti sudhanena ca vA ye / mAnatIsuvidastavahAnya te saranaspaSirataH zrutavAdim / / 60 / / pranbasAramimameva munIndrAH kRratnadoSarahitAH zrutapUrNa : zodhayantu nipuNA varabudhyA pArzvanAthabhavapatijAtam // 11 // indrabamA na kotipUjAdisulAbhalobhAna vA kavitvAbhimAnato'yam / granthaH kRtaH kintu parArthayuddhaghA khyAto pareSA ca hitAya nUnam / / 12 // anupama zaraNa hai, pApa ko naSTa karane vAlA hai, tasva kA mUla kAraNa hai, mokSa sukha ko utpanna karane vAlA hai, svarga kI sIr3hI svarUpa hai tathA guNa samUha kA ghara hai aisA tIrthaDUra kA zAsana pRthivI para nirantara jayavanta rahe // 87 / / ___ jo samyagjJAnI jIva isa samIcIna zAstra ko pracchI taraha par3hate haiM tathA uttama ziSyoM ko par3hAte haiM unake nizcaya se pApoM kA saMvara aura nirjarA tathA bahuta prakAra kA kalyANa nizcaya se hotA hai // 8 // jo manuSya utkRSTa buddhi ke dvArA isa prasyanta pavitra zreSTha prantha ko sunate haiM ke apane moha aura kAma rUpI zatru kA nAza hone se sukha rUpI sAgara se sahita anupama norogatA ko prApta hote haiM / / 6 / / zAna rUpI tIrtha ko jAnane pAle jo catura manuSya isa grantha ko svayaM likhate haiM tathA usako hAni na ho isa uddezya se uttama dhana ke dvArA dUsaroM se likhavAte haiM ve zIghra hI zruta rUpI sAgara ko tira jAte haiM // 6 // samasta doSoM se rahita tathA zrutajJAna se paripUrNa catura munirAja, pArzvanAtha bhagavAna kI bhava paramparA kA varNana karane se utpanna isa zreSTha prantha kA apanI utkRSTa buddhi se saMzodhana kreN||61 // maiMne yaha prantha ma to kIti pUjA prAdi ke uttama kAma ke soma se kiyA hai aura na kavisva prAdi ke abhimAna se hI kiyA hai kintu parArtha yuji se
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zrI pArzvanAtha carita . svAgatA akSarasyarasusandhisumAtrAdi-cyutaM yadapi kiJcidapIha / bhAnahInacalacittapramAdAsakSamasva jinavAriNa samastam / / 13 / / mAlinI avagamajaladhiH zrIpArzvanAthasya divyaM, sakalavizadakIta: prAdurAsonmunIndAt / yadiha varacaritra taddhi dakSaH praganya, jati sunanasevyaM jainagho'sti yAvat / / 14 / / ___ zArdUlavikrIDitam sarva tIrthakarA mahAtizayina : siddhA hi karmAtigA-- divyASTA tasadguNazca sahitAH zrIsAdhavAca tridhA / zukladhyAnasuyogasAdhanaparA vidyAmbudheH pAragA ye he vizvaguNAkarAzva zivadaM kurvantu me maGgalam / / 15 / / sragdharA vizvAcyA vizvavanyAH sakAlavRSagharA muktikAntAprasaktA-- hantAraH karmazatrUn suguNajalaSayo mApyarUpeNa nityam / - uAg anya jIvoM ke hita ke liye nizcaya se isakA kathana kiyA hai // 12 // maiMne isa prantha meM jJAna kI hInatA, citta ko caJcalatA tathA pramAda se jo kucha bhI akSara svara sagdhi tathA mAtrA prAvi kI truTi ko ho he jinavANI mAtA ! usa sabako kSamA karo // 63 / / pAravaMnAtha bhagavAna kA jo yaha divya tathA utkRSTa caritra sakala koti munirAja se prAduta hamA hai vaha jJAna kA sAgara hai tathA catura manuSyoM ke dvArA prazaMsanIya hai / satpuruSoM ke dvArA sevita-paThana pAThana meM lAyA jAne vAlA yaha anya jaba taka jaina dharma hai taba taka jayavanta pravarte // 4 // mahAna pratipAyoM se sahita samasta tIrthaGkara, divya tathA prAzcaryakArI pATha guNoM se sahita karmAtIta siddha parameSThI tathA prAcArya upAdhyAya aura sAdhu ke meha se tIna prakAra ke ve sAdhu parameSThI jo zukladhyAna . kA suyoga siddha karane meM tatpara hai, vidhA rUpI samudra ke pAragAmI haiM tathA samasta guNoM kI khAna svarUpa hai mere liye mokSa bAyaka pragala pradAna kareM / / 5 // jo sabake dvArA pUjya haiM, indanIya hai, samasta dharma ko dhAraNa karane vAle haiM, uttama guNoM ke sAgara hai pora jApyarUpa se madhyajIvoM ke dvArA nirantara aArAdhanIya haiM aise mokSa
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ - nnnnn - trayoviMzatitama sarga [ 313 mArAdhyA bhavyalokeragatisukhakarAstIrthanAthApaca siddhA ye te'nantA munIndrA; zubhasukhasadanaM maGgalaM ca pradA: / / 66 / / mAlinI jinavararuci mUlo jJAnasatpIThabandhaH, sakala caraNa zAlo dAnapatraprasUnaH / ziva sukha phalanamro dharmakalpadrumo :vo'stu suzivaphalakAmaiH semya evASTasiddhaya / / 17 / / zArdUlavikrIritam dharmo vizvasamIhitArthajanako dharma vyadhurdhAmikA dharmeNAzu zivaM bhajanti munayo dharmAya muvatyai namaH / dharmAnnAstyaparo'khilArthasukhado dharmasya mUlaM suhA dharme cittamahaM daghe'ntakamukhAddha dharma rakSAzu mAm // 18 / / sarva zrIjinapuGgavAzca vimalA: siddhA amUrtA vido vizvAA guravo minendra mukhajAH siddhAntadharmAdayaH / kartAro jinazAsanasya mahitAH saMvanditAH saMstutA ye te me'tra dizantu muktijanake zuddhi ca ratnatraye / / 66 / / sukha ko karane vAle tIrthagura, siddha bhagavAn tathA ananta munirAja mere liye zubha sukha ke gRhasvarUpa maGgala pravAna kareM // 6 // jineMdrabhagavAna kI zraddhA ho jisako jaDa hai, samyamAna ho jisako pIDa haiM, sakala cAritra hI jisako zAkhAeM haiM, dAna ho jisake patte aura phUla haiM, jo mokSa sukharUpI phaloM se namrIbhUta hai tathA uttama mokSarUpI phala ke icchuka manuSyoM ke dvArA sevanIya hai aisA dharmarUpI kalpavRkSa tuma saba ko ariNamA mahimA prAdi pATha siddhiyoM ke liye ho // 6 // dharma, samasta vAJchita padAnoM ko utpanna karane vAlA hai, dhArmika puruSa dharmako karate the, muni dharma ke dvArA zIghra hI mokSa ko prApta hote haiM, mukti prApti ke liye dharma ko namasakAra hai, dharma se baDhakara samasta sukhoM ko dene vAlA dUsarA padArtha nahIM hai, dharma kA mUla samyagdarzana hai, maiM dharma meM citta lagAtA hU~, he dharma ! yama ke mukha se merI zIghra hI rakSA karo // 9 // samasta jinarAja-tIrthakara, nirmala pramUrtika aura jJAna svarUpa siddha parameSThI, sabake dvArA pUjanIya guru, jinendra bhagavAna ke mukha se utpanna siddhAnta dharma prAdi tathA jina zAsana ke kartA jo mere dvArA pUjita, vandita tathA saMstuta hue haiM ve saba isa jagat meM mukti 1. jinendra ciH|
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 ] * po pAnAvaparita . anuSTup paJcAzadadhikA-yenASTAviMzatizatAnyapi / pralokasaMkhyAzca vizeyA sarvaprathasya lekhakai : / / 10 / / iti bhaTTArakIsakalakItiviracite pArvanAmacaritre zrI pArzvanAtha mobhagamana varNano nAma trayoviMzatitamaH sargaH / / 23 / / ko prApta karAne vAle ratnatraya meM merI vizuddhi kreN| bhAvArtha-ina sabake prasAva se merA ratnatraya nirdoSa ho // 6 // lekhakoM dvArA isa sampUrNa pranya ke zlokoM kI saMkhyA aThThAIsa sau pacAsa 2850 jAnane yogya hai / / 100 // . isa prakAra bhaTTArakAdhIsakalakati dvArA viracita pArzvanAthacarita meM zrIpArzvanAtha bhagavAna ke mokSagamana kA varNana karane vAlA teIsavA sarga samApta humA / / 2 / / AA
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayoviMzatitama sarga. [ 315 TIkAkartR prazastiH gallIlAlatanUjena jAnakyudarasaMbhuvA / pannAlAlena bAlena sAgaraprAmavAsinA // 1 // zrIzrutasAgarAbhilyamunIndrasya mahAmateH / samAsAdya samAvezaM bhavyakalyANakArakam // 2 // pAravaMmAthacaritrasya racittasya mhaadhiyaa| __ bhaTTArakapadAsya na jinadharmaprabhAviNA // 3 // sakalakorAcAryeNa TokaMSA racitA shubhaa| sArdhatikasahasrAbbe sugate vIranivRteH // 4 // vaMzAkhakRSNapakSasya pratipatsattithI raveH / ___ vAsareAparAha ca pUrNaSA bhuvi vataMtAm // 5 // movAya bhavyajIvAnAM yAvazcandradivAkaram / / zodhayantu budhA etAM svadhiyAmalayonmalAm // 6 // prajJAnAvA pramAdAdvA skhalitaM yatpade pde| kSamaca vibudhAstanme jAnavAridhisanibhAH // 7 // yena karmASTakaM ghagdhaM zukladhyAnAnalena / zrImAn pAzrvajinendro'sau pAtu mAM bhavavAridheH / / zrI zrutasAgarAbhilyo munIndro mahito'maraH / sadharmavatsalo nityaM pAtu mAM gRhakardamAt // 6 //