Book Title: Siddhachakra Varsh 03 - Pakshik From 1934 to 1935
Author(s): Ashoksagarsuri
Publisher: Siddhachakra Masik Punarmudran Samiti
View full book text
________________
,
,
,
,
,
,
૪૪૨
શ્રી સિદ્ધચક્ર
જુલાઈ - ૧૯૩૫ અધિકરણરહિત જ રહે, અગર અનુકંપાથી દીધેલી લાભ મળી જાય, અને તેથી કોઈપણ જીવ ચાહે વસ્તુનો ઉપભોગ કરી પાપરહિત જ પ્રવૃત્તિ કરે તેવો હિંસક હોય તેને દુર્ગતિએ જવાનું રહે જ નહિ, એવો નિયમ નથી, કેમકે તે અનુકંપાને પાત્ર બનેલો પણ આ વાત કોઈપણ શાસ્ત્ર કે શાસ્ત્રાનુસારી જીવ તો ભગવાન જિનેશ્વર મહારાજના માર્ગમાં માનતો કે મનાવતો છે જ નહિ, અને તેથી તથા પણ આવેલો નથી જેથી તે પાપના કાર્યને કરતાં થકાં શ્રીજ્ઞાતાસૂત્રમાં કહેલા મેઘકુમારના માત્ર સસલાની પણ તેને પાપ તરીકે માને. અર્થાત્ અનુકંપાદાનને કહેલી અનુકંપાના દૃષ્ટાંતથી દરેક શાસ્ત્રાનુસારીને પાત્ર બનેલો જીવ સમ્યગ્દર્શનાદિક કે વિરતિ માનવાની ફરજ પડશે કે બચાવવાની બુદ્ધિ તે જ આદિનું સ્થાન નહિ બનેલો હોવાથી પાપની પ્રવૃત્તિ અનુકંપા છે, અને તેથી જ બચાવનારને માત્ર કરવાવાળો રહે છતાં અનુકંપાદાન દેવાવાળો મનુષ્ય બચાવવાની બુદ્ધિરૂપી અનુકંપાનું જ ફળ મળે છે. તે માત્ર તેના દુઃખને ટાળવાની બુદ્ધિથી જ દાન
અનુકંપા અને અહિંસાના વિષયોની ભિન્નતા આપે છે તે દાન આપનારો મનુષ્ય તે મનુષ્યના વિષયકષાયની પ્રવૃત્તિને વધારવાની બુદ્ધિવાળો હોતો
એ પણ યાદ રાખવું કે હિંસા વર્જવાની બુદ્ધિ જ નથી, અને તેથી તે અનુકંપાદાન દેનારને દુઃખી તે વ્રતનો વિષય છે, અને અનુકંપા કરવી તે મનુષ્યના દુઃખને ટાળવાની બુદ્ધિથી લાભ જ હોય સમ્યકત્વનો વિષય છે, અને તેથી બચાવવાની છે અને એમ જો ન માનીએ તો જૈન નામધારી બુદ્ધિવાળાને અનુકંપાનું ફળ જ મળે છે, પણ થઈને પાપીઓનો નાશ કરવા માટે કેડ બાંધવી બચનારનાં પાપોનું અનુમોદન લાગતું નથી, તેવી પડશે, કેમકે પાપીઓનો નાશ કરવામાં એક હિંસા રીતે અહીં પણ સમ્યગ્દર્શનવાળા જીવની ભકિત નામનું પાપ લાગશે, પણ તે પાપીના જિંદગી કરતાં તે ભકિત કરનાર
કરતાં તે ભકિત કરનાર મહાપુરુષને સુધીના અઢારે પાપસ્થાનકો રોકવાનો લાભ મળશે, સમ્યગદર્શનાદિની અનમોદના સહાધ્ય. વિગેરે પણ એવી રીતે કરવાનું કોઈપણ વિવેકી કે શાસ્ત્રજ્ઞ
ધારાએ લાભ જ થાય છે, પણ તે કહેતા જ નથી. જો બચાવ્યા માત્રનો લાભ ન માનીએ અને બચનારાની શેષ જિંદગીમાં કરાતા
સમ્યગ્દર્શનવાળાના કરેલા પાપોનું અનુમોદન તે પાપોની અનુમોદના બચાવનારને થયેલી એમ
ભક્તિ કરનારને લાગતું નથી, માટે દર્શનની માનીએ, તો મેઘકુમારનો જીવ હાથીના ભવમાં
શુદ્ધતાને કે સામાન્ય દર્શનમાત્રને ધારણ સસલાને બચાવીને, તેના પ્રભાવે બીજે ભવે
કરનારાઓની ભકિતમાં સાવઘનિરવદ્યપણું સમ્યગ્દર્શન પ્રાપ્ત કરી ચારિત્રને મેળવી આત્મકલ્યાણ
સાધિકરણ નિરાધિકરણપણું વિચારવું કે વિચારવાને કરનારો થાત જ નહિ, અને તે હાથીના ભવની
કહેવું તે મિથ્યાદર્શન સિવાય બીજું કાંઈ જ નથી. અનુકંપાનું દૃષ્ટાંત શ્રમણ ભગવાન મહાવીર વિરતિવાળાઓની વિશેષ પાત્રતા અને મહારાજા ધર્મને અંગે કષ્ટ સહન કરવામાં આપતજ
ચારિત્રપદના આરાધના માટે તેની ભક્તિ નહિ. એમ નહિ કહેવું કે સસલાને તે હાથીએ માર્યો નહિ તે રૂપ અનુકંપા અહીં લેવી, પણ બચાવવાની
મહારાજા શ્રીપાળ ચારિત્રપદને આરાધન બુદ્ધિરૂપ અનુકંપા ન લેવી, કારણ કે નહિ મારવો કરનારા હોઈ વિશેષે વિરતિવાળાઓની ભક્તિ એનું જ નામ અનુકંપા લઈએ તો પ્રથમ તો કરવામાં લીન થઈ ચારિત્રપદનું આરાધન કરે છે અભયદાન અને અનુકંપાદાન એક થઈ જાય. એ વાત આપણે ઉપરની ગાથામાં વિરશ્નપરા વળી, કોઈપણ જીવ પોતાની જિંદગીમાં જીવોનો મત્તિરો એ પદથી જોઈ ગયા. જ્યારે સતત નાશ કરતો હોય તો પણ તેને નાશ નહિ સામાન્યપણે સમ્યગ્ગદર્શન પામવાવાળાનો જન્મ કરેલા જીવો અનંતગુણા છે તેથી તે બધાની દયાનો પણ કૃતાર્થ અને સફળ ગણાય, અને તેથી તે
