Book Title: Siddhachakra Varsh 03 - Pakshik From 1934 to 1935
Author(s): Ashoksagarsuri
Publisher: Siddhachakra Masik Punarmudran Samiti
View full book text
________________
• • • • • • • • • • • • • • • • • • •
૩૯૪
શ્રી સિદ્ધચક્ર
- તા. ૧૬-૬-૩પ સહેજે માલમ પડશે કે જગતમાં પૃથ્વી જેવી ચીજ વસ્તુઓનો ઉપભોગ જ કરનાર છે અને મનુષ્યો ન હોય તો મનુષ્ય વિગેરેને રહેઠાણ કે આધાર ન કોઈની પણ વસ્તુતાએ ઉપભોગ્ય અવસ્થાવાળા રહે માટી, પત્થર, લોઢું, સોનું, હીરા અને પન્ના નથી માટે તેની જાતિમાં ઉત્તમતા અને અધમતા જેવી ચીજો સ્વપ્ન પણ મળે નહિ, પાણી ન હોય કઈ દિશાએ હોય અને તેનાં કારણો તપાસવાની તે વનસ્પતિ, જાનવર, પક્ષી, યાવત્ મનુષ્યનું ખાસ જરૂર હોવાથી તેનો વિચાર હવે કરીએ. પોષણ અને વૃદ્ધિ અશક્ય થાય. અગ્નિ જેવી વસ્તુ
સામાન્ય જનતાની દ્રષ્ટિએ એટલું તો કબૂલ ન હોય તો ખોરાકની પાક દશા ન થાય, તેથી મનુષ્યોની કેવી હાલત થાય, તે જાણવા માટે
કરવામાં આવે તેમ છે કે મનુષ્યની ઉત્તમત્તા અને
અધમતા તેના સ્પર્શાદિક ગુણોની અધિકતા અને વધારે નહિ તો ભગવાન ઋષભદેવજીના ચરિત્રમાં અગ્નિની ઉત્પત્તિને અંગે આહારની અજીર્ણતા
ન્યૂનતા અથવા સરસતાને આભારી નથી તેમ આદિની સ્થિતિને સાંભળનારાઓ તે સ્થિતિ સંભાળે
છતાં મનુષ્યજાતિમાં પણ ઉત્તમતા અને અધમતા અથવા પ્રજાને ઉપયોગી એવા શિલ્યો અને કર્મોની
છે એ તો નિર્વિવાદ જ છે, તો તે ઉત્તમતા અને ઉત્પત્તિ અથવા સમગ્ર સૃષ્ટિના નિર્વાહના કારણભત અધમતા બીજા કોઈને નહિ પણ વિવેકને આભારી હુન્નર અને ઉદ્યોગોની સ્થિતિ વિચારવી જેથી છે એમ સહેજે સમજાશે. હવે એ વિવેકનું મનુષ્યને અગ્નિની કેવી ઉપયોગિતા છે, અથવા અગ્નિના માટે ઉપયોગી સ્વરૂપ વિચારીએ કે જેથી તેને અભાવે જીવોના જીવનો કેવી મુશ્કેલીમાં આવી પડે અનુસરીને સામાન્ય દ્રષ્ટિવાળા મનુષ્યોને પણ તે સહેજે સમજાશે. વાયુ એટલે જાડી કે પાતળી મનુષ્યોના ઉચ્ચ અને નીચ એવા ભેદો માન્યા હવા દરેક જીવ પછી મનુષ્ય હોય કે જાનવર હોય સિવાય ચાલશે જ નહિ, અને તે વિચારી તેના પણ તેને કેટલી છે એ કંઈ સમજાવવું પડે તેમ મૂળ હેતુને વિચારતાં દરેક મનુષ્યને વિવેકની નથી, વનસ્પતિ ન હોય તે ફળફૂલ, કાષ્ઠ, ધાન્ય ખાતર પણ સન્માર્ગે પ્રવર્તવાની અને ઉન્માર્ગથી વિગેરે કોઈ પણ ચીજ ન હોય, ને જીવનનો પાછા હઠવાની જરૂર જ પડે. નિવાહ અશક્ય જ થઈ પડે એવી જાનવર અને પંખી આદિને માટે પણ ઉત્તમતા કે અધમતા કહી
એક વાત યાદ રાખવાની જરૂર છે કે જિહા શકાય તેમ છે, કેમકે તેમાં પણ હંસ, કોયલ,
અને સ્પર્શન આદિ ઈન્દ્રિયોને અનુકૂળ એવા કાબર, કાગડા વિગેરેની ઉત્તમતા અને અધમતા
વિષયોનો સ્વીકાર અને પ્રતિકૂળ એવા વિષયોનો ધ્યાન બહાર હોય એવો મનુષ્ય ભાગ્યે જ હશે
ત્યાગ કરવો અને જો વિવેક કહેવામાં આવે તેવો અને તે પણ જીવનનિર્વાહ તથા વિષય પોષણ
ઈદ્રિય વિષય સંબંધી વિવેક તે પશુ પંખી અને કરનારો બને છે, અર્થાત્ પૃથ્વી, પાણી વિગેરે સર્વે
જાનવરો ને છે એમ પ્રત્યક્ષ હોવાથી કોઈથી પણ વસ્તુઓથી જ મનુષ્યના જીવનનિવાહ અને વિષય ઈન્દ્રિય વિષયોને અંગે થતા વિવેકને મનુષ્ય પોષણ હોવાથી તે પૃથ્વી, પાણી વગેરે ઉપભોગ્ય સંબંધી વિવેક માની શકાય તેમ નથી, અથાત્ હોઈ તેના ઉપભોગ ગુણોની અધિકતા અને પોતાના ઈન્દ્રિય વિષયને અંગે મનુષ્યોનો વિવેક સરસતાને અંગે તે તે વસ્તુની ઉત્તમતા અને વિચારવો એના કરતાં મનુષ્યની ઉત્તમતા અને ન્યૂનતા અને વિરસતાને અંગે અધમતા રહે તે અધમતાના કારણભૂત વિવેક કોઈક જુદી રીતિએ સ્વાભાવિક છે પણ મનુષ્યો તો માત્ર તે તે વિચારવો જોઈએ.
