Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ NamorathuNaM bhagavao mhaaviirss| bhIbhUpenasari-jainasAhitya-puSpAH 8 jagatpUjya gurudeva-jainAcArya-zrImadvijayarAjendrasUrIzvara-zrImadvijayadhanacandrasUrIzvarebhyo nmH| zrIsaudharmavRhattapogacchIya-sAhityavizArada-vidyAbhUSaNa pU. pA. zvetAmbarAcArya zrImadvijaya bhUpendrasUrIzvara-viracita saMskRtagadyamaya // zrIcandrarAjacaritram // saMzodhakA munizrIgulAbavijayopAdhyAyAdimunayaH prakAzayitrI-zrIbhUpendrasarijanasAhityasamitiH mu. po. Ahora ( mAravAr3a) propIranirvANa-paM. 2460 prathamAvRttau 501 zrIrAmenAri-sa. 35 vikrama-saM. 1958 mUlya-sadupayogaH I. san 1941
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'zrIbhUpendramUri-janasAhityaprakAzakasamiti' kI mudrita-granthAvalI 1 ekamuktAvalI saMskRtagamaya pAra sinhAvA- rAinvaya hindI saha 2 jinagugamaMjarI 6 zAMtasudhArasa bhAvanA-mUla hindI bhAvArtha saha 3 zrIpendrasUrijayantI 7raSTAntazataka-saMskRtaTIkAyuta-patrAkAra 4 jagapAlamastavanamAlA 8 zrIcandrarAjacaritra saMskRtagayamaya-patrAkAra 9 kAmaghaTakathA-patrAkAra uparokta pustakeM bheTa tarIke posTa varSa ke mAne para nimna pate se mila sakeMgI / zrImapendrasari-jainasAhityaprakAzakasamiti mu. po. Ahora (mAravAr3a) vAyA enapurA rodd'|
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ kara vAtAlApanA %AAREERS priya sambananda ! svargIya pUjyapAda sAhityavizArada-vidhASaNa-AcAryadeva zrImadvijayabhUpendrasUrIzvarajI mahArAja vira| cita saMskRta gadhamaya zrIcandrarAjacaritra 8 3 puSpa tarIke prakAzita kiyA jA rahA hai / yoM to zrIcaMdrarAjacaritra ke saMskRta padyamaya, gadyamaya, tayA hindI, gujarAtI bhASAtmaka kavitArUpa rAsa meM saMskaraNa nikale hue haiM, tathApi bhAcAryadevane paNDita-kAzInAtha jaina-sakaliva hindI caritra ke mAdhArase isa paMtha ko sarala evaM madhura saMskRta gayamaya meM racakara sarvajanalAmArtha parizrama uThAyA hai| jagaha 2 para prAsaMgika zlokoM ko rakhakara grantha kI mahattA aura bhI bar3hA dI hai| prastuta caritra 28 paricchedoM meM | | vibhAjita kiyA hai joki sampUrNa 20 phArma meM 22430 sAija ke 12 pejI patrakAra meM nikala rahA hai| svargastha AcAryadeva / ke racita graMtha prakAzanArtha mAhora ( mAravAr3a ) meM saM. 1995 meM caitra badi 2 ko vartamAnAcArya pU0 pA. vyA0 vA. bhAcAryadeva zrImadvijayayatIndrasUrIzvarajI mahArAja Adi munimaNDalane ekatrita ho 'zrIpendrasari-jainasAhityaprakAzakasamiti' nAmaka saMsthA sthApita kI, aura AcAryamahArAjaraSita graMthoM kA saMzodhana evaM prakAzanakArya pU0 pA0 upAdhyAyajI zrImAn gulAbavijayajI mahArAja, munirAja tapasvI zrI harSavijayajI, munirAja zrI haMsavijayajI aura munizrI kalyANavijayajI ina cAra munivaroM ko sauMpA gayA / ukta samiti kI ora se yaha samiti kA 8 vo puSpa Apa mahAnubhASoM ke sAmane upasthita ho rahA
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai isI taraha anya grantha bhI kramazaH prakAzita hokara pAThakavarga ke hAthoM meM yathAsamaya pahuMcate rheNge| pAThakavarga mI unheM apanAkara * sadgata AcAryadeva ke mahAna parizrama kA tathA samiti ke munivaroM kA prayatna saphala kreNge| yadi presadoSa yA dRSTipramAdadoSa ke kAraNa truTiyeM rahagaI ho to sajjana pAThakA sudhArakara par3he / vizeSu kimadhikam / / yataH gacchatA skhalanaM kApi, bhavatyeva pramAdataH / isanti durjanAstA, samAdadhati sajjanAH / / 1 // nivevikA-zrIbhUpendra sUri-jainasAhitya saMcAlaka samiti mu. po. Ahora ( mAravAr3a) RERAKOM
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhUpendrasUri - jaina sAhitya - puSpAGkaH 8 sAhityavizArada - vidyAbhUSaNa - zrImadvijayabhUpendrasUrIzvara - viracitam zrIcandrarAjacaritram / tatrAdau maGgalAcaraNam-zArdUlavikrIDita chandasi - muktistrIvilasadvilAsanipuNaM prodyaddayAdarzakaM, gIrvANAsura cakravartimahitaM zrInAbhirAjAGgajam / saMsArAbdhisutArakaM bhagatateH saMhArakaM sarvadA, dAtAraM sukRtasya sarvajagatAM bhaktyA'tivandAmahe // 1 // loke zAntividhAyaka jananato mAryAdibhIterbhRzaM yannAmasmaraNAtsatAM hRdi padaM zAntirvidhate'nizam / nAshaMkAramagAnmanAgapi mano yasyA'maraiH sevite, taM zrIzAntijinezvaraM janahitaM bhaktyA'tivandAma ||2||
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyavibhUSitA varatanurvidyotate bandhuraM, tyaktA yena ramAsamAnalalanA rAjImatI satvaram / hiMsAM vIkSya mRgAdijantunivahasyAnA taduHkhapradAM saM zrInemijinezvaraM pratidinaM bhaktyA'tivandAma ||3|| zobhAM yodadhaduttamAMga nihitavyAlA ghira / jasphaTA, ratnAnAM vitastrilokamAhitAM namrairniliMpavrajaiH / yaspAdAbjamaraJji maulimukuTama dhotisanmauktikai, staM zrIpArzvajinezvaraM pratidinaM bhaktyA'tivandAma ||4|| pIyUSAtizayAM zravaH sukhakarIM yahAratI bhAratI, kAmayate suSamAM dRSTrA yadIyAM gataH / vANAM ca sahasratAM mRgapatiH sabhvaM vanaM gAite, taM zravirijinezvaraM jana hitaM bhaktyA'tivandAmahe // 5 // zrIsaudharma bRhattapogaNagirI mArtaNDavadbhAsvaro, vizveSAmupakArakaH samamatI rAjendrasUrIzvaraH / tatpaTTe dhanacandrasUri vibudhazcAsInmudA''namya sau, sadgaye viracAmi candravAritaM bhUpendrasUrirvaram / / 6 / / atha zrIcandrarAjasaMskRtacaritrasya prathame paricchede zrIcandrakumArasya janma asti kilAsmikhiloke caturdazarAjalokAnAM madhye tiryaglokaH, yasya vistAra ekasya rAjalokasyAsti / asyordhvAdhovistAro STAdazazatayojana pramANo'sti / asya madhye jambUnAmadvIpo vartate, ayaM sthAlIva vartulAkAro lakSayojanapramANaJcakAsti / asya caturdikSu agaNitadvIpasamudrAH santi se va valayAkRtayaH / jambUdvIpasyocare bhAge jambUvRkSaiH suzobhitaM kurukSetramasti, atosya jambUdvIpamitinAma prasiddham / jambUdvIpe saptakSetrANi madhye meruranye ca SaDvarSadharaparvatAH santi / asya dakSiNabhAge'myAndrA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ RSSHRIES hai| kati bharatakSetramasti, tama sidAvalAdimahAtIrthAnAmAmayasvAtsarvakSetreSu zreSThatama gaNyate / vaitATyaparvatena gaMgAsindhunadImyAna oll par3abhAgeSu bibhantamasti. juktayornahocaturdazasahasamitA nadyaH patanti / maratakSetre dvAtriMzatsaisamamitA dezA virAjante, yeSu sArtha- 10 paJcaviMzativezA AryAdhAnye sarvejAryAH santi / maratakSetrasya paTUkhaMDeSu dAkSiNAtyamadhyakhaNDasya prAjyapradezo ramaNIyataro'sti, hI sUryAcandramasau tatraivodayete / candrasya taddezasaMgharaNAdeva poDazakalAprAptirbhavati / jagatpAvanI gaMgApi tatraiva bharate pravahati, bhasma mahAmahimadezasya madhyabhAge ramaNIyatarA''bhApurInAmanagarI abhUva / yasyAH saundarya vilokya laMkAlakAdinagaryo'pi layAM | prAptavatyaH / asyAM caturazIvisaMkhyAkaM catuSpartha, caturmAgeSu mahoataH prAkAro madhye mahemyAnAM nivAsabAsIt / tatratyAH sarve || dAnavIrAH kRpaNAstu tatrAnviSyamANA api nAmijan / vyApAriNo dhanavantaH striyazatirUpavasya Asana | sahaba jinamandiraiH sA nagarI suzobhitA''sIt / asyAM nItijJo yatnena prajApAlako vIraseno nAma rAjA rAjyaM cakAra / yata: duSTasya daNDaH sujanasya pUjA, nyAyena kozasya ca sprvRddhiH| apakSapAto ripurASTrarakSA, paJcaiva yajJAH kathitA nRpANAm || 1 // tasya vIramatI nAmnI padarAjJI babhUva / ekasmin divase tasyAM nagA ghoTakavyApAriNaH samAyAtAH, teSAM pArve'nekajAtIyA |31 uttamottamavoTakA Asan / rAjJA samucitamUlyadAnena sarve ghoTakAH krItAH / teSveko'tIva mundaraH zikSitavakragatiH paramesadvRttaM |x rAjho'viditamAsIt / ekadA rAjA sainyaiH saha mRgayArtha tamazcamAruhya vanaM jagAma / tatrAnekavidhAnAM vanyapazUnAmAkheTaM kRtvA dRSTipathaH | bhAgatamekaM mRgamanvadhAyada / jighAMsu se zAkhA mRgo'pyucchala maduhurat |kRtaanekopaayo'pi rAjA tamAtmasAta kartuM na zazAka / prAnte REAKER
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ SEXSI - - hai prAptazramo rAjA dhAntamazca roddhaM manazcakre tathA kRta'pi mukharajjusaMyamane'zvo dviguNajaSena dhAvitu lagno vastuto'spaitAdRzI zikSeva haiN| viparItA''sIt / ato rodUM peTamAne'pi rAjani so'dhikataraM dhAvitumalagat / rAjJaH sainikAH sahacarAdha pazcAdeva sthitAstadA| vastu dhAvanneva gatavAn , sa kutra kadA vA syAsyatIti nizcayo'pi nAsIt / itthaM cintAviSTasya rAzo nAtihare suzobhitastaDAgastasya samIpastha eko vaTavRkSo netragocaro'bhUt / asya vRkSasyAdhobhAge gate sati vRkSazAkhAmavalambya ghoTakaM tyakSyAmIti rAjA manasi nizcikAya / daivayogAdazo'pi tavRkSAdhasta eva niHsRtavAn / rAjA pRkSAdho gacchameva zAkhAM gRhItavAn , ito'dRr3hamukharazmiratho'pi svayameva tatraiva tasthau / etena sAzcayoM rAjA tasya pagatizikSApradAt / ____ mArgaparizrameNa klibhadeho nRpatistamazvaM tasminnava vRkSe badhvA tddaagmbhiyyau| nirmalazItalajalenApUrNaH paritaH sphaTikabaghahastaDAga AsIt / punarasau yathA grISmAna pathikAnAhaya zItalacchAyApradAnena svAgata prakurvanivAsIditi / rAjA hastau pAdau mukhaJca prakSAlya kiJcitkAlaM vizrAma kRtvA jalaM ca pItvA ame'panIte sati taDAgamabhito prAmaM bhrAma tasya manohAriNI zobhA draSTuM lamaH / evaM paribhramato rAjJo dRssttilohjaalikopri ptitaa| tasyA adhastale katicibhizreNayo'pi dRSTipathamAgatAH / rAjJA kautukA. bAlamapanIya nirbhIkatayA khaDga haste kRtvA niHzreNimArgeNa tasmina guptasthAne pravivezca / niHzreNiracanA ca nAtidUraM yAvadAsIditi kiSideva dUraM gate rAjani pAtAlAbhyantare vizAlamekaM vanaM rAjJo netragocaramabhUt / dhairyadharmapuNyapuruSArthAzcaite catvAra eva tasya sahacarAH sadrakSakA Asan / yato nItizAkhepyuktam ugramaM sAhasaM dhairya, balaM buddhiH parAkramaH / SaDete yasya vidyante, tasmAddevo'pi zakate / / 2 // . 3 .
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ato nirantaramagre gamanAma virarAma / vane kiyahare gate rudatyAH kasyAzcikanyAyAH svarastasya karNe nipatitaH / anena sAdhayoM | rAjA cakitaH san manasi vicArayAmAsa, asminyAtAle vanametas, vane caitatkanyAyA rodanaM katham ? astyasmin kiMcidrahasthamiti 4/ nizcayana kanyAyAH karuNasyaro marmasparzI vrtte| sA''yadi pavitA syAnna kim ? ko'pi tasyAmatyAcarena vA kim ? samayAtikramasthAvasaro nAsIditi, yadizAtaH sa svara AgatastasthAmeva dizi sa zIghratayA ghaghAva / khaDgaistazca sa kSaNamAtreNaiva taM dezaM prApa / sopaviSTaH kazcidyogI rAjJA dRSTo yasya netre pihite stH| haste puSpasraka cAgre puSpadhUpAdipUjAsAmagrI nihitAsti / samIpe'gnikuMDamasti yasmAdagnijvAlA niHsarati / pArthe khaDgo'parasmin bhAge kAcitkanyopaviSTAsti, tasyA hasto pAdau ca dRDhavandhanena yA baddho sta: / sA ca tasthAmavAvasthAyAmupATA satI karuNAnandana vityasti / evaMvidhA sajitasAmagrI pazyata eva rAjJaH sarva tvaM svata eva viditamabhUt / sa ca kanyAmamicacAla tamAgacchantameva sA kanyAhUyAvAdIta-he AbhAnareza ! zIghra meM prANAn rakSa, | ayaM narAdhamo yogI mAM balidAnaM kartumicchati / ekasyA aparicitAyAH kanyAyA mukhAtsvanAma zrutvA rAkSa Azcarya samajAyata / sa ca zAntatayA sthAtavyamiti kanyAya saMketaM kRtvA, yoginaH samIpe nihita khaDgaM tUNIbhASenotthApitavAn / pazcAttArasvareNa taM yoginaM pratyuvAca-are nirdaya ! nirlaja ! pApiSTha ! durAtman / adhunA kadhyAnena kArya na caliSyati / usiSTha mujainAM pAlikA, mayA saha yuddhaM kuru, mama samakSe'syA balidAnantu bhavitumeva kapamaIti ? parazcAhaM tvAM jIvantaM na tyakSyAmi / yataHadaNjyAna daNDayana rAjA, daNDavAMzcaiyApyadaNDayan | ayazo mahadAmoti, narakaM cAdhigacchati // 3 // MINS
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAzacaitAdarza SaSanaM zrutvA yogI saMkSumyocasyau / tena parito daze paraM tasya svAtmarakSArtha ko'pyupAyo dRSTigocarA nAstu / lasa kathamapi prANAna gRhItvA palAyanamevocitaM mene / yataH vAyunA yatra nIyante, kurAH SaSTihAyanAH ] gAvastatra na gaNyante, mazakasya tu kA kthaa|| 4 / / | rAjA va yoginaM jJAtvA tasyAnudhAvana samucitaM na mene, tatra tasya ko'pi sahacaro'pi nAsIt / rAjA ca tatkSaNameva tAM baMdhanAmocayitvA sAdaraM vAmapRcchat-ayi pAle! tvaM kasya putryasi ? asya yoginazca jAle kathaM patitA ? kathaM vA mAM jAnAmi ? mayi tavAraM premamAkaH katham ? sA tu vIrasenanRpaM pUrvata eva zAtavatyAsIt, ato manasi kiJcilabAratI babhUva / | yataH-asaMtuSTo dvijo naSTaH, saMtuSTazca mahIpatiH / salamA gaNikA naSTA, nirlajjA va kulAGganA // 5 // tataH sA bhUmi pazyantyuvAca-he svAmin ! AbhApurItaH paJcaviMzatiyojanadUre panApurI nagarI, tasyA nRpaH payazekha mama | pitA, pasarAjhI ratirUpA ca mama mAtA, tatputryAzcandrAvatI ca me nAmAsti / jainadharme me prItistasyaivArAdhanAmahaM karomi / pUrvasmin | | kipakAle yadA bAlpamavikrampa yauvane padArpaNa kRtavatI tadA me pitA mama vivAhasya cintAM kartuM lagnaH / __ yata:-kanyeti jAtA mahatI hi cintA, kasmai pradeyeti mahAna vitarkaH / dattA sutraM pAsyati vA naveti, kanyApitRtvaM khalu kaSTadAyi / / 6 // vAvadevaikasmin dine kazcinmauhurtikastaprAjagAma, sAtazca madvivAhaviSayaM paryapRcchatu, sa ca tava putryA mAmAnarezena saha , R244440
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariNayo bhaviSyatIti me pitaraM jagAda / mutvaitat vRttaM sa me janako vIrasenanRpo bhRzaM tutoSa, ahamapi svapriyasya nAma guNazarI* rasaundaryasalavaNAdikaM jJAtvA'nandamagaccham / tadanantaraM gAyA makhamapAgyAdipha pAritopika davA vasarjayat / / . athAimekadA svaSayasyAmiH sAkaM jalakrIDArtha gatavatI, tatraiva prathamamahamenaM yoginamapazyam / ayamindrajAlaM kRtvA sakhI| netra pabandha, mAM ca saMmohayitvotthApyAnayat / asya pUjAvidhi dRSTvA'hamasyoddezamavAgaccham / svasya ca nAzaM nikaTaM jJAtvA rodituM | & lagnA, saubhAgyavazAcitakAle bhavAnavAgato'taHparaM yatkiJcidabhUttad bhavAn jAnAtyeva, paraM he guNasAgara! bhavadbhiranyA nahi kintu svakIyaiva strI rkssitaa| yaduktaM -pitA rakSati kaumAre, bhartA rakSati yauvane / putrazca sthAcire bhAve, na strI svAtantrathamahati // 7 // __iti bhavata idaM kAryamupakArarUpeNa nAhaM manye, punarnAha yAcikAsmi yato yAcikA ghetsyAM dhanyavAdamapi dadyAM bhavato yazogAnaJca kuryAm / mAM kathamabhijAnAsIti yadbhavAnaprAcInattu matkRte bhavataH sadAcaraNasulakSaNAdikameva bhavato'bhizAnAya paryAptamAsIt / / yataH-AcAraH kulamAkhyAti, dezamAkhyAti bhASaNam / saMbhramaH snehamAkhyAti, vapurAkhyAti bhojanam ||8|| etAzi vipadi prANanAthamantarA ko'nyaH sahAyo bhaktuimarhetsvapriyAyAzca prANAn rakSet / candrAvatyA etadvacanaM zusvA rAjA vIrasenaH paraM mumoda / sa tAM gRhItvA tenaiva mArgeNa bahiniHsasAra yenAntaragamasasminneva kSaNe tasya senA sahacarAzca tatyAdapiI pazyantastatrAjagmuH, sarve ca rAjAnaM praNemuH / rAjJaH priyAH kuzalavataM pRcchanto rAjAnaM procuH-rAjana ! ekAkino
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 5*55% bhavata itthamAkheTAnudhAvanamuSitaM nAsIt / jagati ratnAni ratnadhiyaiva rakSaNIyAni mAntazcAsmAdRzAmamUlyaratnAnyeva santi / punaH | saMsAra sajanApekSayA durjanA eva bahulA bhavanti / bhavantazcAtIva bhAgyazAlino'to bhavasAM kaSTamanAyAsena dUrIbhya saMpattitrAptimeva // vidadhAti / paramasmAbhiH svasthaH kathaM bhAvyaM ? kuzalinaM bhavantaM dRSTvA'smAkaM nUtanaM jIvanamivAvAptamasti / paraM he rAjan / bhavAMstvakAkyevAgatavAnAsIdidAnI bhavatA saha ramaNIyareyaM kAsti ? rAjA sarvamAtmavRttaM kathayatisma tanizamya-sarve sAnandA babhUvaH / rAjA vIrasenaH svasainyai rAjakanyayA ca saha nijanagarImAjagAma | Agacchanneva strahataM preSayitvA rAjJe padmazekharAya vinApitavAn-tava putrI candrAvatI sAtrAgatA zrImatA saha militumutkaMThinAsti / bhavAn yatrAgamanakaTamudavakSyat tahi mahatI 6 kRpA'bhaviSyat / etad ghRttaM zRNvanneva rAjA padmazekhara AbhApurImAjagAma, tatra pitAputryominanamabhUt / sA sarvA vArtA pitre niveditavatI, to zrutvA parazekhAsya hRdi harSa na mamo / sa ca vIrasenAya dhanyavAda dadaduvAca-bhavatA yadasmAkamupakRtaM tasya | pratyupakArantu kathamapi kartuM nAhAmi / etadartha bhavatazviAya RNIbhUto'smi / kinlahamevamicchAmi yad bhavAnasmatkanyAyAH pANi- 6 5o grahaNa kuravA, majhaM svakRtajJatA vyaktImatumavasarapradAna kuryAt / yAthArthyantu he rAjan ! gaNakasya kathanAnantarameva mayeyaM yogyavarAya bhavate samarpiteti jaaniihi| yataH-kulaM ca zIlaM ca sanAyatA ca, vidyA va cittaM ca vapurvayazca | vare guNAH sapta vilokanIyA-stataHparaM bhAgyavazA hi kanyA // 9 // itthaM rAjA vIrasenaH pamazekharanRpasyAtyAgrahaM prAtvA tasyemA prArthanAM svIcakAra |mauhrtikmaakaaryitvaa zubhamuhUtaM nizcityobhayo- 19 RSS E0% D
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivAho mahotsavena sampamo'bhUt / asminnavasare samastairapi nagaravAsijanairvivAhamahotsavaH kaaritH| sarve nAgarikA anena vivAhena / paramAnanda prApuH / paraM khalaprakRtirekA vIramatyevaitAdRzena mAMgalikena zubhakarmaNApi manasi duHkhinI babhUva / yataHujjvalaguNamabhyuditaM, kSudro draSTuM na kathamapi kssmte| hitvA tanumapi zalabhaH, zubhaM dIpAripaharati / / 1011 meM samAle savinA zekhara. karAraM pratyAyayau / ito dampatyoH kAlaH sukhena vyatyetuM lagnayomayoH prema pratidina varSamAnamevAsIt / etena vIramatyA manasi sapanI prati dveSAnalo jjbaal| candrAvatI tu saralasvabhAvAntaH sA vIramatI svamaginImiva manyate sma / svAminaH sukhasambandhe ca sadaiva tatparA''sIdato rAjApi sadguNavatyA tayaivAtmAnaM dhanya manyate sma / yata:-krodhe dAsI ratau vezyA, bhojane jananIsamA / Apastau mantradAtrI ca, sA bhAryA bhuvi durlabhA // 11 // itthaM tasyA jIvanaM sukhena gantuM lagnaM paraM vIramatyAH sarva ceSTitaM viparItamevAsIt / sA comAbhyAM manasA abhyati sma tasmibhava samaye candrAvatyA garne puNyavataH kasyacijjIvasyAgamanaM bana / tadrAtrAva sA svame candraM dadarza svaprazcAyaM sarvathA zubhasUcako'bhUt, tatogate rAjani sa paraM mumude| pUrNa ca garbhasamaye yogyakAle sA putraralaM suSuye / tena cAkhile'pi nagare mahAnandakallola ucchrayate sma / nagare pratigRhe maGgalAcaraNaM jAtam. rAjA ca dInajanebhyaH prabhUtaM dAnaM pazubhyo ghAsAdikamAzritebhyo mitrebhyazthopAyanaM sajanebhyaH saskArapradAnamevaM sarvAnapi nAgarikAn yathAyogya santopayAmAsa / dvAdaze dine sarveSAM samyAnA | samakSe rAzyAH svame candradarSanAdasya bAlasya 'candrakumAra' iti nAma cakAra / citroH prayatnena zuklapakSasya candramiva kuladIparka / candrakumAra sukhenaiSamAnaM sarve dRSTA mumudire /
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ ba " yataH zarvarIdIpaka, prabhAvitaH / trailokye dIpako dharmaH, suputraH kuladIpakaH / / 12 / / paraM puNyazAlI sakalajanamanoraJjako'pi sa candrakumAro vIramatyA dveSAgnAvAjyAhutipAta ivA'jani // atha zrIcandrarAjasaMskRtacaritrasya dvitIyaparicchede vIramasyAH putrakAmanAdine dine zuklapakSIya candrabhitra vardhamAnaM ramaNIyataraM taM sudhAlaM dRSTvA rAjA vIraseno manasyeva mudamAvahannavajIvanaM sArthakamamaMsta / candrakumAraH pratidinaM navAM nava krIDAmakrIuditi pitaro tasya rakSaNArthaM yatnAvAstAm / vIramatI manasyeva krudhyantI tathAvasare prApte sA kumArasya jIvanopari vipadririmapi pAtayitumicchatIti pitrorna viditamAsItkim ? tayA candrAvatyAH pariNaya evAsasamAna AsIt kiM punastasyA garbhataH putrajanmeti, tattu nitarAmasa bhUtvA''patitam / zuddharAjavIryaprabhavatvAdatI manoharacandrakumAro cAlyAvasthAyA asphuTavacanenAsamagrAM vArtA kathayitvA sarveSAM manAMsyAnandayati sma / kintyekA vIramatyeva tatrApavAdarUpA'bhUt / jainadharme nitarAmanuraktA sA candrAvatI vividhaiH prakArai rAjAnaM pratibodhyA''kheTakA disaptavyasanemyo nyavArayat / tasyA vacanaprabhAveNa rAjJo'pi hRdaye jainadharme ratiH prAdurbabhUva / ato'sau sadAcaraNaM kurvan mAnuSyaM janma saphalaM karotisma / yataHpUjAmAcaratAM jagattrayapateH saMghArthanaM kurvatAM, tIrthAnAmabhivandanaM vidadyatAM jainaM vacaH zRNvatAm / saddAnaM dadatAM tapazca caratAM sattvAnukampAkRtAM yeSAM yAnti dinAni janma saphalaM teSAM supuNyAtmanAm || 13 || tataH so'pi nijinacaityAnyacIkarata / svabandhUniva zrAvakAn bhRzaM santoSayati sma munInAmapi bhaktiM cakAra / yataH satsaMgAta ki na sidhyati /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHRI tathoktam-jADyaM dhiyo harati siMcati vAci satyaM, mAnonnati dizAti pApamapApharoti / __ cetaH prasAdayati dikSu tanoti kIrti, satsaMgatiH kathaya kiM na karoti puMsAm // 14 // iti lokoktirapi yathArthatAmApa / yadA zanaiH zanaizcandrakumAroSTavArSiko jAtastata eva suyogyasya kasyacid guroH samIpe / & vidyAbhyAsa kartu lagnaH / svaspakAlenaiva sa vRhaspatiriva muddhibalena sakalavidyAkalAdInAM pAraM jagAma / yataH zriyaM prasUte vipadaM ruNaddhi, zreyAMsi sUte mAlinaM pramASTiM / saMskArayogAca paraM punIte, zuddhA hi buddhiH kila kAmadhenuH // 15 // ataH prakarSamAghAravaze guNAnAmiti satyamasti, tatra guruH kevalaM sAkSimAtro bhavati / kiyadinAnantaraM RturAjayasantasyAgamanaM babhUva / sarvANyupavanAni phalapuSpasamRddhivanti suzobhitAni cAsan / kAmoddIpakasAdhaneSu vRddhirbabhava, AmramaJjarIbhuktvA | kokilA api madhuraM cukUjuH / vAta preritAH sapuSpA lasA vilAsino ratyartha prerayantIti manye, asminneva samaya AmAnarezaH saha 3 & patnIbhyAM parivArazcAdyAne kIDanArtha jgaam| tatra ca svecchayA krIDituM lagnaH / kecitkuMkumorakSepaNaM kecitkezarotpATanaM kecana | vRzeSu hindolakrIDayA'nandamApuH / candrakumAraH svavayasyai rAjaputraH sai puSpakandukaM nirmAya krIDAyAM nimagno babhUva / caiva sarve'pi / vividhAsu krIDAsu tatparA abhavan parametatsarva dRSTA khalaprakRtitvAd vIramatyA manasi dveSAgniH prajavAla / yaduktam-upakAriNyapi sujane, snigdhe'pi khalAstyajanti na prakRtim / jvalati jalarApa sindho-rake nihito'pi baDacAgniH // 16 // ksORLD ERS*
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ m / yataH-- arthA'surANAMta mahAsa bandhuH, zubhA''turANAM na vapurna tejH| kAmA''turANAM na bhayaM na lajA, cintAturANAM na sukhaM na nidrA / / 20 / / __tadAneko vArtA zrAvayitvA kupayArako nyavArayat / zuka eva / naladamayantyormilanamapi haMsasyaiva kRpayA'bhUt / asmyahaM pakSI | tena kimabhUt ? yokamapyakSaraM paThAmi, tathApi tatkadApi naiva vismarAmi | manuSyAstu zAstrANyadhItyApi teSAM sAraM na gRhanti / / zAstrakAraNAsmabhyamapi tadeva padaM dattaM yacca mAnavebhyo na vayaM kebhyo'pi nyUnA iti tattAtparyam / kevalaM nyAyArthameva mayA svajAti* prazaMsA kRtA / vizvasanIya tvayA yamAI kizcinmidhvA pravImi / cAturyagarmitaM zukasyaitadvacanaM zrutvA vIramatI paramAnandaM prApya | jagAda-tvamasIva sAdhuzcaturazca saMlakSyase tava vacanaJca paraM madhuramasti / svaJca saccaritraH pratibhAsi, avazyaM te'haM svaduHkhaM kthyissyaami| parametatpUrva kathaya tvayeya zikSA kutra kasmAca prAptA ? zuko'yadata-eko vidyAdharo mAM svarNapaJjare nigRhya svapArzve yatnena rakSitavAnAsIt | ekadA sa mAM sapaJjaraM gRhItvA sAdhucandanArtha gatastatra munikandanayA sarve meM pApaM nAza / munerUpadezo me priyataro'lagatso mAM paJjare ruddhaM dRSTvA tiyagbandhana-18 janyaM pApaM vyavAyat / vidyAgharazca munerupadezaM zrutvA mAM pandhanamuktaM cakAra, munirAjenApyevaM me pahapakRtam / tadArabhyaivAha svatantratayA vicarAmi tathAthAimasyAmeva dizi niHsRtaH, sundarazvemaM vRkSaM dRSTvopAviza, tadanantaraM ydbhuuttdrgcchsyev|| ataHparaM tvaM svaduHkhakAraNamAvedaya, tubhyaM mRSA sAntvanAM nAI dadAmi, yAvatsAdhyamaha ne duHkhamavazyaM nivArayiSyAmi /
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zukoktaM zrutvA prasannIbhUya nijamAntarikaM duHkhaM vIramatI nivedayiSyantyuvAca-aye prAtaH zuka ! yadi mantrayantrauSadhayastavaM I jJAtAH syustAhi mAM phathaya, yenAI putramukhaM draSTuM zaknuyAm / yadi tava vidyAsmina saMkaTe nopayoga yAsyati tarhi kadAgamiSyati ? ato'dhikatara nivedanamanucita miti svamme duHkha dUrIkuryAzcedadyaprabhRti tvAM prAtsama maMsthe / navalakSamUlyaka hAra se paridhApayi pyAmi, punaruttama bhojanaM vAdayiSyAmi, tabopakArazca svIkariSyAmi / zaraNAgatAhai te niSkapaTabhAvena sarva vRttaM niveditavatI - hai to'dhunA tvaM kenApi prakAreNa putramekaM davA sanAtha me jIvanaM kuru| zrutvaitatsarvaM vRttAnta zuko'kathayat-devi ! duHkhinI bhA bhaH / / kA me zaktiryayAhaM vicika zaknuyAM paramIzvaraH sarvasitaM pUrIya yAve / kevalamahantUpAya pIyeSyAmi, punaradyArabhya tvayi | svasavadAcariSyAmi / svatkRte bandhutyena yathAzakti ceSTipye'tastvaM duHkhacintAM vihAya zAti dhehi / yaduktam-sa bandhuryo vipanAnA-mApaduddharaNakSamaH | na tu bhItiparitrANa-vastUpAlambhapaMDitaH / / 21 // zukoktavacanena vIramatyAzvetaH kilicchAntimApa, zukaH stokaM viragya punA rAjJImuvAca-devi! sAmpratamahamekamupAyaM darzayAmi | tacchRNu-asyAraNyasyottare bhAge ekasminnudyAne shriiRssbhdevsvaamincaitymsti| tatra caitrapUrNimAdine nRtyasAmagrI gRhItvA baDhyo'psaraso mahotsavaM kartumAgacchanti / tAsu yA pradhAnA sA nIlavastrabhUSaNAdikaM paridhatte, yadi tasyAstadvasra kenApyupAyena pharasthaM syAttadA taba kArya setsyati / kathamayaM jAnAtIti kadAcitte saMdeho madheta ? tarhi gatavarSe'hantena vidyAdhareNa saha tatrAgata Asamato'haM sarva jAnAmi tadviddhi / asmin varSe caitrapUrNimAyo tvayakAkinyaiva tatrAvaya gantavyaM, kathamapi svakArya sAdhanIyam / evamuktvA zuphastata
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ -NORT utpapAta ! tadviyogAdvIramatyA nayane'zrupUrNe ghasvatuH / pazcApchanaiH zanaiH sandhyA jAdA sa vIraseno rAjA saparivAro nagaramAyayo, vIramatI svahamme jagAma / alpakAlenaiva sA caitrIpUrNimA samupasthitA / smRtazukanapanA vIramatI kathamapi divasa vyatItya samAgatApAM rAbAvanyavarSa kRtvA, hamyaM dAsyai samayakAkinyeva tatazcacAla / yadyapi sA'jajJAsIttathApi svArthavazena puruSocitakAryakaraNAtasyAH sAhasasya vIralasya cAvazyakatA''sIsa / loke khalu svArtho'pUrvaH padArtho'sti, yasya siddhayartha manasA vAcA kAyena ca prANinazceSTante / paraM siddhyasiddhI tu daivAdhIne bhaktaH / yataH-udyama kurvatAM puMsAM, bhAgyaM sarvatra kAraNam / samudramayanAlebhe, darilakSmI haro viSam // 22 // tathApi satpuruSAH svodhogAma skhalanti / . ___yaduktam-udyogina puruSasiMhabhUti lakSmI-vana deyamiti kApuruSA vadanti / daivaM nihatpa kuru pauruSamAtmazaktyA, yasne kRte yadi na siddhayati kona doSaH // 23 // 6 vIramatI khekA rAzyAsIttayA kadAcidapyekAkinyA hAtAhiH pAdau na nihitI, tathApi nirbhIkatayA nagarAdahini:sutya tasyodyAnasyAbhimukhaM sA cacAla, yacchuko'darzayat / mAkAze nimalacandro hasabhivA''sIt mamI latAkAzeSu pandrikA ramamANevAsIt, parito manorama sarva dRvarSa dRzyate sma, satsvapyeteSu manovastuSu rAzyA mano nAsaktam / sA tvarayA svamArga nizeiSa | kurvatI, zIghrameva durAttacaityaM dadarza / zikharasthasvarNakalazena vAyukampitavaijayantyA ca tadavagantuM kAlo nAlagat / tatra gacchantyeva / vIramatI prathama zrIRSabhapramordarzanaM kRtvA, svAvinayakSamApaNArtha prArthitavatI, cAnantaraM gulena tUSNI sA tatraiva tasthau /
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSaNAntareNevApsarogaNastatrAgasyopasthito babhUva | AdAbAdIzvaraM prabhu namaskRtya kezaracandanAdhusamadravyevAJchitapradaM tamAnartha / / | yataH-svargastasya gRhAGgaNaM sahadharI sAmrAjyalakSmI zubhA, saubhAgyAdiguNAvalivilasati svairaM vpurveshmni| saMsAraH sutaraH zivaM karatalako luThatyakSasA, yaH zraddhAbharabhAjanaM jinapateH pUjAM vidhatte janaH // 24 // tato bhAvapUjAmArebhe-nAnAjAtIyakaM vAcaM sajIkRtya teSAM svaraM parasparaM saMgamayya, susabbiteSu sarveSu gAnavAyanRtyAdikaM sarve | 2 kramazaH svAM vAMkalA prakaTIcakAra / tatraiva pahukAlaparyantaM nRtyAdikaM babhUva tathA parasAM kokilAlApinInAM kalaraveNa mandiraM gujit||3 prAnte zrAntyA tAH sarvAstato bhirjgmuH| mandirAdArAdevaikA puSkariNI vartase sma, tatra snAnAya sarvAsAM vicAro'bhUta / punaH sarvAH ra svakaM svakaM vastre muktA puSkariNI vivizuH / itazca vIramatI kAlamapekSamANA tatropaviSTA''sIdeva, ataHparaM samayaM sA kathaM landhu zaknuyAt ! kizcid vyavahitepsarogaNe sA zukAdezAnusAreNa pradhAnApsAso nIlaM vastramutthApya punarjinamandiraM gumenAdhyAmAMcake, asmimavasare mandirasya dvAramapi sAgelaM pihita pakAra | sAmpratamanApAsena svakAryasiddhiM vibhAvya sA parAM mudamApa / apsarasazca nizcintatayA puSkariNyAM cira snAnAdijalakrIDAM kRtvA tato nirIyuH sarvAH straM stra vastraM ca paridadhuH / kintu pradhAnApparasaH vastramanavApya ruSTAH satyaH sarvAH sakhIH prati-nirbhasayantyo jagaduH? asamaye kapA hAsyaM kRtaM ne hAsyaM me rocate, zIghrameva dehi, nodante'sya phalamani mavediti svAminyA vacanaM nizamya kampamAnAH sarvA itastato'nveSayantyo basamanApya hatAzAH | procuA-devi ! sapathaM kathayAmo naitAsu kayApi bhavAvalaM gRhIta, bhavatI svAminI svAminyA sai hAsyaM vayaM kathaM kuryAma ? 81 punaristhaM hAsyantu sarvathAnucitamevetyasmAsu saMdehaM mA kapAH / parantu pazya-asmAkaM snAnasamaye mandirasya dvAramuvAditamAsI Check
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ : dAna pihitamasti tataH saMbhAvayAmo yadvastraM gRhItvA kazcin mandirAbhyantare chabho bhavet / sakhInAM vacanamAkarNya svAminyAsastatrASTabhabhUta, zIghrameva tatra dhAvantI kA cinmandirakapATaM tADayantI yadA pratyuttaraM na lebhe sadA pradhAnA svayameva tatra gatvA'gAdIta - mandire ko'sti ? pahirnirgaccha, rAtrizeSo'yUddaraM gantavyamasti punazca devavastraM manuSyopayogaM nAyAti, adhunA mama va miliSyati cecyA dattaM dAnamaI maMsye / asa meM vilambaM mA kuru yadi te kiJcitkAryaM bhavettadapyaraM kariSyAmi / mavacane vizvAsa kuru, mandirAbhyantare yaH kazcit puruSaH strI yA bhaved bahirAgaccha, madvastraM gRhItaM ceddehi / pradhAnAyA vacanamAkarNya vIramatI jhaTiti mandiradvAramudghATya vahirAjagAma tAM dRSTvApsarasa AzramIyuH / vIramatyuvAca bhagavati / bhavavastraM dAtuM tatparA kinta pUrva mama kAryaM kuru / sA'vadatsAdhu sAdhu, kimidhyasIti kathaya ? vIrastI jagAha mama sapatnyAzcandrakumAranAmA putro'sti kintu mamorasa zUnyamasti zukavacanAdahamatrAgatA'smi, macaiva bhavatyA vastraM nItaM mamAgaH kSamasva, putramekavAvazyaM me dehi, putraM binA me jIvanaM bhArAyate / etanmAtrameva me'bhilAyaH, vIramatyAthaitAM yAcanAM zrutvA'psarA vicAramagnA babhUva / sA'vadhijJAnena vicAyavAca he vIramati ! taba bhAgye putrayogo na vartate / kathitamapi mahatAM sthAnasaGge'pi phalaM bhAgyAnumAnataH / IzvarakaNThalagno'pi, vAsukirmArutAzanaH / / 25 / / tasmA putradAne'samarthA paranvahamAkAzagAminIM zatrubalahAriNIM vividhakAryakAriNIM jalatAriNyAdiviyAM dadAmi siddhAyAmetasya rAjA prajAzvandrakumAratha tava vaze sthAsyanti / kintu tasmai duHkhaM na deyaM, sapatnIjo'yamiti vicArastvayA syAjyastataste kalyANaM bhUyAt / zrutvaitad vIramatI paramaM tutoSa tato vidyAgrahaNAnantaraM vastraM ddau| apsarasAM kArya sampannamAsIdeva, avastA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ CA nRtyasAmagrImAdAya zIghraM tatazceluH / vIramatyapi pabhaprabhu natvA svaiyaM pratyAyayau nRpAdayaH ke'pyetad vRttaM nA'jAnan / dvitIyadinAdeva vIramatI vidyAsAdhanaM prAreme / katicidinaiH siddhAyoM vidyAyAM sA sakalaM duHkhajAlaM vismRtyAnandena dinAni vyatIyAya / atha zrIcandrarAjasaMskRtacaritrasya tRtIyaparicchede, candrAvatIvIrasenayordIkSAgrahaNam-~vidhAprAptikAraNAdunmattA nirbhayA vIramatI labdhapakSaH sarpa iva, prAzAstraH siMha iva, svabhAvakA sAtIva bhISaNA babhUva / yatA-jJAnaM madadarpaharaM, mAdyapti yaratena tasya ko vaidyH| amRtaM yasya viSAyati, tasya cikitsA kathaM kriyate ?|23|| mantrAdiprayogeNa svapatimanyAnapi vazIcakAra sarvatra tamAmakhyAtizca jo / itazcandrakumAro'pi zaizavamatikramya, yokne padaM | nyaSAt / vivAhayogya saM dRSTvA rAjho guNezvarasya guNAvalInAmnyA puJyA saha pitrA pariNinye / maNikAJcanayoH saMyoga iva hai svAnurUpA patnIM prApya candrakumAraH sukhena kAlamatibAhayati sma / apsarasaH kathanAnusAreNa tasminpremaparAyaNA vIramatI kadA-12 citsvamAtRto'pyadhika prema prakaTIcakAra / anyadA candrAvatyA sahopaviSTasya vIrasenasya cikure sugandhitailAbhyaMgaM kurvatI candrAvatI || palitamekaM bAlaM dRSTvA divA kumudinIca mlAnamukhI babhUva / viSAdakAlimnA vyAsamukhI sA patimuvAca svAmin ! parAjitAkhila-. zatrurbhavAna kasmA api svanikaTe sthAtumabakAzaM nAdAta, paraM bhavatA'pyanirAkriyamANo'yaM dhuto nirbhayaH sAhasikazcAstIti | nizamya parivo'valokayan rAjA kamapyadRSTvA ruSTaH samabhASata-kazcaitAdRzo ya AvAM vinAntaHpurapravezasAhasamakarot 1 / asyAparAghasya kRte taM pUrNa daMDa dAsyAmi / rAjyuvAca nAtha ! krodhaM jahIhi, atrASTamapi praveSTuM na ke'pi samarthAH santi kiM haiN| punaH pAdaprakSepaNe ? kintu zrImataH zirobAlaM palitamahandrAkSaM tadeva jarAdUtastasyaiva saMketo mayA kutH| zrutvaivaM rAjJaH krodhaH zazAma, IP SARKARIES
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAzA manasi cintitamaho ! jarayA'hamapi na tyaktaH, ziSena kAmadevadAhaH kRtaH zrUyate sa ca jarAmapi dahebenadA na ko'pi jarApIDita bhavet / rajako yathA vastraM sitIkaroti tatheyaM jarA'pi kezAn zuklIkaroti / re citta ! ataH sAvadhAnaM bhava, ayameva samavo'sti / uktaJca - yAvatsvasyamidaM kalevaramUDhaM yAcaca dUre jarA ?, yAvaccendriyazaktirapratihatA yAvatkSayo nAyuSaH / Atmazreyasi tAvadeva viduSA kAryaH prayatno maddAn, proddIpte bhavane va kUpakhananaM pratyudyamaH kaTizaH 1 // 27 // hidA jarAprakAza bhaSetadA tvayApyantaH prakAzane sodyamena bhavitavyam / rAjyAnte narakaM vrajediti kathaM tramanena baddho'si he Atman !sabukadhanena tvayA jarAyA upadeza upakAraca sadaiva hitakAritayA mantavyaH / yataH- prathame nArjitA vA dvitIye nArjitaM dhanam, tRtIye nArjito dharmaH, caturthe kiM kariSyati ? // 28 // iyameva paramAtmano guNagAnaM kArayituM sahAdhikAsti / asmina pati jarAyA eva sAmrAjyaM dustyAjyaM vartate / asthA: zAsanoghane na kespi samartha bhayuH kAkAdati kRSNAnapi kezAn svapramAvAddhaMsatra zuklIkaroti / kimadhikaM 1 bArddhakye tu puruSamativiDambayati sA / yaduktam- gAnaM saMkucitaM gatirvigalitA dantAtha nAzaM gatA, dRSTibhramyati varSate badhiratA vaktraM ca lAlAyate / vAkyaM naiva karoti bAndhavajanaH patnI na zuzrUSate, hA kaSTaM puruSasya jIrNavayasaH putro'pyavajJAyate / / 29 / / dantA rakhanA ca parasparamupakurutaH, jarA dantAnapi nipAtya rasanAmasahAyAM karoti / palitazvAsyA vAyukampitapatAkAsti /
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * AgatAyAmevAsyA kAmasubhaTAH kAndizIkA bhavanti / mayApyasyAH sakSA mantavyA, ata: triyaM bAndhavAMca tyaktvobhayalokasvArthasAdhikAnantamapabhramaNaikadAdhikA saptakalAvadhiprasAdhikA cItamayA jinadIkSA svIkartavyA / manasyevaM vicintya rAjA nyagAdIta___yatA na ca rAjabhayaM na ca caurabhayaM, iha lokahitaM paralokasukham / naradevanataM varakIrtikaraM, zramaNatvamidaM ramaNIyataram // 30 // tato'I ayi priye ! sAmprataM rAjyabhAra saMtyajya saMyamabhAramajIkartumicchAmi / etAvatkAlaM yAvat bhogAttRptinaM jaataa| yataH-na jAtu kAmaM kAmAnA-mupabhogena zAmyati / haviSA kRSNavarmeva, bhUya evAbhivardhate // 31 // parantvenaM jarAdUta vilokya me mano bhogAtparAvartate / etadaizvarya mogAthA'nityA nIrasAzca pratibhAnti / yaduktam-ghetoharA yuvatayaH svajano'nukUlaH, sadvAndhavAH praNayagarbhagiratha bhRtyAH / valganti dantinivahAstaralAsturaGgAH, saMmIlane nayanayornahi kinidasti // 32 // rAjJo vacanaM zrutvA candrAvatI audAsInyamApa / sA caitAdRznavirAgotpAdakavacanakathanena pazcAcApavatI jAtA / viSayotpAdakAnekarArtAlApena rAjJo vicArasya parAvartane bhRzaM ceSTamAnAyAmapi rAjA tato na nyavartata / nirupArA svokto khedamAvahantI || candrAvatI sakalakAryasampAdanAnipaTIyasIM vIramavImAninye, ubhAbhyAM nivArito rAjA yadA''tmanaH saMkalpitAdacala kSa na cacAla | 15 yatA-adyApi nojhAti haraH kila kAlakUTa, kUrmo bibharti dharaNI khalu pRsstthbhaage| ammAnidhirvahati dussahavADavAgni,-maMgIkRtaM sukRtinaH paripAlayanti // 35 //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadA candrAvatI rAjAnamupAca-prANanAtha ! mavanizcitadIkSAgrahaNe nAhaM vAdhikA'smi, kintu mAmapi cAritryagrahaNAyAjJApaya / ahamapi zrImatA sahaiva prajiSyAmi, svajIvanasyAvazeSasamaya dharmakArye niyojyAtmahitaM sAdhayiSyAmi / / yaduktam-zazinA saha yAti kaumudI,saha meghena tdditmliiyte| pramadA:pativamagA iti,pratipalaM hi vicetnairpi|34 rAjA'pi candrAvatyA imAM prArthanA strIcakAra, dvAvapi manasi kAgyamAdadhAnau cAritragrahaNe tatparau jaatii| yata:-kazcintRjanmaprAsAde, dharmasthapatinirmite / sadguNaM vizadaM dIkSA-dhvajaM dhanyo'dhiropayat || 35 // I. candrakumAraM vIramatyai samaya, rAjasiMhAsane saMsthApya, vividhopadezaM davA, zubhamuhUrte rAzyA saha zubhaMkarI dIkSA lalo / / yatA-datte mahatvamRddhayAdi, janasya nanu jIvataH / mahAnandapadaM nityaM, datte dIkSA paratra ca / / 36 // pazcAdrAjarSirvIrasenaH sAdhvyA candrAvatyA saha niraticAraM cAritraM prapAlya, kAlAntare zrImunisuvratasvAmino'nukampayA | - kevalajJAnaM prApya, siddhisukhAdhikArI babhUva / ___atha zrIcandrarAjasaMskRtacaritrasya caturthaparicchede guNAvalIvIramatyorvArtA patyuH sapatnyAzca dIkSAgrahaNAnantaraM svatantrA vIramatI rahasyekadA candrakumAramAyAjyocat-priyaputra ! svamidAnIM bAlako-18 | 'si, pitarau durvahaM rAjyabhAraM lapi nyasya jammatuH, paraM mayi jIvitAyo tvayA cintA na kAryA, mayi ghetAdRzI divyAlaukikI hai| zaktirasti, yayA tvatkRte devendrAsanamaSi samAnayituM zaknomi, sUryasya rathya revantAkhyamazvaM tavAvazAlAyAM bandhayeyaM, nikhila
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ T-S ECORRORSCIENCE kAzcanagirimapi samutthApyAnayeya, devakanyayA saha tvAM vivAhayeyaM, caiteSu vRtteSu kizcinmAnamapi mandeho nAstIti svamavehi / tvadarthamaha sarva kartuM zaknomi, parantyetadapi jAnIhi,-patprasamA'haM tvadarthe pIyUSarasaballI cAprasannA viSayallI bhavitumahAmi / yadi 12 yauvanonmattA san madAzollaMghanaM kuryAH, madAsAM vinA kizcitkArya kuryAdathavA macchidrAnveSI bhaviSyasi sadA pariNAmaH zubho na 6 bhaviSyati / tasyAmavasthAyAM tvAM zatru jJAsyAmi, te niSThurAdapi niSThuraM daMDa dAtuM saMkocarahitA bhaviSyAmi / namacaMdrakumAro mAturvacanaM nizamya baddhAJjaliH samuvAca-mAtaH ! maso nirAtakA tiSTha / sarvadA'haM tavAjhA zirasA pAlayiSyAmi, yato bhavatyeva mama mAtA pitA'madAtA rAjA sadaiva niyogena trikAlamAnyA cezvarasvarUpA'sti, punaranavastramAtreNaiva me prayo- 4 janamasti / etatsarva rAjyaM sampattiH samastamogA bhavatyA eva santi | madartha bhavatkRpaivApekSyate, tayaivAI prasano bhaviSyAmi, nAnpatkizcidicchAmi / itthaM candrakumArasya vinayAnvitaM vacanaM zrutvA vIramatI prasannA'bhavattarAm / yata:-jitendriyatvaM vinayasya kAraNaM, guNaprakarSoM vinayAdavApyate / guNAdhike pusi jano'nurajyate, janAnurAgaprabhavA hi saMpadaH // 37 // vIramatyuvAca- priyaputra ! tvaM samastasukhabhogAna bhujhya, mama jIvanamapi tvadarthamevA'sti, taba kalyANa syAdityeva mamA-161 zIramaragaNaste kalyANa kriyAncazva dIrghA''yubhavaivaM nigadya taM prasthApayAmAsa / candrakumArazca zanaiH zanaiH rAjyabhAramuvAha-saca | pUrvasukRtayogAtsaundaryasadguNarAziM guNAvalI patnI prApya tayA saha haMso hasyeva sAMsArikasukhAsvAdanaM kRtavAnAsIt /
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ yataH-Darasi nipatitAnAM sastammiAnakAnAM, mukulitanayanAnAM kizcidunmIlitAnAm / suratajanitakhedasvedagaNDasthalInA-magharamadhu vadhUnAM mAgyavantaH pibanti // 38 // kAmakalAnipuNA guNAvalyapi tamanirvacanIyasukharasAsvAdanaM kAritavatyAsIt / nIrakSIrayoriva dampatI sAmyasvarUpo bhUtvA hai| dehamede'pi prANaikpamityuktisArthakya cakratuH / / RI yataH-saMha jAgarANaM saha suaNANaM, saha harisasoavaMtANaM / nayaNANaM ca dhamANaM, AjammaM nicalaM pimm||9|| etatsarva pUrvajanmakRtasukRtasyaiva zubhaphalAmAsIt / sarve janAcandrakamAre snehAdhikyAta candrarAjeti nAmnA'tavanta Asan / | sa yathaizvaryasukhopabhogakuzala AsIcathaiva prajApAlane'pi sAvadhAnena tatparo'bhata / yataH| yastejasvI yazasvI zaraNagatajananANakarmapravINa, zAstA zazvaskhalAnAM kSataripunivahaH pAlakaH svaprajAnAm / | dAtA bhoktA vivekI nayapathapathikaHsupratijJaH kRtajJaH,prAjyaM rAjyaM sa rAjA prathayAti pRthivImaNDale'svaNDitAjJaH40 ____ atastasya yazo caturdikSu prasasAra / tasya sabhA darzanIyA''darzarUpA ca janairamanyateti kavistaspAH sAmyaM SaDbhivatubhizcakAra tathAhi-anirvacanIyasaundaryazAlI kandarpopamastaruNo rAjA candraH siMhAsane tathA'zobhata, yathodayAcalaM prApya mAnuH zobhate / sadale jaladAkArA asitavarNA madajalaM varSantaH zubhradantaiH saudAminIzakAmutpAdayanto bRhitairabhradhvanimanukurvantaH kAmyantaH karigaNA 1-saha jAgaratoH saha svapatoH saha harSazokavatoH / nayanayoriva dhanyAnAmAnanma nizcalaM prema (bhavati) // 39 //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Asan, yena yatra varSarturcirAjaya iva / tasya sabhAsamakSe'zvapravarAH svasvagatidhArAH darzayantaH svasvanAsikAbhyo zArIraH kesarasandehaM jaga AsyApatyamoha mAmAsayanta vA''sana, sena vasantartuprAdurbhAvo janairazaGki | rAjJamandrasya mukhodgataM vacanAmRtaM karNazuktikaiH sujanAH pibanta Asan, tatphalaM teSAmabhinavavicAra eva muktAphalavadudapadhava, sena tasya samAya sAkSAccharadRturAsIdiva / samantAdrAjJe prahitAnAmupAyanAnAM rAzistathA'mavad, yathA kRSakAH khale dhAnyAni rAzIkurvanti, amunA dRzyena rAjasabhAyAM pratyakSo hemantarturbirAjate smetra / tatrA'harnizaM rAmacandrasyAjJAmurIkartumAgacchantastuhinaiH * saMkucitAni kamalAnIva bhayamlAnamukhAH zItapIDitA janA iva mayAtkampamAnavigrahA rAjAno'bhavan taiH ziziravazyaM pariniSTa | grISmAsaH prANibhiryayA kutracidapi zAntirna lampaye tathA candrarAjasya vo gRhe nagare bane vA zAnti naivAssy, kintu yadA tasya cchAyAmazizriyan tadeva zarmAlamanta / etacamatkArikaM dRzyaM pazyadbhirjanaistatra zrISmatarAvirbhAvo'manyata / ithaM tatsabhAyAM yugapat SaDRtUnAM jJAnenA'mAsi / SaTzAzravecAraH suragururiva buddhimantaH svastrapANDityaprakaTanAca rAjJo manoraJjanAya parasparaM vivadamAnAH paJcazatavidvAMsastatra sarvadA''san / teSu SaDdarzanajJAH svastradarzana vizeSatAM prakaTayituM saMjanA :- pratyakSapramANavAdinazcArvAkAH sarva pratyakSameva satyamityevAkathayan / kSaNikavAdinaH saugatAH sarve kSamikaM pratipAdayanta Asana | vaizeSikA : zabdameva pramANamamanyanya, sAMrUpAH pratyakSaM zabdamanumAnazca naiyAyikAH pratyakSAnumAnopamAnazabdAH pramANAni, cA''rddatAH pratyakSAnumAnau sadA'manyanya / 3
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ paduktam-cArvAko hi samakSamakamanumAyuga pauDayaizeSiko, sAMkhpaH zAndayuttaM vayaM tanupamAyuk cAkSapAdatrayam / sAryApatticatuSTayaM padati tadU mAnaM prabhAkRtpuna-bhaSTiH sarvamabhAvayuga jinamatedhyakSaM parokSadvayam / / 41 / / isya kacissamastasya jagataH kartezvaraH, kazcitsarva dhAnamaya, pazcisarva prAkRtika, kazcit zRGgavad bandhyAputravat vA sarva mithyA prabho veti, evamandhagajanyAyena sarve svasvamatasiddhaye ceSTamAnA Asan / vaiyAkaraNA vividhaH prakAra zabdavyutpanyA, vedapAThinaH sasvaravedocAraNena, sAhityamAH sAhityacarcayA, kavinaH rasAlaMkArasamasyApUA, paurANikA rAmAyaNAdikathAzrAraNena, 12 | vaidhA amajaladugdhAvaphalapuSyANAM guNAguNavarNanena tathA'dAnanidAnacikitsAdInAM carcayA samAmAJjayan / yatA-roga roganidAna, rogacikitmA ca rogamuktasvam / jAnAti samyageta-yo nAyuHprado bhavati // 42 // mauhartikAH grahAdeH phalAphalaparyanena gaNitena ca tathA praharasAdhyapraznAn ghaTikAmA saduttareNa, itthaM sarve straiH svaiviSaya sa rAjAnaM samAca rasavanta Asan / yatA gururekA kapirekA, sadasi manonA kalAdharI'pyekaH / adbhutamanna sabhAyAM, guravaH kaSayaH kalAdharAH srve||43|| SE rAjA candro'pi yathocitadAnasatkArezca tAn saMtoSayitumatIkAdakhAnAsIt / rAkSazcandrasyemA sabhAM dRSTvA cakiyo ravirapi / / kizcitkAla sammita vAmRta / massA: mahA suvarmAtA kAmapi nyUna nAsIta, nakSatrANAM madhye candra iva. sadasyeSu rAjA candro'pazomataH / ndrasya samAyAH mantrimA sthAne ahaspatiriva candrarAjasma pariSadi matimantaH svapadaM bhUSayanto mantrigaNA rAjatantrasaMcAlane pratimanuraJjayanto rAjocitamapi kArya sampAdayanta Asan /
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ * . yatA-arapatihitakartA dveSyatAmeti loke, janapadahitakartA tyajyate pArthivena / . . iti mahati virodhe vartamAne samAne vApanijanapadAnAM kurmamA kAryakartA / / 15 / / itthaM candrarAvasa jIvanatariH saMsArasAgane saulamyena tIrNaratyAsIta " paraM samarUpeNa no yAti dina sarva hi nizcitam " 181 iti prazAntasAgare pracaMDavAyurina vIramalyAcariSyamANasyA'dhaHpAtasyA'lpamAtrAvazeSa eva kAla AsIt / varAkazcandrakumAro'pi pAmara zava bhavitavyako navAjAnAt / kadAcid bhojavAmito rAjyakArye nimagno rAjA candra mAsIt / sadAnI kutAhArA || sampamA'nyakAryA rAkSI guNAspapi sakhImiH satrAntaHpuraprAsAdagavAsamupavivedha / zIghrameva kAvihAsI vyajana vIjayati sma, ampA tAmbUlaM dadAti sma, aparA svAdualapUritaM akSapAtra nItvAviSThata, parA vilepanasAmagrImAnayata, kAcitkuMkuma siJcantyAsIva, kAnidarpaNa nItvA tiSThantI, kAcitpuSpamAlA viracayantI, kAcitsvAminI hAsayituM ceSTamAnA vinodapUrNavAto kathayantyAsIt / tasmin samaye svAnmanovinodAma mRtyulokamAgatA etA devAGganAH kimiti dRzyamajAyata / yA vilokanAya sahasrAMzurapi sta- 15 mita iva tasthau / sUryasya prakAze kumudinyo mukulitA bhavanti, parantyenaM viSayamajAnavIva guNAvalI candrasya prakAzaM prApya kumudinIya sUryasyApi prakAze vikasantI bamara / itthaM rAzyA guNApalyA mandire svAnandakallolA ucchalanta Asan / tasminmevA | samaye dhAveva samAmacchalI vIramatIM vilokyasatvaraM kAcidAsI guNAvalI sUcayAmAsa / kAcitpriyatamovAca-priyabhagini ! uciSThosyAya svazvA svAgataM kuru sato vadhUmAvo na sulabho bhavati / yathA me zirodhAryA bhavatI tathaiva bhavatyA api sA, kimadhika zrI. mamA pavidevo'pi tasmA. AyAmanusarati / sakhyA kathanaM nizamya guNAvalI samutthAya kiyadaramagne gasvA sammAnapUrvakaM vIramarvI
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ svamandira AnIya pazvAdAsanagrahaNAnantaraM tasyAbharaNaM gRhItvA tayoce-pUjye mAtaH ! adya me saubhAgyaM yadatra bhavatyAH zubhAgamanamabhUta, bhavatyAgatya mAM bahumAnapAtraM cakAreti satyaM jhaTityevAdizatu kAM sevAM kuryAmiti / guNAvalyAH premavinayapUrNa vacanaM zrutvA vIramatI bhRzaM modamAnA tasyAH zirasi hastaM dhRtvA''ziSaM dadatI jagAda - AkAzamaMDale bhuvanakSatrasthiti yAvatcava saubhAgyamacalaM tiSThatu, evaM kathayantI sAM svapArzve samupavezayovAca- priyaputravadhu ! kena cidvizeSakAryeNa nAimatrAgatA'smi, kintu cirAca draSTumicchAvatIta AyAtA / he snuSe ! guNAnAmAvalItpanvarthanAmnA sahaiva kulInA vinayavatI ca tvamasIti tathyam / tava mukhAdevaM vacanasya niHsRtirna kazvidAzrayathA suzoH sughAniHsaraNaM, kamalebhyaH suvAsasya prasaraNa, ikSubhyo madhurarasanirjharaNa, candanAcchetyaprAptirbhavececadAkima ! putravadhu ! koTivarSapramANaM tathA''yurbhavatu / tvamme prANebhyo'pyadhikA priyA'si tato yatte mano'bhilaSitaM tanme niHzaMka yAcanIyam, tatra saMkocalezo'pi tvayA na kAryaH / yadi mama putraste kimapi kaTaM dadyAsadA mI nivedanIya, mayA sa upAlamanISo bhaveta, mama tubhAvapi samau netrayoH sukhakAriNau staH / mahantu tvAmapi putrImeva manye cAnye ke mama santi yuvAmeva dRSTvA jIvanaM dadhatyasmi / tadA''cAraM vyavahArazca pazyantyA me vizvAso'mRd yatraM mamAJjollaMghanaM kadAcidapi na kariSyasi / ahamayadya tvAM kathayitumicchAmi yatraM mamAnukUlamAcareH sadA kathanaM kuryAsvadA mayyevadyadvidyAdisAdhanaM tatsarve sabaivAsti tatsarva tvaM svakIyamevA'vehi, atra lezamAtramapi nAtathyam / evaM vArtAlApena vIramatI guNAvalyAH prasAraNaceSTAM kartu lagnA guNAvalI tu sarasvabhAvAtaH sA'GkuTilana bhAratacA vIramatyA durabhisandhi jJAtuM na zazAka, sA tasyAH sarva kathanaM satyameva suSuve / aprakaTa
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ dantyo vA yo dAsyatastato gatA vIramatI vijanamiti jJAtvA guNAvalyAH karNe punarapi duSTaviSaya viSaprakSemAreme / tayA'vAdi- priyastuSe ! tvaM rAjaputryasi mama putraste patirasti, avastvaM harSotphullamAnasA syAH, paramahantu tava jIvanaM mArarUpameva manye, tava jIvane tvadarthamAnandasAraM kimapi na dRzyate / tadA cakitA guNAklI dIrghamucchvasansyuvAca - pUjyamAtaH ! kimidamucyate ! mama kasya vastunastrudirasti ? hastino'zvA rathAH svarNAni ratnAni vakhabhUSaNAdIni sarvANi vastUni varIvati / jalamicchAmi dugSamAyAti, dAsadAsAdayazca baddhAJjalayastiSThanti, parivArA api sAnukUlA vartante, zrImatyAzchatracchAyayA pitrojanasya cAbhAvo'pi na jJAyate, mAdRzI sukhinI strI bhramaMDale kApi mavebhavetyahaM manye / vIramatI guNAvasyA istamavalakyAsss - mayi putrapriye ! vAstavikaM tvamavisaralaprakRtirasi, saMsAre evAcyA api janAH santi, ye parauSThaprasphuraNamAtreNA'pyabhiprAya jAnanti / yaduktam -- udIrito'rthaH pazunApi gRhyate, iyAzca nAgAva vahanti noditAH / anuktamapyUhati paMDito janaH pareGgitajJAnaphalA hi buddhayaH || 45 || parametAvatkathanenApi mama baccanAbhiprAyastvayA nA'GgAyi / saMsAre cAturyameva pradhAnamasti mUrkhA api manino rUpavantatha bhavanti paraM na te kAryasAdhane samarthA bhavanti, guNinastu guNameva pazyanti / svayamapi te guNairpAnti rUpAtitAM tAMtra guNajJAH sevanve / mataH--guNAH kurvanti dUtatvaM dUrepi vasatAM satAm / ketakIgandhamAghrAtuM, svayamAyAnti SaTpadAH || 46 // ataeva sundaraM suraktamapi kiMzukapuSpaM nirganyasvAmaiva ke'pi spRzanti / tvaM kevalaM vastrabhUSaNAdervAraNaM madhurabhASaNatrISa vetsi tvagi
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI cAturvasva levAmAnamapi nAsti / ekatra catvAro bedA aparatra cAturyamubhayoH sAmyaM bhavati, paNa mahatamapi viduSAM siddhAnto na tu 15 mamaina / samAtmAnaM dhaturo tavasyAsItaH padaI nimaNAsmIti, paraM tava pacanAdeva naipuNyaM vidivAsta, parca pazumyo'pi nikssttaasi| | dhIramatIvayana niyamA vicArasAgare nimamA guNAlI manasi cintayAmAsa-ki mayA kimapyanucita satamathavA kimakArya kRtaM | yena pUjyamAce kathayati / tato baddhAjali sovAca-mAvaH ! marA to yaH ko'pyaparAdhastvayA mantavyaH / kinsvetamAhamAjhA-18 sirSa, yadadya mavatyA kathamevamucyate / gurUNAM samakSe.pAlAH sadaivAnamikSA eva bhavanti / bhanayA dRSTyA bhavatI mA mugdhAmanamikSA kA jAnAtu nAma, anyathAI svajIpanaM ninditaM na manye / zrImatyAH prasAdAd yathA me patidevosti, tAdRzaH saMsAre nAnyaH kazcit / puruSo dRSTigocaro bhvti| aizvaryasya sukhasampayApi mama gRhe DrAmro nAsti / asyAmavasthAyAmapi zrImatI mA pazumyo'pyUnAM kathamavaiti ? gAMmAryaparipUrNAH vIramakhI kathayati sma-putravadhu ! tvaM svapato kiM garva dadhAsi, sa varAko kasyAM gaNanAyAmasti ? yadi tvamanya puruSa pazyestadA jAnIyAH kintu kUpamakarandhecAnta napuMsakena ratisvarUpaM kathaM jJAtuM zakyate ? yena drAkSA na bhakSitA M tasya nimphalamena madhuraM bhavati / yena sajjAnenAtmatatraM naiva viditaM tena vinazvaraM sAMsArikasukhamevotkRSTaM mnyte| | yatA-adhiditaparamAnando, vadatti jano viSayameva ramaNIyam / tilatailameva miSTaM, yena na dRSTaM dhRtaM kApi // 47 // I nAgarikANAM veSavilAsAdika banyA anAH kathaM jJAtuM kartuM vA zaknuvanti / yasya kampalameva prAvaraNamasti, vena kauzeyanI | sArasya mukhaM jhAtuM kathaM zakyate ? aSTamAsAdaH kuTImeva samIcInA budhyate / lakArasya vRSabho vizvasyodantaM jJAtuM samartho naiva bhavati / / hai| tvamapi tathAntaHpuraprAsAdasya tato'dhikaM nagarasya vA vRttamadhigantumarhasi sato bahiH kutra kimastItyetasya viSayasya kinte |
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ CRICANKAcidikka namasti 1 / parantvetasmiJjagati yAnavalokya manasijasyApi ziro namratA vrajati, tathAbhUtAH puruSA itaretaraspardhinastiSThanti / prAsAdakoNe upavikSantyA svayA sat kathaM jJAtavya bhavet ? guNAvalI stoka prasannA bhUtvIvAca-mAtaH ! kathamapyevaM na vaktavya tvayA yataH satsvapi tArakeSu candra eva yAminI bhUSayati, jambUkA bahavo bhavanti, siMhastyeka eva bhavati vidyamAneSvapi bahumRgeSu / kastUrikA viraleSvevopalampate / ka te priyaputrazcandrA, ka cAnye puruSAH ?, mahantvanyAn tasya nakhatulyAnapi na gaNayAmi, yasya 13 dvAradeze gajA bhramanti, sena gardamo draSTavyaH kim ? kalpavRkSasyAgre eraMDavRkSAna ke stuvanti ? zrImatyAH putraM patitvena labdhvA mama | jIpane saphalamabhUssa eva mama sarvasvaH, sa evezvaraH kAmadevazvAsti / yatA-dadhi madhuraM madhu madhuraM, drAkSA madhurA sitApi madhuraiSa / sasya tadeva hi madhuraM, yasya mano yatra sNlgnm|48 kimetatkathana zrImatyA na zrutaM ? pura upamatameva vastu miSTaM bhavati / bhanye puruSA bhavantu nAma sundarAstaiH saubhAgyavatI 2. bhaviSyAmi kim 1" etadAkaye vIramatI pAha-ayi snuSe / mama putro lAvaNyAdiguNairanupamo'stIti taba kathanaM satyamasti, tadapaI svIkaromi, yaduttamo'dhamo vA svapatireva strINAM sarvasampattiH, kintu bahuratnA vasundhareti me tAtparyamarthAtsaMsAre ekasmAdadhikoparo dharsate / yadi casva dezAntare gatA bhavestadA sayedaM vRttamavagataM bhavet, paraM tvayA svAmApurImAtramevAralokitA, to namasantaravRca kathaM jJAtavya bhavet 1 te ramyArampayoni cAturya vinA kutaH ? pazya tasya mUlaM zAsakAraiH pazyokaM / tathAhi-dezATana: paMritamitratA ca. vaaraanggnaaraajsbhaaprveshH| ! anekAzAstrANi vilokanAni, cAturyamUlAni bhavanti pazca // 49 / / api
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ KKRAKAR dIsaha vividacchariA, jaannisuanndumdhisetii| apANa va kAlejara, hiMDijAteNa puddhviie||50|| teSu cATanameSa prathama zreSThamurUma, atastadrahitAM svAM pazumyo'pyadharmA manye / atrAnucitAvamamasya kA vArtA ? yadi mAvarSI vividhavidyAparipUrNA zvazrRM prApyApi dezabhramaNaM na kRtaM, tadA tava jananameva nirarthakam / punareSo'vataraH kadApi prAptagyo bhakim / tvamidAnI matto vimeSi, saMkopaveSi, mato manomilapita na nivedayasi, parantvahaM pethi, yate manovotkaMThate / na ca kazritkotukaviSapaste nayanasamakSo bhavati / nUtananUtanadevAcArAvalokanena vinA mAnavajaneH sAphalyanaSpatyayovivekaste kathaM bhavitu- 12 | mahati ? yo nirantaraM jagati bhUtanaM nUtanaM sIrtha navaM navaM parvataM nagaraM kuMI nRpavadhaH vinodaM gAnaM vArya dezAnAM caritra dRSTavAstasyaiva / jIvanaM saphalamasti / asyA bhUmAvazvamukho hayakoMkaNa ekapAda gUDhavanta:, zudantabAnekaprakArA mAnavA bhavanti / parantvavalo. kanamUne veSo rahaspamavagantuM samarthA tvaM kathaM bhaSeH 1 taba ca mojanaM pAnaM vastrAmaraNayordhAraNameva sarvasAramasti / khiyaH khala svamA| bacaturA bhavanti, kintu tvayi tasyAsyantAbhAco vidyate, atastvAM khIjAhiraI manye / svataH patA eva varo yo viyasyutIya nityamabhinavamabhinavaM kautukamavalokate / yathA kSudhitA guI prApya sudhAprAptirikha modaDe, tathA tvamapi candra pati prApya suspiAmanyA'bhU / anyeSu viSayeSu tava cyAnameva nAsti rAjabhavanopaviSTAyArakhe pAsavRttAntaH karya bAto bhavet / pazya-yo pezATanaM / karoti petastato bhramati tasya parIrakhyavasthA sanyaiva bhavati, ato vizvasmin sa kenA'pi vayituM na zakyate / gRhe tiSThan l svaguNavarNana mahattaravRttAntakathanaca niSphalamevAsti / SXS
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ AKADKIES yata:-nijaguNagarimA sukhAvahaH syAt, svayamupavarNayatAM satAM na tAhakU / nijakarakamalena kAminInAM, kucakalazAkalanena ko vinoda: 1 / / 51 // atastanna satsu zobhate-punaretAdRzajanasyAdaro bahirna bhavati / vastutaH sa evAdaraNIyo guNI zUro vIraH paNDitaba yo'nyadeze'pi pUjya : gamAdhi meM nAva prajAti, syA dezAntarabhramaNena tatratyanUtanakautukAvalokanena ca jIvanaM sArthakyameti, paraM 15 tvayaitaskijidapi karaNIyaM nAsti / jAne tavApi jananaM vivikte bane vikAsipuSpANAmiva nirarthakameva bhaviSyati / vIramatyAH | snigdhametaduktaM zrutvA guNAvalI zramajAle patitA satI svacine vicArayAmAsa-yathArtha me'vasthA kUpamaMDUkanadevA'sti / saMsAre | kutra kiM bhavati tasya me ko boSo'sti ? parantu rAzo mahiSI bhatvetaH prAsAdAbhirgamanaM kadApi saMbhavati kim ? evaM zocantI 13 | nijagAda-pUjyamAtaH ! zrImatyAH kayanaM sarva tathyamasti bhramaNAdadRSTadarzanaM vAnavRddhiya bhavatItyahaM jAnAmi, para madartha hA- IX bahirgamanaM kadAcidapi kathamapi bhAvyamasti ? abhilaSite'pi kutrA'pi pahirgantuM nAre'smi / svatantrA niraMkRyAtraiva striyaH svecchAcAriNyo bhavitumarhanti / saMsAre'STApUrvakautukasyA'zrutApUrvabacAntasya darzanecchA zravaNecchA ca mahatI vartate, paraM mamAvasthA teSAM / mayUrANAmivA'sti, ye nRtyantaH svapicchAni dRSTvA''nandamara svAtmani mAtuM na zaknuvanti, parantu teSAM dRSTiyadA svacaraNopari | patati tadA kurUpa ta bilospodaaste| ekasya rAma pArAhI mRtvA yatra meM sarva sukhamasti, tatra idibahiH kramaNa neti du:- Ik khamapi mahadU pobhavIti / patidevamavizapya gantuM pArAmi, paraMtu vama pariNAmaramaNIyama. yadi sa rumveta tadA me kA gatirmavet / taspa yazAnaM nAhamanumode / nAnyaH ko'pyavagata, paraM sUryacandrAdayastu sAkSiNo mavantyeSa / yataH
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ H AdityacandrAvanilo'nalaya, yaurbhUmirApo hRdayaM yamazca / ahazca rAtrijya ubhe ca saMdhye, sarva hi jAnAmi narasya vratam // 52 // ! ataH nAriNaM mAM na rocate yataH pakSiNaH pavanaH puruSazceti zraya eva svatantrA bhavanti / ete thecchAnurUpaM yatra tatra gantumaInti natu parAdhInA zrI / etacchrutvA vIramatI guNAvalyA manasi kautukAca loka necchA jAyetyabodhi kintu svAmino bhayamaTanApachi, ato vIramatI manasi nizvikAya, yacchanaiH zanairityameva ghoSayantyA mayA tadbhayamapi dUrameSyate / ithaM se sAvazyaM mama vazyamAyAsyati punaryadA zApayiSyAmi, tadA tatkartu prasitA bhaviSyati / kAryasiddherarddhapUrNatAM jJAtvA'vaziSTakArya dinAntarasAdhyazca matvA dhIramatI tataH parAvRtya nijaharmyamAgatA / atha zrIcandra rAjasaMskRta caritrasya paJcamaparicchede 'balAcAturyavarNanam - atha ads katiciddineSvavasaraM jJAtvA vIramatI punarguNAvalyAH samIpamAgatA / asminnavasare bhUmikAyAH vAkprapaJcasya prayojanameva nAsIdityanyonyaM mandaM mandaM vArtA kartuM pravRtA'bhUt / guNAvalIM svakapaTajAle pAtayantI vIramatI jagAda - ayi mugdhe ! bhirduHsAdhyamapi kArya khiyaH kartuM prabhavanti / atastAsAM mohapAzejJAnino jJAnino vA sarve'pi badhyante / yataH - saMsAre itavidhinA, mahilArUpeNa maNDitaH pAzaH / badhyante jAnAnA, ajAnAnA api badhyante || 533 hariharAdayospi strI vAmIyuH / jitendriyANAmapi munInAM tapaH khiya eva prazayAM cakuH samaye ca duSkAryamapi kRtvA - dIdarzana, yad dRSTvA pumAMso'pi svaparAjayaM menire / kaiH striyAcaritraM jJAtuM zakyate ? api tu kairapi naiva yataH
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 * azvaplutaM mAdhavarjitaM ca, lIga parilaM bhavitAnAM / avarSaNaM cApisavarSaNaca.cAna jaanntikaatiibhnssyaaH||4|| saMsAre tAzAH stokA eva puruSAH santi ye strIbhijitA na bhaveyuH / yoSitaH khalu svecchAnukUlaM viSamamapi girimArohu~, sarpamapi vazIka , mahAnadImapi vartu, kezariNamapi hantu, puMbhirduSkarAmapi krIDA kartu pArayanti / / ____ pataH saMmohapati madayanti viDambanti, nirbharsayanti ramayanti viSAdayanti | etAH pravizya sadayaM hRdayanarANAM, kiM nAma vAmanayanA na samAcaranti / / 55 // prasamA vanitA kalpalatevA'nyathA viSavallarI samA bhavati, sA tu kozASezyAmarikAnsAdivajJayA / yatA-raktA haranti sarvasvaM, prANAnapi viraagtH| aho| rAgavirAgAbhyAM, kaSTaM kaSTA hi yossitH|| 56 / / / ___atredaM tAtparyam-yatstrIjAtAvaparimitA zaktiH kSamA ca vidhete / asyAM sthitI tAsAM puruSAd bhayasya kAraNaM nAsti, yA kAkhI svapatejimekhi, tasyAH kRtsnaM jIvana niSphalaM yAti / strIbhyaH kApi zikSA dAtavyA na bhavati / / yataH-zanA gheda yacchAlaM, yacca veda ghRhaspatiH / svabhAvenaiva tacchAstraM, strIbuDI supratiSThitam // 57 / / punastAsu tu sakalAH zaktayaH svayamevotpadyante / zikhinAmaMDeSu citrakArya kaH karoti 1 gajakuMbhamedana mRgendra kA zidhayati ? mA kintu jAtipramavo guNaH svayameva jaJjanyate / tasmAdapi vadhu ! saMsArakautukasya darzanecchA yadi te varIvarti, vahi tvayA candrakumA rastha bhayaM sarvathA manasA tyAjyam / vantvavagacchasyeva yanmayyanekA devIvidhA vartante tAsAM prabhAvAsavA'khilAmicchA pUrayituM usana STER
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjamaH 18 // samarthA'smi / AkAzagAminyA vidyayA vayaM rAtrAvevAtidUraM gatvA tataH prAvaranutthita eva jane kautukaM dRSTvA'gantuM samarthAH smaH / marita fearedi candrastvetAM vArtA jJAsyatyeva nahi / yataH -- SaTkarNI bhidyate mantra, catuSkarNastu dhAryate / dvikarNasya tu mantrasya, brahmApyantaM na gacchati // 58 // yadi kadAcijjJAsyatyapi tadA bhayasya kAraNaM nAsti yato mazakAnAM mayArako'pi gRhaM tyajati tato nizcintaM tvayA sthAtavyam / vIramatyA jalpanamAkarNya guNAvalI prasasAda tasyAH sAhAyyena navaM navaM kautukaM dezAdikaJcAvalokituM zakSyAmIti tadAnIM guNAvalI vizvastA babhUva / etatkAryamanucitamiti jAnatyapi candrakumAro mAM bAdhituM nAlaM maviSyatItyapi sA manasi niradIgharat / yataH- anRtaM sAhasaM mAyA, mUrkhatvamatilobhatA / niHsnehasvanirdayatve, strINAM doSAH svabhAvajAH // 59 // ataH kSaNaM vizvArya sA vIramatIM jagAda - pUjyamAtaH ! mahantu yathAsthAne yathocita kAryakartavyatatparAyAM zrImatyAmeva nirmarA'smi / bhavata yAvanmama rakSaNAya jAgarUkA'sti tAvatkebhyo'pi sAdhvasasya mayyavakAzo nAsti / yadi ca mAM kautukaM darzayitumicchasi tarhi amucatA'smi / zvazraguNopetA bhavatI matkRte devIsvarUpA'sti / yataH-- antaH snehvAdazanavasanasnAnatAmbUlaveSaiH, saMprINantI duhitaramiva prekSate yA vadhUTIm / bhaktigrAhyA madhuravacanA putri zikSAsu dakSA, zvazrUrevaM guNagaNayutA prApyate puNyayogAt // 60 // zrImatyA AjJollaMghanaM svapne'pi nAhaM kariSyAmi / yadyamaiva mAM tatra netumicchasi tarhi tatrA'pi na me kA'pyanupapattirasti / madA nartanaM svIkRtameva tadA'vaguNThanaM kimartham ? paraM prathamaM kenacinmantreNa svaputrametra vazIkarotu, yathA sa kAMci nAvAM na kuryAnmayya
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ | pyaprasasro na ca bhavet / guNAvalyA etad vacanaM zruttA vIramatI manasi nizcikthe, yadiyamidAnI sarvayA mama jAle nadvA'mavaditi sAbhANIta-vadhu ! matsamIpenasvApinInAmnI vidhA vartate yayA nagarasthAn sarvAnapi prANino jaDAniva vidhAtuM zaknomi, kA, vArtA candrasya vazIkaraNe ? tasya bhayantu tvayA sarvathA mAnasAnniAsAryameva / astu, yadahaM kathayAmi tacchRNu-adhaiva yadi te 5 darzanecchA bhavettadA tadarthamapyaha prasaktA'smi / ito'STAdazazatayojanadUre vimalApurInAmnI nagaryasti, tatra mahApratApI makaradhvaja nAmA nRpatI rAjya shaasti| tasya premalAlacchInAmnI paramalAvaNyavatI tanayA'sti, tathA saha siMhalapurasya kanakadhvajanAmno rAjakumArasya pariNayo'dyaiva rAtrau bhaviSyati,yasya darzanIyataro mahotsavo bhaviSyati,ato yadi te darzanecchA vartate tarhi vayaM sanjitA 18 bhavema / ena malA gumAlI darzA lAmAvitA bhUtvA poramatImavocatu-mAtaH! niHsandehaM bhavatyA guNAnAM pAro nA'sti, bhavA- 18 dRzI zvazraH pUrvajanmasukarmaNaiva mayA lbdhaa| zrImatyoktamahotsavasya darzanecchA mAM nitarAM bAdhate, kintu daivIzakti vinA'tidUragamane kathaM vayaM samarthAH syAma ? hasantI vIramatyacakathana-badha! kimanenaiva kAThinyena cintitA bhavasi ? kathamapi tvaM mA cintI: 18 yato mama pArthe gaganagAminI vidyA'sti, tasyA evaM prabhAvAd rAtrAveva lakSayojanamapi gantuM pAsyAmi, mamaitanmArgantu padapramANamapi nAsti / gamanagAminyA vidyAyA vRttaM zrutvA guNAvalI mahAnandabhareNa vicakAsa tayoce-sAdhu sAdhu sarvottameyaM vidhA vartate paramasti sAmprataM pAdhako yanmahArAjo'dhunA sabhAM gato'sti, sandhyAM yAvattatraiva sthAsyati / tadanantaraM sAndhyaM karma samApya prathamayAbhavyatItAyAM nizi sa mama harmyamAyAsyati, pathAtpraharastu vArtAlApena hAsyavinodena ca saMsariSyati, tato nizA svapsyati puna: praharaM pAcacchayitvA sUrNamevotyAyA''sicyate / etena me'vakAsa eva na milipyati, ataH kadA'haM zrImatyA saha gamiSyAmItyAjJApaya /
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIramatyace-vadhu ! tvamasya viSayasya cintA vRthA mA kRthAH / yadyadahaM kathavAmi tattatkuru madvidhAyAzvApUrva camatkAraM pazya / aimidAnImetra tathA karomi, yathA sa nizcitasamayAtpUrvameva sabhAtaH samAgamiSyati / anantaraM kenacidupAyena taM svApayiSyAmi, tavAbhilaSitaJca setsyati / yadA sa zayiSyate tadA tvayA matsamIpe samAgantavyam, punarahaM sarva sAdhu kariSyAmi / itthaM guNAvalIM pravidhya vIramatI svamandiramAjagAma, tadanantaraM guNAvalI svAnte vicArayAmAsa-mAtari tathyamIdRzI vidyA bhaviSyati na veti ? sAtu mahatIM vArtA karoti, paraM tasyAM meM vizvAso na mate / vastu deva yadya rAjasabhAtaH zIghramevAgacchettadA tasyA vacanaM tathyameva bhavitumaIti / to guNAvalItthaM tarkavitarka kurvetyevAsItAva gRhopaviSTA vIramatI kAJcidvidyAM sAdhituM lagnA / dutameva tasyAH sAdhanena kathidevaH prAdurbhUya tAmuvAca - kimartha mamArAdhanAM karoSi / vIrasatI provAca- he deva ! niSprayojanaM kaSTaM nA'dadAm / ahamicchAmi, yadacaiva bhavastathopArya karotu, yathA me putro nirdhArita samayAtpUrvameva divase rAjasabhAtaH samAgacchet / etanizamya devo'gAdItetadarthameva svayA'hamAkAritaH 1 madarthametatkArya duSkaraM naasti| sampratyeva tathopArthaM karomi, yena tava sutaH sabhAM visRjyA'vila mevAgamiSyati / evaM kathayatra sa devastatkSaNameva varSa mitra samayamakarottasmin samaye'ntarikSe zyAmIbhUtA'ghaTA vitene / kAnane vardiNA nRtyantaH ke kAmakArSurvRkSa prApya latetra vyomni vidyutprasasAra sahaiva stanivena musaladhArA vRSTiH papAta / tena ca sarvadikSu dhvAnto vyAnaze sarve svagRhagamanApA'dhIrA abhUvan, rAjA candro'pi durdina nirIkSya zIghrameva samiti visasarja / anastamita eva mAnau guNAvalI mandiramAjagAma tena kAraNena guNAvalI paramAzrarcamiyAya, sA ca vIramatyAH kathane'tIva zraddhAvatI babhUva / pati
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ deva nirIkSya baddhAJjalirguNAvalI cacakSe- prANanAtha ! adya zIghramevA''yAntaM zrImantaM vilokya me paramAnando manamasti / kintvodAsInyaM kathaM lakSyate ? asti saumanasyaM kim ? rAjA candro'gadat- priye ! anayA pRSTyA dAvena cA'dya samayAtpUrvameva sabhAyA visarjanaM kartumabhava, tasmAdeva kAraNAtsvAsthyamapi samIcInaM nAsti / rAjJo vacanaM zrutvA guNAvalI satvarameva sukomalAM zayyAM kRtavatI, zItanivRtyarthaM rAjA zravaNe patrA tasyAM vizrAmaM kartumalagat / guNAvalI ca tena kastUryAdimizritaM tAmbUlamakhAdayanAnAvidhAnAsavAnapAyayat, nArAyaNAdikaM tailakhA'mardayatena zIghrameva rAjA zItarahito'bhUt / atha guNAvalIkRta pAdasaMvAhanAdibhirlabdhasvAsthyo nRpo nidrAkalpamASa / guNAvalyAzrevastu dolAyamAnamivAsIdeva, tataH kSaNaM virAmaM virAmaM pazyantyapyAsIt, yadayaM zeThe jAgarti vA, itthaM zanaiH zanaiH sandhyA'pi samAgatA / guNAvalI sampratyayasthiratayetastato'valokayantyasti paraM rAjJaH sandhyAlAyAM nidrA kutaH 1 guNAvalIM tathA vilokya saMzayamagamattena sa jAgradapi netrayomIlanena nidrita ivA'lakSyata sa ca manasi vicArayAmAsa suzIlApIyaM duHzIlAyate kenacitkAraNenAtra bhavitavyam / kusaMgena bhraSTeyamiti pratibhAti, kusaMgAta ko bhraSTo na bhavati 1 / uktamapi - kusaMgateH kubuddhiH syAt, kuthuDe: kupravartanam | kupravRtterbhavejantu-rbhAjanaM duHkhasantateH / / 6 / / ato'nyasyApi premaNi nibaddhA bhavediti saMbhavo'sti yataH kusaMgAdyoSitAmIdRzyenAvasthA bhavati / guNAvalyAcetasyapi kRmatyuyugamena sA vyabhicAriNI bhavedatra kiM citram 1 asyAcApalyena kutracidiyaM gantukAmeti pratIyate / evaM rAjA candro vividha vitarka kurvabhAsI guNAvacyA lIlAM nirIkSitaM nidritazcAsmAnaM darzayituM netre nimIlya nidrAmudrAM jagrAha / tena ca rAjA gADhanidrayA
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - zeta iti guNAvalI mene, tadAnIM tUSNImutthAya mandirAbhiragacchadrAjA'pi yAntyAmeva tasyAM zIghramutthAyopavizya kareNa karavAlamAruSya guNAvalyA anugamanakrameNa cacAla / tamasvinyAmapi guNAvalI nirmIkA''sIttatastasyAH kimapi nRpodantamavagataM nAbhUta | 12 vatra ca vIramatI cirAsasyAH pratIkSAM kurvatI tAmAyAntImavalokya prasannA babhUtra, pRSTisRSTayarthazca svavidhA prazazaMsa / guNAvalyapi tasyAzcamatkRti prazaMsantyuvAca-pUjyamAtaH ! zrImatyA AdezAnusAra patidevaM prasvApyAgatA'smIdAnI yatkartavyaM tatkarotu / tasya * jAgaraNAtpUrvameva tataH parAvRtyAgacchepamitIcchASTi, para ina nApa sidita na bhavet / itazca rAjA candrastiSThan sarvazca vRttAnta | pazyannAsIttasmimeva samaye vIramatyoce-priyayadhu ! tvamudyAnAkaravIravRkSasyaiko yaSTimAnaya tAmabhimantritAM kRtvA dadAmi / tayA zayAna | pati tripakSyasi, tadA sa prAtaryAvadapanidro na bhaviSyati / zvazrUvacanaM zrusvA guNAvalI tadAnImevodyAnAdyaSTimAninAya, tatra sasyAH 21 saMkoco bhayazca na babhUva, sA zIghraM yaSTimAnIya vIramarayAH kare nyadadhAta / rAjA sarva vAgUjAlaM zRNvanneva jhaTiti svamandiramAgatya zayyAyAM manuSyAkRtimiva vastrairAcchAdya svayaJca nibhRte viveza, yathA guNAvalI ta na pazyedyathAsthAnaM zayAnaJca jAnIyAt / vIramatI 18 karavIrayaSTimabhimanya guNAvalyai dadAnovAca-priyasnuSe! patyustvayA manAmapi na bhetavyam, hRdaye sAhasaM dhehi, mama kathitaM zIghratarameva haiM * kRtvA''gaccha / vIramatyAdezAnurUpaM tAM yaSTi gRhItvA guNAvalI svahayemiyAya / pAdadhvani nizamya yaSTisparzena vA patirna jAga-2 yAMditi zaGkamAnA guNAvalI parito vilokayantI sAvadhAnatayA manda mandaM zayanagRhaM prvissesh| zayyAmamivilokanena mahArAjo 8 yathApUrva zayAno'stIti pratIyAya, ataH sA raTyA vAravayaM spRzantI tadAnImeva tataH pazcAdet / rAjA pandro'pi tasyAzcaritraM , pazyanasyAM vIramatyA hastasphAlanaM kRtaM tasyA AdezAnukUla guNAvalI sarva kArya karotIti cAmanyata / punarasau vIramatyAH sakAza-2 RECEMBAR na
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ ACCINESS 8 mAvabAja, samavastAyAmeva tasyAM rAjA'pi tAmanusasAra / sA tu vIramatyAH saba vajantyAsIsataH sa dvAradeza evaM tiSThan tayorvArtA | * bhotamulagat / guNAvalI ca tAM yaSTi vIramatyai smrpyntykthyt-maatH| etaskAryantu kRtvAimAgavA patidevAcca niHzaMkAbhavam, | kintu samprati nAgarikANAM sAdhvasastu vartata eva | yadi tempA kenacit vayamavalokyemahi, kathaMcid vA rAjJaH karNe'yamudantaH pateta cadA'vazyaM me'niSTa bhaviSyati, atastadarthamapyupAyo bhavedavazyaM karotu / vIramatyuvAca-priyavadhu ! tvaM nitarAM prAntA'si tva mittha pare pade kathaM vibheSi ! mama jIvanamevaM kurvadeva vyatIyAya / adhunA tathA karomi, yathA mandirAd pahirye santi, se sarve / prAtaryAvad gADhanidrAyAM nimagnA bhveyuH| etadAkarNya rAjA candro bhayabhItataro'bhamata, parantu kSaNAntara paba bhayanivRtto'pyamata37 yasmAdatamandirabahitA etra nidritA bhaviSyantIti vIramatIkathanamAsIta, sa tu mandirAbhyantara evA'tiSThasato rAjani cirai bhayasyAvakAzo na babhUva / atha vIramatI gardabhIrUpaM dhRtvA ghoranAdaM cakAra, yasya zravaNena sarve nAgarikA ghoranidrAmApurye yauvA''san, ! te tatraiva nidrAdevyutsaGge patitA nisimakA samUcuH / iyazca nidrA mUchopratikatirevA''sIditi se sarve vipattAvAgatAyAmapi sUyodayApUrvamusthitumasamarthA abhavan / itthaM nAgarikAnavasvApinyA nidrayA mUJchitAn kRtvA saha guNAvalyA vIramatI rahinirasarat / rAjA candrastu sarva caritraM pazyamevA''sIdatastayobahinirgacchantyoreva sa vivikte samupaviSTastayorvArtA zrutabAnAsIt / prabhUrvaghumuvAtha-matkRtanidrayA nagaravAsinastathAkvA yathA tatra paTahAdighoSaNenA'pi te'panidrA na bhaviSyanti / idAnIM cala, SayamupavanamamigacchAmaH / tatra praveze sati dvAradeze yo rasAlalo'sti, tamArudha vimalApurI brajiyAmaH / / atha zrIcandrarAjasaMskRtacaritrasya SaSThaparicchede dhIramatIguNAvalyovimalApurIprasthAnam
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAgarikAgnidritAna vidhAya zvazrUvadhvau gamanAya saJjite yavataH / tatra gamanakAle vIramatI to punaruvAca-priyaguNAvali! iso'STAdazazatayojanadUravarti vimalApurIgamanamasaMbhatra manyamAnayA tvayA dRzyatA-mama vidyAvalena tvAmavilambitameva tatra nayAmi / | guNAvalyai vIramatyoktamudhAnasthA''pravRkSamAruhya trimalApurIgamana miti rAjJA candreNa pUrvata eva zrutamAsIdita, iti rAjA candro'pi tatra | gatvA'nayodharitrabhavalokanIyamiti cintayatAmyAM pUrvamevodhAnaM gatvA'tiSThat / vIramatyA kathitamAmravRkSa dhyAnena pazpan tasmin / sukhenopaveSTumarhamanyenAlakSya koTaramekamapazyat / kizcid vidhArasya tapA'vasthAnasya ca samayAbhAvAd drutameva sa tatra gatvA praviveza | cAcintayat-guNAvalI tu guNAvalyevA''sIt, mayAdhaparyantaM tasyAM durguNo na dRSTaH, parabhRjusvabhAvasayAmAtuH kapaTajAle pavitA'sti, navayaiva tasyA buddhiviparyayaH kRta iti jJAyane para sampratyanayoH kRtirdanIyA / anantarameva te tatrAgatyopasthite basUvatuste ubhe vilokpa rAjA vicAramagnA saMjAtaH, yadime pakSAntaramAruhya gacchetAM tadA tatra mama gamanaM na bhaviSyati. paraM tadai [3] vRkSamAruruhaturiti tasya aMkA zIghratarameva nyavartata / rAjA'pi tathA chama AsIdyathA tAmyAM draSTuM na zakyeta, vIramatI karavIrayaSTyA | kasAghAtamiva tamAmavRkSaM saMtADya jagAda-AvAM vimalApurI naya / tadAnImevAnavRkSo vAyuyAnamiva viyatyuDDIyamAno vimalApurI. mabhiSacAla / yathA kevalajJAnavArakeNa karmaNA jIvAnA kevalajJAnamAyUtaM bhavati, tathA koTarAvaraNena rAjA candro'pyAta AsIt / parantu matizrutAdijJAnavArakasya karmaNaH kSayopazamena jIvAnAM kiJcit bodha iva rAjA candro'pi koTarAmpantarato vAmapadArthadarzanajhama AsIdeva / mAnasAdapi drutagatirAmrapRkSo'bhUt, tadAnImeva candrodayAt vividhAni nagaravanopavanAni tasya dRSTigocarANi bhavantyapi kSaNAntara evAkyAni babhUvuH / dhAvApRthivyormaNDala parito nirmalA candrikA prasarantyA''sIt, satrAmavRkSasyoDDayana kSIrasAgare taririvA
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ L bhavatpathyAgata sthAnavizeSa guNAvalI darzayantI vIramatI tasya varNanaM kurvatI jagAma / samAgatAyAM gaMgAyAM sA pabhASe-priyavadhu ! pazyeyaM paramapAvinI gaMgA'sti yasyAM snAnamAtreNa prANinAmenomalaM dhaute bhavati / pazyeyaM kAlindI nadyasti, caitasyA api jalaM pADhe nirmalaM nIlaM dRshyte| itthaM mArgastha sakalaM vastu darzayantI teSAM guNazca vivRNvatI jagAma / punaragre dRzyamAnamaSTApadagiri guNAvalI darzayantI jagAda-putravadhu ! pazyAyamApadAdrividhatena bharatena nirmApitaM svarNamaNimayaM jinacaityaM suzobhitamasti / ata: pUrvasyA dizi bhagavataH zrIRSabhadevasya bhagavato'jitanAthasya ca, dakSiNasyAM saMbhavanAthAdInAM caturNA, pazcimAyAM supArzvanAthAdInAmaSTAnAmutarasyAM ca dharmanAthAdInAM dazAnAM tIrtharANAM mUrtayo vidyante / atra rAvaNaH samAgatya tIrthakaranAmakopArjayiSyate, imamadrimeva parito 18 valayAkArA gaMgA pravahati / punarane gate sammetazikharamavalokya vIramatyoce-priyakdhu ! etatIrtha pandasva yahotra prathamo dvAdazo dvAviMzazcaturviMza etAMstIrthakarAna vinAvaziSTAstIrthakarA mukti lapsyante, teSu saptadazatIrthakarA mokSaM gatA avaziSTAstrayo'pi yAsyanti / ayaM vaibhAragirirayamayuMdAcalo'yaM siddhAcalavAsti, teSu siddhAcala eva pApaughaharaNe zreSThatamo vidyateyataH kRtvA pApasahasrANi, hatvA jantuzatAni ca / idaM tIrtha samAsAdya, tiryazvo'pi divaM gtaaH||12|| ___asya darzanamAtreNaiva jIvAnAM kRtsnaM pApaM nazyati, pUrvasmin kAle'tra bhagavAnRSabhadevo navanavatipUrvavAre samavasto'bhUt / kiMbahunA-vacmaH kimasya coccaistvaM, yena pUrvajinezituH / adhirupAtra lokAyaM, pautrairapi kare kRtam / / 63 / / ___ ihAsaMkhyAtemunibhiH kevalajJAna sipada jagme / aspa tIrthasya prathamoddhAro bharatacakriNA, dvitIyo rAzA daMDavIryeNa, EONE
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ T ........ hai| tRtIya IzAnendreNa, caturtho mAhendreNa, paJcamo brahmendreNa, phTho avanapatIndreNa, saptamaH sAgarapatriNA, aSTamo vyantarendreNa, navamazcandraya zonUpeNa, dazcamazcakrAyudhenAkAri / evaM dazavo'sya tIrthasyoddhAro'satpunarapi rAmapandreNa kariSyamANa uddharo'vaziSTo'sti / 4] priyavadhu ! trividhinaina bandasva, yato'sya saMsArasAgarasyocaraNAyA'yaM sAkSAcarikalpo'sti / / yataH-yo dRSTo duritaM hanti, praNato durgatidvayam / saMghezAhansyapadakRta, sa jIyAdvimalAcalaH / / 64 // 1 kiyahare gatvA giranAratIrtha darzayantI vIramatI jamAda, paJya-giranAragirirAgatoSa rAjulapatinA zrIneminAthasvAminA 5] muktivadhvAH pANigrahaNaM kariSyate / etacIrthamapi siddhAcanAnurUpaM phalamadaM viddhi / hai yaduktaM-spRSTvA zatrukSayaM tIrtha, natvA raivatakAcalam / snAtvA gajapade kuNDe, punarjanma na vidyate / / 65 / / / ihaivaikasmin sthAne hastinaH pAdo nimagno'madatastatra gajapadakuMDaM vyaracyata, anena krameNa nUnaM nUnaM tIrthamIkSamANe te ume prasamakyA vimalApurImabhiceratuH / agre niHsanya vIramatI pAha-Izastra, iha nadIsamudrayoH saMgamo bhavati lakSaNodadhirayaM jambUdvIpastha caturdikSu valayAkAraH patito'sti vividharatnanAmatra rAzirvartate / dvilakSayojanAyAmastaTe kicinimno madhyezAdho dazasahasa yojanamitataTamadhyadezo'yamudadhirasti, punarasya sahasrayojanaM nimnatvaM cAmti yasya vIcayaH pouzasahasrayojanamUrdhvamucchalanti / atra 18] gamyUrti yAvad ballayo vardhante kiMcA, paritaH kalazAkArAzcatvAro bhuvanapatayo bhavanti yeSAmAsyAni dazayojanapramANAni sahastra9 yojanamita sthaulya, lakSyojanadairghyazcA'sti / asmAd dhanavAtAnuvAtayonirgamanenAsya kallolA bhRzamucchalanti yanivAraNAyAniza suragaNA daNDahassAstiSThanti sarvametacchAzvavikramasti / evaMvidhAM vArtA garvANe he trimalApurI nikapeyaturyasyAH suSamA irAdeva REAK
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ RA dRzyamAnA''sIt / vividhamanoharopavanAni ramaNIyatarataDAgA anaMtapAH prAsAdAma darzakAnA ghetoharaNAya parasparaM kRtaglahA vAasan / nagaraprAsAdA AlokojvalajyotiSA jAjvalyamAnA vilasanti, sarvametadavalokya guNAvalI bIramatImapRcchat-bhAva! kimAkhyeyaM nagarI? vIramatyoda-iyameva vimalApuryasti, yo draSTumAgatAse / asmimeva samaye mAkandapAdapo'mbarAdavanItalamava-13 satAra, nagarAn pahiruzvane tasthau ca vIramatIguNAvalyau tasmAdusIrya nagarAbhimukha gheratuH / pazcAdrAjA candro'pi tadanugamanakrameNa || jagAma / mAturamutavidyAvalokanena tanmanasi kicidapi bhayasaMcAro nAjani, yato vIrapuruSo mRgendra iva nirantaraM nirmIko mavati / yataH eko'hamasahAyo'haM, kRzo'hamaparicchadaH / svapne'pyevaMvidhA ciMtA, mRgendrasya na jAyate / / 66 / / zanaiH zanairume nagara vivizatuH, rAjA candro'pyetAvatkAlaM tAmyAM sahevA''sIta nagarapravezAnantaraM vIramatI guNAvalI kRtsnaM nagaraM prAntvA bhrAntyAdarzayata / pazcAdubhAmyAM vivAhamaNDapo jagme tatra nRtyagAnavAdyAdInAM dhvanirguJjamAna AsIt / | tadAnIM varavadhvorAgamane vilamba AsIt, ataste tatraiva saMtiSThamAne parito dedIpyamAnAM zobhA draSTumalagatAm // ___ atha zrIcandrarAjasaMskRtacaritrasya saptamaparicchede'ghaTitavicitraghaTanA itthaM nirvighnayA vIramatIguNAvalyo vivAhamaNDapamIyataH paraM rAjA candro nagaraM pravizameva vASayA bAdhito'bhUta, yena tsy| hai sarvo'pi kAryakramo vyatyAsatvamApa / nagarasya prathamadvAre pAde nihive sasyeva kazcimazirodvArapAlaH pUrvasaMstuta ikha se aNanAma / tathA lokamAnA sAdhayoM rAjA mAmanyaM vA praNamatIvi cintapati sma / kopAlaH punarapi taM vismApayamuvAca-jayatu jayatu AAR laka
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ C RECERCORRECORREC candranarendra ! satyaM bhavAn guNAgArotrAtha samAgatyA'smAn sanAthAnakarot / adhunA zrImatAmAgamanenA'smAkaM mahatI cintA dUramagamat , vayaM dvitIyAcandrapad bhavadAgamanaM pratIkSamANA Asma / samprati dayAM kalA siMhalapurarAjasya samIpaM calatu, sasyAvAsaca | punAtu / pratIhArasyaitadvacanaM zrutvA rAjA candraH svAnte cintitavAn-aho ! mahadAyaryamatyadayaM mAmeva no kintu mamAkhyAmapi vetti, paraM bhrAnto'yamiti meM pratibhAti / kacidanyaM candra pratIkSetadbrameNa mayA sahetthaM vadedityapi saMbhavati, etadvicArya narendreNa candreNa jagade-he dvArapAla ! candrastvAkAze vasati, punastvaM kena vArtA kurvamasi ? asyAM nagaryA me mahatkAryamasti, mato mAM [* mA vAraya, itthaM kacidajJAtvA rodhanaM nocitam / baddhAJjalinA dvArapAlenoce-he AbhAnarendra ! bhavAnAtmAnaM kathamapalapati ! ki ratnaM jAsyappalakSitaM bhavet ? kastUrIgandhaH kenacita kimAcchAdhate ? nAhaM bhrAntaH kintu samyagakAgaccham / yata:viSamasthito'pi guNavAn, sphuTataramAbhAti nijaguNaireva / jalanidhijalamadhye'pi hi, dIpyante kiM na rsnaani||67 aso bhavAneva candrarAjA'bhidha AmAnarendro'sti, evamuktvA dvArapAlastasya kareM gRhItvA''tmanA saha gantuM savinayaM tamanu- IN rudhyate sma / tadA rAjA hastaM mocayanurAca-prAtaH ! hastaM kathaM gRhmAsi ! tvayA yad vaktavyaM taddarAdeva kathyatAm / mayA tvaM vikSiptacetA itra lakSyase, yatastvaM mAM candrarAja matvA''tmanA saha palitu durAgraI karoSi me mithyAvalganasya prayojana naasti| vyartha mA tvamasmin saMkaTe pAtayasi tvaM dravyAmilApI cettadapi dAtumutsuko'smi, paramitthaM vyartha mAM nirudhya me samayaM niSphalaM | mA kuru / adhAraNye me bahukAlo vyatIyAya, satazcintitA me prasUmo pratIkSamANA bhavet / dvArapAlojAdIta-rAjan ! ito'STA PORARESS
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ sTa *** dazAtayojanadUravartinI bhavadrAjadhAnI vidyate, punaratra kathaM kutra vA bhavajjananI bhaviSyati ? rupayetthaM mAM no sandehe pAtaya, me ca K mA krudhyatu / yadi bhavAdRzAH pratApino mithyAbhASiNo bhaveyustahi kathamiyamacalA saMsArabhAraM ribhRyAt / / yatA-jeNa parI dUmijaha, pANivahI hoi jeNa bhnnienn|appaa paDai aNasthe, na chu taM japaMti giiatyaa||38|| rAjan ! mAdRzAnAM jIvanaM bhavAdRzAnAmuttamapuruSANAM sevAM kurvadevAgamacasmAditya bhramapUrNavRtte kadAcidapi nAgantuM | zakromi / mama prabhurAvazyakakAryavazAcchrImatA saha saMgantumicchati, ato me prArthanAmurIkRtya mayA sahetu ceSTatAm / idAnI rAjA candro'tIva saMkaTe'patad cIramatIguNAvalyau tasmin kAle'tidUravartinyo nAstAmato rAjJo manaH samayamAsIghadena vivAda te zRNuyAtAM cedanyasmAdanyaM bhavettataH sa maunenaiva dvArapAlena saha gamanameva svIcakAra, tena prahaSTamanA dvArapAlaH sahaiva vena siMhalapurAdhIzasya saudha vAja / mArgasthAH sarve karmacAriNo namrazirasasta praNemustena rAjJazcandrasya manasi zaMkA vardhamAnA''sIt / apratyAnAM janAnAM mayA satrA kathaM paricayaH 1 mAmpratyete kathamAdarazcAdarzayabhiti tasya kathamapi vidita nA'bhUt / zanaiH zanairnegarasya dvitIyaM dvAramagamadatrasthA api janA rAjAnaM praNamyocire-he rAjan ! svAgataM vaH, siMhalanyo mama pracarmavanmArgameva pratIkSate / yathA cakraprakaTanena pakravartino manorathAH saphalIbhavanti, tasya ca navanidhInAM prAptirbhavati, tathaiva mama mahArAjasya bhavataH samAgamena kaarysiddhirbhvissyti|| rAje candrAyedaM kRtaM nArocatA'tastasyautsukyamedhitamAsItsa ca ruSTaH san mamApe-yUya mAM candra kathaM jAnItha ? yathA dhattUrabhakSakANAM sarvatra hiraNyameva dRSTigogharaM bhavati, tadgrahaNArthazca te dhAvanti, tathaiva yuSmAkamapi paritazcandra evaM netrapathamArohati, bhaktAM ka
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ // PR | rAjA'pi bhavAdRza evAstIti jAne / tena me kA paricayaH ? mAmRte tasya kimatAdRzyaM kArya yama sidhyati ? yasmApUyamitthaM hai bAtoM kurutha, tena yUrya yathArtha pUrtA iti pratIyate / evaM katicitpathikAzcandrapramAd yuSmAbhirvacitA bhaveyuriti na jAne ? tadA | zApAlAH spaSTIkurvanta Akhyan-vayaM siMhalanarendrasya sevakA smA, tenaiva nirdiSTAkA vayamatra sthApitAH saH, tavA'mitrayA mavAneva candra ityasmAbhiranAyata, idAnI saMstuto mavAnAtmAnamapalapituM na gheSTatAm / itthaM dvArapAlasya vayanamAkA kizcid | vRttAntavAnaM rAgo'bhUt, ataH zAntyA nRpoyAkSIta-yuSmAn ki cihamavocata, yena mA candra kathayatha ? etabhizamya dvArapAlA | UcuH-pUrvasthapuradvAreNa rAtraiH prathamayAmavyatIte yA pumAn strIbhyAmanvaG nagaraM pravizetaM rAmacaMdrasya nAmnAya yUyaM praNameta, atyAdareNa matsamIpazcA''nayeta / sena mamakamAvazyaka kAryamasti, tasyaiva siMhalapaterAdezAnusAreNa sthAne sthAne samupaviSTA vayaM, zrImantaM pratIkSamANA Asma-rAtroktasaMketAdhAreNa bhavanta candrarAja jAnImaH, tenaiva ca zrImantaM tatsamIpagamanArtha prArthayAmahe / maharAjasya bhavatA sAkaM ki kAryamasti, tadasmAkaM praSTavyA'nadhikAratayAjJAtamasti / tasmAdidAnI zrImato'smAbhiH saha nUna gantavyaM bhaveta, kAryazca yukyoH saMgapena svayameva sphuTIbhaviSyati / rAjazcandrasyaikAkilA dvArapAlAnAzAsaMkhyeyattAzcetasi sa cinta- 8 yati sma-etAtkAla kevalaM mAtureva bhayamAsIt, saMprati siMhalanarezasyApi bhayamAjagAma | tatra gate ki mAdIti na vemi, parameteSAM hastAnmuktirapyasulabhA, yato'hamasahAyo nagaramapyanyadIyamete va karmacAriNaH, eSAM pratibodhanenA'pi na kazcillAmo bhaviSyati, 8 ataH samprati tanikaTe gamanameva zreyaskara bhaviSyati / iti vicArya sa dvArapAlAnakdata-calantu, yuSmAkaM svAminaH sanidhau | gantuM samaddho'smi mama yadvaktavyaM bhavettattatraiva kathayiSyAmi / padhi yathA yathA'gre sa gatastathA tathA militA'bhinavadvArapAlAdayasta PR
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ & praNamya sAdaraM samamaMsata / rAjamavanaM yAvad gacchatA vena saha janatayA saMkalaM mArgamabhavatkaSTena sarve rAjamAnamavizan / rAjabandrasyA manA zeva jilAdhIzAka pUrvotra viditA'bhadataH sa tasya svAgata kiyAracanAyAmAsakta AsIt / yadA va siMhalapati8 stadAgamanArAvamayaupInadA vijayavAdyaiH sahA'gre galA sasatkAra se svAvAsasthAnamAnIya svAsa namupavezyAJcakavata-he mAnareza! ra bhavatpAdanyAsenA'dheyaM nagarIdaza sthAna pUtamahamapi darzanena kasArtho'bhavam / cirakAlikI bhavadarzanAbhilASAya pUrNAbhadarastho'pi bhavAnme hRdayastha evA'sIt / yayA'samihito'pi bhAnuH kamalakulAni praphullayati, tathA bhavannAma suyazava zrAvaM zrAvaM vayaM hRSTA / kA Asma, agha bhavataH sadyo darzanenA'smAkaM harSAtireko babhUva, sakalAvAzAH saphalatvamagaman / itya sabhUmikAbandhaM pihalanarezazcandra kuzalapraznaM pRSTvAvAdIta-svAmin ! zrImAnantaryAmI mama zirobhUSaNamasti, yathA mayUrazcAtako sRSTi, ktso mAtaraM, kyA vayamapi zrImantamicchAmaH / zrImatAmAgamanenA'smAkaM jIvitaM sAphalyamApa, yataH prabhukRpAM vinA satpuruSANAM darzanaM durlabhaM bhavati / sAmprataM | 4aa vayaM zrImatAM kA satkRti kurvImahi ? yataH zrImanto vadAnyasamA bhavadane vayamagaNyAH saH / yadi madrAjye samAgaccheyustadA prAyo hai vayaM kizcitsevAM vidadhyAma, paramiyaM vimalApurI madartha videzavadasti / atra tu yathA mAtA putrasyAvalokanamAtreNaiva santuSTamanyA / bhavati, tathaiva vayamapi bhavatA kevalaM praNampaiva dhanyamanyA bhavituM zaknumaH / yadi kadAcidavasara AyAsyati tadA bhvnto| drasyanti, yadvayamapi prAghuNikAnAM saskRtI kempo'pi nyUnA na smaH / itthaM siMhalAdhipaH sakIyAM so vArvAta pandranRsmakathayat, kintu vasya kathanasArAMzaH kimiti rAjA pandro na bubudhe| sacebhyaH sarvempo'pi dUrAvasthAnenaivAtmanaH zreyo'manyata / ataH sa jagAdahe rAjan ! bhavAMzcandranameSatthaM mAmabarudhya kathaM sammAnayati ? mahameko vaidezika padhiko'smi | zrImanto mahAnvo rAjAno'dhIra - -
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ N ALSARKI | nipuNA mRtvA'pi kathamitthaM mukhatha AvayoH kazcitsaMstavo'pi nAsti / candrastu pUrvadizaH svAmI, azva sAdhAraNaH kSatriyakumAro'spAM sthitau dhAtvA'pyevaMkAraM vAtoM kathai kurutha 1 kadAcinmama candrasya ca rUpavayaHsAmyaM dRSTvA prAntau patitAH stheti zAyate / iha jagati bahavaH sarUpAH samAnavayaskAzca dRgAte, paraM teSAM guNamavivAya te: sambandhasthApanaM na varam / karpUralavaNayorojjvalyasAmye'pi tyorguNe gaganapAtAlavad medo bhavati / paramavasare prApte tayoH satyasvarUpamavagamyata eva / yatA-na vinA madhumAsena, antaraM pikkaakyoH| vasante ca punaH prApte, kAkaH kAkaH pikaH pikaH // 39 / / bhato bhrame mA patatu, mama ca kRpayAgamanAyA'nujAnIhietadAra ye siMhalAdhipa Aha-rAjan / itthaM vAtayA'I pratArituM na zakyate, mama samyagjJAto'bhUdyad bhavAnevA'bhAnarezostIti / yataH satpuruSAH sallakSaNena kadAcidapi tirohitAna siSTaMti, sadAcaraNAnyeva tAn prakaTayanti / yathA'lArjale nimajjayantu janAH, paraMtA UrdhvIbhavanena vinA na tiSThanti / kastUrI surabhiNA svayameva sevA bhavati, tathA bhavAnapyasti / kyaM cirAd bhavadAgamanamArga pratIkSamANA Asma, ayocitasamaye bhavadAgamanamabhUt / adhunA svApanutistyajyatAM, | mama ceka kArya kRtvA mAM shaashctikaa''dhmpenaa'nugRhaann| ubhayoritthaM vArtAlApe bhavatyeva siMhalarAjasya hiMsakanAmA mantrI tatrA- 16 jagAma sa ca mahAna durbuddhiA kapaTI kuTilaH kadAgrahI cA'sIt / mithyAklAnantu tasya pradhAno dharma ivA''sIditi cA''cchabhera candra praNamya, svAsanaM gRhItvA svkauttilyprkttnmaarebhe| prasannavadanaH sa prAi-he narezvaracandra ! aghA'smAkaM bhavaddarzanena paramAnando bamba, samprati bhavatA mama mahArAjasyAJjA'GgIkarcavyaiva bhaviSyati, yato vayaM na khalu salakA yad bhavadvAkprapaJce patema / ataH samprati samayAtikramaNaM na kriyatA, punarmama kAryasampAdana vinA bhavato gamanamasaMbhavamityapi jAnIhi / asmAkaM bhavato mahatI AzA varvati, teCCPROCO 16 navarunanA
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ kasyAzcikalpanAyA AdhAreNA'smAbhirbhavAn balAnigRhya nA''nAyi, kintu devyA vacanenaiva bhavantamabodhi / kAryamanalpaM samayazca stoko'to'dhunA'svIkAraM mA kRthAH, rAtredha vyatIyAya bhavatA ca kArya kArayitavyamasti, punaH kAryamapi mahala kathayAmi / | bhavAnahAvizyamapi ustArasAraNamapi bhazAparjanIthaM, mAzcA''jJApaya yathA nairjI prArthanAM bhavate nivedayeyam / hiMsakamantriNaH | sphuTamidaM kathanaM nizamya rAjA candraH parama vaividhyamavApa / tadAnI sa kizcitkAla svIkArA'svIkAravicAre nimagnaH san prAnta | cakathat astu, yatkartavyaM tadA''jJApayatu / bhavadbhizcandrArtha kathaM vyAkulIbhUyate ? kimiha jagati parairbhavaskArya sAdhya na bhavet ? sAdhu sAdhu samprati vaktavyamucyatAm / AmAnagarIvAstavyo'hamapi candrasAdhya kArya kartuM zaknomi / tadAbhApatervacanaM zrutvAdhyameva / rAjA candro nA'nya iti siMhalA'dhipo vizvasiti sma, tena nRpaH para mumude nija mantriNamabhidadarza c| manyuvAca-he rAjan ! |51 bhAbhAnarezo bhavataH sakalA cintAM dUrIkartumaho'sti / anena saha ko'pi viSayogopanIyo nA'sti, svAbhiprAyamenaM sparTa kathayatu, yatolajayA viSayamaprakAzya kArya naiya setsyati / yato dhanadhAnyavidyAsaMgrahAdAravyavahAradharmakAryAdiSu lajjA vihAyava sukhI bhavejanaH / mantriNo vacanaM zrutvA rAjA candrazcetasi cintayAmAsa-eteSAmAntariphA'bhiprAyaH ka iti na jhAyate na jAne kiM kArya kartavya | bhavet ? mayA niSpatsyate na veti ? idAnInsvahameteSAM paJjare nitAnta patito'smi / ete sarve dhUrtI vazcakA iva dRzyante, paramadhunA | veSAM pacanazravaNaM tUSNI saskaraNazcAntarA nAjyopAyo dRzyate / ityaM vicArayanta candramavalokya siMhalapatinoce-rAjan ! mA cintIna vayaM dhUrtAyatomavanta vazcayiSyAmaH, svAnse svalpamapi saMdehaM mAgAH / mazadRzAna paropakAripuruSAn jananI viralAn jnyti|
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ RELA // yata:--vidvAMsaH kati yoginaH kati guNairvedagdhyamAjA kati, prauDhAmatakarIndrakumbhadalane vIrAH prasiddhAH kti| svApArA: kati sundarAH kati katiprAjyapratiSThAparA:,kiMtvako viralA parApakaraNe yasyA'sti zaktiH sdaa||70 pazyatu-kRtsna jagajagacakSuH prakAzayati, pAdapAH puSpANi phalAni ca dadati, cintAmaNirasna manovAJchita phalaM prayacchati, gAvastRNamapi mAyA po rakSati, pahA pratyuSArApe ke'pi saktA bhavanti / kyA mahopakAriSu bhavAnapi paramopakArI - puruSo'sti, itthaM bhavAzAH paropakAriNaH sajanAH parimitA bhavanti / bhavadanukampAmapeSamANA varamAzayopaviSTAH smo'smadIyAzA zrImAnavazya saphalayiSyatIti vishvsmH| patA-zAstraM bodhAya dAnAya, dhanaM dharmAya jIvitam / vapuH paropakArAya, dhArayanti manISiNaH / / 71 // | asmin kAle tatra siMhabapatistasya rAjhI, kanakadhvajanAmA tasya kuSThI putraH, hiMsakamantrI, kapilAdhAtrI, rAjA candrazvaitebhyoDil jye kepi nA''san / tadA te sarve tathA zomAmAvahanti sma, yathA paJcandriyaiH saha manaH zomA prAmoti, viviktaM prAtvA rAjA candrasta progAca-he siMhalanareza ! bhavatA yadgadanIyaM tatsphuTamudhyatA yato mavataH spaSTavacanaM vinAnamA yudhyate, bahirvivAhotsavitA || ansazcintitA isa yUyaM lakSpadhye / bhavato yathAtathya mevamakSAtvA vicAraM vinA kArya kA kathaM sakko bhaveSam / ivatha me gosargataH til pUrvamevA'mApurI gantavyA'sti / ataH kartavya kArya dutamAzApaya, mama nAmadhAmalAdIni ca kathamamApi ? tadapi brUhi / rAma andraspaitatpaznaM zrutvA siMhalAdhipo mantriNamamisaMketayati sma / sabo mantrI pAha-he AmAnareza ! bhavAn mama trAtA, AvAyA / / NEWS
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaikamAtra sthAnamasti / tasmAtkamapi viSayaM bhavato gopayituM necchAmi / pAdapoghughurUn baccA nartitavyamastyeva punaravaguNThanasya 6 prayojanameva kim ? bhavate yathArthakathane na me kApyApattirasti / kumArakanakabajAya rAjaputrIM premalAlachI pariNayatu, etadarthameva || / bhavAnasmAbhirAkArito'sti / iyamevA''smAkInA prArthanA varivarti caitadartha vizvAmo'sti, yanmAmakaM kArya bhavAnavazyaM kariSyati / etacchutlA candra Aha-kimetad yUyaM kathayatha ? premalAlachI siMhalakumAraH pariNeteti zrutvA tadutsarva draSTumevA'hamihA''pAtaH / * mAdRzo'nye'pi samAgatA darzakAH premalAdevyAH siMhalakumAreNa satroddhAho bhaviSyatyevaM vadanti / paraM kanakadhvajastA kathaM na parimeSyati ? / iti kRpayA mAM bodhayatu / tatra tasya kA vA''pattiH ? yayA'muM bhAraM macchisi prakSipati bhavAn-etanizamya mantriNoce-Ajan ! kumArakanakadhvajaH pUrvajanmakarmavipAkena kuSThayasti, esaGghasaM kasmA api vaktavyaM nAsti / kathamapi tasya pANigrahastayA samaM | |nizcito'sAparaM tasya nirvAho mvtkrkmle'sti| prabalavAtena madhye samudra nIyamAnAyA nAvastaTAnayanamiva siMhalanarezasya lajAyA | evaM bravanta mantriNaM canTojocata nItasya pArasya pariNayo bhavatA kathaM sthirokAri? | rAmakumAryA samaM kA'pi zatrutA''sIlkim ? yatastasyAH pariNayA kRSTinA sai kArayitumAgatAH / itthaM tasyA jIvita kathaM / * vyarthIkurutha ? amuM pApamArazca mayi kathaM nyasyatha ? tayA mama pariNayaH ki kadAcidapi samarati ? mayi tAzI yogyatA'pi nAsti, 13 tathApi kathamitkRte'pi pANigrahe'nantaraM punarbhavate samarpaNa mayA kathaM saMbhaviSyate ? itthaM rAjJA pandreNa pratibodhite'pi hiMsaka mantriNi siMhalanareze ca tadvacanasya prabhAko lezamAtramapi nAbhavam / to pUrvavattasya prArthanAM kRtavantAvA''stA prAnse pandro / hiMsakarmatriNaM vijanamAnIyovAca-mavanto'mumanupitamAraM mahimApahAra mayi kathaM nidadhati / /
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ - HORS yata:-aMkAyeM tathye yA bhavati vitathe vA kimaparaM, pratIto lokesmin harati mahimAnaM janaravaH / tulottIrNasyApi prakaTanihatAzeSatamaso, ravaistAhaka tejo na hi bhavati kanyAM gata iti / / 72 // __ aba prAthamika evA''vayoH saMstavo'bhUttadA''dhAraNaiya mayaitadanucita kArya kArayitumicchanti, kintvanena ko'pi lAmo na bhavi. vyti| sundaritamAyA premalAyAH kuSTino rAjakumArasya kanakadhvajasva kaMThe bandhana mahatpApamasti / asya vivAhasya vicArA sarvathA tyAjya ||8| da eveti me matiH, yadyevaM kartuM na zakyate tahi svadezA''vAsI, eSo'nucitavicArazca pathamabhUttatkathaya ? yadi sakalaM tathyavRttAntaM nizchalaM kathayiSyasi, tadA bhavatprArthanAyAH parAmarza kariSyAmi / yato'vicAryakArI duHkhabhAga bhaktIti siddhAntasAraH, yataH| sahasA vidadhIta na kriyA-mavivekaH paramApadAM padam ! vRNate hi vimazyakAriNaM, guNalubdhAH svayameva sNpdH||73|| ___ AbhAnarezasyedamAzApUrNa vaco nizampa hiMsakamantrI nijagAda-rAjan ! adhisindhutaTa sindhanAmadeze mahatI ramaNIyA ca siMhalapurI virAjate, yatra janimanto janA bhAgyamAjo maNyante / yasyA bhavatkRtapUrvasaMbhASaH patirasti, tasya rAtrI kanakavatI, cAhaM / sacivo hiMsakanAmA'smi |raajysyaa'khilN kArya mamA'dhInamasti mamA'jJAM vinA tatratyaM tRNamapi vicalitaM kartuM ke'pi na prabhavanti, || mama rAjJaH samIpe caturaGgiNI senA mahadaizvarya prajAzca dhanadhAnyaparipUrNAH santi / tatra daridratAyA nAmApi na zrUyate yatrAgaNitaviSudhAH striyazcA'marAGganApratimAH suzIlAH patibhaktiparAyaNAH zAntaprakRtayazca santi / kadAcidrAjJI kanakavatI prAsAdamaghihitA meM putrArtha cintayantI bahuzokasaMjAtA zrudhArAbhirArdravasanA zItocchvAsaM niHsArayantI nirjale zapharIva vyAkulA'bhUt / svAminyA-18 svAzImavasthAM vilokya kApiJceTI dhAvamAnA rAjAnamupasRtyA'khila cAnta nivedayAmAsa / rAjA'pi drutamAgatya vA samAzvAsya PLIERRORSENSE .25*** *
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ papraccha ayi candrAnane ! kathamaudAsInyameSi ? ki kainA'pi sAmollaMghanaM kRtaM 1 tarhi vada, avazyaM ta tvarita kaThora dNddyissyaami| | audAsInyasya kAraNa zIghraM hi tadAkarNya kanakAyudAna-pApeza ! manapAto mama kasyApi pastunastruTinAsti | ke'pi mamAjoglaMghanaM nAkArSuH, punarbhavantamiva pati prApya pratyahaM nUtanasyaiva vastuna upabhogaM karomi / itthaM sarva sukhamevA'sti kintu / putramantareNa sarvamapi saukhyaM duHkhIyate / tena vinA vanyaM kusumamiva me jIvanaM niSphalaM zUnyaM ca pratibhAti / yataH-aputrasya gRhaM zUnyaM, sanmitrarahitasya ca / mUrkhasya ca diza: zUnyAH, sarvajUnyA daridratA // 74 // ___ aputrasya dhanavato'pi prage mukhadarzanaM janairazubhaM manyate / yasya gRhe bhUloThako rodako'spaSTavaktA maridhUlidhasaritavigraheNa kro-hai| DasthAyI laguDAvaM nirmAya rathyAyAmAkrIDako bAlo vidyate, tasyaiva jIvana sArthakaM bhavati / suputreNa kIrtiranvayaparamparA caidhate / yataH sa eva punaH putro yA, kulameva na kevalam / pituH kIrti sudharma ca, guNAMzcApi vivardhayet // 75 // tatprabhAvAn gatA'pi sampattisayAti, vArdhake mukhaM jAyate, marubhUmivacchukajIvane'pi sukhadhArA ca pravahati / tathAvidhamekara - sutanayaM vinA mamAjhaM rikta gRhazca zUnyamasti / he prANanAtha ! anayaiva cintayA cintitA'smi, nA'nyatkiJcidaHkhasya kAraNamasti / etanizamya rAjA prAvocat-priye ! svayA hRdazcintA niSkAsanIyA, mantravantrAdhanuSThAnena putraprAptyartha yathAzakyaM yatiSye / yataH kAryArtha prayatnamAtra lokasAdhya phalaprAptistu bhAgyAnusAriNI bhavati / yataH-auSadhaM mantravAdaM Sa, nakSatraM gRhadevatA / bhAgyakAle prasIdanti, cAbhAgye yAnti vikriyAm // 76 //
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - %E iti tvayA jJAyata eva, ityaM rAjhI sAntvayitvA, rAGgAjamAhUtaH sarvA vArtA ca pagapata, gaMbhIratayA vidyAryA'STama6 tapasA kuladevImArAdhya, hA prasAgha, putraprAptyai mayA vicArodAyi / rAze'pyepa vicAro vyarocata, ataH sa dvitIyadinAva kula vyArAdhanaM prAreme / tRtIyadine kuladevI prAdurAsIghasyAbaraNI bhUmivazcaturAlipramANamusthitAvAstAm / surabhipuSpA jAlitakaMThA sthirA'cikanInikA prasamavadanA vakhAlaMkArabhUSitakAyA. sAbhANIta--Ajan ! tavArAdhanayA prasannA'smi sukhena varaM || vRNISa, taba manaHkAmamavazyaM pUrayiSyAmi / devyAH karugArasabharabhRtaM vacanaM zrutvA baddhAJjalI rAjA prAha-mAtaH / tvaM kulavRddhi-13 kAriNI, samRddhidAyinI duHkhahantrI sAzApUrayitrI cA'si, ato mayA putrArtha takArAdhanA kRtA / yato yasyAye putrArtha gRhe sAdhunimittaM, hRdaye jJAnArthaJcAlakAzo na bhavati, tasyeha jananamajananazca samaM bhavati / mAtaH 1 putrArtha mama yAcanAjazyamaGgIkAryA, yadi me putro na bhaviSpati, tadA mAtyA ArAdhanaM kaH kariSyati ? kartha yA bhavatI me kuladevI gaNayiSyate ! ratnAkarataTastho'pi jano yadi dAridrayAna mucyeta, tahi ratnAkarasya lajjAspadameva, tathaiva mamApyaputratvaM bhavatyA eva pAjanakaM bhaviSyati / yadyasya sevakasyopari prasabhA'sti tarhi vastvantaranirapekSasya rAdhyAgraheNa kRtArAdharasya me putraratnamavazyaM dehi / zrImatyA dayAlezato'pi 8 mama manorathA saphalImaviSyatIti pratyayo'sti / tadAkarNya santuSTA kuladevyuvAca-rAjan ! tvatpuNyayogena va manoratho nizyaM setsyati drutameva putra lapsyase, para kuSThI putro bhaviSyati / tanizamya sAjalI rAjAka-he pratipAlpe mAtaH prasannatayA 16 kRpAM vidadhatyapi dUSitaM jagamindApAtraM putraM kathaM prayacchati / yadi dAtavyo'sti tarhi sulakSaNAnvitaM nidoSa putraM dadAtu / devyavocava-rAjan ! caturo bhUtvApi vaM kaI murkhAyase ? yo patkarma karoti sa tadanurUpameva phalaM bhakte / R-ACHERS
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ yataH-kRtakarmakSayo nAsti, kalpakoTizatairapi / avazyameva bhoktavyaM, kRtaM karma zubhAzubham // 77 / / jinezvaracakravartibaladevaghAsudevaprativAsudevasadRzAnAmapi kutakarma bhoktavyameva mavati, tadA sAmAnyapuruSANAM kA vArtA ? yataH- brahmA yena kulAlavaniyamito brahmANDamANDodare, viSNuryena dazAvatAragahane kSipto mahAsaMkaTe / rudo pena kapAlapANipuTake bhikSATanaM kAritaH, sUryo bhrAmyati nityameva gagane tasmai namaH karmaNe / / 7811 yazca sarva sukRtameva karoti, sa eva nirantara samabhAga bhavati para puSpAkSaroha sarvameva kSIyate / .. ___ yataH-tApacandravalaM tato grahabalaM tArAbalaM bhUgalaM, tAvatsiyati vAJchitArthamakhilaM sAvanaH sajanaH / mudrAmaNDalatantramantramahimA tAvaskRta pauruSaM, yAvatpuNyamidaM samA vijayate puNyakSaye kSIyate // 79 // atA mayA tvatkamonusArataH sambageva barodacastatra kathamapi vyatikramona bhvissyti| tadA tanizamya mlAnamanA rAjoce-pathecchasi tathA kuru, paraM kRSTinaM putraM kathaM yacchasi ! satkAraNaM kathayA kSetrI jagAda-rAjan ! asya kAraNakayane me kA'pyA''AttirnA'sti zRNu-maharddhikanAmA mama patirasti, yasyAnAM ve bhArye svAde api sukhena kArla gamavAvaH / kadAcinme patirmAmanuktvA sAlyai hArameka madAtasmin kSaNe mama hRdaye'kSamAgnijvAla, kalahaM kurvtyoraavyo| patistadAnImAgataH, vallamAyAH sapalyA pakSe jagrAha | tenAI vimanaskA jAtA, dai deva tavA'cenayAkarSitA'hamatrAtA / tasmin kAle vimanaskatayA varadAne mana mukhAkRSTiputrasya vaa|| niHsRtA / asmAkamAsyAmiHsRtaM vaco jAtvapi viparItaM na bhavati, tacca mAnavAnAM bhAgyAnusArameva nirgacchati / yata: yadupAtamanyajanmani, zubhamazubhaM vA svakarmapariNatyA / tacchakyamanyathA nati, kartR devAsurairapi vai||80 EAR RATAR
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ *****R***-E ato he rAjan ! tvayA cintA na kartavyA / rAjA'pyacintayat-aputrA'pekSayA kRSTino'pi putrasya bhavana kenacidaMcana yuktamevA'sti, tato devI tadAnImevA sardadhe / rAjA'pyArAdhanAsamApyanantaraM mama samIpamiyAya, sa pa varaprApterakhilaM vRtca nivedyaamaas| tadA rAjAnaM sAnvayambhahamavAdiSam-prathama putrastu bhavatu, yadi tasya kuSTho bhaviSyati, tadA tasya nivAraNaceSTA'pi kariSyate / mamA'nayA sAntvanayA rAzyapi mumude'nantaraM tasmimeva dine rAjyudare garbhasaMcAro babhUva / ato rAjJA yatnatayaikatra mandirasya gumatale rAdhyai vAsavyavasthA kRtA, yathA kRpaNasya dhanamadhidharitri janairadRzyamAna tiSThati, tathaiva sApi tasthau / garbhAvasthAyAM punastAM ke'pi draSTuM na prayayuH, pUNe mAse rAzI mana kahina sUtaM madhuye ! sammAna sammAdaM zrutvAzanA parI mudamApa, katicidinAni ca mho'kaari| samantAd vaijayantItoraNAdibhiH pratigRha maGgalA''cAraizca nagarI zuzubhetarAm / nAgarikA rAjasabhAmupasRtya rAjJe vardhApana dadire, || rAjA'pi tegyo yathocita sarakArapuraskAra vitIrya tAna samamasta / dvAdaze'hani kumArasya kanakadhvajeti nAma cakAra, paraM svakarmayo| gena sa janidinAdeva kuSTarogeNa pIDito bhavituM lamaH / tadartha kRto'pi vividhopAyaH saphalatvaM net / Akare ratnAnIva tatra talagRhe sadyatnena kumAro vRdhe| satsanidhau kapilAdhAnyA vinA'nyeSAM gamanA'jJA nA''sIda, saiva kumArasya lAlanapAlanaM kRtvtysti| zarIradUSaNena kadApi pahiranirgacchantaM kumAraM jJAtvA janairAzcaryamamanyata / yathA yathA kAlo niragacchattathA tathA janAnAM rAjakumArasya darzanecchA dhitA''sIt / aneko janA vastrAbhUSaNAdikaM gRhItvA rAjasabhAmAgatya kumArasya darzanecchA prakaTIcakrire, paraM te sadaiva nirAzA eva parAvartanta / tadA kumAro'sisundaro'stIti sarvAnacakartha, keSAMciddaISTiH kumAropari mA patatviti jAtu na niSkAsa* yAmi / pravRddhaH san yadA sa nirgamiSyati, tadA taM sarve drakSyantyeva, mama vAkye vizvastAste sarve'pi rAjJo bhAgyavarNanaM kartuM lagnA:-yaM -E%Ex
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ draSTuM sahasrAMzurapyasaktastamavalokitu vayaM ke iti matvA sarve santuSyanti sma / sa cirajIvI bhavatu kadAciddarzanaM bhaviSyatyeva, yataH zAstre'pyuktam gopanIyaM prayatnena, ratnaM hi vibudhaiH sadA / parakIyaM hi taddRSTvA dveSaM yAnti narAdhamAH // 81 // iti kumArasyetthaM rakSaNaM yuktamevAsti, zanaiH zanairiyaM vArttA dezAntare'pi prasasAra | paramasya guptatatvasya rahasyamanye kathaM jAnantu ! kiyatkAlA'nantaramasthAM vimalApurvI siMhalapurasthA vyApAriNo vyApArArthamAgatAH / atraikasminnahani te rAjJA makaradhvajena saha miliM tasya rAjapariSadi samupasthitA Asan / rAjA'pi teSAM yathocitaM sammAnaM cakAra tadaiva svapituraGkaM premalA lacchI samAgatyA'dhyAste sma / tasyA alaukikaM sadrUpalAvaNya cAturyAdikaM pazyantarata AzcaryamIyuH / rAjA makaradhvajasteSAM dezasya rAjJazra nAma papraccha ta ucire - sindhudezavAstavyA vayaM tatrA'lakApurItulyA siMhalapuryyarita / tatra kanakarathanAmA rAjA rAjyaM zAsti tasya kandarpoSamaH kanakadhvajanAmA kumAze'sti / tasya guptamandire rakSaNaM kriyate, janAstasya darzanArthaM pratidinaM lAlAyitA bhavanti / paraM bahirAnayanena kadAcitkeSAMcitkuTTapAto diti zaMkayA samayo nRpo bobhUyate / ato'dyAvadhi ke'pi na taM zaikSanta paraM sa saundaryeNa madanopabhaH zrUyate / iti vaNijAM vaco nizamya rAjA makaradhvajo mudamagAtebhyo vastrAdikaM davA visarjanAnantaraM sacivamAkArya tasmai kanakadhvajasya rUpavarNanaM zrAvayati sma / etatkathanakAraNaM pRSThe mantriNi nRpo jamAda- bahudinebhyaH premalAvA baro'nviSyate, tajjJAtaM nA'sti kim ? adyAsskasmikamamusudantaM zrutvA mama vicArosyUyadi naigamoktamRtaM syAtarhi tenaiva kumAreNa saha tasyAH pariNayaM kathaM na kuryAm 1 tAdRzavaraprAptistvasamavai
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 vA'sti, bhavato'numatizcettadA'yaM sambandho nivatavyaH / cAturyacako makaradhvajasya mantrI badati sma-mahArAja ! pAnthAnAM 2 hai vacasi tathyAvathyayoH kA pratyayaH / sarve vaidezikAH svasvadeza prazaMsanti / ko'pi svamAtaraM DAkinIti na vati, varUpa kANaM | vA'pi jAmAtaraM vadhaH prazaMsatyeva / eve vyApAriNastatra vAstavyA atasteSAM kayane na vizvasanIyamiti mamA'numatirasti / yadya. tt| nyadezIyA vyApAriNaH pAnyo vA vadettadaivedaM taya mantavyam / mantriNokta satpaM matvA rAjorarIcakAra, tadanantaraM samAM Ki visRjya rAjA mRgayArthamaraNye'tIva vicaran mRgAdipazUnAmAkheTa kartumajagat / tadaiva sacivo'pi tAjagAma, rAjAnaM zrAnta hAvA dvAvapi taDAgataTe tasthivAMso vizazramatuH / sasmimeva kAle kaizcitsAdhukArastenaiva pathA nirgacchanirjalapAnArtha tatrAgatya tasthe / | rAjA tAn sarvAn samAsyA'pRcchatu-bhavanto vaivezikA pezadezAntara bhrAntonA''gatAH santi, dezAntarasthaM vicitramAzcaryamaya mRtazca pRtaM zrotukAmo'smi / mavadristAdarza vRttAntaM dRSTaM zrutaM vA bhaveta, zrAvayituM kRpA vidheyaa| bhUpateruktamAkarNya krAyikA | upavizyA'nyadezIyaM dhRtaM gaditumArabhanta-dharAdhIza ! kiyadinasya samAcAro'sti, yadvayaM sindhadezamagacchAma / tatra siMhalapuryA kanakarathanAmA rAjA rAjyaM karoti, kanakadhvajanAmnastatputrasya rUpalAvaNyAdiprazaMsA paritassanyate, punastenaiva kAraNena tatredamAzcarya yatsa sadaiva guptagRha eva rakSyate, bahinirgamane kasyacitrAvAtamayAdraverAtapAttasya mRduzarIrasya mlAnazaMkayA ca bahiniyatIti zrUyate / itthaM vividhattaM kathayatmyo paNigumyo modamAno rAjA puraskAraM dacA vAna visarjAmAsa sadAnI vaspa saundaryaviSaye niHsandeho rAjA premalAyAH pariNaya manasi tena kanakacajakamAreNa saha sthirIcakAra | tAvatkAlamapi sasandeho mantrI nRpamabaha
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ avanIza ! igdRSTe zravaNazrute ca mahadantaraM bhavati / etaiH zrutaM kathyate, para yadi madIyA bhRtyAH pazyeyustadA tathyaM masye / tadaiva tasya carcA'pi kartavyA, nedaM kAryamalpa yato'traiva kRtsnajIvanasya sukha dukhe nibhare staH, tato'tra sambandhe pUrNavicAraH kaaryH| yataH-saguNamapaguNaM vA kurvatA kAryamAdI, pariNatiravadhAryA patnataH paNDitena / atirabhasakRtAnAM karmaNAmAvipatte-rbhavati hRdayadAhI zalyatulyo vipAkaH // 82 // tasmin kAle te vyApAriNastatraivA''samato mantriNo vicAraM matvA svanikaTa AhUtAste rAjJocire-bhavadbhirmaka kArya kartavyaM bhavivyati, tadetad bhavanto mantribhiH saha siMhalapurIM gatvA rAjakumAramavalokya kanyAyogyaM jJAtvA zrIphalaM samarpya vivAha nizcinuyustadA bharatocirAya RNI bhvissyaami| tadA vyApAriNo jagaduH-rAjan ! alpasya hetorbhavatprArthanAM vinA'pi karaNe nA'smAkaM kaa'pyaapcirsti| yatheyaM bhavatkumArI saguNasampannA tathA so'pi kanakadhvajakumArastena vidhAtrA dvandvamidaM samakAlamudapAdIti jAnImahe / mantriNo. 'smAbhiH sAkaM preSayantu kathaMcitkArye jAte'tihaSoM bhaviSyati, satra yathAsAdhyaM yatiSyAmahe / tatkAla eva rAjA caturazcaturamantriNo niyojya pareghavi vyApAribhiH satrA siMhalapurI prAhiNot / tatra gate vyApAriNaH kanakarathanRpaH svamandire tamimittamAvAsaM daco. samamojanAdibhiratithisatkRti cakre / sandhyAyAM sadavasaraM prApya mantriNastaiApAribhiH samaM rAjasamIpamAyana vivikte ca vyApAriNo rAkSe'khilaM vRttaM nivedayAmAsuH-rAjan ! anupamalAvaNyA rAjakanyA premalAlacchI vidyate yo dRSvA''AtAH smaH / rAjA makaradhvajastAM bhavatkumAreNa pariNAyayitumetAn mantriNo bhavatsamIpe praipIt / rAjA'pi sAdaraM tAnupadhezya kuzalAdipraznaM pRSTvA''gamanaprayojana OMOMOMOM
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ - RAJAXCRCITASASAY manAkSIt / teSvagraNIH kuzalako mantrI pratyuttaraM idatsAha-soraThadezAdApAtA rAjA makaradhvajena preSitAH smaH / atraspA vaNijo mama mahArAjanikaTe bhavadrAjakumArasya saundarya pazaMsAmakAeNstathaivA'nyairapi zrAvitA, atastatkathane vizvasto rAjA Isakula eka iMsasya janurmavatItyamanyata / asya kumArasyAnurUpA tatputrI rUpavatI viduSI cA'sti senA'nayovivAhasambandhaM sthirIkartu bhavatsevAyAmu-18 pasthitAH smaH / asmAkama'numatyAjyaM sambandhaH sanathA yogyo jJAyate / rAjakumAryA rUpalAvaNyaguNAvasthAdi sarvathaiva kumaarsyo| payuktamasti / asmAkaM mahArAjaH soraThadezasya bhavAMzca siMhaladezasya rAjA'sti, tato yuvayoraya sambandhaH kathamapyayogyo nA'sti / bhavantaM prati mamA'nurodho'sti, yadetatsambandhArtha svA'numati davA'smAkamantrAgamanaparizramaM sArthaka karotu / makaradhvajamatriNaH kathanamAkarNya mama kanakastharAjenoktam-bhavataH sarva kathanaM jJAtamabhUtparamIdRkkAryeSu zIghratA nodhitA dhairyasya suphalaM sadaiva kA madharaM ca bhavati / atotra bhavantastiyanta mamA''tithyazca mahanta, kyaM samyaga vicArya bhavatprArthanAyA uttaraM dAsyAmaH / yataH-karmAyattaM phalaM puMsAM, buddhiH krmaanusaarinnii| tathApi sudhiyA bhAvyaM, suvicAryeca kurvatA ||83 // etannizamya mandhiNoktam-pRthvIza ! mAmako mahArAjo'smin sambandhaviSaye'tyutsuko'sti, atastenaitAvadaraM vayaM preSitAH, samprati mamainAM prArthanAmasvIkRtyA'smAkaM nairAzyakaraNaM nocitamiyaM me'bhyarthanA'sti / tadA rAjJA bhASe-bhavaduktiyathArthA paraM samprati kumArotilaghuvayasko'sti senAvAvasthAyAmiyaM carcA nocitA, yadA vardhiSyate tadA drakSyate'dhunA tu tena prAsAdo'pi na ghTo nirantaraM guptgRhmevaa'dhitisstthti| mayA koDe kutvA kadApi lAlito'pi nAsti, punarmatAM rAjakumArImapi nAdrAkSamataH kanyAmanavalokya vivAhaH kathaM bhavet / yadi bhavanmahArAjo'raM pariNAyayitumicchuko'sti sahi parAntaramanbeSTumarhati, na me tatra
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ EXXXX kApi hAnirasti / tato mantriNokta-nahi mahArAja ! asmAkamatra sthAtuM kA'pi kSatinA'sti, sthiAtayA vicArya pazcATrImanto hai yadutaraM dAsyanti, tadeva svarAne niSedayiSyAmi / parantu bhavataH pratIyaM me prArthanA yadayaM vivAhasambandhaH svarNasugandhayomaNikA- 12 anayoH saMyoga vA'sti, ato'svIkRti mA kurvantu / mantrivacaH zrutvA rAjA tAn visRjya mAzcA''hA'pRcchatu-kathayatu sciv||5 sampatyasmAbhiH kiM kartavyaM / vaidezikAniya kiyatkAlaparyanta chalayiSye 1 kasyacinmahArAjasya rUpavatyA kanyayA saha kuSThino rAjakumArasya pariNayaH kathaM kArayiSyate ? kasyApItthaM vacanaM mamaM na rocate / kapaTAdanyadiha mait pApaM nAsti satkarmaNAmida kuThAravad ghAtako'sti / yataHvidhAya mAyAM vividhairupAyaiH,parasya ye vnycnmaacrnti| tevazcayanti tridivApavarga-sukhAnmahAmohasakhAH svmev| ato yathArtha bodhayitvaite parAvartanIyA, yato jJAtvA'pi devakanyA'nurUpayA rAjakanyayA kuSThinaH svaputrasya vivAhakaraNaM kadApyucitaM na manye / yadi cchalaM kariSyAmi tadA parabhave tasya kimaniSTaphalaM bhoktavyaM bhavettama veni|| yata:-aniSTAdiSTalAbhe'pi,na gatijAyate zubhA / yatrA''ste viSasaMsago-mRtaM tadapi mRtyve|| 85 // ____ato'smAiSkarmato dUrAvasthAnameva varaM pratibhAti, tatra bhavataH kA sammatirasti ? mahArAjasyaitadvacanaM zrutvA mayoktam1 pRthvIza kumArasya kuSThatA sAmprataM yAvatkenA'pi viditA nAsti, yatheSa vRttAnto'gopanIya evA''sIttadAguptagRhe tasya rakSA kavaM kavA ? Arammata eva mithyApracAraH kathaMcidapi kartavyo nA''sIta / etatkRtvA'pi yadi mithyApracAraH kRtto'mRtpunastatsAdhvasaspa kA cAAsti ? yAvatparyantaM sudinamasti, sAvadasmAkaM kRtaM sarva yuktamera bhaviSyati / RECX
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ yataH-sphurantyupAyAH zAntyarya-manukUle vidhAtari / pratikUle punaryAnti, te'pyupAyA apAyatAm // 86 // ete sacivA dUrAdAgatAH santi, ata eteSAM nairAzyakaraNa noSitam / ayaM sambandha uttamo'sti, epo'vasaraH punaH prApto | bhavetramA ! kumArasya kuSThanivAraNArtha punarekavAraM devyA''rAdhanaM kartavyaM, saMbhavataH sA taM nIroga vidhAsyati soktivA'pi nirvAhaNIyA sAhaso na tyAjyaH / etasminnavasare mithyAmASaNe'pi dUSaNa nAsti, mithyAbhASaNataH samranmilati, tata eva pratikUlamadhyanukUlasameti, ato mithyAtolpamapi bhayaM na kArya yathA-caurANAmapi sahAyakA aneke bhavanti, tathA'smAkamapi sahAyako miliSyavetra / ataH stokApi cintA na kAryA, vayaM sarva sAdhu kariSyAmaH / mamemAmuktimAkI rAjA babhASe-tara vicAre'pamatyA saha kAryeSu J8 bAdhanamapyucitaM na manye / atra viSaye bhavate yadrocate tatkurU, yathA karma kariSyati tathA bhokavpaM bhaviSyati / ___yataH-yadatra kriyate karma, ttprtropbhujyte| malasikteSu vRzeSu, phalaM zAsvAsu jAyate // 87 / / itthaM vicAreSu katicidinAni vyatIyuH pazcAdekasmin dine makaradhvajasya sacivagaNo rAjasevAyAmupasthitaH sannuvAca-31 | prabho ! vicAra ecaitAni dinAni vyatItAni bhavantazca nizcitamuttaraM nA'duH / vivAhasambandhomayorinchayA kenchayA bhavati / || adya catvAri dinAni pazcAd vA kanakadhvajasya pariNaya kAraviSyatyeva |ydaa kayA'pi kArayitavya eSa tadA mama rAjakumAryA saha kayaM na bhavet ? AvayorayaM sambandhaH sarvathA'nukUlo'sti | yasya rAjakumArasya nAmoccAraNaM svarAjakanyayA sai kRtamasti, sa sadA tadIya | eva bhUtvA tiSThet / yadi lakSmIH svayaM gRhamAvAti sahi pazcAdU pAraNaM na varam / yadi bhavanto nirAze mAM parAvartiSyante tadA nizcayameSa mahAna bhramo bhaviSyati / dhayantu bhavantamevaM mo yadamuM svAvasaraM hastAnmA gamaya / sacitroktaM zrutvA mayokam -- RAE%
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ ete'tyArAdAgatAH, katipayavAsarAdatra satiSThamAnAzca santi, tasmAdeSAmiyamabhyarthanA'vazyamurIkartavyA,nairAzyakANaJca nocitaM mnye| kumArayovivAhasambandho jAtvapyanucitona gaNayiSyate caitena siMhalapurIvimalApuH sambandho ghaniSThatAmeSyati, ana zrImadbhiriyaM prArthanA dhruvamaGgIkAryA / evamuktvA mahArAjasyottaramapratIkSamANena mayA zrIphalaMgRhItvA vidhAI nizcitya yathA''cAraM tAmbUlAdikaM janebhyo nA dAktiM, tena mantricitte muddhIcaya uccacchalu / mama mahArAja vinA'yaM sambandhaH sarvebhyo vyaroSA / itthamakhile vRtte susthire sati | manvimirahamuk-zrImatA'sya yogyatamasambandhasya sthirIkaraNenA'smAkaM bahapatiH ktaa| paraM sampratyekavAraM rAjakumAra darzayatu, yathA svamahArAjAya sastametadvRttaM samyaga nivedayema / rAjakumArastha didagAgamanadinAdeva vyAkulA vadomAgyanetA. vatkAla nA'drAkSma / tadAnIM mama mithyAzrayaNaM kartavyamabhUtena te mayoktA:-kumArastu itaH sArdhazAyojanadUre mAtRkulamadhitiSThati, tatrApi kevalakadhAzyA saha guptahamadhyAste / zikSako'pi bahistha eva tamavApya gacchati, so'pi taM na pazyatIti tatvam / puna- | ranye draSTuM kathaM zakSyante ? vizvastAH santo bhavantazcintAlezamapi na kuntui, vivAhArtha gate sarve prekSipante, samprati tadasAmpratamasti / itthaM mayA bahubodhitaM tadartha ceSTitazca para taiH kathamapi darzanAgraho na tyaktaH / prAnte kamapyupAyamalabhamAnastAna svagRhamAnayam / tatra bahuvidha miSTAnAdi bhojayitvA bahumAnaca vidhAya vividhavastrabhUSaNAdidAnena teSAM tuSTaye'ceSTe, kintu sAphalya nAi gAm / taiH punarahamuktA- tamadRSTvA kyamito gantuM na zaknumastasmAttamavazyaM darzayatu / tadvaco nizamya punastAna saMboSayatA mayoktam-mahAzayAH ! alpAconimicaM durAgrahaH kathaM kriyate / vizvasantu kumAro'tisuzIlA sundarazcA'sti / yena bhavanmahArAjo bhavabhyaH krossyati tathA kartuM necchAmo, yadyasmAkaM vazcayitavyaM bhavetsahi jagad vidyamAnamasti / bhavatAM bAgagagurAyo pAtasyA''. PROTHREACHIERExter.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ + 4 vazyakaM nAsti, punA rAjakumArasya vRttaM kenApyaviditaM nAsti, kRtsnaM jagacaspa saundarya suzIlatAzca peci / tasya saundaryAdi-18 & guNaprazaMsA zrutvaiva bhavannomAbaddaramAgatA bhAmA nizA suminAra kArga kRtamasti / atra kathamapi bhavatA hAsya na bhaviSyati, asmAkamayogye'pyatra sambandhe mama mahArAjasyA'numati vinA'pi mayaiva bhavavacorakSaNArtha balAdrAmAjIkAritaH / etatsarva / / bhavadbhidRSTamevAsti punarbhavanto'lpanimittaM mayi mAraM nyasyanti yatkaraNaM mamAsAdhyaM vartate / ahantvetadeva kathayiSyAmi yadabhavantaH 15 sumuhUrte prasthitA yenedaM kArya saulabhyenA'bhUt / saubhAgyavatI mavadrAjakumArI zubhAzayenezvarArAdhanaM kRtavatI tenaivaitAdRzo bhartA kyA hai labdho'sti / samprati bhavantaH kadAgrahaM na kurvantu pUrvajanmasaMyogAdevA'yaM sambandhanibandho'bhUdanyathA va yUyaM ka ca vayam 112 itthaM mayA bahuzo bodhitAste'pi kadA''grahAviSTA dRSTAstadA kAryahAnizakayA rUpyakANAM koTizo koTizaH dAnapralobhanaM dadham / etattu 18 zAyata eva yadiha jagati lobhagrasto cirala eva na bhavediti koTirUmakANAM nAma zratyaiva nepAmAsyaM tAlikAnaddhamivA'bhUt / yataH-dAnena bhUtAni vIbhavanti, dAnena vairANyaSi yAnti nAzam / paro'pi bandhutvamupaiti dAnA-ttataH pRthivyAM pravare di dAnam / / 88 / / ye caitAvatkAlaM raktAH pItAzca bhavanta Asan , ta eva sadyaH zaityaM gatAH punastairuttam-mantrina ! sAdhu vyatItavArtAtu yAtu paramidaM kathayatu / vivAhA kadA kariSyate 1 padIdAnImeva tasyApi nizcayo bhavettadA samyak syAt / iti vArtAlApena sacivAna vAna saMtoparAzaH samIpamAnayaM punastadaiva tayA''kArito daivajJaH SaNmAsAntarikamekaM sumu nizcikAya | rAmA'pi mantrisatkRtau truTirna kuvA'vastatsamakSepi teSAM kiJcid vaktuM sAhaso nA'bhUt / kRtakAryAste prasthAtu sajivAcAsmAbhirghAmAnaM prasthApitAH / tuSTilaJcapharUpyakANi : pUrva 34.44ex
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSetra svadeze preSitAni tataste'pi yathAkAlaM vimalApurIM gatAH / tatra tairnijamahArAjAyA'khilaM ghRtaM niveditaM kumArasaundaryavarNanazca yathApUrvazrutaM cakrire / rAjA makaradhvaja stadvattamAkarNya mudA'nvito'bhUttato rAjJA kAryasAphalyAya teSAM mantriNAM prazaMsAM cakre / sabhAyAM vebhyo rUppakalakSaM puraskAraM dattvA se sammAnitA mantriNAM yuktyA'smin kArye kapaTazaMkA tasya lezato'pi na jAtA / ito mayopayama samArohaH prArebhe, hastyazvarathAdayaH susajjIkRtA janyA AgatyaikatritA vabhUvuH | nAgarikaiH karmacAriNo mahakAraNaM pRSThe viditakumAdavazadAH pramadamadonmattAste kumAraM vilokyeNe tasyAma ityamaMsata / tataH samantAsadvArtA prasRtaM lagnA kAryasaMbhArAnavalokyai - kadA rahasyAhUya rAjJA'haM pRSTaH- mantrin ! kimanarthaH kriyate 1 kiM yathArtha suzIlAyAstasyAH kumArikAyA jIvanaM nAzayiSyasi ? kumAramitthaM kiyatkAlaM gopayiSyasi 1 pANipIDanakAle tadrUpamavazyaM prakaTIbhaviSyati / tadA premalAlacchI yadhudvAhamasvIkuryAtta dhomukhA vayamidAsssyaM darzayitumarhAM na bhavema / etacchrutvA mayoce - rAjan ! cintAM na karotu yathApUrva devImAgaghayatu sA'vazyaM kamapyupAyaM darzayiSyati / mamoti zrutvA rAjJA matkRtaH parAmarzo'GgIca, tadacanazcApi prAraMbhe / tato devI pUrvavadAvirbhUyovAcarAjan ! mAM kathaM vArambAramAhvayasi ? baddhAJjalI rAjA brUte sma -mAtaH ! mayA virodhe kRte'pi mantriNA kumArasyopayamo nirdhAriso'sti tata idAnIM mama lajjArakSaNaM zrImatyA eva zaye kila vidyte| yathA bhavettathA kumAraM nirAmayaM vidhehi, tadarthameva zrImatyai kaSTaM damasti / kulamAtaraM bhavartI vinA mama kaSTaM ko dUrIkariSyati ? devyuvAca - rAjan ! prAgbhavasya vedanIyakarmaNA tava kumAro rugNo' sti, atastatkathamapi nivArya na bhavitumarhati paramupAyAntareNa tavemAM cintAM nivArayiSyAmi / zRNu - vivAhaghastre zarvaryAH prathamayAme vyatIte vimalApuryA pUrvagopurata AbhAdhIzo rAjA candraH svavimAtuH patnyAzca pRSThato guptaveSeNa pravezaM kariSyati / tatkSaNe tamAhUya
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ -ja B 11 yUyai prArthayeyustadA premalayopayantuM matprArthanAmurIkariSyatItthaM tatra cintA dUrameSyati / evamAbhASya devyantardaghe, tena tuSTo mamAghIzaH pariNayakAryabhAga bhavituM layaH / zanaiH zanaiH pariNayaprasthAnaSelA samupasthitA taddine'dhijaM kauzeyaprAvRtazivikAyAM kumAravezyA'smAbhimilApurI prasthAnaM cakre | paramasmAkamidaM kapaTajAlaM kespi na vividA / itthamADambareNa carya vimalApurImAgatAH, atra rAjJA makaradhvajenA'smAkamAvAsAdicAruprabandhaH pUrvata eva kArito'to bahudinAttasyA''ti sukhena gRhNantaH smaH / rAjan ! evametAvatkAlaparyantamasmAkaM kAThinyasamakSaM kartavyaM nA'bhUtparamacaiva vivAdadinamato'smAkaM lajjArakSamavi bhAkarasthanasti, tasmAdutsukA vayaM bhavatpratIkSAM kurvanta Asma / matrAnanyatra na gacchetadarthaM mayA sandhyAt eva pratigopuraM svasetrakA niyuktA devyuttyanusAreNa pratibodhitAste bhavantaM vijJAyA''ninyuH / samprati mamA'nunayaM svIkRtva kanakadhvaja kumArArthaM premalAcchI pareSayatu bhavatA'sIkRte yamanazanena prANAMstyakSyAmo 'to'smAkaM jIvanamaraNe bhavatpacazAkhasthe staH / yadi bhavAnuktaM kAryaM na kariSyati tadA'pratiSThAnlApitAnaH hasiSyanti tato'dhikakathanasyAjjasarI nA'sti / asminnavasare bhavAn yadi vivadiSyate tadA yajamAnasyAsatvAnmantrabhedo bhaviSyati / bhavatA yatkArayitumicchAmi tatkathamapya kartavyaM nAsti / yato'nekazo'nyArthamanyaiH pariNayaH kRto'sti / etatkArya nRpa kUladevyA''dezAnusAreNa bhavati, ato'tra kArya doSalezo'pi nAsti kRpayA samayamanaMSTrA mamAmyarthanAmaGgIkarotu, yenAve karttavyaM zubhakArya kuryAm / hiMsakamantriNoktaM nizamya rAjJA candreNa siMhalezaH proce - rAjan / idaM kAryaM nitarAmayuktaM kRtaM tadarthamantriNo bahulA'pi nindA'lpAyate / rAjakumAryAH pANigrahaNaM kRtvA bhavadbhya: samarpaNamayuktaM manye, anena kSAtradharmo'pi nAzaM yAti / kRpayA tadartha mAM nAbhyarthayeta mayedaM lokanItiviruddha sadAcAravarjitaM kugatipathapradIpakaM kAryamakAyamasti / yataH
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ duHkhaM varaM caiva varaM ca maikSyaM, varaM ca mauryyaM hi varaM rujo'pi | mRtyuH pravAso'pi varaM narANAM paraM sadAcAravilaGghanaM no89 rAjJA candreNaivaM svapRSTamokSaNArtha madbhramaceSTi, paraM siMhala patervhisa kamantriNazcAmyarthanAprAnte paropakAraparAyaNasya sasyorI kartavyA'bhUt / yataH - na candramAH pratyupakAra lipsayA, karoti bhAbhiH kumadAvabodhanam / svabhAva evonnatacetasAmayaM paropakAravyasanaM hi jIvitam // 90 // akute kAryaratanena rAjJA candreNa kSaNamAlocya tatprArthanA svIkRtA / tena muditayornRpasacivayorAdhiraM gataH / tadAnImeva janyAnAM sajjIkaraNAjJA rAjJA dattA / vivizvAyara rodasI vyAnazAte hastyazvAdayaH sannaddhIkRtAH, tadAnIM teSAmAraNAtitarAM dizo juguJjaH / atha zrIcandrarAjasaMskRta caritrasyA'STamaparicchede candrasya vivAhaviyoga vivAhArtha dattavAcaM taM cadranuSaM snApayitvA'nambarabhramaNAdi parivApya vivAdayitumAgatAnAM janyAdInAM sajjIkaraNAnantaraM yathAsamayaM sarve nivAsato nirgamya rAjamandiramabhipratasthire / prekSakANAM samUhairmArga saMbAdhamAsIdvaraM prekSya muktakaMThAH sarva prazazaMsuH / dizaH pradIpabhAsAditIre, yato janyAgatA nirgatAstatra rAtrirapi vAsarAyate sma viyati kalAnizcinA'pi dviguNA zobhA vRtAsssIt / varasthAnaM rAjJA candreNa gRhItaM paraM strInRtyagIva kumArakanakadhvajasyaiva nAmoccAryate sma janavagaiH / paraM candranRpa evomavArUDha iti prekSakANAM dRSTiH prathamaM tasmimeva patitA'bhUt / kanakadhjAdanyo'yaM puruSaH pratibhAtIti kecanoktavantasteSu I
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . BREE kabana caturastAnevaM vyAjahAra-asmAbhiH sa dRSTa eva kadA 1 pastuto'yaM pUrvazrutA'nurUpa evAsti / dhanyAsti rAjakumArI premlaa| syaiSa varo samdhastasya ca mAtA'pi dhanyA yayA kandarpopamassanayaH prasUto'sya puraH surANAmapi sauMdaryamazlAghyamasti / itthaM sarvatra * vividhA carcA calati kA bahutarajanA saundarya paryazAna mAsa / zanaiH zanairAgatA rAjasaudhasamIpamAgatAca tatrA''gate'zvA davatArita karadeva zvaryathAvidhi prapUjya sAdaraM vivAhamaDapaM prayezyAmAsa / yathAsamayaM tatraivA''nAyitA premalA'pi varAbhimukhamupavezitA / tadA tayugma vIkSya prekSaka ratimadanayoH zobhA samUhAMcake / tadvandaM darza darza pramuditA janA yugmasyA'khaMDapremarakSaNArtha || prabhuprArthanA kurvanta Asan / tatkAlameva vIramatIguNAvalyo vivAhamaMDapaM pravivizatuste api varavadhyau dRSTvA mudite babhUvatuH / dutameva vedIsamIpamAnIya tayoryathA'cAramupayamaH kAritaH vaivAhikavidha samApte guNAvalyA vIramatyUce-mAtaH! kimenaM varamamijAnAti ? | ra zrImatyA evA'yaM putra ityahaM vebhi, tatkathanamasaMbhavaM manyamAnA sA taduttaraM nAdAt / paraM guNAvalyAzceto'hiveSTitamiva jAtaM, tayA punarvabhASe- mAtaH! sAvadhAnena pazyatu, mamoktamRtaM viddhi mamAyaM patidevastenaivodvAho'pi kRto'sti / premalAzca mama sapatnI vidhAya | gRhaM neSyatIti sandeho jAyate, AkyorivA'yamapi kathaMcidatrAgato bhayettatra viSaye meM sandehavintA cotpadyate / bIramatyoce ayi mugdhe ! kathamevaM zubhyasi ? candrastvAbhAnagaryo zayAno'sti / asiAn bhUtale candrAdapyadhiko rUpavAnastIti pUrvameva mayA tvamuktA, tasyedameva pramANamasti / yataH-pade pade nidhAnAni, yojane rasakUpikA / bhAgyahInA na pazyanti, bahuratnA vasuMdharA // 91 //
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ U atastvaM vAraMvAra candrazanna zani ki aragati sa tu Sa bhaDIyomahariva nidrA''viSTo bhavetA yadAgamiSyAvo mantraM prayokSyAH | vastadA'panidro bhaviSyati, mamAtrokto vizvasihi, vastrAntAcintAM pa jahIhi, yato bhUtale sarUpA bahavo bhavanti / vIramatyA vagho nizamya guNAvalI maunamAjalambe yatastadA tUSNImabalokana vinopAya eva ka AsIt ? tasmAdeva tasyAzvetazvirakAlaM tadvaco na svIcakAra | sA yathA yathA baraM dRSTvatI tathA tathA sandeho'dhyavardhata / itazca rAjA makaradhvajo varamavalokya svabhAgyaM prazaMsayoMtAzo jAmAtuH prAptyAtiprasasAda, acintayazca-yadetAdRzaH puruSasya nirmANa vidhAtrA kathaM kRtamAsIt ? mama duhitrA madRzno varaH prApto'sti / IzvaraH sadaitad dvandvamaviyuktaM rakSata, saMprati mameya mevA'bhilASArita / evaM praphullacetasA makaradhvajena mudAyadAnasamaye 7 vividhA'nadhya vastujAtaM tasmai varAya samaye svaudAryaparicayo dade / itthaM vaivAhike'khile vidhau samAte premalA patimukhAravindamavalo kayantI paramaM sukhamApa, sahaiva ca paramAtmana upakRtimamasta / tadaiva premalAyA dakSiNAkSisphuraNena manasi citA jAtA, paraM tadakSispharaNaM tayA kebhyo'pi na niveditam / nivina vivAhakAyeM virate siMhalAdhIzo yAcakAzritebhyo dAnapuraskArAdikaM vitIrya tAn prINayAmAsa, evamaudvAhikakArthe susampanne samantAdAnandotsavaH kAritaH / navodvAhitadampatI api vizAle vilAsasaudhe vinodArtha jagmatustatra svarNAkSAn saJjIkRtya prakSipya prakSipya remAte / tadA samyamANena candreNa samasyAyeNeyaM padapaMktirukta AbhApurI ke candra kA, saMyoga hI se sAtha hai| isa acAnaka prema kA, nirvAha kisake hAya hai / candrokAmimAM samasyA premalA sampaG nAmodhi, atastayA candrAkAzayoH saMyoga jhAstroktamhai AkAza se isa candra kA, jisane mila.yA sAtha hai| usa sAtha kA nirvAha bhI karanA usIke hAtha hai| * CIF
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjJA candreNa vicArita yadiyaM premalAlacchI caturA mRtvA'pi RjusvabhAvatayA mana sAMketikoni na viveda / avasare prApta hai punarapi spaSTazabdena svanAmAdibodhanamucita bhaviSyatIti vicArya bahukAlaM ramamANena prAnte svAbhiprAya prakaTayatA tenoktam- | pUrva ora hai AbhAnagarI, candrapati kA rAjya jhaaN| phrIr3A yogya bhavana haiM unake pAsa bhI hai ramya yhaaN| vaisI yahAM sajAvaTa ho to, jI apanA bahalAyeM dama / nirasa khelameM kahosundarI, kese rAta bitAyeM hm!| rAjJo vacanaM zrutvA tadAnIM premalA vicAre nimagnA satI svamanasi vicAritavatI-patideva itthAnavasaravArtA kathaM kurvamasti ? ayantu siMhalapurIto mama vivAhAyAjAto'sti, paraM tatratyaprazaMsAmakurvANa AbhAnagaryA bhavanasya tadupAntasya ca guNavarNanaM 5 kathaM karoti ? kadAcisihalakumArasthAne AbhAnareza eva mAmupapantumAgato bhavetcarhi avazyamatra vacane gUr3ha rahaspamasti, 2 anyathA'prAsaMgikI vArtA kathaM kathayati ? tadanantaramevA'vadevanaM samApta jAtaM, rAjA candrazca mojanArthamAsta / premalA tu tadrahasya- | jJAnAya yatamAnApi siMhalapurIrAjakumAraNAmApuryAdeH prazaMsA kathamakAri ? tad boddhaM na zanAka | astu, bhojanaM kurvatA candreNa hU~ 5] jalaM yAcitam / abhyaNe zItalajalaparipUrNA bhaMgAra: sthApita AsIttato jala lAvA premalayA candraH bAdhitaH taspiyameva candro'bravIta-18 | priye ! ki tvayA gaMgAjalaM pItamasti ? sadagre'do jalamasvAdutaraM jJAyate / etanizamya sA punarapi vicArA'pAre nimajjati 5 M sma, manasi cai vicArisavatI-asya siMhalapurI tu sindhunadI nikaSA vartate, gaMgA ca pUrvasyAM dizi sA lanena dRSTA'pi no / 18| bhavet / punaraya sadudakavarNanaM kathaM karoti ? atra vacasyapi gRharahasyasya saMbhavo'sti / tayA netramutthApya candrAbhimukhaM dRSTa, 12 tadA tasya ceta ucaTitamivAtIva lakSitam / tadA punarapi cintAntritA sA svamanacintAjAle prasphuTIka malaganadeva siMhalAdhIzena RESEX
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahasyAndro gadita:- mahAzaya ! sampratyalpazeSA rajanI vartaye, punarasya sthAnaspa tyAgaH prAya eva bhavataH priyo bhavet, parantupAyADamA - vAka karaNIyaM 1 sampratyarameva bhavAnito gacchettadeva varam / siMhalezoktI rAjJacandrasyA'tIvA'priyA jhAvAbhUt paraM yena satyase gareNa tatkathanAnusArameva pariNayo'pi saharSa kRtastathaiva ca sa svavivAhitAmapi patnI tyaktvA tato gamanAya mati cakre yato buddhimate nipuNAya svalpo'pi saMketaH kAryArtha paryApto bhavati / svaritamevaiko rathaH sajjIvasvamArUjha sapatnIko rAjA candro nivAsasthAna parAvartata / tatrAgate dvApi viviktasthAna AsAvAM tatra patidevasyAdvignamanaH premalayA dRSTam / yathollAsaH pariNayasamaye so'devanakAle nAsssIt, yastadAnImAsItsa sAmprataM so'pi nAsti kSame kSaNe viparIto lakSyate / yadetthaM premalA''locayantyAsI sadaiva hiMsakamantriNAgatya saMketitabhASayA kSipraM tatsyAnatyAgAya candro niveditaH / jhaTiti jJAtasaMketa candro mahatvasAmaJjasye papAta, yata ekatra premalAyAH premAparatra kanakadhvajAya kRtodvAdazrAkarSaya nAsItpunaH kadAcid bIramatI vRkSamA vimApurI gacchedA me kA gatirbhavediti tasya cintA'pi saMjJAtA / etattrividhakAraNena muktakaMcuko'hirina sa kathaMcitpremalAprema vyaktvottasthau / paraM tatkaraM gRhatyA premayoktam- prabho ! ka vrajasi 1 candreNA'mANi priye ! malaM tyaktvedAnI me trAgacchAmi / sA'pi jalapAtra nItvA tadanu jagAma / parAvartituM taniSevitA'pi sA zaMkapA taduktamekamapi na zuzrAva nirupAyAdrAjo'pi tataH parAvartanaM zIghramevAbhUt / tadanantarameva punarhisa kamantriNA''gatyAnyoktyA rAjJe candrAya saMketaH kRtaH - 'he rAtribhUSa ! candra 1 pakSe-de nizATana ! gaMtu zIghragaM kuru yadi tava rUpaM prakaTa bhaviSyat / jJAtasaMketo rAjA candraH saMketaM jAnamapi kiM kuryAtpremalA yA cAturyasya purastasmaiko yuvAmaH sAphalyaM nA'gamat / sa gantumanekazo dvAravezaM gato'pi sugandhaH puSpamiva premalA tasthAnugamanaM nA'mukha divi vAM pravAryA
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ SEA .. . . 'pi gamanaM tasyA'sukaramevA'mRt / itaH premalA'pi premonmasA satI tatkaraM gRhItvA paryakasamIpa AkRSya nIyamAnaM taM spAi~ samupadePal zyA'gadat-prANeza / mayo bhUyaH kimevaM kriyate ? kadAcid bahirgamyate, kadAciccAntarAgamyate tasya kiM kAraNamasti ? prathamasamA- | | gama evaMdRzaH kapaTavyavahAraH katham ? evaMkRte satyAvayoH premalatA kathaM vikAsameSyati ? prathamagrAse makSikApAte bhojana paikRtya meti / ataH svacittacApalyaM satyajya sukhenopavizatu, asmibhiSTamadhurasambandhe kaTutvaM notpAdayatu, bhavadukyA mavadrahasyaM kizci kizcijjAtavatyasmi, ataH sarvathA bhavadgamanapratirodhamahaM kariSyAmi / he prANanAtha ! mAM nirAzA kRtyA madato'pi gamanaM nocitamaI / 6 bhavato dAsI bhakdAjJAM sadaiva paalyissyaami| he mama zirobhUSaNa ! he prANAdhAra ! yadi mayA kazcidaparAdhaH kRto bhavesahi sa kssntvyH| svavaimanasyakAraNaJca kathaya ? ujjvalaM bhavanmukhacandramaudAsInya kathaM vyApnoti ? priya ! ka vimalApurI kapA''bhApurI ! satpuNya saMyogAdeva vidhAtrAvayoH saMgamaH kRto'sti / hAtamavRttAha prArthaye-mayyevaM kathamapi mA vyavaharethAH, anena bhavaso'pratiSThA bhavisA pyasi / mama pitrA karamocanadAne cA''tithyakaraNe'pi truTirna kutA'sti / punarapi tatkRtA kA'pi nyUnatA bhavettahiM kathaya, bhavadabhi laSitaM pUrayitumavazyaM yatiSye / bhavato'kAraNaropo me na rocate, IdRzI cArtAtu bAlebhyo munibhyo vA zobhAmAvahati, bhavAMzca gRhastho3 'to bhavatA hAsyavinAsAdiSu mano yojanIyam / priya / ato'dhikaM ki kathayAmi ? yadi bhavAnmamA'bhyarthanAmasvIkRtya kathaMci gacchecadA''mApurImanviSya tatrA'hamapyAgamiSyAmi, dAsI mRtvA bhavadaGghisevayA svajIranaM vyatyAyayiSyAmIti nizcayaM jAnAtu / premalAvacaH zrutvA candro'vak-priye ! kadAgrahaM kathaM karoSi 1 tava manomA jAnAmi, paraM kiM kuryAmasakto'smi vidhAtulasI na vilupyate / yataH-aghaTitaghaTitAni ghaTayati, sughaTitaghaTitAni jarjarIkurute / CHERE
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ UU nidhiree pani gharapazi, jAti puruSAya cintayati // 92 / / mama mukhaM tAlikayA mudritamasti, hastau pAdau ca pratijJayA naddhau staH, ataH kimapi tubhyaM nivedituM nAho'smi | tvaM caturA'si | tasmAdiyataiyA'khilaM rahasyamavagamiSyasItyAzAse / mamA'pi tvAM parityajya jigamiSA na bhavati paraM kiM kuryAm ? sarpagaMdha'dhvajayo. mati gato'haM sthAtuM gantuzcA'samartho'smi / itthaM bahuzo rAjJA candreNa toSitA'pi premalA tasya gamanaM nA'nvamodata vena soyA- | dhacintAyo mano'bhUt / atha hiMsakamantrI durvacanaM prayuJjAnastatrA'jagAma / taM vilokya lajjitA premalaikatra bhAge tasthau, tadeva rAjA candro'sAya bahiniHsasAra / siMhalezena saha militvA gamanamucitaM jAnatA candreNa tamupasRtya yabhASe-rAjan ! bhavadicchAnurUpa kRtakAryo'haM gacchAmi, rorudyamAnAM tAM premalA parityajyA''to'smi tasyA lajjArakSaNa bhavarakare'sti / evamuktvA rAjA candrA / kA siMhalapateranumatyA tato niHsRtya yatra vIramatyA AmravRkSa AroSitastatrodyAne samAyayo pUrvavasa koTare tasthivAn / tadanantarameva ! vIramatIguNAvalyau tatrA''sya rAtrevazeSatvAn drutaM vRkSamAruruhatuH / vIramatyAH pUrvavalaguDatADanenAmaduma AmApurI prati ghapAla / daivAdasmiapi samaye vIramatyA guNAvalyAzca dRSTizcandre na papAteti sa sAnandena tatrA'sthAt // atha zrIcandrarAjasaMskRtacaritrasya navamaparicchede svapno vA sabhramaH-- mAmApuryAgamanasamaye pathi vIramatyA guNAvalI proce-priyavadhu ! mayA sahA''gamanaM vinA vimalApurI kumArakanakamvarjapatvaM kathaM pazyaH 1 ahamevameva tvAM pratyahaM navaM navaM kautukaM darzayitvA tapA'bhilASAM pUrayiSyAmi, paraM sadartha tavA'pi mayA saha premarakSana mamA'nukUla vartitavyaM bhaviSyati / asmilloke mayA vinA kasminnetarasAmarthyamasti yo gaganamArgeNa vihatyeyaharamalyakAlena pAra / aca
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuryAta ? kelaM siddhAnte cAraNamunertutagatigitA'sti | khagA apyadhikAdappadhikatarANi divase dvAdazayojanAnyeva gacchanti / yatra bAyurgantumaIti tatrAimapi gantuM zaknomi, sahaiva janarasAdhyamapi kAryamalyAyAsena ktuM prabhavAmi / vIramatImukhAdAtmazlAghAmAkarNya gugAvalyoktam-pUjyamAvA ! zrImatyAH kathana sarva satyaM bhaktyAH zaktiviSaye mama zaMkAlezo'hai pi nAsti, yatastasya pramANe pratyakSameva mayA dRSTam / kintu mAtaH ! bhavatyaiko bhranaH kRtaH sa cA'yam-bharatI ya kumArakanakadhvaja kathayati, sa bhavatyAH suta evA''sItenaiva premalyA sahodrAH kRto'khi| mamAja viSaye sandehamAtramapi na bhavati, yadi mamoktamanRtaM syAttadA niSThurAdapi niSThurI zabdairbhavatI mAM tiraskRyAMta / padArtha vAtmatyAce-yAdhu ki mato'pi caturatarA ? yanmayA'nabhijJAtaH sa tvayA'bhivAdo vyarthamatra viSaye sandeI kurvANA'si / tvantu ya kaMcidpayantaM sannaraM drakSyasi, tameva candraM jAsyasi, para svAdRganabhijJA nA'smi, yadIgatte vizvAsa kuryAm / itaH koTarAsIno rAjA candro'khilamudantaM zarvazcintAcalitacetA bhAnu vicAritavAn kadAcid vIramatI mAM pazyettadA'nyasmAdanyo bhaviSyati, paraM devAttathA na batra / anekAnahIvanopavanaparvatAdIlAyana rasAlavRkSa AbhApurInikaTamAyayo / tadAnI zAmracUDA zabdApamAnA Asana, pUrvadizi mAnadayasaMcAro'bhavat | yathA- hai| samaya sa rasAlapAdapo nai sthAnamAsasAda / tasmin sthirIbhUte vRkSe vIramatI guNAvalI pa tasmAdavAtaratU, bhAgyavazAradApi candrastayorakSigocaro nA'bhUt / avatIyoMme gAtrazuddhyarthamampAsavartipuSkariNImabhIyatuH / tena rAjazcandrasyA'nukUlojasarA saMprAptA, iti sonasA bahiretya saudhamupetya pUrvavatparya ke trizya / te api hasantyo caa''lpntyaavntHpurmaasedtuH| aba naguDe dayAvIramatyA candraspa jAgaraNArtha guNApalI visRSTA svayaM nAgarikAnvinidrivAn kAmaJceSTana / dutameva mantrAlena tyaktanidrAH sarve nityakriyA samAppa FREEKRE
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ kArye prasitA jAtA rAtri tathA keSAmapi jJAtaM nA'bhUt / guNAvalyapi nijamandiramAyAtA tathA pUrvavad gADha nidrAyAM patitabhandro dRSTaH paTAcchAditena senA'pi sA dRSTA / tadAnIM gugAralI svasvAnte pazcAttApaM kurvatyA''sIt, yadahaM vyarthamenainaM svapati nidritaM vidhAya chalamakA svArtha pApaJcA'cinavam / taM yathAvatsutaM vilokSa, vimalApurvI candramamanaradarzanotthasaMzayanivRtyA tasyAH paramAnando'pi babhUva / tatastayA mandaM mandaM cAtra vigrahe laguDasarthaH kRtaH / candro'pi nidrAmiSeNA'nekazaH pArzva parivartanaM kRtvaan| sahavA guNAtracyoktamprANapriya ! sie, mAtaH saMjAtamavatu bhavAn tathA'zaciSTa yathA mAsajAgaraNa kRtaM bhavet / rAtrau jAgaraNAya yatne kRte'pi saMlApotyAnAdeH kA vArtA ? matratA pArzaparivartanamapi na kRtaM tatra kiM kAraNaM 1 sapne kasyacitsampalampamAnAsItkim ? u kasthAvid ramaNyAH premADAsIt ? priyeza ! jAgRhi bhavadarzanArthe bahusamayAt sthitAM mAM kRpayA'hvAya darzanadAnena kArthayatu / sampratyapagatA zayanaveledAnIM rAjaputrANAM mallayuddhaM kartavyam, rAjapariSado'pi samaya Agato'sti / prabho ! uttiSThottiSTha, yadi ve mAtA jJAspati, yatAvatkAlaM na jAgRtaH, tadA vyartha virakSyati / tadA candraH kapaTanidrAM vihAyotthitaH sanakka - aho ! aba bahu supta, bhAnUdospi na jJAtaH / rAtrau jhaMjhAvAtena ceto'pi nA'nukUlamAsIdato jAgaraNe'pi vilambo jAtaH paraM priye ! savA'pIkSa kSaNenA'khi trijAgarA lakSyate / satra tavAlApena kiJcid vaiparItyasyAnubhUtirmarati, adya rAtrau kutazrid vihRtyA''gateva jJAyate / prathamaM svIyaM sakalAntaM kathaya, punarmayA saha madhurA''lAeM kartavyam / svAmitracaH zrutvA vyAjanakitA sovAca- priya ! avaM viparItaM kathamudyate 1 kiM bhavaccaraNaM tyaktvA mama kutra gantavyamasti ? kutrA'pyahaM gatA nA''sam, bhavAneva kutrA'pi gaja AsIdivi pratIpate / ahantu bhavansa manuktvA mandirAd bahiravi pAdanikSepaM na karomi / irathaM tadvavo nizamya sAndro manaspaci 1
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ntayat-nAnA'syAH kazcidoSo, vIramatyAH prasaMgenaiveyamasatya kaTuvacanaM vakti, sarvametadAgo vimAturevA'sti / yathA zrIphalajalaM - 12 karpUrasaMgato viSa niSpadyate tathA sarasAdhavo'pi kusaMgatyA'nekavidhAM vikRtimApnuvanti / yatA-durvattasaGgatiranarthaparamparAyA, hetuH satAM bhavati kiM vacanIyametat / / ___ laMkezvaro harAta dAzaratheH kalatraM, prApnoti bandhamatha dakSiNasindhunAthaH // 93 / / duSTasaMgatiragnisamA duHkhadA bhavati, tayA satAmapi sarvA'vasthAyAM hAnireva jaayte| yathArtharya kasyacidukti:-strI, jala, akSi, azvaH / / kA rAjA, caitAn yathA nAmayeyustathaivaite namanti / itthaM vicintayana punArAjA tAprAha-niye itastatovyartha vacaH parityajya yathAtathya TU hi, yadadha rAtrI kutra krIDA kRtA'sti ? asAra jaraye patitA tathyakathane samayA sA manaHkalpitaM vacaH zrAvayitumArabhata-priyanANezA ayata vaitAsyagirI vizAlA''khyA nagaryasti / tatramaNiprabhanAmA vidyAdhararAjo rAjyaM karoti / candralekhA'bhidhA tasya mAryA'sti sarve vidyAdharAstena vshiikRtaaH| adya rAtrau tIrthATanaM kRtvA''bhAnagarImuparyupari svA''vAsa gacchatastasya devAtsapuSTivAtena vimAna sthagita jAtaM sadavalokya tattriyoktam-svAmin ! adyAvA'samayavRSTiH kathamabhRt / asmAkaM vimAnaM ca kasmAtpratiruddhamasti ? tamizamya vidyAdharaH prAha-priye ! iyaM vArtA'kathanIyA'sti, vyartha parAdhikAracarcA na kartavyeti patyuttaraM nizamya, tatkAraNaM jijJAsamAnA vidyAdharI muhurmuhuH pati yamaccha / prAnte vidyAdhareNotta.m-priye ! AbhAnagarI prati cokupyamAnena kenacidevena rAjJaH klezAya vRSTiH kutA'sti / paraM rAjJaH puNyaprabhASeNa mamedaM vyomayAnaM sthiramabhUt / eSamAkArya vidyAryodhe- priya ! IdRgupAyo nA'sti, yena tadApabhivateta, yagharamAmi vyaM tathyAnupakAro'vazya kAryaH / vidhAyareNoktam-oma, yadi tasya mAtecchesadA sA'syA Apado'nAyAsena RC
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ svamanuM rakSitumarhati / etacchrutvA vidyAdharI svapariSTena saha bhavanmAtuH sakAzamAgatA / anantaraM vidyAdharo mAtaraM prAha - tava putropari mahadApatirAgAminyasti, ataH kutrA'pi pUtasthAne zrIzAntinAthasya bimbasthApanaM kRtvA tadagre dIpapazcakaM prajvAlya savadhUbhavatI mameyaM strI ceti strIzrayI rAtrijAgarAM kRtvA prabhorguNagAnaM kuryAt / upasthanena laguDena svaputraM sparzayecadA so'nayA''padA mukto bhavet / vidyAdharoktaM zrutvA mAtrA'hamAhUtA pazcAdasmAbhistisRbhistathAnuSTitam / prage jAte'sya laguDasya sparzaH kArito mAMzrathApita iyameva tayavArtA'sti / dhIratayA sarvaM zrutvA rAjJA candreNoktam- priye ! tatra satyavacanena paramAnando bhavatitarAm, patyurhitacintane lInatvameva satIdharmo'sti tacchAstre'pi varNitam / yataH -- mitaM dadAti hi pitA, mitaM bhrAtA mitaM sutaH / amitasya hi dAtAraM bhartAraM kA na pUjayet 1 // 94 // patihitAya sukRtyaM ki nAma kukRtyamapi kuryAttadapi zlAghyaM bhavati, mAtuH kRtyantUcitamevA'sti / yataH sutasya zubhacintanaM prapUrta kuryAdAkA kariSyati ? tvayA madarthaM yad rAtrijAgaraNakaSTaH soDhaH sa tu tava premaparicaya vartate, vipattAveva bhAryAprItiparIkSA bhavati / matkRte tvameva jAgaraNaM na kurvIthAstadA'nyaH kaH kuryAt ? ayi candrAnane / ahaM svavacasyativizvAsaM karomi, etasvatitraramata, devamiSeNA'khilA rAtriH prabhubhaktau gatA, kintvasmAkamIdRg bhAgyaM kutra ! yatprabhubhakti kurcImahi / aIbhaktyA prANino jagadakUpAraM taranti / punarasthA vipadosyAkaraNasya kA vArtA 1 priye ! yathA tvayA jAgaraNena rAtrirvyatItA, tathA mayA'pyA''zvaryajanakaH svamo'tha dRSTaH so'timahAnasti / zRNu, saMkSepeNa tvAM kathayAmi ito'STAdazazatayojanasthAM vimalApurI mAtrA saha tvaM gatA, rAtra paryaTantyA svayA kayAcit rUpayA ramaNyA saha pariNayan sundaraH puruSo dRSTaH / tato yuvAmubhe anAgatAmityaM mama svame tava kathane ca mahadanta
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ M re'pi tvayi satItvAttava vacanameva tathyaM manye / iti pativaco nizamya lajjiyA tayoktam-bhramamUlake svame kadApi no vizva 18 sanIrya, yataH kazcicchiApUjaka same miSTAmAripUrNa mandira dRSTvotthataH san nAgarikAvimavya mandire gate'dRSTamiSTAnaH sa AgaveSu & janeSu zivena sarve bhakSitaM, punaranyadA strame miSTAne yadA drakSyAmi, tadA'vazyaM bhavadbhistabAdayiSyAmi, iti semyo nyavedayat / etannizampa tairuktaM are mUrkha ! kintvayA'smAkaM svapraSTa miSTAnaM bhavayitavyamAsIt ? sena kiM kaspAyudarapUrtirbhavati / etena vicAramUDhastvaM pratibhAmi / pazcAta saH yathA''gatAstathAgatA zivapUjako'pi pazcAtApayuto babhUva / iti svamanasatya mavetoSTAdazazatayojanastha gatA''gatamappasatyamavehi / tabaco niramya candreNoksA-priye / svameva mama svapnaM tathyaM manyase / yato'satyavAdinI sva. | miti mayokte vayetthaM vaktavyamAsIt / strokto vikSastAyAstava cintAkaraNa nocitamasti, nItizAkhe'pyuktamasti / ___yathA-sujIrNamanaM suvicakSaNaH sutaH, susAdhitAstraM nRpatiH susevitaH / sucintya coktaM suvicArya yatkRtaM, surghakAle'pi na yAti vikriyAm / / 95 / / __ atha zrIcandrarAjasaMskRtavaritrasya dazamaparicchede mAnavajIvanataH kukkuTa bhavanamrAlo'ntimavAkyena punarvatamakSamayA tayoktam-priya ! svamavRttAnta svAntAbhiHsArayatu / asmatkRtajAgaraNa manAma jAnAtu | nAma, prmiishvr| ki vismartumarhati ? adya mA'pi vaNividyA zikSiteti lakSyate, atomatkayanaM hAsyena pariNamayyopariSTAdudhAvacaM jalpati / sakalarAtriAttAntaM kathitAyAM marayevaM hAsya nocitaM yato'nena bahudhA'narthaH saMmAnyate / svAmpAcA vinA bahirapi gantumacatAyA mameyaharagamanaM kadAcidapi saMbhavati kim ? punarityamukyA me cetA ka mavAna dunoti ? mapIdRgu vyavahAro *RECE
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavatA na kartavyaH / tatazcandreNoktam-ayi rAhi! krodhaM jahihi yatheSTaM kuru / svamavRttAnta kathanena RodhakaraNasya kA vArtA ? cirAnmatsAhacarye'pi mama hAsyakaraNaM svAjJAtamasti kim ? astu, mama tu svastramaH satyameva pratIyate natu bhramaH / vidhAkA bathavaSyoryugma sAdhu kRtaM, mArapatra sukhena ra ! tana manana kArga, kAyA kadAcinmamA'pi kautukAdika darzanIya, yathA tvayA saha mamA'pi || kArya sidhyeta / kintu rAnimahodaye ! tatra yathArtha rUpa mapAdhyaiva dRSTamadyayAvadahaM tvAM jJAtuM nAzaka mahodaye ! taba yathArtha rUpamapAyava dRzamadyayAvadaha zaM jAta nAzakama / etanizamya sA mAha-priya ! marmabhidA taba vayasA premamedo lakSyate, idaM te kapaTahAsyaM vipaliteSuvaceto dunoti| karNajapakathanena mayyasaMtuSTo bhavAn bhramAdapi | matkRtamakAryakaraNaM no zaMkatAm / yatheha zayAnamapi pati tyaktvA kulaTetastato gacchati, nA'I tatheti dhruvaM jAnIhi / ataH pAra- | parikapremavighAtakaM vaco no bravItu, iti muhaH prArthaye, punaryAzI bhavadicchA / pratyuttaramadadAnasya rAjJo vapuSi kimapi vivAhaciI dRSTvA'nenaiva premalA pariNIteti tasyA vizvAso vana / tathApi kudhiyAJkRtatathyasvIkRtiH sA guNAvalI tyaktazayye rAjani vIramatIsamIpamAgatA kiMkartavyamUDhopAlambhaluptaSairyA vIramatImavak-mAtaH ! AvayorvimalApurIgamanodantajJaH patidevo mayi ruSTo'sti, pyA bhavatyA api tasyaiva vidyA pravalA'stIti manye / tadAnIM kathite mama vacasi pratItina ktaa'vaamyaaN| militvA chalitena tenaikAkinavADyAmeva parAste / ataH pUrvameva mayoktaM yattasya vacanaM kaThinamasti, yazcaitAdRzaM rAjyabhAra rahati saMgrAme vanA''ghAtamiva zastraprahAraM sahate, sa dhIro vIraH zrImiH kathaM vazanIyo bhavet ? etadapi vicAraNIyam / patA-karthitasyApi hi dhairyavRtte-na zakyate dhairyaguNaH pramASTum / adhomukhasyA'pi kRtaspa pahe-nAdhaH zikhA yAti kadAcideva // 9 // NERAGAR
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ | mavatyA vAgajAle'haM patitA, tena tadane lajjAzrayaNaM kartavyamabhUt / mAtaH ! svacAturya vidyAzca svasamIpe nyasyatu / svazlASA kRtvA mavatyA api mAdRzI mugdhA vAlA dukhaudha pAsitadhyA nA''sIt / kautukadarzanArtha gatAyA me kAnta eva ruTA, etaca putrArtha matAyA: svAminAza iva me sthitirabhUt / yadhapyetAvatkAlaM mayA kimapi nAGgIka tathApi yena svanetrAmyAM dRSTaM sa kiyatkAla vazcayitavyo bhavet ? kathaya kiM kuryo ? sadvacaH zrAvaM zrAvaM me ceto duHkhIyatetarAm / / yatA-asatyamapratyayamUlakAraNaM, kuvAsanAsama samaddhivAraNam / vipanidAnaM paravacanorjitaM, kRtAparAdhaM kRtibhirvivarjitam / / 97 / / kadAciJcaivamicchA jAyate, yadAgaH svIkRtya dhamArtha prArthayeya, kadAcicca kUpe saDAge vA patitvA priyeyam / guNAvalyA etadvaco nizamyaiva kopAruNanetrA ruSA dedayamAnA'sipANivIramatI candramupasRtya kRtasnAnaM dhyAnAyopaviSTaM taM pazyantyevA'kasmAtpa ke nipAtya vakSasi tasthuSI procasvAca-are duSTa chidrAnveSina pApiSTha ! vada tvayA vadhU kimuktA ? adhunAta eva chidrAnveSI tvaM paddhatve mAM kathaM rakSiSyasi ? matto devApi bibhyati punarate kA vArtA ? dInArasthaH kITa iva rAjyasthastvaM madena dhanyamanyo'si, para mahattamidaM rAjyamastIti tvayA na vismatavyam / svayamapi rAjA bonumA'smi tavA''vazyakatA nAsti sveSTadevaM smara, adhunA tvAM jIvantaM na tyakSyAmi / vimAturvacaH zrutvA yimUDhe bhartari guNAvalI svA'zcalaM prasArya sAnunayaM vIramatI pAha-- pUjyamAtaH 1 krodha sahara, asyA'niSTena janA bhavatImeva garhiSyanti / mama jIvanAvadhi saubhAgyamacalaM rakSa, pAdayoH patAmi, ajAlaM prasAryatajjIvanamidhA yAce / durbhAgyAdevasya chidrAnveSaNa pratyAsamnavipadA mayA bhavatyA uktam / **SUST
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ * yata:-paulastyaH kathamanyadAraharaNe doSaM na vijJAtavA-nazcApi yudhiSThireNa ramatA jJAto na doSo nu kim / rAmeNApi vane na hemahariNasyAsaMbhavolakSitA, pratyAsannavipattimUDhamanasAM prAyo mati kSIyate // 98 // mero zvazatAle gohare, kAraH putraH kadAcit bhavatu, para kumAtA kacidapi na bhavati / asya vaya eva kiyat ? sAMsArika viSayasyA'numavazvaka? iti vicAryainaM muJcatu / asya jIvanAbhAve satIyatI sampata kopayokSyate ? atomayyeva.dayAM kRtvA'smai jIvanadAna dehi / asyA'parAdha kSAntvA tasmai vaktavyaM mAmeva kathaya / etadAkarNya vIramatyuvAca-priyavadhu ! tvaM putrasyA'pekSayAputratvameva varam / rAjyaM prApya chidrAjyeSiNe'mA avazya daMDo deyaH / evamuktvA yadaiva sA tatkaMThe'si prahartumudhatA'bhavasadaiva madhye guNAvalyApapAta / netrAbhyAmazrudhArAM muzcantI sA'bravIta-mAsaH ! patibhikSAM me dehi, kuto'yaM saralacitto'sti punarapIthamayaM kadApi na kariSyati / guNAvalyAH prArthanayA stokAIhRdayA sA mantritasUtraM rAjJazcaraNe babandha yena sa manuSyAkukkuTo jAtaH / tasyaitAM dazaM prekSyA'tiduHkhitA guNAvalI vIramatI pAha-mAtaH ! asmai prANadAne datte'pi vyarthajIvano'yaM kRtaH, ato mayyeva dayAM kRtvA krodhaM saMhatyainaM manuSyayonAvAnaya / yata Avayormadhye'yameka eva rakSako'sti, enamantarA rAjyazAsakaH ko bhaviSyati ? binA manuSyatveneha jIvanamapi vyarthamasti / itthaM bhRzaM prArthitApi nirdayA vIramatI tAmAha-svayA'pi kukkuTI bhavitavyA kimapi punarvaktavyamanyayA jalpanaM vyarthamasti evaM duSTavAkyena bhASayitvA vIramatI svAntaHpuraM jagAma, aho ! vidhAtuzcaritra vicitram | 2 yataH yenoditana kamalAni vikAsitAni, tejAMsi yena nikhilAni nirAkRtAni / yenAndhakAranikaramasaro niruDaH, so'pyastamApa hattadaivavazAdinezaH // 99 / / 15
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 85 yo'dya rAjyAdhIza AsIta, sa eva kSagAntare kuchaTo jAtastavo lacATalikhitaM prozitu ko'pi samayoM na bhavatIti satyam / yatA-zazidivAkarayodapIune, gajabhujaMgamayorapi bandhanam / matimatAzca vilokya daridratA, vidhiraho ! balavAniti me matiH // 10 // sato gatAyAM rAjamAtari guNAvalI sapatisnehavazena kukuTamake kRtvA'zruvArayA snApayantI pRSThaM hastena skAlapandI jagAdahe prANapriya ! yacchiro'narpamukuTena bhUSitamAptIsatra raktazikhA dRzyate / yazca sUryodayakAle mAgavinoSita eva jAgRta AsItsa | svayaM tArasvareNa lokAjhAmarayiSyati / yazca ralaracitahindoladolito'pi sukhaM nA'manyata, sa loipaJjarAUndolanena santoSa6 meSyati / deva / vaha ki vilAsa mUJchinA dAsI chacopacAraiH saMjJAM nItA sA punarapi bhRzaM villaap| yathA-upamAnamabhUdvilAsinAM, karaNaM yatsava kAntimasayA / tadidaM gatamIhazI dazAM, na vidIyeM kaThinAH khalu striyH||1|| tasyA IzImavasthA vilokya sAntvayantyo dAsyastAMtrocuH-priyamagini!aba kasyApi doSo nAsti, devAdhIna sarva bhavati / yatA-anyathA ciMtitaM kArya-manpathaiva hi jApate / balavAna vidhirevAtra, kAryA naiva vicAraNA // 2 // prAktanakarma mRtaimoktavyameva bhavati / yadA prAgajanmakarmaNA tIrthakarAdhakravartinaSa muktA na babhUvustadAsmAkaM kA gaNanA ? yena yathA kRtaM vasya tathA bhoktavyaM bhavaSi, ato vilApenA'La, duHkha jahIhi / enameva pati matvA'stA rodanena zokena Sa ko lAmo bhaviSyati ? yenedaM duHkha datta, sa eva sukhamapi dAsyati / sukhaduHkhe cAkazta parivartate sarvatra sarveSAM prAginAmiti bhAvaH /
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAmanye ANTAR**namaka yata:-sukhamApatitaM sevya, duHkhamApatitaM tthaa| cakravat parivartante, duHkhAnIha sukhAni ca // 3 // __ rUpAntaramApanno'pyayameva tAmracUDaste patirasti, ato'yaM sarvathA yatnena rakSaNIyaH / kadAcitprasabhAyAM mAtari punarmanuSyavaM | vidhAsyati zokena ca kimapi phala na bhaviSyati / itthaM sakhIbhirmuhuH prabodhinA guNAklI tAmracUDasevAyAM samaya yApayantI abhiviDAlazca |4 tamaharniza rakSantI vividhasvAduphalAdIni bhakSayantI zAntimApa / kiyadine gate sA kukkuTa nItyA, kadAcicchAtimApamA mAtA | manuSyamenaM vidhAsyatIti buddhyA vIramatIsamIpamenya tasyAvaraNau spaSNA dInetra tatrA''sta, paraM kA sA kukkuTa pazyantyevA'ti| kruddhA guNAvalI pratyAha-eSa duSTo mama sannidho kathamAnItaH / enaM mamA'viparokSa kuru| kiSayaM candrapradeza ke priyo'sti ? evaM karaNena ra buddhihInAM nAyA dazA prAptaH | pazcAsya lalATe rAjyayogaH kutrA'pyasti ? | etadarzanenaiva mama deho dahati, ataH zrIghramenaM nItvA paJjare munna, bhramAdapi madabhyarNe'yaM nA'netanyaH / tathoktAyAM vIramatyAmutthAya tadAnImeva guNAvalI kakavAkuM nItvA svamandiramAgatA, tadanantaraM tadartha svarNapiJjara svarNakaMsI ca nirmASitA / anupama- | bhakSyapAnastaM pAlayantI vividhavAkyaiH sAntvayantI ca premavAkyena vyAhRtavatyAsIda-prANanAtha ! kSaNamAtramapi vA na pakSyAmi, pakSIbhUto bhavAn bhAvicintayA cintito bhaveta, paraM duHkhAntaraM sukhamatrazyamevA''yAti / / / yataH khaNDaH punarapipUrNaH, punarapi khaNDaH punaH zazI puurnnH| saMpadvipadI prAyaH,kasyApi nahi sthire syAtAm / / 4 // atazcintA na kartavyA, bhAgyasya punarAvartanaM yAvadahamevameva kAlaM yApayiSyAmi, mahatyeca vipadapyAyAti, tArakAM varjapitvA sUryacandrAveva rAhurghasati / evameva tuccha dhAnyaM vihAyottameSu godhumAdiSveva kITAH patanti / NEXkaraka -
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ PRAKR** yathA-prAyovRtyA vipadaH, pariSkRtyA'vastu vastuni bhvnti| nahi kodraveSu kITAH, patanti godhUmakAyeSTha / / 5 // ___ atacintA parityajya prabhoH smaraNaM kuru maGgalamayena tana maraNena sarve bhadra bhASyati / itthaM caramAyudhaM samAzvAsayantI svayamapi svasthA sA kadAcit kApi gatA satI tasya pakSazabdaM zrunyA satrA'jyatA / itthaM kukkuTatvamApo'pi tasmi-pati| premaparAyaNA sA tasya sukhAya paraM prabandhaM kRtavatI tayorevaM kAlo gacchati sma / athaikadA gocaryartha kasyacitsAghostatrAgamana ra | jAsaM taM vilokya pramuditayA tayA salamAnaM voSitasya munedRSTiH kukkuToparyApatattaM dRSTvA tenoce-ayi bhadre ! anena varAkena te kimAgaH kRtaM ? yenAdhyaM tvayA gRhyakaH kRto'smai svarNapiJjaramapi duHkhapradameva bhavati / kisA'sya hiMsrasya mukhaM dRSTotthAnamapi pApAyeti jJAtvA'pi kathaM tatsaMgrahaH kriyate ? muneAhRtaM nizamya tathoktam-gurudeva ! nA'yaM sAmAnyakukkuTA kintvayamAbhAnarezo'tidhArmikaH pRthvIzo me patirasti, buddhvA rAjamAtrA'syeyamavasthA katA / gurutvAniSphalatvAcaitad vRttaM vaktumasamarthA pUrvajanmakRtaghorapAtakaspa phalaM bhuJjAnA'smi / gurudeva ! ataevainaM piJjare rakSAmi, sAmAnyakhago bhavecadA bhavavacasA'navayaM muJcayam / etacchrutvA munirAha-rAzi ! etavRttAntamajAnatA mayA'yamupadezaH kRtaH, vIramatyaitadanucitameva karma kRtamasti / candrastu candra evAsIttasyedRzI dazA na kartavyAsIt / astu, yadabhUttadabhUta, ata:paraM tvayA duHkha na karaNIyaM / tava satItvena sarva saMkaTaM nakSyati, sarve jIvA: karmA'nugA bhavanti, yataH karmaNAM gatirna kenApi tyAjyate / yatA-pracalati yadi meruH zItatAM yAti pahi-rudayAti yadi bhAnuH pazcimAyAM dizAyAm / Usa
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ vikasati padi parca parvatAne zilAyAM, tadapi na calatIyaM bhAvinI kamarekhA // 3 // saMcitakarmaNAM bhogAdeva bhayo bhavati natu keSAJcidapi bhogaM vinatyameva dharmazAstre'pyuktamyataH-yavatamayadehArate, zalAkAH puruSA Api / na mucyate vinA bhogaM, svanikAdhitakarmaNaH // 7 // ataH zokaM parihatya dharmA''rAdhane tvayA citraM nivezanIyaM, yena te kalyANaM bhaviSyati / yata:-suciramapi uSitvA syAtpriyairviprayogaH, suciramApi caritvA nAsti bhogeSu tRptiH / suciramApa hi puSTaM yAti nAzaM zarIraM, suciramapi vicintyaM prANameko hi dharmaH // 8 // ayameva mamopadezo'sti, evaM tAmupadizya gate munau manovAkAyena dharmamAcarantI svakukRtyena pazcAttApavatI sA guNAklI 6 | dAnAdyatithisatkRtau tatparA babhUva / itthaM dharmA'caraNaM kukkuTarakSaNazca tasthA nityakarma jAtam / atha zrIcandrarAjasaMskRtacaritrasyaikAdazaparicchede vIramatyA nIcatAatha prAkRtakRSakuTavatprAtarutthAya rutavatastasya rASeNa vicuddhA sAzrunetrA vidIrNahRdayA sA tamake kRtvA kathayati sa-priya ! tAmracUuvadvalpane prAyo bhavataH kaSTaM na patitaM bhavet ? mayA tvayaM zabdo bajrAdapi kaThino jJAyate / pUrva prage kukkuTarute nidrAvyAghAtAtasmai bhavAn kupyate sma, idAnIntu bhavAnapi duIvena tathaiva kRto'sti / bhavata imaM zabdaM zrutvA bhavanmAtA prasamA bhaviSyati, paraM hai mAmayaM zabdo nitarAM dunoti, ataH prANeza ! bhRzameSaM no vaktavyam / guNAvalyA vacaH pUrvavajbAte'pi tasmina khagavAnmanu- 2
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavAcAM zaktirnA''sIdatastaduttaraM dAtuM sa nAzakat / athaikadA nAgarikacarSo zrotuM kukkuTopari janAnAM dRSTizca yathA patediti dhiyA sapiara nItvA sA gavAkSametyopaviSTA / itazca nagare sarvatra candrasyAnurasthityA mahAn hAhAhAro babhUva tatropaviSTamyAM mitho vadatAM keSAMcidiyamuktiH zrutA bhrAtaraH / cirAdrAjA kathaM na dRzyate ? tena vineyaM nagarI nizvandrA dArIva hatazrIrlakSpate / evaM zrutvA kaithanoce-bata ! tvayA ki na jJAtaM yanmAtrA sa kukkuTaH kRto'sti ? ataHparamasmAkaM tadbhA kuna 1 yena tadarzanaM kurvImahi / teSAmimAmukti zrutvA miyo vilokyomayosvArA pravaiti / sadaivAbhikSamANAH kecana tatra svarNapikhare kRkavAkuM dRSTvA'yametra candro'stIti samyag vividuH / pazyatAmeva teSAM tatra janatA jagAma sarve'tizravA taM kukkuTa praNemuH / parito vividhA vArtA tA sarve candrasya prazaMsAM vIramatyAzca nindAM kRtavanta Asan / zIghrameva jJAtatrAta dhAvamAnA vIramatI guNAcalImupeyAya, AyAntyeva tAM sopAlaMbhaM jagAda -re pRSTe ! atha ke kautukaM kartumatropaviSTA'si ? ayaM gavAkSe kathamupavezitaH 1 yavas jIvana micchasi tadAnImevainaM nItvA'ntaryAhi, ki guptaM gRhavRttAntameva prakaTIkriyate ? | uktamapi - AyurviSaM gRhacchitaM mantramaithuna maijavam / tapodAnApamAnaJca, nava goSyAni yatnataH // 9 // adya vedabhAgaH sahe punaH kariSyasi cezro sakSye / tvayA'gatA bhaved yadenaM nIlA bahirupavezanena mAturnindA bhaviSyati, kintu nA'haM tathA nindayA vimemi / yato dAtrA'bhirgaNDUpajalena nirmANatvameti kim ? tavAmena kAryeA'yaM manuSyatvaM prAptuM nAIti / ayaM tavAtipriyatA bhUSaNamuttamabhojanazca dAtumarhasi tatra nAghdaM bAdhiSye / kintyevaM punaH kariSyasi tadA tacApISameva I
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazA bhaviSyati, yA te patyurasti / zUlAyamAnena vIramatyA bhASitenA'vidUyamAnA'zrubhAzaM muJcanvI sA tadAnImeva tata utthAyAntargatvA bahurodanena zAntibhASa / atha kadAcidapi punastatra gatrAkSe nAgatA niHsahAyA sA patyuH punarmanuSyatvaprAptyAzayaiva jIvitaM dadhatyAsIyata Azayaiva putra kalatrabandhu nimittamanucitamapi karma samArabhante sarve jIvAstava Azai saJjIvayatItivasam- yataH dantairucalitaM dhiyA taralitaM pANyaMdhiNA kampitaM dRgbhyAM kuDmalitaM balena galitaM rUpazriyA proSitam / prAptAyAM yamabhUpateriva mahAghATyAM dharAyAmiya-mAzA kevalamekikaiva subhaTI hRtpattane nRtyati // 10 // evamAzAzritAyA api tasyAH patimantarA sarva jagat zUnyaM pratibhAti rUpa / tathA nItizAstre'pi kathitamasti - yataH - candraM vinA bhAti yayA na rAtri-vaidairvihInA kila viprajAti: / sudantahIno na ca kuJjaro'pi, patyurvihInA kulajA'pi loke / / 11 / apica - zastrairvinA syAddhi yatheha vIraH, sAmantazUnyaH pRthivIpatizca / vidyudvihInavaTA tayaiva, patyurvinA zUnyatamA ca nArI // 12 // atastasyai bhUSaNamojanAdikamapi na vyarocata, punarapi kadAcidvIramatI guNAvalI kutrApi gamanAya kathitavatI tadA tasyAH sAdAya tathA saha gatAsIt / samaye samaye vIramatI tAmAmrazna Arosa dUradezAntaraM gatvA'pUrva kautukaM darzitavatI / anicchayA'pi vIramatI bhayAntanmano'nuraJjayantI sAtipremavazena patyuH saMkaTacchidaM dharmatravAdikamapi vidhAtuM lagnA ||
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha zrIcandrarAjasaMskRtacaritrasya dvAdazaparicchede rAjakumArIpremalAyA mRtyudaNDa: vimalApuryA AbhApurImAgate rAzi candre kiM kimabhUttasya vimAsA kathaM vA taM manuSyAtkukkuTaM vyaracayatatsarvaM gataparicchede nirdiSTam / tadanantaraM premlaalcchyaa| kimabhUtsA ca kathaM lAnhisA'pamAnitA babhUva, sadapi pAThakaparicayAya likhyate-- hiMsakamatriNi samAgate kaduzabde prayukte ca rAjA candro yadA premalAM parityajya bahirAgatastadA tayA'pi bahirAgamanaveza kRtA, paraM hisakamantriNA tadaiva vAritA sA tasmin bhRzaM kruddhA'pi navavadhUtayA kimapi vaktuM na zazAka | bahukAlaM patyurAgamanaM pratIkSamANA sA bahutarekAle gaye yadA sa nA''gatastadA mantriNA kapaTaH kRto'sti, yena sama prANanAtho mAM tyaktvA kApi gato'stIti mantriNaH kapaTaM civeda | anayA viDambanayA cekhidyamAnA sA bhaviSyaM zocantyAsIttadAnImeva hiMsakamantriNA zikSitaH kumArakanakadhvajastatsannidhau preSitaH / dUrAdevA''yAntaM taM vIkSya pUrvamayaM me patideva evAgacchatIti dhiyA datsvAgatArthaM sammukhametya sthitA'pi samIpamAgate kanakadhvaje jJAtA'nyapuruSA satI dUraM gatA / pazcAttayoktam -- ko bhavana kimarthavA'gaccha bhasti 1 itaH zIghraM gacchatu, anyathA dvArapAlo bhavato'dhamAnaM kariSyati / smayamAnena venoktam -- api priye 1 etAvatyeva samaye as freH kim 1 ki svapatimapi kAcitkulAMganaiva vismarati 1 adyaprabhRtyevaM kariSyasi tadA'gre kiM bhaviSyati 1 surUpAyAM satyAmapi tvayi jJAnalezo na jJAyate yataH sati jJAne svapati kA strI vismarati / itthaM vadannantarAgataH sa ma samAsta / tathA dRSTvA premalA vyAghradarzanena gaurirvatra koNe tasthau / yato yathottamAni puSpANi zirasyArohanti bane vA patanti, tathaiva pativratAnAmapi vapuSo dve gatI bhavataH - tasya sparzaM patiH karoti vAgniH /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ BREAK uktaJca-gatiyugamaya cApnotyatra puSpaM variSThaM, trinayanatanupUjAM vAnyathA bhUmipAtam / vimalakulabhavAnAmaGganAnAM zarIraM, patikarakamala vA sevate saptajihama // 13 // itthaM dUravartinI premalAM vIkSya kanakadhvajenoktam-priye / iyahare kathamAsse ? atrA''gacchopaviza viSayabhogavilAsaca kuru, ayama- Pil vasaro vAramvAramAgamiSyati kim ? zIghragAmino'sya yauvanasya gamane kAlo na lagiSyati / adya prathamasamAgama evaMdRzo viyogaH / kathaM kriyate ? tvaM saurASTrA'dhIzasyA''tmajA'hazca siMhalA'dhIzasya kumAro'smi / IdRzyogastu dvayoH puNyodayAtprasanna eva vidhAtari saJjAtaH / evaM prajalpana sa premalAsannidhiM gatvA sthito yAvattasyAH pANigrahaNAyA'ceSTata, tAvadeva socairuvAca-are pApin / dure tiSTha, samprati te sakalabhedo mayA jJAtaH, na ca tvaM me patirasi | svapati samyag jAnAmi tvantu kuto'pi mRSA me gale pata-|| / paraM parakIyA strI svakIyA bhavituM nA'I ti, tavA'nayA'jJAnatayA tvayi me dayolpadyate / kuSThini satyapi vaM| guptA''vAse kathaM rakSitaH 1 aho ! zlAdhyatamaM te saundaryam, ato bahiniHsaraNenA'vazyaM tvayi kasyaciddardRSTipatanazaMkA''sIt / gacchA:dhunA tUSNIM gamanenaiva te kalyANamasti / kapInAM muktAhAraparidhAnasya vAJchA na kartavyA, cAsmin paryake cArUpavezamAtreNaiva / tvaM me patirna bhaviSyasi / devamandirasya kalazopavezanena kAkaH kiM khagezvaro bhavati / yata:-guNairuttugatAM yAti, nocairAsanasaMsthitaH / sumeruzikharastho'pi, kAkaH kiM garuDAyate / // 14 // tvaM me karaM gRhItvA mAM svapalI kartumicchasi, paraM pUrva mukure sAsyaprazaMsanIya lokahita stramukhantu pazya / OMOMOMOM
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadetya vAdavivAdo bhavannAsautadaiva tannA'nAtA kapilAnAmnI tasyopajananI provAca priyavadhu ! dUre ka tiSTasi ? ayaM te | patiranena sahA''rastra, dampatipremapravardhaka vArtAlApaM kuru, yathe, sAnandaM sukhena ramasva, mayA saha kimapi gopanIyaJca nAsti / ki tvaM kathayasi ? kimayaM te patirnA'sti ? saMjAte vivAhe mukhAztraM vacaH pavitratayA ki kApi niHsArthate / / yasa:-patirdevo hi nArAMNAM, patiryandhuH ptirgtiH| patyurgatisamAnAsti, daivataM vA yathA patiH // 15 // ___ amumudantaM yadi kazcicchoSyati, tadobhayoH kulayona sAchedo bhaviSyati / evaMvighaM dhAyAH kathanaM zrutvA premalA vyAjahAra-vRddhAyAste | mukhAdantA api vigalitA punarevamayogyaM kathaM jalpasi ? tAsya vacamaH prabhAgo mayi naiva patiSyati / etAdRze pralobhavacasthAgAminI | kAcidanyaiva strI bhaviSyati, svayA vyartha mama vaJcanAyA'yamudyogo na kaaryH| hiMsakamantriNApUrvata ezyaM mantraNA katA tadanusAramevADa| khilaM kAryamapi pravartitamiti samyagatagacchAmi / evaM premalAkRtamupAlabha zRNvatyeva kapilA pahirAgatA cauHpUtkRtvA'katharata-dhAvantu | dhAyantu kazcinipurNa cikitsaka drutamAhvayantu, vadhUzarIrasparzana kumArakanakadhvajohAya kuSThI jAtaH / tasya kAJcanamaya: kAyo naSTa| bhraSTo jAtaH, aho ! adhunA ki karavANi ka vA gacchAni ? tAvadeva raviruditaH / | yataH-ete ketakadhUlidhUsararucaH zItayuteraMzavaH, prAptAH samprati pazcimasya jalastIra jarAjarjarAH / cApyete vikasatsaroruhavanIdakpAtasaMbhAvitA, mAcIrAgamudIrayanti taraNestArUgyamAja: karAH // 16 // ato janAH zayyAM tyaktvA nityakarmaNaH sAmagrI cinvAnA Asan / tadAnImeva rorudyamAnAmAkozantIya kapilAM prekSya hiMsaka kala
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ mantrI rAjA kanakarathastasya mahiSI cAnye prekSakA dhAvamAnAstavAgatAstatra ca mahAn hAhAkAraH pravRttaH / kumArastha mAtApi pUku. tyovAca-hai putraka ! kimidaM jAtaM ? tava vadhurviSakanyaiva jnyaayve| rAjJA kanakasthenA'pi prajASitam-hA deva ! mama putrasya tadrUpaM, yad draSTuM sudUrAjjanA AgatA Asan, tatkaya gatam ? iyaM kanyA tu mama putrasya vairiNI pratibhAti / yadi pUrvameyeyaM vArtA jJAtA bhavettadA rAjakumAreNa sahA'syAH pariNayo na kAryeta ! sarva vRttAntamAkarNayantI pratyuttaramadadAnA premalA manasi vidhArayAmAsa-- asmin samaye mama kathanamaraNyarodanamivA'zravaNIyaM bhaviSyati / mama satyamapyuktamanRtaM maMsthate tasmAtsopayogaH kAla: pratIkSaNIyaH / uktazca-kAlaH samaviSamakaraH, paribhavasaMmAnakArakaH kAlaH / kAlaH karoti puruSaM, dAtAraM yAcitAraM ca // 17 // vidyudiveyaM vArtA makaradhvajanRpasya samIpaM prAptA so'pi tatra dhApamAna AgataH kanakadhvajakumArasya kuSThaM dRSTvA''zcaryamiyAya / saralasvabhAvatvAdaprapaJcajJena sarvAn sAntvayattA tena makaradhvajanRpeNa durghaTanAyA vRttAnte puSTe hiMsakamantriNoktam-rAjan ! bhayatputrI viSakanyeva pratIyate ?, yAM spRzata eva me kumArasyeyaM durdshaajaataa| yastvasya saundayaM bhavatA dRSTameva, yasyA'gre kando'pi trapAmAvaha mAsItsa eva kSaNe pemA dazAM prAptaH / astu, samprati strakanyAM gRhaM sunayatu, yathecchazcAsyA yatkartavyaM tatkarotu, cayantvanena pariNayena mahAsaMkaTe patitAH / vRttAntamidaM zRNvata eva daMdahyamAnakalevarasya rAjJo makaradhvajasya netrAbhyAmazrudhArA prAtati sm| tadAnImevA'si mAkRSpa sAM hantumAgataM makaradhvaja putrIpitaraM jAmAtA kanakadhvajakumAraH savinayamuvAca-pUjyazvazura / itthaM krodhaM na kurutAmatra || nA'syA doSo na ca me pitro, sakalo'pi doSo mamaiva pUrvakarmaNo'sti /
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka / yataH-sukhasya duHkhasya na ko'pi dAtA, parAM dadAti kubuddhireSA / purAvA karma hameSa bhujyate, zarIrahetostvarayA tvayA kRtam / / 18 // ato bhavAna khIhatyApAtaka svazirasi na gRhAtu / kumArakanakanyajasyA'nena vacasA zAnto rAjA makaradhvajastaM provAcabhavakathanenaiva sampratyenAM muzvAmi, anyathedAnImeva hanyAm / anayA viDambanayA rAjJo makaradhvajasya cetaH paraM cekhidyate sma / asminneva vicAra magnena rAjabhavanamAgatena tena tadevADahavaH subuddhinAmA svamantrI kathitaH, zrutasakalavRttAntena tena bhaNitam-rAjan / IdRzI snehalA putrI kathamabhidhyasi ? ahamapi varaM 2 dRSTvA''gatastasyA'yaM rogo na sAmpratikaH kintu sahaja eveti dRzyate, yato'sya vaSuSo durvAsanA tathA niHsarati, yathA na tAtkAda likIti sarva prapazcajAlamiva me pratibhAti / tenetthaM kathite'pi taskrodhAnalo na zazAma, evaM pratiyodhite'pyatuSTe rAjani punaH sacivenoktam -yadrocate zrImate tankriyatAM paraM prAnte pazcAttApa evaM bhavatA''lambanIyo bhaviSyati / ata uktam-sahasA vidadhIta na kriyA-mavivekaH paramApadA padam / / tRNate di vimRdaya kAriNaM, guNastubdhAH svayameva saMpadaH // 19 // tadaiva premalA mAtuH sakAzamAgatA para pUrvavRttAntazravaNena viSakanyeyamiti vizvastayA mAtrA sA kimapi na pRSTA, kA kathA satkArAdipremakuzalapraznAnAM ! yato ' vAme vidho bhavati vizvamidazca vAmaM tadeva cAMDAlAnAhAya premalAM zmazAne nIlA'syAH zIrSacchedaM kuruta, iti rAjA''diSTAste tvarita tAM nigRhya palitAH / etadvilokya kizcidvaktumapyakSamAstatratyA janA AzcaryamIyA /
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadanantaraM punarbahudhA mantriNA bodhite'pi taraphalaM kimapi na jAtam / itazca te ghAtukAH premalo saha nIsvA yadA grAmaghatuyathe jagmivAsassadA jJAtavArtAH pauramahebhyAstAn ghAtukAn smazAnagamanAnivArya premalayA satrA sarvAn rAjasamIpamAnIya rAjAnaM jagaduH-rAjan ! anucitAdasmAkodhAdvirama / ___ yatA na bhavati sa bhavati na ciraM, bhavati ciraM cetphale visNvaadii| kopaH satpuruSANAM, tulyaH snehena nIcAnAm / / 20 / / jAmAturjAyamAne kuThe'syAH ko'parAdhastadasmAkaM prArthanAmaGgIkRtya rAjaputrI jIvadAnenA'nugRNISva / suzIlA duAzIlA vA purvI pitA kSamata eva / vaidezikAnA durjanAnAM vA vacaH pramANIkonthamanoM na kAryaH / evaM bahukathite'pi tatkrodhA'hiviSastathA caTito 4 yathA kicidapi nottatAra, nirAzAca theSThino nijaM 2 niketanamAjagmuH / iTityenAM jahi, asthA mukhamapyavalokituM necchAmIti II rAjJA''jJaptAste cAMDAlA sadaiva tayA zamazAnamabhipratasthire, tenA'khile nagare mahAn hAhAkAraH saMjAtaH / gate zmazAne baddhAJjalimirzatukai premalA proce-he rAjakumAri ! pitrA te vadhAyAdiSTairasmAbhistadAjJAvazyaM pAlanIyA bhaviSyati, ato'smAkaM jIvana vyavasAyazca dhik ! yadi vayametatkArya na kurzama tadA'yaitatpara ki kartavyaM bhaveta ? pUrvajanmArjitaphApenaivedAnImasmAkamIdRnaM garhitaM karma kartavyaM bhavati / ato'nena karmaNA janmAntare'pi narakAdo paktavyaM bhaviSyatyasmAkam / / patA-jaTharAgniH pacatyannaM, phalaM kAlena pacyate / kumantraiH pacyate rAjA, pApI pApena pacyate / / 21 / / kica-puruSaH kurute pApaM, bandhunimittaM vapurnimittaM vA / vedayate tatsarva, narakAdau punarasAvekaH / / 22 / /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ R E __udara eva pApakAraNa, ayameva nikhilaM pApaM kArayati / he rAjakumAri! etadarthakSantavyAvayaM, ataHparaM sveSTadevatAM smRlA svakanaItavyapAlanAyAmAnAjJApaya / nIzujIvAda launikatA nimAvi vilokya sA manAgapi bhItA nA'bhUt / td|| paTanArthazca zvazurAdInAmeva doSo'manyata na patyuH, ataH svakarma nibharsayantI sA vAtukoktaM zrutvaiva kilakilAzabdena hasantI tAna svakartavyapAlanAyA''dideza / etattasyA dhairya vilokya sAzcaryAste ghAtukA manasi cintayAmAsuH-aho ! kimidaM vRttam ? sanmaraNakAle'pIya isati, ato'na kimapi rahasyamastIti tarkayadbhistaiH pRSTam- rAjaputri ! agre mRtyuM dRSTvA'pi kathamidaM te hAsyam ? zrutvaitacayoktam are bhrAta: ! atra mamAsya hAsasya kAraNe kathite'pi ko lAbhA 1 9 yadi mahArAjena pRSTaM bhavettadA vaktavyamAsItparaM tena tu na pRSTaM ca ca me bhASitaM zrutaM, apitu janAnAM mithyAmASaNamAkAyaiva sa bhrame patitaH, etadarthameva meM hAsyamAyAti / yadIdAnImapi sazrotumicchettadA'haM samastaM tathyaM kapituM zaknomi,tacchratyA'vazyaM vo unmIliSyataH / viditavAtAste ghAtakAH svAnte cintayAmAsuH rAjakumAryA etadakhilaM vRttaM rAje niveditavyam, anyathA ruTo rAjA malamuktavRttaM kathaM na niveditamiti vadettadA'smAkamaniSTaM bhave- 6 | divi vicintya tadrakSArthame naraM niyujyA'para subuddhimandhiNamupetyAzeSamudanta tasmA abocana / prAnte tairuktam-rAjakumArI sasthA | niraparAdhaiva pratIyate, ata ekakRtvastaduktiravazyaM rAkSe zrAvyA, rAjAnamantareNa kebhyo'pi sA nivedituM necchati / naucamuktamastiH madvacasi zrute sakalarahasyako rAjA maviSpati, tato bhavAnuparAja gatvA tavRtAntazravaNAya tamanuraJjayatu punaryAdRzI dadicchA / / ATERPRERNE
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ I T tadAnImeva rAjasamIpamAgatena mantriNA rAjokta:-rAjan ! kumArI svAntimasamaye mavate kimapi niveditumicchati / tatkathana satyamasatyaM yocitamanucitaM vaikavAramavazyameva zrotavyaM, nItirapyevameva vAvadIti-sAmAnyAparAdhine svanirdoSatAM pramANIkartumaksaro dIyate, punariyantu bhavataH priyaputrI yAtra kimapyanucita kArya bhaviSyati, tadA jagati sahApratiSThayA bhavataH pazvAsApo'pi bhaviSyati / yata:-saguNamapaguNaM vA kurcatA kAryamAdau, pariNatiravadhAryA yatnataH paNDitana / __ atirabhasakRtAnAM karmaNAmAvipatte-rbhavati hRdayadAhI zalyatulyo vipAkaH // 23 / / bhAdita evA'haM bhavate nyavedayam - vaidezikAnA vizvAmaH kadApi no karnavyaH ! yataH-ajJAtakulazIlAnAM, dhUrtavezyAvidezinAm / vizvAso naiva kartavyo, vizvAsAzcayanti te // 24 / / ma yadi bhavAn tAM viSakanyAM matvA tanmukhAvalokanaM pApaM manyate, tadA tAM yamanikAyAM samupadezya tatkathana zrotumarhasi / | manuSyatAyA nyAyyatvAca mamemA prArthanAM samdhaka svIkRtya tatkathanamekavAramavazyaM zrotavyamityeva zrImantaM prati mamAnurodho'sti / rAzA mantriNo'nurodho'smina viSaye svIkArya evA'bhUt / tasya vanmukhAvalokanecchA nA''sIdato mantrimA pratisIrAvyavasthA kAritA / sadaiva vadhasthAnAdAnAyya sA tatropavezitA / tataH sacivena svavRttAntaM niveditumAyA sA muditA satI namratayA sama | nikhilaM ghRttAnta nivedituM lagnA-pUjyapitaH mahaM bhavadane stokamapi zabdamasatyaM na vadiSyAmi / yata:-sukhI na jAnAti parasya duHkhaM, na pauvanasthA gaNayanti zIlam / ApadgatA niSkaruNA bhavanti, ArtA narA dharmaparA bhavanti // 25 // B %
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 567-%20% mama pariNayasambandhe yA ghaTanA ghaTitA tasyA nikhilaM vRttaM yadAzroSyasi, tadA bhakto mama nirdoSatAyAmavazyaM vizvAsa utptsyte| BI yadhapImA vArtA kathayantyA me mahatI vA bhavati, tathA'pyazakyatvAdasyAstavasphoTanaM yadi na kuryo tadA tatphalaM mapaira bhoktavyaM / 8 bhavet / pitaH zRNu-sarvaprathama bhavansamidameva maditumicchAmi-tatra rAtrI yena saha mamodvAho'bhUta, yasmai ca mAtA istyazvAdInAM pradAna kataM, sojyaM varo naiva sattAmAdhIzo rAjA candra evAsIta, tadvArtayA me yad viditamabhUmauvAha kadhituM zaknomi, pacandrAne pase H sarvathA'gaNyAH santi / atra madutAvasanyalezo'pi nAsti, yadi natra kinidapyasatyaM saMbhavesadA me tadeva mRtyudaMDaM dAtumarhasi // yadekasmai caurAya diiyte| tamizamya madhye mantriNoktam-he rAjakumAri ! zava patirAmAnarezostIti medastvayA kathamajhApi ? tvatsanidhau tasya ki pramANamasti ? etatsarva piturane strayA spaSTatayA prakAzanIyam / nizamya kiJciAlanamAnA sovAca-pitaH / yadA vayaM vivAhAnte'kSakrIDAM kurvANA Asa, tadA tenA'nekazastathoktaM yena meM 6 tadviSaye saMzaya utpannaH, pazvAsathAyantyA mayA''mAnarezo'yamiti nizritam | punarakSadevanakAle tenAmAnagaryAH saundaryasya / satyAntasya ca bahuzaH prazaMsA kRtA, tadA tadvacaH zrutvA'haM cakitA'bhavam, paraM siMhalapuryA varNanamakRtvA'bhAnagaryA varNana karya kripate ! tamA'hamapodhiSam / itthamevA'zanArtha samupaviSTena tenAdhyAnyapi vacanAnyuktAni, yastasyA'bhAnagaryA saha ghaniSThaH 4aa sambandho vidito'bhUditi samprati tasyA''mAdhIsatve meM manAgapi sandeho nA'sti / tadvacasi pracura mAdhurya lAvaNyena ca sa kAmatulyaH, apantu kuSThI kAkavadasti, ka sa devakumAraH ka cAyaM pretabandhuH / pitaH / yadA vayaM tata utthAya sadAvAsamagajchAma, tadA sa bahuzo bahirgamanAya kRtaceSTo mayA vAritaH / dhaNAntare tatra samAgatasya hiMsakamantriNo jalpanaM nizampaikatrakakoNe OMOM DeclentCSC
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ x & sthitAM mAM vilokyAbhApatihiMsakamantrisaMketAcavastvaritameva niragacchat / tena sahaiva kRtabahinirgamanadheSTApi hiMsakamantriNA rUdvA'haM yadi tadAnIM lajjAgarne na pateyaM tahadAnImiyaM ghttn| kadApi no ghaTeta / prastu, soyA patimavanakAmanayA mamAntikamAgato vividho vArtA viracituM nagnaH / yadA sasvastiraskRtaM mayA tadA dhAtryA''gatya kolAhalaH kRtaH, same caikIbhUya janA mAM viSakanpeyamiti balpituM lagnAH / sa kanakadhvajastu pUrvata eva kuSThayAsIdityete: pUrvasAdeva SaDyantro racita iti manye / pitaH ! etatsarvamakSarazo'I satyaM vadAmi-ahantvana kRSTinaM vivAhakaramocanAksare'pi naivA'drAkSaM mama patisvA. mApuryadhIzo'sti, siMhalanarezena bhavAnpracchalito'hazca vyathaM duHkhinI kRtA, ataHparamapi zrImato vizvAso na mavetadA yadicchasi taskartumarhasi yato duhiturbhAgyantu pituH kare tiSThati / bhavAn yadAzApayiSyati tadeva mayA kArya bhaviSyati, parameteSA dhUrtAno vacasi bhavavA vizvAso na kAryaH / mama tu kathanamAtramupAyo'sti yadi bhavAn mayi kopaM kariSyati, madusau ca na zraddhAspati, tadA bhavati mama kizcid balaM nA'sti ! apitu yatkaraNIya savicAthaiveti bhavantaM prati mamA'nurodho'sti / yata:-zalpacahniviSAdInAM, sukaraiva pratikriyA | sahasA kRtakAryosthA-'nutApasya tunauSadham // 26 // __ yena bhavataH suyazovRddhirbhaviSye ca pazcAtApo'pi na kartavyo bhaveta, tadeva mamA'ntimaM nivedanamasti / tasyAstatkayanaM zrutvA KI sacivena bhaNitam-svAmin ! rAjaputryAH kathanamakSarazo me'tIva satyaM pratIyate yathArthato'yaM kuSThI nAsyAH patiH / tataH sampratyenA IPI nidoSI chamArI rAjamandiranivAmAyAjJApaya, ekazca bhRtyamAmAnagarI preSya rAjAnaM candra zodhayitvAsasmin milivekhale pacAnve
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja T: 0 // pRSThe cAsnAyAsena tadrahasyajJAnaM bhaviSyati / tadjJAnaM vinA'syai daNDadAnaM mahadanucirta sadAcAraviruddhaM ca matriSyati / ata uktam - duHkhaM varaM caiva varaM ca bhaikSyaM varaM ca maurava hi varaM rujo'pi / mRtyuH pravAso'pi varaM narANAM paraM sadAcAravilaMghanaM no || 27 // tato rAjJoktaM - etatkathana zravaNenA'smAbhiH saha taiH siMhalezAdikaiH kapaTaH kRta iti jJAyate, tathA'pyenAM svagRhe rakSituM nAhamutsahevo rahasyamAziparyantaM tvameva svagRhe ratha / etadAkarNya mantrI to svA''jasadhamAninAya tato bhojanAdikaM kArayitvA zAntAyAM tasyAM mantriNoktam pazya putra 1 yasya ravizvezvaro mavati, tasya ko'pi kimapi kartuM nA'Iti / gatA te'zubhavelAntaH paraM tu maGgalamayaprabhodayayA sarva maGgalameva bhaviSyati / ahante patyuH zodhanaM kArayitvA mahArAjasyAprasabhatAM zIghramevApasArayiSyAmIti kasyA'pi viSayasya tvayA cintA na kAryA / tasyA'nayA sAntvanayo zAntA sA kiyantaM kAlaM yAvatsvIyaM kRtsnamapi duHkhaM visasmAra | sadaiva sAyaMkAle rAjA makaradhvajaH strarAjasabhAyAmupavezanaM kRtavAnAsIt / atrAntare'vasaraM jJAtvA mantrI rAjAnaM pratyUce - mahArAja ! rAjakumAryAH pariNayavArtA sthirIkartuM mantricatuSTayaM siMhavapurIM prati preSitamiti bhakto no viditamasti kim ? tataH parAvRtyA de tasmin tena kumAralAkSNyasya mahatI prazaMsA kRtA / atastAn mantriNa AkArya praSTavyam - tairdRSTvA'dRSTvA vA tatprazaMsA kRtA, yavasvasyA'yaM rogaH purAtana iva jJAto bhavati, tasmAdasmAkamatra viSaye'vazyaM parIkSA kartavyA / etacchrutvA rAjA tamuvAca --- karaNasyA'darzana kim 1 asya parIkSA samyatyeva bhavitumarhati / tAnadhunaivA''kAryA'zeSaM samAcAraM pRcchatu / sadaiva
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ subuddhinA''ddhRtAste rAjJA pRSTazaH - vivAhanizvayArtha tatra gatairbhavahniH kumAro dRSTo na vA 1 sampratyahaM yathArthaM zrotumicchAmi, yadi bhavanto mithyAbhASya macchalanAya ceSTiSyante tadA tanimittaM kaThorAdapi kaThoraM daMDaM dAsyAmi / yataH - aho ! ahInAmapi khelanebhyo duHkhAni dUraM nRpasecanAni / ekoshinA mRtyumupaiti daSTaH saputrapautrastu nRpeNa daSTaH // 28 // rAjJo bhASitaM zrutvaiva vicchAyamukhAste parasparaM mukhAvalokanaM kartuM lagnAH / rAjA ye yamapazyatsa eva prathamaM taM pRcchatvivi netrasaMketaM kurvannAsIt / subuddhinA teSAM tadavasthAM vilokya rAjJaH karNe proktam -- rAjan ! mama tu sa kapaTamayaM pratibhAti, ete sarve prathamaM vaktuM dhibhyati, aMta ete catvAro'pi rahasi pArthakyenAhRtAH praSTavyAH, yena samastaM rahasyaM viditaM bhavet / subuddhivaco yukta zAlA deSvekatamaM mantriNamAhUyaikAnte satyakathanAya rAjA'vadat, baddhAJjalinA tenoktam - mahArAja ! mayA mallavaNo bhakSitastasmAd bhavatsamakSe kadApi mithyA na vadiSyAmi / mayA bhavatkArye'vazyaM truTi kRtA, yadA siMhalapuryo sarve vayaM kumAradarzanApa pariNayanizrayAya cA'gacchAma tadA''jase vismRtA'GgulIyakA''nayanAya tatra gate madhyastara eva kumAraM vilokyaitaistrimirvivAhaH sthirIkRtaH / na tvahaM svanetrAbhyAM kumAramadrAkSaM na ca vArtAyAM kaMcid bhAgamagrahISam, ato'ddhaM naijamAgo'GgIkRtya bhavantaM kSamAprArthanAM yAce / tasya tadvacanaM zrutvA rAjA viSeda --- yadanyad vRttaM tathyamatarthya vA sthAtkintvetena baro na dRSTa iti tu nirvivAda evA'sti / ata:paramanyaH kiM kathayati 1 tat zrotavyaM tadaivA'nyamapi tathaivA''ya pRSTe sati tenokam -- rAjan ! sarpo bahistirthaka calatu nAma,
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ | kinta dilapravezakAle tasya tatkauTilya syAjyaM bhavati, tathAI tasyAssA sasya 2 kathayAmi / mahArAja ! saba tvetadastivivAhavArtAlApadinApUrvadine kRtA'dhikabhojanaspa me'jIrNatayA purIpotsargacintotpatrA tena tata utthApAnaM pahirAgavaH, payA- " deca nizcito varo gaurA thAmo vA tamA'haM jAnAmi yA ca me tadavalokanacchAsItsA manarapevA'tiSThA tatamhatIye cAro pRSTa tenoka-mahAna vivAhayAta nirdhAraNakAle varaH kANaH kuJo'yo veti mayA na dRSTastatra na me doSo yatastadAnI siMhalapate gineyaH krodhena kutracitpalAyito gacchamA''sIttamAnayituM lokarahaM preSita itazcaidekhimireva | vivAho nirdhAritaH / yadyahaM tatra syAM tadA'vazyameva pazyeyam, paraM kiM karomi ? mameyaM truTiyathArthamasti, nAtra me'parAdho'sti / etadAkarmya rAjA zAnte cintitubhalagata---anenApi baro na dRSTA, svA'parAdhazca gopayitumADabaraM tanoti, atasturyamAkArya praSTavyaM, yatsa kiM kathayati / tadanantaramevA''hUtaM samapRcchat-mahAzaya ! samprati bhavato velA'jAtA yadyasatyaM vadiSyasi tadA tasya daMDo bhavata eva bhoktavyo bhaviSyati / yataH-puruSaH kurute pApaM, andhunimittaM capurnimittaM vA / vedayate tatsarva, naraphAdau punarasAvekaH // 29 // ___ tanizamya tenoktam-rAjan ! anRtaM bahukAlasthAyi na bhavati, ato'haM satyaM vadiSyAmi, mithyA''bhASyA'daNyApekSayA satyamuktvA daMDo'pi kara iti me sammata, tathyanvetadasti, yasiMhalezaH kathamapi kumAraM vivAhayituM svIkRto nAsItparaM hiMsakamatriNA vivAho nirdhAritaH / tadanantaramasmAkaM varadidRzAyAM satyAmapi vividhavArtayA sa kAlakSepaNaM kartumalagat yathA-kumAro mAtAmahApAse vidyate, sa tataH samprati nAgantumaIti, punaryadA'smAbhiratyA''graheNoktam-kumAramadRSTvA vayamito na gamiSyAmastadA / karor3a
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ tenAsmAkaM caturNAmapi koTidInArANAM pAritoSikamekaikasmai pradatvam, yato dAnamAhAtmyeneha paratra ca kizcidapi dussAyaM naasti| yataH-dAnena bhUtAni vazIbhavanti, dAnena vairANyapi yAnti nAzam / paro'pi bandhutvamupaiti dAnA-sataH pRthivyAM pracaraM hi dAnam // 30 // rAjan ! sarveSAmapi prANinAM lobho duratyAjya iti baddhamukhA varSa tadAnIbheva sarva nizcitya varadarzanaM vinavAgatAH / tasmAvizvayaM bhavantaM prati vizvAsaghAtakA: smastadartha daMDyAnasmAna yadhAruci daMDayitumarhati, atra mithyAlezo'pi nAsti / tadvacasA vizvasto rAjA premalAyA nirdoSatA nitarAmamanyata / he priya pAThakAH ! puNyodaye jAte sarve'pi sAnukUlatA bajanti / atazcoktam-na devatIrthana parAkrameNa, na mantratantrairna suvarNadAnaH / na dhenucintAmaNikalpavRkSa-vinA svapuNyairiha vAJchitArthAH / / 31 // tadA rAkSA subuddhirUpe-mantrina ! atra vivAde tu bahuprapazco'sti, ete catvAraH pralobhane patitA atastairadarzanaM ninaiva vivAho nirdhaaritH| trayastu lobhanAle patitA bAlakA ina kapolakalpitA kA zrAvayanti / tatra pralobhanenA'nucitakAriNAma yeteSAM kyA doSo na manye, yathA siMhalezena tanmantriNA cAtikRtAparAdhaM manye / yatastAmyAM zAsvA'pi bhUvapUrvakRSTinaH kumArasya sakaladUSaNa haiN| mahitaH zirasi sthApanAya ceSTitamasti / ata etAna svapantriNo moktumicchAmi, para siMhalezAdInAM viSaye te ko vicAraH ? sA dinoktam-sarvataH prathama premalAyA yathArthapateranveSaNaM kArya, tacchuddhiM tadvArtAzravaNazca yAbadasya vivAdasya tavanirgamana kathaM bhaviSyati /
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha // bhavastAvatkAlaparyantaM saparivAraH siMhalapatiH kArAgAre rakSaNIyo yasmAdime hiMsakAmAtyAdayaH sAmAnyAparAdhino na santi / rAze || makaradhvajAya saciyoktI rUce, ato dvayornupamantriNoH ko'pi guptavicAro'bhUta, pazcAnimantriptaH sa sacivaparivArayutaH siMilAdhIzo bhojanArthamAgatastadA rAjA makaradhvajA siMhale jAnI, kanakavalamAra, hiMsakamantriNa, kapilAdhAtrIzca prAhayitvA zezajanyAn siMhalapurI prasthApayAmAsa / sampratyete paJca janA vimalApuryAH kArAvAse svakarmaphalaM bhoktuM lagnAsteSAM svaduSkRtyai cAvIva pavAsApo bhavati sma, paraM tenedAnI ko lAbhosti / ___atha zrIcandrarAjasaMskRtacaritrasya trayodazaparicchede AbhAnarezasyA'nveSaNam premalAyA nidoSapramANitAyAM rAjA makaradhvaja AmAnarezasya zodhanaM kArayituM lagnaH, tatkRte unakA mahatI dAnazAlA | nirmaapitaa| tatra premalAmadhikAriNI kRtvoktam-priyaputri ! nizAmaya, atra yAvantaH pAnthA AgaccheyustebhyaH sarvebhyo'bhavatrAdika | davA'bhAnagaH samAcAraH praSTavyaH, kenA'pyukte samAcAre zIghra me nivedanIyaH / piturasmAdAdazAttatropavizyA'bhyAgatempo | || nirantaraM sadAnaM dadatyA tayA prAyaH sarve pAnthAH pRSTA:-dezadezAntare bhrAmyadbhirbhavadbhirAmAnagarI kiM dRSTA'sti / tathA tadrAjha candrasya nAma zrutamasti kim ? teSvadhikAMzAstu nirAzajanakamevotara dattavanto yathA pRthak 2 jagaduH--vayaM tasyAM dizi gatA eva nahi, kazcimAmA'pi nAnauSamiti, kazviJca ko rAjA candraH kutra vAstavya iti jAnAmyapi neti / evaMvidha praznottaraM zrukhodAsInA sA rahasyUpavizyA'zrudhArA muktavatI cAnte zAntimavalambitavatI, etadatirikta sA kartumeva kiM zaknupAta !
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18) bhartuH zoSanAyA'nyaH kazcidupAyo'pi nA'sIt, ataH svayaM mano dRDha kRtvA sthitavatI sA svamanoduHkhabAtoM kamA api nADa cakathat / athaikadA vimalApuryudyAne jaMghAcAraNamunerAgamanaM jAtaM vanapAlena munyAgamanavardhApito rAjA makaradhvajaH premalayA paricAreNa ca satrA tadvandanArtha tatrAgacchat / cAne ke nAgarikA api tena saha jagmurjasAcAraNamunirAja vanditvA sarve yathAsthAnamAsata / tenA'nantaraM dattA dharmadezanAM zrutvA bahumavyajIvAnAM pratibodhaprAtirvabhava, taizca tadAnImeva gurusamakSejnekavidha vrataniyamAdika jgRhe| 1 yataH-iha nAve kalayAMta ladhurapi, mahatAM saGgena kamapi mahimAnam / lakhanyati zazini lIna:, khamaNDalaM helayA hariNaH // 32 // premalA'pi zuddhasamyaktvadhAriNI zrAvikA'bhUt / anyatra kRtavihAre gurau sarve svasvasthAnamAgatAH premalA'pi tataHprabhRti jinavandana pUjanAdidharmakAryeSu ca vizeSeNA'nuraktA jAtA | sA'nucaNaM navakAramantrasya japaM kurvANA puNyamaya jIvanaM gamayantI dhanyaMmanyA jaataa| yatA-apugyo hi kappatarU, eso ciMtAmaNI apulyo a| jo zAyai sayakAlaM, sopAvai siSasudaM viula // 33 // gateSu katipayadineSu tanamantraprajapanapramAvAta prakaTIbhUtakA zAsanadevatA premalA provAca-magini ! te paviravazyaM miliSyati, ma kintu samprati tatra vilambo'sti / vivAhadinAt poDazavarSe gate tena saha te saMgamo'vazyaM bhaviSyati / sAvatvayetyameva paramAtmano / bhakto kAlo nirgamanIyA, kApi cintA ca na karaNIyA / - premalayaiSa samAcAraH pitRmpAM niveditastena tAvapi niSintoM jAtau / tanmanyasya tattatvavapamA vilokya tathA'tibhadAktI haiM sA pUrvApekSayA'pyatiprematastanapaM kA lagnA / sA darzanapUjanAdinA jinacaityasya nirantarabhaktiM kurvANA yathAzakti sapazcaryAmapi
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRtavarapAsIt / arthakadA kutavidezAdvicarantyekA yoginI savA'jAtA, karasthayA suvINayA svasvara saMgamayya sugAyantIM to premalA | vilokya svasabhiSAvAhUyA'pRcchat-bhagavati ! kutra te vAsasthAnam ? tayoktam---idAnIntu yatraiva tiSTAmi, tatraiva vAsasthAnamapi viracayAmi, paraM kasmiMzcitkAle pUrva dizAmA ekadeze nivasitA'mam / manojhatamastakSepaH, gairikavastraM, vapugauravarNa, zarIre vairAgyaprabhA, madhurA kaMThasvAzcainaiderzakAH sagha AkRSTAH santaH zraddhAbhaktiparvakaM tAM yoginI praNantumalagan / yata:-subhASitena gItena, yuvatInAM gha lIlayA / na bhidyate mano yasya, sa yogI athavA pazuH / / 34 / / yoginI tadAnIM svavINAyAM kasyacidAdarzatasnRpasya guNagAnaM kurvatyAsIpremalayA'pi tadatipremNA zruta, pUrNe gAneca tayA pRSTayogini ? kasyedaM guNagAnaM kriyate ! tayoktam-pUrvadizi candranAmA eko rAjA rAjyaM zAsti sma, sa ca nRpessvaadbhuuto'vrtt| rUpaguNAdipUrNasya tasyaivAnaM bhavitavatyahaM taM prANebhyo'pyadhikamAkAMkSitavatI / adhunA tatsapatnImAtrA kenacitkAraNena sa kukkuTo | vihitastena khimAha meM dekheM parityajyAjA'gatA, sarvatra cA'TitA, paraM tatulyaH saJcaritraH supuruSo mamA'kSigocaro nA'bhUttato'hanizaM tadyazomAnametra mayA kriyate / iyaM yogindhuktiH premalAyeM bahu byaroSata, tadA saivaMvidhA vArtA zrutvA mama patidevasya pUrNazuddhimiliseti jAnatI drutaM yoginyA saha rAjAntikamAgatA | yoginyA ca rAjJazcandrasya sakalA vArtA vijJApitA, tena rAjA makaH || rakhajo mahAntamAnanda prAptassana premalAmuvAba-priyaputri : niHsandeha te kathanaM satyaM vartate, taba patiratibhAgyazAlI jJAyate, tadezasvito dUre'sti, sahaiva sanmAtrA sacaraNAyudho viracitastamAsatsaMgamo'tiduSkaro'sti, atastvayA cintA parityajya dhairya dhaarnniiym|
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ * CAME yataH-sadA sadAcAraparAyaNAtmanA, vivekadhArAzatadhautacetasAm / jinoditaM paNDitamRtyumIyuSAM, na jAtu zocya mahatAM DAdhinale // 35 // anukule deSe sarva zobhanaM bhaviSyati, pituramumupadezaM dhyAnapuraHsaraM zratvA'nantaraM sA tAM yoginI sahA''nIya premabhareNa bhojayAmAsa / vataH sA yathAsamayamanyatra gatA, premalA ca pUrvavatpati sarantI dharmA''caraNena sukhena kAlaM vyatIyAya | yatA-dharmeNa hanyate vyAdhi hanyate vai tathA grahAH / dharmeNa hanyate zatru-ryato dharmastato jayaH / / 36 // ___aya zrIcandrarAjasaMskRtacaritrasya caturdazaparicchede vIramatyAH prapaJcaH-- kukkuTabhUtasya rAzacandrasya mAse gate taddarzanaM vinA prajAH kSobhamAgatAH / guNAvalI tu zvabhUmayena kakavAkumadRzyamevAtarakSat / / yataH punaraprasannatAyAH kAraNe prApre zvazrUtaM jIvantaM na tyakSyatIti tasyA vizvAsa AsIt / ekadA saMbhya nAgarikA mantrimadamIpametyocuH-he mantrina ! kRpayAdhyA'smAkaM rAjadarzanaM kAraya, yato mAso gato'smAbhiH sa na dRSTo'sti, avo'smAkaM mano vyAkulaM bhavati / darzanamakariSyamANA vayamito dezAntaraM gatvA nivasiSyAmaH / zAstrakRtAmapyaktirasti-yathA nirdayo dharmaH, triI 1| sukularahita manuSyajanma, dantAbhyAM vinA majA, mUrti vinA mandira, putraM vinA''laya, jalaM vinA nadIH, candra binA rAtriH, netrAmyAM binA mukhazceti zomAM nAvahati, tathA bhUgati vinA rAjyamapi jAnIhi / yataH prajAnAmakhilaM vRttaM rAjani nimere tiSThati / / yatA-rAzi dharmiNi dharmiSThAH, pApe pApAH same samAH / rAjAnamanuvartante, yathA rAjA tathA prajAH // 37 // karu RAca
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - AARA yadi rAjA na bhavettadA nagaravAsena kiyA, 12 eva kathaM na basema / / / yatA-rAjAnaM prathama vindeta, tato bhAryA tato dhanam / rAjanyasati loke'smin, kuto bhAryA kuto dhnm||38|| etanizamya sa subuddhimantrI nAgarikAna sAntvayannuvAca-cintA jahita, nagaraM tyaktvA'nyatra gamanenA'laM, mAsA'nadhito | mayA'pi sa no dRSTaH, tathA yuSmAkamivAhamapi sadikSayA lAlAyito bhavAmi / adya rAjamAturantikaM gatvA'vazyaM tadanveSaNaM kRtvA yathAsamAcAraM bhavadubhyo'pi nivedayiSyAmi, kRpayA tAvatkAlaM dhairyamAdhatta / itthaM bodhitAH prajA visRjya mantriNA rAjamAturantikametya prajAnAM vArtA niveditA jamAvaH / nagare vividha vAtAvaraNa prasarati, rAjamAtrA rAjA guptIkRtya rakSito'sti, paramevaM kiyatkAlaM gupta rakSitumarhatIti ? yadi meM kathanamanyathA na manpeta, sadA zamakha, sampaka cAmuM vRnaM jAnIhi, idaM rAjyakArya, na bAlakAnAM krIDanamasti, rAjJo'nupasthityA prajAsu mahAnasantoSa utpadyate / evaMjAte janopadravo'pi saMbhAvyate, mahArAjasya bahukAlikA'nupasthitAvityameva kimvadantI asariSyati, api ca zatravo'pi protsAhitA bhUtvotthAsyanti / zrImatI rAjamAteti bhaktyA kimapi gupta no vartate, kRpayA kathayatu-mahArAjacandraH kutra vartate kadA ca tadarzana bhaviSyati ! vilamvena prakaTite'pi mahArAje sarvatrA'zAntyA ghorakolAhalo bhaviSyati / bharatI nAnabhikSA, etatsakalaM vRttaM zAyata eva tathA'pi pUrvameva bhavatI scayamasmi, yena bhaviSye mamA'parAdhaM na jAnIyAt / ___ yatA-araiH saMdhAryate nAbhi- mI cArA pratiSThitAH / svAmipradhAnayorevaM, vRtticakra pravartate // 39 //
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ F % S T . P . % % rAjazcaMdrasyA'nveSaNAya mantriNA tayA sahaivaM vArtAyAM kRtAyAmapi tatprabhAvastasyAM kizcidapi na papAta / rAjamAtrA mantriNA samastaM kathanaM zrutvoktam-mantrina ! mahArAjasyA'jyeSaNaM kartumAgatasya te samyag viditameva, yajayaiva sa nihatosti, samprati tamaparA dhamapalotamevaM vArtA viracayannasi. para mayi tavedaM cAturya saphalatAM naiSyati / bahudinAdeta vRttaM jJAtavatyApi mayA kutrA'pi na * prakaTitama, yadA'dya pazyAmi-tvamece viruddha mopAThayitamAgato'si tadA mama spaSTa vaktavyaM mayati | mamAgre ca satyavaktA bhavitumAgato'si / yadyahaM nindyA'smi, tadA traM kathamucamo bhavitumarhasi ? yadi tvamme'pakIrtikarastadA'hamapi ! tvAM kathaM nirdoSa tyakSyAmi ? mamA'pakAraM kRtvA tvamapi sukRtaM novakSyasi, punarante savApi cintitaM naiva setsyati / * yatta:-sarpANAM ca khalAnA ca, caurANAM ca vizeSataH / abhiprAyA na siDayanti, tenedaM vartate jagat // 40 // taduktiM zrutvaiva kSobhitena senoktam-rAjamAtA ! kimidamucyate ? vRddhayA tvayA vicArya kiJcid vakavyam / tadghAtaka mAM kena hetunA kathayasi ? ki sena me cirAddhaM yena mayA sa hataH ? isthamanRtavacanena te ko lAbho bhaviSyati / 3. upatamapi-nAsatyavAdinaH sakhyaM, na puNyaM na yazo bhuvi / dRzyate nA'pi kalyANaM, kAlakUTamivAnatA // 41 // | ata IzvarasyApi kizcit bhayaM rakSitavya, rAjyahitArtha tava pArthAgatasya me bhavatI gale patitA, paraM nedaM hAsyaM yanmAmitthaM mUrkhamApAdayasi | vada candra kena hetunA kathazca hantuM zaknomi tasvameva darzaya / vatpramANaJca tava pArzve kimasti ? pratArayantyA || tayoktam-pazya, mantrina / caturo bhUsvA'pi tvaM tucchamapi pattaM nAcagacchasi, saMprati candrasya vArtAkaraNamapi niSphalaM / yadi svaM DmamAo tavyAtA punaH kariSpati, tAI tasyAsve duSTaH pariNAmo bhaviSyati / hu~ yadi saralatayA prakSyasi sadA te satpaM vAye, %
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramiyamapi smRtI rakSitavyA, yad gRhabhedaM tubhyameva gadAmi, ataH kasyApya tadvRtaM na prakAzyam / satyamado'sti yadrAjA candro dhunA vidyAdharasya kAJcid vidyA sAvayaasti, tena sa prakaTIbhavituM nAIti / ataH paraM tvayA tathAmA'pi na vAcyaM tatsthAne mAmeva nRpaM matvA mamAjJAM pratipAlaya / atra kA'pi bAdhA tvayA na dAsyate cettadA tvAmetra mantripade rakSiSyAmi, anyathA'nyameva svasthAnaM niyokSyAmi yataH svabhyAdezaparipAlaka eva nRtyaH sarvadA vizvasanIyaH premAspadazya bobhUyate / yataH proktaH pratyuttaraM nA''ha, viruddhaM prabhuNA ca yaH / na samIpe hasatyucaiH, sa bhavedrAjavallabhaH // 42 // tvaM caturo'sItyAzAse yadetAvataiva sarvaM jJAsyasi / yadA'haM svayaM rAjyadhuraM vodumarhA'smi tadA kasyAspi kiJcitkathanasya zravaNasya vA ko'pyadhikAro nA'sti / yataH - rAjamAtari devyAM ca kumAre mukhyamaMtriNi / purohite pratIhAre, varttitavyaM rAvat sadA // 43 // prajAsvapi tena santoSo bhaviSyati, arAjaka rAjyazca na kathayiSyate yadi mamA''dezamavamatyAjya kArye bAdhA kariSyate, tadA tavApi tasya duSTaM phalaM bhoktavyaM bhaviSyati, punarme doSo na deyaH / ato mamermA sUcanAM hRdi nidhAya sadaiva surItyA vartitavyam / vIratyAstucchaprakRtyA suparicitena mantriNA vicAritaM yadanayA saha militvA calanenaiva zamasti / kintu virodhakaraNe satI mitthameva midhyAdoSAropaNaM kRtvA mama prANAntakAriNI maviSyatIti saMbhAvyate / evaM dhyAtvA sena tasyAH sarvamapi vacanamaGgIcakre / tadA svapakSe samAgataM mantriNaM jJAtvA pramoditayA tayoce mantrin ! sAmprataM nagare DiDimaM vAdayatu yadayaprabhRti rAkhandrasya rAjapAko vIramatyA gRhIto'taH sarvaistasthA evA''jJA mantavyA, anyathAkArI nagarAbhiHsAya vA tasya vagho bhaviSyati /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ kabara yatA-AjJAmaGgo narendrANAM, gurUNAM mAnamardanam / pRthak zayyA ca nArINA-mazastro vadha ucyate // 44 // IM ____ yasmAyAmApurI na rocate, yamasadanaJca rocate, sa eva tadA'jollaMghanasAhasaM kuryAt ? mantriNA jhaTiti tathaiva kRtaM nAgari- 8 | kAstu tAM ghoSaNAM zrutvaivA''zcarye patitA vaktuM lamAH-jagatyAM strISu puruSasyAjJA dRSTA zrutA ca, paraM tatpratikUlantu sarvathA'. samavi, mAmApurImantareNAnyatra kutrA'pye na bhaviSyati / idantu strIrAjyaM jAtaM kazcidetacchroSyati tadeyaM kathayiSyati-yattatra kazcitpuruSo na bhaviSyati, sadaiva tu vIramatyA rAjyazAsanamAro gRhIto'sti / caturdikSvetasyA eva carcA pravartitA'nayA vyavasthayA'tidUnA api prajA vIramatyA: sAdhvasena tadvirodhakaraNe'zakA abhUvana, ataH sA nirvighnatayA rAjyazAsanaM kartuM lgaa| tenAtigavitAyAstasyAH zAsanaM mahAnto'pi svIkartu lagnAH, kidine gate tu prajAsu candrasya nAmoccAraNamapi yamAmantraNamiva jAtam / enA rAyukti svIkurvan sacivo'pi tattuSTyartha candrasya nAmoccAraNamatyAkSIta / athaikadA vIramatI prati tenoksam--rAzi tava zAsanapaddhatiratyuttamA, yataH zAsanakAryeviyatsAphalya rAjJA'pi na labdha, atra rAjye stenasya nAmA'pi na zrUyate, virodhino'pi sambAH parasparaM sAnukUlA itra vartante / tava kRtAM carmamudrAmapi janA muddAGgIkartumarhanti, kAlikAnAmapi rAjJAmIdRzI vyavasthA na dRSTA na ca zrutA'sti / strIjAtau satyAmapi tvayi kApi nyUnatA na darIdRzyate yato vasudhA'pi strIjAtyantargatainAsti / homataziraso mahAnto'pi tvAM namanti, tasagArca puNyazAliSu rAjavargeSu sarveSu anyatamA'si / kimadhikaM taduksasvarakIrtiH kApi gaGgAkhilamalanicayaM nAzayantI gabhIraM,kSIrAbdhi tvatpratApajvalanakaragaNaiH shopitNpuuryntii| bhUlokasyA'ntarAlasphuradatulamahAduHkhapApIghapaMkaM, bhUpaH prakSAlayantI trijagati mahitA saukhymaavisskroti|| R a
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ mantriNo'nena toSakatracanena manasi suprasannayA sapanA'janitayA mantriNaH pRSTha proJchantyA kyoktam-mantrin / tava Poll stutisevayA prasannA'smi, yadi kadAcinmama yogya kArya nivedayiSyasi, tadA'I tatsampAdayiSyAmi / taduktimApharNayatA tena svAnte // dhyAtamU-aho ! bhAgyenaitatsaMbhavati yatsihI pratIhArIvaM vrajet, vadAnImeva mantriNo dRSTiH kukkuTapiJjaropari patitA / tena vIra| masI pRSTA-rAji ! tvayedaM kiM kRtaM ? artha kazcidevastu nA'sti, vazIkRto ya itthaM piJjare rakSito'sti ! tayoktam-nA'yaM kazcidevA, ayantu vadhdhA manorakhanAya krIto'sti, atikaSTamanubhavantamenaM dRSTvA dapayA lAto'sti / yaduktam-na sA dIkSA na sA bhikSA, na tadAnaM na tattapaH / na taDyAnaM na tanmaunaM, dayA yatra na vidyte||4|| 151 __api ca-paThitaM zrutaM ca zAstra, guruparidharaNaM guru tapazcaraNam / ghanagarjitamiva vipulaM, viphalaM sakalaM dayAkkilam // 47 // yAvadanA'syA'najalayogo bhaviSyati tAvadatsyati, asya bhuktaM niSphalaM na bhavati yato'yaM mAmIzvarArAdhanAya prAtaH svakalaraveNa || matvaramutthApayati / mantriNoktam-mavatyAH kathana satyaM paraM krItavana lakSyate, yato'syavyayo bahikAyAM likhito nA'si tavADa- 5 yavyayavArtA matto guptA no vidyate / tadA vIramatyA kizcit karkavacasA proktam-mantrin ! alpavArthi bhayo bhUyA praznaH kathaM kriyate 1 mayA tvayamAbhUparNa manyamAnayA krItaH, ano'syAlpavyayo na likhitaH / iyaM se vArtA me na rocate'jo vicArya vaktavyama, yacatra viSaye punarapi prakSyate, tadA mavayo'pyavasthA tAmracUDavadeva bhaviSyati / tacchrutvA maunamAlamvitasya mantriNo mukhAdekasyApi
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabdasyo kAraNa sAhasaM nA'tiSThattadA tena dRSTam -- mandiraM samupaviSTA guNAvalI roditIti tadA vaktumapyasamarthA sA karakhalalikhitAvaraM darzayitvA'yameva candra iti taM sUcitavatI, sadyo jJAtavRtto'pi mantrI vIramaThImakathayitvaiva tato niHsRtya tUSNIM svagRhamAyayau / tataH zanaiH zanairiyaM vArtA paritaH prasRtA, yadrAjyalobhe patitayA vIramatyA nandrastAmracUDo vihitaH paraM tadbhayena naSTasAhasaiH sarvaiH kimapi tAM ktuM zrotuM na zeke / tasthA adbhuta vidyAyAH prazaMsAzravaNena bhUpAlairapi taddvazyatA'GgIcakre / tadAnIM tadbhItAH sarve taskRpApAtratayaiva svakalyANaM vividuH paraM sadasadvArtAmA siddhirbhavatyeA varAjivena lipasya hemaratharAjena saha candrasya purAtanaM zatravamAsIt / ato'maksaramupayuktaM manvAno manasi vairamAvaddan sa satpratikriyAyAvikIrAsIt / vIramatyA vidyAyAH prabhAva jAnamapi tattaM kapola kalpitabhitra jJAtvA sa evaikasvAdRza AsIt, yastadbhayamagaNayan manasyeva tadrAjyagrahaNAya yuddhodyogaM kartuM layaH, atha zrIcandrarAjasaMskRtacaritrasya pazJcadazaparicchede AbhApuryA hemarathanRpasyA''kramaNam rAjJA demarathena tAM sAdhAraNatrIM jAnatA rAjyamAtmasAdvidhAtuM yuddhodyoge paripUrNa vIramatyAH pArzve svatenaikaM patraM preSitam, yasminna dhRSTavacanena sArdhaM yuddhasUcanA dattA''sIt / yathAsamayaM vIramatyAH sadasyupasthitena tena tatpatraM tasyai dattaM patraM paThantyA kovAruNalocanayA kopAminA dahyamAnayA tathA sakIpATopamUce he dUta / tatra svAminA madrAjyagrahaNAya svasyAgamanaM likhitamasti paraM tatra gatvA tasmA idaM vaktavyam -- tathA tvaM satvaramA kArito'si / yadi taM naraMmanyo'si rAjJyudarAtte janma bhavet, satyamAtuH svanyaM pIrta, api ca svAtmAnaM kSAtraM manyase tadA sAmprataM kSaNamapi vilambamatvetra drutamAgaccha / yataH satkSatriyA ityamevAbhilavanti
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 sasmina me svA'pratiSThA lakSyate, tato bhavAneva sakala sainyaM lAtvA raNakSetre zata, tazca parito'narudhya tarASTApa karkazo daMDo daatvyH| | mayA''zIrdIyate, yadvijayalakSmIbhavantameva varISyatIti bhavata ekamapi roma varka na bhaviSyati, bhavatA cintAlezo'pi na kartavyaH / yataH vinA'pya(raH spRzati bahumAnonnatipadaM, samAyukto'pyarthaiH paribhavapadaM yAti kRpaNaH / svabhAvAnubhRtAM guNasamudayAvAptiviSayAM, ghuti saiMhIM kiM zvA dhRtakanakamAlo'pi labhate ? / / 49 // . tasyAstadA malavadAdenaM nizamya rAjasado gatena tena samastaM sainika saMmIlya vIramatyAdezaH zrAvitaH sahaiva ca venoktam-rAjA hemaratha | AmAnagarInikaTamAgatyopasthito'sti, ato vayaM tena yadi na yotsyAmahe tadA sa bhAbhAnagarImAtmasAtkariSyati, vayasa saMkaTe | patipyAmaH / kiM vayamidAnI stramAtmamirakSA na kariSyAmahe ? kiM kyamitthameva haste hastaM rakSitvopaviSTAH syAma 1 kSatriyatvaM 18 | kalakSitaM kuryAma, nahi nahi svapne'pyevaM na bhaviSyati / yadyasmAsu jIvatsu so'dhyakariSyattadA punarvayaM jagati murkha kayamadrahai| kSyAma ? atra viSaye'smAkaM kSAtratejovatAM vIramatyAH kimapi nahi kintu svakulAbhimAno draSTavyaH / yataH-bAlasyApi rathe: pAdAH, panantyupari bhUbhRtAm / tejasA saha jAtAnAM, vayaH kutropayujyate ? / / 50 / / ___yadi rAjA candrastAmracUDo jAtastena kimabhUt ? tena svasevA chamA sthAtuM na zaknoti / asmAbhistu sAmprataM nijamAtamutramAmAnagarImabhidraSTavyaM yatastadrakSAkaraNaM svakartavyamasti / ata uttiSThantu manasvino vIrAH ! kaTibaddhA bhUtvA zatrormAnamardanArtha sanaddhA bhavantu /
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ yataH kAmaM priyAnapi prANA- vimucanti manasvinaH / icchanti natvamitrebhyo, mahatImapi satkriyAm // 51 // mantraNa utsAhavardhaka do badho nizamya tadAnImeva bhaTAnAM bhujAH pusphuruH / te yuddhayAtrArthaM satyeva sajjA abhUvan, ekatrive sakale sainye mantriNA drAgeva raNabheryAdinA satrA saMgrAmArtha prasthAnaM cakre / yathAsamayamu mayobheTayormelApakaM jAtaM tumulaM yuddhaM prAreme, yathA - pattibhiH pattayaH, azvavArairavavArAH, istyAro haiIstyArohAH, rathibhI rathino yuyudhire / tadAnIM capaleva capalA asayo vizvakAsire ghaTikAM yAvad ghoraM yuddhaM babhUva / kAtaraiH pRSThaM darzayitvA prANA rakSitA, vIraiH svAsi zatrurudhiraM pAyayitvA'nye vIragatiH prapede kRtsnA'pi raNabhUmRta subhaTemA zvazarIravyanaze / rAjJo henarathasya parakIyarAjyAdAnasya spRhA cAbhIyavIrANAM svamAtRbhU rakSitavyA AsIt / evamekatra pralobhasya paratra pratiSThArakSaNastra prazno'jani paramidaM prAcInaM zAstravacanam - yato dharmastato jayaH -- yataH-dharmo jagataH sAraH, sarvasukhAnAM pradhAnahetutvAt / tasyotpattirmanujA- tsAraM tenaiva mAnuSyam / / 52 / / AbhIrANAmuddezo vara aasiit| tatasteSUtsAhamAtrA'pi pracuratarA'vidhata, hemarathIyA senA bahukAlaM sthAtuM nAzakasyA aneke bhaTA mRtA aneke ca kAndizIkAH saJjAtAH / pUrvavadatrAvasare'pi hemarathasva ghoraH parAjayo jAtaH, prAnte pradhAnAjhapAsa jIvabheva nigRjha svazIkRtaH / itthaM vijayavArtha vAdayatA hemarathaM vijitya pradhAnena svazepa maTairnagarapravezazcakre / nandI sto hemarathanRpo jhaTityeva vIramatIsamIpe samAnItastaM pazyantyA tayA samartsana gruce he raNavIra ! svatralamya mahAn garnas ka gavaH ? sadaiva nIcairdRSTena tvayA'mAgrahaNAyedRzI dhRSTatA kathaM kRtA ? kimAmAnagaryAH kSetraM na dRSTamAsIt yadatrA''gamanaduHsAhasaH kRtam ! athavA prakRtiriyaM durjanAnAM yatsvamalAbalama vicArya drutameva tulA dubhatyavanatI prApnuvanti /
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ stokenonnatimAyAti, stokenAyAtyadhogatim | aho / nu sadazI vRtti-stulAkorTaH khalasya ca // 13 // tvaM mAmavAM jJAtvA mayA yoddhamAgatA, paraM mayA saha saMgrAmastu dUre'tiSThat, mamA'mAtyena panibhizcaiva tvaM parAjitaH, kathayasAmprataM svaM strI vartase bAimasmi ? tvayA sarvadedaM smaraNIyam-yadi tvamibho'si, tarhi kesariNaM mAM jAnIhi, yadi tvaM kapo- tastadAhaM zyeno'smi, yadA vaM sarpastadA nakulosmi, cecamAkhustadAhamoturiti viditvA'taHparamajJAnato'pi madrAjyasImni padAropaNaM kariSyasi ghettarhi kadApi tamo skssyaami| bhRtamapamAnitasyA'pi vevAgamane manAgapi trapA kathaM na samAyAti ? | khaM kaTiprAnte karavAla badhnAsyuta kAThakrIDanam ? candreNa katikRtvaste jIvadAnaM dattamatastatpratyupakArAyaiva tvamatrAnAma: kim / yitriyAgAnidapa karavyamasti ? itthaM dhIramatyA sa bahu nimtsitH| kArAgAre sarvadArtha jigAlayipantI sA'nucitamiti manyAnena mantriNoce-rAzi!zAzvatikazatrutApekSA taM nijauriNamapi mitraM vidhAya rakSaNaM varamasti / mantriNo'tyAgraI svIkurvatyAstasyA Adezena taM sadyo bandhanAnmuktvA bahumUlyavastrAdidAnena samatUtupata | tena vigataropAdinA hemarathenA'pi tadadhInatAGgIcakre sadaiva ca tadAdezAnusAreNa calanArtha pratibA'kAri / tatastuSTayA tayA'pi tasyA'khilaM rAjyaM punastasmai dattaM sammAnena ca sa svanagare preSitaH / yata uktam-upakAriSu yA sAdhuH, sAdhusve tasya ko guNaH / apakAriSu yaH sAdhuH, sa sAdhuH sadbhirupyate 54
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha zrIcandrarAjasaMskRtacaritrasya SoDazaparicchede zivamAlAyai candramupAdidAnam - rest zivAlA svayA'nyaiva paJcazataiH satrA zivakumArAkhyaH prasiddho naTasvatrAmApuryAmAgatavAn / naTakarma nipuNaistaiH sArddha zivakumAreNa rAjasabhAmetya, vIramatIya praNamya svakrIDAM darzayitumAjJA yayAce, khadA vIramatyoktam -- de naTarAja ! kinte nAma svaM kutatha samAgato'si ? baddhAJjalinA zivakumAreNoktam -- rAjamAtaH ! zivakumAranAmAhamuttarAzAto anekeSAM rAjJAM manoraJjanaM kRtvA vipulaM puraskAraM labhamAno'trA''to'smi, yathAzrutaiva bhavadIyeyamAbhApurI vidyate / idAnIM krIDAM darzayitumAjJApayantu bhavatyaH yato'haM bhavatIM bhaktyAH sabhAsado janAMzva prasAdya dainyAnmukto bhavituM zaknuyAm / rAjJyA vIramatyA zivakumArAya saharSaM krIDAM darzayitumAjhA dattA / tena harSitenAmunA tadAnImetrAkhilemyo naTempaH khelanAyA''diSTaM, tataH prAptAdezasvairvividhAH khelA darzayitumArabdhAstadA vAdyArAvaM zrukhA piJjaraM lAtvA guNAvalyapi gavAkSametyopaviSTA / sarveSAM naTAnAM khelAyA anantaraM zivamAlAspi svanATyadarzanArtha samaddhA jAtA / tadA naTaiH prathamamekamatyucchritaM vaMzaM bhUmAvAropya sa caturdikSu tathA samyagrazmibhirbaddho yathetastatazcalituM na zaknuyAt / atha sAdau zopari pUgIphalamekaM dhRtvA vIramartI rAzIzca praNamya rAjJazcandrasva jayajayArAvaM kurvatI vaMzopari caritA / UrdhvaM gatA sA vaMzAgre ghRtapUgIphalasyopari svanAbhi saMsthApya, svodarabalena parito vartulAkAra bhramaNaM cakre / adhaHsthA vAdyaM vAdayanto'neke naTAzca tadabhimukhaM sAvadhAnadRSTyA sthitA Asan / zivamAlA svadehaM kulAlacakravad bhramaM bhramaM strakalAkauzalaM darzayantyekakRtvastasya pUgIphalasyopari kRtordhvapAdA'sau svazirobalena sthitA, arthAtasyAH ziro'dhaH pAdau cordhva
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAstAm / yathA kecidU haTayogasAdhakAstapasvinaH ziro nIcaiH kRtvA dhyAnaM kurvanti tathAdRzyaM jAtam / atha punarutplutya vAmapAdatalena tatpUgIphale sthitvA tadaikena pAdatalAzrayeNa paribhramya 2 lAsyaM kurvatyAstamyA lAsyaM sarve janA muktakaNThaM prazazaMsuH / cAnte tathA paJcaraMgaraJjitAni paJca vastrANyAdAya tasmin vaMze sthitayaiva parasparaM gumphitvA teSAmekaM paJcaraMgapuSyaM nirmitam / tadAnImapi taccharIraM manAgapItastato na calitaM na ca tayA puSpaviracane bhramaH kRtaH / tadadbhuta kalAmimAM vIkSya sarve darzakA mugdhA babhUvuH / yataH - devAnAmidamAmananti munayaH kAntaM kratuM cAkSuSaM, rudreNedamumAkRtavyatikare svAGge vibhaktaM dvidhA / traiguNyodbhavamatra lokacaritaM nAnArasaM dRzyate, nAvyaM bhinnarucerjanasya bahudhA'pyekaM samArAdhanam / / 55 / / strIta darzayitvA'nantaraM sA vaMzaddharajjjAzrayeNa nAginIvA'gho'vatatAra | nIcaivataritAyAmetra tasyAM vajjanakenAnyaizva naTairayA zitramA lAgrIvAM saMzliSya tatkalAnaipuNyArthaM pRSThaM sphAlayadbhistasyai svAzIrvAdo dasaH / yataH-guNena spRhaNIyaH syAnna rUpeNa yuto janaH / saugandhyavarjya nAdeyaM, puSpaM kAntamapi svayam // 56 // tadanantaraM rAyAH sammukhamupasthitA vAdyaM vAdayantaH sarve naTA rAjJazrandrasya jayadhvaniM kRtvA tasyAH pAvatpAritoSikaM yayA cire / teSAmAsyAd rAjJandrasyAkhyAM nizamya devyai vIramatyai pracuramarucikaramalagat, yatastasyAH samakSe tvanyaH ko'pi prazaMsanISo nAsssIt / anyazlAghAmAkarNayantyA eva tasyAH pAdatalA dAzIrSaM vapurjvalati sma / varAkANAM teSAM naTAnAM tasyA etanmanovRttasya jJAnaM kRto bhavet ? alabdhe pAritoSike tasthA apUrNa manoraJjanaM mantrAnairataiH punarapyanekavidhaM nAvyaM darzayitumArabdham / athA'pi puna
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ ndrasya jayakhaM kurvANAste tasyAH pArzve pAritoSika mArgituM gatAH, paramasthAmapi velAyAM tathA dRSTimutthAdhyA'pi tadabhimukhaM naivekSitam / anyAnyadarzakAstaskalA kauzalyena raJjitA api temya: pAritoSikaM dAtuM samutsukAH santo'pi vIramatyAH pUrva keSAmapi sAhasaM nAbhUt / pUrvapradAnAdasantuSTA vIramatI dAtRNAmapi hAnikartrI bhaviSyatIti sarve viditavanta Asana / rAjA candro yadyapi kukkuTarUpI tathApi tasmin sarvakRttAntasyA'vagamaJca ktirvidyamAnA'sIditi sa svamanasi dhyAtavAn-ete nartakA mama jayazabdaM kIrtayantaH santIti madonmatA mayIrSyAlurnikhilabalA bhimAnavatI vIramatI tebhyaH pAritoSikaM na datte / yataH - vilasati madapravAhe, vahanti mAlinyamAnane kariNaH / dAnapravRttisamaye, nirmala mukhatanayo viralAH // 57 // parametena samastadezeSu bahulamazaH prasariSyati, etebhyaH kizcidatte sarvatra laghiSyante, cAdase pade pade nindiSyanti, tasmAdepo'vazyameva kiJcidvitaraNIyamiti vicArya tena caraNAyudhena piJjarasthA ratnajaTitA svarNakaMsI caJccA'dhaH pAtitA / uttazcacAno'pi kilotsasarja mathito ratnAni ratnAkaro, manyAnena viloDitaM vitarati snehaM dadhi svAdvapi / raise free mauktikamaNIn kumbhasthalAdAhato, datte satpuruSAstu ke'pi kamalAM sthAne vyayanti svayam 58 hi dRSTvaiva zivakumAreNa drAgevotthApya tatkRte ca rAjandrasya jayaravaM kartumArebhe / mAdeGgikairapi tadanukRti kurvI rAjJacandrasya jayadhvanizcakre / kenedaM dAnaM dadyamiti jijJAsamAnairdarza kaistadavagamArthaM bahu ceSTitam datteSvanyeSu vayamapi dademahi, hatIcchamistairmilitAnAM kasyAM satya hRdayollAsena muktahastairdAnaM dakSaM yathA kenacid rUpyakam pareNa vastrANi, tathA'yareNa bhUSaNAni dattAni tena zivakumAro mumude mAM vIramatI ca krodhAminAtIya jajvAla | zitrakumAracandrarAjasya yazo gAyan vIramatyA gamanAdeza prAppa
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ CARRRRRROPER2 saparicchadaH svaniSezasthAnamAjagAma / gate naTe sA krodhajvAlAmukhigiririva vizI-vidIrNA'bhUtvayA ruSAruNaM locana visphAyoce-ka etAdRzo dhanavAnasti, yena matto'pi prathama pAritoSikadAnasya duHsAhasaM kRtam ? svokaM mayApi dRSTo bhavecadA sAdhu I syAt / paraM tasya mahad bhAgyaM vijJAyate, yenamayA no yaH / evaM tatkathanasamaye rAjayandrasya paJjara vIramatIpArve eva dhRtamAsItparametAvakAlaM yApadanena caraNAyudhenaiva prathama pAritoSika dattamiti tasyA vidita nAbhUta / yadi kathaMcidapi viditaM bhavettadA'dya kukkuTacandra jIvantaM na tyajet / evaM tAmatIva kruddhAMtrilokya zAntimicchunA maMtriNoktam-mAtaH ! bhavatyAH kroghakAraNa kimapi nA'sti, yataH / sarvataH prathama pAritoSikaM bhavadanugairdavadbhirbhavatyA eva yazo varddhitam / yo vIro bhAti, sa yuddhakSetre rAjJaH samakSa eva svazaurya darzayati // 5 // tathaiva dAtAro'pi bhavanti te svAmiyazaHkItenaM zrutvA tadAnIM kiJcidadacA naiva viSTanti / yairnaTebhyo'dha dAnaM dacaM te bhavatputrA eSa santi, na tu bhavatyAH paripandhinaH / mAtuH pArthe teSAmetatkArya sarvathA yogyameva paNanIyam / yatA-mAtA mitraM pitA ceti, svabhAvAt tritayaM hitam / kAryakAraNatacA'nye, bhavanti hitabuddhayaH // 59 // ityaM tena sA bhRzaM pratibodhitA, paraM tatpratibodhasya kimapi phalaM na jAtamatastasyA roSo vardhamAna evA'tiSThat / yataH-apUrvaH ko'pi kopAgniH, sajjanasya khalasya ca / ekasya zAmyati snehA-dUrddhate'nyasya vAritaH // 6 // tadanantaraM samAM visRjya rAjamandiraM gatAyAH sukhazayyAbhivAyAstasyAruSA nidrAlezo'pi nA''yAsaH sAtu tadeva zocantyAsIta, yanmattaH pUrva dAnArpaNasya sAhasa kena kRtam ? sAta zodhayituM vividhAMyukti vicintitu lagnA / itthaM pramAve jAte sumatihInA sArAjasabhAmAgatya srAgeva zivamAraM naTamAkArya punarnAvyaM darzayitumAtrA dadau / tenAnandAndhI nimagnaH so'pyanya naTAnAhUya sumaja.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ke yitvA jJAnAvidhaM sakrIDaM bharatAdinATakaM vidhAtumAdideza se'pi tathaiva cakruH / tadA guNAvalyapi koDe kuTapiJjaraM dhRtmA gavAkSeNa samyag nAvyaM pazyantyAsIt samApte nA pUrvavatsa naTo zandrasya lokaM gAyaM gAyaM vIramatyAH pArzve pAritoSikaM mArgituM lamaH paraM tayA tu nAmazravaNenaiva dagdhIbhUtayA na tu naTasya zlAghA kRtA, na ca tasmai pAritoSikamapi dattam / adane tathA pAritoSike'nye'pi darzakAH pradAnasamarthA na babhRvuH / sarve manasyevaM vicArayantarasadA'san - yad vIramatyadyevaM viparItaM kathaM karoti ? paraM ko'pi vRttAntasteSAM jJAnagocare nAgataH / zivakumAreNa parita sAdRSTiH pAtitA, kintu candraM vinA tasya sakalA'pi pariSadvinA lavaNaM bhojanamiva karIndraM binA sainya mitra, patraM vinA lateva niHzobhA pratItAbhUt / itaH piJjarAntaHstho rAjA candro naTasyemAmavasthAM vilokayamAsIt, naTazAsakacasya nAma grAhaM grAhaM jayazabdoccAraNamakarot / ato'sthiramanasA candreNa vastanavadadyApi ratnajaTitaikA kaMsI piJjarAbhyantarato bahirniHsArya pAtitA / lakSamUlyamitA sA kacolikA zivakumAreNordhvAdUrdhvameva lAlA rAjJazrandrasya bahutaraM yazo gItam / etadlokamAnairanyairderzakairapi maMdhu rUpyakavastrAbhUSaNAnAM SRSTirArabdhA tadA zivakumAraH svaparizramasya samucitaM vizrANanaM prApya dhanyaMmanyo jAtaH / parametadasahamAnA vIramatI candrasya dhRSTatArthaM krodhamannavarudhya drAgeva khaDgaM kare kRtvoSaguNAvali gatvA caraNAyudhaM saMmbodhyAcakathat-re dRSTa | idAnImapi te trapA nAjyAti ? tvayA matsaH pUrvaM dAnaM kathaM dattam 1 kukkuTo bhUtvA'pi tvaM nairja ghAdhyaM na jahAsi 1 astu, lAhi samprati tatphalaM svAdyAmi / adhunA'haM tvAM kathamapi jIvitaM naiva tyakSyAmItyuktvA tathA kukkuTa dviDhaM kartumasirutthApitaH paraM tAvanmadhye patisvA guNAvalyA jhaTityeva tasyAH karo gRhItaH kRtAJjalizoSe - mAtaH ! itthaM roSa mA kuruSva aspa dAnAdipradAnaprajJA kuto vidyeta ? khagobhraM vArto ki jAnIyAda 1 jalaM pibati pivati svadhaH patitA, naTena candra
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ cotthApitA, tasmAdatrA'sya ko'parAdho'sti ? pakSiSu tu vivekayuddherabhAva eva bhavati, ataH pakSiSu manyukaraNamasAMpratam / / yatA-mA'kAraNaruSAM saMkhyA, saMkhyAtAH kAraNadhaH / kAraNe'pi na adhyanti, ye se jagati paJcaSAH / / 61 / / ayantu kathaJcitsvodaraM pipayaitadeva baha mantavyam / tathaM guNAvalIvIramanyo: parasparaM bArtAlApaM nizamya tatra bahavo janAH samupasthitAH, tamadhye patitvA ca kathaMcidrAjJazcandrasya jIvitaM rakSitam / vivAdakaraNena vIramatyAH stokakopopazamo'bhUta, sA ca rAjaparvadi sametya siMhAsanamadhiSThau / naTAnAmapi tadAgamena pramodojani, te ca tAM prasAdayituM punaH svkriiddnmaaremire| zivamAtApi ze ghaTitvA piJjaropari dRSTi dadatI svakrIDA pradarzayituM samA | nTI zikmAlA khagabhASA jAnAtIti vArtA candrasya viditA sIta, atamtena kukkuTAlApena to pratyuktam-zikmAle ! svakalAyAmatinipuNA tvaM sahaiva pakSibhASAmapyavagacchasi, ato'haM tvAM svaguptavRttAntaM kathayAmi-krIDanAnantaraM yadA tvaM vaMzAdadho'vatariSyasi, tadA vIramatI prasanIbhUya tvAM puraskAramArgaNArtha kathayipyati, tadAnImanyatkizcidayAcitvA tvaM mAmeva yAcethAH / dravyAdeloMbhe na pateriti sAJjalirahaM tvAM prArthayAmi, yadiyanme kathanamavazyaM svayA mAnyaM, tavAnena kAryeNa mama prANarakSA bhaviSyatItyatra kathamapi vismRtirna vidhAtavyA / uktamapi-paropakArAya phalanti vRkSAH, paropakArAya vahanti nayaH / paropakArAya duhanti gAvaH, paropakArArthamidaM zarIram / / 62 / / etadarthamahaM te yAvajIyamupakRti maMsthe, ghanantvAyAM yAvadeSyAvastAradarjiSyAvaH / tava pArthAgate'haM te naijamakhilaM bacAntaM
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ mantriNe kukkuTaM dAtuM prAvartata // atha zrIndrarAjasaMskRtacaritrasya saptadazaparicchede vIramatyAH kukkuTamukti:kAlI mantriNe kukkuTaM samurakA vanasparaM tatpradAnakAle taddRdayaM zatadhA vidIrNamivAbhavasallocanato vASpadhArA nirgalitAsssIt / sA taM muhurmuhu | kaMThenA''lipantI vaktuM lagnA nAtha ! bhavAn mAM tyaktvA dUradezaM prati gacchannasti / atra bhavato'pi sammatirjJAyate, paramahantu satyapi nAthe ninathA maktyasmi / idAnIM mama koDapyAdhAro nAsthAtsAmpratamahaM svaduHkhaM kasyAgre nivedayiSyAmi 1 / yataH -- suhRdi nirantaracitte, guNavati bhRtye priyAsu nArISu / svAmini sauhRdayukte, nivedya duHkhaM sukhI bhavati // 64 // svamanovRttAntaM kasmai kathayiSyAmi ? ahaM bhavantaM kadAcidapi naTAya na dadeyaM khame'pi bhavadyAnamanicchantyA me bhavajjIvanarakSArthamevatkaraNamabhUt / he nAtha ! bhavAn yatra kutrA'pi tiSThatu, paraM mAM kadApi no vismare:, mayi dayA rakSaNIyA, mama hatabhAgmAyAcintA rakSitavyA / yadi mayA ko'pyaparAdhaH kRto bhave tadA sa vismaraNIyaH, bahantu bhavantaM kSaNamAtramapi hRdayAna dUrIkariSyAmi, sadaiva svamanomandire saMsthApya bhavantaM pUjayiSyAmi smariSyAmi ca / bhavataz'pIyaM dAsI na vismartavyA, anantAzAbhRtaM me mana idAnIM devena mRttikAyAM saMmelitamasti / madIyA'vaziSTA'pyAzAca bhavadviyogena nairAzyarUpeNa pariNatA bhavati / nAtha ! punarAvayoniM kadA bhaviSyati taddinaM dhanyameva manye /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ yataH- nityaM brahma yathA smaranti munayo haMsA yathA mAnasaM yadvaca sphuTasallakIvanayutAM dhyAyanti revAM gajAH / tadvaddarzanalAlasAH pratidinaM yuSmAnsmarAmo vayaM, dhanyaH ko'pi sa vAsaroSya bhavitA yatrA''vayoH sNgmH||65|| svAmin! manA svIyAmimAmabhAginIM patnI mabhipazyatu, mamAntaHkaraNaM bhavadvirahAnalena bhasmIbhavati / musaladhArAsamyAve'pyasya jvalanasya zAntikarI zaktirna vidyate / prANAdhAra ! daivenAti krUreNa 155 yorupari mahAn duHkhAdriH pAtitaH paraM tasyAmapyavasthAyAmahaM bhavaddarzanaM kRtvA svAM dhanyAM jJAtavatyAsam / paraM daivenA'dhuneyadapi sakhaM dRSTuM nAha / yadi hRdayaM vidArya darzayitavyaM bhavettadA bhavantaM svaduHkhaM darzayeyam / arAvapyetadduHkhaM na paroditi me sarvadecchA vidyate / nAtha ! bhavadIyA vArtA sadaiva me smRtipathamAgamiSyati bhavatA zIghrameva kRpayA parAvartitavyaM bhavAneva mama jIvanamasti / mameme sAsunetre matataM bhAvatkaM mArga pazyantI sthAsyataH / bhavantaM naTaH pratigRhaM bhrAmayiSyatyasya vRttasya me mahatkaSTaM varIvRtyate / paramatra rakSaNe bhavatprANasambandhi mahat mayamAsIt, atoH he prANAdhAra ! vivazIbhUyA'yA'haM bhavantaM svataH pRthak kurvatyasmi / tasyA etadvaco nizamya rAjJacandrasya cakSuSI sAsuNI saMjajJAte / tasmin mAnavavadvaktuM vacanazaktirnA''sIt, kukkuTavacazca guNAvalI samavagantumazakteti tena pAdanakhenAvano likhitvA sA pratibodhitApriye ! svayA me cintA na kAryA / jIvati mayi AvayoH kadAcidapi saMgamo'vazyaM bhAvI, dUrasthe'pi mayi davAI samIpastha eveti tvayA jJAtavyaH / yataH - dUrastho'pi na dUrastho, yo vai manasi varttate / hRdayAdatha niSkAntaH, samIpastho'pi dUragaH / / 66 / /
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 2425** yAvace mAnase madartha sthAnaM vartyati, tAvatvAM na vismariSyAmi, dece videze vA sthitena kenA'pi svakIyA priyatamA na vismayate / yata:-ka sarasi vanakhaNDa paGkajAnAM ka sUryaH, ka Sa kumudavanAnAM kaumudIbandhureSaH 1 / ciraparicayavaddhA prAyazaH sajjanAnAM, na hi vicalati maitrI darato'pi sthitAnAm // 67 // asti me vizvAso yadayaM naTo mAM kukkuTataH punarmanuSya kariSyati, ato'hamanena sAkaM vrajannasmi / yadi madIyeyamAzA saphalIbhUtA syAttadA satvarameva videzAdAgatya tvAM milissyaami| rAjJA candreNa bhUmau likhitAmimA vArtA paThitvA guNAvalyAzcittaM kizci chAntaM jAtam / tayA punaH kukkuTa hRdayenA''zliSya mantriNo haste dattaH / tadanantaraM mantriNA''nItaH kukkuTo vIramatyA tadAnImeva zivakumArAyArpitaH / soli prApya 66: panH pArasAsI agamya vAsasthAne samAgataH / kukkuTambApya zivamAlAyA hRdi pramodabharo'bhUttayA pUrvameva viditaM yadarya kUbakaTo'nyaH kazcima, api tu rAjA candra eva vidyate, atastayA paramAdareNekasyAM mahAghazayyAyAM sapaarastAmracUDaH sthApitaH / tatastayA tajanakena pa karau saiyojyocAte-svAmina ! adyAvadhi nirnAdhA vayaM bhavanta prApya sanAthAH saMjAvAH, aghaprabhRti vayaM bhavantaM rAjAnaM malA bhavatsevAM kariSyAmaH / prAktanazreyasA'smAkaM bhavatyAptirjAtA, atAparaM vayaM bhavato'bhivAdanamRte kebhyo'pi nRtyakhejanAdikaM na darzayiSyAmaH / bhavAnatra sukhena tiSThatu, svasevArtha cAsmAnAdizatu vayaM bhavata eva dInasevakAH smH| evamuktyA vaistadane vividhAM sukhamakSikA vimucya tadbhakSaNAya vasyA'nurodhaH kRtaH / kukkaTarAjo'pi tatkathanena tAM sukhabhadhiko bhakSituM lAnaH, paraM tadaiva guNAvatyAH smaraNena samAgatena tasya galA'varodhena sA sukhamakSikA kaMThAdadho nottatAra / sadavalokya zivAlayoktam-he kukkuTarAja 1 mavatA kApi cintA na kAryA, sAnandaM sukhamakSikAM miSTA. XDEO
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Aka C paJca bhuktAM,kAlAntareNa samastaM samyageva bhaviSyati / tanizampasa kizcicchAnto'bhUttataH sa tatpArthe sthitaH sana svakAlaM gmyaakaar| ___itaH samAvisarjanAnantaraM mantrI guNAvalIsanighAvAgataH, saitAvatkAlamupaviSTA krandantyAsIcayA sacivaM pazyantyaivopePli sacitra ! vIramatI rAnI naTaM vA prabodhya kenacidupAyena me kukkuTa pazcAlAvA dehi, tadviyogo me'sajho cobhUyate | yataH-varamasau divaso na punarnizA, nanu nizaiva varaM na punardinam / ubhayamapyathavA bajatu kSayaM, priyatamena na yatra samAgamaH / / 68 / / ___ ime bharatA mama prANanAyaM na jAne kutra neSyanti, punarahaM taM kutra lapsye ? tepA naTaSaTpadAnAM tu sthAne sthAne nalaM mitraM navInAzca striyo miliSyanti, paraM me tadviyogena kA gatirbhaviSyati ? yadi sa manuSyo'bhUtvA'pi kukkuTarUpa eca madAsa sthAsyati, tathA'pi mamAtmani mahAn santopo bhaviSyati / yata:-amRtaM zizire vahi-ramRtaM kSIrabhojanam / amRtaM rAjasanmAna-mamRtaM priyadarzanam / / 69 // 4 ahaM taM nirIkSya 2 jIvitA tu sthAsyAmi, anayA vIramatyA tu dhruvaM me prAgbhavIya zAtravamasti yato manuSyAtpavirUpe kRte'pi tatkopo nopazamitaH / jagati sarvAnmRtyuharati paraM na jAne sa enAM kathaM na istIyaM kiyatkAlaM me duHkhadAnAya sthAsyatIti na vedhi / / matyANezasya pazaHzravaNeneyaM kathaM duHkhIyate tanAvagacchAmi? mama zvazrUkRte sa me prANapriyaH kaMTakatulyo bhavatu, paraM matkRte tu sa evaM jIvitasarvasvo vidyatetamAm / tena vinA me jIvana mArarUpaM nirAdhAraM kathaM sthAsyatIti me tarkavicAraNA ciMtAbdhipAraM na gacchati / / yatA-nadItIreSu ye vRkSA, yA gha nArI nirAzrayA / mantrihInAzca rAjAno, na bhavanti cirAyuSaH // 7 // *
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhato hedhIsakha yathA bhavettadhA bhavAna ta kukkuTarAja parAvayA'nIya meM dadAtu, bhavadIyo'yamupakAro mayA kadApi na visma[riSyate, AjIvana bhavato'dhamA sthAsyAmi / tasyA evaM manovyAkulatAM vilokya mantrimanasi bahuduHkhamabhUcana maNitam-rAzi!| tavaivAviSaH khedo na kartavyastava zvazravAH prakRtiratikRTilA vartate, atastAM kopayitumapi nocitam / yadyapi sA vRddhA jAtA tathApi taskuTilAyAH ko'pi vizvAso nAsti / ataHparaM sA ciraM jIviSyatyeva nahi, ante svasya rAjyasya svAmI tvatpatistvacaiva bhaviSyayaH / / tato'dhunA dhairyeNaiva svakAryasAdhana liyartha lAmadAraka viyate / sapivasyAnana paritopavacanena guNAvalyAzvetaH stoka zAntimApa / | tayA kukkuTasya pazcAtparAvartanavicAraratyakaH, paramanyAmanyAM kAcid vArtA kavayitvA tathA svapriyArtha sukhabhakSikA miSTAnnAdikaJca pradAya tayA mantrI zivamAlApArthe preSitaH / sacivena tatraitya zivamAlAmAkAryoktam- idantu tvaM vetsyasyeva yadarya kuskuTo | yathArthatAmracUDo na vidyate, paramayaM sudharmanirato'khilarAjaziromaNirjagaduphakArakaraNaikataraNI rAjA candro'sti / asya vimAtrA mantramalenA'yaM kakavAkarvihitaH, tato yuSmAbhirayaM samyag rakSaNIyaH, asya zubhUSaNe kathamapi truTirna vidhAtavyA / kadAcitpa. ribhramantyAJApyAgantavyam, tava pArve surakSita rAjAnaM candraM nirvA'sAkaM pramodo bhaviSyati / cedasyAM dizi samAyAtuM na zaknuyAstadA patreNA'pyasya kuzalodantaH sUcayitavyaH, tatasyA upakRteH kiJcitpratyupakAro yathAvasaramamAbhiravazyameva kariSyate / yaduktam-pratyupakurvanbrahRpi, na bhavati pUrvopakAriNAM tulyaH / eko'nukaroti kRtaM, niSkAraNameva kurute'nyH|| evaM bahuvidhopadezaM davA kukkuTarAjazca praNamya, sacivaH svasthAnamAyayo / ito naTairapi svopakaraNAni yadhvA tataH prtsthire| yadA te vAya vAdayanto rAjamArgeNa niHsatuM lagnAstadA guNAvalyapi tAn svakuhimato'valokayAmAsa / tayA dRSTaM yanmatprANanAthasya /
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ piJjaraM zivamAlA svamastakopari vahati / sa yAvad dRggocare'vartasa, sAvad guNAvalI nirnimeSeNa tamavalokayAmAsa / atikrAntanetrapathe yasmin viTapA'varodhena ca taddarzanAbhAve guNAvalI tato'dhaH samAgatA / tadAnIM tasyAH paramArthataH saiva dazA''sIdyA maNau hRte manasya vA payasA bahiSkRtasya mInasya bhavati / saitasya duHkhasyA'vegamasahamAnA'vanoM muucchitaa'ptt| tadIyAmimAmavasthAmavalokya vayaspA dhAvantyaH samAyayuH zItopacAraitha kathaJcittAM sajjIcakruH / anayA ghaTanayA parito hAhAkAro jAta caitadvacaM jJAtvA tatra sacivo'pyAyayau, tena bahudhA tasyai sAntvanA dattA / yataH vipadi pareSAM santaH samadhikatarameva dadhati saujanyam / grISme bhavanti taravo, ghanakomalapallavacchannAH||72|| atha vIramatyapi tatrA''yAtA, paraM tasyAstu sArdhataNDulasya kuzaraM pRthageva pacyate / guNAvalyAH zAntidAnaM tathA tadduHkhakAraNapRcchA tu dUra evA'tidyutpratyuta viruddhameva tayoktam-vadhu ! candrasya gamanenA'dya me paramAnando'mavatsampratyasmAkaM snehe kathamapi bAdhA na patiSyati, tato'pyutarosaraM vardhiSyata iti me manodhAraraNA'sti / vIramatyA ado vaco guNAvalyai paramApriyamalagatpunarapi svasamayaM vicArya tasyAstadvaco'numodanaM karttavyamevAbhUt / 1 yataH - padapasarati meSaH kAraNaM tatmatu, mRgapatirapi kopAtsaMkucatyutpatiSNuH | hRdayanihitacairA gUDhamantrapracArAH, kimapi vigaNayanto buddhimantaH sahante // 73 // tena muditA sA vIramatI prasannatayA svAvAsaM parAvRtyAgatA / ito gareSu sarvajaneSu guNAvalyAcetasi punarduHkhAgnirunmaryAdo
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAtaH / sannetrAbhyAM gaMgAkAlindhordhArA iva bASpAsArA nirgantuM lagnAH / yathA yathA tasyAH svapateH smaraNamAgataM tathA tathA tadduHkhamapi pravardhamAnamAsIt / sA dIrghazvAsaM grAI grAhaM tasyAmeva dizAyAM dattadRSTirAsIt, yasyAM dizi tatpriSapiJjaraM gRhItvA naTasamUho gato'bhavat / taddizAto maruvegastathA''yAto yena sA dhyAtu lagnA - yadayamavazyaM me patyuH sparza kRtvAtrAgato bhavet, ataH sA tatsparzenAtItra mumude / sA svaprANapriyamAsmRtya vaktuM prArarUSA- aye ! prANAH / yUyaM samprati prANezamantarA kathaM svAsthya ? rAmanantu yuSmAkaM dharmameva vidyate / yadA prANAdhAro gatastadA yuSmAkamapyatra sthitinacitA / yataH - prasthAnaM valayaiH kRtaM priyasakhairakhairajasraM gataM, dhRtyA na kSaNabhAsitaM vyavasitaM cittena gantuM puraH / yAntuM nizcitacetasi priyatame sarvaiH samaM prasthitaM, gantavye sati jIvana ! priyasuhRtsArthaH kimutsRjyate 1 // 74 // kiJcitkAlA'nantaraM punaH sA taM dhyAyantI vaktumArabhata -- kutra gatavAn me svAmI, kutra yAtAste navanavarasAnandAH ka SoDazazRMgArAste 1, kutra ca tadapUrva sneho gataH 1 aho ! yathaindrajAlikA vividhAdyamAyAM vistArya tAM punaH saMharanti tathaivaitAH sarvA vArtA api madhura smRtirUpaM parityajya na jAne kutra prayAtAH / he nAtha ! bhavadgamanAd me'titarAM vyathA jAyate, paraM paramezvaraM prati saMpratIyamevAnA vidyate yadyatra bhavantaH tiSTheyustatraiva sukhino dIrghAyuSo bhUyAsurbhavadyazovRddhizva bhUyAdiyameva mamA'bhilApA bobhUyate / he nAtha ! jIvanAdhAra ! saheSe dAsyapi smaraNIyA na tu vismaraNIyA kimadhikaM brUyAm 1 / yataH - dandu kairaviNIva kokapaTalIvAmbhojinIbAndhavaM meghaM cAtakamaNDalIva madhupazreNIya puSpAkaram / mAkandaM pikasundarIva taruNI prANezvaraM proSitaM cetovRttiriyaM mama priyasakhe / svAM draSTumutkaNThate // 75 //
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ itthaM virahA'nalenA'harnizaM dadyamAnAyAstasyAH kRtsnamapi rAjabhavanaM zmazAnamitra zUnyaM pratyaiyava / zRMgAracAGgAra ijhopAlakSyata tadvigraho mlAnaH kAntirahitazca samajAyata / tathApi svabhAvaso dharmiSThA sA'zumakarmaNAmudayaM matvA tatkarmakSayAya pratyahaM na na tapaH kurvatI satI paramAtmano dhyAne nimagnA'tiSThata / yataH - janmako TikRtamekaDelayA, karma tIvratapasA bilIyate / kiM na dAhyamativahnapi kSaNA- ducchikhena zikhinAtra dahyate // 76 // paramatra pAThakA evam jAnIyuryad guNAvalI tAvanmAtrameva vilAyaM kRtvA svasthA jaataa| sA svabharta rakSAkRte vizeSavazcintitA satI tadaiva svAdhInasthAn sapta mAMDalikAn rAjJo bodhayitvA zivamAlayA sAkaM vAsArthe preSayAmAsa / ve rAjAnaH svamaH satrA sadAzivamAlAyAH pArzve tiSThantaH sarvathA rAjJazrandrasya rakSAM kurvanta Aman / tai rAjJe candrApa sarTa niveditam - yaM guNAvalyA de zena bhavadgorAyAtrAgatAH smaH, ataH paraM sarvadA bharatA sahaiva sthAsyAmaH / bhavAn kukkuTo jAtastena kiM jAtaM 1 asmAkantu manidAnImapi sa eva svAmI vidyate, yaH pUrvamAsIt / rAjJAnado vaco nizamya zIrSakampanasaMketena kukkuTarAjena vebhyaH svasahatAsAyAdezo dacaH / tato naTAnAmarthaM saMghaH sAmpratamatimAn saJjAtaH / zivakumArasya zivamAlAyA kare kukkuTo'yaM kimAgAva, tayorbhAgyameva parAvRtyevAgatamityanumIyate / sapta rAjAnastadbhaTAca tena satrA'dhunA calanti yato'yaM saMgho nirgacchati sma, tatraiva prekSakANAM vRndermArgasAMkulyaM vartate sma / teSAM gamana paripAThyapyapUrvaivAsI sAmracUDAdhipaH sadA sukhena svarNapiJja ra madhyavasat zitramAlA svarNapiJjaraM mastake nidhAya calati sasa / pRSThata ekaH pumAn tacchirasi divyacchatreNa chAvAmakaroda, ubhayapArzvatazca dvau janau cAmare 12
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ // vIjyamAnAvAstAm / kukkuTarAjasya muM samAroha nirvarNya nirIkSakAca kitAH santastasya bhAgyalAnAM kurvanti sma / yatraite krIDAM darzayanti sa tatra pUrvatazcaturguNo lAbho bhavanaM maH / tenepAnI pItA hI motsAhena caturdikSu zrAmaM AmaM janAnAM manoraJjanAya svakhelanaM darzayAmAsa // atha zrIcandrarAjasaMskRta caritra sthA'STAdazaparicchede lIlAdhara lIlAvatyorvRtAnta: zivamAlA 'candrarAjasya piJjaraM labdhvA dezavidezeSu bhramaNaM vidaghatI vipulaghanopArjanaM kartu lagnA / tasyAstAmracUDaprAptyaikaH panthA dve kArye, iti lokoktizcaritArtha jAtA / ziramAlA tena pratyahaM sukhamakSikAM miTAmazca khAdayantI svaprANavataM zrAyamA NA'sIt / anyadeyaM naTamaMDalI bhrAmyantI baMgadezIye pRthvIbhUSaNAbhidhe nagare gatA / tathA'rimardanAkhyo bhUpo rAjyaM karoti sma, tasya candrarAja pitrA sAkaM parA prItirvartate sma / naTaistatra nagare zobhanaM sthAnaM nirUpya tatra svAvAsaH sthApitaH / ekasmin gRhe siMhAsanaM sajjayitvA tadupari kukkuTarAjasya piMjaraM sthApitam / nAnA merA dRzena samAroheNa sthApitamAvAsaM vilokya kacidrAjJo nikAyyo yathA bhavettathA darzakairajJAyi / rAzo'rimardana Trenasya naTA''gamanavRtte vidita eva tena khelAdarzanAya naTA AkAritAH / tadA sapiJjarAH zivakumArAdayo'pi rAjapariSadyupasthitAH, kukkuTa praNamya tadAjJAmAdAya divyaM nATakaM darzayAmAsuH / nATakaM dRSTvA tuSTena rAjJA tebhyaH pracuraM dAnaM dattam / taiH sAkamamuM kukkuTaM nirvarNya tadadbhuta saundaryAvalokanato vismeramAnasena rAjJA pRSTena zivakumAreNa tasya tathyaSTattAntaH saMkSepeNa kathitaH / tadAkarNya rAjJo'rimardanasya yadA'yaM rAjA candra eSA'stIti viditamabhUttadA sa
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai tacaraNayoH patitvA maNikAzanaharutvavAdyupAgame vado daulilA ga lagaH / yathA-cirAyatkautukAviSTaM, kalpavRkSamudIkSitum | tanme saphalamadyAsI-kSetraM tvayyavalokite // 77 / / he vIra ziromaNicandra ! aI bhavadAso'smi bhavAn mamA'tithirasti / bhavadAgamanenA'haM madezazca dhanyaM manyo jAto bhavAnetanmayA- 6 Fi nItaM tumchamupAyanamurIkRtya mAM kRtArthayatu / itthaM rAjJA'tyanurodhakRte naTairateSUpAyaneSu stokaM vastu svIkRtam, tadanantaraM teSu / jigamiSuSu rAjArimardanaH sammAnapUrvakaM taiH saha rAjyasImAnaM yAvad gatvA punaH pazcAda parAvRte / naTAstataH prasthAyetastato bhramantaH siMhaladvIpasya sannidhArAjagmuratatrodadhanikaTe siMhalAlaikA mahatI nagarI vartate sma / tato bahirekha taiH svosArakA bhI sthApitastadvilokanena tUrNameva nAgarikANAM vitaM te pratyAkarSitamabhUditi te sarve tatkrIDanAvalokanakRte spRhAvantaH saMjAtAH / | yadeyaM vArtA siMhalezAya vijJApitA tadA tena naTA AkAritAstaizca kukkuTa rAjastha pijaraM nItvoparAjamAgatya nATakAdibhI rAjAdivagoM rajitaH / bhUpatinApi tatkAlamAgatena paJcasahasrayotAnAM zulkadAnena sammAnitAste'pi rAjJo yazaH samudIrayAmAsuH / yayA-kalyANaM bhavatAM yazaH prasaratAM dharmaH sadA vardhatA, saMpattiH prathatAM prajA praNamatAM zatrukSayo jAyatAm / / ____ghAkyaM saMvadatAM vapuH prabhavatAM lakSmIpatiH prIyatA-mAyuste zaradAM zataM vijayatAM dAnAya dIrghAyuSe // 8 // punaH svocArakamAgatAH potanapuraprasthAnasaJjanaM kartu lagnAH / itaH siMhalapateH priyA siMhalA manojatAmracUDadarzanena tasminmanuraktA saMjAtA / sayA rAjAnamAkAryoktam-priya ! kenApi prakAreNa sa kakavAkarAnIya mAM dIyatAM tasminmahavI manomohanIyA zaktirvi ara
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 = | pate / tena nijasaundaryeNa vizvamapi khAzIkRtya rakSito'stIveti sa caraNAyuSo me'tIva rocate / taM dinA'I tathaiva vyAkulIbhavAmi, yathAyo vinA mInA vyAkulImavanti / tena meM mano'pahataM mama prANAstatraiva saMlagnAH santi, tasmAdyathAtathA'nIya dIyatAm / bhUpena maNitam-priye ! ekena khagena sahetAvadvAkaraNaM na varam / tena kukkuTena tu naTAnAM jIvikA calati, tatastanmArgaNenA'pi te 8 | kathaM dAtuM zakSyanti ? yadi ko'pi mama yAcanaM kuryAcadA tasmai ki tvaM mAM dAsyasi 1 tathaiva te'pi kadApita dAtuM na zakSyanti, atastadarthe te haThakaraNaM nocitam / tanizamya tayA gadgadasvareNa proktam-priya / tathyaM te vacanaM parantena vinA mama najaM jIvanaM mArabhUtamiva jJAyate / naTAnAM dhanapralobhane dace sejazyaM dAsyantyeva sto dravyopArjanAya saMsAre saMsAriNo janAH kiM ki na kurvanti / yataH yaddargAmaTavImadanti vikaTaM kAmanti dezAntaraM, gAhante gahanaM samudramatulaklezAM kRSi kurvte| sevante kRpaNaM pati gajaghAsaMghaduHsaMcaraM, sarpanti pradhanaM dhanAndhitAdhiyastallobhAvasphUrjitam // 79 // mato yathA bhavettathA me sa kukkuTo'vazyamAnIya dIyatAm / rAyAH prabhUtamAgrahaM viditvA tena tadAnayanAya naTapAdhai svabhRtyaH preSitastena zivakumArA'ntikaM gatrA kukkaTo yASitaH, citrakumAreNa tasyottaraM dadatA kathitam---ayaM tAmracUDo naiva kintu mama rAjA'sti, yadi sa kukkuTa icchevahiM yasmai kasmaicanApi mAM dAtuM zaknuyAta, paraM nAhaM taM dAtuM prabhaviSNurasmi / asmAbhirnupAya nATakaM darzitaM, atastena kukkUTazacanasya duHsAhasaM kRtam / paramahaM te bodhayitumicchAmi, yattena mahyaM vipuladravyasya dAnaM na | ittamasti / IzvarA'nukampayA me'nekasthAne nato'pi mahad 2 vastu milita, avastvaM nibarAbAnaM gayA kathaya, yatsyedamA RECERCSECSk sadasya
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ SARKAR cyayAcanaM kathamapi pUrayituM na zakyate / tadA vena gaditam-kukkuTapAptyai me sAmI samutko na vidyate, para me rAjamahiSI tadartha | 4 bahu lAlAyitA'sti, pettasyAH kukavAkurapa nAmiliSyasadA sA prANAnasyakSyat / tatastairakhilaineTairUce rAtrI prANatyAgaM karotu / || paraM vayaM kenA'pi prakAreNa kukkuTArpaNAya vaktA na bhaviSyAmaH / yathA rAjJaH svapriyA priyA'sti, tathaivAsmAkamapyayaM kukkuTo'tIva || priyo'sti / teSAM tadvacanaM nizamya rAjasevako mlAnA''sya vidhAya tato calitvA''yAtaH / / | uktamapi-dakSiNAzApravRttasya, prasAritakarasya ca / tejastejasvino'rkasya, hiyate'nyasya kA kathA ? // 8 // 6 rAjJA yadA tadAnanAnaToktakRttamAkarNitaM, tadA kopA''kulena tena vaktuM prArebhe-ahamidAnImeva tAn viDamvya taamrcuuddmaanyaami| / yatA--anusarati karikapolaM, bhramaraH zravaNena saakhymaano'pi|gnnytin tiraskAraM, dAnAndhavilocano nIcaH 81 drutameva svasainyaM sajokRtya tadAkramaNAya nyagadyata / paraM naTasabhidhAvapi rAjazcandrasya rakSaNAyAparimitaM sainyamAsIdityumayoH 4|| sainyayorbhASaNaM yuddhaM pravartitaM, pattibhiH pattayo'zvavArazcavArA yoddhaM lagnAH / vidyudivA'sayo vidyotante sma kriyatkAlamumAbhyAM | bhaTAbhyAM pradhanaM kRtaM, paramante siMhalezitaH sainya pRSThaM darzayitvA kAndizIka jAtam / anena parAjayena vigopitaH siMhalapatiranutApaM leme|| yathoktam nAbhyastA vivAdivRndadamanI vidyA vinItocitA, khaDgApraiH karikumbhapIThadalanairnAkana nItaM yaza l kAntAkomalapallaghAghararasaH pIto na candrodaye, tAruNyaM gatameva niSphalamaho! zUnyAlaye dIpayat / / 82 // tadanantaraM zailUpaiH piJjaraM gRhItvA paTahanAdaM kurvadbhiH povanapuraprasthAnAya pratasthe, paritastAmracUDA'dhipasya ca jayazandaH proce /
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiyakAlAnantaraM kazAdhinAM maMDalI tatra samAgatA, ativizAla suparvapuranibhaM potanapure vilokya sAkSAdindirAvAsa ivAmanyata / satra jayasiMhAkhyo bhajAtI nAlya pharositamya sucimAnA savidha AsIttasyAtirUpapatI maJjUSAkhyA priyA, rUpaguNasaMpamA lIlAvatyabhidhAnA kanyA cA''sIt / tasyAstanagaravAstavyena lIlAdharanAmavaNikaputreNa saha pANipIDanaM kAritam / / tadvandvaM parasparamupayuktaM vilokya viSAtrA maNikAzcanayoryogaH kuto'stIti lokA uktavanta Asan / etayugmaM pariNayAnantaraM dogundu- 6 kadevavadathavA mArarativad viSayasukhamogaM kurvAga svasamayaM gamayAmAsa / anyadA puNyahInaH kazcitparibAD lIlAdharanikaTe yAcanArtha-8 mAyAtaH, paraM lIlAghareNa te tiraskRtya sa phinisskaasitH| tataH krodhA''dhmAtena tena parivrAjA sakopATopaM lIlAdharaM pratyuktamhe zreSThin ! bhavatevamabhimAno mA kriyatAmahaM yathAtathA'smi, paraM bhavatastu kasmiMzcidaze zreyAnevA'smi / yato'haM svazayopArjitaM muje, tvantu svajanakopArjitadhane jIvitaM gamayasi / ahaM tvadvadanyopakRtyA'bhArito nAsmi, yo nijabhujAbhyAM dhanopArjanaM na kurute tabbIvanaM ghika | paradravyAvalambanenocchalanakurdanaM na baraM, yAvattava janayitA jIvan vidyate tApanizcinto'si, tadabhAve na jAne kA te dazA bhaviSyati ? tadavasthAyAmayaM yauvanadhanamadaH kasmiApi kArye nopayogamAyAsyati / adha mamemAM dAM vilokya smayamAno'si, paraM saMbhAvyate, yat zvo bhavadIyA'pi dazesthameva syAta, janA bhavantaM darza darbha haseyuH / ato jagati mRrza vicArya vartitavyaM, svapne'pi ca gatvarAyuvinadhanAbhimAno na kaaryH| yatA-saMpado jalataraGgavilolA, yauvanaM tricaturANi dinAni / zAradAbhramiSa paJcalamAyuH, kiM dhanaiH ? kuruta dharmamanindham / / 83 //
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavadachulISu ratnakhacitAnyaMgulIyakAni santi, vAni vIkSya prAyo bhavAn prasano mavet, paraM bhayaM phA'pi gauravavArtA / yataH 1 saMsRtau pAmaro'pi jana etAdRzIM mudrikA paridadhAti / paraM mahAntamahaM tameva manpe, yaH stropArjitena dhanena jIvati, urumAvanA | bhAvayan paropakArazca karoti / yataH-zAnaM bodhAya dAnAya, dhanaM dharmAya jIvitam / vapuH paropakArAya, dhArayanti manISiNaH / / 84 / / micorimAmuki zrutvA brIDitena lIlAdhareNa tadani spRSTvoce he bhikSurAD ! adyaprabhRti tvaM megurujAtaH / ahaM tvadIyamehai sadacanaM nizamya pratikUlamamatvA suzikSAmeva nijAtmani grahISyAmi, svayazca vyavasAyAdikaM vidhAya dhanopArjanaprayatnaM vidhAsyAmi / kA bhikSusvitthamRtamapriyaM vacaH zrAvayitvA tadaiva celivAna, paraM tatkathanaM lIlAdharahatpaTopari samyagacitamabhUsena sa manasyeva videza- IN gamananizcayaM cakre / punaH svacetasyeva vaktuM prArebhe-paradezo duHkhajanaka iti lokoktiniHsAraiva, yato gRhe paradeze vA tiSThato' hai khilaprANinaH prAkanakarmajanyaM sukhaM duHkhaM vA'vazyaM moktavyameva bhavati / yataH akAraNaM sattvamakAraNaM sapo, jagattrayavyApi yazo'pyakAraNam / / ___ akAraNaM rUpamakAraNaM guNAH, purANamekaM nRSu karma kAraNam // 85 // ___ ato gRhe tiSThato'pi duHkhAnmuktirasaMbhavA, itthaM dRDhasaMkalpA''kalito'sau truTitArAmekasyAM khaTvAyAM prasuptavAn, tadaiva taripatA || dhanado'pi samAgataH / gRhAgatena vena tathA'vasthaH suptastanayo dRSTaH pRdaya-priyaputra ! kena kadarthito yena tvaM ruSTarasan patito'si ? 8
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ : = tegA'bhihitam-tAta ! na me kenA'pi kizciduHkha dattamasti, paraM draviNopArjanAtha vidhezaM gantukAmo bhavadAdezaM kAmaye / / yaduktam-yo na nirgatya niHzeSA-mAlokayatti medinIm / anekAzcaryasampUrNI, sa naraH kUpadaraH / / 86 // ____ata iyamevaikA mamAmilASA vartate / putroktamidamAkapa zreSTho cakito jAtastadgehe dhanasya truTi 'mIcadhApi tasya priyaputrastadartha paradezagamanAbhilASuko'bhUta, tasmAttena vabodhanapUrvakamuktam-suputra ! taba vayaH sAmprataM bahvalpamasti, sataste vivezagamanaM sampratyasAmprataM, punarapi tava pariNayakAlo'pi alpa eva jAto'sti svasadane dhanadhAnyasyA'bhAvo'pi na vartate, asyAM dazAyAM te videzagamasyA''vazyakatA kApi nAsti / pituridaM vaco nizamya lIlAdhareNa tamya bhikSorvArtAmAkhyAya jana pratyUce-manmA-3 nase'syA vArtAyAH sudRDhaH prabhAraH patito'sti, ato'haM sakRdapi paradezamavazyaM yAsyAmi / putrodegasyAdo yathArthakAraNa vijJAya ra zreSThinA bhRzaM prabodhitam, bhikSukA prabhAvApanodAya ca bahu peSTitam, paramavakezivRkSavatsaryo'pi yatno viphalo jAtaH / itya lIlAdharasya mAtrA, tathA sacivAdipramukhairanyairapi loko prabodhito'pi dhIro lIlAdharaH svasaMkalyAkicidapi na vicelivAn / yatA-arthaH sukhaM kIrtirapIha mAbhU-danartha evAstu tathApi dhIrAH / nijapratijJAmadhirUDhamAnA, mahobamAH karma samArabhante // 87 // tasya videzagamanotkaMThA tathA pravarSitA yathA sa piturvidezagamananidezAvApti vinA'majalagrahaNamapi naicchat, paraM kathaMciccheSTinosthApya tena sutena saha khAditam / dvitIye dine gamanasya nizrayaM kRtvA taM zayanAgAre saMvezAya preSayat / sa yAvacchapanAgArametya
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ maunatvenaiva suptasvAvallIlAvatI pUrvavallalitagatyA hAvamAravilAsaM darzayansyupalIlAdharamAgatA paramanyadinavattasya hAsAlApaviSayabho| gAdikantu dUre siSThatu, pratyutAya tena netramutthApyApi tatsaMmukhaM nAvalokitaM sa tu svavicAra eva nimagna AsIt / tasyaitAmavasthAmavalokya tayAgAdi-priya ! mayA''karNitaM yad bhavAnanyanna deze gantukAmo'pita, paramenaM gapo madhumyo ruSTvA gamanaM na varam / mamaitAdRzaH ko'parAdho jAto yena bhavate madabhimukha darzanamapi no rocte| anyajanaruSTena matratA gantuM zakyate, paramahaM bhavantamevaM jAvapi gantuM na dAsyAmi / etAdRzi snehe'kasmAd piyoge jAte punarna jAne kadA saMyogo bhaviSyati / ato yAvat mavesatra gamanavicAra eva tyajyatAm / athavA sahAsyavinodaM samilitvA yathAsammati gamyatAma, tathA kepi bhavantaM prati durbhA na rakSeyuH / itthaM lIlAvatyA svakAntaM nizAM pAvatprabodhya tadvicAraparAvartanasya mahatI peza kRtA, paraM dRDhAgUpati tasmin lezamAamapi sA saphalA na jaataa| yathA-pathA cittaM tathA vAco, yathA pAcastathA phriyA: / dhanyAsta tritaye yeSAM, visaMvAdo na vidyate // 88 // punaH prAtastatpitrA'pi prabodhito lIlAdharaH svasaMkalpamayathArnu kathamapi sammato nA'bhUta, evaM sarvo'pi vRttAntomAtyenA'pyAkarNitaH / tena dhyAtaM yadadhunA lIlAdharasya pratibodhanena ko'pi lAbho na bhaviSyatIti senako nUtanopAyo vicAritaH / sa dhanadazreSThisabhidhau sametyataM kathayati sma-padyasya videza evaM gantavyo'sti, ayaza kathamapi sthAtuM necchati, tadA'sya rodhana na varaM, para tatra pracuradhanaprAmiH syAttadartha zubhamuhUrte yAtrA kArayitavyA / bhavatsammatizcettadottamamauhartikAnAkArya kazciduttamo muhUrta: pRcchayeta / lIlAdharasya janakenA'pi mantriNa iyamuktiH samarthitA / lIlAdharo'pi tatra kamapi virodhaM nAkArSIta, bhavomAtya Re % %
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma nA'nekadevajJAnAhvAya sasaMketa tebhyaH sumuhUrvA'valokanAyoktam / mantriNaH sAMketikavacanena lIlAdharasya videzagamanavirodhadaivaArmuhurmuH pacAGgaM vilokyoktam--SamAsAna yAvacchumamuhUto na dRzyate, paramayametAvatkAlaM cetsthAtuM necchecadA kasminnapi dine / upasi kukarTa ruta eva yAtroM kartumaIti / itthamapi mamanai kRte videze vipuladhanaprAptirbhaviSyatIti teSAmidaM kathanamAkarNya praSAnena tebhyo yathocitaM dakSiNAM dacA te visRSTAH / zAkhe'pyuktam yathA-sasyaikabhUSaNA vANI, vidyA viratibhUSaNA / dharmakabhUSaNA mUrti-lakSmIH sahAnabhUSaNA / / 89 // api pa-pradattasya prabhuksasya, dRzyate mahadantaram / dattaM zreyAMsi saMsUte, viSThA bhavati bhakSitam // 9 // tasastena yAtrAyAH kAryamiSeNa lIlAdharaM lIlAvatIzca svabhavanamAnAyayat / tadA tasthiranivAsAyaikato yAtrAsamArohaH prAramdhaH, aparatra saciyena samasta svasaMrakamaDalamAya tempo rahasvarUpaNAdiSTam nagare yAvantazcaraNAyudhA bhaveyustAna sAnekara nagarAd bahiH / yathA nagare naiko'pi tAmracUDovaziSyeta, yasassadravaM zaNvanneva jAmAtA paradeza prayAsyati / etadrahasyaM yathA jAmAtA nAma gacchetathA suguptena bhavitavyamityapi paMditavyam / etavRttAnte prApta eva sevakainagarasthAH sarve'pi kukkuTA prAmAd bahiH preSitAH / 4 ito lIlAdharaH svamArgasAmagrIpraguNIkaraNe tatpara AsIdeveti kathamapirAtri vyatyAyayat / prAtaryadA caraNAyudhaspa pralapanavelopasthitA, xi | tadA lIlAdharaH sAvadhAnakarNenopaviSTaH paraM nagare yadA kukkuTo bhavettavA vadediti zanaiH zanaiH prAtarabhUtparaM taddhvaniH kutrApi nA'zyata / kA tad dRSTvAdhIro lIlAdharo vaktumArabhata-yAtrA'vasaro nirgacchati, aso'haM tvaritameva bjaami| paraMdhIsakhena kukkuTazabdaM zrutvA ganta6 vyamiti gaNakagadanamuktvAsa nivAritastato nilayAyasya tasya lIlAdharasya sthAtavyamevAbhUt / punaranyasmin dine kukkuTe vadatyeva yAtrA RS43c
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ RRC kariSyAmi, ekadinakRtena kimapivyetIti vidhArayan so'pi tasthau / tatastRtIye'pi ghane saivA'vasthA jAtA yaapuurvdine'bhuut| asya IS mantripraNazyavAnamihAyA lazAvara adi vizvamAnasya tIvA'bhilASAyAM satyAmapi sa sumuhatApekSayA punarapi sthagito' bhUt / ito lIlAvatI taM svasnehA''nAye pAtayitumuruceSTAM kurvANA''sIdanyatra mantriNo ghanadebhyasya ca prabodhanaM pravartamAnamAsIt / prAnte'syodyogasyedaM phalaM jAtam, yadekaikena dinena SaNmAsyapi vyatItA paraM lIlAdharo videzaM na jagmivAn / sacivAdayo jAnanta Asan, yadayamitthaM nivArya rakSaNena kadAcitsarvathA sa videzagamanavicAraM tyakSyati parantathA nA'bhUt / svasaMgare nicalena lIlAghareNa manasi vicArya rakSitaM, yadyadA kukkuTaravaH zroSyate, tadA'hamavazyaM paradezaM yAspAmi / yadApotanapure mantriNo gRhe'yaM prapazcaH pravartamAna bhAsIttadaiva tamagare zivakumArasya naTamaMDalI samAgatA / tadA candranRpasya yazogAnaM kurvantazca vAdhAni vAdayanto naTA uparAja hai matA, svaniyAmAya sthAnamayAcanta rAjJAyi sacivasabasabhidhAvevaikaM sthAnaM darzitaM tatraiva tenijavanavezma sthApitam / paraM sainyA | tatra sthAnAbhAvAtpuro bahistaDAgavaTe taduttArakaH kRtaH / pazcAtsAyaM kukkuTarAjenA'nujJAtaH parimitaparikaraH zivakumAro rAjapariSadi gataH sadasyAMzca nijagAyanaM zrAvayitvA prasAdayituM prAvartata / kuto'khilaprANinAM madhurarAgosI priyaMkaro'sti / / taduktazca-pazumAnavadevAzcA-nurajyante surAgake / tathaivAmI vizeSeNa, mRgastrIsarpabhUbhujaH // 91 / / rAjJoce-agha parizrAntA yUyaM vizrAma vidadhIdhvaM, zvo mAM nATyaM draSTAsmaH, etabhizamya te nijotArakaM samAyAtAH / hadeva kenacittatsAdhai kuraTaM vilokyoktam-yuSmAkaM saMsmartavyo'yaM vRttAnto yadatrAya tAmracUDo vaktuM na pArayet, yadyayaM zabdAyiSyate, tadA zabde thuta eva mantriNo jAmAtA videzaM vrajiSyati, tasya ca soM doSo yuSmAsveva patiSyati, asAdeva kAraNAma /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAka na garasya sarve kukkuTA bahitirgamitAH santi ! zrutaitadAna kUpaTagajenA'pi maunamAlambitaM kramazo rAtribhUva ? vibhAte sati vismR-18 talokavRttAntastAmracUDA'dhipaH pUrvacaducaiH 'kukU kU 3 iti / kalaravaM khIti sma | yathApakSAvukSipya dhunvansakalatanuruvAnbhogavistAritAtmA, prAgevoDUDInanidraH sphuradaruNakarodbhAsitaM khaM niriikssp| || prAtaH protyAya nIDe sthitacapalatanurghargharadhvAnamucca-rugrIvaM pUrvakAyonnatavikaTasaTaH kukkuTo rAraTIti ||92 / / capratItyA devAlayeSu kRtaghaMTAdhvanimAkarNya prabadA lokA nityakarmatatparA babhUvaH / ito lIlAdharo'pi kukkaTArAve zruta etrothAyopaviSTaH, saindhavaM ca samAruhya tadAnImeva videzA'bhimurkha prayAtaH / lIlAvatyA videzA'gamanAya mahubodhitenA'pi MR tena cirAdetAdRzazubhamuhUrtamilanena kSaNamAtramapi vilambhamucitaM na mene / tasmin kSaNe kukuTavAno lIlAdharasyA'mRtati sma 15 lIlAvatyai ca viSavadAmAti sma, tataH sA barAkI niyaviraheNa mUcchitA bhUmau ptitaa|| yataH antahite zazini saiva kumudatI me, dRSTiM na nandayati saMsmaraNIyazobhA / iSTapravAsajanitAnyavalAjanasya, duHkhAni nUnamatimAtrasuduHsahAni // 93 / / nA sA vilApaM kRtvA kathayitumArebhe--hA deva ! na jAne kena vairiNA kukuTaM rakSitvA mametyamahimA carita 1 nagare kostyevaMvidho manuSyo yena mama tAtAdezamulaMdhya kukuTarakSaNasAsa vihitamasti ? he vidhAtaH ! tvayA cetku| kuTo na nirmito bhavettadA''tyaM me pativiyogo no jAyeta ? tato lIlAvatyA tvarita khajanakamADhAya tasmai svapatividezaga-5 | manavRttAnco niveditaH sahaivA'tyAgrahapUrvamuktam-yena tAmracUDena mayA sahArivyavahAraH kRtastaM kathaMcidapi bhRgayitvA majhamarpaya / PERIENex maTa
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai| duhituH kathanena dena kukuTAnveSaNAya caturdikSu bhujiyA prathAvitAH, paraM sarvatra nagare nirIkSamANaistaiH kutrA'pi kukuTasya buddhina prAptA / kA ante teSAM viditamabhUta, yATapAce kukuTo vidyate, atastairamAtyAya niveditaM tena ca svAGgajA kathitA-putriI satAmracUDo naTanikaTe partate, ye ho dina evAtra samAyAtAH santi / te paradezino vidyante, sahaica mamAtithayo'pi santi, atastatvArthAsaghAcana nocitam / ___ ukAmapi-yAcanA hi puruSasya mahatva, nAzayatyakhilameva tathAhi / sadya eva bhagavAnapi viSNu-mano bhavati yAcitumicchan / 94 / / . naTAH prAyo durAgrahA yobhuvati, ato mArgaNe'pi te na dAsyanti, punaryad bhAvyaM tadabhUta, atastadartha te'tiniInyo nocitH| hai| tatastayA'bhANi-nahi tAta ! sa caraNAyudhastu me ripurasti, tatprANApaharaNaM vinA mAM zAntina saMgasyate, ato yathA syAtathA so'vazyamAnIyAltAM, tamatApyAmajalaM na grahISyAmi / duhiturimA pratijJAM nizamya cintAndhau patitena tenA'nyaH ko'pyupAyo | no dRSTastaramAmaTamAkArya kukkuTapradAnAya sa vijJaptastadA tena kathitam-mantrina ! mama para duHkhamasti, yataH sa tAmracUDo mayA bhavate na daoNspate, prathamantu tena mama jIvikA nirvahati punaranyatsa mamAdhipativartate / bhavatputrI tadupari ruSTA jAteti mayA zrutamasti, para | yAvanmama kAye prANAstiSThanti tAvatko'pi tAmracUDasyaikaM bAlamapi vakrIkartuM nAIti / asmAkaM paJcazavIsenA tu tadrakSaNAya prANA gheNAyodhaktA vartata eva. api ca matpArthe'pare'pyazvavArAH sapta sahasramitAstadakSaNatatparA eva satata sAvadhAnatayA jAgarUkA vidyante / / | kimadhikam-ko'pyanyaH kalpavRkSo'ya-meko'sti kSitimaNDale / yatpANipallavo'pyekaH kurutevAsuravumam 95 atra teSAM sthAnasaMkIrNatayA nagarAdU pahistarucArakA kutaH / yadi kukkuTarAjasyA''jhA bhaSecadA vayamekakalo mahato'pi mA -
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ - drAjyaM mRnmarthaM vartuM prabhavAmaH / yadi bhavataH pratyayo na svAcadA siMhalarAjaH pRcchyagrAma, etkukkuTArthaM tasya kIdRzI gatijAMtA 1 / karaya sAhasaM vidyate, yastadabhimukhaM netramutthApya kRyA pazyet 1 ahantu bhavantametadeva kathayiSyAmi, ya bhavAnasya kukkuTasya vArtAmaitra jahAtu / artha kathitucchastAmracUDo naiva, ato'sya prAptyAcA bhavato na kartavyA / naTarAjasyedamuttaramAkarNya vismitena sacivena svaduhitA baghatotA -putri ! mayA'tiyodhito'pi naTajanaH kathaMcidapi prasamo na bhavati, atastvamimaM nirarthakamAgrade muzca / atrAvasare kizcid bodhitA'pi lIlAvatI, paraM kukkuTaprApti vinA'ajalagrahaNasya tasyAH pratijJA''sIt, atastatsabhidhau sakRtkukkuTAnayanasyAvazyakatA] varIvarti smeti vicArya dhIsakhena naTarAjamAkArya gaditam - matrAnekavAraM kSaNamAtrArthamapi taM kukkuTamAnIya me yacchatu / ahaM saM yathAtathA pUrvavatsurakSitaM pratyarthayiSyAmi ced vizvAso na syAttadA punararpaNaM yAvat madaGgajaM strapArzve rakSatu / yadA bhavavaraNAyudhaM pradAsyAmi tadA bhavatA'pi me putraH pradeyaH / tasyAptiniventhamatralokpa naTarAjena tadvadho'vadhArya mantriputraM svasamIpe rakSisvA kukkuTasya piMjaraM mantriNe samarpitam, so'pi sAdareNa tamAnIya svAtmajAyai prAyacchat // atha zrIcandrarAjasaMskRtacaritrasyaikonaviMzaparicchede viyogasyAntaH tataH kukkuTarAjarUpa netrAhlAdakaM lAvaNyaM dRSTuMna lIlAvatyA roSo nazpatti sma tena sA tasya hArdika snehaM kartuM lagnA sA nijA tasya piJjaraM saMsthApya kukkuTaM prati gadati sma he pakSirAja ! tvayA sudhaiva mayA sapo'rivyavahAraH kathaM kRtaH 1 bahirmanodaro'pi tvamantarmalino lakSyase / tava kho me priyaviyogasya heturjAtastvamanena kalmaSeNa kathaM mokSyase 1 svarNapiJjare saMsthitastvamavicchi sukhamanubhavasi ataste parakIyaparAbhavasya kuto vedanam 1 paraM he tAmracUDAdhipa / pativiyoga: satIstrINAM paramasahyo bhavatitamAm / vaM
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ vihago'si para pakSiNo'pi svapriyAM vinA vyAkulatAmAdadhate / punarahantu nRjAtirasmi, ekA ramaNI svaramaNaM vinA kaI vizna 11 yaduktam-kati na santi janA jagatItale, tadapi tadviraddAkulitaM manaH / kati na santi nizAkaratArakAH ?, kamalinI malinI raviNA dhinA / / 96 / / tvayA prAgbhave na jAne katidampativiyogaH kapaTena kArito maveta, ato jJAyate yadatra bhave tvaM tatpApAdeva pakSI bhUto'si / yadaktama-pApI rUpavivarjitaH paruSavAga yo nArakAdAgata-stiryagyonisamAgataca kapa mAnI jJAnavivekavuddhikalito yomartyalokAgato, yastu svargaparicyutaH sasubhaga: prAjJaH kaviH zrIyutaH 197 // tvaM stoka nijamAnase viSArapa parapakSiAsita vivejamUnyA bhavati, samApi tvantu para niSThuro nirmohandha lakSyase / yadi te 4 kizcadapi vivekaH syAtahi prAtaradya zabda na vidadhIta, tadA me'pi svabhartuviyogo na jAyeta / he pakSirAja ! taba tu mayi dayAlavos- | pi nA'trAtaH, paraM tava saundarya vilokya tvapi me'nukampA''macchati / lIlAvatyA idaM duHkhapUrNa marmaspRga vacanaM nizamya kukkaTarA-13 jasya svapUrvAvasthA smRtipathamAgatA / tadAnIbheva tasyA'kSimyAmazrudhArA prapatati sama, saca mucchAmetya piJjare nipatitaH / tasyedRzImavasthA nirIkSya kSudhA satI lIlAvatI piJjarato niSkAsya svakroDe saMsthApya vividhopacAreNa taM sacetanIkartuM prAyatta / vasmin / sacetanIbhUte tayA''lapitam-I vihaGgarAja ! mayA tu saralasvabhAvenaiva sarvA vArtA kathitA tvayi kopo'pi na kutaH, punastvamityaM kathamaduHkhIyathAH / mama tu svapriyasya viyogaduHkhamasti, to mayeyaM sarvA vArtA kathitA, paraM tavaitAdRka kiM duHkhaM vidhate, yena tvaM mUcchito'bhUH 1 ahantvasamaJjase patitA mayA tu tvaM zAntido jJAtaH, paraM vaiparItyena mama tubhyameva zAnti dAtuM bhavati /
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 ja- % + + + SABRECHARG he caraNAyudheza ! etatsamastaM pazyantyA mayaitadeva lakSyate, yAcaM matto'pyadhiko duHkhI vartase / tAkInasyaitaduHkhasyAyeintu strIya sakalaM duHkhaM vismRtavatI / ki tvaM svakIyaduHkhanidAna me na nivedayiSyasi ? tadIyAmimAmuktimA kaNyaM tena nijacaraNanakhena bhUmau / viliruSa darzitam-ahamAbhApuryAyavAmiyo rAjA vikAra nimAra pukAro vihitaH, svarAzyA guNAvalyA viyogena / duHkhAdhau patito virahavADavenAinizaM dahyamAnadeho'smi | etadeva me duHkhamukhyakAraNaM jAnIhi / kimadhikam-tadviyogasamutyena, tacintApipulArciSA / rAtrindivaM zarIraM me, dayate madanAgninA // 98 / / | punarekenAnenaiva duHkhena me duHkhasyAnto nAsti yato mametyaM sarvatra naTaiH satrA'Tita bhavati / kutra me sA purI ? kva ca me tadrAjya ? | kutra ca me sA mahiSI? ka ca sA manuSyarUpeNa sthitiH ka ca pakSIbhUya klezabhogaH, etatsarva pazyatastu mama duHkhAnAmanto na dRshyte| uktamapi-ekasya duHkhaspa na yApadantaM, gacchAmyahaM pAramivArNavasya / tAvad dvitIyaM samupasthitaM me, chidreSvanA bahulIbhavanti // 99 // he lIlAvati ! tava pariNevA videze gato'sti, sa tu jAtvapi pazcAdvaliSyatyeva, paraM mama viyogasyAvasAnaM maviSyati navetIzvaro ti / ayi bhagini ! mama tu dhAraNA vidhaye, yAvaM mAdRg duHkhabhAga nAsi, mama tava ca duHkhe girisarpaphyoriva mahadantaraM vartate, mama rAzyA duHkhasyAgre tava duHkhamagaNanIyamasti / atastvamapi kizcittaccamAlocaya, yatkevalamekadainikapativiyogenApi tavaiva viSA duHkhAvasthA jAtA, sd| cirakAlaviyogavatyA matpriyAyAH kA gatiH syAt / yatsaMkaTodadhitaTaM na dRzyate, tadvipatpravAI tvantu vadati
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ ba. sa kA prabahamAnA pradRzyethAH / kukkuTarAjIyAmimA bhUmau nakhalikhitAkSaramAlAmAlokya lIlAratI kizcinmanasi dhairyamAgamaditi tasyAhA stavAvasyAne svAsthamalpaM pratyaiyata / tataH sA tabhAzvAsayantyuvAca he rAjana dharmavandho ! mavAna svamanasi kimapi khedamA kurutAm / 5 yata:-nA'bhUma bhUmipatayaH kati nAma vArAn !, vArAnabhUma kati nAma vayaM na kITAH / tatsaMpadAM ca vipadAM ca na ko'pi pAtra-mekAntatastadalamaGga / mudA zucA vaa|| 200 // yadi bhavadIyeSTadevecchA bhavecadAhAyaiva bhavataH svarAjyasya rAjyAdInAzca prAptirbhaviSyati / yadi sudinaM nA'sthAcadAdhyamazubha|| kAlo'pi ciraM na sthAsyati / yataH-pAtito'pi karAghAtai-rutpatatyeva kandukaH / prAyeNa hi suvRttAnA-masthAyinyo vipattayaH // 1 // ahamadyato bhavantaM bhrAvaraM maMsye, tvayApyaha svabhaginI boddhavyA, vidhAtrA'spa sambandhasya sthApanAyaiva bhavAnatra preSita iti veni / | paramAzyorayaM saMgamaH kSaNiko'sti, avo yadA bhavato manuSyatvaprAptirmarettadaikasya bhrAtuH sambandhenA'vazyaM me darzanaM deyam / idAnIM mayA / yad ramyArabhyamuktaM bhavettatkSantavyaM, adha mavanmilanena me sakalamapi jIvanaM saphalaM jAvaM samaye saraNIyeyaM nirguNApi bhaginI / yataH-doSAkaro'pi kuTilopi kalaGkito'pi, mitrAvasAnasamaye vihitodayo'pi / candrastathApi haravallabhatAmupaiti, naivAzriteSu mahatAM guNadoSazakA // 2 // bhavatpuNyApalirAzyorAzAH zIghra saphalayatu / evaM kukkuTarAjena saha bAlApAdikaM vidhAya lIlAvatI vaM naTarAjasabhiSau //
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ preSayat / tasminAgata eva naTezenA'pi mantriputro mantriniketane preSitaH, tadanantaraM tatra kAryAbhAvAtkSiprameva te nAstataH pracelirvAsaH / ataH paraM te nityaM navaM navaM nagarametya tatra ca rAjaparikarasya sva khelanaM darzayitvA candrarAjasya satsaMgAd vipulaM puraskAraM prAptuM lagnAH / yataH - kiM vApareNa bahunA parijalpitena satsaMga evaM mahatAM mahate phalAya | ambhonidhestadaruhAstaravo'pi yena, belAjalo cchalitaratnakRta livAlAH // 3 // bahuSu sthAneSu kukkuTarAjate teSAM yuddhama kartavyamabhavata paraM sAdhAraNato janebhyastanATyamatyarocata ataste naTA yatra 2 tAstatraiva teSAM dhanasya kIrtezca prAptirabhUt / itthaM vaMbhraman sa naTavagoM dimalApurIM pratyAyAtaH, yatra ca sthAne vIramatyA sa sahakAravRkSaH sthApita AsIttatraiva sthAne naTairdRgyAdyaH svAvAma AropitaH / kukkuTarAjena dRSTamAtra eva tatsthAnamupalakSitaM, premalAlacchyA satrA vivaza vA pariNaya karaNaM, tayA sArddhamapUrva vArtAlApabhavanaM, punastvaritameva tasyA viyogAdighaTanAzcizvattasya samakSopasthitA bhavituM lagnAH / yataH - tadevAsya paraM mitraM yatra saMkrAmati dvayam / dRSTe sukhaM duHkhaM ca praticchAyeva darpaNe // 4 // yena svasvAnte vaktumAreme --- saiveyaM nagarI, yatrAgamanakAraNena mama kukkuTabhavanaM jAtam, sampratyaI baMbhramanpunarAgato'smi, ato'caitra me duHkhasyAtrasAnaM bhAvIti saMbhAvyate / kutrAmApurI ka ca vimalApurI 1 tadAbhApurIta etAvadaramAgamanaM sulabhaM nAsssIda, paraM saMsAre'smin prANini jIvite sati kimapyasaMbhavaM nA'sti /
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ yataH-daSatriH sAgaro ghara, indrajinmAnavairjitaH / vAnararveSTitA laMkA, jIvaniH kiM na dRzyate // 5 // ___ yadasaMbhAvyamapi tatkAle devena saMbhAvyate, mamAtrAgamanecchApyutkaTA''sIditi matvaiva prAyo vidhAtrA'haM pakSirUpeNAya prepitaH / itA kukkuTA'dhipe tAdRvicAramagne'kasmAtpremalAyA vAmAkSisphuraNaM jAtam / sA tadAnI sAnAse sakhIbhiH saha samamupaviSTA''sI-17 tayA'vilambitameva tA gaditAH--priyabhaginyaH ! adya me vAmekSaNa sphuradasti / saMbhAvyate yanme prANapriyaH sametya saMgaccheta, jJAyate / ca duHkhadAyiviyomasyAvasAnamAgacchet / mamodvAhasyApi SoDazAbdI jAtA kuladevyApyuktamAsIta, yatSoDazAgde jAte savAstha viyogasyAvasAnamAyAsyati / samprati mojadhirapi pUrNo jAtaH, paramahaM na jJAtuM zakromi, yadayaM yogaH kathaM bhaviSyati / / athavA-yasmAca yena ca yathA ca yadA ca yaca, yAvazca yatra ca zubhAzubhamAsmakarma / tasmAca tena ca tathA ca tadA ca saca, tAvacca tatra ca vidhAtRvazAdupaiti // 6 // kacAmApurI ka ca mama prANanAthaH ! ito gatena tena na kimapi vAcikaM na ca patrAdikaM preSitam, ato mayA kathaM mantavyaM / oil yat sa me darzanaM dAtuM kRpAM kariSyati ? paraM devyAH kathanamapi mithyA na bhavati, yato lokA api kathayanti, zAstre'pi ca zrUyate- 151 'amoghaM devabhASitam / etasyApi parIkSA bhaviSyati / sakRd yadA cintayAmi, yanme priyaH sahasrakrozavyavadhAne vidyate, tadA me svAntaM nairAzyena mriyate / aparapakSe yadA devyA vacanaM smaryate, adya jAtazumazakunazca vicintayAmi, tadA lakSyate yada- 1 | yavayaM ko'pi lAbho vA me prANavallabhasaMgamena cirakAlikaviyogaduHkha dUrIkRtya nijepsitasukhAvamaro bhaatrii| yataH-sanna bhavati panna bhAvyaM, bhavati ca bhAvyaM vinApi yatnena /
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja 11 karatalagatamapi nazyati, ziva ziva bhavitavyatA viSamA // 7 // kiti? idaM mAvimAkarNya sakhIbhiruktam -- priyasvasaH / tava puNyazreNI sadaiva zubhaM karotu, tatra dhAraNApi phalavatI bhUyAt / pitRgRhe sukhinyA api khiyA vAstavikazAntisukhapradAyakaM etigRha mevA'sti | punarmavatyA tu candrarAjatulyaH priyo labdhastaM svajIvane sakRdaSi yo drakSyati, sa kadAcidapi no vismariSyati / bhavatyA japatapazcaryAdikamapi bahu kRtam, devyA datto'pyavadhirdIrghatara: samarpi pUrNo jAtaH / adhunA patidevo bhavatyA yadyAgatya milettarhi nAtra kazcidapyalIkaH / yathAkAlamatrApyodumbarospi phalati, karIre'pi patrapuSpAdi jAyate, zuSkataDAgo'pi jalaiH pUryate, tathA bhatratyA mano'bhilASaH kathaM na pUrNo bhaviSyati 1 yataH - naivAkRtiH phalati naiva kulaM na zIlaM vidyApi naiva na ca janmakRtApi sevA | karmANi pUrvatapasA kila saJcitAni kAle phalanti puruSasya yatheha vRkSAH // 8 // itthaM cayasyAbhirvArtAlApaM kurvatI premalA yadA''sIttadAnImeva kukkuTarAjasya piJjareNa saha naTamaMDalI rAjasadasi samAgatA / rAjJo jayazabde kRte naTarAjenA'bhihitam - rAjan ! taba saurASTradezasya vimalA puryAzca dhanyavAdo'sti cirAdutpannA mama tadarzanAbhilASA'dya saphalA jAtA / anekadezedhvaTanaM kurvadbhirasmAbhirde evaM nagaryo dRSTe - ekAbhApurI dvitIyA vimalApurI ca, jagati kApi purI anayoH sAdRzyaM prAptuM nArhati / itthaM vimalApuryA bahulAvAM viSAya naTernAvyavidhAnamArebhe - te prathamamekaM sthAnaM saMmAye
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatra puSpANAM rAzi kRtyA, tatra kukkuTarAjasya piJjaraM saMsthApya cAnantaraM pralambamekaM vaMzamAropya, taM rajjubhirdRDhaM vamandhuryenevastato na calet / praguNite nATakIyA tisundarasarvopakaraNe zivamAlA bhUSaNavAdyaiH susajjitA satI veSa nirmANa vaMzapArzve sametya tasthau, tasyAH paramAdbhutAM lAvaNyasampatti vIkSya samAkRSTacetasaH sakalasabhAsadazvakitA babhUvuH / mataH- guNa AkarSaNayogyo, dhanuSa ivaiko'pi lakSalAbhAya / lUtAtantubhiriva kiM guNairvimardA sahairSahubhiH // 9 // makaradhvajarAjo'pi svAnte vasthA nitAntaM zlAghAM kartuM pravRttastena premalAlacchayapi khelAvalokanAyA''kAriyA / tathA pUrvameva zrutamAsIt, yadAbhApuryAH katicimaTA iha samAgatAH santi, te ca svakrIDAM darzakA vidyante, ataH sA'parimiksavImistadAnImevoparAjasabhamAgatA, atyautsukyena ca teSAM khelAM draSTumupaviSTA saharSA / yathAsamayaM kukkuTarAjasyAdezamAdAya citramAlApyAzcaryajanakaM svanATyaM darzayituM prAvartata / sA vaMzaM tadrajjvAzrayeNAruhya, nAnAvidhamAsanaM nRtyaM vyAyAmazca kRtvA'dIdRzat / tadadbhutakalAkauzalaM netrapuTairnipIya muktakaMThaM sampAstAM prazazaMsuH / yataH - niSkalaGkakalayApi jano yaH, saMyutaH sa khalu pUjyate janaiH / bhadra ! pazya jaDajospi dhAryate, zaMkareNa zirasA nizAkaraH // 10 // nAduttarite sA bhUjAni praNamyaikatra sthitA sarvataH, prathamaM rAjJA tasyai puraskAraM datvA sA sammAnitA / tataH parito rUpyakabhUSaNAdInAM janatAmuktadRSTiH papAta, pazyatAmeva janAnAM tadagre sarvavastUnAM mahatI rAzirabhUt / tadaiva kukkuTarAjaspa dRSTiH premalAyAmapatatAM dRSTamAtra eva sa upalakSitavAMzca SoDazavarSAnantaraM svapriya nirIkSya svAtmani parAM mudamA / jaDavastunazvaraNAmA
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ -MCX yAdanyena tasya daravAtsaMgamo'saMbhavaH, paraM mAnavAnAM caraNo bhavatastasmAtsahasrakozavyavadhAne satyapi te cedicchanti tarhi teSAmatidurla-17 bho'pi priyasaMgamo bhavatyeva / premalAM dRSTvA kukkuTarAjena manasi dhyAtamU-kiM kuryAm ? adhunA'I vihaGgamUto'smi, anyathA tu | yathecchamAnandamanubhaveyam / punarmama prasaH koTivarSA''yuSkA bhUyAta, yayA'haM kukkuTo viracitaH, itarathAtra kathamahametya svapriyayA mileyam / eteSAM naTAnAmapi zubhaM bhUyAta, thaiH sarvatra me zloka maaydbhirhmtraa''niitH| anya mayA'vazyaM kasyacitpuNyAtmano mukha. mIvitaM yato'dhatAyazcirAnme bisavA darzana mAlam / sa jamAnubhavakSanAda viyogAvasAnamAgatya sNyogsyaarNbhojni| uktamapi-svayaM karma karotyAtmA, svayaM tatphalamaznute / svayaM bhramati saMsAre, svayaM tasmAdvimucyate / / 11 adyatana dinaM maskRte'tyuttamamasti, ataHparaM cedegyo jAyAjIyebhyo lAsvA premalA mA nijapArzve sthApayettahi me punarmanuSya-9 tvaprAptiH saMbhAvyate, mamAkhilo manorathazca setsyati / parameSA vArtA tadaiva bhaviSyati, yadA zikmAlA saharSa mAM premalAyai ddyaat|| yadA tAmracUDA'dhipa itthaM vicArodadhau nimagna AsIdadaiva premalAyA dRkzAtastaduparyapatat / tataH kRzAzvinazcaraNAyudhAdhipaM praNamato | vilokya premalAyA manasthAzcaryamudayAdi tadA dacA'vadhAnA sA kupATAjaM vilokitu lagnA, so'pi tatsamukhaM draSTuM lagaH / ubhayo maitre milite satyevobhau tathA premNA miyo gumphito yathobhayoH svazarIrAderapi jhAnaM nA'tiSThat / atha zrIcandrarAjasaMskRtacaritrasya vizaparicchede kukkuTarAje premalAyAH premabhadhanamadhobhayomithazcakSurmilane sati tayozcakSuSI poDazavarSezcandracakorayorikha mitho milanecchAyAH prabhutatvAgninimeSe'stAm /
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa Evakazk'skazkakha yathA-smaratorabhilASakalpitAn. bahuzaH svapnabhuvaH samAgamAna / api dRSTipathaM prapannayo-nivizazvAsa ciraM manastayoH / / 12 // ___ tadAnIM svadRSTiparAvartane caikataro'pi naiva samartho'bhakta, bharatairanekavidhamAkhyAnaM vimalApurIzamakaradhvajJAya rAjJe gAyanenA * zrAvi, yabhicamya rAjA parAM mudamApa / asmibheva kAle tanmano'bhitAmracUDamASTamabhUta, tasmindRSTamAtra eva tanmAnase rAbaha savattaM prati hArdamAvaH prAdurbamaveti nRpeNa nijopAnte piJjaramAnAgya kukkuTazca bahiniSkAsya svAke saMsthApya snehaM vidhAta pracakrame / tadanantaraM premAdhikyena premalapA'pi sa svakroDe sthApitastaccharIraspana viyogavidhuraH kukkuTo'pi nitarAM jaharSa, punaH 6 svAntarika viyogaduHkhakathanAzakyatvAnmanasi khedamapi jgaam| yataH-samAnakulazIlayoH suvayasoH parAyattayoH, parasparavikhokanAkulitacetaso preyasoH / tanusvamanuvindatorbahuvidhi vyayAM vindato-razakyavinivedanA virahavedanA vardhate / / 13 // 1 sa yathA vadaye pravezAya yatamAno bhavet, tathA taddhadayaM vA prAharasathApi premNA premalA tatpRSTha kareNa promchAzakAra / picarato bahirmuto'pi sa premalAyA hapiare'varodhitaH, sA'pi snehakaraNe manA babhUva / tasyAH pArthe tiSThAsurapi sa vacanamakSamAvAkicid vaktuM na prAmavattavApi tenA'nekavidhA premaceSTI vidhAya tanmano'pahatam / tataH sA manasA kAyena vasya sneI parnu lagnA, cirAnmahArAjena ikkuTa piJjare pidhAya naTebhyaH samarSitassA | sahaiva tena pRSTam -bhavatiH kuto'yaM lambA 1 lipa ina
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ | tam-ito'STAdazazatakozamite dUre devapurISAmApurI nAma nagasti, satra rAjA candro rAjya zAsti sma, paraM tasya vimAtrA cIramatyA channIkRto'smAbhiH sa na dRSTaH, vIramatI tu rAjyaM kurvatI dRSTA / asmAkaM phrIDAM vilokya prasannayA tayAjyaM vAmracUDa: pAritoSikatayA dattaH / rAtrazcandrasya mahiSyA guNAvalyA'yaM pAlita AsIditi zrutam, sA cA'syopari mahAsnehaM vihitavasthAsIditi sA kathamapyenaM dAtuM na praseduSI / paramekadAsmin vIramatI ruSTA satI mAraNAyoyuktA dayAlubhiritA, ayazca kRpayA maraNAdrakSitaH / yataH yadi grAvA toye tarati taraNiyapudayati, pratIcyAM saptAciyadi bhajati zainya kympi| yadi mApIThaM syAdupari sakalasyApi jagataH, pramo sattvAna tamila varAni salam // 14 // tataH kukkuTena mRtyuduHkhAnmadAtmajA saMbodhitA, tasyAzca kathanenA'smAbhiraya mArgitaH / idaM sakalaM balamasyaiva vartate, asmAbhiH samastairenaM svabhUpati matvA'sya dAsatvamaGgIkatamasti / adya navAgdebhyo bhramanto vayamatrAgatAH smaH, tasyedaM vRttaM nizamya saurASTrAdhipo rAjA makaradhvajaH prasasAd / premalA'pi nAmA''karNya mumudetarAmiti tasyAH sa kukkuTo'tipriyo bhavituM lagnaH, para rAjA candraH samprati kukkuTarUpeNA'vartata, ataH sA ve zAtuM na pratrabhUva / yadeyaM naTamaMDalI rAzo makaradhvajasya savidhe samAyAtA tadA prADArambho'pi babhUva, itIvastato bhramaNamazobhana matvA naTarAjena proktam-rAjan / bhavadAdezazcAturmAsyaM vayamatraiva vyatIyAmaH / tadA prasattibhAjA sAdaraM rAjApyanihitam-sukhena bhavantotra sthAtumaInti / mamApyanena parA mud bhaviSpati, yato me bhavadbhirmavadIya maTena cAtiprema jAtamastIti rAbaH kathanamavadhArya tatraiva tasthivAMso naTAH pratyahaM rAjasamitI sametya gAyanakalayA nRpAdInAM mano rakhayAmAsuH / athAnyadA rAjJA makaradhvajena premalA pratyuktam-priyapuni ! pUrva tava kathanamasatyaM jAnato me'dhunAvArazastathya R
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ X 14 una pratimAti / tathyaM vidam-karmaNA yatkiyate tatkenA'pi phatuM na zakyate / prANimAtreNa sukhaduHkhayoranumatra pUrvakamaiya kAspati / yataH-yathA dhenusahasreSu, vatso vindati mAtaram / evaM pUrvakRtaM karma, kartAramanudhAvati / / 15 / / ___ nAtra sandehalezo'pi yat paramAtmanA kayAcidapekSayA kamaiva kartarUpeNa pariNatIcakre / batse / tava bhAMtidUre vartate tena sAkSA. | saMgamastvasaMmAtyaH, paraM ghecaM kathayeH, tadA naTapArthAdamuM tAmracUI nItvA te dadAni / tallAlanapAlanAdau vaM saMlagnA sthA. spasi, tena tava dinAni sukhena nirgamiSyanti / etadRte vayaM kartumeva kiM dhaknumA ? devasamakSe kepocikimapi balaM nAsti / yata:-karmaNo hi pradhAnatvaM, kiM kurvanti zubhA grahAH / vaziSThadattalagno'pi, rAmaH prabajito vane // 16 // ___ yataH karmaNAM gativicitrA'sti, iSTa vaidyApadiSTamiva tamicchantyA tayA tAtoditaM zrutvA'tinirbandhena vyAhatam - pUjyapitaH ! mahantu svayameva bhavate tadartha prArthayAmi / yathA bhavettayAja me'muM tatratyatAmracUDa dApaya / ayaM matpatigRhakhagovartate, mato meyaM paraM priyaH pratibhAti, enamatithi matvA svAsane ravitumicchAmi / tato'nukampayA kathazcimaTAn pracodhya tava AnIya sa dIyatAm / rAzA jhaTityeva nijabhRtyenA''kArito'gresaro naTastadAnImevoparAjamAgatyopasthito'bhUt / bhUpavinA paramAdareNa te prati jalipa| tam-bhoH zivakumAra ! tatra sAthai yo'yaM kukkaTo'sti, sa me duhitaH patigehasya vartate / iyaM vArtA guptatamA'sti, pato'tis| kyA kAmapi vArtA kartumazakto'smi, parametajjJApane mama kApyApatirna vidyate, yadadya SoDazAbde gate mayA tvadAmAda rAmacandrasya 6 | pravRttiH zrutA / premalAyA appayaM caraNAyudhazcitaraMjako'sti, yato'yaM tacchyazuragRhako vidyate / atazcamimaM deyAstadA na PI kejalaM tavopakArameva masye, api tu navoditaM sarvamasya pratidAna dAsyAmi / yamapyatra viSaye mama kimapi prabhutvaM nA'sti, tathApi
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ | tvamekaH puruSaratnamato vizvAso'sti, yavaM madIyecchAM nizcayaM pUrayiSyasi / yataH uttamo'mArthito datte, madhyamaH prArthitaH punaH / yAcakAMcyamAno'pi, datte na tvadhamAdhamaH / / 17 // nRpoktaM nizamya naTococata-dharAdhipa / ayaM kukuTastvasmAkaM sarvasvamasti / sa kathamapyasmAbhidAtuM na zaspate, punarapi vayaM gatvA taM kukuTaM prArthayAmaH / cettasyAtrAvAsecchA'bhaviSyattadA tamatrA'vazyaM saharpamamokSyAma / iti kathayitvA zivakumAraH svocArakametya zivamAlAsamakSe kukkuTarAjAya sarva vRtta nyavedayat / tadA''karNya pramoda prAptaH sa mAnase dhyAtavAna-idantu jA suzomanaM jAtamAturA'nukUlaM vaidyopadiSTamitra / asya rAtraH, etannagarastha, asyAH kAminyAzca saMyoga vinA'sya milanasobhAgyasya kadA saMbhava AsIt ? satat kasyApyuruzreyasaH phalaM boddhavyam / ___ yatA kulaM vizvalAdhyaM vapurapagadaM jAtiramalA, surUpaM saubhAgya lalitalalanA bhogyakamalA | cirAyustAruNyaM balamavikalaM sthAnamatulaM, yadanyacca zreyo bhavati bhavinAM dharmata idam // 18 // ghecchivakumAro mAmatraiva muktvA gacchecadA cArutaraM syAt / idAnImatiprasattibhAja kukkuTa vilokya viditatabhAvA zivamAlA khimA bhUtvA taM prati vaksumAreme-svAmin ! mamaitAdRzaH ko manturabhUta ? yena mayvasantuSTo bhavAna, mayA jAtvapi bhavansusevAyAM / truTina katA, sadaiva svaprANavad bhavAn rakSitaH / jJAte'jJAte ca na kimapyaparAdhama, bhavatkRte'neke rAjAno mahArAjAdayazca mayyapraM samA jAvAstathApi zirasi nidhAya bhavanta caturdikSu prAMtA / jagati ghaTikAmAtrakRte'pi kenacitsaMbandho jAyate, sa tu tasya jIvanani hiM karoti, punarAvayornavAdhikasya prAcInaH sambandho vidyate, evaM satyapi mayA na jJAyate yadadhAkasmiko'syeSTasambandhasya vicchedo
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavatA kathaM kriyate ? he pakSirAja ! mavadAdezena mayA vIramatIpArzve'nyaM puraskAramayAcitvA bhavanmArgaNamevorIcakre, bhavatA cApyadyayAvadasmAsu dRDhasneho rakSitaH, paramadyAkasmAd bhavAn kuto'smAbhiH pRthag yubhUpurasi? bhavati gate mama sevAyAH pratyupakAraphaladAyI kA syAt ? kiM bhavAna kasyacidvazvakasya vacane samAyAto'sti ? anyathA punarIdRzo niHspRhaH kathaM bhavet ? yadheyameva kartavyamAsIttadA pUrvametAvAnasmA snehaH kathaM darzitaH ? zivamAlAyA duHkhapUrNamadaH kathanaM nizamya kukkuTarAjena svagiroktA sA-zivamAle ! tvamevaM kathaM kathayasi ? nAhamanaH kintu sarva jAnAmi, satAM viyogaH pratikSaNaM zUlabad hRdayaM dunoti / / yataH-ata eva hi necchanti, sAdhakaH satsamAgamam / yadviyogAsilUnasya, manaso nAsti bheSajam // 19 / / .... para teSAM hArdantu jAtvaNi na mucyate, punamnA snehastu tasmAdasAdhAraNapremNo'pyadhiko'sti ! atra tvatsnehe tUpakArasyAppaMzo batero, ato'muM snehantvahaM kathamapi na bismartuM shknomi| yataH-upakAraH kRto'lpo'pi, satAM yAti na vismRtim / karambabhojanaM vadhvAH, kumAranRpateriva // 20 // ___ tvayA mayi yA yopakRtiH kRtA sA mama samyak smRtiriti tava svA''syena nijavarNanasya prayojanaM nAsti / punarnavAbdikasnehasya parityAgo'tiduSkaro vartate, taba saMgo me bhAgyena jAtA, evaMbhUtasaMgasya parityAgo mUrkhegaveSyate, paraM he naTaputri ! etatsarva yahametatkRtyaM kartuM kathamudyato'smi, tasya mukhyakAraNa te jJApane kApyApattine vidyate | zRNu-atratyarAjakumAryAH prema-8 lAyA: pariNayo mayA sahaivAni, asyaivodvAhasya kAraNena me vimAtrA ruSTabhUtayA'I khago vihitaH / sampratyasya vRttasya smRtimAtreNaiva me hRdayaM vidIryate, paraM devena darta sukhaM duHkhaM vA soDhavyameva bhavati nikhilacarAcarairjagati / yata:
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ // nRpatikirITA - tpatitaM bhUmau tirohitaM rajasA / vidhivilasitena ratnaM, jana caraNaviDambanAM sahate 21 tvayA vIramatIto vimocyA'hamantrA''nItaH, bhatastavopakkatiravazyaM mayA manyaye paraM premalA madviyogena dukhIpatetarAm / tasyA idamapi jJAtaM na, yadiha janmani punaH patisaMgamo bhaviSyati na veti / ato'tra meM sthAtumicchA bharati, kistatkArya tadaiva saMbhA vyate, yadA tvametadartha saharSa mAmAdezaM vidadhIyAH / kho duHkhinIM kRtvA vA tvadicchAviruddho'mantra sthAtuM necchAmi / tvadupari me kiJcid balamapi nAsti, mAM tu tvaM yatra neSyasi tatraitra me gantavyaM maviSyati / yathA'jApAlako'jApAH karNa kRtvA yatra vAM nayati, tatraiva tasyA gamanIyaM bhavati / kukkuTasyedaM vacanamAkarNya zivamAlA glAnA''syA jAtA, tasyA ubhAbhyAmakSimyAM vAridhArA niHsartu lagnA | atha hRdayaM nirudhya tayoktam -- he bhAmAnareza ! bhavAn premalAyAH prANAdhAro'stIti vRtaM me tridivaM nA''sIt / adhunA mayA jJAtuM zakyate, yadatra sthitau bhavatastaspAca kalyANamasti / sAmpratamadaM bhavatAmasmin kArye virodhinI na maviSyAmi / yataH mA gA ityapamaMgalaM vraja iti snehena hInaM vaca stiSTheti prabhutA yayAruci kuruSvetyapyudAsanitA | kiM te sAmpratamAcarAma ucitaM tasyopacAraM vacaH, prasthAnonmanasItyabhISTamanuje vaktuM na zaktA vayam ||22|| bhavanha saharSa mukyA gamiSyAmi / mama sahavAsena bhavAn svapriyavA milAmi etanmatkaro'lpAnandasya viSayo nAsti, anena me sarvA sevA sarvazva parizramaH saphalo jAtaca svazuzrUSaNasyaitatphalaM vilokya svajIvanamapi dhanyaM manye / itthamorvArtAlApa: pravartamAna AsIt, atrAntara eva duhituranurodhena rAjA makaradhvajaH svayametra tatrAgatavAn zitrakumAreNa ca vas
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ CH | paramAdaraH kRtaH / tato'nanIpenAsanagrahaNAnantaraM zivakumAraM pratyamihitam-ahaM taM kukkuTamAdAtumeva bhavatpArthe samAyAtA'smi / ced bhavatA saharSa sa dAsyate, tadAI masye, yad bhavatA madvacanaM matvA mahiturjIvadAna dasam / etadarthamahaM bhaktazcirAya RNI bhaviSyAmi, ato'dhikamanyanmayA ki vaktavyam 1 naTarAjenoktam-rAjan ! bhavAna, vihAmaM sAdhAraNaM na jAnAtu / madoghe svayamAbhAnareza evAsti, ata etAvatkAlametaddAnasyecchA nA''sIta, paraM yadA mavAneva svayamevadarthamAyAtastadA sadAnAsvIkAramapi me nocitam / mamA'vasthA tu sAmpratamubhayataH spAcArajjuriva jAyamAnAsti / atrAntara eva zivamAlayA mASitam-deva ! asyaiva kRte na jAne kriyantI rAjAno mahArAjAzvAsAsvasantuSTAH santi, kiyantazca zAtravaM baddhvA sthitAH / asya pRSThe'mAmipahukaSTamapi soDe, ata etadarpaNArthamanicchAmavanaM svAbhAvikamasti / paraM bhavacanayA premalA snehalA mama satyA vayasyA vidyate, ityaha| metadvizrANane svIkAra kartuM na zakromi / yato nItizAstre'pi paividhaM suprItilakSaNaM samuditam / yataH dadAti pratigRhNAti, guhyamAkhyAti pRcchati / bhukte bhojayate caivaM, SaDvidhaM prItilakSaNam || 23 / / | rAjan ! bhavAna sukhena nayatu yuvayoH sadaiva zamastu / asya prANebhyo'ppadhikA rakSA kartavyA. AbhAnareza evAyaM boddhavyaya / amuM sAmAnya pakSiNaM matvA'sya rakSaNe pramAdo na vidheyaH, anena bhavatsutAyAH sakalamanovAMchApUrvimaviSyati / ityAbhASya navyA | zivamAlayA kukkuTarAjo rAjJo makaradhvajasya haste samarpitaH / rAjA meM prApya modamAno naTarAjasya kapAlatA kIrtayan svAvAsamA- 2 jagAma / tato rAjA premalAM svanikaTe samAhUya provAca-priyaputri ! tvadarthamimai vApracUDa samAnItavAnasmi / ayaM svayA yatnena
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ | rakSaNIya iti kathayan rAjA kukkuTarAjasya piJjara svahastena premalAyai samarpayAmAsa / tato yathA kavibhisvazcintAmaNi kalpataraM | | vA''sAyAtimodeta tathaiva sA'pi umapUrvakukkuTarAja prApya tadartha naTAnprati bArambAra dhanyavAda dadAnA mumudezarAm / ___ atha zrIcandrarAjasaMskRtacaritrasyaikaviMzaparicchede sUryakuMDe kukkuTasyoddhAraHjA premalAyA janakana kukkuTasya piJjara sAdita eva tayA tatastaM ghahiniSkAsya pANau copavezya tatsama nainaM duHkhaM vaktumArebheta he kukkuTa ! tvaM me zvazurAlayasya mahottamaH pakSI vartase'dha SoDazAbde tatratyaprANinA saha mama samAgamo jAtastava nagaramya bhUpo me // patirasti, para yathA bhikSukena ratnaM hAritaM tathaiva mayA'pi sa karAd gamitaH / tadviyogaduHkhasantApazuSkAnme zarIrAdasthIni nirgatAni / tathApi tasya darzanaM nA'sta / ata uktam parAnuSThAne jaDayati nRpaM svArthaparatA, parityaktasvArtho niyatamayathArthaH kssitiptiH| . parArthazcetsvArthAdabhimatataro hanta ! paravAn, parAyattA prIteH kathamiva rasaM vettu puruSaH // 24 // ___ mayaitAdRzaH ko mantuH kRto yena tenA'dyAvadhi macchuddhirapi na kRtA ? sa mAM pariNIyakasya kuSThino harate samayaM gataH / etena / tatpratiSThAyAM kathamapi vRddhirjAtA bhavedityahaM na vedhi, pratyuttena mama jIvanaM naSTamabhUt / tasmA etatsarvaM kena zikSitam ? cedasau | | gRhamArotthApane'zakta AsIttadA vena pANigrahaNameva kathaM kRtam 1 karapIDanAnantarameva matto ruTaH kathaM jAtaH ? he pakSirAja / mayA tu tava rAjJA tulyo nispRho'nyo naro jagati dRSTa eva nahi / vivAhAdarzaka tena kadAcitpatreNApi mamodanto na pRSTaH, kutra hai
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Arts sAssbhApurI ka ceyaM vimalApurI ? ubhayoriyadantaraM vidhate, yavatra manaso'pi gatirne saMbhAvyate, tathApi mannAthena yathA vyavahataM, // 4 // tathA kazcicchatrurapi na kariSyati / nA'sAvanA'jantumaIsi na Ahe tara tuM zaknomi, asyAmavasthAyAM madIyadinAni kathaM nisariSyanti / yataH-padanyAso gehADhahirahiphaNAropaNasamo, nijAvAsAdanyadbhacanamaparadvIpatulitam / ___ vaco lokAlabhyaM kRpaNadhanatulyaM mRgaddazaH, pumAnanyA kAntAdvidhuriva caturthIsamuditaH / / 25 // punarasmiJjagati mayatAdRzaH paropakArijano'pi na dRzyate, yo matpriyopAnte gatvA te bodhayitvA tasya niSThuraM svAntamAyet / SoDazAbde gate'pi yanmAnase sneho nAjani, tasya kaThoramanasaM vinA'yatkiM vAcyam ? mama pitrA'pi tatpRSThe me bahu kaSTaM dattam, paraM tanyAyamahaM kena kutra ca kArayeyam ? asmin jayati snehavidhAnaM sulabhaM paraM tanirvAho duSkaro'sti / punaryasya mAnase premava na, tena sAdha premakaraNantu jJAtvA duHkhanimantraNamiva bhavati / svaM tadgRhakhago'sIti, sAmavalokya me mAnasaM pulakitAyamAnaM jAtam / ___ yataH-yaM dRSTvA vAIte snehaH, kodhazca parihIyate / sa vijJeyo manuSyeNa, eSa me pUrvamitrakaH / / 26 // atastava samakSe'haM hRdayamudghAvya nijaduHkhaM vilapAmi / svAvalokanena meM svAntasya bahuzAntiprAptirbhavati / punarmamaivaM jJAta 8 mavati, yathA'haM svapriyameva kiM na pazyAmi ? paraM he pakSirAja ! tvamapi tadvadeva niSThuro na bhavaH, yato truddhavastRNAzrayo'pi baliSTho bhavati / WORKKRITY
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ pojasam-usityapi zAkyaM tato vai yathA balam / tathaiva bruDato'pi syA- sRNAlambhaM parambalam // 27 // api ca-viyogavidhurApAstu, patyurnAmApi mutpradam / kiM punastaspriyaM vastu, suyogyaM zubhalakSaNam ||28|| premalAyAH premapuSTamidaM vacanaM nizamya kukkuTarAjasya hRdi mahAneva tatprabhAvaH patitaH paraM pakSitvAtsa tadusaraM dAtuM na zazAka / itthaM saubhAgyena dampatyoH saMgane jAte'pi karmajena mahadantareNa tayostena ko'pi lAmo nA'bhUt / yataH - kacitpANiprAptaM ghaTitamapi kArya vighaTaya-tyazakyaM kenApi kacidaghaTamAnaM ghaTayati / tadevaM sarveSAmupari parito jAgrati vidhA-dupAlambhaH ko'yaM janatanudhanopArjanavidhau // 29 // yadA premonmattA premalA kukkuTarA jAye duHkhoktyA nijamAnasaM duHkhamuktaM vidadhAnA''sIttadaiva tatra zivamAlAgatA, tayA tAmracUDaM svAne nighAya taccharIre sugandhidravyeNa saMsicya tatsannidhau sukhamakSikA miSTAnnAdi rakSitaM taca yoSayituM madhurasvareNa gAyanaM zrAvitam / itthaM kukkuTaM prasAdayitvA'nantaraM tathA premalAM pratyAla pitam - bhaktI caturo mAsAn yAvadamuM kukkuTa svIyapArzve rakSatu / caturmAsyAM vyatItAyAM yadA trayamito gantukA bhavema zAyad bhavatyasya pAlanaM saprema karotu | ahamapyatra pratyahamenamavalo - kamAyAsyAmi / caturSu mAsevanena bhavatyAH kAmaH pUrNo bhavetadetasyAstra mocane mama kApyApattirna bhaviSyati / ityaM zivamAlA rahasyagarbhitAM vAcamuktvA davAvAsamAyAtA, paraM saralAzayA premalA dvArtAmA rahasyaM nAnoSi / sA tu zakaTaM kroDekaralA bhUyo bhUyaH pUrvatracasya bhojanalAlanAdikaraNe tanmayI jAtA, itthaM kurvatI bahudinAni gamayAmAsa / premalA sadaiva
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ kukkuTarAja svasamakSe rakSantI saktiM vidhAnA tadane samupaviSTA zItocchvAsaM muzantI locanAmpAmazrudhArA varSantI gadgada| mirA nijakaSTa prakAzayAmAsa / tadAnIM prApaTUsvAdAkAze kAdambinI vyAnaze vidyad vidyotase sa panagarjanaM pRSTiya prAvateta / | anayA vRSTayA'khile jagati prazAnte'pi virahavAhinA daMdakhamAnA sA premalAvadhika saMtasA jaataa| | ata uktam-garjati dhAridapaTalI, varSati npnaarvindmvlaayaaH| bhujavallimUlaseke, virahalatA pallavaM tanute 30 ___ atastAmracUDAbhyaNe vividhavacanairne duHkhaM prakaTayAJcakAra / zivamAlokyA kadAcisasyA bhramo'pyudapAdi, yadaya meva matpriyo'sti. ataH sA patimohavazena savASpalocanA prAta--prema anAmayanayAnantaraH katham ? anyadA ca pUrNakalpAyAM premalayA sarvasaukhyadA siddhAcalayAtrA manasi sthirIkatA | tatphalaM zAstre'pi tathA coktam-- ArambhANAM nivRttiviNasaphalatA saMghavAtsalyamubai malyaM darzanasya praNayijanahitaM jIrNacaityAdikarapam / | tIrthInatyaM ca samyag jinavacanakRtistIrthasatkarmakatvaM, siddharAsannabhAvaH suranarapadavI tIrthayAtrAphalAni 31 ___vimalApurI siddhAcalasyopatyakAyAmevAtizobhamAnAsIt, atastyA sarvAH svasakhyaH sahagamanAya kathitAH, tadAnImevaiko daivajJastatrA''jagAma / premalA tamatisatkRtpA'pRcchat-he gaNakApragaNya kiM bhavAn kathituM zakyate, yanmama patidevaH kadA saMgaspate / yadi bhavAnasminviSaye kaMcicchumasaMvAdamazrAvayiSyattadA'hamavazyaM bhavantaM prAsAdayiSpam / savinayaM denajhenoktam api rAjakumAri! bhaI svadarthameva jyotizAstrA'payanAya karNATaka gata Asam / khojnekazAkhANAmadhyayana viSAyA'dyaiva gRhamAgato'smi / mahaM bhava
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - ** dAhAnaM vinaiva bhavatyai tadeva kathitumAgato'smi, yad bhavatpatidevo bhavatyA adya zvo vA'vazyaM prApsyate, cenmamedaM vacaH satyaM pramANitaM bhavesadA me sapAritoSikaM dhanyavAda dadyA madvidyA va zlAghanIyA / sanizcayamahaM bravImi, yanmadIyamidaM vacanaM kadApyantaM PR na bhaviSyati / atra mAdRzAM devajJAnAM vacasi vikAle'pi sandehalezo na vidheyo bhvtyaa| yataH-dUto na saMcarati khe na caleca vArtA, pUrva na jalpitamidaM na ca saMgamo'sti / vyomni sthitaM ravizazigrahaNaM prazastaM, jAnAti yo dvijavaraH sa kathaM na vidvAn ? // 32 // mauhartikIyAmimAmuktimAkarNya prahRSTayA tayA yathocitadAnena satkRtya sa daivajJo visRSTaH, piturAdezazcA''sAyA''lImiH sArdha siddhagiriyAtrAyai sA prasthitA, kukkuTarAjazcApi saha lalau / zailArohaNasamaye tayA kupakuTa piJjarAniSkAsya svapANAvupavezitaH / 4 // tadA tIrtharAja siddhAcalaM vIkSya prahRSTaH kukkuTarAjaH svajIvitaM dhanyaM mene / yatA-yo dRSTo duritaM hanti, praNato durgatidvayam / saMghezAInsyapadakRta, sa jIyAdvimalAcalaH // 33 // Urdhva gate zivapadasya zikharamiva zrIRSabhadevacaityamadRzyata / premalayA tatra pravizya yugAdidevasya darzanaM kRtvA tasyA'zvavidhA Dii kRtA / bhagavataH zrIRSabhadevasya darzanamadarApya kukkuTarAjo'pi dhanpammanyo jaataa| yatA-zatruJjaye jine dRSTe, durgatidvitayaM kSipet | sAgarANAM sahasraM ca, pUjAsnApravidhAnataH // 34 // mUlanAyakasya bhagavato bhaktiM vidhApa tatpradhAnacaityAt bahirnirgatya premalayA kukkuTarAjaM sArthe nItvA'nyAnyeSu caityeSu gatvA * *
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ sva | CLARERAKASHARESAE gatvA darzanaM kRtam / prAnte bhramantI bhramantI sA rAjAdanakSAntikamAgatavatI tatra bhUmau patitAni parNAni kukkuTarAjena caJccI-18|| / tyATikhAni tena sa manasyevAtiprasedivAn / kramazorcanIyaM sarvavidhi praparNa pepalA satyayAmi gayA zarmakuMDaM vIkSituM prasthitA / nirmalapayaHpUrNa paGkajaizca suzobhitaM sUryakuMDaM tathA pratyayata yathA samatArasasya kuMDaM kisa bhavet ? tajjalaM saMspRzya zIvala: surabhirvAyuH | pravahamAna AsIditi premalA kukkuTarAja karasthaM kRtvA tasya kuMDasya taTe samupaviSTA svargIyasukhAnubhUtipradaM tadvAyusukhasparzamAdAtuM | lagnA / sUryakuMDa vIkSya pUrva prasanno'pi tAmracUDAdhipaH pazcAdatItartamAnaghaTanAM saMsmRtya khinnamanAcitte cintita lanaHaho ! itthaM tiryagavasthAyAM me SoDazAbdA vyatIyuH, kutra strI ? kutra gRham ? kAtmIyasvajanAH ? kutra ca tadrAjyam ? idAnIM madartha teSAM sarveSAM bhavanamamavanatulyamevAsti / yataH-ito na kiJcitparato na kiJcida, yato yato yAti tato na kizcit / svAtmAvabodhAdaparaM na kizci-dvicAryamANe'pi jaganna kizcit // 35 / / mama vimAtA tatvato me vairiNI vidyate, yatastayaiva mAmakInadRzI dazA kRtA'sti / sakalo'pyayaM saMsAraH svArthapUrNoM vartate / yataH-vRkSaM kSINaphalaM tyajanti vihagAH zuSkaM sarasArasAH, puSpaM paryuSitaM tyajanti madhupA dagdhaM banAntaM mRgaaH| nidravyaM puruSaM tyajanti gaNikA bhraSTaM nRpaM sevakAH, sarvaH svArthavazAjano hi ramate no kasya ko vallabhaH // 36!! ____ atra sAramRtaM kimapi nAsti, punarnaTairahaM sarvatra deze bhrAmitaH, paraM me duSkarmaNo'vasAnaM nAyAtam | ahaM manuSyatvaM vilopya kacavarakhanakA kukTo'bhUvam ! adhunaitAvadineSu gateSu punarmanuSyatvaprApterAzA vyarthavAsti / etAdRzyAzA rakSitavyaiva me kathaM maveta ? raAAEEG
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ HD TRIOR hai striyAH pArthe khagIbhyA'vasthAnantu para pAmaratvalakSaNamasti / tadarzanaM hRddAhaka kartha sadyate ? mama sakalaM yauvana niSphalameva niragamta / mama duHkhasmRtirapi svAntaM nitAnta khaMDanaH karoti, masyAmavasthAyAM jIvanamapivyartham / asyo durAzAyAM kiyanti dinAni gamayi- 2 | pyAmi ? itthaM vihaGgo bhUtvA sthityapekSapA mRtyumilanameva sahasraguNaM zreyaskara vidyate / ahametasmin kuMDe kathaM na nipateyam 1 yathaiSAM | samastaduHkhAnAmantametya matkalyANodayo bhavet / atra jagati kA kasyA'sti ? kaspa mAtA kasya pitA, kasya skhI kasya nagarI, | na ko'pi kasyacidasti, eSu mohakaraNaM niSphalameva | yata:ko'haM kasmin kathamAyAtA, kA meM jananAM ko me tAtaH iti paribhASayataHsaMsAra, sarvo'yaM svpnvyvhaarH|| eteSu kazcimAmakInoja duHkhe sahAyako nA'bhUt / punarahameva kiyatkAla sadAcAyAM jIvastiSTheyam / atrA'mAre saMsAre tu / sarvaH svArthasyaiva sambandhyasti / ityamatA vA cintayan kukkUTarAjo vairAgyaM bheje / patA-putramitrakalatreSu, saktAH sIdanti jantavaH / sarampakArNave magnAH, jIrNA vanagajA iva // 38 // sa svAnte saMsArAsAratAM cintayananantaraM tatra pIkaDe patanameva varamiti sthirIcakAra / / __ yataH-udghATitanavadvAre, paJjare vihago'nilaH / yattiSThati tadAzcarya, prayANe'nizcayaH kutaH / / 39 / / / itthaM dhyAyastadAnImeva sa kahe nipapAta / etadAvalokya kSubdhayA premalayApitama-vihArAja! tvayedaM kiM kRtam ? adhunAI gatvA zivamAlA svapitarau ca kiM kathayiSye 1 mayA te kimapi kaSTamapi nAdAyi / prAyastvayA matparIkSArthamevaivaM katamiti lakSyate, tsasyamidameva tahamapi tvatpRSThe sthAtuM necchAmi / yA gatistra bhAvinI saiva mamA'pi bhaviSyati / yataH SUSTATREMIERSE
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvati jIvati nAthe, mRte mRtA yA mudAyutA mudite| sahajasneharasAlA, kulabAlA phena tulyA syAt // 40 // ____ iti kathayantI premalA'pi kasyacikimapi kathanaM zramaNaM vinaiva kukuTarAjasya pazcAdeva vatra kuMDe jhaMpApAvaM cakAra / vayasthAstA tathA prekSya sasvara dhAvamAnA: sabhAgatA vicArazUnyA ajaniSata / sarvo'nayA ghaTanayA hAhAkAro'jAyata / kuMDapatanAnantaraM 4 tayA kukkuTarAjagrahaNAya ceSTA kRtA, tasyAmeva pezayAM vIramatyA'bhimantritaM kukkuTarAjacaraNabaddha sUtra premalAyAH karagharSaNena zubdhate sma / bhidyamAna evaM tasmin sUtre karmamusta iva rAjA candrazcaraNAyudhAnmanuSyatvamApa, ayamapi vimalAcalatIrthasparzadharmaprabhAva ena / yataH-vyasanazatagatAnAM klezarogAturANAM, maraNabhayahatAnAM du:khazokArditAnAm / jagati bahuvidhAnAM vyAkulAnAM janAnAM, zaraNamazaraNAnAM nityameko hi dharmaH // 41 // | tad vIkSya sarveSAmArthamajani, tadaiva zAsanadevyobhArapi kuMDAviSkAsya tAbhyAmAzIrvAdo dattaH / bahinirgate premalayA rAjA candraH | samupalakSito'tonimeSadRSTyAvalokamAnAyAstasyAH praharSotkarSAtkimapyAlapanasAhasa na babhUva / yathoktam-nAnta:pravezamaruNadvimukhI na cAsI-dAthaSTa doSapaSANi na cAkSarANi / sA kevala saralapakSmabhirakSipAtaH, kAntaM vilokitavatI jananirvizeSam // 42 // tadIpA'khilApyAzA yugapadeva pUrNA'bhUt, satvaramevA'yaM samAcAro vyomni vidyudivA'khile nagare prasasAra cAnena caturdikSu hai. pramodAdhikalolA uttsthivaaNsH| tIryavAsibhirdevairmuktA puSpavRSTistadupari pAta, sarvatrA'sya tIrthassa mAhAtmyaM vistRtam / sUryakuMDodakaM tatAprabhRti pApapaGkaprakSAlakatyena prasiddhamabhUta, asyaiva kuMDasya prabhAvAdrAjacandrasya manuSyatvaprApti teti savairabodhi / premalayA padA kalama 26
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ -MI rAjA candraH paricitastadA sA naisargikahiyA saMkucitA jAtA / punarapi tayA'jali saMyojya vinayena tasmai vijJapitam-svAmin ! sAmpratamasya kuNDasyodakena snAtvA zrIRSamajinezvaro bhavatAya'tAm / yatA-eaM jammassa phalaM, sAraM bihavassa itti ceva / jaM acivaha gaMtu, sattuMje rishtitthyro|| 43 // ___ asya girirAjasya mahimnA mAmakInaM sarva kArya samapadyata, ato'syA'pi varivasyA vidhIyatAm / sahaiva samyaktvavRkSamapi maktirasena sicyatAma, yena sapallavitakusumitaH sa viraktiphalamutpAdayet / rAjA candraNa premaloktamaNIkRtaM tato jAyApatI tatrA'bhiSi vyottamairaSTavyaiH sotsAhaM paramAtmanaH zrIRSabhadevasvAmino dravyArcA cakratuH / yatA| jinapUjanaM janAnA, janayatyekamApe saMpado vipulAH / jalamiva jaladavimuktaM, kAle zasya zriyo tykhilaaH||44|| tadanantaraM bhAvapUjAmapi vidadhattuH, yadvarNanamagrimaparicchede savistaraM krissyte| atha zrIcandrarAjasaMskRtacaritrasya dvAviMzaparicchede mahAnandotsavavarNanamatha rAjA candro bhagavantamRSabhadevaM stuvannRcivAna-he tribhuvanasamuddhAraka 1 zAntisudhArasendo ! mavyajanAzAzraya ! divya- 16 surataro! bhavodaSitAraNasattaraNDa ! bhavacaraNAravinde caJcarIkAyamANAH sakalasurendrA nilInAstiSThanti / anantaguNavato bhavata 2 AjJAkhile'pi jagati pravartate bhavamAmagrahAzaniH prANinAmaghapuJjamahIdharaM vidArayati / kimadhikam yanmanorathazatairagocaraM, yatspRzanti na giraH kaverapi / svamattirApi yatra durlabhA, lIlayaiva vidhAti tad bhavAn // 45 // OMOMOMOMOM MPAL
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ S ato'numavarasasindhorbhavato'mparge'nye sarve devA bhaktsadguNodhairagaNyA bhavanti / kevalajJAnena bhavAagacakSurivA'stIti harihara* brahmaprabhRtayo'pi devA mavadane khaghosanti vetsamadhyAdavihAra mAnirAI yAyavAdI bhavadIyA guNA na likhyante'nantatvAt / / zivagiriguhAvAstavyaH pazcAnano bhavAniti bhavatsabhAyAmacyutendrAdayo mRganibhA dAsAyante / anye devAstu gajAyante yathA | gandhahastino madagandhAtsAmAnyagajAnA mado galati, tathaiva bhagadguNakIrtanakAle'nyadevAnAmapi mado mandAyate, karmaviSadharAphsAra-14 katvAd bhayAnanupamastAkSyo'sti / ye bhavyajIvA bhavantamabhiSTuvanti, namanti ca teSAM punaranpadevasamakSe ziro na nAmitavyaM bhavati, yataH kalpataracchAyAmanAdRtya sakaNTakakSAzrayaM ko nAmA'numodate ? bhavadArAdhanajaladhareNa bhavadAvAnalatApaH zAmpate / / yataH-arihaMtanamukkAro, jIcaM moei bhavasahassAo / bhAveNa kIramANo, hoi puNo yohilaabhaae|||46|| mavAna guNamaNirohaNAcalo'sti, pariSahopasargAdisahane sarvasahAyate, karmakesarinirAkaraNe sAkSAdaSTApado'sti / he anantazaktizAlin / he bhagavan ! madIyA kevalamiyamevA'bhyarthanA-mama janmAntare'pi strIyA sevAbhaktidAtavyA / evaM paramAtmanaH stutyanantaraM rAjA candro manasi dathyau-aho ! kA'haM ka dhAjyaM girirAjaH ? mama pUrvapuNyodayAdevA'sya sadyAtrAyA lAmo jAto'sti / / yatA-taizcandre likhitaM svanAma vizadaM dhAtrI pavitrIkRtA, te vanyAH kRtinaH satAM sukRtino vaMzasya te bhuussnnm| te jIvanti jayanti bhUrivibhavAste zreyasAM mandiraM,sarvAGgairapi kurvate vidhiparAye tiirthyaatraamimaam||47|| itthaM vicintayantau dampatI jinamandirAd pahirAgatau / tatra cAraNazramaNamuni prekSyobhI tamabhivandha tadAsame dharmopadezazravaNaM GRESO ARKA
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - (kta lamau / atha girirAja pradakSiNIkRtva svamanuSyatvaM sArthakaM manAte / so vimalApuryAmekA dAsI pAtramAnA rAjJo makaradhvajasya samIpamAgatya tasmai pramodapravRtti zrAvayantyuvAca-he mahArAja ! sUryakuMDamahimnA rAjJavandrasya kuTayoneH punarmanuSyatvaprAptiAMtA'sti / vacchyaNena prasabhamanasA rAjJA dAsyAH savistRtamasyA ghaTanAyAH samAcAraH pRSTastasyai ca tuSTidAnaM dattam / | nagare sarvataH pratimadyA'yamudantaH prasasAra, vena pramuditA nAgarikA api sarvatrAnandotsavaM viddhuH| rAjAnaM candraM dinakSatro lokAH | samutsukAH parasparaM vArtayantaH paramezvarasyenAM kRta zlAghapAzcakruH / asya pramodasyopalakSe rAzA maraghajena sanmahiSyA ca mahADaMbarakatA''yojanAyAM nimantritAH sacivAdayo moDalikarAjanyAcaM nizamya pramodAprAkRSi nIrapuSpatra vikaritA babhUvuH / mahArAjena | zivakumAro naTaH zivamAlA cApi nimantritA sabasamajhe ca tayoH kRtajJatAM prApyatove-bhavatprasAdAdeva mamA'yaM jAmAtalAmo jAto'to bhavatvate mahAnapi pratyupakAro'lpati / mahArAjasyAnena kathanena rAjJazcandrasya ca manuSyattvaprAptyA naTarAjasya zivamAlAyAzca niHsImAnando babhUva / atha rAjhA makaradhvajena rAjJazcandrasya rakSArtha tiSThataH sainikAnAkArya tempa iyaM vArvA zrAvitA te'pi tanizamya bhRzaM | praseduH / tato rAjA makarapajastAn sAthai nItvA vimalAcalAbhimukhaM cacAla tatra candreNa sahA'milat / tAtkAlika dRzya | darzanIyataramabhayato'tItra premAnandayoH saMgamo bhavanivAsIta | dazaro'yAnandAndhau nimajjanta Asana, asya snehasaMgamasyA | | nantaraM rAjA candraH zvazurAdisamastaparikaraiH saha punaH pramoH prAsAdametya paramAtmano darzanasya paraM lAbhamIyivAn / atha premalA pitarau praNamantyavak-bhavatorAzI dAt puNyaprabhAvAzcaiza'dyAI patiprAptyA''jIvanaM sukhinI jaavaa| apamAmApurIzo'sya piturnAma vIrase| no'sti, sUryakuMDapayaHpabhAvAdasya kukuTayonito manuSyatvaprApti shaa| samprati mAna nijajAmAtaraM pazyatu, tathA ta sampagupladhapatu /
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ na4- Rikti asmin saMsAre bahuzaH sarUpAH samAnAkRtayazca prANino dRzyante, paraM mavalApAtRsadRzo martyaH kAThinyena puNyena caitra prApyate / bhAgyenA'dya madIyaM kalaMka dUrIkRtya candramaso'pyadhikamahamujjvalIchatA 1 girirAjasekzatrayorAzA saphalIbhUtetyahaM mnye| duhituridaM vacanaM nizamya prahRSTaH saurASTrapatI rAjA makaradhvajaH premapUrNadRSTyA rAjAnaM candraM pazyati sma / savA mauktikamayaM varSaNaM kRtvA jAmAtuH sAgataM kRtaM, zvazureNa ca premNA tatkaMThAzleSaH kRtaH / rAjazcandrasyA'dhInasthA rAjAno'pi taM sAdaraM praNemurnaTamaMDalyA tu vaccaraNau saMspRzya tadguNagAnaM cakretamAm / tatropasthitA janatA'pyasaddharpanAdena saha rAjJazcandrasya svAgatakaraNe kathamapi truTiM na kRtavatI / atha subAghaiH saha rAjA candro makaradhvajazcAdimadvayordevalokayorindravata zobhamAnau sasvaparikaraiH parivRtau prabhogakIrtanaM stavAdikA kurvantau yadA gireragho'vateratustadAtisamAroheNa nagaramagarama bahotyA. mAvaza rAkSA narabIko mahAsaMghasamArohaH kRtastatra rAjA candro mahAntamekaM gajendramArUDhaH sarvato'gre celiyAnAsIt / taduttamAGge chatramumayatazcAmare ca zozubhataH sma, rAjA makaradhvajo'pi ganamadhiSThita AsIt / premalAlacchI rathasthAjye'pi janAH svasvayogyavAhanArUDhA Asan / ityamatyADaMcareNa susajjitasaMghone cacAla, tadAnI Bi vAdyAni vAdyante sma, bandijanA virudAvalImurucarucikemyo dAna dIyate sma, sarvatra dhajapatAkAdayaH prasphuryante sma, naTA || bArAGganAzca narInRtyante sma / itthaM prajAjanAn prasAdayana mahAmahena rAjJA candreNa vimalApuryA pravezaH kRtH| yathoktam-yAyAni kecitkhalu vAdayanti, proccairyazo gAyati vandilokaH / dInAzrinempo'tuladAnamAne, yacchanti nRtyanti ca vAravadhvaH // 18 //
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMOMOM tadAnIM nAgarikAH striyaH puruSAzca gavAkSAdAlikAcandrazAlAghArUDhA rAjAnaM candraM nirIkSituM premalAyai cA''zIrvacanaM dAtuM | | lagnAH / janatA yadA rAjamandizasamamiyAya sadA rAjA candro vimalezabhakAcajazca gajAducIrNavantau / tatkSaNe rAkSA makaradhvajenAthimyo dAna vitIya vakhAbhUSaNAyaistathAlaMkRtAstoSitAzca yathA gRhAgatAste nijakhIbhirapi nophlakSitAH / atha zivakumAranaTaM rAjJA candreNa strasamidhAvAkArya tasmai rUpyakANAM lakSa pAritoSikatvenA'rpitam, yena tasthitipakalpA babhUva / punasteSAM nRpANAmapyupAyanadAnena satkRtiH kutA, ye tadrakSaNAya sasainikAH satataM tena sahaiva tasthivAMsa Asan, rAjA candreNa taiH sArka sakhyaM vidhAya nijatulyaM padaM tebhyaH pradattam / katidinAni yAvatsarve janA AnandotsavaM mAnayanta Asanagare'pi mahAmahaH pravartate sma / tato rAjazandrasyA'numatiM gRhItvA sarve nijaM nijaM niketanaM jagmuH / sarvatrAnandasyA'vaNDaM sAmrAjya saMsthApyate smeva / itaH premalA praharSaNa tathA praphullitazarIrA jAtA yathA taskucau kaJcukyAM na mamatuH / athAsyA duHkhalezamapi nAvAzipasAnu prAcyamapi nijaM kaSTaM zanaiH zanairvisasmAra, paraM rAjJo makaradhajasya svaprAkakRtakRtyartha mahApazcAtApo'bhavat / sonyadA nijatanayA'bhyarNamAgataH sAmbunetro vaktuM pracakrame-priyaputri ! ahaM tvattaH kSamAprArthanArthamAgato'smi / mama nijAvicArite kArye pazcAttApaH samutpadyate, yataH lai SaDadhikaM dazarSa yAvanmayA jAtvapi premadRSTayA svaM na dRSTA / janako bhUtvA'pi mayA pitRkartavyaM nA'caritaM, kuSThikanakadhvajakumAraPil kathanena tvAM vipakanyAM matvA te mRtyudaMDo dattastadA ghenmayakA sacivoktirna svIkRtA bhavecadA tatpariNAmaH kIdRgazuma bhAgacchet ? paraM tadAnIM tava rakSA tvadbhAgyenaiva vihitaa| yataH auSadhaM mantravAdaJca, nakSatraM gRhdevtaa| bhAgyakAle prasIdanti, cAbhAgye yAnti vikriyAm // 49 / /
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ % pratyuta mayA tu tvatkaSTadAne kAcinyUnatA nAvogitAtvantu gata ekAtyAsata inme rANigrahaNamAmAnarezena saha 3 jAtaM, paramahaM teSAM dhUrvAnAM vAgjAle'patam / manmatireca bhraSTA jAteti te yathArthapatirmayaH nopanakSitaH / kArya candro nRpaH kva sa II maMDalakI ? ubhayormerusarSapayorivAntaramasti / priyavatse 1 tava pUrvakamaiva prayalaM, yenAzubhataramapi dinamidAnIM zubhoda jAtam / ___ yaduktam-namasyAmo devAnanu itavidheste'pi vazagA, vidhirvandyaH so'pi pratiniyatakamaikaphaladaH / phalaM karmAyattaM yadi kimamaraiH ? kiM ca vidhinA, namastatkarmabhyo vidhirapi na yebhyaH prabhavati // 50 // ___ mama sAmprataM svakRtakRtye prabalo'nutApo jAyate / athApi tvaM mamAparAdhamavazyaM kSamiSyase, bhUtapUrvavArtAzva zAzvatikArya vismariSyasi / sayoktam-pUjyatAta! atra bhavato doSalezo'pi naiva kintu sarva dUSaNaM makarmaNAmeva vrtte| samastaprANibhiH sukhaduHkhe svaka-2 nurUpa evaM prApyete / anyatsarva nimittamAtrameva bhavati, etAdRzaH satpatirmayA bharadbhAgyenaiva prApto'hantu nirguNA'smi, bhavato hai| gatavArtA kadApi naiva smaraNIyA / yataH kadAciskRsantatirutpadyate, paraM janakau kujanako na jaayte|| | yaduktam-gate zoko na kartavyo, bhaviSyaM naiva cintayet / vartamAnena yogena, vartante hi vicakSaNAH // 51 / / apica-mAtA mitraM pitA ceti, svabhAvAttritayaM hitam / kAryakAraNasazcAnye, bhavanti hitabuddhayaH // 52 // kintu yena durjanena bhazan bhrame pAtitastadIyamapi zreyo bhavatu / yadi sa durjanI na bhavettadA'haM jagati khyAti kayaM yApAm ? 18 | mama bhaktpUrvAcarite manAgapi manyurnA'sti, yatastadahaM svabhAgyacaRviruddhabhramaNameva manye, tatra bhavataH ko doSaH / RECAXCE%%%*3
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ S I aOMENER-7 yataH-na devaseSayA yAti, karmavandhaH parikSapam | jaghAsa ghAsamevAsI, balIvardaH kapardinaH / / 53 / / / paramataHparaM mAmakIneyameva prArthanAvarIti yad bhavAn mayi meM patyo cApi pracura prema rakSeta, yato'smAkaM jIvanataririya sampratyavArINe saTe viSThati / rAjJA makaradhvajenAbhASitam-priyaputri! eteSAM viSayANAM ve manAgapi cintA na krtvyaa| asyA vimalApuryA mAmApuryAzcAntarAle yAvantaH pradezA vartante tAn sarvAn rAje candrAya dayA mayA teSAM svatantrAdhipaH sa kRtaH / matkule janimetya tvayA madAnanaM samujjvalaM kRtaM / khadbhAgyenaiva mamatAdazasya jAmAtuHprAptiAMtAsti / svacaritrantu katrayo gAsyanti zAkheSu ca lekhiSpanti / ahaM devaM prArthayAmi-yadhuvAM sukhino rakSen, yusyorezvarya sukhazca pratidinaM vardhayet / evaM truvan sa tato gataH, tena rAjhe candrAya pRthagU rAjabhavanasya prabandhaH kRtaH / tatraiva prAsAde rAjA candrapremalayAsaha tiSThan dogundukovavat vacanAtI sukhamanvabhUt / athAnyadA vimalezena vijane rAjA candraH pRSTaH-3 candranareza ! bhavAnatra kathamAgataH ? premalayA ca kathaM pariNayaH kRtaH kRte vivAhe'kasmA| skena kAraNena kathamito drutaM gatavAn ? kena tAtracUDA kRtaH? etatsarva vRttAntaM jJAtuM mamAnyutkaMThAvarvati cedanApatti kathyatAm / rAjJA | candreNoktam - bhUpate ! duSTamantratantrapravINA mama vimAtA vIramatyAkhyA guNAvalInAmnI ca me priyA'sti / vimAtrA vaJcitA guNAvalI | tatkathane patitA, ekadome AmrapAdapamAsahyAtrAgamanAya prasthAnaM cakratuH, tajjJo'hamapi tadAnakoTare chamastasthivAn / vIramavI nagarAva bahirAmrapUdhAmughAne saMsthApyocIya guNApalyA samamutsAlokamAyAjAgatA, mayA'pi tUNI koTarAmirIya tadanusaraNaM kRtam / mArge hiMsakamantribhRtparahaM gRhIsaste mA siMhalezA'mparNa nItavantaH / sasaciyena siMhalAdhIzena vividhayuktibhiraha rukho yatA premalayA kRtasambandho rAjakumAro janmataH kuchayAsIditi detoH premalayA saha mAmudvAmAnantaraM gamanAya tena bhRzamaI karthitaH /
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ * || mamA'pi drAgeva gantavyamAsIdataH kathaMcidaI premalApArzvato nirgatya pUrvavattatraiva koTare guptena sthitaH / matpRSTha'smadimAtA guNAlAklI cApi tatrA''gatavatI| atha vayaM tatrA''rUDhAAmApurImAgatAH, dvitIyaghale manmAturayamudantozAto'bhUt, tato'vicaNDayA tayA vimAtrA mantrabalenA'haM kukuTo vihitH| atha zailUziSA''patito'mitastato bhramaatreyiyAn / iha siddhazailatIrthamahimnaH kartha madudhRtirjAtA kathazca mAnuSyAptirabhUditi sarva bhavato viditamevAsti / rAmacandrasyAsthAdasumudantaM nizamya makaradhvajaspatermanasi mahAnanutApo'jani / tena manasi dhyAtam-aho ? caturo bhUtvA'pya kRSThikathane kathaM vizvAsa maagtH| svastyastvasmai subuddhisacivAya yena rAjakumArI surakSitA, anyathA yAvajjIvanamidaM duHkhaM zalyavanmama marmAvit syAt / mamA'smAdazreyaso muktirasamAvyaivA''mIt sa kuSThayapi nitAntaduSTo'vidyata, yataH sa nijagadasaMgopanAya madIyAM tanayAM viSakanyAvenAjUghuSat / adyAsya kaphTasya sarvAta sphoTanaM jAtaM, tathyodantaprakaTanazyAmavat yataH pApaghaTo'bhagnaH kadApi na tiSThati / saMprati tatra kazcitsandeho nAjaziSTA, yataduSTaH sabhya mISaNaSaDyanvaracanA kRtA / idAnIM teSAM siMhalanRpasacivAdInAmasya kukRtpasyocitA zikSA dAtavyA / yata:-pitA vA yadi vA bhrAtA, putro yA yadi cA suhat / nIticchedakarA rAjJA, hantavyA bhUtimicchatA 54 iti dhyAtA vimalezena svakarmakarebhya AjJA dattA-siMhalanRpAdayo ye janAH kArAgAre rudvAH santi, tAn sarvAn mansamakSe samAnayata / satvaramiyamAcA kAryarUpeNa pariNatIkRtA-te paJcA'pi satyavRttakathanAya raajrthupsthaapitaaH|| atha zrIcandrarAjasaMskRtacaritrasya apoviMzaparicchede guNAvalyA samaM patravyavahAraH CCCCEPLOREX
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ sasacivaH siMhalAdhIzo rAjasamitAvAnIyate sa dRSTa eva tasmin rAA makaradhvajena sakopamuktam-he duSTa ! siMhaleza ! tvayedaM 6. kiM kRtam ? rAjaputro bhUtvA'pi tvayA mayA samamidaM zatrutvaM kathaM baddham ? tvayA zayAnaH kesarI nijavinAzAya kathaM jAgaritaH 16 svadarthanpida hAsyakAraNaM jAtaM madaGgajAyAstu prANApahAri kArya vinirmitam / tvayA prathamamaI chalitA, pazcAnme duhitA kalavitA / tvadIyasyAsyAzubhakRtyasyApi kazcitsImA vartate / anena kukRtyena tavAyuralpamahaM manye, ataHparaM tvaM ciraM jIvituM nAhasi / punastvAdazasya pApino mukhAvalokanamapi mahankalmapajanakamasti / itthaM bhRzaM tiraskRtya siMhalAdhipAdevadhAya rAjJA makara-3 dhvajena ghAtukA AdiSTAH / akSamyAgastvAnmauniyara svarakSAvagI kiMpityAgagarAisikA na babhUvuH, te drutameva mRtyave sajjitAH 5 saMjAtAH / paraM paramopakAriNA rAjJA candrepaitamAzyata, atastena sapadyatthAya vyAhRtamrAjan ! ete paJcajanA bhavaccharaNAgatAH santi, tata eSAM prANApaharaNa na ram / yadyapakAribhiH satrA'pakAra eva kriyeta, tadA sadasatoH saMsAre ko bhedo bhavet / / yataH-sujano na yAti vikRti,parahitanirato vinaashkaale'pi| chede'pi candanatamaH surabhayati mukhaM kuThArasya 55 punaremistu prakArAntareNA'smAkamupakRtamevA'sti / cedemiH paDyantramidaM na racitaM bhavettadA''vayorayaM sambandhaH kathaM yujyeta / jagati zubhapratidAnAya bahavo janA zubhaM vidadhati, paramapakRte kanopakAra eva prakRtisajjano boddhavyaH / yata:-nAhitAya hitAya syAt, mahAn saMtApito'pi hi | pazya rogApahArAya, bhaveduSNIkRtaM payaH // 56 // ato'tirikto dvitIyo'yamudanto'sti, yadeteSAM mocanena bhavadyazaH sameghiSyate, janA bhavataH zlAyAM ca kariSyanti / ced /
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavAnetadvicintayan bhaveta, yadaparAdhino'vazyaM daNDanIyA, yena teSAM svakRtAvanutApo jAyeta / paramahaM bhavantaM bravImiyadete svAgo mitaM paryAptadaMDaM muktavantaH / eSu yad vyatItaM tadeveSAM zikSAgrahaNAya bahulaM vidyate / ataHparamamI punarIdRzI duSkRti kadAcidapi na kariSyanti / punaryagheSu chalaprapaJcakAryeSu bhavAn nijAGgajAyA eva karmaNAM vipAkaM manyate, tadA bhavata etadapi mantavyaM bhaveta. yadime tu | nimittamAtramevAsannate'nyatkartumeva kiM zaknuyuH ? siMhalAdhipatanayo'pi kuSTharogAbhibhUto'sti, ata emiryadakAri tatputraprema preraNayaiva kRta, sauteSu dayArNalpavadrAH iTa nANIvaH pAlo makaradhvajasya mAnase candroktavArtAyA mahAprabhAvo'pataditi so'pi tAcanamanyathA kartuM na zaknoti sma / tena tatkSaNa eva tadicchAnusAra pazcApyaparAdhino bandhanamuktAH kRtAH / tadAnIM premalayAdhyAtamjanAnA svastrAmidevasya ko'pi prabhAvaH pradarzanIyaH / ato drutameva sA rAjAsthAnImupetya rAzacandrasya caraNau prakSAlya tadeva pAdodaka nRpAtmajasya kanakadhvajasya kAye siSeca / sikta evAnijale sadyaH kanakadhvajakumArasya kuSTavyAdhirnivavRte / tatkAle eva rAjazcandrasya jayArA kurvanirdevairAkAzAtpuSpavRSTistadupari kRtA tataH kumArakanakadhvajo'pi nijopakAriNazcandrasya caraNayoH papAta / tadA sarve sabhAsado'mumalaukikaM camatkAraM vilokya vismayamAphyAH, punaranayA ghaTanayA bhajAnezcandrasyApi bhUtale bahulA suyazovRddhirbabhUva / rAjA makaradhvajena siMhaleza kiyadinAni yAvat svAtithirUpeNa tatraiva sthApitazcAnte sammAnena sa svadeze visRSTaH / tatraiva sukhena / kiyadine gate'nyadA nizIthe jAgrataH pUrvAparavArtA ghyAyatazcandrasya guNAvalpAH smRtirAgatA sa manasi vaktuM lama-aho ! ahantvatra / sukhe samayaM gamayamasmi, paraM guNAvasyAH kAlo na jAne kathaM nirmato bhavet /
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ NIOS yatA-vallabhotsaGgasaMgena, vinA hrinnckssussH| rAkAvibhAvarIjAni-viSajvAlAkulAyate / / 57 // vata AbhApuryAgamanasamaye mayA tasya vacanaM dacaM yanmanuSyatvAvApsyanantaraM saphdhevAhamAgatya strayA saMgasye, paramatra premalA- || | premapAzabaddhatvAdahaM tAM guNAvI nitAntameva vismRtavAn tanoSitam / / yataH-prema satyaM tayoreva, yayoryogadhiyogayoH / vatsarA vAsarIyanti, vatsarIyanti vAsarAH / / 58 // __ ato'dhunA me nijoktyanusAreNa jhaTityeva tayA saha saMgamanIyam / saMsArasyAppayaM niyamo'sti, yadyo hRdayena yena samaM pathA | prema karoti tasyApi ma saha niSkapaTamAna tathaiva kSIranAratulyaM prema kartavyam / tathA coktam kSIreNAtmagatodakAya hi guNA datsAH purA te'khilAH, kSIre tApamavekSya tena payasA dhAsmA kRzAnI hutaH / | gantuM pAvakamunmanastadabhavad dRSTvA tu mitrAgamaM, yuktaM tena jalena zAmyati satAM maitrI bhavedIdRzI // 59|| ____ guNAvalI vimAturukAvavazyamAgatA, paramatra kazcitsaMdeho nAsti, yatsA mayyatyAdaraM vidadhAti smeti mamApi jIvanaparyanta tadasmRtinoMcitA / itthaM bArtA muhuAyamAna eva prAtarabhUttataH kRtanityakriyeNa rAjA candreNa guNAvalyai patraM vyalekhi vacakasmai sevakAya dacoktam-idaM patramAmApuryA nItvA vijane sacivAya dAvyam / sa caitaddala guNAvalyA: samIpaM prApayiSyati tatra | taba gamanodantaH kasyApi vedanIyo na bhAvyaH / yataH sAdappatiduSTA mama vimAtA tvadazumakAriNI bhaviSyati / yataH sarpadurjanayormadhye, varaM sarpo na durjanaH / so dazati kAlema, durjanastu pade pade // 30 //
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAvasthA rahasi saMgate tvaM manmukhena kuzalapravRtti pRcche, tAJca kathayeH kathaMkAramapi cintAM na kuryAt / punastasyA etadapi nivedanIyam - yanmahArAjenoktamasti drAgevetyAhaM svacirakAlikatriyogaduHkhaM hariSyAmi / vayaM punaH pUrvavadAbhApurvI rAjyaM kariyamo durjanAtha karau mardantaH sthAsyanti / atra siddhAcalatIrtha sthasUrya kuMDamahimnA me manuSyatvaprAptitA, paramahamatra sukhena vicamapi tvadvirahAtsvajIvanamasAraM manye / yataH - candrazcaNDakarAyate mRdugatirvAto'pi vajrAyate, mAlyaM sUcikulAyate malayajAlepaH sphuliGgAyate / rAtriH kalpazatAyate vidhivazAttrANo'pi bhArAyate, hA hanta ! pramadAviyogasamayaH saMhArakAlAyate 61 ataHparaM tvAM tvaddhitAya sUcayAmi zrUvacanamaMgIkRtya tvaM mAM na vismareH / dezAntarIpa mahAsukhasampatyapekSayA svadezIghAlpasukhasampadapi nijeSTatamAMginAM bhavatIti mama tatrAgamane kAcidApattinaiva tathA'trApi me devagurukRpayA kiJcitka na vartate, tathApi tatrAgatya tatrAmRtamavacana zravaNAdimilanasukhamya tItrecchayA bAdhyamAno'smi / kiMbahunA tvadIyamukhapaGkajaM yadi vidhAralaM vArtayA, tavAdharasudhA yadA bhavati kiM sudhA no sudhA ! | svadaGgaparirambhaNaM yadi kRtaM sudhAgAddanai - stvadIyAnugrahastadapi dhi dhigendraM padam / / 62 / / ilAbhena nUnaM vaJcitena mayA sthIyate, ato'yunezvaraM pratIyameva prArthanA pravartate sa zIghramevAvayormiyaH saMyatu | masnindinepaNe cAsmatsaMgamo bhaSecaddinaM kSetra dhanyaM svAt / svayA saMgate sarvamudante savistaraM kathayiSyAmi, patre'dhikale kho'pAmyata / - 16
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ sevakenApi sarvA vArtA na nigAdyate, tasmAdidAnImetAvadbhireva vRttAntaiH saMtuSTirvidheyA / itthaM sevarka prabodhya rAjJA candreNAbhApuryo savisRSTaH yathAsamayaM tatra gataH sa guptena maMtriNA saMgataH / rAjJA candreNAmAtyanAmAGkitamapyekaM patraM dataM dhIsakhastatpaThitvA sRzaM jaharSa / saMkena nivedite sa taM guptameva guNAvalIsamIpaM ninye / tatra tena svayaM nijahastena tasyai patramarpitam, patraM paThitvA tallo canAmyAmadhudhArA cacAla sA svahRdayena zleSaM leSaM tatpatraM muhurmuhuH papATha / tatpatramityamAsIt - priye ! guNAvali ! ahaM bhagavato'nukampayA'tra vimalApuryA prasamassamapi tAvakInaM kuzalodaMtaM jJAtumatyutkaMThito bhavanasmi / manasyepaivecchA jAyate, yadidAnImevAgatya tvayA saMgaccheya paraM svamavagacchasi - vimalApurthyAmA puryorbrahnantaraM vidyate / tataH patraM prepayAmi, dezAntarasthayoH suhRdoH patreNaiva milanaM bhavati / atratyo'yaM samAcAro'sti yatsUryakuMDa prabhAvAnme punarmanuSyatvaprAptirjAtA / nUnamasya tIrthasya mahAmaddavaM vartate, ato'sya yAvatI prazaMsA kriyeta tAvatyevAnRyate / mamo dvArasyemAM vArtAM jJAtvA dhruvaM te pramodo bhaviSyati / anena patreNa prAyasvA''nanda thure dhiSyate caivaM bhavanaM svAbhAvikamevAsti / mamApi pratyahaM tAvakI smRtirAyAti paraM sadaiva tvadIpA sA karavIrayaSTira pina vismaryate / tvayA matsnehasya cintA na kRtA zvazrUvacanamAgatya mamopekSA kRtA / smRte'smin vRttAnte madIyaM manathekhidyate, paramatra te ko mantuH 1 etadarthamahaM tvAmaparAdhinIM na manye / yataH samastaH saMsAra evadeva kathayati, yat khI kasyApi na bhavati / uktamapi caturAH sRjatA pUrva - mupAyAMstena vedhasA / na sRSTaH paJcamaH ko'pi gRhyante yena yoSitaH // 63 // yoSidekatra svabhartAramapi vikretuM, sTenaluSTAkAnAtha saMmukhInA bhavitumarhati anyatra lokavazvanAtha mArjAranetra darzanAdapi bhayena
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhRzaM kaMpate, to budhairuktamasti, yat strINAM vizvAso na kAryaH / tAH svAnte'nyazcintayanti, pahiranyat bubate, kaMcidakSisaMketenAnya karasaMjJayA saMketayanti, tAsAmidamakhilaM caritraM paramezvaraM vinA'nyaH ko'pi zAtuM na pracarmavati / manuSyaH kadAcittArakavRnda [2] gaNayitumalaM bhavati, pArAvArapayo'pi pramAtuM zaknoti, para khaiNacaritrapAraM kadApi naiti / gata:-jalpanti sArdhamanyena, pazyansyanyaM savibhramam / hRdaye cintayansyanyaM, priyA ko nAma yoSitAm 1 // 14 // . zrIbhirindramAlAvirudRyA api nijajAle bArizAsanti, sadA pAmarajanAnAM kA kArvA ? nAryoM yadhapyabalA ucyante, para hai bahuzo viSayavAsanAvAsitAH satyaH svasAhasabalena vRSTitaraGgitAmapi taraGgiNI taranti, cAnekazI nijanAyakamapi naashynti| yataH-striyo karuNAH krUrA, durmarSAH priyasAhasAH / nantyalpArthe'pi vizrabdhaM, pati bhrAtaramapyuta // 65 // 18 ___ vA nagare zvAnamapi vilokya bimpati, paraM kAnane kesariNo'pi karNa gRhanti | punaravasare tu rajju vIkSyApi dhAvanti, bhItAsyaM hU cocairAraTanti kArye prApte tu viSadharAnapi krennaa''ddte| priye ! ki bahunA bhartRharivikramAdityapramukhA mahApratApino'pi puruSAH | khIcaritrapAra neyuH / aso'haM tvAM kiM brUyAm 1 iyantu jagato rItirevAsti, paraM tathApyahaM te kulInatAM viloksa kadAcidapi tvaca | Izasya durvyavahArasyAzAM na kRtavAnAsam / tava mano'ntaraM na rakSitavyamAsIta, yato'intu te sadAzayena prema kRtavAnAsam / asyA- TU mavasthAyAM tvadIyamamuM durvyavahAraM prekSya me svAnte duHkhaM kathaM na bhavet ? tvayA mattazcamaM svazvazrvA saha sambandho yojitasvasmikSetra saukhya buddha, madanumatyAdAnazApi nocitaM jJAtam / asya pariNAmo'pi yo bhAvI sa jAta eva /
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ / WHENER yatA-tAdRzI jAyate buddhi-rvyavasAyo'pi taadRshH| sahAyAstAdRzAzcaiva, yAhazI bhavitavyatA // 66 // yatra kumatistatrApadAmeva nizaso bhAti / tAhaM priyo nAsam, zvaSaH priyA''sIcaura zvazvA saha sukhaM kurviti tava kathanecchA me jAyate, paraM punarapi vicintayAmi tadA satra karmaNi ve ko'pi doSo na dRzyate / yad bhAgye likhitamAsIttadevA'bhUt, yato| 'nekopAyeSu kRteSyapi bhavitavya kenApi nApamRjyate / P. yataH-hariNApi hareNApi, brahma gA tridorapi / lalATalikhitA rekhA, na zakyA parimArjitum // 67 / / tavA'pavyavahArasmRtyA'azyameva stokaroSa Agacchati, para yahA taba premNaH smaraNaM vijaMmate, tadA me manaH satopaniyate / / astu, ato'dhikaM kiM likheyam 1 gatavRttAntasya vismaraNameva zreyaskara bomyate, premapAtrasyAgaH sadA ghamyameva / punarahamidamapi | se jAnAmi, yaccayA svakRtAparAdhAya paryAptaH pazcAttApojnubhUto'sti, ato'mumeva daMDaM tvatkRte paryApta matvA'haM te kSamApradAna karomi, Ell mallocane tvadvilokanAyAtIva lAlAyite staH / kiMbahunA miyAdarzanamevAstu, kimanyairdarzanAntaraiH / prApyate yena nirvANaM, sarAgeNApi cetasA / / 68 / / maccharIramatra prANAzca tvatsamIpe santi, idAnImeva va sNgmecch| jaayte| yadinAnyatikaNTena nirgacchanti, pazyeyam, Izvaro. all smAn kadA saMgamayati / patrottara sapadyeva lekhanIyaM, nijazvavA'smin viSaye bhramAdapi kApi vArtA na kartavyA / anyAnyamudantaM Baa patravAhakamapi praSTumaIsIti tava shubhcintkshcndrkumaarH| ..
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * * guNAvalyA'sya patrasya paThanAnantaraM patrAhakAdapi samAcAraH pRSTaH, tenA'pi ca candrakathitaH sarvo vRttAntaH zrAvitaH / |8| yadyapi patre rAjJA candreNa guNAvalyAH kizcinchubhAzubha likhitamAsIta, tathApi tatpatraM paThitA tasyA mudevAjani / jayA tadAnI meva patraM likhitvA patravAhakAyASitaM, sa ca sammAnapUrvaka tUSNImeva visRSTaH / kintu yathA vikasite puSpe tatsurabhiH prakaTanaM vinA / na siSThati, tathaiveyaM vAtApi suguptA nA'sthAt / AbhApurI parito'naveyaM vArtA prasasAra-rAjA candrazcaraNAyudhAtpunarmanuSyo babhUva / l yatra tatra sarvatreyameva vAtoM pratimAnA''sIt sabai janAidamevA'bhilapani sma-kadA''yAsyati nRpastazca dRSTvA stranetre prINayiSyAmaH | | akhile nagare vIramatyevaikA tAdRzyAsIt, yaspA asyodantasya zravaNena mahaHkhamabhUt / astu / rAjA guNAvalyA patramAdAya sa patrabAhako rAjJazcandrasya samIpamAgatastasmai ca samastaM vRttAnta nivedya guNAvalIda patraM dadau / rAjJA candrega tatpatra hRdayenAzli. vya punaratipremmA tatpaThanamAreme / tatpatramitthamAsIta-priyaprANanAtha ! bhavatpatra prAptaM paThitvA'syAnando'bhUt / bhavatA patre ya upAlagmA likhitAste madIpAparAdhA'pekSayA'tyalpAH santi / bhavAMstayogyo'hazca zravaNayogyA'smi, tanavo'I doSANAM peTA, kathaJcidaSi dayApAtraM nAsmi / kintu sAgaravad gaMbhIro bhavAna svabhAvenaiva paropakAra vidadhAti / yathA jImato jalena sarisaDAgAdIna pUrayitvApi tatpratyupakAra necchati / yataH-upakAriSu yaH sAdhuH, sAdhutve tasya ko guNaH / apakAriSu yaH sAdhuH, sa sAdhuH sadbhirucyate // 69 / / . AmrapAdapaH pApANaprakSepakAyApi phalaM dadAti, candanatarupachedakApA'pi sugandhaM vitarati pIlito'pIkSudaNDo madhurarasa praya * OMOMOMOM bara
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ cchati / tathA bhavatApi me durguNAn svAnte'gRhItvA svasaujanyapUrNa, bhupitme| sAnAM satpuruSANAm / yataH - apekSante na ca snehaM na pAtraM na dazAntaram / sadA lokahitAsaktA, ratnadIpA ivottamAH // 70 // yathArthato mamAgotyanucitamAsIdyataH vabhUvacanaM matvA bhavadvazvanA kRtA / tadAnIM vAmajAnatyA mayA yathArthataH svodaraM tADayitvA pIDAvA, tadartha me mahAna pazcAttApo bhavati / paraM kadAcitkadAcitpuNyApacayAtkarmadoSAdvA manuSyANAM buddhirbrazyate / yataH - karmaNA vAdhyate buddhirna bubadhA karma bAdhyate / subuddhirapi yadrAmo, haimaM dariNamanvagAt // 71 // madviSaye'pi tathaivA'bhUt zvazrUvacanametyAhaM kautukavilokanAya gayA, paraM tatra me tasmAddhA nirjAtA tena sAMpratamapi me pacAtApo bhavati / cenmayA tasyai bhavadudvAhadartA na kathitA bhaveca detAdRzo'narthaH kadApi na sthAt, mama nijakRteH phalaM bhoktavyamabhUt / paramahamAtmIyaM duHkhaM kasmai nivedayeyaM svajAjyavArtA kasmaicitkathituM sphUrtirneyarti / kRte'pi pazcAttApa vikRtA vArtA na zuddhayati, yataH payasi pIte jAtiprazna ko lAbhaH 1 yad bhAgye likhitamAsItcad bhoktavyamabhUt / bhAgyasyAgre kasyacitkiJcinna pragalbhate / uktamapi bhagavantau jagane, sUryAcandramasAvapi / pazya gacchata evAstaM niyatiH kena labhyate ? // 72 // priya ! bhavadviyogasya SoDazAbdI vyatItA / eteSu dineSu mayi kiM kiM vyatIyAya, mama kiM kiM zArIrika mAnasika kaSTaM soDhavyamabhRt tadahameva jAnAmi nAnyaH ko'pi kimadhikamataH paraM virahe sukhAvahamapi vastu duHkhapradameva bhavati / yataH - rAtrimeM divasAyate himarucizcaNDAMzulakSApate, tArApaGktirapi pradIptavaDavAca hisphuliGgAyate / dhIro dakSiNamAruto'pi dahanajvAlAvalIDhAyate, hA hA! candanabinduratha jalavatsaMcAriraGgAyate // 73 //
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ kintu bhavatyatramavApyA'vilambitaca mAvinaM bhavatsamAgama jhAlAI tAM saryo vArtA vyasmArSam / adya tvaI mavatsaMgamakalpanA kRtvAnandanimagnekavidhA'nirvacanIyasvapramukhe viharamANA'smi / he jIvanApAra ! bhavato manuSyatvaprAptyavagamato gurupayoM hRdi na mAti / makate'smAtparaH sukhasamudAyasamAcAro'nyo nahova bhavitumarhati / yavaH-patirdevo di nArINAM, patirSandhuH patirgatiH / parayurgatisamA nAsti, daivataM vA yathA patiH // 74 // ___ paramayamudantaH zvathavAH kAtithiryadi bhavetahi sotyAtakaraNaM vinA naiva tiSTediti sAmpratamasyAvAAyA guptarakSaNameva zreSThatamam / | tato bhavatA gateSu katicidineSu tasyai patrapreSaNenAzamamanecchA prakaTanIyA, punaravamarocitaM kArya kartavyam / kiMbahunA ! madaparAdhaH dhantavyaH, madarguNA vismaraNIyAH, mAJca nijakiMkarI buddhvA jhaTityeva darzanAyA'nukampA vidheyeti patraM likhitaM bhavadAsyA guNAvalyA | tato rAtrazcandrasya cetaspasya patrasya prauDhaH prabhAvaH ptitH| sa citte cintitavAna-guNAvalI vastuto guNAvalyeva vidyate, tatprema vivekA zlAdhyatamo'sti / mahAgyantadahaH zIghrameva darzayeta, yasminahaM tayA saMgaccheyAvayozcAsya viyogasyA'vasAnamAgacchet / __ atha zrIcandrarAjasaMskRtacaritrasya caturvizaparicchede vIramatyAH paryavasAnamatha rAmacandrasya mRtvAtisamAcAre vidite satyeva sAmarSA vIramatI dhyAtavatI-jagatyetAkSaH kaH zaktimAn vidyate, yena candraH | punarnarI viracitaH 1 tasyAtrAgamanecchApi zrUyate, parametatsarva mamaiva zruTirasti, yanmayA sa jIvanmuktaH / madarebhako bhUtvA punarapi sa me spardhA kartumIhate, paraM taka sulabhamasti / ahaM tasyAgamanameva na dAsyAmi, svayameva vimalApurImetya tanmAnamA
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ EXSTREAKRWAS dainaM kariSyAmi, caitra kRte janA madIyAM zlAghAmapi kariSyanti / punaridAnImanayA ghaTanayA me zikSAtirapi jAtA, yajIvataH zatro| mocanaM mauvyamasti / evaM vicArya vIramatI guNAvalI nijopAnte samAhUyA'jaka-guNAvali ! zrutaM mayA yad vimalApuryA tava / bharturmAnayatvA''ptirjAtA'sti, sa cAtrA'gantumicchati, parameSa tasya mahApramo vidyate yataH sa mAM kadApi jetuM na zaknoti / savApIyaM vArtA viditA syAta, paraM madbhavAna prakaTayasi | punaranumAna jamA celA parasorahe nau pacanIyAda, madavetya sa rAjyakaraNecchAM jayAta, sahaivAyamudanto guptena rakSaNIze mariSyati / kasmaicitkasyacid vRttAnta kathanasyAvazyakatA nA'sti / cecamasyA / / madIyasUcanAyAM sAvadhAnA na bhaviSyasi, madvazvanaceSTAzca kariSyasi, tadA jJAtavyaM yanmatto'dhikaM jagati ko'pi kRtsito naasti| ahaM se prabodhayituM vimalApurI jigamiSAmi / tAvacamatra sukhena siSTha, ahaM yathAsaMbhavaM zIghramevAgamiSyAmIti nizamya tayA'bhANipUjye ! zvazru ! bhavatItthaM kathaM brUte 1 mama tu tamaratvabharane kimapi pratyayo naiva jAyate / mA tu svAdazaH zaktizAlijanA kutrApi / nAvalokitaH / kasminnetAdRzI zaktirvartate, yo bhavatkRtamanyayA kuryAt ? mama vidamasaMbhAvyaM lakSyate / naTAnAmetAvaddAmana tatra tasya manuSyamavanamiti sarvamanRtaM pratibhAti, OM bhavadicchA saII bhaviturmahati, vato bhavatyAmityaM daivIzaktividyate, anyasmistAdRzI zakti sti / zrImatI vimalApurI saharSa gantumaIti, tatra mabhiSedho na, para manmanISayA tatra gamanenA'lam / ataHpara sampara vicArya yadrocate takriyatAm / yataH-na tacchasna nAgendra-na hayana padAtibhiH / kArya saMsirimabhyeti, yayA yujhyA prasAdhitam // 75 // SUHEsara
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ ityuktvA guNAvalI tato nijAvAsamAgatA, paraM vIramatI kamapyutpAtaM notthApayediti cintayA tacchato viSaNNaM babhUva / ito || nizcitamupaviSTA vIramatI viditAkhilamantratantrAdInArAdhya vatprabhAvatastatrAgatAna devAna rAtrazcandrasyAniSTAyovAca / vIramatyuktamAkaye suvicAranimagnerdevairuktam-rAjJi! kAryamidamasmAbhine saMpatsyate / sUryakuMDAbhiSekenAsanaratvasya tasya viparItakaraNayaktirasmad bahiviyate / yata:18. anukUle sati dhAtari, bhavatyaniSTAdapISTamavilambam / pItvA viSamapi zaMbhu-matyuMjayatAmavApa takAlam 73|| aprA'smAkaM sAmarthya na sphurati, yatastadakSakAH sarA madapezyA paliSThA anante / ato'nyatkAryamAdizatu vatsaharSa kartuM pArayAmaH, parametad bhavituM na pAryate / madanumataM mAnyazcet svAtmajasyopari durbhAva na rakSeH, tasmai cAmApurIrAjyaM samarpA tena militvA Oil tiSTheH / etadviparItAcaraNena tayA'pyazumena bhUyeta, daivIyamanumatirvIramatya bahulAbhadAyinyAsIskintu vinAzakAle vipriitbuddhiH| 6 yataH-paulastyaH kathamanyadAraharaNe doSa na vijJAtavA-nazcApi yudhiSThireNa ramatA jJAto na doSo nu kim / rAmeNApi vane na hemahariNasyAsaMbhavo lakSitA, pratyAsannavipattimUdamana sAM prAyo matiHkSIyate // 77 // iti taduktiM nizamya sA tato'pyadhika kruddhA jAtA / tadA.devaiH punaboMdhitA'pi sA svadurAgrahAma virarAmeti te nijaM nirja 4 sthAnaM jagmuH / gateSu teSu vIramatyA dhIsakhamAkArya tasmai sarvottAnto niveditaH, vimalApurIgamanAya cAtmAbhiprAyaH pradarzitaH / tadA sacinoktam-sukhena gacchatu, nAtra me niSedhaH, bhavatpAH punarAgamanaM yAvadaha sarva rAjyakArya kariSyAmi / tato bhavasthA nizci
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA satra yatheSTaM stheyam, saciSakAne vAINE FERT ari taM lgnaa| punrmntrshnyaat| samastadevaiH saha khaDgahastA vyomavarlsanA vimalApurI prati sA prasthitA, yato'bhimAnimUDhamAnavaH pratiyocito'pi parakIyazikSA na mnyte| / yataH-zakyo cArayituM jalena hutabhukU chatreNa sUryAtapo, nAgendro nizitAGkuzena samadodaNDena gogrdbhau|| vyAdhirmeSajasaMgrahazca vividharmantramayogairviSaM, sarvasyauSadhamasti zAstravihitaM mUrkhasya nAstyauSadham // 78 // 1 ___ padA sa mukhoM nijAkhilazakti parIkSya hatAzo jAyate, tadaiva tasya sva lAghavaM dRzyate / vimalAyuryA gate dAgeva te parAjitya dA jighAMsaH sA tatra mAvi tadviparIta nAbodhi / ghed maghavasya candrasyAniTacintanena svavinAzaM vidhAt, tadaitatkArya kartuM kaTibadA na bhavet / kintu bhavitavyatAle kasyacita kizcidala na calati, tathaiva nRNAM bhAgyAnukUlameva phlmpyutpdyte| uskamapi-pitA ratnAkaro yasya, lakSmIryasya shodrii| zakho rodIta bhikSArthI, phalaM bhAgyAnusArataH // 79 // yadA devoktamamasvA vIramatI vimalApurI prati svairaM prasthitA, tadaikana subhaktena sureNopacandrametya proktam-nRpate ! madIyAM zikSAmuIthya vIramatI bhavinAzAyAtrAgacchati, atomavatA sAvadhAnena sthAtavyam / ahaM pracchamatA pRnAntamamuM nivedayitumAyAto'smi / yadyapyurupuSpavato bhavataH sA pAlamapi vakaM kartuM na zakSyati, tathApi mayA bhavate sUcanAdAnamucitaM jJAtam, yato bhavAnapi tasyAH | saMmukhakaraNAya sajitastiSTheta / devamASitamiti nizamya prahRSTena mUjAninA candreNa vimalApuryAH pathyeva tatsaMmukhInena bhUtvA tasyA rodhanamucitamajhAyi / tadartha tatkAla eva sarvA sAmagrI praguNIkRtA, vAyuvegAnAM hayAnAmeko gaNo'pi sjjitH| punarnRpazcandraH kavaca- |
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ | kalitakalevaraH sazasaH praguNIbhUyakamadhamAruya sAyugInaiH saptasahasrAzcavAraiH sahA''rakheTamiSeNa vimalApurIto nirgataH / kiyahare gaye vyomavamanA''zAntI vIramatyadRzyata, sadAtIva manyUnA tadIyA''kRtiH kRzAnuzikhevAruNAsItparaM tacchomanaM manyamAnena gharezena hai. candreNa cetasi cintitam-manye, mAmiyamAmApuryA netuM vaa'mntrnnaayaivaa''paati| vIramatyA'pi dUrAdeva svAmimukhamAgacchanRpazcandro'tralokitastatastayozcairambarAdhevoktam-are candra ! samyag jAtaM, yattvaM sammukhamAgataH, yato me acid gaveSaNAyAso'pi kartavyo na bhaviSyati / paramahaM jAne, yattvaM kukuTAvasthaM nijAvItadinaM vyasmArSIH / tvaM | tvadIyazvazurAdibhirappatrA''manAma niruddhaH kim / tvamAmApurImAjigamipurasi, kintvetAvatsmaraNIyaM-pRSThasthaphTahavAdanenAppavimyanmahAzAsUrpavAdanena ki kApi vimeti ? atha vaM madabhimukhaM kiM pazyasi ? ahantvAM jIvantaM na tyakSyAmi / vaM sveSTadeva smara, mama samakSamAgaccha, svakhaDgaparAkramaM darzaya / evaM tayoktena candreNa savinayaM pratyuktam-pUjyamAtaH ! mayi roSa mA kuru, mayA tu bhavatyAH kizcidapi nA'parA, punarna jAne kena kAraNena me krudhyasi ! mayA sArdha yuddhakaraNaM ki te zomA dAsyati ? ityapi vicAraNIyam / mahantu svAmetadeva prArthayAmi, yavayA sArka mA yo9 notsAhayatu, cettathaiva tavecchA tadA tadaryamapi sajito'smi / pUrvata evAI Anamasmi yavadAgamanodezo maddaNDadAnAdRte'jyo na syAt / svadguNairahaM suparicito vidhe, paramidAnIM savarNanaM noSitaM manye / yatA-avinItaH suto jAtaH, kathaM na dahanAsmakaH / vinItastu suto jAtaH, kathaM na puruSottamaH 1 / / 80 // maspa jIvanasya rAjyasya ca durAzayA bhavatI mithyAmimAne no patatu, jagati hAsyajanakA kArya mA karosviyameva mAmaH |
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ konA'mparthanA / bhUghavacandrasyaitadvacaH zrutvA tanmanyustato'pyadhikamaviSTeti krogheddhayA tayA candre kSipto'sistatkavacepatat, ataH so'kSatA evAsthAta, paraM sa eva karavAlastata ucchatya vIramatyA cadhAsthalelagat, yena mUrchitA sA bhUmo nipapAta / ata ukama-yaH parasya viSamaM vicintaye-sthApnuyAtsa kumatiH svayaM dvi tat / pUtanA harivadhArthamAyayo, pApa saiSa badhamAtmanastAtaH // 8 // * tatazcandranRpapuNyaprabhAga ktyA padarakha svAsarAvala gunahara pasArAtastena sAdaraM spA khaDgo rakSitaH / khaDgAvAtAnmasiApi sA jIvitAsIditi nRpatizcandro viSNukumArasya mantriNo namuzva dRSTAnnaM cintayitvA durjanAya daNDadAnamevocitamiti | spirIcakAra / atastena tadAnIM tasyAmanukampAkaraNamasAmprataM matvA tacaraNaM gRhItvA namasi bhrAmayitvA yathA rajako vasra zilAyo pAdayati tathaivaikasyAM zilAyAM sA pAtitA / tavedanAmasahamAnAyAstasyAH prANapataH kAyapiJjaraM parityajya drutaM tadaivodaDIyata / nijadumkatikzAtasyAH SaSThanarake gantavyamajaniSTa yataH saMsAre pApabahulAnAM prANinAmiyameva gtirjaayte| atha candrarAjasyopari | vyomno devaiH puSpavRSTi vidhAya jayArAvaH kRtaH, punarvIramatI bhavAndhI nimagnAt / yato dharmadhArimiH puruSayoM vairaM vidadhAti, | tasyaivameva maMtirbhavati / yathAsamaya dharezazcandro vimalApurImAgatavAn, tatra tena vijayaduMdubhayo vAditAH / viditAttAntena rAjA | makaradhvajenA'pi mudA'rdharAjyadAnena rAjA candraH satkutaH, tavRtajJA premalA'pi praharSAlotsAhena candra zuzrUSamANA sosArikasukhamapamuktavatI / atha sakalApadrahitasya pandrasya vacanAtItasukhamayAni dinAni nigentuM lagnAni / hinda sambhava KARE
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha zrIcandrarAjasaMskRtacaritrasya paJcaviMzaparicchede vimalApurItazcandrarAjasya prasthAnam -- candramuninA vIramasI iti vRAntaH kenacibhirenAmbarAdAbhApurImetya guNAvalyai niveditaH / taM zubhasaMvAdaM zrutvaiva tayA prasannatayA'hvAmAhUtAya sacivAya sarvodantaH zrAvitaH / denAtiharSAlluvA dhIrakhenA'pyakhile nagare sA vArtA prakAzitA / na tadvIramatI mRtyupalakSe nAgarikairapi mahotsavaH kRtaH / athA''devAmA candrAgamanamohamAnAstadarzanena nijAtmAnaM kRtArtha kariSyamANA nAgarikA mahasamAstatratyaprajJApazcAt candrarAjA baiMka patraM likhitantraH / yasminasya vijayasya tasmai varddhApanikA dattA sapadi tadAgamanAya cAsparthenApi kRtA / tato vIramatIto'pagatabhayA'pi sA guNAvalI pativanA pravivayeti patidarzanAbhAvAta sabhakalpevAvartata / yataH patimantareNa tasyAH sukhodayaH kutaH 1 ataH sA'nena duHkhena vizramanA atiSThata / anyadA sAM manasyacintayat-atha me prANanAthaH saurASTradezapriya eva bhaviSyatIti lakSyate / taccataH premalayaiva me hitaM vihitamasti yatastaduyogAdeva patidevasya manuSyatvaprAptirjAtA, paraM punarapi tasyAH sapatnItvAtsA tadAgamanaM kathamaGgIkariSyati ? mAjhe ! cetkazcittatretya taM bodhayet yat zvazurakule cirasthitirna zobhate mahatAm, tadA'tra tadAgamanaM saMmAnyate / parametAdRzaH paropakArI ko bhavet 1 yastatra gatvA madarthamevaM prayateta, puruSANAM pUrvA pANigRhItI priyatarA matratIti kepAMcinmataM vidyate, keSAMcitu nUnAyAmeva panyAM premAdhikyaM pravartata iti mataM vartate / tatro bhayormatayoH parameva mataM mAnyam, yataH SoDazakApUrNasya pUrNimAcandrasya darzanama nAdRtya dvitIyAcandrasya darzanArthaM janA dhAvanti / 17
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ uktamapi-prathamadivasacandraH sarvalokaikavandhaH, sa ca sakalakalAbhiH pUrNacandro na vnyH| atiparicayadoSAtkasya no mAnahAni-navanavaguNarAgI prAyazaH sarvalokaH / / 82 // tathaiva me patidevo'pi premalApremapAze patito lakSyate / yaha zvavacanamAgateti mayi tasya tAdRzaH sneho na, yato yasya yatra 15 tAmracUDatyamApatisama, tatra tasmA Agamanamapi kathaM rocaita 1 paraM tena vinA maccharIrazoSo nobhUyate, mazrakleditavakheNa mama sadaiva | yAminI yAti, tadvirahAnalena me deho dakhate, asyAgnestadAgamanenaiva prazAntiH syAt / yataH-rAtrirme divasAyate himarucizcaNDAMzulakSAyate, sArApaDkitarapi pradIptavaDavAvahisphuliGgAyate | dhIro dakSiNamAruto'pi dahanajvAlAvalIdAyate, hA hA! candanathinduradya jalavatsaMcAriragAyate // 83 // ityAdivA yAstasya ki zAnaM syAt / / yadA guNAvalyetad vicintayantyAsIttadaivAkasmAttatraikaH zukaH samIyivAna, tena ca nRbhASayoktam-ayi sundari / tvaM kenAmibhUtAsi ? tvamiyatyudAsInA kathaM lakSyase ? ahaM divyA khago'smi, ghevaM me najara duHkhaM nivedayestaII niSparAkramo'pi tanivAraNopAyamavazyaM kuryAm / yataH-upAyena hi yacchakyaM, na tacchakyaM parAkramaiH / bane siMho madonmattaH, zazakena nipAtitaH // 84 // zukoktaM nizamya camatkRtacittaza tayA'mANi-he vihagarAja / videzavartinaH priyasya viyogenodAsInA'smi / prabhUtaduHkhasyeyaM vArtA vidyate, yatkazcidevabhUto jano na dRzyate, yo mAmakInaM vAcikaM tatra nayeta, tatratyazcAtrA'nayeta, mamAntarika kaSTaM kevalaM sarvatra +KACCIRRER * -
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa eva jAnAti / tadAkIreNa bhASitam-svamaH ! kheda mA gamaH, tvamekaM patraM likhitvA dehi, tadahaM tvadbharintike neSyAmi / tatastayA tUrma patramekaM likhitam, paraM lekhanAvasare niHmRtAbhirazrudhArAbhirnikhilaM patraM klinamasUt, tAdRzameva patraM mudritaM kRtvA kiiraayaapitm| yA so'pi tabhItvA tata uDDIya stokenaiva kAlena vimalApurImAgatya rAjJazcandrasya kare dadivAn / rAjA candro'pyotsukyena tadunmudra vitvA peTinAn paraM vANAdiyA navarayAnti gANi marAsinaSTaprAyANyAsana, tathApi yathAtathA paThitvA guNAvalyA adaH patraM drAge| vAmApurvAgamanAya tayA'nurodhaH kRta ityetAvanmAtrameva so'bodhi| patrasyAmumAzaya viditvA vicArapatitaH sa ghetsycintyt| yathA-adyApi tatpacalakuNDalamRSTagaNDaM, vaktraM smarAmi viparItaratAbhiyoge AndolanazramajalasphuTasAndravindu-muktAphalaprakaravicchurita priyAyAH // 85 / / sukhenAca nivasamahamasahAyAyA guNAvalyAH saMkaTamayadinAni kathaM nirgacchanti ? ityapi na jAnAmi, ataH sapadi tatretya / mayA svarAjyAlocanaM kartavyama, sA ca mukhinI krtvyaa| anena vicAreNodvignacetaskaM candraM vIkSya premalA proce-priyatama ! avetthamudAsInaH kathaM bhavAsti ? bhavataH svadezasya smRtiH samAyAtA, uta bhaginyA guNAvalyA: kimayaM saurASTranId bharate na rocate ? kimu matto bhavatsevAyo kAcinyUnatA jAtA'sti ? he prANavallabha ! ced guNAvalyAH smaraNena vimanA jAto bhavettarhi sA'trA-2 kAryatAmaha tasyAH kiMkarI bhRtvA tadIyAM sarvAmAnAM zirodhAryA kariSyAmi / mamanakenA'pi nijarAjyAdhaM bhavato vitiirnnmsti| etaktvA''mApurIgamanaM kimucitaM syAt 1 candrarAjenAbhyadhAyi-priye ! sAmprataM madIyAmApurI zUnyA jAyamAnA'sti / tatrAprAjakatvAt vIramatIparAbhUtAH pAzrcavartino rAjAno'vasara prApyopadravanti / tataH patramAyAgatamityadhunA tatra gamanaM vinA 2
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - kArya na nisyiAt / premalA caturamaNIvAd jJazcandrasyA'nena kayanena tUrNameva jJAtastI, padayamidAnIM tatra gamanAite na sthAtuM zaknoti, atastathA gamananirodho na kRtH| rAjA candrastAM bodhayitvA tattAtAsabhametya tasmai sarvamudantaM vijJApayanijagAda| AmApurIto hutirAgatAsti, tatastatra gamanamAvazyaka vidyate / tatraya kAryajAtamapi nitarAM saMbhAlanIpamasti / idAnI niHsrAmitvAdAmApurI zUnyA jAyametamA prajAjano'pi duHkhI bobhUyate tato nRrasya nRpatvaM nirarthakam / uktazca-prajA na rakSayedyastu, rAjA rkssaadibhirgunnaiH| ajAgalastanasyeva, tasya janma nirarthakam // 86 // vantaM mayAgamanalapinocate. yato mayi bhavatApIyoSakatamasti bhavanmojanyamaiyatra jIvane kathamapi / | naiva vismariSyAmi / atha ced bhavadAjJA syAcadA tatra mattA nirAjyakAryaprekSAM kuryAm / paraM bhavatA patraM lekhanIyam, nAI vismaraNIyA, mayi caivameva snehabhAvo rakSitavyaH / bhUpavezcandrasyedaM vinayavacanamAkArSa, makaradhvajena gamananiSedhAcasA baDhyodhitasthApi tasya yadA vicAsvaiparItyaM na jAtaM tadA punamakaradhdhajenoktam-bhoH kumAra ! vikRtaH karI kathamapi kare nA''sati, kRSIvalAna cayA kapirna kAryate, mAgitA''paNAni zazvamijapAse na tiSThanti, prAdhUNa kAikuTumbavRddhine bharati, pravAsitAzca prItizvira sthAyinI na bhavati, ato bhavatA saharSa gantuM zakyate / ito gate'pi bhavAn mama svAntAkadApi na gantumarhatIti mayi vizvAsaH * kartavyaH / itthaM labdhAdezasya candrasya dRdi parA mujani / tadaiva rAjJA makaradhana prasthAnasAmagrI vidhAtuM svasevakA aadishaaH| * kSitIzena candreNA'pi nijasAmanvebhyaH sanitubhAjJA dattA / atha nRpatinA makAdhvaje nAkAritA premanA prokkA-vatse ! tvaM sAkSAt guNamaJjUSA'to me'tipriyasutA'si / tatra bhartA''bhApurIgamanAya bhRzamutsuko manamasti, mayA pArivagamo'pi sana manyate / atha
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ AR ) stra tatra gantumatra sthAtuM yecchasi tad hi / prenalayoktam-tAta ! chAyeta pativarmagA sadAcAriNo priyeti tena sahaiva gamiSyAmi | kA uttamapi-bhaktiH preyasi saMzriteSu karuNA zvazrU nanaM ziraH, prItiryAta gauravaM gurujane kSAntiH kRtaagsyaap| ___amlAnA kulayoSitAMvratavidhiH so'yaM vidheyaH puna-madbharturdayitA iti priyasakhIbuddhiH sapatnaSvipi 87 ___sakRtskhalitA paramadhunA no skhaliSpAmi, viditatanayAzayA tajananI sakhedaM vaktuM lagnA-janayitryA duhita jananAdadhika duHkhamanyannA'sti / paramativicakSaNA'pi tanayA matyapi mAtRsnehe zvazuramajhagamanaM vinA sthAtuM nAhatIti bahukanyako'pi tAtaH kauTumbikanyaM na jti| punaH patyuH prabhUtAndhitA api duhitaraH pituhAyatkicillAtumavecchanti / tAH sadA bhartRkulapakSapAtameva kurate, no pitRkulasya, ataH kanyAvRndAdekaH putra evaM varaH / tena tu tatkulapalaM bhavati tayet pahuvikalpakalI kRto, paraM tAbhyAM ko dI lAma: ? putrI parakIyeti pariNAmAtmA kadAcitrepitavpaiva bhavedivi dhyAsAnte tapA mAtrA rAjJA makaradhvajena ca putrIvasyAnavastu praguNitam / tAmyAM premalAye dAsadAmIvastrAbhUSaNazayyAcAhanAdivastupugnaM dAtuM kAupi truTiI kaa| tato rAjA candro'pi prasthAtuM prodyataH, tataH premalApitRbhyAmapi tAM ramparathe samupaveza candraH proktA-bhoH kumAra mahIyeyaM tanayA sadAnanInA bhAvakA jAtA'sti / iyamadyA'vadhyasmAbhI rakSitA, paramadya sarvotkRSTa kanyAdhanaM saharSeNa bhava kare samaparyAmi / obharate surakSamISA, asyAH sammAnavardhana bhavaddhaste vidyate / iyamidAnImanabhijJA'sti, enayA kadAyigRhAn bahizvaraNamapi na rakSitam, pitroAsyavArajAlanAla. nayorevaidhitA'sti, ato'syAzceScyutirapi bhavetarhi pantavyA bhavatA / asyA gamanamanicchatApi mayA bhavAnugamanAdenAM rodu kArya OMOMOMOM
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- zakyate 1 / bhavatA svarAjyasya samucita prabandhaM kRtvA'ramevAgantavyam, yatotra yatkicinmAmakamasti, tadapi sarva prAnte mAvatkameva bhaviSyati / tatastAbhyAM putrIM prasthApayasyAM sA kathitA-ayi priyavAse ! tvaM zvasurAlayaM labdhvA janayitrorAsyamujjvalayethAH / stasapannImagrajA buddhvA smmaanyH| tava zvazuracorabhAyAtsvAminameva sarvasvaM matvA sadA so'nurnyjniiyH| kadAcidanavadhAnatayA'pi yattadartha kalinaiva kaaryH| yathoktam-zuzrUSasva gurun kuru priyasakhIvRtti sapatnIjane, bharmurviprakRtApi roSaNatayA mA sma pratIpaM gmH| bhUyiSThaM bhava dakSiNA parijane bhogyadhvanutsakinI, yAntyevaM gRhiNIpada yuvatayo vAmA: kulsyaadhyH||88|| taba cAturya jAnanappaI svakartavya jJAtvA vA jJApayitumicchAmi, yanmamabhidyApadyapi devagurudharmapramAdo ne vidheyaH / eSu viSayeSu stokamapyaudAsyaM na darzanIyam, dAnapuNyAdisambandhe tavAdhikakathanasyAvazyakatava nAsti, tattu tvadAhikaM karma vartate / punaretadapi smaraNIyaM, yatprANimAtrAyApi kadApi kaSTaM naiva deyam ! / yatA-na sA dIkSA na sA bhikSA, na saddAnaM na tatsapaH / na tad dhyAnaM na tanmAnaM, dayA yatra na vidyate / / 8 / / itthaM tAM zikSayatostayostanmAtrA nijAzrudhArayA premalAplAviteva, pitroviyogavikhikAM to paritaH parivRtAH musakhyo'pyAsan, tAbhyaH pRthag bhavane sasyA duHsaI duHkhamajani paraM tadAnIM tAbhiH premapUrNavacobhissA zamitA / tadA suragaNo'pi tasyAvalokanAya viyati staMbhita iva babhUva / muhuH sarvaiH samaM militvA sajalalocanaM prasthAnaM sA yayAce tataH zvazravA candraniTile candanaM / RESO
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ carcayitvA tatkare dInArAnvitaM zrIphalaM dattam / atha rAmacandrasyAdezena zubhamuhUrte tatsainyamAbhApurIM prasthitam / tadanantaraM saparikarasya madhyenagaraM bhUtvA puro vAdyamAnavAdyasya vrajatastasyopari catuSpathe nAgarikairmuktAphalavRSTiH kRtA / taruNyo mAGgalikaM gAyanaM gAyaM gAyaM tayofararAziSo dadAnA Asana ! evaM panthAnamatikrAmantaH sarve siddhAcala tIrthasamIpaM smiiyuH| candrAvanijA ninAdhastAdeva tanmahAtIrtha namaskRtya stutizvake / tataH svazvazurAdikaM vimalApurIM prati vAlayitvA tatastena tvarayA prasthAnaM kRtam / zivakumArasya naTamaMDa dyAvadhi tena sahaivA''sIdato mArge yatra yatrA'vAso'bhUttatra tatra tainaTainaivanavanATakaH saparikarasya candrasya manoraJjanamakAri / itthamanekaM viSayaM vilokayan, anekAnmAMDalikarAjAn vazIkurvan, sainikAnagre niHsArayan, bahI rAjakanyAH pariNayan sa kramazaH posanapuramApa / tatra namarAnAtidUre vasravezma sthApayitvA sarve vizazramuH / podanapurIyaM saivA''sIt, yatra gajA candro naTaH sAkamAgato'bhUt / pAThakaretadapi smRtaM bhaviSyati, yadatra nAmnA lIlAdhara ekaH zreSThiputro videzagamanAya kukkuTavacanapratIkSAM kuH kakkuTarAja zruta eva videzamIyivAn / yadA candrastatrAgatastaddina eva yadRcchayA tasya lIlAdharasyApi paradezAdAgamo jAtaH / tasmimAyate tatparivArairbahUtsavaH pravartitaH / pAThakemyaH pUrvameva pratipAditamasti yallIlAdharabhAryA lIlAvatI kRkavAkurAjaM svadharmAta matvA tasya paramAdaraM kRtavatI, tato yadA tathA candrAgamodantaH zrutastadA patyugnumati labdhvA candranRpaH svagRhe nimantritaH, bahuvidha mojanAdibhizva tadbhaktiH kRtA / rAjA candro'pi tAM nijadharmajAmi jAnan tasyai tadmartRkulajanebhyazra vastrAbhUtyAdikaM davA toSayAmAsa / yataH - dAnena cakritvamupaiti jantu-rdAnena devaadhiptitymucaiH| dAnena niHzeSayazo'bhivRddhi - dAnaM zive dhArayati krameNa 90
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ HD tadanantaraM sarvAnumatyA nimocArakai nivavRte / sadrAtrau tatraikA vilakSaNA ghaTanA ghaTitA, yavarNanamagrimaparicchede kariSyate / atha zrIcandrarAjasaMskRtacaritrasya SaDviMzatitamaparicchede candra zIlaparIkSA--- yasmin dine rAjA candraH potanapuramadhyuvAsa, nAma eva surendregara sabhAmAzam jamkIsvAdhibharatakSetramAmApurInAmnI * nagasti / tatratyo rAjA candro yathA-svadArasantoSI sadAcAranirato mahAdayAluHparopakArI,tathA satsvapi bahudevamAnuSeSu nAnyo dRshyte| kA vimAtrA sa kukkuTIkRtaH paraM svasadAcAraprabhAvAsiddhAcalatIrthasparzana punarmAnuSyamApa, sadAcArAta devyo'pi cAlayituM na zaknuvaprAnti, atra viSaye sa merutstheyAnasti / IdRzImaindrIvAcaM nizamya saMzayApanaH kazcidamarastadrAtrAyeva surANAmapi mohajanakamadbhutaM hai| vidyAdharIveSaM vighAya potanapurasya pAyodhAne strI karuNasvareNa rodituM pravRttaH / tadrodanarave kAMgata eva bhUpatevandrasya svAntaM dayAdra PI jAtam / tena manasi cintitam-etAdRzaH ko dInajano'sti, ya itthaM nizIthe nirjane sthAne roditi ? tataH paropakAraparAyaNaH | sa satvaraM svAsi nItvA yato virAva Agatastadabhimukhameva cacAla | yataH-ApasamuharaNadhIradhiyaH pareSAM, jAtA mahatyapi kule na bhavanti sarve / vindhyATavISu viralAH khasnu pAdapAste, ye dantidantamusollisvanaM sahante / / 91 / / kimare gate sa satraivAdhyAto,yatra nikune samupaviSTA sA vidyAdharI vijJapanyAsIt / kAmasya ravipravima tadrUpamanapavasvA'. bhUSaNaivibhUSita sadvigrahazca vilokya vismitamAnasena tena sA pRSTA-api sundariyAM nizIthe'kAkinI kena duHkhena roruyapAnA'si ?
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-61-5 tava yad duHkhaM tanniHsaMkocaM brUhi, ahaM tvA yathAzakti tasmAnmoktuM yatiSye / etanizamya nijakaTAkSA''zugarbhadhavaM candra marmAhataM kartuH ||4|| mIhamAnayA tyA premamiracobhiyAhRtam-he AbhAnareza ! viSAdharavadhUTI mAM jAnIhi, nijavRttAntakayane higIyamAnAyA api me duHkharazAd bhavate vaktavyameva bhavati / mama dhavo mayA sAdhaM kaliM kRtvA'syAM duHsthitau mAM musvA kutracid gato'sti, tena | tathAkArya kRtaM yatpuruSeSu zomA na vidadhAti / ahamanAthAcalAsmi, atha me jIvanAriH kathaM duHkhodapi taTamA bhAvinIti na mayA zApate / etacintayaiva vyAkulImaya rodimi, paramadhunA matsaumAgyena bhavAnavA''Ato'sti / sahaiva bhAtA'pe madduHkhadarIkaraNasyecchA prakaTitAto bhavantaM prArthayAmi, yad bhavAn mAM patnIvenArIkRtya me duHkhaM bhanaktu / anena jagati bhavatpratiSThA praivimyate / ced bhavAn rAjanyamanyo'sti, tarhi madIyeyaM prArthanA nA'mAnyA kArya yataH kSatripAH zaraNAgatAna jAsvapi na jahati / uktana-kSatAtkila bAyata ityudagraH, kSatrasya zabdo bhuvaneSu ruuddhH| rAjyena kiM tadviparItavRtta, prANairupakrozamalImasairvA // 92 // prArthanAbhaMgasya mahatprAyazcittaM bhavatazchamaM na vidyate / paraM tAdazo vIrapuruSo virala eva jAyate, ya: parakIyaprArthanAbhaGgaM na 13 // | vidhtte| mavadAkAraGgitaireva satkSatrajatvaM jJAyate, yato mayA bahulAcAvizvAsayuktA bhavata iya tucchaNArthanA ktaa| tadA rAjJA candreNa | nigaditam-ayi sundari ! evaM gA prArthanAM kartha kuruSe ? sadAcAriNo dhIrAH kSatriyAH parastrIlampaTA na bhavanti / yataH kAntAkaTAkSavizikhA na lunanti yasya, cittaM na nirdahati kopakRzAnutApaH / karSanti bhUriviSayAMzca na lobhapAzA, lokatrayaM jayati kRtsnamidaM sa dhIraH // 93 / /
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ E yA strI parapuruSa kAmayeta, tadarzanenA'pi mahApAtakaM lagati / punaH svAdutaro'pi padArthoM juSTazca satpuruSo nopAdatte / / parajuSTantu kAkamRgadaMzamAtaGgAdaya evA'danti, siMhAstu svahastahatahastinamevA'daranti ! uktamadasiktamustragAdhipaH, karibhirvartayate svayaM htaiH| laghayankhalu tejasA jaga-gna mahAnicchati bhUtimanyataH 94 ___ tasmAd ayi vAmaloSane / naitAdRganucitoktiste nijAsyena vaktavyA / svaskathanAvatpatimanviSya tvayA saMgamayitumaho'pyaI | tAvakInAmimA kuprArthanAM kathamapyaGgokartuM na zaknuyAm / paradArasaGgamastvakulInamAnavAnAM kRtirasti, no kulInAnAm / uttamakulotpannA janAstu prANA'tyaye'pi pApA''caraNe hastakSepa na kurvate / yato lokyaviruddhAcAriNAM kutrApi sugatirna yataH-ayazaH prApyate yena, yena cApagatirbhavet / svargAca bhrazyate yena, taskarma na samAcaret // 95 / / bhUpatezcandrasyedaM bhASitamAkArya sakapaTaropayA vidyAdharyA proktam-rAjan ! mama prArthanAM nAGgIkariSyasi ghettvAM satkSatriyaM nAhaM | maMsye / nirAzAyAM mayyahaM prANAMstyaktvA tava zirasi khIhatyApAtakaM dAsyAmi, ato yathAbhavettathA me prArthanA svIkriyatAm / candreNa vyAhRtam-api kAmini ! strIhatyApAtakAdapi sadAcArasyutipAtako'tiricyate | pazya, purA rAmarAmAM sItAM kAmayamAno rAvaNaH svarAjyaprANAdimyo bhraSTo'bhUt / pAzcAlyA apaharaNena payottararAjasya svarAjyabhraMzAdanyaH ko lAmo jAtA ahilyArataspendrasya gautamazApAccharIre bhagarandhrasahasraM babhUva / himAcalasya putryAM pArvatyAmAsaktasya bhasmAGgadasya bhasmabhavanamabhavat, caivaM draupadIrata| kIcako'pi bhImena gRhapaDhe pravezitaH / itthaM paradAraparAyaNA devA mAnavA vA, sarve sabailokai kalaMkitA apamAnitAba babhUvuH / -%
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** matsamakSe tAdRzo nako'pi dRSTAnto vasate, yatra parastrIgamanAtko'pi sukhabhAg bhavet / etadviparItatayA yenA'khaMDabrahmacAriNA | bhayate, usa viyapANidivihAnAmA khilo jananImaginIvad budhyante sa saMsAre sukhI yobhyate / ata uktam-pariharata parAGganAprasaGgaM, batta yadi jIvitamasti vallabhaM vH| hara hara ! hariNIdRzo nimittaM, daza dazakandharamaulayo luThanti // 96 // kAminI tu bhavAndho nimavayituM zRMkhalA zilA vA vartate, ato ye mAnavA vivAhitAmapi vijaiti te zAzvasikamanuttaraM mokSasukhamanubhavanti / parastrIpASANataribhiraneke puruSAH saMsArapArAvAre tathA nimanjitA yathA te punaH kahicidapi svottamAGgamuccavidhAtuM na zekuH / pararamaNIramaNena lalitAjakumArasya duHsahaM jIvitApahArakaM duHkhaM soDhavyamabhUt / nA'I tathAjJo yajjJAtvA''pado | nimantrayeyam / tvaM mAM strISadhapAtakA bhISayase, paramahamanena bhayakAraNena svacAritryaM naiva nAzayiSyAmi | ___ yataH-svAdhIne'pi kalatre, kazcitparadAralampaTo bhavati | saMpUrNe'pi taDAge, kAkaH kumbhodakaM pibati // 97 / / ___ asmiJjagati jvalanadagdhasya svasminneva bhave kaSTAnubhavo bhavati, paraM kAmAgnau pluSTAnAntu janmAntare'pi duHkha bhoktavyaM 5 cobhavIti / tvaM me dharmajAmirjananItulyA bAsi, sukulodbhavAyAstavedRzI vArtApi zomA nA''vahati / itthaMkAraM kSitipasya candrasyA'tulaM dRDhataM dRSTvA prasedivAna sa devo drAg vidyAdharIrUpaM vihAya svarUpaM ca prakAzya candrasyopari puSpavRSTiM vidadhAno nijagAda-rAjan / dhanyo'si, tava pitarau ca zlAdhyatamau staH, yAbhyAM tvAm nRratno janito'sti | maghonA yAdRg bhavavarNana ka Shik
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja. kRtamAsIt, yathArthatastathaiva bhavAn varvate / mayA bhavatparIkSArthamevaiSa sarvo'pi prapaJcaH kutaH kintu bhavAstatra na patitaH / aba 8 tava sadAcAritve me dRDhapratyayo bAtA, ityAbhASya sadarazca davA sa devazcandrarAtraM natvA svasthAnaM gataH / ito rAjA candro'pyuka ghaTanAM vicArayabhijottArake parAvartata, paredhavi sarvAnumatyA sa potanapurataH pratasthe, pathi sAdhitA'nekanRpega tena sundarINAM saptazatI 4 pariNItA | katibhirzamarairAbhApuryAsanamAgatasya tasyAgamanodantaM nizamya guNAvalI sumatisacivaH prajAjanAzca mumudiresamAm / &aa tairakhilairmahAmahena sammukhamAgatya candranRpo nagare pravezitaH, rAjJA candreNA'pi svaprajAdirAjyavargIyAH smmaanitaaH| nagare pravizanta candra vIkSituM janakandaM mahAsAgaravaducchalati sma / pratigRhaM maMgalaM mAnitam, sarveSAM svAnte premaprathAhA pravahati sma, tadAgamena sarveSAM 4aa zarIre prANA AgatAi veti jAne / rAjJazcandrasya nagarapravezadRzya ramaNIyataramAsIyathA-anekahastisthapadAtistomo dhajadhArakAdhArato 6. gacchanta Asan, tato vanitAnA saptazatI rathopaviSTA gacchati sma, tato mArdazikavaNavikAdijanAnAM vRndam, sarvamadhye bhUyazcandro II gajendrArUDho yAcakemyo muktahastena dAna dadAno yAti / tadAnIM nAgariko kutracinmuktAphalAdiH, kacitpuSpavarSA kRtA kApi IP | taruNyoM ramaNyo madhurAlApena svAgatAzIrvAdamaya gAna gAyanti smArAjA candro'pi ziro nAma nAma sarveSAM svAgatA'bhivAdanAnAmukharaM 15 &Adadad gacchati sm| tasmina dhaNe sa yatraiva caSTikSepeNa dRSTvAstatraivA'mRtavarSaNamivAjAyata isthaM zanaiH zanairmAgamatikramya rAjA candrA khA* saadpaarshvmaassaad| tatra dvipendrAdavatIrya nijajAyAbhiH saha savardhApana sojtaHpuraM praviveza / tadA svapadapatitAM guNAvalI venA'tipremNo sthApya hRdyenaa''shlissttaa| tatassA rAjInAM saptazatI guNAvalyAvaraNau spRSTvA'visnehena miyo'milat / bhUbhA candreNa pratipanyartha pRthaka V2 nivAsaprabandhaM kRtvA sarvA yatra tatra preSitAH saca svayaM guNAvalyAvAse gataH tadAnIM guNAvalyAH pramodaparAkASThA nA''sIditi tayA
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktahadayaM mahArAjasya svAgata kRtam , vividhabhojanAdimizca tasya bhakti vidhAya sarvathA sa saMtoSitaH / atha candrasya sukhamayAni | dinAni nirgacchanti sma, tasya devyaH sAphlyarahitAH paraspara snehavatyaH varIraminne'pyekaprANA iva mithojnekavidhahAsyavArtAlApavinodena kAlaM gamayAmAsuH / tato'timahena rAjJA candreNa guNAvalI parAzI vihitA, senAJnyA api mahiSyaH prseduH| atha rAjA 3 candraH zalakSemapUrvakaM rAjakArya saMcAlapana prajAmyojulaM dharma dadivAn / sta:-kSamI dAtA guNagrAhI, svAmI kulina labhyate / zucirdakSo'nurakA jAne bhRtyo'pi durlabhaH // 98 // ___ anpadA guNAvalIcandro rahasyupaviSTazavAstAM tadA tayA candrA proktA-prANapriya! mavadvirahe mayA SoDazavatsarA bhatikapTena 3 niHsAritAH, paramahaM bhaginyAH premanAyAH parAmupati manye, yatastatprabhAvAzva me mavadanaM jAtama, punaH smayamAnamA tayA-la bhANi pazya, priya ! cedahaM bhavanmAturvaco matvA tayA saha vimalApurI na matA bhaveyama, tadA premalayA sArka mapadudAhaH kathaM | bhavet / mato bhavatA mamopakRtireva mantavyA / tadA rAjJA candreNApi vihasyoktam-priye ! imanti varSANi yAkdaI kukkaTo bhUtvA vividha dezATana kRtavAn, tadarthamapi tavaivopakAro jJAtavyaH / guNAvalpAlapitam-priya ! anAptakukkuTattve sati mavasaH siddhAcalatIrthayAtrAlabdhirbhavAbdhinistArazca kathaM bhavet ? ato mamAkAro'dhupakAratayaiva poddhavyaH / yatA sajjanAH sadetthameva vidadhati, te parakIyadoSAnanAdAya tadIyaguNAnevA''dadate / aba nijabAbyAt abhavAkhAgatA tato me taskale bhoktavyamevA'stu / prANanAtha ! bhavadanupasthitAvekasmimApi vAsare mamAkSNoraSu na zuSkam / ahantu daivametadeva prArthayAmi, yanme kasmizcidapi bhave bhavadvimAtRsadRzI zvazrU | na deyAt / tayA me yo daNDo dacaratamahaM yAvajIvaM vismartu na zaknomi / yAvad bhavAna kukkuTarUpeNA'pi mama samajhe'sthAt, vAvanme REPEATRE
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ kayazcitsatuSThiratiSThata, paraM padA zivamAlayA navyA samaM bhavAna yayivAna, tataprabhRti madIyavAsarANi yathA vyatIyA, tatkevalaM paramAtmaiva veda / mama jIvanaM pazupakSimyo'pyatiduHsamaya jAtam, punaryadinAdArabhya bhavato manuSyatvaprAptirjAtA tadArabhyAmapi manuSya ivA'mayam / etatsarva nizchamahRdayena kathayAmi, etabhAvagantavyaM, padiyaM madane nijamahattva mukhaiH kartumevaM bruute| tadukti nizamya / tAM hRdayenA'zliSyopiNa candreNoktam-priye ! tvayaitadvaktuM na yujyate, yatastvAM satyasnehavartI prANezvarIM veni / atastava satItvAdeva | tvarita visAlApurIto'vAdamAgato'rimA, atyA mahAgamanamapyasaMbhavamAsIt / atha tvaM me sAmrAjyarAzyasi tvaM yathAruci gRhakAryabhArasAraprabandhaM kuru, sasnehena nijasapatnIbhyaH kArya lAhi / mahantyetatsarva tvayi nyasya svasthamanyo jAto'smi / mama tvadhunA'danapAnayo rAjyakarmadarzanamAtrasya caivAtIva cintA vartate, bharturmahatvAdamado vadho nizamya guNAvalI bhRzaM jahAM / tayoryadaitAdRzyo | vArtAH prAvartanta, tadeko'nyasya samakSe nijacicamudghATyodghATaya sarasnehaM darzayAmAsa / tena tamohadimuttarottaraM vardhiSNvevAsIta, tau ca dampatpAdarzAviva nijakAlaM gamayAcakratuH / athaikadA rAjJA candreNa rAjapariSado vizeSAdhivezanaM kRtvA vipazcito grAmyamAnyasayanAMzca nimantrya sarvasamakSe nijakukuTa bhavanamArabhyAmApurIparAvartanaM yAvatsarvodantaH zrAvitaH / tacchratvA sAzcaryAH sarve tajjayArAva ghoSa ghoSaM sanmaMgalamadhIkamanta / antaHpure'pi svargApamaM sukhamanumavana yAvatsa tathA'sthAta, tAvattavyo nAnAvidhaM sanmano- 12 rajana kRtavatyaH kadAcitaM hAvabhAvAdikaM darSitavatyA, kadAcid gItaprahelikAdiracanAM kRtvA voSitavatyA, kadAcittu | navanavAnAM krIDanakAnAmAyojanAM kRtavatya Asan / bhogAvalikodayAd nRpazcandra etAdRgnAnvividhabhogAnbhuJjAno vipulasAmrAjya zAsitumupacakrame / parametasyo mukhasamRddhayavasthAyAmapi rAjA candro naTopakRti kathamapi vismartuM na zazAka /
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ | yatA--brahmane ca surApe tha, dhaure bhagnavrate tathA / niSkRtividhitA soke, kRtaghne nAsti niSkRtiH // 99 // ___ yata uttamAH sampadyApi kRtajJato nojjhanti, pAmarA evAchutajJA bhavantIti gharAdhipatinA candreNa zivakumArAya pUrvamapi / pracura dravyaM davA sa laghurAjayatkRtaH, parametAvanaivA'santuSTena tenAnyAmapi grAmanagarAdikA'jIvikA dacA sa cirantanasukhI vihitaH / vena pRthvIvacandrasyojjvalaM yazaH paritaH prasasAra / guNAvalIpremalayodaprema tathA pravRddham, yathaikA'nyAM vinA rati nA''bhavatyAsIta, asaste dve api sahavopavezanAdhanAdau nirate prAstAm / rAjA candro'pyubhayoH samabhAvena pravartate sma / aya hai divacyutaH kazcidevo guNAvalIkukSau garbharUpeNotpede / tadAnIM tayA zubhasvamo dRSTaH pUrNe ca gamakAle tayA sundaraM sutaratna prasUtam / dAsyA viditana candreNA'rthimyo bahuvidhaM dAnaM dattam, mahADambareNa cA''tmajajanmamahaH kAritaH putrasatsvarUpAvalokanena rAjA candra pramudito babhUva / dvAdaze ghane bAlasya janmA'nusAreNa guNazekhara iti nAma sthApitam / gateSu katiSu vAsareSu | premalayA'pyekavAruputro'sAvi, pitrA maNizekhara iti tamAma kRtam / mayo premaprayatnaiH pAlyamAnau to pRthuko pitarau pramodayantI / zuklapakSaglobaducarosaraM adhamAnAvAstAm / apa zrIcandrarAjasaMskRtacaritrasya saptaviMzatitamaparicchede candranRpasya prAgbhavAdantaHatha rAjA candraH zizuyummamake nidhAya tabAlakrIDA vIkSya pramudito'bhUt / rAjakumArAvapi mAnasasarovarataTe haMsayugala miva ! vatkoDe krIDantau vcchomaaNvrdhyaamaastuH| zanaizanaiH pravardhiSNU to istyazvAruDhau parito babhramatuH / jananAthena candreNa tacchivArthamapi
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 2 // tathA samucitaH prabandhaH kRto, yathA to krIDA kUrdanAdibhiH sArddhameva rAjocitavidyAkalAdiSu pAradRzyatvamiyAtAm / ito bhUjAnezrandrasya rAjyaM prayAsaM vinaitra pratidinaM traidhate sma / bhAratIyatrikhaMDe tacchAsanaM pravavRte sadaitAdRzaH ko'pi kSitIzo nA''sIt, yasto ziro na nAmayet / tathAne ke vivizastu svayaM tatprabhAva padameva sopAnaM tadadhInAmurarIcakuH ke'pi dAdezaghayituM sAhasikA no SabhruvuH / vimalApuryAH kIrtikIrtanaparastadupakArasmAraka: kRtaziromaNiH so'cirameva svayorAzimivojjvalaM bahUni jinacaityAni nirmApya sumunisamakSe cA'nekanUtanajina dhimbAni vidhApya tatpratiSThAnacIkarata / punastaditarANyapi nAka zreyAMsa kAryANi kRtAni / anyadA tadIyakusumAkarA'midhAMdyAne zrImunisuvrata strA misamavasaraNa samAcArasamarpakAparA mikAtha pataM pAritoSikaM vitIrya caturaMgacamUcaGgitaH saparikara candro mahAbareNa bhagavantaM vadituM cacAla / yataH - asarvabhAvena yadRcchayA thA, parAnuvRtyA bhavatRSNayA vA / ye tvAM namasyanti jinendra candra !, te'pyAbharI saMpadamApnuvanti // 300 // anyazvApi - zAsyenApi namaskAraM yaH karoti jinezvare / janmanA yatkRtaM pApaM dahatyagnirivendhanam // 1 // kiJciddUre gaye dRSTasamavasaraNena pulakitAGgena nRpeNa tadAnImetra bAhAduttIrya paMcAbhigamaM pAlayatA mokSamArganiHzreNimiva samavasaraNasopAnazreNImatikramya paramAtmano darzanaM kRtam / tataH savidhitripradakSiNa bandanaM vizvAya bhagavataH saMmukhamupavizya tanmukhAravindavigalitapIyUSa parmA dharmadezanAM zubhAva bhagavatoktam-mo bhavyAH / mithyAtvA'nityAdisaptapaJcAzadbandhahetuminIvaH karmANi
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ ANTRA%OMna badhnAti / tatkarmaNAM jJAnAvaraNIyAdhaSTabhUnaprakRtayazcottaraprakRtayo'STapaJcAzadadhikazamitA vartante / karmAdhInatayAnAdikAlato / | vismRtanijAtmaguNasvabhAvo jIvo vidyate, sa ca vizeSato vibhAvAvasthAyAM sadaiva ramate, ata: karmarAjaprabhAvasvasminadhikAdhika patati / aspa jIvasya saMkhyAtimA pradezAH santi, yeSaSTasu pradezeSu karmabhiranAstatvAta karmANi no laganti, tasmAdeyAsya | | jIvasya jIvasvarUpaM nirantaraM sthiraM tiSThati / cette pradezA api karmabhirAvRtA bhaveyustahi jIvojIvatvamApnuyAt / emirdRDha karmabhirAvRto jIro vismRtanizAnAdiguNo mithyAtnayogena saMsAraparibhramaNahetupratikUlapaNAlikApatitaH parakIyamapi vastu svakIyaM 17 'manyamAno mohAsaktatayA saMsAre paribhramati / .. yathoktam-yadatra kriyate karma, tasparanopabhujyate / mUlAsikteSu vRkSeSu, phalaM zAkhAsu jAyate // 2 // | yadupAsamanyajanmani, zubhamazubha vA svkrmprinntyaa|tcchkymnythaa naiva, kartu devAsurairapi vai // 3 // / karikuMbhAta saktimade'tyAsaktabhramarazreNIva sa jIvaH paugalikapadArthe prasako jagati vainamyate / asva jIvasya mUlAstana sUkSmanigodo'sti, yo'vyavahArarAviriti dharmazAsne kathyate, taba kezAgramitAkAze'saMkhya golakamasti / pratigolakemivanigo*! dijIvAnAM zarIgaNi manti, pratikAramanantajIvanikAyo'sti, asya nigodasyA'tisaumyAdatIndriyatvAtsIvA-mibhyAmsonmacA | manArhatA boddhaM na pArapanti / asmin sUkSmanigodenAdikAmato vasan zreyodayAdevAjukUlamAgye kazcitkazcijIvo vyavahArarAzI 8 (bAdarapRthivIkAyAdI) mAyAti / tato vikalendriye tataba tipazcendriyatvamApnoti tato'nantapuNyarAziyogena kramazo manuSyatvaM lamate /
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ REIXCI | lamdhe'pi naravezubhasAmagrIsamAgamAcchumasAmayyabhAvAcca sa narakAdidurgatigato'nekavidha duHkha sahate / etatsarva viSayavikAravazAtka| pAyavazAcaiva bhavati / viSayakakSAyAdunmace jAte tasya kRtyAkRtyaviveko nAvaziSyate, ataH sarvamapi zreyAkRtyaM tatkarAva bhiniyaaNti| | khadAnIM mamatArUpA rUpAjIvA taM vazIkRtya bahuvidha nRtyaM narvayati / paravazaH prANI tatsvarUpA'namitayA mamatva me sarvavinAzinI saMsArabhramaNakAriNI ceti nAmijAnAti / sa nijasvarUpavismaraNAt parapariNatipravAhe prahamANaH zuddhadevagurudharmasvarUpasyAGgatvAdeva kudevagurukavAyogena teSvAmaktA saMmagArAvidhanagyAtAraNamattarinimAna sudevAdInupekSate / anyazcArya prANI taijasakArmaNazarIrataryAmAroiti / Po tara rAgadveSau mavAbdhI bhrAmayataH, ataH sA norjagajalAdherjinamatarUpataTagA no mavitumaIti / kadAcita zubhodaye jAte tadyogAjIvasya saMsAraratnAkare sarvatrAnupamalAbhadAtsamyakscaratnAvAptirjAyate / yataH-samyaktvaratnAna paraM hi ratna,samyaktvamitrAna paraM hi mitram / samyaktvavandhorna paro hi bandhuH, samyaktvalAbhAnna paro hi lAbhaH // 4 / / tato dezaviratitve prApte tasya vratapratyAkhyAnadharmabhyAnavidhAnehotpadyate, tasmAtkizcitkarma daramayate / itthaM zrAddhIyadvAdazavatAnAM sAdhanAyAM carIkRtAyAM kavInAmeva jIvAnAM srvvirtitvmudyte| atha cAritraM gRhItvApramattamAvenAvicArAdidoSarahita tatpAlana // | kriyamANe prANAdipaJcamarutaH saMsAdhya recakapUrakakuMbhakAdInAmabhyAsa karoti / tArASTita Arabhya ghettatvalayo lapati, tarpamRtAanuSThAnenAjte jIvazcidAnandasvarUpaM labdhvA svAlayamAyAti, cirAdAvRtaM lokAlokaprakAzaka kevalajJAnazcA'viSkaroti / avasAne
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'lenitvametya yoganirodhenairaNDabIjAdivadito vigrahAdvimuktA sa paJcamI gatimApnoti, yatra tasya sAdhanantasthitimavati-patastasya / PI saMsAre punarAgamanaM na jAyate, saMsArakAraNabhUtakarmaNAM niHzeSavinAzatvAt / ato'mAdhA'vinAzisukhepsanA prANinAmahiMsAmUlasya saddharmasyA''rAdhanA kartavyA, yato dayAnidAnasya sarvajJakavitadharmasyArAdhanAmantareNa prANinaH kenA'pi prakAreNa zivasukhamAptuM nAlaM bhavanti / ato yasyA'sumato'syA'nupamasukhasyecchA mavettena samyaka prakAreNa tadArAdhanA kartavyaiva, tattvadarzinA maSitavyam, cAinizaM karmakSayAya tatpareNa stheyam, yatonte tavratAdidharmaprabhAveNa manovAMchita phalaM labhyeta / / 87 uktazva-apavitraH pavitraH syA-hAso vizvezatAM bhajet / mUkhoM labheta nAnAni, prazna dIkSAprasAdataH // 5 // I yathA karakaGkaNA'valokanAyA''darzA'pekSA na jAyate, tathaivA'sya dharmaviSayasya kRte'nyadRSTAntA''vazyakatA na vidyate, kevala RI madIyokta eva dRSTAntaH paryApto'sti / mayA svayamanubhUto bhavantazcApyenamanubhavitumarhanti, itthaM zrImunisuvratabhagavato'mRtanimamupadeza nizamya sasabhyo rAjA candro vairAgyavAsitasvAMtena subhAvena prabhoH purA samutthAya yathAzakti prataniyamAdi jagrAha / / uktaza-bhAvAtsukRtalezo'pi, nRNAM sarvArthasiddhidaH / bhraSTAnAntu tato nUnaM, sarvato bhraSTatA yataH // 6 // tadA candreNa bhagavAn pRSTaH- he bhagavan ! kena karmaNA'haM vimAtrA caraNAyudhIkRtaH 1, kena karmaNA'haM naTaiH sahA'TitaH, kena karmaNA premalAkare gataH ? kena siddhimirisaMyogAnme manuSyatvalabdhirjAtA hai hiMsakamantriNA kena karmaNA makaradhvajena sama kapaTaH | kutaH, kanakadhvajaH kena karmaNA kuSThakavalito jAtaH 1 kena rAjyA guNAvalyA saha punarmilanamabhUt ?, AsAM sarvavArtAnAM nidAnAvagate mahattyabhilASA vartate / Rte bhAnutulyaM bhavantamenAmamilApoM kaH pUrayet / /
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ yataH - ajasraM lasatpadhinIvRndasaGga, madhUni prakAmaM pibantaM milindam | ravimacayatyanja kArAgRhebhyo, dayAlurhi no duSTavadoSadarzI // 7 // kevalajJAnavato'ssadA khilasurAsurendranarendra o dhanamaskRtacaraNAbjavato bhagavastu kauvaratyA'pi kApi vArtA hamA nAsti, tasmAd he bhavAbdhipotanima ! he jagadguro ! mamAkhilasandehanivAraNAya kRpA kriyatAm / yataH - gaDagA pApa zazI tApaM, saindhaM kalpatarustathA / pApaM tApaM ca dainyaM zra, hanti santo mhaashyaaH|| 8 // indrasya vinItamidaM vaco nizamya zrImunisuvratasvAminA tatpUrvabhavavRttAntaM vaktumAreme - asya jambUdvIpasya maratakSetre vidarbhAmitro ramaNIyataro dezo vartate / tadvartitilakAkhyanagaryAmekadA madanabhramA''ho rAjA rAjyazAsanamakarot / tasya rUpaguNADhayAyAH kamalamAlAbhighAnAyAH paTTarAzyAH kukSijA saundaryeNa kalpadrumamaJjarInibhA tilakamaJjarInAmanyekA''tmajA''sIt / sA bAlyAdeva mithyAtsvadharmaratA makSyAmakSyavivekavihInA jainadharmadveSiNI cA''sIt / paraM yathA candanatarormakSikAvaimukhye'pi tanmUlya nyUna na bhavati, pratyuta tatsoramAtmaiva vanIvacyate, tathaiSa yadi bahulakamA kazvijjano jainadharma na zraghAti, tarhi tato jainadharmasya hAnine bhavati, kintu sa svayamevAntarAyakarmayogena tallAbhAd vaJcito bhavati, nUtanakarmANi ca badhnAti / yataH -- paddevairapi durlabhaM ca ghaTate yenovayaH zreyasAM yanmUlaM jinazAsane sukRtinAM jIvitaM zAzvatam / tatsamyaktvamavApya pUrvapuruSa zrIkAmadevAdiva-dIrghAyuH suramAnanIyamahimA zrADo maharddhirbhava // 9 //
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ riskhilazreya mUlaM tadevAGgIkaraNIyam / astu / madyasiktaviSavallIva zanaiH zanairvadhitAyA api tasyA antaHkaraNe lacune kasturIvAsaneva jinamavAsanA kizcidapi nodapadyata / asyaiva rAjJaH subuddhinAmno dhImakhasya nAmnA rUpavatyAtmajamA svanyathAnena sahaiva jinamRtapAnaM kRtamiti pIyUpaprasikta kalpalatena kramazo varddhitA sA sAdhvInAM saMgatyA saddharmazAstreSu stokagatikA jAtA / yataH - saMgatiryAzI tAdRk, khyAtimAyAti vastunaH / rajanijyotsnayA jyotsna, tamasA va tamasvinI // 10 // ato vAdisvarUpajJA sA jinapUjAdizreyaH kAryeSu lInatayA'yarA | sAdhusAdhvInAmAhAradAnAnantaraM bhakSaNasya tu tathA saMkalpa ina kRto bhavet / pUrvabhavasaMyogAdekadA nRpasa citrasutayormilanamabhavat, tena tayostathA mithaH prema prasRtam, yathaikA'nyayA militvAvartayeti kadAcit vizliSTayorubhayoH kSaNamapi yugakt pratyaiyameva / ekadA dvAbhyAM vicAritam - AvayoH pUrNe'pi preNi punaryadyAvAM mitramartuke bhaveva, tatra sauhArda bAdhA patiSyati, tada ekenaiva vareNA''vayoH pariNayo vidhAtavyaH evaM kRte'vicchinA priyatA sthAsyati / anukUlaviyA - vikasitAmyAM tAbhyAmitthameva karaNaM sthirIkRtam / paraM yadainayoH prema prAdurabhUt, tadA rAjaputrA midhyAtvadharmazraddhAlutAM jainadharmadveSatAJcAJjAtavatyAH sacivasutAyAH kramazo viditAyAmapi tasyAM vArtA, yA caturasvabhAvatvAt pArthitraputra tadviSaye kiJcidvaktumucitaM nAbodhi | punastayA dhyAm-dIdRzpA mahacayAvayormiTaprIto kaTutA''patiSyavItIyaM vArtA ramanAzre'pi no kAryA / amAtyAtmajAsanIDe nityamAhArArthamAgatAnAM sAdhvInAM bhaktyA vandanam, premNA tAsAM bhikSAdidAnam, gamanasamaye dvAraM yAvadanugamanamityAdi kAryamamavyaM manyamAnA nRpAtmajA tadarthamantaradazata | ekadA'mAtyAtmajAM nijAsanamupavezya tatpuraH sAdhvInAM nindAM kurvatyA * tayoktam- priyamagini ! maduktiste priyA'priyA vA pratibhAtu, parametAvadavazyaM kathayiSyAmi yadimA AryA nitAntaM nikhapA
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ / bhavanti, ata AsAM saMgatinacitA / IdRzAmapavitra strINAM tu gRha pravezo'pi na deyo yata imA bakabhaktava bahistu nirmitasAdhudeSA adhyantaH kuTilA mavanti / asmAsu mAyAnAyaM vistAryA'smAn vaJcayanti / atratyAM vA tatra tatrasyAmatroktvA janAnAM mitho virodhotpAdanantu tAsAM mukhyaM dharmakArya vidyate / AsmAkIne'pi nagara AbhirvaJcitA anekanAryaH santi, miSTavacanairasmAkaM vazyantInAmAsAM yathArthAvasthA tabhvavastasyA eva mArjAryA iva jAyate, yathA-bhakSitA'nekamUSikA mArjArI vRddhatve tapobhiSaM vidadhAti / gRhe yadAsssAM bhojanaM na labhyate, tadetAH ziro muMDayitvA sAdhcyo bhavanti, sadbhojanAyA'smAnvividhAM paTTImadhyApayanti / paraM mAdRzInAmADhakulavAM vAlikAnAnvAsI saMga eva na kAryaH / yadyetAdRzyo daza viMzatirvA sAdhavyaH kutracidekatritA bhaveyustadA kRtsnaM nagaramuvAsayeyuH / pratigRhaM jholikAM gRhItvA'TanaM bhuktvA pItvA codare karasphAlanametadeva tvAsAM nityaniyamo vartate / IzAmAryANAM tvamupadeza zRNoSi tadvaraM nA''carasi cezvamAbhya ekadAhAraM na deyAstayemAH paritaste nindAM vidadhAnA na jAne kati nizvAtitAnpUrvajAnmRtakAnutvaneyuH / ahantvetadarthamamUSa chAyApAtamapi svasmin varaM na manye / atrApyAgatA evA vilokya zubhaM lakSyate / etA na kasyacid bhavanti, na kasyacidabhUvan na ca bhaviSyanti / ato mAhazastattavaH ko'pyusamajana etAsa saMgati na karoti, ato'haM tvAmapi cArayAmi, Abhyastu sadA dUrAvasthAnameva zreyaH / nRpAtmajoktametadvaco nizamya rUpavatyA vyAhRtam - priyavayasye ! tvametatki bhASase / satInAM jugupsA nocitA / madgRhe yAH sAdhya AyAnti, yAcAhaM guruvad manye yA niraticAraM paJcamahAvratAn pAlayanti, lobhastu tAsAM stoko'pi nAsti, saMvegata TAkataTahaMsI nimAnAmabhUSAmekasyApyakSarasya pratidAnaM dAtuM nAlamasmi / kRtamadupakRtiSvAsu naMdU vRthA sUyAkalpanAM kariSyAmi tadA me dhruvaM narake gantavyaM bhaviSyati /
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ yataH asyugrapuNyapApAnA-mihada phlmaapyte| vibhirvarSetribhirmAsai-nibhiH pakSaistribhirdinaiH // 11 // | tara nindayA tu vAsAM kizcicchubhA'numana bhaviSyati, pratyuta ttkiitiredhipyte| ahantu tAmiH pazormanuSyo vihitaH,ataH sarvadA tAsAM zubhecchukA'smi janmAntare'pi sacchiSyamAvamicchAmi, tAstu namasyA majanIyAzca sandhi, vatastAsAM nindAkaraNa nocitam / / | yatA-cANDAlA pakSiNAM kAkaH, pazUnAM caiva kukkudH| kopo munInAM cANDAlaH, sarvacANDAlanindakaH // 12 // ____etAzcAM sattamAnAM sAdhvInAM nindAjanyamahApApena jano lelipyate, tatpuNyapAdapazca kramayo vizuSkaH pariNAma nazyati / etadAkarNya bhUpAGgajA maunamAdAya nijAvAsaM gtaa| paredyavi sA punA mAnalIpAzAmanA mArga paragI mutAmini karNapuSpa viracaya tyAsIt / / sakhyo samidhApavizyAjandavArtA kartu lagne / zanaiH zanairmadhyAkAle samAgate sAyo gocaryamAgatAH, |praseduSI rUpavatI karakArya muktvA tAsAmAhAradAnAyotthAya karasthamuktAkarNapuSpaM rAjakumAryAH samakSe sthAle nidhAya sAdhvImyaH pavAvaM davA ghRtAnayanAya gRhAntargatvA sadAnIya bhaktyA tAbhyo'yacchat / tadA dhanyamanyA sA nijamAnase dhyAtavatI-pad vastvetAdRzi supAtre dIyate, tasyaiva sadupayogo jaayte|| yatA-bAri cinute dhinoti vinayaM jJAnaM nayasyunnati, puSNAti prazamaM tapaH prabalayatyullAsapatyAgamam / K puNyaM kandalayasya vidalati svarga dadAti kramA-nirvANazriyamAtanoti nihitaM pAne pavitraM dhanam // 13 // mato yo'vivekI jana evaMvidhAnAMsAyInAM nindA karoti, tasya jIvanaM mArarUpameva mantavyam / sAdhvISu rAjakumAryA IrSyAlutA | STRESSANSARMER rancha
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ * *45* -181 pUrvameva kathitA'sti / anayeyayA yadA rUpavatI ghRtArthamantargatA tadaiva rAjakumAryA tatkAbharaNaM sAdhvyA aJcale chana baddham / tasyA iyaM kapaTakalA rUpavatyAH sAdhvInAca kasyA api viditA na jaavaa| yadAdhArASTrAnA'nantaraM sAjhayo gantuM pravRttAstadA pUrva rUpavatI dvAraM yAvasadanugamanAtpazcAdAgatA / tata utthApitasthAlyA tayA tatra zrutyAmaraNamadRSTA rAjakumArI proktAmagini ! hAsyaM kiM kriyate ? mama bhotrA'maraNaM dehi, samprati tatrAjyavaziSTa kArya vartate / pettava vadAdAnecchA, suvihite dve api grAhye ! ahaM ki dAnAd vimukhA'sti / tayoktam-bhaime rAma kadApi na kAma, yena pariNAme kalaho bhaveta, mayA ! se karNAjjataso na gRhItaH / sa tu yadA tvaM harirAnetuM gRhaM gatA, tadA tayA sAdhyA gRhItaH, mayA''dAnakAle sA svaca| kSuAmIkSitA para tasyAH kizita kathanena te bhavya na lagiSyati, sato mayA maunAvalambanameva yuktaM chAtam / tvamA tvAgamanena saIva mayyeva paurymaaropitm| mayA na te zravaNAso nIta iti sazapatha kapayAmIti mayi te sandehamAno'pi na kAryaH / tadA rUpavatyA jalpitam-vayasye ! tvayA karNapUra na nItaM tattu vadhyam, para tvaM vyartha tAsu sAccISu karSa cauryamAropayasi ? mukhAdevaMvidhavArvA niHsAraNApekSayA tu mUkataiva zreyasI vartate / akAraNaM vAbhyo deSayantI tvaM kathaM tAH kalaMkayasi ? / yA adacamekaM tRNa|mAtramapi nA''dadate, tA maNimANikyaratnAdisujaTitaM karNAbharaNaM kthmphreyuH| yata:-kSititalazayanaM vA prAntamaikSAzanaM pA, sahajaparibhavo vA nIcadurbhASitaM vaa| mahati phalavizeSe nityamabhyupatAnAM; na manasi na zarIre duHkhamutpAdayanti / / 14 //
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ %%ER OMte // kizva-madInAramA zaraNa vipulamapadhAnaM bhujalatA, vitAnaM cAkAzaM vyajanamanukUlo'yamanilaH / / sphuradIpazcandro virAtivanitAsaMgamuditA, sukhaM zAntaH zete muniratanubhUtipa iva // 15 // punastA gRhItvApi kariSyanti kim ? tAmistu gRhasya maNimANikyAdi vastu tyaktvA suvairAgyeNa dIkSA gRhItA | tataH sadvatarAji. virAjitAsu satkarmalInAsu tAsu cauryasandeho'pyazreyaskaroti, tAstava yogitApasavayatra tatra na bhramanti / upazamA'laMkatAnAM tAsAmagre'sya kRtsitAbharaNasya kA gaNanA vidyate / etAdRkSANAM mahAsatInAM vArtA matsamaH pAmaro janaH kimavagacchet / yA dhanasaMpatsu dRSTikSepamapi no kute, parimArjitAyAmeva dharAyAM pAdau nidadhati, tAsu stepadhyeSaste zobhA nA''yatte / tAstu khAdyapeyAnapi |2|| padArthAbha saMgRhNate, yAcitAnevA'danti / adattavastu kareNa spRzantyapi no, itthaMbhUtAsu sudhIlAsu tAsu karNA'vatasacaurya trikAle'pi na ghaTate'to mama tu svaduktI vizvAso na jAyate / tadA tayA'mANi-svasaH! tvamiyatIM vArtA kathaM kathayasi ? karakaMkaNAyA''darSena kina ? cala, AvAM tadupAzrayaM gacchAvaH, vettadabhacalataste karNabhUSAM niHsArayeyam, tadA tvayA madacovizcAso vidheyo'nyathA'haM sahasrazo | mithyAbhASiNI syAm / rUpavatyA svIkRte'smin vRttAnte dve upAzrayaMgate, tadA tAH sAcyo bhojanapAtrAdiprANanAsivA Asanniti rUpavatyA kRtavandanayAM tayArthyayA tasmai dharmalAbha vitIyoMce-sasArau ! kSaNaM bahistiSThatAm, madhunA'smAkaM gocarI kartavyA'sti, adya tadAnayane vilambo jAtaH, upadezazravaNecchA cesAghunaiva yuro zrAvayAmIti tadaco nizamya rUpavatI mahirAgatA / etadvilokya bhUjAnijayoktam-bhagini ! pahiH kutra gacchasi ? kAryanvantarastIti nigadya sA mAM punarantarASpA''ninAya / itthaM dvayoramumupadravaM vIkSya sAdhyA savismayA babhUvuH, vAradvAjAtmajayA gaditam-he sAdhi ! zrAvikANAM mAna AhAragrahaNena saha jasasa - ACCX
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrarAbasaptarvizaH // 109 // caurya tvaM kayA mahacaramA zikSitA 1 yadA mama sakhI ivirAnetumantargavA tadA tvayA maNikarNAvataMsa utthApita AsIt / dRSTe'pi tasmin sakhyurapriyaM samAnamA mayA tadAnIM na kimapyuktam, anyathA tadaivAhaM kathayeyam, atha tvaM vadAmaraNaM tasyai dehi, iyantu mayi kate, mato'zakyatayA mamA'Sasudanto vaktavyo bhavati / guptatayA datte'syA vastuni, kecidapyamuM vRcAntaM na zAsyanti, itarathA'haM kRtsne nagare taddvRttamudghoSayiSyAmi / itthaM rAjakumAryA vacanAkarNanena zumbhayA sAdhyA nigaditam - aho ! tvaM rAjAtmajA mRtyetyamasatyaM kathaM kathayasi ? mayA tatkarNA maraNaM nA''nItam, apratIve sati me jholikApAtrAdInIkSitumaIsi mamaivaM vastunA no prayojanam | vA saroSayA rAjAtmajayoktam - are ! jholikAdyavalokanena kim ? saralatvena tatkathaM na samarpayasi 1 / paramajJAtatayA sAMkRtodayAt suvarjitapadravyApaharaNavArA yA stasyA ekamapi vacanamamanyamAnamA rAjaputryA samartsanaM tadavakhatastadAmaraNaM tatsamakSe niHsArya rUpavatyAH kare dade, saca ca tAM zikSayantyuvAca pazya, AsAM sAghutvam, atha bhramAdapyetAdRzAmAryAmAsajanAnAM vAgUvAgurAyAM na patitavyam / anena prapazcaina sAdhvISu rUpavatyA manovairAgyaM - zraddhAviraho bhavediti jAnAnAyAH kSmApajAyA dhAraNA viparItA nirmAtA, va AsAM sarvavAnAM prabhAvo rUpavatthAM vaiparItyenA'pavaditi tayA sacivAGgajayoktam -bhagini ! niHsaMzayametatsamastaM caiva kukarma vartate, yato pUrvAstyAmarUpiNyastA jAtvapi dhaurya naiva kuryuH / tatastayA rUpavatyA sAdhdhya UciremaktIbhinetA vArtA manasi manAgapi na dhyAtavyAH / kRto mithyAvinIyaM jaina dharma dveSTi, tato'nathaicaitatkukAryaM kRtamasti / itthaM zraddhApremagarmitairvacobhistAH sAdhvIH sAntvayitvA rUpavatI rAjaputryA saha svAvAsamAgatA / ityaM rAjasutAmAH sAdhvIsaMmanivAraNayuktiH pratikUlatA miyAya / gatayostayozce khidyamAnayA''ropitacoryayA sAdhyA manAsa cintitam - eSa vRttAnto nagare cetprasarecadA vayaM sarvAH caritre pariccheda // 109 //
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ ara kalahitA bhavema / yato rAjasutoktiSu sAdhAraNataH sarve'pi vizvAsameSyanti, iti kalalitajIvanApekSayA me maraNamevAtiyo'sti / uktamapi-yajIvati kSaNamapi prathitaM manuSya-vijJAnavikramayazobhirabhajyamAnam / tanAma jIvitamiha pravadanti tajjJAM:, kAkopi jIvAti ghirAya baliM ca mukate // 16 // dhomA''viSTazcAritravAnapi naraH kartavyAkartavyamUDho bhavati / atastayA sAdhyA cAritrakalaGkamayAdrahasi svamaraNAya kaMThe pAyo baddhaH, para prAmaviyogAtyAyeva vidivarAjasutAtopadAvArsayA nAmnAmarasandakamA pAnavaniyAntevAsinyA bhAvikayA tatrAgatya tAM sAdhvI tathA vilokya pAzato vimocya payocitopacAreNa sA sacetanIkRtA / pavAJcaitanyamAgatA sA'pi samatAsama prApya niraticAra | cAritrapAlanaM kartuM lagA / itthamanena mahAdumkarmaNA rAjamuvA niviramekaM mahad mavabhramaNakAraNaM karma baddham / rAjaputrIsacivaputryonirantara jaina caJca mavamavalambya vivAdaHpravartita bAsIva / te neja nai dharma beSTa matvA tadA'cAraM pAlayantyo paradharme manAgapi nAdayatAm / dhArmikamatamede'pi tayoH sakhye svokamapyamAvo yayAna mavecyome anyAnyasa viSayeSu pUrvavadevakamatyena tiSThataH sma / itva sukhena tayoH kAle gacchati vairATadezAdhipena jisazatrunRpeNa nijaputra zUrasenaM vivAhayituM rAjaputryAstinakamaJjaryA mArgaNApa sacivo madana manRpasavidhe prditH| rAkSe'pi sa sambandhoprocata, atastenAyA nijatanayA tadvipaye pRssttaa| tayoktam-pUjyatAta! mamA''lI rUpavatI ce varamanumodeta, tavAM vena samaM pariNayaM kurvIvahi, yata bAvAmyAmekenaiva bareNa pUrvata eva pariNayapratikSA kavA'sti / etadAkarNya tikhakApurIsenApramevAkAritAyAmAtyAya nikhila samAcAraM niyoktam-padi mavadAtmajAmuM varaM pUNuvA TU sacivo madanamrapa - 1REACTRY ta vAM vana samaM pariNaya bAyoktam-padi mavadAtmajAmuM varaM pRNuyA
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 1 ttadomayoH pANipIDanaM sahaiva bhavet / ghIsakhena rUpavatyA anumatimupetya tadartha saharSa sammatirdade / rAjA madanaprameNa tadaiva vairATamahipasya mantriNamAkArya gaditam-rAjakumArazUrasenena sahAI nijarAjakumAryAH karapIDanaM samoI svIkaromi / sahaiva cAsmAmiretadapi sthirIkRtam, yaddhIsakhasusodAho'pi bhava saha kodhitavyaH / sacivo'pyamumudantaM zrutvA'tIva jaharSeti tadAnImeva nipuNagaNaka AkAritaH pariNayamuhUrtazca nirNAyitaH / tato rAjJo madanabhramAtprAsthAnikImAjJAM labdhvA dhIsakhaH svasvAmisamIpametya tatratyamakhilaM samAcAraM zrAvitavAna, zrutatadudanto vairATanarezo'pi bhRzaM mumude / tadanantaraM yathAsamayaM mahAsamAroheNa samitajanyajanaiH samaM vairATanarezaH sakumArazUrasenastilakApurImAyayau / tatra sAnanda vivAhakarmaNi sampane rAjJA mantriNA gha hastyazvarathasevakavastrAbhUSaNAghanekavastUni yausakopalakSe dacAni / sataH kumAraH zUraseno'pyanayA sAmagyobhAbhyAM vadhUbhyAM saha vairATanagare samAyayau / tataH zvaSvArpitagRhamAre ume baghAvapi yathocitarItyA gRhabhAra vahamAne svabhA samaM sukhena kAlaM vyatyayAMcaRtuH / ityaM premNA prImAnayorapi tayordharmaviSaye sadaiva vivAdo comyate sma / yataH-adhajJAtruTitaM prema, susandhAtuM ka IzvaraH / sandhi na sphuTitaM yAti, lAkSAlepena mauktikam // 17 // dhArmikamata medA mibhacetaskayorubhayomithaH sApalyodayena kalaho'pi varIyatyate sma / yataH sapatnItve phenacit kathitamasti, yad dAravImapi sapatnI triyo draSTuM nhnte| sahajayorapi sApalye miyo dveSodayo jApata eva, kasmizcidekasmimeva cArUvastuni yadAnekajanAnAmabhilApotpadyate, tadA teSu mAtra mavanaM vinA nA'vaziSyate, yata ekasyaiva padArthasya yugapadanekopamogo na saMbhavati / ityaM /
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ sakacchAvasyAMkurodgame jAte punastasminnuttarottara vRddhirmavatyeva, ato jagati sapatnIsambandho'varAdapyAro bhavati / tatra mithaH premNo | nAmA'pi no jAyate, punarapi lokAcArAdekA'nyA bhaginItyuktvA''huyati / paramanekaza ekA'parAM kalaGkayantI kadvaktyA tajeyantI ca devAna manasyeva dedahyate / khaiNenA'nena kalahena (so'pi duHkhamayaM nijajIvanaM bhArataM lakSyate, punaH sukhantu tasya svapne'pi naiva | * bhvti| yadoDhapArvatIgaMgasya zivasyA'pi baMmramaNA jAtA, tadA pAmarajanAnAM tu vaktavyameva kimasti ? para rAjakumArazUrasenasyopari hai| 5 sAmpratamidaM duHsvamatimAna patitamAsIt / kuto yathA tAmbaliko nijatAmyUlAni sAmyena rakSati, tathaiva so'pi patnIyugaM sadaiva samabhA- 1 | vena rakSitavAna, tathApi samIrasaMcAlitapatrANAMsyeceSTAyattasya so'pi samabhAra peSTA niSphalavAmiyAya / ivastilakApuryo tilakamaMjaryAH || pitre kenaciyAdhena paradIpAdAnItA navyajAtikakA zArikopadIkatA / iyaM zArikA zizikhayA'ruNanetrAbhyAM svAmapakSAmyAM tadaPil ntaHsthazyAmabindumizcAtimaJjulAkSyata / pIyUSopamamiSTabhASiNI sA sadapi zrutamAtreNA'bhyasta kAvyakathAprahelikAdi samayAntare Sil punastathaiva zrAvayitvA janAnAM manoraJjana karoti sm| ityamenAmavalokya prasabhamanasA rAjJA tAM svarNapiJjare tadaiva saMsthApya nijapucyA 14 manoraJjanAya sA pairATanagare preSitA tilakamApi tAM prApya mumuvetamA, punastadrazvArthameko naro niyuktastayA / athA'nayA saha krIDana, 6 vasyA nitya navaM navaM vastu psApana, sadacomizca praharSaNam, tilakamaJjaryA nityakarma baca / sA tAmatipremNAnizaM nijasabhiSAva IP rakSantI rUpavasyA hastena spaSTumapi nAvAt / cepavatI jAtu tanmadhuroktisnehakzena krIDanAya yadA yAcate sma, tadA tilakamaMjarI - vo spaSTabhAcaSTa, yadiyaM mama janakena madartha pressitaa| tvaM tvatkRte svapitaraM kathaM na yAcase 1 kimitya karaNe ve lajjA jAyate ? tickMESEX
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ vilakamAryA idaM vaco nizampa bahuduHkhamitA'pi rUpavatI svamanogAmIyAMdalAtparavastugrahaNAzakyatvAcAtiroSa na kRtavatyAsIta, yato roSAtkAryahAni jAnAnA vijJA sA zAntimevA'zizriyat / yatA-narasyAbharaNaM rUpaM, rUpasyAbharaNaM guNaH / guNasyAbharaNaM jJAna, jJAnasyAbharaNaM kSamA // 18 / / api pa-yasya kSAntimayaM zastraM, krodhAgnarUpazAmakam / nityameva jayastasya, zatrUNAmudayaH kutH||19|| tataH kiyati kAle gate rUpavatyApi tAdR zazipreSaNAya svapituH pArthe patraM prahitam / tato vicakSaNena saciyenApi patrapaThanamAtreNaiva 6 svAgajAyAH sapatnIdAhakAraNaM dvitIyapakSimArgaNaM viditam / vena tarakSaNameva bahavo vyAghA vanaparvatAdiSu tattulyaM pakSiNamAnenuM preSitAH, paraM tAdRk zarikA tu kA'pi na labdhA / atomantriNA dhyAtamU-cedaI tanayArtha zArikAM na preSayiSyam, tarhi sA manomlAnA'maviNyat, atastena kosIjAtikamekaM pakSiNa zArikAtulyarUpaM svarNapiJjare kRtvA putrIpArthe preSitaH / iyaM kosyapi bAhyarUpeNa tayA zArikayA karthacidapi nyUnA nA''sIditi tAM vilokya pramuditA rUpavatI rudrakSaNAya sevaka niyujya sarvathA tallAlanapAlane lInA jAtA / / kayAcihAsyA viditasamAcArA silakamaJjarI sapatnyAH sukhamasahamAnA manasi proSAMcabhUva / anyadobhe ekatraivA''sIne nija nijaM svarga prazaMsamAne AstAma, tadA dvepadagdhAbhyAM tAbhyAM yaH khago'timiSTa bhASeta, sa eva varo kSeya iti paNaH kRtH| atha vAditayostayostilakamaJjaryAH khagaH paTuvAkyattvAd bahuzo bahuvidha madhuvacanamamApiTa, rUpavatyAstu kizcitsakRdapi novAca, tena tilakamaJjarI pramodAducchalati sma / rUpavatI tu nijapakSiNa imAmavasthAM vIkSya bhRkSaM cikhi de| tayA ghetasi cintitam-nUnaM me vihako darzana eva manojJo
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * ** vidyate, kinvasmin guNalezo'pi na vartate / evaM zArikayA kosIpakSiNi parAjite tilakamaJjarI rUpavartI sabhartsanaM vaktuM lamA, ka madIyA sArikA kutra nadIyagaNamotI kosI pamizAda kosInAM sahasamapi mama zArikAtulanAM nA'Jcati / tadA subodhA suvicakSaNA'pi rUpavatI tilakamaarthA amimAnarNanAnena vacanena kosyai kruddhvA tadubhayapakSau luzitvA prAsyat / | mata uktamapi-saMtApa tanute bhinatti hRdayaM sauhArdamucchedaya-tyudvegaM janayatyavadhavacana sUte vidhatte kalim / kIrti kRntati durgatiM vitarati vyAhanti puNyodayaM, datte yaH kugati sa dhAtumucitoroSaH sadoSaH staam||20|| sadAnI kosIrakSakeNa rUpavatI bahubodhitA, paraM tatphalaM kimapi nA'bhUt / SoDazayAmAvadhi padhahInA duHkhaM suAnA sA varAkI kosI vyapadyata / tataH saiva kosI pUrvabhavIyakasyacitpuNyasyodayena vaitAdayagirI gaganavallabhanagarasya pavanavegAsyasya rAjJaH palyA vegavatyAH kaH ptriiruupennaa'jni| atra bhaye pitrA tasyA vIramatIti nAma dattam, sA cA'mAnarezena vIrasenena pariNItA tayA:- // 4 // psaromiH prAptAjnekavidyA'nubhAvAtpatyo mRta AmApuryA rAjyaM mumuje / rUpavatyAH paricArikayA mRtyukAle kosyai namaskAramantraH zrAvito mRtAyAzca taccharIrasya samucitavyavasthA kRtA / ito rUpavatI nijA'kartavyasya kRte'nutApaM kartuM lgnaa| tilakamajarI tu pUrvata eva mahAmithyAtvagrastA kuTilAzayA cA''sIsa, ataH kosImaraNAnantaraM tasyA bhASaNA'ksaraH pUrvato'pyadhika smaayaatH|| tayA' ghaTanAmapalambya jinamataM nindantyA rUpavatyuktA-taca jinamataM mayA samyag dRSTam / tatrA''syena tu janA do do sTanti, paramevaM nirdayakarma kriyate / hanta ! varAkImIdRzI niraparAdhinI korsI mArayantyAste manasi manAgapi dayA kathaM nA'gatA ? itya -KCIEW
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 1 makAryaM kartu te karaH kathamudatiSThat ? ahantu bhramAdapyevaMviSasya nirAgaso jIvasya hiMsAM kadApi naiva karomi / sapatnyA enena vacapA rUpavatI bahu cikhide, sahaivAna yaayo| zUrasenena prabodhitayorapi tayorvahnau ghRtaprakSepeNeva dveSAnala eghamAna evA'sIdataste kathamapi na zematuH / yataH-mRdghaTavatsukhabheyo, duHsandhAnazca durjano bhavati / sujanastu kanakaghadava - durbhedyaJcAzu sandheyaH // 21 // interver manasyaiva mahAnpazvAttApo jAyate sma paraM sakRdavicArapUrNakArye jAve punastada kAryakArya kalmaSAjjanaH kadAcidapi no mucyate iti manISibhiH sadAcAravarjitamavicAritaM karma naiva kriyate / yataH - duHkhaM varaM caiva varaM ca bhaikSaM varaM ca maukhye hi caraM rujo'pi / mRtyuH pravAso'pi varaM narANAM paraM sadAcAravilaMdhanaM no || 22 // pratikarmaNA hi navyakarma sRjyate, tasmitha bhujyamAne punaranyata zubhAzubhaM karmApi badhyate, tasmAtsudhIbhiryatkartavyaM tatsuvicAryaiva karaNIyam | avert kareNa yadyapIdaM kAryamatyanucitamabhUt, tathApi sA jinamate'tIva zracINA''sIt, atastayA''locanAnindA garhAdipazvAttApaistatkarma prakSINaM kRtam, zrIvedasya ca sthAne puMvedaH prAptaH / tato yathAsamayamAyuSaH zraye yadA sA pat magamada, tadA'bhAdhipasya rAjyAcandrAvatyA udarAtputrarUpeNodapadyata / atra janmani tasva nAma candrakumAro babhruva, he rAjan ! sa candrakumAraH svayaM bhavAnevAsti ityaM he rAjan ! avidhi savidhi vA kRtaM sukRtaM kadApi niSphalaM na bhavati / kosIrakSako yo rUpavartI tanAzanivAraNArthaM pratyabodhayat sadayAdharmaprabhAvata eva mRte bhavataH sumatinAmakaH sa eva sacitro'bhUt / 1
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ uktamapi - AyudIrghataraM vapurvarataraM gotraM garIyastaraM, visaM bhUritaraM balaM bahutaraM svAmitvamucaistaram / ArogyaM vigatAntaraM trijagataH zlAdhyatvamalpetaraM saMsArAmbunidhiM karoti sutaraM cetaH kRpAsaMkulam // 23 // tena kosIrakSakeNa pakSiNa prati kevalaM dayAmAtramena darzitam, parantu tasyApi zubhaphalaM prApti vinA nA'sthAt / tasyAH sAdhyA upAzrayapArzvavartinI yA sundarInAmnI zrAvikAsssIta, yayA ca sAdhyAH kaMThataH pAzo mocitaH saiva mRtyoH pazcAd bhavato rAjJI guNAvalI vasUtra / rAjaputrI tilakamaJjarI yA mithyAsvinyAsIt sA mRtvA premalAlacchI jAtA / sAdhyA mRtyo jAte sA kuchI kanakakumAro'bhUt / ajJAninaH prANinaH karmaNAM sadasadgati na vidanti, asasTepAmanye kIdRzaH pariNAmo bhavati, tatpazyantu / sA zArikA'tra bhaye kapilAnAmnI dhAtrI vabhUtra tathA pUrvabhave'pi dvayoH sapatnyoH kalahaH kAritaH, atra aashi tathA kapilayA tadeva kArya kRtam | rAjakumAraH zUraseno vastilakamaJjaryA rUpavatyAzca patirAsIt, atra janmani sa eva zivakumAranAmA naTossUt / pUrvabhaSe rUpavatyA yA dAsyAsIt, kosyai ca caturdaza pUrvasArabhUto mahAprabhAvayuto namaskAramantraH zrAvitasvatprabhAveNa sA bhave naTaputrI zivamAlA, zArikArakSakamAtra maye hiMsakamantrI jAtaH / itthaM sarveSAM pUrvabhavamuktvA zrImunisu vratasvAminA vyAhRtam - he rAjana ! karmapravAho yatra dizi pravahati tatra dizi pravahavas / ata uktam- kiM karoti naraH prAjJaH 1, preryamANaH svakarmabhiH / prAyeNa hi manuSyANAM buddhiH karmAnusAriNI || 24|| sa parvatAdinA'pi na rudhyate tvayA nijaprAgbhavacaritreNa karmaNAM vaividhyamavagantavyam | tvayA rUpavatImaye'tikopavazena kosIpakSiNaH
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ ru pakSo lucitau, tasmAtsA vIramatI bhUtvAtra janmani vA kukuTa vidhAya tayApi bhRzaM tvaM klezitaH, evaM pa tvato nijapUrvabhavavarasya pratiphala gRhItam / pUrvakarmaNAM yadodayo bhavati, tadA sa sabhoktavyo'vazyameva bhavati / yataH-kRtakarmakSayo nAsti, kalpakodizatairapi / avazyameva bhoktavyaM, kRtaM karma zubhAzubham // 25 // api pa-yathA dhenusahasreSu, vatso vindati mAtaram / evaM pUrvakRtaM karma, kartAramanudhAvati // 26 // tatra kasyacidapi ko'pyupAyo na palati / tilakamaJjayAM pUrvabhave sAvyA mRSA stainyakarlako dattaH, atotra janmani tayA | sAdhyApi kanakadhvajo mUtvA premalAlachI viSakanyAkalakkena klkitaa| pUrvabhave rUpavatyAH samakSe yathA kosIrakSakasya prabhAvo nA'calata, tathaivAna maSe'pi vIramatyAH puro guNAvalyA api kazcitprabhAvo nA'palA / rudatyAmeva sasyo tarasvAmI vaM candranRpo vIramatyA kkvaakRrvihitH| pUrvajanau rUpavatIdAsyA kosyAH sevA kRtA''sIta, tasmAdatra mave zivamAlayA kukkuTamAnIya premalAye samarpitaH snehapUrvakaM 12 ca ciraM tasya rakSA kRtA / itthaM munisuvratasvAminA zrutaprAgjanmaphalodantaizcandrarAjAdimirjanahI suzikSA gRhItA / tato rAzA candreNa | suvairAgyeNa karmajAlAni mAyAjAlAni ca chinnabhinnaM kRtvA paramopakAriNo bhagavatazcaraNayorbhacyA namaskAraH kRtH| adha candranRpAdibhiruktam-he magavan ! mavAdRzi karNadhAre labdhe'pi ced kyaM bhavAbdhi no tarema, tarhi punarasmAkaM kRte'nyaH ko bhavasAgastAraNopakArako bhavet ? bhavatA'sya jagato yathArtha mayaM saMdarya vayaM saddharmakarmasammukhInAH kRtAH smaH / atha mavata eva naH svakIyAn buddhvAsmatrI. tirItinirvAhanIyA bhaviSyati / yato yasmiJjalapravAhe bahanabhItyA gajo'pi itapauruSa Aste, tatraiva jalapravAhe matsyA: pratikUlaM tarItrati,
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMKARAOK. para najAna matvA jalapravAhena te nosanta, aso he prabhA ! anAdikAlAdbhavabhramaNazrAnteSvasmAsu dayAM vidhAyeto bhavasAgarApAramuttAryatAm / yatA-vinA gurubhyo guNanAradhibhyo, jAnAti dharma na vickssnnopi|| pinA pradIpa zubhalocano'pi, nirIkSate kutra padArthasArtham ! // 27 // api ca-avadyamukte pathi yaH pravartate, pravartayasyanyajanaM ca niHspRhaH / / sa eva sevyaH svahitaiSiNA guru, svayaM taraMstArayituM kSamaH param // 28 // tadA bhagavatA kavitam-he candra ! devAnupriya ! yadi yuSmAkamIdRgevecchA vartate, tarhi svaparivArANAmAlA labdhvA jhaTityeva dIvA gRhyatAm / zicArthibhirmavyAtmabhirIdRzi nijAtmoddhArAtmake satkArye vilambo na vidheyaH / etadAkarNya rAjA candro'pi tathAstvityupatvA svaparivAraiH saha sAnandaM sadbhAvanAM bhAvayan rAjyaputrakalabAdi bhavabhramaNahetukaM gaNayan nijarAjamavanamAgataH / atha zrIcandrarAjasaMskRtacaritraspASTAviMzatitamaparicchede candrapadIkSAgrahaNamtrijagajjIvoddharaNazaktizAlino munisuvratasvAmina upadezAta prAgbhavavRttAnta zravaNAzca vairAgyavAsitasvAntena rAjA candreNa svAvAse guNAvalI premalAlacchIvA'kArya spaSTataramuktam-priye ! mayA munisuvratasvAminaH pArthe cAritragrahaNa sthirIkRtamasti, yasastadupadezAmRtena tRptaM me mano rAjyamogAdInapi nehate / atha me sabAnandalavo'pi na dRzyate, mama manovRttizcApi saMsArato mlA| yati s|asmaakmaayurjlisth jalamiva pratikSaNaM prakSIyate, prAnte ca tadavasthA payobubudavad bhavati, arthAttAze vilambo na lagati / OMOMOMOM
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ - uktazca-AyuHkallolalola katipayadivasasthAyinI yauvanazrInAHsaMkalpakalpA dhanasamayataDidinamA bhogpuuraaH| da kaNThAzleSopagUDhaM tadapi canaciraM yatmiyAmiApraNItaM, saddharmAsaktacittA bhavata bhavabhayAmbhodhipAraM sarItum 296 II ithaM kaizcidasya kAyaspa kulaTAstrImirupamA dIyate, yato'vasAne-parIkSAbasare'yaM kAyaH premanirvAI na karoti, tazvato'yaM | Baa vizvAsapAtraM na vartate / asya paritaH mAMsAskardameneyamasthimitiH sthApitA'sti / atra nakhagavAdhA jaTizAH santi, kaca | tRNaizcA''chAdito'sti / asmin kAyanikAye nirantaraM bhojanamAro zriyate, tathApi sa riktasya rikta evAvaziSyate / cAso-1 | cchyAsastaMbho dehagRhasya mUlAdhAro parvate / snAnavilepanAdimiH sadA saMskRto'pi sa pUrNa kAle kSaNamAtrArthamapi sthAtuM na zaknoti / ____ ata uktam-amedhyapUrNa kRmijAlasaMkule, svabhApandhini zodhani kalevare mUtrapurISabhAjane, ramanti mUlA viramanti paNDitAH / / 30 // IgasthirakAyakargalanAvA'yaM bhavasAgaraH kathaM priyeta ? anena zarIreNA'smAkaM sAMsArikajantUnAM milanamatra jagati na jAne katipayayo jAtam, paraM kimapi kutrApi lAbhadAyakamadhunAparyantaM phalaM na labdham / yathA-prathilAyA: striyAH zIrSastho ghaTo'sthirastiSThati, / tathaivatajjagadapyasthiraM vrtte| ito'nyadatra jagati pUrvapuNyapramASeNa prANino vividhamudhoga kRtvA maNimANikyadhanadhAnyAnyaskhIputrAdIdalabhante, paramete sarve'traiva tiSThanti, ayaM jIvazvA'sahAya eva riktahastaH parabhavameti / eteSvekamapi vastu tena sAkaM kadApi nAnupAti / / saMsArasyemAM kSaNabhaMgurAmavasthA vilokya mama manastasmAdatyudAsInamasti / athAddhamatra saMsAre'sthitvA mokSadAyi cAritraM grhiitumicchaami|
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ KMKRATKREASESC / yatA-no duSkarmaprayAso na kuyuvatisutasvAmidurvAkyaduHkha, rAjAdauna praNAmozanavasanadhanasthAnaghintAna dhaiv| jJAnAptilokapUjA prazamasukharatipretya mokSAdhavAti: AmaNye'mI guNAsyustadiha sumatayastatra pasnaM kuruvaM 31 atastadartha yauSmAkINA'numaH paramAvazyakatA'sti / mama bhagavato vacA pUrNavizvAso jAto'sti, ato'I tasyaiva dharaNe | jigmissaami| tadartha yuvAM yadhAzA dadIyAyAM tarhi varama, anyathAjJo vinApi cAritraM lAsyAmi, yata evaM kA kSudhAturo bhaviSyati, I yo mukhAsanmasthamiSTAmabhakSaNAya nodhato maveta ? mUrkhAdanyaH ko'pyevaM kartuM nAhatIti me matiH / patyuridaM vacaH zrutvA dAmyAmapi rAjJImyAM sa bahupratiyodhitastasya jagati rakSaNAya cAticeSTA kRtA, paraM yadA tasyAH kimapi phalaM nA'mucadA tAmyAM cAritragrahaNAya | saharSamAjhA dattA / tato rAkSA candreNaguNAvalIsutaM guNazekharamAmAmu rAjyasihAgane lapaveSa bhitarAnanmAneo'pi rAjyakhaNDa dacA te'vivossitaaH| itthaM yathocitaM rAjyavyavasthA vidhAya rAjA candodIkSAgrahaNasya pragaNanaM karmamAreme, tadAnI jA candro dIkSAgrahaNasya praguNanaM kartumAreme, tadAnIM udIyA rAzInAM 12 saptazatI sumatinAmA sacivaH zivakumAranaTaramirapi tenaiva satrA cAritragrahaNecchAprakaTitA, tamiSampa rAjA candraH parAM priitimupgtH| | yathAsamayaM guNazekharamaNizekharAmyA mahatADambareNa dIkSAmahotsavasya sAmagrI sajIkRtA / saparivAro rAjA candro'rSimyo yathepsitaM all dAnaM dadAno munisuvratasvAminaH samIpaM gatastadvandanAca viSAya punastadupadezaM zrotuM layaH, yena tadairAgyabhAkA pUrvato'pyativavRSe / 4 etadavalokyendrAdidevA api tasya candranRpasyAtizlAvAM cakruH / / taso guNazekharAdimI rAjaputrairbhagAn prASitAnhe prabho! majanakA zivasukhaM prAptumIite, tasmAttasmai cAritraM dAtuM sAijakRpA|5| lunA mavatA pA kriyatAm / paraM munisuvratasvAmina eSa vRttAntaH suvidita AsIva, yadyathA kAMspabhAjanopari jalabindavo na viSTha. 20
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ ba- R RAM ti, tathaivedAnI muphtezcandrasya mAnase'pi viSayarAgo nasthAtuM zakSyati / punarapi bhagavatA tena dIkSAdRDhIkaraNavicAreNa se nijopAnte samAhUyoktam-3 candranareza bhavAMdhAritragrahaNAya sajjito'sti tadvaram, parantu cAritrapAlanamatiduSkaraM yatete, tatkhaDgadhAropamamastIti tatra gamanaM mahatkRcchre vidyate / madhUcchiSTadantailauhacaNakacarvaNamiva kaSAyaparISadopasargAdisahanamatikaThinamasti / ata uktam-kaSApA yasya no chinnA, yasya nAtmavazaM manaHindriyANi na guptAni, pravrajyA tasya niSphalA 32 punaH zubhAdhyavasAye truTite'smAn vratagirizikharAdanekajIvAnAM yadA'dhaHpatanaM bhavati, tadA teSAM punaH kucicchuddhirapi na | jAyate / tena te durgadha samranyanne, ato mAyA yasphizcimatavya satsamyaka saMcintya saMbudhyaiva kartavyam / / yatA-bhaye vA yadi vA harSe, saMprApte yo vimarzayet / kRtyaM na kurute vegA-nasa saMtApamApnuyAt // 33 // kiMca-ayazaH prApyate yena, yena cApagatirbhavet / svargAca bhrazyate pena, tatkarma na samAcaret // 34 // prabhogdo kco nizamya rAjJA candreNoktam-svAmin ! bhavaduktiyathArthA, atrApi sandeho nAsti, yaccAritrapAlanamatikaThinaM vidyate, paraM tatkAtarANAM, zUrANAM kRte tu manAgapi kaTinaM nAsti / bhUdhavacandrasyemAM dRDhatAM nirvarNya bhagaztA tasmai cAritradAna svIkRtam / tato rAjJA candreNa bhagavato yathA''dezaM sarvataH pUrva sarpakaJcukatyAgavatsamastamAbharaNamuttArya karmavRkSasya mUlamivoca- || mAnasya kacA lalucire / tato'sau zuddhakriyA'nuSThAnAya sajito babhUva, ato bhagavatA tasmai bharmadhvajamukhavastrAdikaM muniveSaM datvA | sacchirasi sugandhADhyo kAsakSepo vihitastato bhagavatA vena pazcamahAvratasya niyamaH kAritaH / samAptAyAmetAvasyAM kriyAyAM rAjJA
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ S * candreNa candrarAjarSipadaM labdham, tataH samastasuranaraiH sa vandinaH / gumatinA sanivenA'pi pAnImena holA yahItA pUrvavaca tadA candrarAjarSantritvaM labdham / tataH zivakumAreNA'pi sAMsArika naTaveSaM parityajya lokarUpe vaize paTitvA durghaTo caraNakrIDA krIDitumapUrva saMyamanATakasya kArya svIkRtam, arthAtsenA'pi naTavRtti muktvA caaritrmnggiikRtm| ebhyo'nyairjanairapi vividhavataniyamAdikaM gRhItam / atha bhagavatA''bhApurIto vihRtam, candrarAjarSiNA'pi nijamuniparivAraiH saha vihAraH kRtaH / sudUramanugatA guNazekharAdayaH parAvarsanA'vasare tAn praNamya svasvanAma grAhaM pAI procuH-he bhagavan ! bhavantastvasmAdikaM prema vismRtya calitAH paraM vayaM bhavatAM snehaM kathaM ra tyajema ? bhavadrista taNavadvAjyaM tyaktama, paraM vayaM tatkathaM jahyAma ? bhavantastu zarIramalabatsarva hitvA''tmakalyANasAdhanAya gaccha- * nti pasmasmAke kalyANa kA sAdhayiSyati ? astu, mavaMto mudA gacchantu kintvasmAkamiyatI prArthanA'sti, padbhavanto'smAkaMna 8/ vismareyuH, kadAcitkadAcidito'pi samAgasyAsmampa svadarzananAma dadIran / rAjarSiNA candreNa sarvebhyo dharmalAbhA'zIrvAda dadatoktam-ayi devAnupriyA ! mahAnubhAvAH ! bhavadbhiH sadA sadbhASena dharmya kArya kartavyam, a, saMsArazca kSaNabhaGguraM jJAtvA | | tatsukhevAsaktina rvitvyaa| yataH-hariSyamANo bahudhA parasva, kariSyamANaH sutasaMpadAdi / / dhariSyamANo'rizirassu pAdaM, na svaM mariSyantamati kazcit / / 35 // ito'tiriktama, rAjyamANDAgAraM mAtApitrAdisvajanAnapi svIyAka manyerana, teSAna bandhane'tyAdhikyena na pateyuH, sahaiva
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ | nirantaramuttamajAtikulAcArasya pAlanaM kuryuriyameva me zikSA, tathA'yameva madIyAzIrvAdo'stItyuktvA rAjarpiNA candreNAo pratasthe / guNazekharakumArastathAjye janA netrairazrRNi muzcanta bhAmApurI prtyaayyuH| taso rAjarSiNA candreNa sakalamupAdhi tyaktvA munisthavirama hArAjasya samIpe jhaanaamysnmaareme| sArddhameva tena cAritraviSayaka kriyAkalApe'pi naipuNyamAptam / ityameva sumatimunizivakumArasunI | api candrarAjarSi prati vinayena vartamAnau zAkhANyadhijagAte / guNAvalIprabhRtayaH sAdhyo'pi pravartinIpArthe sAdhvAcArANA zikSA jagRhAnAmyAsena 'ca saheva japatapacAritrakriyAnuSThAMnAdiSvapi liinaastsyuH| sarve'pi siMhavacArita ehIvA tapaiva tatpAlane tatparA bhamban / te nijadhAritramadUSayantaH paramAtmAnaM prati nizchayazraddhAmativiprati sma / itthaM zrutasAgaraspA'vagAhanaM bhRzaM kurvatAM teSAmadhyAtmaratnasya zAtirvabhUva / tata AtmastuteH paranindAdidoSANAzca pUrNarUpeNa tyAgaM kRtvA ve'pramattanAmake saptamaguNasthAne rantu lmaaH| rAjarSicandro niraticAraM pAritraM pAlayan prakRSTajJAnaprAptau ca saMnilInaH san SaTakAyajIveSu dayAmAhana, sakakhAjIvAnAtmabadamasta / pugannadravyAsaktau niravAta cetanadravya mUlaguNenA''pyorSa nayana vastumedazAnomavAtsa jaDacaitanvayormeda vidan yatidharmakSamAdisamatApramukhAn guNAneva naijAnyathArthahiteSiNo mene / yata:-atulasukhanighAnaM sarvakalyANapIja, jalanidhijalapotaM bhavyasatvaikacihnam / duritatarukuThAraM puNyatIrtha pradhAna, pivata jitavipakSaM darzanAkhyaM sudhAmbu // 36 // so'STapravacanarupAyAmAturake ramamANaH kSamAkhaDgena moharAja parAjigye / punarantarasaMvegApagAyAM paramAnandasandohasvarUpamAtmAnaM
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ SRH snApayan zarIrasyandanaM ratnatrayyAH suyogarUpahayaivAlayanapathagamanAtAna nyavArayata / tenAddharmasya vivekagireranumavarasaGghampikAM prApya | Pil momAnavatsantolamandiraDAsamakSAyisamAgya sA dcaa| pacamerutulyAnyanamahAvatAnavizaktizAlIbhya sa utthApitavAn po. ndriyamRgAMzca mRgendravabhijAyattAna vidhAya saMvarazAle saMghatAn kRtvA rakSitavAn / yataH-ApadAM kathitaH panyA, indriyANAmasaMyamaH / tatrayaH sampadA mAgoM, yeneSTaM tena gamyate // 37 // ____ tathA sa parISahAn samabhASena sahamAnastenaivAtmaguNapuSTi zivaprApti cA'sta / yato'gnijvAlAmnalihiraNyavatparIpahopasargAdeH 4 sahanenA''tmanaH zuddhasvarUpamAvirbhavati / ito'nyadyathA yathA''tmani zAntarasaprasAro bhavati-AtmapradezastenA'bhiSicyate, tathA tathA& StmanA tAmrarUpaM parityajya satyasvarNarUpaM prApyate, sena paramotkRSTazuddhasvarUpasya cAtmano'numavo jAyate / evaM vidana sa jJAnAdiguNanityAnande sthitattvAtparamAnandasyAnubhanaM karoti sma, evaM bhRzamAtmadharmamAparana rAjarSizcandraH kSapakaNyAH sammukho bhavituM lagastenAnAdikAlado jIvavazvartikaraNaikacittaM moharAjasya sainyaM manam, tasya mukhaM saMgopya palAvitavyamabhUt / tato'sau caturNA vanapAtikarmaNAM nAzakaraNe lInaH samatisnigdhaikAdace guNasthAne pAdamanidhAya dhINamohanAmake dvAdaze suguNaspAne gAvAn / tatra paturNA dhanadhAtikarmaNAM sarvathA zye kRte tvaritameva trayodarza guNasthAna prApya tena candrarAjarSiNA zAzcatimsAlasukhanidAna lokAlokaprakAra kevalazAnaM kevaladarzanaca le| uktamapi-jJAnaM syAtkumatAndhakArataraNini jagallAcanaM, jJAnaM nItitaraGgiNI kulagirirzAnaM kaSAyApaham / jJAnaM nirvRtiSazyamantramamalaM jJAnaM manaHpAcanaM, jJAnaM svargagatiprayANapaTahaM jJAnaM nidAna shriyH||38||
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ dra satastadAtmano jJAnAdiguNAnAmAcchAdakaM pudgalakAryarUpaM yatkarmA sIsadAtmapradezAtpRthagmaya svacchaparamANurUpaspa lAmena | mokSakAraNarUpaM jAsam / atastena yathAkhyAtacAritrasya prAptiH kRtA / tatastasya candrarAjarSeH kevalajJAnamAnadayAlokAloka; prakAzito babhUva / tena tasya samastasAMsArikajIvAnAM sukhaduHkhajanmamaraNagatAgatItyAdimAvA hastA''malakavajJAtA bamavuH, tasya ca samastA S|| bhrAntiraM gatA / tadAnI nikaTasthaiH samyagdRSTibhirdevairdhanadhAtikarmaNAM kSayaM kevalajJAnodayazca viditvA zAnotsavo vihitaH / tasmin / | kSaNe devakRtasvarNapaGkaje samupavizya parSadi candrakevalinAsatA dharmadezanA dattA / I payA-kartavyaM jinavandanaM vidhiparaiharSollasanmAnasaiH, sacAritravibhUSitAH pratidina sevyAH sadA sAdhavaH / || zrotavyaM ca dine dine jinavaco mithyAsvanirNAzana, dAnAdau vratapAlane ca satataM kAryA ratiH zrAvakaH39 / / kiJca-yadbhaktiH sarvajJe, yabasnastatpraNItasiddhAnte / yatpUjanaM yatInAM, phalametajIvitavyasya / / 40 // KI yA dharmadezanA pazcendriyaviSayasukhapipAsAM amayitumanerbhavyaiH pItA / evaM jaGgamatIrtharUpeNA candrakavalinA bhUtale'ti vihatyA'neke bhavyajIvAH prtiyocitaastthaa''baalvRddhebhyo'mitaa'gmyaagocrsiddhaantbhaavaaprdrshitaaH| evaM vihAraM kurvastasya kiyadinAnantaraM siddhA calatIrthe zubhAgamana babhUva / atra tIrthe purA'pi tasya narattvaprApyupakAro'bhavata, punarjJAnenAGgAyi yadanenaiva tIrthenAnte me siddhigamana R bhaviSyatiasmisthAne'nekamunInAM siddhapadanAzirasya smaraNamAtreNa prANinAM karmacchedazcApi mavatIti jAnatA tenAta mahAtIrthe mAsikI // saMlekhanA kRtAArAjarSiNA candreNa sarva saMmIlya sahasrasaMvatsarAnyAvadIkSAparyAyaM varSANAM triMzatsahasramAyuktvA cAnte yoganirodhena / paturdazAyogiguNasthAne pazcahasvAkSaroccAraNaparimANakAlaM sthitvA vedanIyAyunAmagotrANAM caturNAmaghAtikarmaNAmapi sarvathA Ayo KORHAR
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ ES vihitaH / ato'nantavIryo'khio'sAvatIndriyatvAyatvayoH prAptyanantaramUrdhvagamanaM kRtvA siddhisthAna prApa / sarvArthasiddhavimAnasyo- 15 | pari dvAdazayojanapUra sthapatrAgabhArAnAmazilAyAmakayojanamite lokAnte lokAntaM spRSTvA sa sthitaH / tataH sumatizivakumArI munI guNAvalI premalA ca sAcyAvete sarve'pi kevalajJAnaM prApya siddhasthAnaM gtaaH| punaH bhikmAlAprabhRtisAdhyaH sarvArthasiddhavimAnamIyustAstatazyutvA mahAvidehakSetre manuSyamavena siddhisthAnaM yAspanti / evaM taiH samastai vairAtmanaH kalyANaM kRtam, etatsarva sadAcArasya zuddhacAritrasya caiva pratApa AsIt / ata uktam-mithyA vaktuM nahi jAnAmi, sAraM kizcitsava kathayAmi / guptitritayaM samitIH paJca, yAvajI khaslu bhA muzca / / 41 / / api ca tacAritraM na ki seghe? yatsevAvazagaH pumAn / hInavaMzo'pi saMsevyaH, surAsuranarottamaiH // 42 // dhanyAssanti tAdRzAH puruSA ye nijAtmAnamuddharantaH sarvajanasamakSe svAdarzatAmupasthApayanti / yathA rAjA candreNa svazIlarakSayA | triloke nijanAmodyotitam / vastutaH zrIlaprabhAvo'tivilakSaNo bhavati, yatA zIlazAlinAmane sarve devadAnavacakravAdayo'pi namraziraso bhvnti| yatA-zIlaM nAma nRNAM phulonnatikaraM zIlaM paraM bhUSaNaM, zIlaM pratipAtivittamanaghaM zIlaM sugatyAvaham / zIlaM durgatinAzanaM suvipulaM zIlaM yaza:pAcanaM, zIlaM nirdetihetureva paramaH zIlantu kalpadrumaH / / 43 / / kizva-zIlaM sarvaguNoghamastakamaNiH zIlaM vipadrakSaNaM, zIlaM bhUSaNamujjvalaM munijanaiH sarvaiH sadA sevitam / ReCCICIA-1
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ %ES durAdhijaduHsvavAhizamane prAvRTpayodAdhikaM, zIlaM sarvasukhaikakAraNamataH sthAskasya no saMmatam // 44 // ___ api pa-sItayA durapavAdabhItayA, pAvake svatanurAhurtAkRtA / pAvakastu jalatA jagAma ya-tatra zIlamahimA vijRmbhitaH // 45 // ato he pIla ! nyaM sarvajagatpajya saMmnatyaM bhansamasi, tanApAnako'pi vizvArAdhanoyo'sti, tavAcintyamahimA cA'stIti sadAtmAmeSTaphalAkAkSibhirahanizca saMsevyamAnasya te yathArthaguNavarNane zeSo'pi no aktastasanyeSAM kA kathA 1 / / atha granthakartR-prazastiHzrIvarDamAnAntajinAnpraNamya, zrIgautamAdIn gaNaghAriNazca / / vilanAmbhojadinezakalpaM, saMnaumi sUrIzvaraddhemacandram // 1 // mevAimUpAlamatiprasAba, tatapAgacchavarapratiSThA / yeneha labdhA tamahaM namAmi, sUri jagazcandramAtiprazasyam // 2 svaccha'tra gacche yazasAvalakSa, zrIratnasUri matimatsu dakSam / lAya' ca tacchiSpavaraM prasiDa, kSamAsUrimahaM stavImi // 3 // nAnAgamaicitritapittasayA, reme yadIye hRdi siddhipamA / saudharmagacchAmbarabhAskarAbha, devendrasariM tamahaM namAmi // 4 // tatpaSTacArAMnidhijAtamayaM, kalyANakandaM suSamAticandram / umAkaDa
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalyANasUri praNamAmi nityaM, pramodasUriM ca tadIyaziSyam // 5 // cake samastAgamAdhavadyA-bhidhAnarAjendra iti prakoSaH / / yenAtra loke bahakIrtibhAjA, rAjendrasUri tamamive'ham // 6 // vidyAcarNa zrIdhanacandrasUriM, vande jagadvanditavandanIyam / prArambhitagranthavidhI samAptI, kalyANasandohakarA mamaite // 7 // alpajJenApi yodhye saralapadamaye'nekasatpadyayukta, anye madhojite'smin kacidapi dhiSaNAdoSato vA prmaadaat|| syAjAtA truTimeM sumatiyudhajanaiH sAsadAzodhanIyA, caivaM grAhyA guNAstaiH kathayatisatataM zrIlabhUpendramUriH 8 varSau guNaratnanandavidhuke zrIbhesavADApure, pArzva zAntijinezvarazca satataM dhyAyan hRdambhojake / cAturmAsyanivAsametya kRtavAMzcAndraM caritraM varaM, vyAkhyAne sukhayodhanAya bhavinAM bhUpendrasuriH kRtI // 9 // iti zrIsaudharmavRddhattapogacchIya-suvihitasUrizakrakhapurandaramakalajainAgamapAradRzca-paramayogirAja-jainAcAryabhaTTAraka-zrImadvijayarAjendrasUrIzvarAntevAsi-siddhAntamahAdadhinyAyacakravarti-paramparAnuga-zrImadvijayadhanacandrasUrIza-paprabhAvaka sAhityavizArada-vidyAbhUSaNa-zrImadvijayabhUpendrasUrIzvareNa sajjanahitAya sara lasarasasaMskRte saGkalitaM zrIcandrarAjacaritraM samAptimagamat //