Book Title: Siddhachakra Varsh 03 - Pakshik From 1934 to 1935
Author(s): Ashoksagarsuri
Publisher: Siddhachakra Masik Punarmudran Samiti
View full book text
________________
૨૧ ૧
શ્રી સિદ્ધચક્ર
ફેબ્રુઆરી-૩૫ કેવો અંતરંગથી આદર કરે તે સમજવું મુશ્કેલ ઉપલક દૃષ્ટિથી દેખનારો મનુષ્ય વાંચે અને તે નથી. સૂત્રમાં ગુંથાયેલા મહાપુરુષોને અંગે જ ઉપલક દૃષ્ટિની અપેક્ષાએ જ અનશનાદિ છે ઉપર જણાવેલા સ્થાનો અને મહાપરુષો જણાવ્યા પ્રકારના તપને આચરવામાં અલ્પ આદરવાળો તથા ગણાવ્યા છે. બાકી અન્ય ગ્રંથોની અપેક્ષાએ થાય, અને તેના બાહ્ય તાપણાના નામે બહેકી દમયંતી અને શ્રી ચંદ્રકુમારાદિકની પૂર્વભવમાં જઇ માર્ગ ભૂલી જાય તો તેમાં અસંભવ નથી, કરાએલી તપસ્યા કોઇપણ પ્રકારે ભૂલી શકાય તેમ પણ સૂકમ દૃષ્ટિવાળો પુરુષ તેવી સ્થિતિમાં કોઈ નથી.
દિવસ પણ આવે નહિ, કેમકે પ્રથમ તો સૂક્ષ્મ ઉપર જણાવેલા તપનું સ્વરૂપ ગુણો અને
દૃષ્ટિવાળો મનુષ્ય આ નિબંધમાં જણાવેલા આખા
અધિકારને વાંચે, વિચારે અને તેથી સ્પષ્ટ સમજી તેને કરનાર કેટલાક મહાત્માઓનું સ્વરૂપ જાણવાની ઇચ્છાવાળાઓએ મલ્લધારગચ્છીય શ્રીમાન
શકે તેમ છે કે ઉપરનો સર્વ અધિકાર મુખ્યતાએ હેમચંદ્રસૂરિજીએ કરેલી પુષ્પમાળા જેનું અપરનામ
અનશન નામની બાહ્ય તપસ્યાને જ અંગે શાસ્ત્ર ઉપદેશમાલા પણ છે તેનું તપ નામનું આખું દ્વાર
અને યુક્તિને અનુસરીને કહેવામાં આવેલો છે. તથા તે જ મહાપુરુષે કરેલી ભવભાવનામાં નિર્જરા
વળી તપસ્યાના સ્વરૂપને સમજવા ચાહતા મનુષ્યને નામની ભાવનાનો આખો વિષય અને શ્રીમાન
એ પણ સાથે જ સમજવાનું છે કે ઉપર જણાવેલી રત્નશેખરસૂરીશ્વરજીએ રચેલ આચારપ્રદીપમાં
છ પ્રકારની અનશનાદિ બાહ્ય તપસ્યા સ્વંય ફળને તપઆચારનો આખો ભાગ જોવા અને સમજવાની
દે વાવાળી હોવા સાથે અત્યંતર તપના
અસ્તવ્યસ્તપણામાં કે તેના આચરવામાં અનશનાદિ જરૂર છે.
તપસ્યા કે જે બાહ્ય તપ તરીકે કહેવાય છે તે જ અત્યંતર તપની રક્ષા પણ બાહ્ય તપથી છે
મુખ્ય ભાગ ભજવે છે. આ વાત સમજવી જરૂરી છે. જો કે મુખ્યપણે પૂર્વે જણાવેલી તપસ્યાના હોવાને લીધે તેનો કાંઇક વિસ્તારથી વિચાર કરીએ
શ્રી ભગવતીજીસૂત્ર, શ્રી ઉત્તરાધ્યયનસૂત્ર, શ્રી | સર્વપ્રકારની અત્યંતર તપસ્યામાં આદ્ય દશવૈકાલિકસૂત્ર, તથા શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રની નંબરે ગણાતું પ્રાયશ્ચિત નામનું અત્યંતરતપ નિર્યુક્તિ તથા શ્રી ઔપપાતિકસૂત્રમાં અનશન વિચારીએ તો પ્રાયશ્ચિતના દશ ભેદોમાં પાંચમાં વિગેરે બારભેદો જણાવેલા છે, અને તેમાં પણ નંબરે ગણાતું તપ નામનું જે પ્રાયશ્ચિત્ત તે અનશન, અનશનાદિ છ ભેદોને બાહ્ય તપ તરીકે જણાવેલા આયંબિલ, નીવી, આદિ બાહ્ય તપસ્યાને અંગે જ છે, અને પ્રાયશ્ચિત્તાદિ છ ભેદોને અત્યંતર તપ છે. જો કે તે તપ નામના પ્રાયશ્ચિત પછી છેદ અને તરીકે જણાવી અનશનાદિક તપની બાહ્ય દૃષ્ટિથી મળ વિગેરે પણ પ્રાયશ્ચિતો છે, પણ તે બધાં થતી આચરણા, બાહ્ય દૃષ્ટિએ તેનું થતું દર્શન અને છેદાદિ પ્રાયશ્ચિતો તપસ્યાને અંગે પૂર્વે જણાવેલી કર્મક્ષય પ્રત્યે અનેકાંતપણું જણાવી તે અનશનાદિને છ માસની મર્યાદાને ઓળંગી જનાર માટે કે બાહ્ય તપ તરીકે ગણાવ્યાં અને પ્રાયશ્ચિત્તાદિ છ પહેલે નંબરે અનશનાદિ તપસ્યાથી પ્રાયશ્ચિત ભેદને અંતરદૃષ્ટિવાળાઓથી જ આદરવાપણું, લેનારનું દમન યોગ્ય ગણ્યા છતાં તે અનશનાદિથી અત્યંતર દૃષ્ટિવાળાને જ તેનો ખ્યાલ અને કર્મક્ષય ન દમાય તેવા આત્માને જ માટે જ છે. વળી કરવા પ્રત્યે તેનું એકાંતિકપણું જણાવી તે છ ભેદોને આલોચન વિગેરે પ્રાયશ્ચિત્તો ન કરે અગર તે અત્યંતર તપ તરીકે જણાવેલાં છે. તે વર્ણન કરવામાં પ્રમાદ થાય તો તેની શુદ્ધિ તપ દ્વારાએ
