Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ "! zrI 108 digambara jainAcArya dezabhUSaNa mahArAja ke zrAzIrvAda sahita bhArata ko parataMtratA kI zrRMkhalAoM se mukta karAne vAlI tathA svataMtratA kA svarNamayI prabhAta dikhAne vAlI eka mAtra pratinidhi saMsthA akhila bhAratavarSIya kAMgresa ke manonIta nirvAcita adhyakSa zrI uccharaMgarAya navalazaMkara Dhebara ke kara kamaloM meM sarva bhASAmayI apUrva grantharAja siri bhUvalaya sAdara samarpita hai / pauSa zuklA 1, saM0 2014 vIra nirvANa samvata 2484 zrI bhUvalaya prakAzana samiti ( jaina mitra maMDala) dharmapurA dehalI /
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya vaktavya mahAna grantha rAja zrI bhUvalaya kA paricaya jaba bhArata ke rASTrapatti mahA- caturmAsa samApti para prAcArya zrI ne dehalI se bihAra kiyA prataH grantha rAja ke mahima DA. rAjendraprasAda jI ko diyA gayA to unhoMne isako saMsAra kA pAThabA prakAzana kA kArya sthagita sA ho gyaa| prAcArya zrI sadaMva isa grantha ko prakAza pAzcarya batAyA / isa mahAna grantha kI racanA Aja se lagabhaga 1000 varSa pUrva meM lAne ke lie pUchate rahe parantu hama apanI vivazAe batAte rahe / anta meM digambara jainAcArya zrI 108 kumudendu svAmI ne kI thii| prAcArya / jaba prAcArya zrI gur3agAvaM meM ye to dehalI ke pramukha sajjanoM ne prAcArya zrI se zrI kumudendu nandI-parvata ke samIpa, baiMgalaura se mIna dUra jAnA kI...ki ve jabataka dehalI na padhAreMge isa kArya pA, prArambha honA vallI sthAna ke rahanevAle the| ve mAnyakheTa ke rASTrakUTa rAja ke asambhava hai| prAcArya zrI pahale do caturmAsa dehalI meM kara cuke the ataH dehalI samrATa amoghavarSa ke rAjaguru the| yaha apUrva granya anya granthoM se vilakSaNa 64 nahIM mAnA cAhate the| parantu dehalI nivAsI lagAtAra prAcArya zrI ko isa mahAna par3oM meM hai jisase kannar3a bhASA ke hasva, tathA dIrgha Adi akSara banate haiN| yaha grantharAja ke prakAza meM lAne ke hetu-dehalo pAne ke lie prAgraha karate rahe / anta andharAja jaina dharma kI vizeSatayA tathA anya dharmoM ko saMskRti kA pUrNa paricaya meM prAcArya zrI ne isa kArya ko mahAnatA tathA upayogitA ko dRSTi meM rakhate detA hai| yaha vijJAna kA bhI eka apUrva grantha hai| isa grandharAja meM 1 mahAna hue isa varSa dehalI pAnA svIkAra kiyaa| bhASAe~ tathA 700 kaniSTha bhASAe~ gabhita haiN| yadi isa grantharAja ko bhalI AcArya zrI aprala 1657 meM dehalI padhAre / tatkAla hI tAra Adi prakAra samajhA jAe to isake dvArA manuSya kA jJAna bahata adhika unnati kr| dekara zrI yallappAjI zAstrIko beMgalaurase bulAyA gyaa| bhAgyavaza bhAratake pramukha sakatA hai / isa grantha kA kucha bhAga mAikro philma karAyA jA cukA hai aura udyogapati dharmavIra dAnavIra, guru bhakta zrI yugala kizora jI biDalA-joki ise bhArata ke rASTrIya saMgrahAlaya meM rASTrapati ke prAdhezAnusAra rakhA gayA hai| AcArya zrI ko apanA dharma guru hI mAnate haiN| isa grantha se bahuta prabhAvita gata varSa jana pradarzanI tathA seminAra ke Ayojana para isa grantharAja hue unhoMne bhI yaha preraNA kI ki isa grantha ko prakAza meM lAyA jAe aura kI pradarzanI kI gayI thii| janatA isako dekhakara pAzcarya cakita tathA mugdha ho unhoMne kriyAtmaka rUpa se sahayoga ke nAte isa grantha ke prakAzana meM jo vidvAnoM / para vyaya ho vaha denA svIkAra kiyaa| unake isa mahAna dAna se hamako aura bhI gayI thI 1 janatA kI pukAra thI ki ise zIna prakAza meM lAyA jaae| preraNA milI / grantha ke kArya ko sucArU rUpa se calAne ke lie eka niyamita yaha grantharAja svargIya zrI paM0 yallappA zAstrI, 356 vizvezvarapura sakila ' samiti dehalI kI pramukha sAhityika saMsthA jaina mitra maNDala dharmapurA dehalI ke beMgalaura ke pAsa thA / ve bhI gata varSa dehalo meM the| isa grantharAja ke tatvAvadhAna meM granyarAja tho bhUgalaya prakAzana samiti ke nAma se sthApita kI prati unakI apUrva zraddhA tathA bhakti thii| ve prAtaH smaraNIya vidyAlaMkAra / gayI jisameM dehalI nagara ke pramukha sajjanoM ne apanA sahayoga diyaa| samiti prAcArya rala zrI 108 deza bhUSaNa jI mahArAja ke joki / vartamAna meM nimna prakAra hai| gata varSa dehalI meM caturmAsa kara rahe the mamparka meM Aye prAcArya tho saMsthApa-digambara jainAcArya zrI 108 prAcArya dezabhUSaNa jI ke hRdaya meM jaina dharma tathA jaina granthoM kI prabhAvanA kI to eka apUrva lagana hai| mhaaraaj| hI / prAcArya zrI ne isa ganya kI upayogitA dekhakara isa grantharAja ko prakAza saMrakSaka-zrI sarvArthasiddhi saMgha beMgalora / meM lAne kA nizcaya kiyaa| gata varSa isa viSaya meM kAphI prayatna kiyA gyaa|| sabhApati-lA0 ajitaprasAda jI ThekedAra /
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ uparAbhApati-lA. manoharalAla jI jauhrii| anupasthiti meM yaha samiti kyA kara nkegii| hama to svargIya ke prati zraddhA ke lA. munzIlAla jI kAgajI do phala hI car3hA sakate haiM / kebala itanA aura kaha sakate haiM ki hama apano mantrI-zrI mahatAbasiMha jI bI0 e0 el.el.bii.| gora ho purga payala kareMge ki jo kArya hama svargIya ke jIvana meM na karasake baha " AdIzvaraprasAda jI ema0 e0| unake nidhana ke bAda avazya pUrA kreN| ,, pannAlAla jI prakAzaka teja / isa grantharAja kA prArambha meM isa samaya kevala maMgala prAbhUta ho 250 koSAdhyakSa--zrI nemacanda jI johrii| pRSThoM meM prakAzita kiyA jA rahA hai| grantharAja bahuta vizAla hai aura isako saMzodhaka svargIya zrI yallappA shaastrii| pUrNatayA prakAza meM lAne ke lie sahasroM pRSTha prakAzita karane par3e meM / prakAzana prabandhaka-lA. duTTanalAla jI kaagjii| pArya dharma ziromaNi zrI yugalakizora jI bir3alA ne isa kArya meM apanA pUrA " zrI munIndrakumAra jo ema0 e0 je0 DI. sahayoga dene kI svIkAratA dI hai| gata saptAha jaina jAti ziromaNi dAnavIra raghuvaradayAla jii| sAha zAntiprasAda jo tathA unakI saubhAgyavatI patnI ramArAnI jo dehalI meM sadasya-lA0 zyAmalAla jI ThekedAra / thIM / ve donoM prAcArya zrI ke darzanArya unake pAsa Aye the / ve isa grantha se tathA , jotiprasAda jI TAipa vaale| isa grantha ke prati prAcArya zrI ko lagana se atyanta prabhAvita hue aura unhoMne , premacanda jo jainAvAca kampanI yaha AzvAsana diyA hai ki isake bhaviSya ke kArya-krama ko rUpa rekhA prAdi unake zAntikizora jii| pAsa bheja dene para ve pUrNa rUpa se isa grantha ke uddhAra tayA prakAzana meM sahayoga " raNajItasiMha jI jauhrii| dNge| hameM AzA hai ki unake tathA bir3alA jI ke sahayoga se tathA AcArya zrI , rAmakumAra jii| ke AzIrvAda se hama ina kArya ko bhaviSya meM bhI pragati de skeNge| grantharAjake saMzodhana tathA bhASAnuvAda kA kArya prAcArya thI kI chatrachAyA meM chullikA vizAlamatI mAtAjI,svargIya zrI yallappAzAstrI, paM. ajitakumAra I hameM isa kArya meM dehalI jaina samAja ke anirikta digambara jaina samAja jI zAstrI tathA paM.rAmazaMkarajI tripAThI dvArA zurU kiyA gyaa| mudraNa kA kAryagAnA gur3agA, gohAnA, rivAr3I, pharukhanagara tathA rohataka Adi se bhI prAdhika zrI devabhUSaNa mudraNAlaya ko diyA gyaa| kArya sucAru rUpase calatA rhaa| prAcArya - garayoga prApta huA hai / grantha ke mudraNa meM jo kAgaja lagA hai usakA adhikatara zrI lagabhaga 8 ghaNTe pratidina isa grantharAja ke lie dete rahe haiN| isI prkaar|| dehalo ke mAnanIya sajjanoM ne uThAyA hai jinameM nimna nAma vizeSa ullekhayallappA zAstrI jI bhI dina rAta isa kArya meM saMlagna rahe / isI bIca meM eka. haiN| lA. siddhomala jo kAgajo, lA0 manoharalAla jI jauhage, lA. mahAna durghaTanA ho gayI jaisA ki sadaiva hotA hI hai| bhArata kI svatantratA 'munzIlAla jo kAgajI, lAla nemananda jo jauharo, lA. nannUmala jI kAgajI, prApti ke bAda zIghra hI deza ko rASTra pitA mahAtmA gAMdhI kI AhutI denI lA. jayagopAla jo Adi / par3I usI prakAra isa grantha ke prakAza meM pAne se pahile hI isa grantha ke saMrakSaka 1 isa grantha kI grArambha meM 2000 pratiyAM mudraNa kI jA rahI zrI yallappA zAstrI, apane ghara baiMgalaura se dUra iso dehalI meM 23 akTUbara haiN| inameM se 1000 pratiyAM kA samasta vyaya dehalo jaina samAja ke pramukha dharma1957 ko svargavAsa kara gye| Apa kevala eka dina ho bImAra rhe| aApakA niSTha dAno svargIya lA. mahAvIra prasAda jI ThekedAra ne apane jIvana meM ho denA nidhana eka mahAna vacapAta hai, aura Aja bhI samajha nahIM pAtI ki unako svIkAra kiyA thaa| anya ke mudraNa ko adhika se adhika sundara banAne meM
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezabhUSaNa mudraNAlaya ke samasta karmacArI gae tathA usake prabandhaka zrIcanda jI jaina ne vizeSa prayatna kiyA hai jisake lie hama unake prabhArI haiM / anta meM hama AcArya zrI ke prati apanI zraddhAMjali arpita karate haiN| AcArya zrI ke hI satata prayatnoM tathA lagana ke phalasvarUpa Aja hama isa mahAna grantha ko prakAzita karate hue apane ko dhanya mAna rahe haiN| hameM svargIya zrI yallappA zAstrI ke donoM putra zrI dharmapAla tathA zAntikumAra ke sahayoga kI bhI hama haiM prAcArya zrI ke AzIrvAda ke abhilASI---- ajitaprasAda jaina ThekedAra / mahatAbasiMha jaina bI0 e0 ela0 ela0 bI0 / pravarAja zrI bhUvalaya jaina mitra maNDala, atyanta AvazyakatA hai tathA hameM vizvAsa hai ki ve bhI apane pUjya pitA kI bhAMti isa kArya meM sahayoga dete rheNge| anta meM hamArA samasta jaina samAja se nivedana hai ki vaha isa kArya meM hameM apanA pUrNa sahayoga tana-mana-dhana se deM / isa grantha ke prakAzana se jana saMskRti kI prAcInatA tathA usakA mahatva saMsAra meM sUrya ke samAna prasArita hogA / sabhApati mantrI mantrI AdIzvaraprasAda jaina ema0 e0 / pannAlAla (teja akhabAra ) / 31 prakAzana samiti dharmapurA dehalI /
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIbhavalaya- paricaya zrIkumudendu zrAcArya aura unakA samaya zrIkumudendu yA kumudacandra (indu zabda kA artha 'candra' hai) nAma ke aneka AcArya hue haiM / eka kumuducandra AcArya kalyANamandira stotra ke kartA haiM / eka kumudacandra prAcArya mahAna vAdo vAgmI vidvAna hue haiM jinhoMne zvetAmbaroM ke sAtha zAstrArthaM kiyA thaa| eka kumudendu san 1275 meM hue haiM jo zrI mAghanandi siddhAMta cakrezvara ke ziSya the unhoMne rAmAyaNa graMtha likhA hai| kintu isa grantha rAja bhUvalaya ke kakSa zrI kumudendu AcArya ina sabase bhinna pratIta hote haiN| zrI devappA kA piriyA paTTana meM likhA huA kumudendu zataka nAmaka kAnar3A padyamaya pustaka hai usameM bhUvalaya ke kartA zrI kumudendu bAcArya kA ullekha hai| devappA ne kavi mAlA tathA kAvyamAlA kA vicAra karate hue saMgIta maya kavitA likhI hai, usameM bhUvalaya kartA kumudendu prAcArya kA AlaMkArika varNana hai / kumudendu zataka ke kucha kAnar3I patra yahA~ bataura udAharaNa ke diye jAte haiMkumudendu zrAcArya ne apane mAtA pitA kA nAmakA ullekha to nahIM kiyA parantu mUrti hone ke bAda isa bhUvalaya nAmaka vizva kAvya kI racanA karate samaya apanA kucha paricaya diyA, vaha nimna padyoM se prakaTa hai : zrovisinu karmATakada janarige / zrI divyavAya kramade || zrIvayA dharma samanvaya gnnitd| modada kayeyanAlipu // varada maMgalada prAbhUtana mahAkAvya / saraNiyoLguruvIrasena || gurugaLamatijJAna varivasilekiha / prarahaMta kevalajJAna / janisalu sirivoranera zitapana dhanavAda kAvyadakayeya // jinasena gurugala tanuvinajanmada ghanapuNyavaradharma navasta // nAnA janapada velladaroLudharma / tAnu kSIpisi bapa // tAnalli mAnyakheTadadore jina bhakta tAnupramogha varSAMka / afa karnATaka janatA ko sambodhana karate hue kahate haiM : zrarthaM--zrI kumudendu AcArya kA dhyeya vizAlakIti hai, municaryAkA pAlana karanA unakA gaurava (gurutva) hai, ve navIna navIna koti utpanna karate the, ve avatArI mahAna puruSa the| senagA kI kIrti phailAne vAle the / unakA gotra saddharma hai sUtra vRSabha haiM, zAkhA dravyAMga hai, vaMza ikSvAku hai, sarvasvatyAgI sena haiN| navIna garaNa gaccha ke bhrAnandadAyaka netA the / navya bhArata meM zuddha rucikAra karmATa rAjA ko unhoMne bhArata ke nirmANa meM ahiMsA dharma kI paripATI ko bar3hAne rUpa AzIvAda diyA / samasta bhASAoM aura samasta matoM kA samanvaya aura ekIkaraNa karane vAle bhuvana vikhyAta bhUvalaya grantha kI racanA ko / isa taraha devappA ne bhUvalaya ke kartA zrI kumudendu (kumudacandu) AcArya kA paricaya diyA hai / bhUvalaya grantha se pratIta hotA hai ki karnATaka cakravartI mAnyakheTa ke rAjA rASTrakUTa pramoghavarSa ko bhUvalaya dvArA kumudendu zrAcArya ne vyAkhyA ke sAtha karaNasUtra samajhAyA thaa| zrI kumudendu prAcArya ke diye hue vivaraNa ko parazIlana karake dekhA jAya to ve senagaraNa, zAtavaMza, saddhamaM gotra, zrI vRSabha sUtra, dravyAnuyoga zAkhA, aura ikSvAMku vaMza paramparA meM utpanna hue tathA senagaraNa meM se pragaTa hue nava garama-gacchoM kI vyavasthA kii| zrI kumudendu ko sabaMza deva ko sampUrNa vANI avagata thI ataH ve mahAna jJAnI, dhurandhara paMDita the loga inheM sarvajJa tulya samajhate the aura inake pahale ke maMgala prAbhRta bhUvalaya ko gariNata paddhati ke anusAra jAnane vAlA zrI vIrasenAcAryaM ko batalAyA hai| tathA zrI jinasena AcArya kA "zarora janma se utpanna huA ghanapuNyavarddhana vastu" vizeSaraNa dvArA smaraNa karake vIrasena ke bAda zrI jinasena, AcArya ko gaurava pradAna kiyA hai /
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ L jahAM taka hamako jJAna haiN| aMka rAzi se nirmita anya koI aisA sAhitya grantha abhI taka prakAza meM nahIM grAyA / zrI kumudendu AcArya ne apane parama guru vIra sena AcArya kI sammati se banAye gaye isa "saba bhASAmaya karnATaka kAvya" meM vIrasena AcArya se pahale ko guru paramparA kA nimna rUpa meM ullekha kiyA hai ra vRSabha sena, kesarisena, bajracAmara, cArusena, vajrasena yadattasena, jalajasena, danasena, vidarbhasena, nAgasena, kuyusena, dharmasena maMdarasena jayasena, saddhamaMsena, cakabaMdha svayaMbhUsena, kubhasena, vidyAlasena, mallisena, somasena, varadattamuniH svayaM prabhAratI, aura iMdrabhUti ( 24 tIrthakaroM ke Adi gaNadharoM) ke "vAyubhUti, agnibhUti sudharmasena, Aryasena muDiputra, maitreya sena prakaMpasena, AMdhra guru [ bhaga0 mahAvIra ke] gaNadhara hue| inake bAda zrI prabhAvasena ne hariziva zaMkara gaNita ke eka mahAna jJAtA vanAnsa [ kAzIpurI] meM bAda vivAda karake jItA aura gaNitAMka rUpa pAhuDa graMthako racanA karake dUsare gaNadhara padakI prazasti prApta kI / [ zra0 13,5087, 18, 116] guru paramparA guru paraMparA ke isa bhUvalaya, dhAge "pasaripakannADinoDeya ra pisukha yadi kannaDagaka savaranADinocanipara" isa prakAra karnATaka sena gae ke dvArA saMrakSaNa tathA saMvRddhi ko prApta kara "hari, hara, siddha, siddhAMta, arahantAzA bhUvalaya" [6. 166-160] gharasena guru ke nilaya [ 7, 16] isa gAthA nambara se uddhRta hokara gharasenAcArya se, arthAt gharasena AcArya karuNA ke pAMca guru ko parama bhakti se Ane vAle akSarAMka kAvya kI racanA karake prAkRta, saMskRta aura kAnaDI ina tInoM kA mizrita karake paddhati grantha kA isa 13-212 antara zreNI ke 40 zloka taka saMskRta, prAkRta, karnATaka rUpa tIna bhASAoM ke zAstroM kA nirmANa huA tathA isa saralamArga koSThaka kAvya [5-1-77] ko gharasena AcArya ke pazcAt bhUtavalI ne isa koSThaka bandha aMka [ 8 5.1] rUpa meM bhUvalaya kA nUtana prAkRta do saMdhi rUpa meM racanA kara guru use paramparA taka lAye, itanA hI nahIM kintu isake atirikta bhUvalaya ke karnATaka bhAga meM hI zivakoTi [4-10-102] zivAcArya [4-10-105] zivAyana [ 107] samantabhadra [ 4-10-101] pUjyapAda [1610] inake nAmoM ko aura bhUvalaya ke prAkRta saMskRta bhAga zreNiyoM meM indrabhUti gautama gaNadhara nAgahasti, yAyaMmaMtra aura kuMda kuMdAcAryAdika ko smaraNa kiyA hai| isa samaya aMka rAzi cakra meM chipe hue sAhitya meM navIna saMgati ke bAhara nikala Ane ke bAda isake viSaya meM naye naye vicAra pragaTa hoNge| hama isa samaya jitanA pragaTa karanA cAhate the| utane hI viSaya ko yahA~ de rahe haiN| zrI bhUvalaya ko dekha kara evaM samajhakara, prabhAvita huyA priyA paTTata ke jaina bahAmA atre motra kA devappA apane kumudendu zataka ke prathama pradeza meM mahAvIra svAmI se lekara kucha zrAcArya kA smaraNa kara unako namaskAra kara kumudendu ke viSaya ko kahA hai| ki zrI vAsupUjya trividhAghara deva ke putra udaya candra, inake putra vizva vijJAna kovida kIrti kiraNa prakAza kumudacandra guru ko smaraNa karate samaya uddhRta huA Adi gadya zrI dezIgaraNapAlito budhnut| zrI naMdisaMghezvara / zrI tarkAgamavAdhihima (ma) guru zrI kuMda kudAnvayahaH // zrI bhUmaMDala rAjapUjita sajjuroH pAdapadmadvayo | jodhAt so kumudaMdu paMDita munihi zravagacchAdhipaha // isa pakSa meM devappA ne isI bhUvalaya ke kartA kumudendu ko dezI gaNa naMdisaMdha kuMda kuMdAmnAya kA batalAyA hai| naye garaNa gaccha ko nirmANa karake unhIM ko upadeza dene ke kAraNa senagara meM inhoM ko ullekhita kiyA hai, aura dezIgayA kA bhI usI meM se vikAsa huA ho, aisA jAna par3atA hai| isa samaya bhI senagara ke karnATaka prAnta meM jaina paramparA ke saMcAlaka evaM anuyAyI aneka jaina vidyamAna haiM aura bhUvalaya grantha ke kartA kumudendu gaMga rasa kI viradAbalo meM diye hue koDacar3a grAma talekAt zrathavA talekADa naMdigiri ko vizvavaMza jainadharma ke pavitra parvatoM kA varNana karate samaya unake sampUrNa bhAva jo naMdi parvata ke Upara AdinAtha tIrthaMkara kA 'naMdi' cinh jo bana gayA hai, vaha rUpa unako prazAnta bhAvanA se zrota-prota hai| yaha bAta unake vacanoM se spaSTa hotI hai /
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ ihake naMdiyu loka pujya // 5-55 / / mahati mahAvIra nandi / 5 / / bhASAnoM ko samAviSTa kara vastu tatva dikhalAne kA kAvya kozala nahIM hai| ihalokadAdiyagiriya / 6-56 / suhumAnanda grietdbettaa| zrI kumudendu ke vinIta ziSya rAjA amogha varSa ne apane 'kavirAja mArga' mahasIdumahAvata bharata / 61 // vahivanuvrata nandi / 72 / meM kaviyoM ke nAmoM kA jo ullekha kiyA hai vaha isa prakAra hai:rAhateza gupagaTa neTna 13' sahabara mUrAramA 174 / vimalovaya nAgarjuna ! sameta jaya ghaMdhuduvinItAnigaLI // ___ isakA gaMgarAja ke saMsthApaka siMha narnada munIndra ke dvArA zaka saM016 karamarocigadyA / zrama pada guru pratItiyaMke yonjara / / IsvI san [78] meM nirmANa humA thaa| pahalI rAjadhAnI inakI naMdigiri vimala, udaya, nAgArjuna, jayavaMdhu, duvinIti kaviyoM meM se nAgArjuna honI caahie| hama aisA nizcayata: kaha sakate haiM ki prastuta kumudendu unhIM / dviArA racita kakSapuTa taMtra ko samajhA phira nAgArjuna kA 'kakSa puTa taMtra' jo pahale siMhanaMdi vaMza ke haiN| inhIM kI paramparA kA eka maTha siMhaNagadya meM hai jahAM | kAnaDI bhASA meM thA vaha bAda meM saMskRta meM parivartana kara diyA gayA isa taraha isa ullekha se anumAna kiyA jAtA hai ki yaha duvinIta ke zAsana samaya kA jahAM senagaNa hai vahA~ vahA~ saba inhIMke dharma kA kSetra hai| isa prakAra saMpUrNa / viSaya kA vicAra karake diye gae varNana ko; jo ki debappA ne diyA hai, tthiik| sAhitya ho upalabdha hai| vimala jayabaMdhu kA kAvya hameM upalabdha nahIM huA hai to bhI nRpatuga amoghavarSa ke grantha meM Ane vAle karnATaka gadya kavi priyA paTTana pratIta hotA hai| ke devappA dvArA kahe jAne vAle kumudendu ke pitA udayacandra kA nAma hI 'udaya' bhUvalaya kAvya ko devappA ne vizeSa roti se samajha kara janatA ke prati he aisA kahane meM kisI prakAra ko Apatti nahIM hai| aura isa bhUvalaya grantha meM jo upakAra kiyA hai vaha upakAra vizva kA dasavA dhAracaya hai| isa bhuuvly| AnevAle pUjyavAda prAcArya ne kalyANa kAraka grantha ko banAyA aisA spaSTa kAvya ko, jo vizva kI samasta bhASAoM ko liye hue hai| unako racanA kara pAyA kA liya hue hai| unakI racanA kara hotA hai| kyoMki kumudendu se jo pUrvavartI kavi the unakA samaya san 600 se unhoMne apane pitA ko loka meM mahAna gaurava pradAna kiyA hai| isase siddha siddha bAda kA nahIM hai| isa graMtha se hamane jo kucha samajhA hai vaha prAyaH aspaSTa hai, hotA hai ki kumudendu ke pitA vAsu pUjya aura unake pitA udayacanda the| pUrA grantha hameM dekhane ko nahIM milA hai| kintu hamane jo kucha dekhA hai usase kumudendu ke samaya kA paricaya karAne ke liye abhI taka hameM jitane bhii| yaha bhalo bhA~tti vidita hai ki kumudendu prAcArya ke likhe anusAra dAlmIki sAdhana prApta hue haiM unake AdhAra para hama kaha sakate haiM ki grantha kartA / nAma ke eka saMskRta kavi ho gae haiN| [kadi' bAlmIki rasa dUta aNi sUbA'] ke dvArA ullikhita pUrva puruSoM ke nAmoM kA ullekha aura unakA saMkSipta pari- / isa prakAra kumudendu prAcArya ne apane bhUvalaya graMtha meM zuddha rAmAyaNa aMka ke caya, tathA samakAlIna vyaktiyoM ke nAma, samakAlIna rAjAoM kA paricaya, kartA bAlmIki RSi ke nAmakA ullekha kiyA hai / parantu inake viSaya meM abhI zrI kumudendu kA samaya nirdhAraNa meM sahAyatA karate haiN| 1 taka kucha nirNaya nahIM ho sakA hai| koI kahatA hai ki vaha chaThI zatAbdI ke zrI kumudendu se pUrva hone vAle prAcArya dharasena, bhUtabalo puSpadanta, nAga-hai koI kahatA hai ki usake bAda ke haiN| isa taraha unake samaya sambandha kA hasti, pArtha mA aura kudakudAdi, evaM anya rIti se ullikhita zivakoTi, ThIka nirNaya nahIM ho sakA hai ki ve kaba hue haiN| zivAyana, zivAcArya, pUjyapAda, nAgArjuna ye saba vidvAna pAravI zatAbdI se amogha varSa kI sabhA meM vAda vivAda karake ziva-pArvatI garieta ko kaha pUrvavartI haiN| unakI paramparA ke grantha na milane para bhI saMskRta prAkRta aura kara caraka paica ke hisAtmaka prAyurveda kA khaNDana kiyaa| isa taraha kumudendu karnATaka bhASA meM likhA huA vipula sAhitya, tathA vizvasena bhUtabalI puSpa- prAcArya ke dvArA kahA gayA ukta ullekha abhI taka aspaSTa hai| prAcArya dantAdi kI racanAeM vidyamAna haiN| para unameM kumudenyu ke kAvya samAna samasta / samantabhadra kA ullekha bhI abhI vicAraNIya hai| isa kathana se spaSTa hai ki kumu
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ dendu ke dvArA ullekhita sabhI kavijana chaThI zatAbdI se pUrvavartI haiN| kumudendu ke samakAlIna vyaktiyoM meM se eka vIrasenAcArya dUsare jinasenAcArya, vIrasenAcArya ke dvArA SaT khaNDAgama kI dhavalA TIkA banAI gaI hai| aura jinasena mahA purANa ke kartA hai| unhoMne apano jayadhavalA TIkA zaka saM0 756 meM banA kara samApta kI hai aura mahA purANa bhI lagabhaga usI samaya ve madhUrA chor3akara svargavAsI hue haiM jise unake ziSya guNabhadra ne pUrA kiyA yA ataH bAda meM usa samaya unake ziSya kumudendu maujUda the aisA anumAna kiyA jAtA hai| 13 - kumudendu prAcArya ne rASTra kUTa rAjA amogha varSa ko apanA yaha graMtha sunAyA thA aisA kahA jAtA hai| mAnyakheTa ke pramogha varSa kA samaya isa se nizcita rUpa meM kahA jA sakatA hai| kumudendu AcArya ne apane grantha meM amogha varSa ke nAma kA kaI bAra ullekha kiyA hai| jaise ki bhAratadezada moghavardhana rAjya / sArasvatabaMbaMga 18 126 / tanalli mAnyakheTadadorejinabhakta / tAnupramoghavarSAMka 6.146 / sihiyakhaM udakarnATakacakriya / mahimemaMDala bhejJarAMtu 16-172 / guruvina caraNadhULiya homoghAMka / doreyarAjya 'zh' bhUvalaya // jAnaramoghavarSAMkanasabheyoLu / kSoNizasarvajJabhartAdi // iha ye svargavIevaMteradim / 6176 | dahisi amoghavarSanRpa || RSigaLellarueragute ravirdALa / RSirUpadhara kumudendu // hasanAdamanadidamoghavarSAMkage / hesariTTupeLa da zrI gItaM / 45 / Unavillada kAvyadakSarAMka kAvya karaNiparvaku MTha kAvya // 46 // Unavillada zrI kuruvaMzaharivaMza | AnaMdamaya vaMzagaLali / tAnetAnAgi bhAratavAdarAjyada / zrInivAsana divya kAvya / siri bhUvalayamnAma siddhAMtanu / bore pramodha varSAMka nRpam / Iyuta karmATa janapadarellarge / zreyomapiladharmama / 16-24, 5 isa prakAra amodha varSakA aneka prakAra se sambodhana karate hue jo uddhaIsvI san 814 se 877 taka usane saMdeha nahIM hai| inake guru kA samaya ra diye gaye haiN| amogha varSa kA samaya rAjya kiyA hai, isameM kisI prakAra kA IsvI san kI 8 vIM zatAbdI honA cAhiye aisA anumAna kiyA jAtA hai / kumudendu zrAcArya ne gaMga rasa aura unake zaMkA kAsmaraNa kiyA hai| aura goTTika nAmaka zaivaTTa zivamArga ke nAmakA ullekha bhI kiyA gayA hai jaise kimahadAdigAMgeyapUjya | 56 | mahiyagangarasagariMgata 166 | mahiya kAppukovaLalA / 71 / mavaritalekAca gaMga // 72 // arasarALidagaMgavaMza | 12| t rasottigeyavara maMtra // 13 // eraDubareya dvipabaMda | 14| garuna goTTigareluraMda 115| arasugaLAL vakaLva pu | 20 | baMgabanubhava kAvya 123| zrAdi yoLa matta vadasenara / nAdiya gaMgara rAjya / sAdi anAdigaLa bhaya sAdhipa / godama nimbaMva veva / 23 / ina samullekhoM se yaha spaSTa hai ki AcArya kumudendu ne jo zramoSa varSa kA 'zaivaha' zivamArga' nAma se ullekhita kiyA hai ve unake prArambhika nAma jJAta hote haiM / "zivamAra devam saMgoTTaneberaDenaye pesaramutAldiH, zivamAra mata tathA gajazAstra kI racanA kara aura punaH enelavado zivamArama / ho valayA-' fare subhaga kavitA guNamaya' / / bhUvalaya dola" gajASTaka | yogavanigeyu "mone ke bADu" mAdude pelagum / isa taraha para kAnaDI gadya meM majASTaka nAma ke kAvya kI racanA kI hai / yaha zaiva vaTTiga zubha kavitA banAne meM pravINa the bhUvalaya meM gajASTaka vasike vAsa ityAdi kAvya kUTane aura pIsane ke viSaya meM kavitA karnATaka bhASA meM cattAnna vedanna' aise do prakAra ke purAne padya paddhati meM pAye jAte haiN| jo ki purAtana kAvya kI racanA zailI ko vyakta karate haiN| jahAM taka pramoSavarSa ke kAvya kA sambaMdha hai, usameM ullikhita uktadonoM kAvya haiN| unako inhoMne nizcaya se upayoga kiyA hai| zivamArga baTTi ne dakSiNa karnATaka kA rAjya IsvI san 800 se 820 taka kiyA haiN| isake pazcAt gaMgarasa rAjA naMdagiri ne ( lAla purAdhIzvara ) (rAjA) zAsana kiyA hai| itanA hI nahIM, kintu isake alAvA isa bhUvalaya meM -
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiDavaNya' 'kalla vappu' (dhavaraNabelagola) kA puranA nAma hai yaha 7 vIM zatAbdI / bIrasena, samaMtabhadra, kavi parameSThI, pUjyapAda, gRddhapiccha, jaTAsiMhanaMdo akalaMka ke pahale ke zAsana meM 'baDDhAraka' nAmaka prAcIna grantha meM isa prakAra ullikhita / zubhacandra "kRmudendra muni" vinayacandra, mAghavacandra, rAjaguru, munivaMdra, bAlacaMda, milatA hai| yaha sthAna gaMga rAjA ke eka prAnta ko rAjadhAnI thA aisA mAlUma bhAvasena, abhayeMdu, mAghanaMdiyati, "puSpasena' yaha kumuTu bho bhUvalaya ke katA hotA hai| jaise anya puNya tIrtha hai, usI taraha ise bhI puNya kSetra mAnA jAtA nahIM hai| isa viSaya kA anuzIlana kiyA jAya to kumudendu guru kA aura unake / samudAyake mAghanaMdI-(I0 mu0 1260) inako guruparamparA meM mUla samakAlIna rAjA kA krizciyanajJaka 813 se 514 ke madhyavartI meM siddha hogaa| saMgha balatkAra gaNa ke bagAna (aneka tane mAsa ke ziSya hone ke vAda) zrIdhara ise hama sthala rUpameM kaha sakate haiN| bhUvalaya ke pAge ke adhyAya ko jahAM taka ziSya vAm pUjya, gijya udayacaMdra, mipya kumudacaMdra, ziSya mAghanaMdi kavi, yaha TograMka para me nikAla kara dekhane ke bAda milane vAle jitane cAheM utane sAhitya kamadacaMdra bhI bhayalayake kartA nahIM haiN| se mizviyana zaka 13 se 514 ke bIca eka nizcata samaya hameM mila jaataa| 1 kamala bhava-(20 ma0 1275) inake dvArA batalAI huI guru paramparA meM hai| isase kumudendu prAcArya, kizciyana zaka 8 vIM zatAbdI meM hue haiN| / koMDakunda, bhUtabali, puSpadanta, jinasena, vIrasena, (pAge 23 vyaktiyoM ke aura vAdI kumudacandra-(IsavI san 1900) meM inhoMne jina-saMhitA nAmaka nAma kaha kara) padmasena vati, jayakIti, kumudendu yogo, ziSya mAghanaMdo muni pratiSThAkalpa kI kAnaDI TokA likhI hai| yaha "iti mAghanaMdI siddhAMta ckrvrtii| isa taraha chaha vidvA ke bAda" svaguru mAghanado paMDita muni prAdi hai, isa guru ke putra caturvidha padina cakravartI zrI vAdI kumudacanda paMDita deva viracite' paramparA meM tIna mAghanaMdI kA nAma pAyA hai| yaha kumadendu bhI bhUvalaya ke kartA isa prakAra unakI stuti kI gayI hai| nahIM haiN| pAva paMDita-(san 1905) yaha apanI guru paramparA ko kahate hue| isI taraha kumudendu yA kumudacandra nAma ke aura bhI aneka vidvAna ho gae vIrasena, jinasena, guNabhadra, somadeva, vAdirAja, municandra, zrutakoti, nemicandra haiM unakI guru paramparA prastuta kumudendu se bhinna hai, aura samaya parvAcIna hai, aisI vAsapUjya, ziSya, thutakIrti, municandra, putra vIranaMdi, memicandra saiddhAMtika sthiti meM anya nAmadhArI kumudendu nAma ke vidvAnoM ke sambandha meM yahA~ vizeSa balAtkAragaraNa ke udayacandra muni, nemicandra bhaTTAraka ke ziSya vAsupUjya muni, vicAra karane kA koI asara nahIM hai| kyoMki unakA prastuta graMthakartA se rAmacandra muni, naMdiyogI, zubhacandra, kumuda vandra, kamalasena, mAghaveMdu, zubhacandra sambandha bhI nahIM jJAta hotA, astu / zipya, lalitakoni, vidyAnaMdi, bhAvasena, kumudacandra ke putra vIranaMdi ityAdi bhASA aura lipi muniyoM kI stuti kI hai| inameM se koI bhI kumudendu prAcArya se sambandha zrI kumudendu prAcArya ke kahane ke anusAra zrI Adi tIrthaMkara vRSabhadeva ke nahIM rkhte| gaNaghara vapanasena se lekara mahAvIra gaNadhara indrabhUti taka sabhI gaNaghara kumuda- (60 san 1275) kumudacandra kI isa guru paramparA meM ! karNATaka prAnta vAle hI the isaliye sabhI tIrthakaroM kA upadeza sarva bhASAtmaka borasena, jinamena (vidvAnoM ke bAda) vAsu pUjya ke ziSya abhayendu ke putra | usa divya dAmo meM hanA thA aura uso kA pramAra samasta loka meM kiyA gayA "kumudendu" mAdhavacandra abhayadu, kumudendu ati pura, 'mAghanaMdi muni, bAlendu / thaa| sarva bhASAtmaka usa divya vANI ko pramAga saMbaddha rUpa se vyakta karane ko jinacandra" yaha kumudanda muni bhI bhUbalaya ke kartA nahIM haiN| zakti kevala karnATaka bhASA meM hI hai| aisA kahA jAya to koI atyukti mahAbala kavi-(I. san 1254) inako guru paramparA meM jinasena / nahIM hogii|
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adi tIrthaMkara zrI RSabha deva ke dvArA apanI donoM putriyoM ko diyA vastuoM ko donoM kA baTavArA karake dete samaya eka ko eka diyA aura dusaro hamA jJAna, kanAr3I bhASA meM ho yA bhora yaha bhI kahA jAtA hai ki unake mokSa putrI ko dUsarA diyA aisA unake mana meM bhAva na ho aura unako patA bhI na par3e jAne ke pUrva unhoMne bar3I rAnI yazasvatI ke putra bharata ko sAmrAjya pada aura isa taraha eka hI vastu meM donoM ko bhinna bhinna rUpa meM batalAkara una do! laghu rAno sunandA ke putra gomaMda devako podanapurakA rAjya pradAna kiyaa| ko bhI saMtuSTa kara diyaa| pazcAt unakI putrI brAhmI aura sundarI devo ne milakara pitA se isa paddhati ke anusAra tamasta zabda samUha ko pratyeka dhvani aura pratinivedana kiyA ki he tAta ! aisI koI zAzvata vastu hameM bhI pradAna kIjiye / 1 dhvani rUpa akSara saMjJA ko parivartana karake isa aMka akSara ko cakrabaMdha pa meM isa taraha prArthanA karane para pitA ne kahA ki ThIka hai, parantu sabhI laukika pahale hI gommaTa deva ke dvArA arthAt bAhubalI ke dvArA "samasta zabdAgama zAstra vastueM pahale hI ve apane putroM ko de cuke the| rUpameM racanA kiyA gayA hai| usa dinase paramparA rUpase hI vaha zrIkumadenduprAcArya magavAn vRSabhadeva ne mana meM socA ki inako koI laukika vastu dene / taka calA pAyA hai isa taraha isameM ullekha kiyA gayA hai| usa samaya prAdi se kyA phAyadA, koI aisI cIja denA cAhie ki jo paralokameM bhI inako kIti ! tIrthakara ke dvArA diyA huA aMka lipike akSara lipi alAvA aura bhI usa samaya ko kAyama rkhe| isa taraha socakara bhagavAn vRSabhadevane apanI donoM putriyoM ko vRSabhadeva sarvajJa pada (kevala jJAna prApta karane ke bAda kahA hA divya upadeza bulAkara saMpUrNa jJAna sAdhana ke AdhArabhUta vastu inheM denA cAhie, aisA sockr| bhI karaNaTika bhASAmeM hI kahA thA zrI kumudendu bhAcArya kahate haiM / ki isa gaNita bulAyA aura brAhmo devI ko apane jaMghA para biThA kara unake bAyIM hathelI meM 1 bhASA meM vizva ko 718 bhASAyoM ko apane andara khIMcakara samAveza karane vAle apane dAyA hAtha ke aMguSTa se saMpUrNa bhASAoM ko pUrNa karane ke lie jitanA / aMka bhASA zAstra meM upalabdha hai aisA batalAyA hai| maMka cAhie utane ho aMka ko ase lekara a, i, u, R, lU, e, ai, yo, prI izva bhUvalaya doLanuru hadigendu / sarasa bhASegavatAra / 4-177. .. ina no bhakSara ko hasva, doghaM pmuta ke sattAIsa svaroM tathA punaH ka, ca, Ta, ta, pa, isa vargake paccIsa vagita ke akSaroM ko ya, ra, la, va, za, pa, sa, ha, ina pATha varada vAdaLanUrahadinenTu bhASeya / saramAle yAgalu vidyaa||10-210 vyajanoM ko tathA mAge, 0,00, 000, 0000ye cAra prayoga vAhanoM ko milA- sAvira deMTu bhASaLiralibanellA pAvana yaha vIra baargii| kara 64 cosaTa akSara rUpa, varNamAlAnoM kI racanA kara unake hAtha meM likhA kAva dharmAnkabu oMbattAgiyaryAga / tAyu enarakaM bhaass|50-126| aura unako kahA ki ye akSara Apake nAma se yaha akSaya hokara raheM, aura yaha ibaroLu hudagida hadanendu bhASeya / paigaLa guNisuna baruvar / sampUrNa bhASAnoM ko itane hI paryApta haiM aisA kahakara unako AzIrvAda diyA / bAsavarellADuva divya bhASeya / rAziya garietade kadi / / dUsarI apanI sundarI nAmaka choTI putrI ko dAyIM jaMghA para biThAkara ! AzAdharmAmRta kumbhadoLaDagiha / zrI zanenanaraMka bhaasse|5-123| unakI bAyA hathelI meM apane dAyeM hAtha kI aMguSTa se eka vido isa taraha mikkiha eLa nUru kakSara bhASeyam / dakkiya dravyAgamara / likhakara usI ke samAnarUpa se do cheda karake use hI prAdhA AdhA chedakara 1,2,1 3, 4, 5, 6, 7, 8, 6, likha diyA / punaH isako eka meM milA dene se phle| taSaka jJAnava mudariyuSa prAzeya / cokka kannaDada bhUvalaya / 5-175 ke samAna vido rUpa hotA hai aura ina cheda ko eka meMko milAkara isa graMka ko| prakaTita sarva bhASAMka (6-14) dhanavodatara habineTa / ho varga paddhati ke anusAra milAte jAne se vizva ke samasta maNu paramANu grahaNa vartamAna bhASAyeM (6-45-46) sAta sau aThAraha hai| -174) unameM karane ke lie jitane aMka Avazyaka hoM utane ye aMka paryApta hai / aisA bhagavAna sAta sau kSullaka bhASAyeM aura aThAraha bhASAyeM kula milAkara sAta sau aThAraha me isa paMka vidyAko, putrI sundaro devI ko samajhA diyA / aura tadanusAra pratyeka 1(6.161) hotI haiN|
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. dho. vazavAda kATa deMTu bhAgava / rasa bhaMga dNkkssrsry| gandharva, Adarza. mAhezvarI, dAmA, boladho, isa prakAra ke vicitra nAmAdi kA rasabhAvagaLanellaba kUDalu vaMdu / vazaveLanUra hadine'Tu bhaasse|| / ullekha kara vivecana kiyA gayA hai| prAcArya kumudendu ne apane bhUvalaya meM sAta sau // 11-171 / / / aThAraha bhASAmoM meM se nimna bhASAmoM kA ullekha kiyA hai, karnATaka meM prAkRta, isa prakAra 718 bhASAoM ko garbhita karake sarala tathA prauDha rIti se / saMskRta, draviDa, andhra, mahArASTra malayAlama, gurjara, aMga, kaliga, kAzmIra kamboja, zrI kumudendu pAcArya ne isa vizva kAvya kI racanA ko hai| hamIra, zaurasenI bAlI, tibbati, vyaMga; baMga, brAhmo, vijayAI, padma, vaMdarbha, isa taraha apane kAvya antha ko sarva bhASAmaya karnATaka bhASA meM racA hai, vaizAlI, saurASTra, kharoSTrI, niroSTra, apabhrazA, paizAcika, raktAkSara, ariSTa, isameM purAtana aura nUtana donoM bhASAoM ko garbhita kiyA gayA hai| kumuda- ardhamAgadhI, (5-10-28-10-58) inake alAvA aura bhI batalAte haiMcandrAcArya ne saMyukta bhASA ko isa taraha vitaraNa kiyA hai ki saMskRta, mAgadhI, pArasa, pArasa sArasvata, vArasa, basa, mAnava, lATa, gauDa, mAgadha, vihAra paizAcI, sUrasenI, vividha dezabhedavAlo apabhraMga pAMca no, (5-10-6-3-6) in| utkala kAnyakuTaja, varAha, vaigA , vedAnta, citrakara aura yakSa rAkSasa, haMsa, bhASAmoM ko tIna se guNA karane para aThAraha hotA hai / bhUta, UiyA, yava, nAnI turkI, mila, saMndhava, mAla pariNayA, kiriya, deva nAgarI, karnATaka, mAgadha, mAlava, lATa, gauDa, gurjara pratyekatra mityaSTAdaza, mahA- / lADa, pAzI amitrika, cAriNakya, mUladevI ityAdi (5-28-120) isa prakAra bhASA (5-9-7-6-8) isa prakAra ullekha kiyA gayA hai / / Ane vAlI bhASA lipiyoM ko isa nabamAMka samaza nAmaka koSTaka ko eka hI sarva bhASAmayo bhASA vizva vidyAva'bhAsane / aMka lipi meM hI bAMdhakara una sampUrNa bhASAnoM ko isa koSTaka rUpa baMdhAkSara ke. triSaSTi catupaSTiA banAT zubhanate mtaaH| antargata samAviSTa karake sabhI karmATakake anurAzimeM mizrita kara chor3a diyA prAkRte saMskRte cApi svayaM proktA svayaMbhuvaH / hai| kumudendu ke samAna anya kisI mahApuruSa meM sampUrNa bhASAoM ko eka hI prakArAdi hakArAMntAM zuddhAM muktAvalimiva / | aMka meM garmita kara kAvya rUpa meM guphita karane kI zakti nahIM haiM aisA meM nizcaya sarva vyaMjana bhedena dvidhA bhedamupayuma / se kaha sakatA huuN| - bhUvalaya grantha kI paramparA itihAsa / prayogavAha paryantAM sarva vidyA susaMgatAMm / bhavalaya nAmaka vizva kAvya kI paramparA ko kumudendu prAcArya ne prayogAkSara saMbhUti naMka bojAkSarazcitA / / isa prakAra batAyA hai ki prAcIna kAla meM prAdinAtha tIrthakara ne apane samavAdivaghat brAhmo meghA vinyati sudarI garietaM / rAjya ko, apane putra bharata aura bAhubalI ko baTavArA karake dete samaya unakI sthAnaMkramaH samyak dAsyat sato bhagavato vaktAraH miha zrutAkSarA putri brAhmo aura sundarI ina donoM putriyoM ko sampUrNa jJAna ke mUla aise akSarAMka cali, dabhaH iti vyakta sumaMgalA siddha mAtRkaM sa bhuuvly|| ko paDhAyA thA isa bAta kA hamane upayukta prakaraNa meM hI samajhA diyA hai / donoM (5.1.2.2.1.4.50 bahinoM ko par3hAyA hA prakSarAMka gaNita-jJAna-vidyAko bharata ne sIkhane kI icchA isa saMskRta gadyameM prAcArya kumudendu ne sarva bhASAmayo bhASA kA nirUpaNa vyakta nahIM kii| kiyA hai| aura aMka lipi meM sAta sau aThAraha bhASAoM meM se pratyeka kA vicAra parAyana gomaTa devanAmollekha kiyA gayA hai| brAhmI, pavana, parikA, varATikA, bajIda, kharasAyikA ruganu dorbaliyavarakka brAhmoyu / kiriya sauMvari pariti / prabhUtakA, uccavArikA, pustikA, bhogavatA, vedanatikA, niyaMtikA, aMka garipata / aralAlkAkSara navamAMka sona yA parihara kAvya bhuuvly||
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNita kAvya yazasvati reviya magaLAda baahoge| asamAna kATakada / manaviTUTu kalitanAda kAraNaviMdA manumatha nenisibe dev|| 'risiyu' nityavu artnaalklkkssr| hoseda aMgayya bhuuvly| isa akSara aMka gaNitako manaHpUrvaka sIkhane vAle hone ke kAraNa bAhubalI karuNoyam bahiraMga sAmrAjya lakSmiya / arahanu kATakada / kA nAma manmatha bhI isI taraha par3A hai aisA isa zloka se pratIta hotA hai / isa- sirimAtAyatate boMripeLida / aravatnAlka bhavalaya // lie isake nimitta se isa aMka gaNitake kartA bAhubalI ko mAnA hai / isa aMka 'dharma dhvaja' vadaroLu ketidacakra / nirmaladaSTu hagaLama / cakra kA upadeza bAhubalI ne jaba bar3A bhAI bharata ke sAtha pATha prakAra kA yuddha sarva manadagala' kevatoMTu sonaya / dharmada kAlulakSagaLe / / hucA thA usa samaya apane bhAI kA apamAna karane ke prati unake mana meM vairAgya prApATiyaMka doLa aidusAvira kUDe / zrIpAda padma daMgadala 11 huyA thA usa vairAgyamaiM aMta samayameM bharata cakravartIne samajhA ki ye to aba muni 1-23-30-65-6 hokara karma kA kSaya karake mokSa calA jAyagA / isa lie ina se kucha dAna yaha cakra 51025000+5000=510,30000 dala aMka rUpa meM mAMganA cAhiye / isa taraha unako unhoMne kahA / taba bAvalI sapA virakta akSara hokara gaNita paddhati ke anusAra racanA kI hai isa kAvya ko hI kumudendu hone ke kAraNa unake pAsa kucha cIja dene yogya nahIM yo| pIra pAhAra dAna, / prAcArya ne spaSTa rUpa meM kahA hai| zAstra bAna, pauSadha dAna aura abhaya dAna ke atirikta aura koI dAna dene yogya anAdi kAla se yaha cakrabaddha kAvya Adi tIrthaMkara se lekara mahAvIra nahIM thaa| parantu mana meM yaha vicAra kiyA ki mere pitA ne jo mujhe zAstra dAna taka isa kI paramparA varAvara calI AI hai| jaba bhagavAna mahAvIra ko kevaladiyA hai| usI ko mere bhAI ko denA ucita hai| anya tIna dAna mere dvaaraa| jJAna ho gayA taba mahAvIra kI vaha divya vANI (divya pani) sarva bhASA dene yogya nahIM / aisA vicAra karake apane pitA ke dvArA apano donoM bahinoM se| svarUpa hone lgii| usa samaya mahAvIra ke sabase prathama gaNadhara indrabhUti brAhmaNa samajhI huI "akSarAMka samanvaya paddhati" kA AdIzvara bhagavAna ne apane ko upadama kiyA thA vaimA hI sampUrNa jJAna ko sarva bhASAmayI jJAnameM jaise ansbhukt| karnATaka, saMskRta, prAkata Adi aneka bhASAoM ke bidvAna the, unhoMne hI mahA vIra kI vANI kA avadhAraNa kara bhavya jIvoM ko vastu svarUpa samajhAyA thaa| kahA thA usI taraha isa saMdarbha ko jaisA ki zrI kumudendu prAcArya ne bhUvalaya ke gaNadhara ke binA mahAbIra kI vANI 66 dina taka banda rahI, kyoMki yaha niyama pahale adhyAya ke unnIsaveM loka meM kahA hai ki hai ki tIrghadUra kI bAgI vinA gaNaghara ke nahIM khira sktii| bhagavAna mahAvIra lAvaNya daMga mepyAda gomaTa deva / AvAgatanna aNNa nige| ke mokSa jAne se pUrva taka gautama indrabhUni neM unakI vANI kA samasta saMkalana IvAga cakrabaMdhada kaTinoLa kaT i / vAvizvakAvya bhuuvly|| karake rAjA therieka aura celanA rAno evaM anya sabhA ke logoM ko usakA isa prakAra kahe hue samasta kayana para se pora kumudendu prAcArya ke matA- bhAna karAyA thaa| isake bAda prAcArya paramparA se jo purANa carita evaM kathA nusAra isa bhUbalaparka pAdi kartA gomaTadeva hI haiN| isa kAvyako bharata vAhavalI sAhitya tathA siddhAMta grantha race gae ve mana mahAvIra kI vANI ke anurUpa the yuddhake bAda jaba bAhubalI ko vairAgya ho gayA, saba unhoMne jJAna bhaMDAra se bhare aisA kumudendu prAcArya ne apane bhUvAlaya grantha meM prakaTa kiyA hai| hue isa kAma ko antamuhUrta meM bharata cakravartI ko sunAyA thaa| vahIM kAvyA prAcArya kumudendu ne navamAtra se jo gaggina meM kAvya racanA kI hai use paramparA se pAnA huyA gaNita paddhati anusAra aMka dRSTi se kumudacandrAcArya dvArA 'karaNa mUtra' nAma prakaTa kiyA haiN| isake sambandha meM do tIna loka uddhRta cakrabaMdha rUpa meM racA gayA hai| 1 kiye jAte haiM
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ navakAra maMtara doLAdiya siddhAMta / avayava pUrveya pry| sAvira doMduvare varSagaLica / zrI vIra deva nimbada / bavatAra dAdimad' kSaramaGgala / nava prapramaapramaapratra / pAvana siddhAMta cakra zvara rAmi / kevaligaLa paraMpareyim / / vazagoMDa 'prAdi maGgala prAbhRta' / rasada'pra'akSarabadu tAnu / 2-131 / / huvinA yurveda doLa mahAvrata mArga / kAvyavusukhadAyakaven / praSTa karma gaLam nirmUla mALapa / ziSTaroreda pUrvekAvya 13-152 / dAvyaktadabhyudaya vanayazareyava / zrI vyaktabiMba sebisida / 4 / . tAruNya hovi 'maGgala prAbhUta' dAradaMdade navanamana / 4.132 // yaha vizva kAvya bhagavAna mahAvIra ke nirvANa se lekara prAcArya paramparA parama maMgala prAbhUta do akNv| sarigaDi baruva bhaaveglm|5-76 dvArA Der3ha hajAra varSoM se barAbara calA A rahA thA ! usI ke AdhArase ko gaI kumuvezya hadilipUrSa zrI vidhyAraha sUtrAMka |10-10.11 denduko yaha racanA vikrama kI nauvIM zatAbdI kI mAnane meM koI pApatti nahIM hai| zrI guru 'bhagala pAhuDadima pelch| rAga virAga sAtha.10-105 bhUyalaya ke chaMda rasa vastu pAhuDa magalarUpada / asadRza vaibhava bhASe / 10-165 / / kumudendu prAcArya ke samaya meM bhArata meM jo kAvya racanA hotI thI usameM isa pAhuDa granthameM prAge bhI kahA hai| ki (10-212) jinendra vANI ke vibhinna chandoM kA upayoga kiyA jAtA thaa| kumudenbune, dakSiNa uttara zreNI kI prAmRta (100-237) rasake maMgala prAbhRta maMgala paryAya ko par3hakara (11-43) milAkara apane ziSya amogha varSa ke lie aneka udAharaNoM ke sAtha nayo aura maMgala pAhuDa (11-62-62) ityAdi purAnI kAnaDI milAkara praur3ha aura mUrkhajanoM ke hita ke lie ukta racanA kI thI, tusu vAriNaya sevisi gautama RSiyu / yazada bhUvalayAdi siddhAMta / kyoMki pUrva samaya meM purAnI kAnar3I kA pracAra uttara bhArata ke prAyaH sabhI susata gaLabharake kAbeMca hnnerdd| sasamAMgavatu tirhstdaa14-5|| sthAnoM para hotA thA, aura dakSiNa meM to thA hii| kumudenda AcArya ne grantha racanA karate samaya isa bAta kA dhyAna jarUra rakkhA thA ki kisI ko bhI usase isa prakAra gautama gaNadhara dvArAhI sabase pahale yaha bhUvalaya grantha 5 bhAgoM meM dvAdazAMga rUpase racanA kiyA gayA thA aura use 'maMgala pAhuDa' ke rUpameM ullekhita ! bAdhA na pahuMce / isaliye sarva bhASAmaya banAne kA prayatla kiyA hai| ataeva ubhaya karnATaka bhASAoM meM hI sarva bhASAoM ke garbhita karane kA prayatna kiyA bhI kiyA thaa| isa kAraNa isa grantha kI racanA mahAvIra ke nirvANa se thor3e samaya / gayA hai| bhUvalaya ke kAnar3I zloka ke viSaya meM granthakartA ne yaha darzAyA hai bAda meM hI ho gaI thii| isa samaya bhagavAna mahAvIra ke nirvANa samaya ko| ki janatA ke pAgraha se unhoMne karnATaka bhASA meM racane kA prayatna kiyA hai aura 2484 varSa vyatIta ho ge| mahAvIra ke nirvANa ke 470 varSa bAda vikrama / use sugama banAne ke liye tAla caura krama ke sAya sAMgatya chanda meM likhA hai saMvat zurU ho jAtA hai / yadyapi gautama buddha aura bhagavAna mahAvIra samakAlIna haiM, donoM kA upadeza rAjagRha meM dA bhinna sthAnoM para hotA thA, parantu ve apane jIvana 1 tathA daloka 123-124 kA ullekha kiyA hai| meM paraspara mile hoM aimA eka bho prasaMga parijAta nahIM hai / aura na usakA koI lipiyu karmATaka vAgalevekeMva / supavitra dAriya tori| ... samullekha hI milatA hai / parantu yaha ThIka hai ki mahAvIra kA parinirvANa mapatALa layamUDi 'dAra sAvira sUtra' / dupasavahAra sUtrabali / gautama buddha se pUrva hupA thaa| isa carcA kA prastuta viSaya se kAI vizeSa sambandha varada bAgisi ati sarala banAgi / gautamarida harisi / nahIM hai, ataH yahAM prakRta viSaya meM vicAra kiyA jAtA hai-prAcArya kumudendu ne sakidarayatnAlkakSaradida / sAri zloka 'pArulakSagaLoL // bhagavAna mahAvIra ke samaya ke sambandha meM 'prANavAyupUrva meM nimna prakAra kumudendu prAcArya ne nasa kAbya-grandhako tAla aura laya se yukta chaha hajAra sUtroM ullekha kiyA hai tathA chaha lAkha zlokoM meM racanA kI hai aisA unhoMne svayaM ullekhita kiyA hai|
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ kumudendu ke ziSya nRpanu jane apane kavirAjamArga meM nayA pUrva kavi nAMga odinoLata muhartadi siddhAMta / dAdi graMtapa banella citta / / apanI kavitA meM catana vedaMdA' nAma kI paddhati meM racanA kI hai| kumudendu ne sAdhipa rAja amogha varSanaguru / sAdhipazramasiddha kAvya 18-165 // apane kAvya ko 'cattanna bedaMDA' pUrvI kA mArga meM 17 bAra ge pUrvAcAryoM ko samAna inhoMne 46 minaTa meM nAya ko racanA kI hai, aisA bar3hA diyA hai| cattanna ko cAra bhAga meM aura vedaMDa ko 12 adhyAya 12 / ullekha kiyA gayA hai / yaha sarva bhASAmayI, kAnya mur3a aura praur3ha sabhI logoM adhyAya ke aMta taka antargata rUpa daMDhaka rUpa gadya mAhitya meM racanA karake naa| ko lakSya meM rakhakara sarala bhASA meM racA gayA hai| sAta mo aThAraha bhASAoM tuga ke pahale karnATaka chanda ko darzAyA hai| kumudendu prAcArya ne apane kAvya meM ko pAthya meM nihita karate hue kahIM-kahIM cakrabaddha aura kahIM-kahIM cinhabaddha kAvyoM kahA hai ki : se alaMkRta kiyA gayA hai pahale yaha grantha mUla kAnaDI bhASA meM chapA hai usameM mudrita migilAdatizaya denara hadina~Tu / agaNita dakSarabhASe / / -198 / grantha ke padyoM meM zreNibaddha kAvya hai| usa kAvya baMdha meM Ane vAle kannaDa kAvya zagaNAdi paddhati sogasim racisihe / migubabhASeyu horagilla / 1 ke prAdi akSaroM ko Upara se lekara nIce par3hate jAMya to prAkRta kAvya nikalatA cariteyasAMgatya vene muni nAyara / guru paraMpareya vircitaa-166| hai aura madhya meM 27 akSara bAda Upara se nIce ko par3hane para saMskRta kAvya cariteya sAMgatya rAgadoLagisi / parataMva viSaya glellaa7162| nikalatA hai| isa taraha padyabaddha racanA kA alaga-pralaga rIti se adhyayana kiyA vazavAgavellagi kAladoLeva / asadRza jJAnad saugatya / jAya to aneka baMdha meM aneka bhApA nikalato haiM aisA kumudendu prAcArya kahate haiN| usahasenara toravadu asmaan| asamAna sAMgatya bhuduaah-123-122| baMdhoM ke nAma yaha kAvya 'cattanna hone ke kAraNa isakA vizeSa nirUpaNa karane kii| jarUrata nahIM rahI / usakA udAharaNa thor3A-sA yahA~ diyA jAtA hai| cakrabaMdha, haMsabaMdha, padma, zuddha, bavamAMkabaMdha, vara padmabaMdha, mahApadma, svati zrI madarAmarAja gurU bhUmaMDalAcArya ekatvabhAvanAbhAvita ubhaya dvIpa sAgara, pallava, ambubaMdha, sarasa, salAka, zreNI, aMka, loka, romakUpa, kA~ca naya samagraru' guptarU' catuSkaSAya rahitaru' paMcavrata samaya tara sapta tatva saro 1 mayUra, gomAtItAdi baMdha, kAma ke padma baMdha, nakha, cakrabaMdha, somAtIta gariNata baMdha, ityAdi baMdhoM se kAvya racA gayA hai / yaha kApa Age calakara aMka baMdha se jinI rAjahaMsam praSTamada bhajatalaM, nava vidhAbAlabrahmacaryAlakRtaru-dazadharma sameta nikala kara isameM krama ro mabhI vipaya palyabina ho skeNge| prAcArya kumudendu kI dvAdaza dvAdazAMga bhutaru pArAvAra cadaMza pUrvAdiguruMralaM / isa prakAra 12 aura 31 adhyAya se 50 zreNI meM uskaa| dhArmika dRSTi kA isase adhika digdarzana karAne ko jarUrata nahIM hai / isa bhUbalaya vibhAjana kiyA hai| meM vedaMDa meM-narka vyAkaraNa, chaMda-nighaMTu alaMkAra kAnya ghara, nATakASTAMga, bhUSalaya ko kAvyavaddha racanA gaNita, jyotiSa sakala zAstrIya vidyAdi sampanna nadI ke samAna gambhIra mahAkumudendu ne apane kAvya ko akSaroM meM nahIM likhA hai, kintu pUrva meM kahe / nubhAva, lokatraya meM ayagara gArava birodha rahita, sakala mahImahalAcArya hue gotama gaNaghara ke maMgala prAbhRna ke mamAna isI pAhaDa grantha ko prAcArya vizva tAkika cakravartI zata viyA canumuMkha, SaTTatarka vinodara, naiyAyika vAvi, vaMzeSika sena ke likhe hA ke samAna, inake sabhI sAhitya kA prAdhAra rakhate hae kammara bhASA prAbhUtaka, mImAMmaka vidyAdhara sAmudrika bhavalaya sampanna / ina taraha vevaMDa saMskRta, prAkRta meM bhUtabalI prAcArya dvArA likhe hue samAna, mathavA nAgArjuna kI gadya meM racanA kI gaI hai| prAcArya dvArA likhe hue kakSapuTa gariNata ke samAna aMkoM meM gaNita paddhati se isa prakAra kaha kara apane paura apano vidvattA ke viSaya meM bhI vivecana gaNanA kara guNana karake aMkoM meM likhA hai| 1 kiyA gayA hai| isa kAraNa loka meM unheM, samatAvAdI, sakalajJAnakovida rUpa.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ se bhI kinhIM ne ullekha kiyA hai| prAcArya kumudendu ne jaina mata-sUtroM ke abhi- bhadrAcArya ke ziSya mAghanaMdyAcArya ko apane jJAnAvararaNI kamakSayArtha pradAna mAna se itara matoM ke abhiprAyoM ko ThukarAyA nahIM / itara matoM kA bahuta kiyA thA, aimA anya ko antima lipi prazasti se jAnA jAtA hai| dinoM taka pUrvajoM kI niSi samajhakara usa sAhitya ko eka prakAra se tulanAtmaka __ anUnadharamaja nAma kA prasiddharIti se siddha karake batalAyA hai| tulanA karate hue kahIM bhI viSamatA ko sthAna mahanIya guraNanidhAm / sahajota buddhivinaya nidhiye nenegaLdam / nahIM diyA hai| kintu agAdha pramANoM ko sAmane rakhate hue usa upakAra ko mahivinuta kauti kAMteya / mahimAnam mAnitAbhimAnam senam / upayoga meM lAkara kevala vastu tatva kA vivecana mAtra kiyA gayA hai aura isake sivAya unhoMne anya kisI taraha kA koI prAkSepa pratyAkSepa rUpa meM koI kathana isa sena kI strImahIM hI kiyA hai aura Age yA pIche hone vAle viparyAsa ko dhyAna meM rasate hae anupama guraNagaraNa bAkhavar / manazIla nidAneyenisijina pdstke| motI ke samAna nirmala buddhirUpI dhAge meM use piroyA gayA hai / kanAzalI mukhaLenemA / nanadhi zrI mallikambe lalanAratnam // jahAM taka maiM jAnatA hU~ yaha kAvya atyanta prAcIna hai aura bhAratIya avanitAtnadapem / pAvanagama yogaLa lari dujina pUjayanA / sAhitya meM aisA anupama kAvya (grantha) abhI taka koI upalabdha nahIM huA hai| nAvidhava dAnada maLina / bhAvadoLAma mallikabbayam pollavarAr / ataH ise sabase mahAn kAvya kahane meM koI Apatti nahIM hai| vinayade zIladoLa guNadoLAdiya pinim puTTida mno| mUla grantha jana rati rUpinoL khariNayenisiI / manohara bappu dodNru|| pina manebAna sAgara menippayadhUtta meyappasabase / kumudendu AcArya dvArA svayaM hasta dvArA likhI huI isa grantha kI mUla prati upalabdha nahIM hai aura yaha upalabdha prati kisake dvArA likhI gaI hai yaha bhI nanasati mallikance dharatriyoLA:resadguraNaMgaLoL / / jAta nahIM hai| anya samakAlIna, pUrva yA pazcAdvartI kisI kavi ne unakA zrI paMcamiyama noMtu / dhApaneyama mADibaresi siddhAMtabhanA // ullekha bhI nahIM kiyA hai jisase unake sambandha meM vizeSa rUpa se yahA~ vivecana rUpavatI sena vathucita / kopa zrI mAghanaM diyati patimittal // prastuta kiyA jaataa| kevala unakI kRti bhavalaya grantha meM hI unakA nAmollekha isa mallikavve ke dvArA pratilipi kI huI prati 'dAna cintAmaNi' mere hone se unakA nAma nabIna rUpa se paricaya meM prAyA hai| ata: vidvAna loga usa pAsa hai / isa mahilA ne grantha ko svayaM par3hakara aura dUsaroM ko par3hAkara svayaM manana kAla kI grantha rAzi aura zAsana-sAmagro kA yadi parizIlana kareM to tatkAlIna aura pracAra kiyA, aisA mAlUma hotA hai| isa grantha ko par3hakara usase prabhAvita itihAsa aura granthakartA evaM anya kI mahattA ke sambandha meM vizeSa jAnakArI hokara priyA padana ke devayA ne apane likhe hae kumudendu zataka meM nimna rUpameM prApta kara sakate haiN| kintu jinhoMne isa grantha kA adhyayana kiyA hai, karAza hai| ullekha kiyA haiunhoMne hI isakI mahattA ko samajhA aura anubhava kiyA hai| mAtA kabbe, priyA viditavimalanAnAsatkalAn siddha mUtihi / paTTana ke jaina brAhmaNa kavi, aura kannaDa kavi rala ke poSaka, dAna cintAmariNa ke poSaka pattimacce ke samAna, mallikabve nAmakI mahilA ne isa bhUvalaya svarUpa, 'ghala kumudo rAjayad rAjatejam / / ghavala jayadhavala, mahA dhavala, vijaya dhavala aura atizaya dhavala ityAdi granthoM ke imAmyalavalekakumudIMduprazastAm / sAtha isa mahAna granya kI pratilipi karAkara isa mahAn siddhAnta grantha ko guNa / kayAsa vizruvaMtite mAnavAzca //
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ sunaya zreyasabhasaMkhyamaznanti bhadram / zubham maMgalam svastu cAsyAha kayAcAha // 202 // devappAkA hameM koI vizeSa paricaya prApta nahIM hai jisase unake viSayameM vicAra kiyA jaay| devappA ne Upara ke padya meM kumudendu muni ke viSaya meM ('tha lU va bhU' ya la valaya') jo kucha bhI kahA hai usase jJAta hotA hai ki zrAcArya kumudendu bar3e bhArI tejasvI mahAtmA the aura unakA yaha grantha Adi madhya aura antima zreNI meM vibhakta hai, jo prAkRta saMskRta ke mahatva ko lie hue hai| saMskRta prAkRta aura kAnar3I, ina tInoM kI zreNiyoM kA yadi cintana kiyA jAya to jJAta hogA ki ya la va bhU aura yala valaya unake nAmaheM jinakA usameM kathana nihita hai athavA devappA kumudendu AcArya ke samaya ke napAdIka hone ke kAraNa inake mAtA pitA ke nAma ke sAtha unheM janma sthAna kA nAma bhI jJAta thA, aisA jAna par3atA hai / devappA ke anusAra athavA kumRdendu ke kahe anusAra vaha naMdigiri nizcaya se parvata ke zikhara para thA aisA nizcaya kiyA jAtA hai| isa mahAtmA ke dvArA kahe jAne vAle gA~va beMgalUra tataH cikka vallApura ke mArga meM hone vAle naMdI sTezana ke najadIka hai| yahI grAma aura yahI kSetra kumudendu kI janmabhUmi jJAta hotI hai| kumudendu kI janma bhUmi ke sambandha meM aura bhI vicAra kiyA jA rahA hai| * grantha kI upalabdhi saMsAra kA dazava zrAzvayaM svarUpa mahAna grantha bhUvalaya grAja se lagabhaga 20 varSa pahale pUjya AcArya zrI 108 dezabhUSaNa jI mahArAja ne beMgalora meM zrI elappA jI zAstrI ke ghara para AhAra grahaNa karane ke anantara dekhA thA, parantu aMka rUpa meM aMkita hone ke kAraNa usa samaya isa grantha kA viSaya AcArya zrI ko jJAta na ho sakA, ataH usa samaya isa mahAn grantha kA mahatva mahArAja anubhava na kara sake / zrI elappA zAstrI ko yaha grantha apane zvazurake gharase prApta huA thA / unake zvazura ko yaha grantha kahA~ se kisa prakAra prApta huA, yaha bAta mAlUma na ho sakI / ha bhUvalaya grantha meM eka kAnar3I padya AyA hai| usake anusAra seTha zrISeNa kI patnI zrI mallika ne zruta paMcamI vrata ke udyApana meM dhavala, jaya ghavala. mahA dhavala, pratizaya dhavala tathA bhUvalaya grantharAja likhAkara zrI mAghanandi AcArya ko bheMTa kiye the / dhavala, jayadhavala, mahAdhavala grantha mur3a bidrI ke siddhAnta vasti bhaNDAra meM vidyamAna haiN| saMbhavataH bhUvalaya grantha bhI usI siddhAnta vasti bhaedAra meM virAjamAna hogaa| zrI ellappA zAstrI ke zvazura ke ghara para yaha grantha kisa taraha pahuMcA, yaha rahasya kI bAta ajJAta hai / astu / zrI elsA zAstrIjI ne mahAn parizrama karake apanI tIkSNa prajJA se bhUvalaya ke aMkoM kA prakSara rUpa meM parivartita karake kAnar3I lipimeM likha DAlA taba isa grantha kA mahatva janatA ke sAmane AyA / yadi yaha grantha kAnar3I lipi meM hI raha jAtA to usakA paricaya dakSiNa prAnta meM rahatA, zeSa samasta bhArata kI janatA usase anabhijJa hI raha jaatii| prAcIna sAhitya ke uddhAra meM ruci rakhane vAle, aneka prAcya granthoM ko prakAza meM lAnevAle, satata jJAnopayogI, vidyAlaMkAra AcArya zrI dezabhUSaNa jI mahArAja ne zrI elappA zAstrI ke sahayoga se isa bhUvalaya grantha ke prArambhika 14 adhyAyoM kA hindI bhASA atuvAda karake devanAgarI lipi meM prakAzita karAne kI preraNA kI, usake phalasvarUpa bhUvalaya ke maMgala prAbhRta ke 14 pradhyAya janatA ke samakSa Aye haiM / . isa mahAna adbhuta grantha ko jaba bhArata ke mahAmahima rASTrapati DAkTara rAjendra prasAda jI ko zrI ellappAjI zAstrI ne bheMTa kiyA to rASTrapatijI ne isa grantha ko surakSita rakhane ke lie bhUtralaya ko rASTrIya sampatti banA liyA / maisUra rAjya kI ora se isa grantha ko iMgliza aMkoM meM parivartita karane ke liye zrI ellappA jI zAstrI ko 12 hajAra rupaye pradAna kiye gaye / usa Arthika sahAyatA se isa grantha kA aMgarejI aMkAkAra nirmANa ho rahA hai / jaina samAja tathA bhArata deza ke durbhAgya se zrI ellappAjI zAstrI kA gata mAsa dillI meM zarIrAnta ho gayA, ataH aba isa grantha ke agrima bhAga ke prakAzana meM bahuta bhArI ar3acana A gaI hai| yadi bhArata sarakAra kA sahayoga pUjya AcArya zrI ko mila jAve to isa grantha kA agrima bhAga prakAzana meM thA sakatA hai| Y
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUvalaya kA paricaya isa prakAra prathamAdhyAya ko samApta karake dUsare adhyAya kA prArambha zrI kumudendu grAcArya ne apane bhUvalaya grantha meM paMca bhASA mayI gItA kA / nimnalikhita rUpa se kiyA haisamAveza kiyA hai, unhoMne gItA kA prAdurbhAva zlokoM ke prathama akSara se Upara / 'athavyAsamunIndropadiSTa jayAkhyAnAntargata gItA dvitIyo'dhyAya': nIce kI ghora lejAte hue kiyA hai, jisako prathama gAthA 'aTaviyakammaviyalA' / isa gadya se prArambha karake gommadezvara dvArA upadiSTa bharata cakravartI ko tathA prAdi hai| tadantara apanI navamAMka paddhati ke samAna / bhagavAna neminAtha dvArA kathita kRSNa ko tathA usI gItA ko kRSNa ne arjuna bhUvalaya siddhAMtaiyatechu / tAvellavanu hoMdisiruva / / ko saMskRta bhASAmeM kahA gommaTezvara ne bharata ko prAkRta bhASA meM paura bhagavAna zrI vIravAriNayoLbaha"i,' maMgalakAvya / I vizvaryalokadalineminAthane kRSNa ko mAgadhI bhASA meM kahA thaa| jisakA prArambhika padya isameM cakravandha hai, jisameM ki 27 koSThaka haiM una koSThakoM meM se bIca / nimnalikhita hai| kA aMka 1' hai jisakA ki saMketAkSara 'na / 'ya' se nIce ( saba se / 'tistharaNabodhamAyAme Adi nIce) ginane para 15 AtA hai 15 meM 58 saMkhyA hai jisakA ki saMketa prakSara '' ('a' adhyAya 16vIM zreNo) hai usake Upara ke tirache koTe meM pAne para 38 saMkhyA hai jisakA ki saMketAkSara nemigItA meM tatvArtha sUtra, RSi maNDala, Rddhi mantra ko antarbhUta 'T hai| usake Age ke koThe meM '1' AtA hai jisakA saMketa akSara 'a' hai ina / kara bhAvAna maoNmanAyarA kRSNa ko upadeza kiyA gayA hai| tInoM prakSaroM ko milAne para 'praSTa' bana jAtA hai| ellarigIravate keLedu zreNika / gullAsadidagautamanu / . isa cakra bandha ko nIce dikhAte hai sallIlebidali vyAsarupeLida / dellatItarakatheya // 17-44 // yaha prathama cakra-vandha hai isake anusAra Aye hue aMkoM ko akSara rUpa! vyAsase lekara gautama gaNaghara dvArA zreNika ko kahI huI kathA ko prAkarake par3hA jAtA hai| isa prakAra kanar3I zloka pragaTa hote haiM una kanar3I shlokoN| cArya kumudendu kahate haiM / ke pAya akSaroM ko nIce ko sora par3ane se 'praviyakammaviyalA Adi prAkRta RSigaLellaru eraguvateradidali ! RSirUpa dhara kumudu / / bhASA kI gAthAeM pragaTa hotI hai| usa kAnar3o zlokoM ke madhya meM sthita hasanAdamanadida moghvrssaakge| hesaridadu peLeda shriigiiteN| akSaroM ko nIce ko prora par3hane se oMkAra 'bindusaMyukta' prAdi saMskRta // 17-64-100 // zloka pragaTa hotA hai jo ki bhUvalaya kA maMgalAcaraNa hai| isa prakAra paramparAgata gotA ko zrI kumadendu prAcArya RSi rUpa yA zrI kamudendu prAcArya ne bhUtralaya meM jo gInA likhI hai vaha unhoMne kRpaya rUpa meM apane prApako alaMkRta karake arjuna rUpa amoghavarSa rAjA ko prAghunika mahAbhAratase na lekara usameM prAcIna 'bhArata jayAkhyAna' nAmaka kAvya gotA kA upadeza kiyA hai| isa prakAra yaha bhUvalaya grantha vizva kA eka mahAna grantha se lI hai, aigA zrI kumudendu prAcArya ne likhA hai| usa gItA ko nabandha mahatvapUrNa grantha hai / isakA vivaraNa zrI kumudendu AcArya svayaM pragaTa karate haiMpaddhatise pragaTa kiyA hai| prAcIna nuna hae jayAthyAna kAmya ke bhotara pAye hae dharmadhvajabadaroLa kettidacaka / nirmala daSTu hagaLama // , . gotA kAvyako uddhRna kiyA hai, uma gaunA kA antima zloka nimnaprakAra hai svama nadalagayavattoMdusonneyu / dharma dakAlulakSagaLa / cidAnandaghane kRSNenoktA svamukhato'rjunam / pApATiyanakadoMLa aidusAvira kUDe / zrI pAdapadma daMpadala // vedatrayI parAnanvatattvArthaRSimaNDalam / / sapi arUpiyA proma daroLa va / zrI paddhatiya bhUbalaya / /
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa prakAra bhUvalaya ke aMka aura akSara padmadala 51025000 hai isa.71 aMka rAzi meM dagI karaNa karake (adhyAya :-17 ) 1 ina graMkoM ko aMka meM 5000 milAne se samasta bhUvalaya ko prakSara saMkhyA ho jAtI hai, aisA paraspara milAkara, parasparabhAga dekara 25 ko aMka rAzi kiyA hai| ina zrI kumudendu ne sUcita kiyA hai| ina saraha 51030000 saMkhyA kA yoga pratoM ko barga bhAga kara 35 abhaMga karake isa aMka rAzi kA 2, 3, 4, 5, (5+1+o+3+:+o+o+%E) navama aMka rUpa hai, ve aMka ko 6, 7, 8, 1 isa pahAr3e se paraspara bhaMga karake apane kAvyAMka ko motI ke samAna prathama karake navamAMka gaNita se isa rAzi ko vibhakta kiyA gayA hai| mAlA meM gUcakara kAvya kI racanA kI gaI hai| isa baga gariNata kA 6 varSaka karuNeyobattippattela / / aharaNa guNavema toma du // prazuddha ghana hone ke kAraNa uttara meM galatI jarUra mA jAtA hai| parantu kumudendu siri eka narippa toma tuma // varuva mahAn kagaLAru / / prAcArya kahate haiM ki tuma ise galato mata samajho / hama mAge jAkara isakA khulAsA eraDane kamala hAneraDU / karaviGi veLananda kubha // kreNge| kumudendu prAcArya dvArA kahA huA jo gaNita hai vaha hamArI samajha meM nahIM ahahana vANo proma battU // paripUrNa navadaMka karaga // pAtA / use svayaM pranyakArane yAge jAkara spaSTa vivecana ke sAtha rAzi ke rUpa siri siddhama namaha proma hattu 1,68, 76 // meM batalAyA hai| isa taraha varNamAlAMka- akSara rAzi ko tayA 6.27-71-726 saMkhyA / adhyAya 3 ko sthApita karake 6-12-7-6 kA pUrNa varga hokara ke vibhAga kara diyA hai| isa adhyAya meM kumudendu AcArya ne apane kAvya kI kuzalatA kA sabhI Ext=E1481-776.xe=6561 usa taraha saMkhyA meM pahalA adhyAya ra ratalAyA hai| samApta humA hai / isa prakAra isa rAzi ke pramANa apunarukta 6 aMka bana jAtA / adhyAya 4 isa adhyAya meM sampUrNa kAvya grantha ko tathA apanI gRru paramparAko navakAra maMttara doLAdiya siddhAMta / avayava pUrva ya ga rantha / / kahakara rasa, aura rasamariNa kI vidhi, subarNa tayyAra karane kI vidhi aura davattArAdi mavakSara maMgala / nava apraaaa prmapr|| loha-zuddhi kA viSaya acchI taraha se varNana kiyA gayA hai| rasa zuddhi ke lie aneka puSpoM ke nAmoM kA ullekha kiyA gayA hai isa adhyAya 2 adhyAya meM rasa maNi ke zuddha rUpa ko batalAte huemeM vaidyazAstra kI mahattA ko pAThakoM ko acchI taraha karaNasUtra gaNitAkSara aMka ke samAna hai" 'ka' ko milAne 26x60%31 se samajhA diyA gayA hai| kula 88 hotA hai, isa 88 ko mApasa meM milAne se +8-16 hotA hai| yaha adhyAya 5 16-1x6- kula sAta hotA hai| ye sAta bhaMga hokara ke inheM maMka se bhAga karane para prApta hue labdhAMka se apane isa kAvya ko prArambha karate hue, isa / isameM aneka deza bhASAoM ke nAma' aura dezoM ke nAma. tathA aMkoM ke zarmammI koSTaka ko diyA gayA hai| yahAM anuloma graMka ko 54 akSara ke bhAga nAma dekara bhASA ke vargIkaraNa kA nirUpaNa kiyA gayA hai| karane para jo maMka rAzi ke eka sUkSma kendra ko 86 aMka rAzi rUpanirUpaNa adhyAya 6 kiyA gayA hai| (adhyAya 2, zloka 12) isameM dvaita, advaita, kA varNana karate hue apane anekAnta sattva ke sAtha isa anuloma rAzi ko pratiloma rAzi ke usI 54 akSara varga ke tulanAtmaka rUpa se vastu tattva ko pratiSThA kI gaI hai| isameM prAcArya kamudendu
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ ne 4 bAteM mukhya rUpa se kahI hai anyAya 10 doSagaL hadinenTu maziyArcAga / IzaroLa bheva toruvA / / isameM karnATaka jaina janatA ko adhyayana karAkara, tathA ka Ta pa inako rAziratnatraya dApoya janarige / doSa vaLivabuddhi bahudu / / navamAMka paddhati ko tathA 'ya' isa aMka kI aSTaka paddhati ko samajhAyA hai isa varga paddhati ke anusAra 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, ina bhAgoM meM samAna panuloma-prati sahAvAsa saMsAra vAgipokAla / mahiyakaLtaleye torbttu|| / lomoM kA paraspara guNA karane se sampUrNa bhASAoM meM yahI kAvya granya maharaNAraNa baraNIya doSa baLiyalu / bahu sukhavihamokSa vahuTu // pA jAtA hai| yahAM ko tor3akara do bhAga karake, isa garigata ko roti se viSahara bAgalu caitanya bappante / rasasiddhi amRtavazakti / / samasta bhASAnoM ko aMkita kara unako rIti ko vizadarIti se samajhAyA gayA yazavAge ekAMta harakaTu keToDe / vazavappanantu zuddhAtma / / hai| isa taraha purAnI aura aura nayo kanar3o milAkara mithita rUpa meM kAvya ratunatrayade prAdiyavaMta / dvitiyavu dvaM tadembaMka // 1 ko racanA kI gaI hai| adhyAya 11 tRtIyadoLa nekAtaLavene daitAdvaitava / hitadisAdhisiddha jainAMka / hiriyatva bivumUru / saramAleya / arahaMta hAradaratnam // isa bhAga meM RSabhadeva dvArA apanI putrI brAhmI ko sikhAye gaye akSara aMkoM ko likha liyA gayA hai| isa paddhati se kor3A-kAhI sAgara ko mApane ko saraphariNaparate marara mUra proMbatta / paripUrNamUrArumUru / / 'meTagUTa zalAkA roti ko samajhAyA gayA hai| . // 77-81 // pradhyAya 12 adhyAya 7 isameM 24 tIrthakaroM, ke una vRkSoM kA jinake nIce baiThakara unhoMne isameM kavi rasa siddha ke lie Avazyaka 24 puSpoM kI jAti tathA tpaa| arahaMta pada prApta kiyA hai| una azoka vRkSoM kA nAma tathA unakI prAcInatA aSTa mahA prAvihAryoM meM eka siMha kA nAma kahakara cAra siMhoM ke mukhoM kI kAjallekha kiyA gayA hai| mahimA kA varNana kiyA gayA hai| adhyAya 13 adhyAya isameM puruSottama mahAn tIrthakaroM kI jIvanacaryA, tapazcaraNa, vidyA isa bhAga meM samasta sIrthaMkaroM ke vAhanoM, siMhAsanoM kA prAkAra rUpa / aura unake baiduSya guNa kA mahatva khyApita kiyA hai| sAtha hI bhagavAna mahAvIra aura unake svabhAva ke sAtha rAzi kI tulanA karate hue unakI pAyu, nAma Adi ke bAda honevAlI prAcArya paramparA kA, tathA gharasenAcArya kA kathana karake kA praznottara evaM zaMkA samAdhAna ke sAtha gaNita zAstra kA vyAkhyAna kiyA hai| senagaNa paramparA kA varNana kiyA gayA hai| adhyAya adhyAya 14 isameM rasa siddhi ke lie prAvazyaka kucha puSpoM kA, aura siddha puruSoM / isa adhyAya meM puSpAyurveda ko vidhi batalAkara tatpazcAt carakAdidvArA ko divya vANI ko, karnATaka rAjA amogha varSa ko sunAyA gayA hai, aura usameM / ajJAta 'na samajhI jAne vAlo' 'rasavidyA' ko aura jinadatta, devendra yati apane vaMza kA paricaya dete hue prAcArya bhUta balI ke bhUvalaya kI khyAti kA / amoghavarSa, samantabhadrAcArya, mAdi ke dvArA samarthita evaM pallavita puSpAyurveda varNana kiyA gayA hai| ' kA nirUpaNa kiyA gayA hai|
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya 15 16 aura 20 adhyAya isameM bhavanavAsI'deva, aura unake vaibhava kA kathana kiyA gayA hai| isameM isameM sIdhA bhagavadgItA ke artha ko dUsarI zreNI meM aMka vijJAna, aNusambhava aura asambhava jaMcanevAle tatvoM kA vizada vivecana kiyA gayA hai| vijJAna grAdi ke pradarbhata viSayakA Upara se nIce taka aMka vidyAyoM ke sAtha varNana adhyAya 16 kiyA gayA hai| isa taraha isa khaMDa meM 20 adhyAya haiN| unameM isa mudrita bhAga donoM zreNiyoM meM bhagavad gItA kI prastAvanA kA varNana tathA uso ke / meM 14 adhyAya taka diyA gayA hai| zeSa 6 adhyAya bAkI haiN| unake yahAM na antargata tatvArthasUtra kA vistAra pUrvaka nirUpaNa kiyA gayA hai / aura bhagavad ! diye jAne kA yaha kAraNa hai ki isake mUla anuvAdaka paMDita elappA zAstrI kA gItA ke prArambha karane ke pUrva maMgala kalaza kI pUjA karake gotA kA vyAkhyAna | asmAt Ayu kA anta ho jAne ke kAraNa isa kArya meM kucha rukAvaTa-so prArambha kiyA hai| tathA kRSNa aura arjuna ke rUpa ko apane meM kalpanA kara A gaI hai| kintu phira bhI hamAre cAturmAsa ke anta meM isake bhAra ko samhAlane pUrva gItA aura tatvArtha sUtra kA vivecana kiyA hai| Age amoghavarSa ke lie| vAle anya sahAyaka ke abhAva meM use pUrA karanA sambhava nahIM ho skaa| kannar3a gItA kI bhUmikA kA ullekha kiyA gayA hai| to bhI hamane zeSa ko 11 adhyAya se lekara 14 adhyAya taka rAta dina meM isa adhyAya 17 kA anuvAda kara pUrA karane kA prayala kiyA hai / pAme avasara milane para, pIra isameM bhagavad gotA kI paramparA brAhmaNa varNotpatti gommaTadeva (bAhuvalI) eka sthAna para Thaharane Adi ko suvidhA upalabdha hone para use pUrA karane kA ko upanayana vidhi, vanavAsi-deza kI. daNDaka rAjA ke viSaya kA atyanta sundara prayatna kiyA jaaygaa| vidvAnoM ko cAhie ki ve isa grantha kA adhyayana karake rUpa se kathana karake rAjA samudra vijaya, tathA balavanta upayata tArane lAbha nalAga / kyoMki grantha kA pratipAdya aMka viSaya gambhIra hone ke kAraNa kI vidhi kA kAdvArA ullekha kiyA gayA hai| / sarvasAdhAraNa kA usameM saralatA se praveza honA kaThina hai| balabhadra, nArAyaNa ityAdi kI upanayana vidhi ke sAtha gItA tatvopadeza cakravandha ko par3hane kA krama kA samullekha kiyA gayA hai| isa bhagavad gItA ko sarvabhASAmayI bhASA gotA ke isa 'no' adhyAya kI eka bindo ko tor3akara, usako ghumAne bhavalaya rUpa meM, pAMca bhASA rUpa meM prAkRta, saMskRta, ardhamAgadhI , prAdi meM se cakra tathA padya prArambha ho jAtA hai| isa patha kA kahIM bhI aMka meM patA nahIM kRSNa rUpa kumudendu grAcArya ne nirUpaNa kiyA hai| 1 calatA, kyoMki bhUvalaya grantha akSara meM nahIM hai| prakSara meM hotA to kahIM na adhyAya 18 kahIM par3hA jAtA, ata: par3hane ke lie isameM eka bhI akSara nahIM hai / bAeM se isameM mUla theNI meM bhagad gItA ko zeSa paramparA kA ullekha karate dAyeM taka parAbara cale jAyeM to una aMkoM ko gaNanA 27 hotI hai / isI taraha hae, pahale kI thego meM jayAgthAna ke antargata bhagavada gItA ke zlokoM kA! Upara se nIce kI ora par3hate jAveM to bhI 27 aMka hI prAvage, isa taraha cAroM kaniiTaka bhASA meM nirUpaNa kiyA gayA hai| aura bhagavad gItA ke aMka cakra kA ! ora se par3hane para 27 aMka ho labdha hote haiM / 27427-726 ho jAte haiN| kathana diyA huA hai / tathA aMka cakra ko samajhAkara dvitIya adhyAya meM ulli-: iso caukora cakra ke koSThaka meM 64 akSara ke guNAkAra se guriNata kara prApta khita anuloma sama-viSama Adi kI saMkhyA ko zuddha karake gItA kA Age kA huA labdhAMka 64 hI likhA gayA hai| una 27 aMkoM meM se donoM ora ke 13vivecana diyA hupA hai| isa zreNI meM kRSNa dvArA arjuna ko kahA gayA 13 aMka chor3akara Upara ke eka kA rUpa '' hai / 'pra' ke Upara se nIce uttara 'aNuvijJAna' kA bhI varNana karatA hai| karake usake antima aMka 6 ko chor3akara bagala ke 58 aMka para pAjAya isa
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMka kA artha 'pa' hai / vahA~ se Age bar3hane para dUsarI paMkti ke Upara ke kone meM brahmANDa mAlUma hotA hai isI meM tIna loka garbhita haiM, usI taraha navamAMka ke 38 mAtA hai / isa aGka kA artha 'Ta' hotA hai / punaH 58 ke bAda eka aGka andara sampUrNa jagat gabhita hai / isameM vizva ko sabhI bhASAe~ antanihita hone prAtA hai / 60 kA artha 'ha' hai, eka kA artha'pra' hai| isI taraha se isI krama roti se isa granya kA nAma 'bhUvalaya' rakhA gayA hai, jo usake yathArtha nAma ko ke anusAra anta taka (60) cale jAveM, aura 60 se lauTakara bAr3I sAina kI sUcita karatA hai| madhyama prathama paMkti ke 2 para pAjAya / do kA artha 'yA' ho gyaa| 'ha' meM pA milAne se hA ho gayA / isa taraha Upara car3hate hue jAne se eka aMka pahale aMka akSara meM jo kAnar3I bhASA kA iloka aSTa mahAprAtihArya para pahuMcate haiM, kyoMki vaha eka aMka mAr3A ho jAtA hai| puna: vahA~ se eka rUpa hotA hai / aura a' se nIce ko aura par3hA jAya to 'paTTaviyakamma viyalA' koThA nIce utarakara phira Upara '47' para jAya, vahA~ se phira pAr3A jAya aura prAkRta bhASA kI gAthA nikalatI hai / usa kAnar3I zloka ke madhya meM 'yo' prAtA nizcita koThe para pahuMcakara phira Upara likhe krama se usI prakAra pravRtti karatA hai| usasa nAca taka pakRta jAya tA saMskRta kAvya nikalatA hA isA taraha sa jAya to ghaMTe ke andara sabhI aMkoM ko par3ha sakatA hai| ina 64 akSaroM meM sabhI 15 adhyAya taka par3hate jAyeM to usake nIce-nIce bhagavadgItA nikalatI hai / isa bhASAoM kA samAveza hai / para vaha rUr3hI rUpa na hone se logoM ko usake par3hane taraha se isaathAha aMka samudra meM koI patA nahIM calatA, parantu catura manuSya meM kaThinAI hotI tho kinta do vA ke kaThina parizrama ke bAda use pIne DubakI lagAkara usameM se sundara sundara motI nikAla kara lAte haiN| isI taraha para sabhI ke lie mArga sugama ho gayA hai| aura sabhI jana prayatna karane para usa praka samudra kA yatheSTa rItyA avagAhana karane para vividha bhASAmoM se protause prAsAnI se par3a sakate haiM tathA sabho bhASAmoM kA parijJAma kara sakate haiN| prota aneka granthoM kA sahaja hI patA cala jAtA hai / jisa taraha samudra meM DabakI jisa taraha se choTe baccoM ko yadi yaha bhASA sikhalAI jAya to ve kama se kama / lagAnebAne catura manuSya gaharAI meM Dubako lagAkara asalI aura nakalI motI chaH mahIne meM par3ha sakate haiM arthAt 1-2-3-4-5-6-7-8-6-0, inameM se bindI ko ! nikAla lAte haiM aura phira unameM se asalI motI chATakara rakha lete haiN| usI tor3akara nada aMka kI utpatti huI hai| isa taraha tatva dRSTi se vicAra kiyA jaay| prakAra isa bhagavadgItA ke antargata gaharAI se adhyayana karate hue 'om itye to bhagavAna mahAvIra kI samasta vANo kA (upadezoM kA) sAra sAtasI atthhaar| kAkSaraM brahma' aTTaviyakamma viyalA, sarasvatI stotra-candrArkakoTi aura tattvArya bhASAoM ko upalabdhi hotI hai| kyoMki yaha nava graMka meM saMsAra kI samasta sUtra ityAdi bhASAe~ nikalatI hai / isake mAge aura bhI avagAhana kara aneka bhASAeM gabhita hai| aura yaha nava kA aMka nava devatA kA bAcI hai / pIra iSTa bhASAprA kA patA calana para nAcata kiyA jAvagA / pAki isa samaya taka 14 maMgala rUpa hai / adhyAyoM kA ho anuvAda ho sakA hai| zeSa grantha kA anuvAda bAdako prastuta kiyA jisa taraha zrIkRSNa ne muMha kholA to yazodA ne vicAra kiyA ki yaha ! jaavegaa| pAThaka garaga usase saba samajhane kA yatna kreN|
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ COPIED BY SWASTI SHRI 10A ACHARYA SHRI DESH BHUSITAN MUNI MAHARAJ ns basti pension komanda sovet oeun batu B la BIKA U * Ink TAULUT sec XXX AXOTE u uliste UMAAL 2 SUU kwa 'kkel k Dicas 2K? You 30 (6 GLX A ZC SS! en LP 2 Ek FE2210 2 - Uulu * LC18 the PS3 * CESCA RECE nalno 25 s i Xiz, KA LAVAL GAS 28 USM CAUS CUMA ! . .ziu Yav 4 sa WCSCS725 SS CCCSS Isle v Pie VE BiGRAL ABSA cebu * AL NU'N SS2 + 3k 3 - VK RATA U ZAW, BURAY XT IN ZX UNGUU"kin XnU PCCEST 2:12 + ** nie TE GUST iar un 5 SC & 3 2Y 22 siribhuuvly SIHI BHOOVALAYA siri bhUvalaya siri bhUvalaya mUla adhyAya 'a. aka kA cakra
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ +37 siri bhUbalaya adhyAya prathama bha na Te ha OF OF 22 na a na bhA za
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ ONLIN565.175751355555 zrI bhUSatamajana Kawun.5.5.5615'..momvaya1011 Prera bhAu 1 . . . . . . . .. . . . . . . . .. . prAkRta prapana 141414141." wy. . FEYw ur pAdhyAya 11. 5 53.1... . ' 15348 , 5352 MANTICKR KO mAna .1. 1 1 Trts.05151512 Rasayanam..... .. ......... . 2015535 vtner 5114161 .4001111 18104 1. 32 126, 11 . 1.. 0.01
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI vItarAmAya namaH zrI digambarAcArya bIra senAcAryavopadiSTa zrI digambarakhanAcArya kumudendu viracita aMka bhASAmagrI jaina siddhAnta zAstra zrI bhUvalaya hindI anuvAda kartA zrI digambara jainAcArya 108 dezabhUSaNa jI mahArAja prathama khaNDa maMgala prAbhRta "a" adhyAya 1.1-1 * prAkRta saM07 a mahAprAtihArya vayabhavadinda / aSaTa guraganagaLoLthe madam / / sRSTige maMgala paryAyanitta / hama jinayerAvenu // 1 // 8 vaNeyakotu pustaka pincha paatrey| avatAradA kamanDalada // nava ramantra siddhige kAraNavendu / bhubalayoLapeLba mahimA // 2 // ravaNeyoLakSaradaMkana syApisi / davayavavave mahAvata // ava barige takaka zakkige varavAda / mabamanagalaba bhavalaya // 3 // ci havANi promakAradatizaya vihaninna / mahAvIravAriga enavenuva // himeya managala prAbhUta vennuva / mahasiddha kASya bhUvalaya // 4 // hai kayu dvisamyogaboLageippatteMTu / prakaTadoLa rabattamakUDe / / sakalAMka doLu va TTa solneye enTenTu / sakalAgama e enareTa bhaMga // 5 // ka malagaLeLu munda ke pogutirdaag| kramaboLageraDu kAlannUru / // tamalAMka aibusolneyu pArueraDedu / kamaladagaMdha bhUvalaya // 6 // ra maha vayaboLA kamalagaL clipaag| vimalAMka geluvandana / |smvtubesdolu bhAgise sonneya vimalAMka kAvya bhUvasma // 7 //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 2 // siri bhUghalaya sarvArtha siddhi saMgha baiNglor-visy| ma viruddha siddhAntavanu mhaavrtkeNdu| navapadavaNu pratakeMdu // sa viyAgisi proDha mUDha-rIrigoMde |nv pada bhakti bhUvalaya 10 ciyaliyamala muDha dmsrgutliyaa| jayaparISahaiSpatteraDam // naya mArgaviMdageldavara sad vNshd| svayam siddha kAvya bhUvalaya .. ya layala dikkugaLhattanu badreya / nalavinim dharasida muni // saluvadigaMbara nentenukeLuva / balidanaka kAmpa bhUvalaya kA phaliyaMka kAvya bhUvalaya // 11 // balazaligaLabhUvalaya // 12 // kaLeyada puNya bhUbalaya 1 gelaverisuva bhUbalaya // 14 // vilayagaMvaghada bhUvalaya // 15 // jalaja badalada bhUgalala Man saluva pramANa bhUvalaya // 17 // salesiddhadhavala bhUvalaya // 18 // lAvaNyadaMga maiyyAda gomaTa deva / AvAgatanna aparaganige // IbAgaca ke ra banadhada kaTTinoLakaTTi / dAvizva kAvya bhUbalaya kA gi jadahattanu pAtma dharmavAgisi koMDa bhajakarge zrIvidhyagiriya // nija na ta baveLara darzanavannitta / vijaya dhavalada bhUvalaya // 20 // 2 kinisilladAhattanu nidida / takkajanakepeLda mahimar / / sikkarusa ma sArasAgara vo LageMba / ghokka karmATa bhUvalaya tTa di anubhAgabandha depradezavahokku / vidiyAdihadinAlkahoMdi / adanalli mi dhiyAgizivasaukhya hoNdid| padavemaMgalakATakavAra ya zasbatideviya magaLAda mAmhige / asamAna kATakada / risiyuni t yabu aravatnAlkakSara / hoseda aMgayya bhUvalaya // 23 // ___ rasada oMkAra bhUvalaya // 24 // yazaveDagayya bhUvalaya / / 25 // rasamUra gereya bhavalaya kA risiriddhi yarabatta nAlku // 27 // yazatru nAlakAradu hattu // 28 // rasa siddhiyA hattu promadu / ka ruraNeyamabahiranaga sAmrAjyam lakSmiya / aruhanu kATakada / / sirimAta ya tanade promarim peLiva / arabatnAlaphaMka bhUvalaya kA jaya siddhiyAdApromdeakSara brahma / nayadoLagaarabat nAlku / jayinaneMsa prayatnadAkaleyatizaya / svayam siddha bhaMga bhavalaya // 31 // moti jarA maraNavanuguNAkAra / dAtithyabarebhAgahAra / khyAtiyabhaMgadoLariba ma vikhyAta / pUta puNya bhUvalaya // 3 // pada padma doLagaNaMkAkSara vijJAna / adara guNAkAra maggi // vadagi baMdA dhayA ni yarithige silukiha / sadadhi jJAna bhUvalaya // 33 // Na vpdkdingrieslombttm| avaraMka banuloma bhaMgA davatAravayatnapUrvaka ye bhAgise / avanigeyeLu bhUvalaya // 4 // hai kada samyogade bhaMgavAgiha hattu |sklaaNk cakra zvarava // akalaMka vAdahatta n kada o muNde| prakaTada puraNakAra binyu // 35 // Ta kavanu mahabIra naMtamuhUrta dimAprakaTi sedivya vAriNayali / / sakalAkSaravam ti didiha gautama / nakalaMka hanneraDaMga // 3 sa vArthasiddhi yedenalu akSara bhaMga / nirvAhadoLagaMka bhaMgam // sarvAMka yo gadoLa arabattanAlka nanella / nirvahisalu hattu bhaMga // 37 // ma ramavAdAhattamvaLesuva(kAlade)yoga de|nirmlmshuddhsiddhaantdhrmvhrdduvaa gi na jinpaad| zarmara siddha bhUvalaya // 3 // sA gara dvIpamaLelaya gaNisuva / zrIguru aizvaraMka // nAgabanAkava na rakaba mokssy| sAdhana vAgisirdaka // 36 // rA ziyoLosdastegeyalArAziyu ghAsiyAgadaletu biruvaa| zrIzananantavapada vi ha saMkhyAta / dAzeyananta samkhyAta // 4 //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 51 // siri bhUvalaya sArtha siddhi saMgha, baiMgalora-dillI di zeyoLa baMda ananta saMkhyAtada / vaza doLasamalyAtavadam // rasa kamalagaLeLa kA virisidadivya / rasasiddhi jalapadmagaMdha // 4 // , varakheyoLiruvat 'ka' doLa kUDid arabattu / saviryaka veTeMTa varoL / pravitiha zrIpad ma hadinAru svapnada / avayava sthalapadmagandha // 42 // Ta baraNeyoLijanaka donu kUsi ena / jaya gattAgara kUDidare // nava padma va da rivabaruvaMka eLam / savivare beTTada padya // 43 // sa manAda I muru padmaga: nella / mamaharudayada shuddhrsd| gamakadoLa aMnTada aMTa m eMTanu / zramathillade sonlegeyadu ya zada dhyAnAgniyim puTavir3e rssiddhi| vazavAguvudu satya mariNayu // rasamariNa mA kSadekAmavavahudemba / rasa siddhiyaMka bhUvalaya // 4 // la vamAtrabAdarU doSagaLillada / navamAnkadAdi arahanata // avaneraDU kAlananUdi an k / saviye bhAvise mahApana // 46 // va rataravAdera. ApAda padmagaLoLu / baruva atiitaanaagtdaa| varadabAdoMdu yA samayada Ta para / dariyari vartamAna vanu tha raNa tharaNa ventuba rasamariNayauSadha / gariNatavam nAgArjunanu / kSaraNadoLagari danu guruvina da lAtanu / gurigasuta lenTu karma banu // 4 // sA dhisi keDisuta siddhAnta mArgada / provinnkaakssrvidy|modhimsaalkssnn dharmadi. ma |praadi jinendrara matadim // 46 // rA gavagelidavarAga peLida divyam / nAgasampageya hUugaLam // sAgara vupamAna guriNatava ca riteyam / bhogava yogadoLa kUDi si dvarasavamADi havanu koMdiha / buddhiyajJAnava keDisi // zuddhAtma nele i ha siddhara lokada / siddha siddhAnta bhUvalaya ra razana mADalu sadarzana baagi| paramAtma pAdava gurigase // tirugida kamala va dalagaLa kUDalu / bara lomadu sAvira vendu // 52 // aruhana pada pA bhaMga // 53 // paramana padapadma daMga // 54 // guruparam pareyAdi bhaMga // 55 // sarasAdaka huTiTada bhaMga // 56 // guru gaLa upadeza daMga // 57 // parizuddha paramAtmanaMga // 58 // sarasada hanneraDaMga // 56 karaNeya mUru hUvanga parimaLa rasavagelavanga // 6 // sarasAkSarad eLu bhatga // 62 // gurusena garagadavaranga // 63 // saramaMgala kAvya bhaMga nA rmadhvajavadaroLa. kettida cakra / nirmaladaSTu hUgaLam // svarmana vaLagaLa yavat po madu sonneyu| dharmadakAlu lakSagaLe pro pATiyaMkadoLa aidu sAbira kUDe / zrIpAda padma gaMdhajala (dNgjl)| rUpi arUpiyAno ma daroLa paLuva / zrIpaddhatiya bhUvalaya kA si ri siddha arahaMta prAcArya pAThaka / vara sarvasAdhu saddharma // paramAgama vada m bareva cayatyAlayAdirUva zrIbibamomabattu kI karuNe yomabatta ippattelu // 68 / / aruhana guNavebattoMdu // 66 // siriyeLnUrippa momabatam // 70 // baruva madAnakagaLAra eraDane kamala hanneraDu // 72 // karaviDideLaMka kumbha // 73 // arahana vArisa prombattu // 74 // paripUrNa navadanaka karagI siri siddha namaha promahattu // 7 // da gariNata rAziyoLutpanna vAgiha / bagebageyankadakSarada // sogasinim mangalaprA kA ra bhadravu / bagege zubhadasosyakara // 7 // vi SaraNar endene varuddha munigaLa sampada / dizeyoLu baha bAlamunige / vazavAgada - ziyatizaya hAradohausedare banviha zivat // ma nabu siMhAsana tanuvu caityAlaya / jinabimbadante nannAtma / nenuta prakSa bAda bhAvadravyargALadAdhanabadhapuNyabhUvalaya // 6 // ma retihadehAbhimAnadoLadhyAtma / saramAleyoLu bandhakarage / arahanata rUpi na dravyAgamakAvya siri yirapa siddha bhUvalaya / 0|| // 6 //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvajaya sarvArtha siddhi saMgha. upasaura-distI na dayida zarIravatapisida / jinapi nAzeyajanarU |dhnkrmaattk venTanu gele mokSa / danubhava maMgala kAvya // 1 di zeyoLombattara vazapoMDa sUtrAMka / basamAni pAhuDa kAvya // kzavAda na mamAtma svasamaya ventuva |ku samaya nAzaka kAvya / ma rvArtha siddhisampadadanirmalakAnyA dharmavalaukikagaNita nir mamabudviya navalam bisiruvara / dharmAnuyogada vastu // zarmara nirmala kAvya // 54 // dharama mUrAru mUranka // 8 // dharma samanvaya kAyya // 86 // nimmakAra vAkyAska // 7 // dharma bhASegaLenTondeLu // 56 // marma pazcadAtupUrvi // dharma samanvaya guriNata 1800 karmaya parikeya gariNata // karamada saMkhyAta gariNata // 6 // karmadasamukhyAta gurinnt||3|| karmadanantAnaka guriNata // 4 // karmadutakaruSTavananta | karmasiddhAnatada pariNata // 66 // nirmaladadhyAtma bandham // 7 // sarvasva sAra bhUvalaya // // dharmamangala prAbhUtavu meen nirmala zuddhakalyANam // 10 // dharmavaybhava bhadra saukhya 101 // na vakAra manatara doLAdiya siddhaant| avayava pUrveya grnth||dvtaardaadi madana' kSaramangalAnava amanapraprama kA avaroLa apunarukatAnaka // 103 // akunoDala punarukta lipi // 104 // avaroLa gAdiya bhanga // 10 // sabieraLa mUrnAlaku bhanga // 10 // iSu aidAreLeMnTu bhanga // 107 // savomabatttu hatahana promadu // 108 // savihanaeraGa hadimUrU bhanga // 106 // avu hadinAlaka hadinaydu // 11 // abu havinAr hadineLa // 111 // nava veraDene hadinenTu // 112 // avu hattoMbattu ippattau // 113 // avara sund omaderaLamUra // 1 // savi nAlakapadArenTa naga // 115 // nadamunamRbatta anga // 116 // ava nalavat mundehatanka // 117 // savi hatta u maravattu bhanya // 11 // abu hattae arabattu bhanga // 11 // saviyomaderaDumU laku // 120 // aSu kUDala aravaktanAlku // 12 // saviyana arabatnAlku bhanga // 122 // avaraMkabadu tomabadaera // 123 // ayu aDagihRdu antarava // 124 // duLiyalu mAsvare sAbira munhe / baLasiha aravattoMdu / / tiLiyaMka ausattara mUra ha rimunde / kaLeye maMgalava ( baLase pAhaDavum // 12 // EXEXExe = 6561 %DE 6561 antara 7785414346 = prAkRta aura karnATaka ye donoM bhASA sakramavatoM hai saMskRta akramavartI aTTavihakamma viyalA giTiTaya kajjA prnnttsNsaaraa| prokAram bindu saMyukta nityam dhyAyanti yoginaH / biTTasayalalya sArA siddhyA siddhim mama visantu ||shaa kAmadaM mokSavam caiva oMkArAya namo namaH // 1 // * prArambha ke jAta raMga ke prakSaroM ko Upara se nIce kI tarapha par3hane se prAkRta bhASA banatI hai| *vIca ke lAla raMga ke akSaroM ko Upara se nIce kI tarapha par3hane se saMskRta bhASA banatI hai|
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. // zrI vItarAgAya namaH || zrI digambarajaMnAcArya vIrasena jI ke ziSya zrI digambarajaMnAcArya viracita zrI sarva bhASAmaya siddhAnta zAstra bhUvalaya zrI 108 diyambaranAcArya dezabhUSaNa jI dvArA kAnar3I kA hindI anuvAda prathamakhaMDa 'a' adhyAya kI modadAyakamanaMtaguraNAmburAzi, zrI kaumudendumuninAthakRtopasevaM / zrI dezabhUSaNa munIzvaramAsunamya, hiMdIM karomi zubha bhUvalayasya buddhyA / / maMgala prAbhRta bhraSTa mahAprAtihArya vaibhavadana / aSTaguragaMgaLoLoM sRSTi maMgala paryAryAdinitta / zraSTamajinageraguvettu // isa bhUvalaya grantha kI racanA ke Adi meM zrI kumudeMdu jainAcArya ne maMgala rUpa meM zrI candra prabhu tIrthaMkara ko hI namaskAra kiyA hai| yaha candra prabhu tIrthaMkara paramaM deva kaise haiM ? so kahate haiM aSTa mahAprAtihArya saMpUrNa vizva ke andara jitanI bhI zreSTha vastueM haiM arthAt jitane vaibhava cakravartI devendra yA manuSya ke sukha haiM, una saMpUrNa sukhoM se bhI atyanta pavitra evaM maMgalakArI sukha, jo hai vaha aSTa mahAprAtihAyoM tathA aMtaraMga bahiraMga lakSmI ke vaibhavoM se suzobhita ATha guNoM se yukta eka praSTama tIrthaMkara candraprabhu bhagavAna ke pAsa hI haiM ve bhagavAna ho vizva ke prANiyoM ko maMgala ke dene vAle hai| isaliye hama aSTama tIrthaMkara candraprabhu bhagavAna ko mana-vacana-kAya se trikaraNa zuddhi pUrvaka namaskAra karate haiM / # // 1 // zrI kumudeMdu AcArya ne kevala akele AThaveM tIrthakara candraprabhu bhagavAna ko hI namaskAra kyoM kiyA ? samAdhAna- bhagavAna guNadhara AcArya dvArA racita jayadhavala ke TIkAkAra arthAt kumudeMdu AcArya ke guru vIrasena zrAcArya ne jayaghavala kI TIkA ke Adi meM candraprabhu bhagavAna ko hI namaskAra kiyA hai jaisA ki -- jaya dhavalaMgate e gAUriyasayala bhuvaraNa bhavarAgaraNo / kevalaragANa sarIro thAMjaraNo sAmagrI caMdo // apane dhavala zarIra ke teja se samasta bhuvanoM ke bhavana samUha ko vyApta karane vAle kevala jJAna zarIra dhArI, pranaMjana arthAt karma se rahita candraprabhu jinadeva jayavaMta ho|
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddha saMgha begalora-risI bina ghi-candramA apane dhavala arthAt sapheda zarIra ke maMda Aloka, mahanta avasthA ko dikhalAne ke lie diyA gayA hai| isase pragaTa ho se madhya loka ke kucha bhAga ko vyApta karatA hai, usakA zarIra bhI jAtA hai ki yaha stuti arhanta avasthA ko prApta caMdraprabhu bhagavAna kI pArthiva hai aura vaha sakalaMka hai| parantu candraprabhu bhagavAna apane paramA- hai| isa stotra ke prArambha meM pAe hue 'jayai ghavalaM' pada dvArA vIradArika rUpa dhabala garIra ke teja meM nInoM lokoM ke pratyeka bhAga ko mena AcArya ne isa TIkA kA nAma 'jayadhavalA prakhyAta kara diyA hai vyApta karate haiN| unakA abhyaMtara zarIra pArthiva na hokara kevala jJAna aura cirakAla taka usake jayabanta hokara rahane kI kAmanA kI hai| maya hai| aura ve niSkalaMka haiM, aise candraprabhu jinendra deva sadA pahI pAzA kumudendu prAcArya kI bhI hai, aura kumudendu AcArya ne bhAge jayavanna hoN| calakara mahAvIra ityAdi dvArA mahAvIra bhagavAna kI stuti kI hai| zloka 01 vIramena mvAmI ne isake dvArA candraprabhu jinendra kI bAma mora prAbhyannara donoM prakAra kI snuni kI hai| aura zrI kumudendu prAcArya artha-prayoka vRkSa prAdi pAu mahApAnihArya vaibhavoM se yukta jJAnAdi ne bhI "aSTa mahAprAtihArya vaibhavadida" aMtaraMga aura bahiraMga lakSmI me pATha gugoM meM se eka 'moM' akSara samasta saMsAra ke lie maMgalamaya hai| suzobhita saMpUrNa prANiyoM ko zuddha dhavalIkRta kalyANa kA mArga arthAta jo pATha gRNa hai ve isa 'moM ke paryAyarUpa haiN| aise guNa aura batalAne ke kAraNa unako prathama namaskAra kiyA hai| zrI vIrasena paryAyasahita mugagoM ko prApta karane vAle AThaveM candraprabhu bhagavAna ko prAcArya ne 'ghavalaMgataega' ityAdi pada ke dvArA unakI bAhya stuti kI meM ( kumudendu prAcArya ) praNAma karatA huuN| hai| audArika nAma karma ke udaya se prApta hayA unakA paudArika kumudendu prAcArya ne vyAkaraNa ityAdi tathA aAjakala ke pracalita zarIra zubha tathA sapheda varga kA thA / uma zarIra kI prabhA candramA nAvya racanA ityAdi ke krama ke anusAra isakI racanA nahIM kI hai| kI kAMti ke samAna, nisteja na hokara tejayukta thii| jo karor3oM sUryo balki jinendra bhagavAna kI jo anakSarI bAgI thI aura jo vANI kI prabhA ko bhI mAta karatI thii| arthAt tiraskAra karatI thii| unakI divya dhvani ke dvArA sarvAMga pradeza me khirI thI vaisI hI "kevalaNArAzarIro" isa pada se bhagavAna kI atyanta stuti kI gaI 1 vANI meM prApane bhUvalaya grantha kI racanA kI hai| hai aura kumudendu prAcArya ne bhI isI prAzaya ko lekara aMgaraMga lakSmI isa prakAra kumundendu AcArya ne jo ima grantha kI racanA kI hai kI stuti kI hai| pratyeka AtmA, kevala-jJAna, kebala darzana--Adi vaha gaNita ke dvArA hI ho sakatI hai anya kisI sAdhana se nahIM / ananta guNoM kA piMDa hai / isalie una ananta gugaNoM ke samudAya ko chor3a kumudendu prAcArya ne bhI isa bhUvanaya kAvya kI racanA kevala gaNita kara AtmA jaisI svataMtra aura koI vastu nahIM hai| bAhya parIra pAdi dvArA hI kI hai| ke dvArA jo yAtmA kI stuti kI gaI, vaha, AtmA kI stuti na isIliye 718 ( mAta sau aThAraha ) bhASA 363 dharma nathA 64 hokara kisI viziSTa puNyazAcI prAtmA kA uma garIra kI stuti ke dvArA kalAdi arthAna nIna kAla nIna noka kA paramANu se lekara vRhabrahmAMDa mahatva dikhalAnA mAtra hai| yahAM kevala jJAna yaha upalakSaNa hai, jisa taka aura anAdi kAla me ananta kAla taka hone vAle jIvoM kI saMpUrNa meM kevala darzana prAdi ananna AtmA ke guNoM kA grahaNa hotA hai, athavA kathAyeM athavA itihAsa likhane ke liye prathama nau nambara (aMka) cAra ghAtiyA karmoM ke nAza se pragaTa hone vAle AtmA ke anujIvI liyA gayA hai / eka jo aMka hai vaha aMka kisI gaNanA yA ginatI meM guNoM kA grahaNa hotA hai| "anaMjaNoM" yaha vizeSaNa bhagavAna kI ! nahIM pAtA hai / isIliye paramparA se jainAcAryoM ne sarva jaghanya aMka ko
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvANa siddha saMgha bebhalora-dillI do 2 ko mAnA hai mAja usI paddhati ke anusAra kumudendu prAcArya ne se eka hI raha jAtA hai / yaha hI isakI acintya mahimA hai / kumudendu sarva jaghanya aMka do ko mAnakara nauveM (navAM) aMka ko mAThavAM praka prAcArya ne bhUvalaya' kI kalA kauzala kI racanA meM jJAnAdi aSTa guNoM mAnA hai| nau ke Upara aMka hI nahIM hai| phira yahAM meM 'oM' arthAta jJAna rUpI eka ko hI sammAnya arthAta maMgalamaya mAnA' eka zaMkA hotI hai ki hai aura 1 milakara do yA to phira yahA~ yaha eka kahAM se A gayA ? jaba do ko choDakara eka ko lete isa bhUvalaya ko gaNita zAstra ke AdhAra para likhA hai| aMka haiM to do miTakara eka eka hI raha jAtA hai| yaha eka kyA cIja hai? zAstra aura gaNita zAstra ye vidyA mahAn vidyA hai aura ina donoM duniyAM meM romA pracalita hai ki pratyeka manuSya ke hAtha meM koI cIja kA viSaya bhinna-bhinna hai| aMka zAstra kA viSaya yaha hai ki sabase rakhI jAnI hai to eka, do, tIna ityAdi krama se ginatI ke dvArA pahale vRpabhadeva bhagavAna ne mundarI devI kI hathelI para bindu ko kATaginI jAnI hai, be ginatI 10-12-15-20 ityAdi jo maMgyA haiM eka kara eka aura do pApama meM milAte hue nau taka likhA thaa| isa ko lekara 12 yA 13 yA 20 yA 3 ko prApta huI hai| inameM se viSaya kA vistAra pUrvaka pratipAdana karane vAle jo zAstra haiM unhIM kA eka eka saMkhyA krama me nikAla dI jAe to aMta meM kevala eka hI nAma aMka zAstra hai| isa aMka zAstra ke mAdhAra se gaNita zAstra kI raha jAtA hai| utpatti huI, arthAt drabya pramANAnugama nAmaka racanA bhagavAna bhUtabalI uttara-aMka-kahe jAne yogya eka nahIM hai| eka kA Tukar3A kara diyA prAcArya ne kii| isI dravya pramANAnugama zAstra ke grAghAra se isa bhUvalaya jAe to do Tukar3e ho jAte haiM aura do bAra Tukar3e kara diye jAeM grantha ke aAdhArabhUta jar3a ko majabUta kiyA gayA hai| isaliye sarva jaghanya to cAra hote haiM / imI krama ke anusAra kATane cale jAeM to kAla do mAna liyA aura do se ginatI kI jAe to nauvAM aMka pAThavAM ho kI apekSA anAdi kAla se phira bhI anAdi kAla taka calatA hI jAegA / imaliye pAnupUrvI krama se naveM candraprabhu bhagavAna pAThaveM tIrtharahegA / kSetra kI apekSA me kevalI bhagavAna gampa zuddha paramANu kara hue / isaliye kumudendu prAcArya ne na candraprabhu bhagavAna ko namataka jAegA / jIva kI apekSA se sarva jaghanya kSetrA- skAra kiyA hai| kyoMki yaha bAta ThIka bhI hai ki saMpUrNa bhUvalaya kI vagAha pradezastha kSudra bhava grahaNadhArI jIva naka jAyagA, bhAva kI 6.4 akSaroM meM hI racanA kI huI hai aura pAra ko prATa me guraSA karane se apekSA kevanI bhagavAna ke gamya mukSmAtisUkSma taka kara paabNge| 64 honA hai| // 1 // Apa loga hamezA dekhate haiM ki eka rupayA hai, athavA eka [1] "TavaraNeyakolu" arthAt pustaka rakhane kI vyAsapITha [rahala] ghara hai, yA koI cIja hai aise tuma ginate rahate ho / naba [2] pustaka [3] piccha [5] pAtra rUpI kamaMDala ye cAroM hI nava tumhAre vicAra se hI eka ko hamegA alaga 2 maaneg| pada siddhi ke kAggA hai| isa prakAra bhUvalaya kI racanA ke Adi meM mabhI cIja eka kaime raha makatI hai arthAt kabhI bhI nahIM raha mahA mahimAvAna [vaibhavazAlI] candraprabhu bhagavAna ne kahA hai| // 2 // makatI haiN| imI (vyAsapITa] arthAt rahala meM eka pora caumaTha akSara aura __itane mahAna zakti jhAlI hone para bhI prAnmadhyAna meM tumarI pora nau aMka kI jo sthApanA kI gaI hai vahI mahAbata dhAraNa baiThe hue yogI rAja ke mamAna athavA siddha bhagavAna ke yaha jo eka kiye hue mahAtmAoM ne arthAt [digambara munirAjoM ne] bhavya jIvoM aMza pApa apane andara hI sthita hai / aise eka ko eka me guNa karane kI zakti ko jAnakara unakI zakti ke anusAra sAdhya humA nava kevala
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 siri bhUvalaya labdhi rUpa nava maMgala ho bhUvalaya hai / // 3 // yaha nau ko vANI prakAra zabda kA atizaya hai / aisI isa vAraNI ko isa kAla meM mahAvIra vANI kahate haiM aura isako mahAmahimA vAlA maMgala prAbhRta bhI kahate haiM aura isako mahAsiddha kAvya bhI kahate haiM, tathA isako bhUvalaya siddhAnta bhI kahate haiM / 11801 bhUvalaya kI paddhati ke anusAra 'h' aura 'kU' ina donoM akSaroM ke saMyoga ko dvisamyoga kahate haiM / 28 aura h 60 agara ina donoM aMkoM ko jor3a liyA jAe to A jAtA hai| vaha bindI hI bana gayI aura 8 ko jor3a dene se 16 bana gayA aura 1 aura 6 ko jor3a dene se 7 [sAta] bana gyaa| sAta ke rUpa meM hI bhagavAna mahAvIra ne isakA nAma saptabhaMgI rakhA / ||5|| jisa samaya bhagavAna mahAvIra sahasra kamala ke Upara kAyotsarga meM khar3e the usa samaya devendra ne prArthanA kI ki bhavya jIva rUpI paude kumArga nAma kI tIvra garmI ke tApa se sUkhate hue A rahe haiN| isake liye dharmAmRta rUpI varSA kI AvazyakatA hai isaliye tumhArA samavasaraNa zrI vihAra, akhila, kAzmIra, grAndhra, karnATaka, gaur3a, bAhalIka, gurjara ityAdi chappana dezoM meM bihAra karake una jIvoM ko dharmAmRta kI varSA karane kI kRpA kareM, isa prakAra unhoMne namra prArthanA kii| yadyapi bhagavAna kA samavasaraNa binA prArthanA ke calane vAlA thaa| parantu devendra kI prArthanA karanA eka prakAra kA nimitta thaa| jisa samaya devendra ne samajhA ki bhagavAna kA vihAra hone vAlA hai usa samaya isa bAta kI jAnakara kamaloM kI racanA cakra rUpa meM sthApita kii| kisa prakAra sthApita kiyA yaha batalAte haiM ? Age kI ora sAna pIche kI ora sAta, isa prakAra cAroM ora battIsa 2 kamala kI racanA kI arthAt cakra rUpa meM sthApanA kI / ava hamako isa prakAra samajhanA cAhiye ki eka eka kamala meM 1008 dala athavA paMkhar3I hotI hai / 3247 meM guNA karane se 224 hote haiM aura eka vaha kamala jo sarvAyaM siddhasaMgha baiMgalora-dillI bhagavAna ke caraNa ke nIce hai usako milAkara kula 225 hue aura 225 arthAt 2+2+5 ko jor3a deM to ho gayA aura kanAr3I bhASA meM isakA airakAlanUra' artha hotA hai prora isI kA artha bhagavAna kA caraNa bhI hotA hai| isI kA artha kAyotsarga meM sthita khar3A honA bhI hai| aura jaba bhagavAna apane kadama ko dUsarI jagaha rakhate haiM to usI samaya bhaktivaza hokara deva usa kamala ko ghumA dete haiN| naba ghUmane ke pazcAt vahI kamala bhagavAna ke dUsare pAMva ke nIce Akara baiTha jAtA / praya jo 225 kamala pahale the usako dubArA 224 se guNA karane se 50625 ho jAtA hai| [5+0+6+2+5=16=8+1=c] ye bhI jor3a dene se paraspara ho jAtA hai / bhagavAna ke samavasaraNa meM deva deviyA~ Upara ke aMka ke anusAra aSTa dravya maMgala ko lekara khar3e the| jaba bhagavAna apane pAMvoM ko uThAkara dUsare pAMva para khar3e hue usa samaya itane hI dravyoM se prarcanA [ pUjA ] karate hue tathA jaba tIsarA pAMva uThAkara rakhA to isI aMka ke garie tAnusAra arcanA karate hue cale ge| arthAt sAre [56 dezoM] bharatakhaMDa meM bhagavAna ke jinane pAMca par3ate gae utane hI deva deviyAM haiM // 6 // jisa samaya bhagavAna bihAra karate the usa samaya bhagavAna ke caraNa ke nIce jo kamala hotA thA usakI sugandha usI bhUmi se nikalakara bhavya jIvoM kI nAsikA meM praveza kara hRdaya meM jAtI thii| taba unake hRdaya meM atyanta puNya - paramANu kA bandha honA thaa| aba isa samaya to bhagavAna hai hI nahIM, unake caraNa ke nIce kA kamala bhI nhiiN| taba phira vaha gaMdha kisa prakAra aaegii| kyoMki prava kamala kI gaMdha to hai hI nahIM to phira hama kyoM bhakti kareM ? isa prakAra ke prazna prAyaH uThate haiM jinakA samAdhAna hama nIce die hue dasaveM zloka meM kareMge 1 bhagavAna apane samavasaraNa ke sAtha vihAra karate samaya pRthvI para calane-phirane vAlI cir3iyA ke samAna calate the| parantu aMtima tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra kA vihAra cakra ke samAna arthAt Ajakala ke havAI- ..
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvanaya sarvArtha siddha saMgha, baiMgalora-dillI jahAja ke samAna tirachA calatA thaa| isa samaya vahI bhagavAna ke caraNa / hai| agara bhagavAn ke jJAna meM kucha vastu zeSa raha jAtI to unako kamala hamAre hRdaya-kamala meM cakra kI bhAMti ghumate hue sarvAMga bhakti ko / sarvajJa nahIM kahA jaataa| isaliye unakI vANI pramANa hone ke utpanna kara atyanta zAntamaya banA dete haiN| isa prakAra bhUne ke kAraNa kAraNa kisI ko bhAmAgatA ke viSaya kI zaMkA nahIM ho sktii| pAThavAM aMka milatA hai, usa aMka se tathA usa guNAkAra se '' no yahI bhagavAna ke jJAna meM eka mahatva hai / isaliye Ajakala bhI bhagavAna nAmaka graMka do se bhAga hokara arthAt viSamAMka se bhAga hokara zUnya mahAbIra ke kamaloM kI gaMdha kA AsvAdana Upara kahe hue guNakAra se rUpa bana jAtA hai / yaha gaNita kI kriyA kisI ko mAlUma nahIM thii| bhagavAna ke pada-kamaloM ko guNakAra karate hue vizeSa rUpa se vastu ko svayaM vIrasena prAcArya ko bhI yaha navamAMka paddhati vidita na thii| kumu- jAna sakatA hai / yahI hamAre kahane kA prayojana hai // 7 // dendu prAcArya ne isa vidhi ko apane kSayopazama jJAna se jAnakara gurU se pUrvApara virodhAdi doSa rahita siddhAnta zAstra mahAvratI ke liye prArthanA kii| taba dhIrasena prAcArya prasanna hokara bole-tuma hamAre ziSya haiM aura parahaMta middhAcAryAdi nava pada kI bhakti aNuvrata vAloM ke liye nahIM parantu hama hI bhApake niSya hai| jaisA unhoMne apane mukha se hai / isa rIti se aNuvrata aura mahAvrata donoM kI samAnatA dikhalAte prakaTa kiyA hai, isa bAta kA Age calakara khulAsA diyA gayA hai| hue yaha mUr3ha aura praur3ha arthAt vidvAn dono ko eka hI samAna upadeza yaha vidhi gaNita zAstra joM liye adhika mahatvazAlI hai, bahuta dene vAlA bhUbalaya zAstra hai| jaise ki kanAr3I zlokoM ko par3ha lene se dUra prAcya devA ( jarmana ityAdi ) se Ane vAlA (rAMDAra bambAra mUr3ha bhI artha kara letA hai aura isa kanAr3I meM bhI vidvAn apane prathakamizana ) parthAt rADara bimAna bhArata ke kisI eka bar3e bhAga ko naSTa prathaka dRSTikoNoM se unhIM akSaroM ko DhUMr3hate hue prathaka-prayaka bhASA karane ke liye pAtA hai / taba turanta hI bhArata pAle apanI sAiMsa se aura viSaya ko nikAla lete haiM // 8 // mAlUma kara lete haiM ki eka bar3A vimAna bhArata ke bar3e bhAga ko naSTa jinhoMne samyaktva ke ATha mUla doSoM ko nikAla diyA hai aura devakarane ke liye pA rahA hai| tabhI vaha kaI sthAnoM ko sUcita kara, usa mUDhatA, gurU mUDhatA aura pAkhaMDI mUr3hatA ko tyAga diyA hai aura darzanAvimAna ko golI se.mAra girAne kI prAzA dete haiM / yadi golI laga baraNI karma kA nAza kara diyA hai aura kSudhA, tRSAdi bAIsa parISahoM jAtI hai to vimAna naSTa ho jAtA hai anyathA vimAna apanA kAma ko jIta liyA hai / aise mahAvratiyoM ke pramANa se jo vastu siddha ho pUrNa kara letA hai| isakA kAraNa kyA hai ? isakA uttara hai ki gaNita gaI usa vastu ko dubArA siddha karane kI AvazyakatA nhiiN| yadi zAstra kI aghUratA hI isakA kAraNa hai| yadi bhUvalaya kA gaNina koI siddha bhI kare to vaha avicArita ramaNIya hai| arthAt kucha phala zAstra jamata meM pracalita ho jAe aura samAMka kA viSamAMka se vibhAga nhiiN| yaha bhUvalaya kAvya bhI mahAbatiyoM ke ziromaNi prAcArya ke ho jAve to saba savAla hala ho jAte haiN| aura eka dUsare ko mArane kI dvArA banAyA huA hai ataH svayaM pramANa hai // 6 // hiMsA miTa jAtI hai / kahate haiM ki eka rAjA ke pAsa mArane kA zastra isa bhUvalaya kAvya meM batalAyA gayA hai ki dasa dizA rUpI kapar3oM hai aura dUsare ke pAsa rakSA karane kA zastra hai to usa mArane vAle zastra 1 ko apane zarIra para dhAraNa karate hue bhI munirAja digambara kaise bane ? kA kyA lAbha arthAt kucha nhiiN| yahI jaina dharma kA bar3A mahatvazAlI 1 jaise sUrya ko dinakara, bhAskara, prabhAkara Adi aneka nAmoM se ahiMsA kA zastra duniyA ko dena hai / bhagavAn mahAvIra ke jJAna meM kucha / pukArate haiM vaise hI kadi loga usa sUrya ko taskara bhI kahate haiM . bhI jAnane meM zeSa na rahane ke kAraNa unake jJAna ko sarvajJa kahA / kyoMki vaha rAtri ke andhakAra ko curAne vAlA hai| isI
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddha saMgha, bagalora-dillI aise isa bhUvalaya ke aMka phoTo kara lene se usake saba bhaMkAkSara bhAna hokara sapheda bana gae haiN| usI taraha jIva dravya se zabda nikalatA hai / usI taraha yaha aMka siddha humA / yaha bhUvalaya graMtha hai| taraha digambara jaina muni sampUrNa vastrAdi parivaha se rahita arthAt / nirAvaraNa AkApA ke samAna hote haiN| meyara edArIra mAtra unaka pAsa parigraha hai| isa rUpa meM hote hue dazoM dizA rUpI vastrako dhAraNa kie hue haiN| yaha zabda upamA rUpa meM hai 1 // 10 // anAdi kAla ro isa taraha muniyoM ke dvArA banAyA humA yaha bhUvalaya nAma kA kAvya hai // 11 // prAtma bala se baliSTha hone ke kAraNa inhIM muniyoM ko hI balazAlI kahate haiM / / 12 // aise digambara muniyoM ke dvArA kahA hA kAvya hone ke kAraNa isake zravaNa-manana grAdi se jo puNya kA bandha hotA hai vaha baMdha pratima samaya taka arthAt mokSa jAne taka sAtha rahatA hai arthAt nAza nahIM hotA isa bhUvalaya ke dhavaraNamAtra se aneka kalA aura bhASA Adi aneka daivika camatkAra dekhane ko milate haiM isI taraha sunane aura par3hane mAtra se uttarottara utsAha ko bar3hAne vAlA yaha kAvya hai // 14 // isa prakAra isa pavitra bhUvalaya zAstra ko sunane mAtra se sampUrNa pApoM kA nAza hotA hai / / 15 / / digambara muniyoM ne dhyAnastha hokara apane hRdaya rUpI kamala dala meM dhavala bindu ko dekhakara jo jAna prApta kiyA thA usI ke pratizaya ko spaSTa kara dikhalAne vAlA yaha bhUvalaya hai / athavA yaha dhavala, jayaghavala, mahApavala, bijayadhavala aura atizaya dhavala jaise pAMca dhavaloM ke atizaya ko dhAraNa karane vAlA bhUvalaya hai / jaba digambara munirAja apane yoga meM kamala dala ke Upara pAMca bindumoM ko zvena arthAt ghabala rUpa meM jisa prakAra eka sAtha dekhate haiM usI taraha isa bhUvalaya gaMca ke pratyeka pRSTha para tathA pratyeka paMkti para ina pAMca dhavala siddhAnta atha ke eka sAtha darzana kara sakate haiM aura par3ha bhI sakate haiM // 16 // cauMsaTha (64) akSaramaya gaNita se siddha arthAt pramANita hone ke kAraNa yaha bhUvalaya sarvopari pramANika kAvya hai / / 17 / / atyanta sundara zarIra vAle Adi manmatha kAmadeva, gomaTTadeva (bAhubali) jisa samaya apane bar3e bhAI bharata cakravartI ko tInoM yuddhoM meM jItate samaya jaba vairAgya utpanna huyA taba jItA humA sampUrNa bharatakhaMDa apane bhAI ko vApisa de diyA / tava kheda khinna hote hue sakala cakravartI rAjA bharata ne ( bAhubali ) se pUchA ki hamane rAja-lobha se Apake baja vRSama nArAca saMhanana se bane hue zarIra para cakra chodd'aa| jo para-cakra ko mAta karane vAlA sudarzana cakra hai vaha cakra Apake zarIra ko bhI ghAta kare isa vicAra se chor3a diyaa| yaha sabhI lobha kaSAya kA udaya hai / maiM itanA balazAlI hote hue bhI pudgala se racA huA hone ke kAraNa prApaphe jAnamayI zarIra rUpI cakra kA ghAta karane meM asamartha hone ke kAraNa tumhAre pAsa nisteja hokara khar3A huA hai / maiM isa nisteja cakra ko vApisa kara rahA hU~, yaha mujhe nahIM caahie| pahale pitA vRSabhadeva tIrthakara jaba tapodhana meM jAne lage taba maiM, pApa, brAjhI aura suMdarI ina cAroM ko no aMkamaya cakrarUpI bhUbalaya meM 64 (cauMsaTha) akSaroM meM bAMdhakara jJAnarUpI cakra ko banAne kI vidhi ko dikhAyA thaa| usa samaya hamane acchI taraha nahIM sunA thA, isalie mujhe lobha paidA humA hai / usake phala ne hI mujhe nisteja kara diyA arthAt muke harA diyA / aba mujhe kisI se na hAranevAle bhUvalaya cakra ko vApisa do| kumhAra ke cakra ke samAna saMsAra meM ghumAne vAlA yaha cakra mujhe nahIM caahie| taba bAhubalI ne kahA ki jaMmA pApa kahate ho caisA nahIM ho sktaa| isa bharata khaMDa kA pApa pAleM maiM to isakA pAlana nahIM kara sakatA hai, kyoMki maiM isa pRthvI ko pUrNarUpa se tyAga kara cukA hU~ / isaliye mujha ko to aba jJAna rUpa cakra ke dvArA dharma sAmrAjya prApta kara lene kI prAzA do taba-icchA na hone para bhI bharata cakravartI ko mAnanA par3A ataH bharata mahArAja bole ki yadi merA
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvajaya sarvArtha siddha saMgha, baiMgalora-dillI sudarzana cakra calA jAe to koI cintA nahIM hai, parantu isa jAna-cakra- gUca kara ina aMgoM se pratyeka bhASAmoM ko lekara sunanevAle bhavya rUpI bhUvalaya ko kadApi nahIM chor3a sakatA hai| isalie mujhe laukika / jIvoM kI yogyatA ke anusAra unhI 2 bhASAoM meM upadeza dete the| cakra aura alaukika jJAna cakra rUpI bhuvalaya cakra ina donoM ko do, isalie karnATaka bhASA ko digambarAcArya kumudendu muni ne karnATaka isapara bAhubalI ne 274 27 = 726 koSTa meM sampUrNa dravya zrana- arthAt 63 karmoM ke khela ko batalAne vAlI athavA karnATaka arthAt rUpI dvAdazAMga vANI ko 64 akSaroM meM bAMdha kara ina akSaroM ko punaH pATha karmoM kI kathA ko kahanevAlI aura divya vANI ko apane 6 aMka meM bAMdha kara dAna diyA huA hone ke kAraNa yaha bhUbalaya antargata rakhane kI zakti isa karmATaka bhASA meM hI batAI hai, anya vizvarUpa kAvya hai / / 16 / / kisI bhASA meM nahIM / aisA kumudendu prAcArya ne batalAyA hai| isI kA utsabha kSamAdi dasa prakAra ke babhI ko apanA pAtmadharma mAnate nAma bhUvalaya grantha hai / / 21 / / hue bAhubalI ne bhakta janoM ko zrI vidhyagiri para apane nijI sAta yaha karma cAra bhAgoM meM vibhakta hai--1 sthiti 2 anubhAga 3 pradeza tatva rUpI sapta bhaMgoM dvArA jisako prakaTa kiyA thA vaha vijaya dhavana baMdha 4 prakRti baMdha / ye cAroM baMdha prAtmA ke sAtha bhiSa-bhiva rUpa se hI yaha bhUvalaya hai 11 20 // phala ko dete hue pATha karma rUpa bana gae haiN| prAThoM karma AtmA ke tInoM zalya rahita una daza dharmoM ko pAlana karate hue unake dvArA sAtha piMDa rUpa meM prAvaraNa karI ke isa prAtmA ko saMsAra rUpI jo apane aMdara anubhava prApta kiyA hai usa anubhava ko grahaNa karane samudra meM bhramaNa karAte haiN| ina sabhI kamoM ke pAbAgamana ko dvitIyogya satyapAtra rUpI bhavya jIvoM ko jo dAna dene vAle mahAtmA yAdi caudaha guNasthAna taka samyaktva rUpI nidhi meM parivartita kara haiM isa saMsAra rUpI sAgara meM kabhI nahIM DUba sakate / aisA batAne 1 AtmA ke sAtha sthira karate hue mokSa meM pahuMcAne vAlI yaha karmATaka vAlA zubha karmATaka arthAt 63 karma prakRti para vijaya pAne vAlA nAmaka bhASA hai / / 22 // tathA kevala jJAna prApti kA upAya batAne vAlA yaha bhUvalaya hai / tiresaTha ( 63 ) karma prakRti ko ghAtiyAkarma meM aura kSeSa bace hue kATaka zabda kA vivecanaH-- 55 karmoM ko eka adhAti karma mAnakara usa eka ko 63 meM milAkara Adi tIrthaMkara arthAt vRSabhadeva bhagavAna ke gaNadhara vRSabhasenAcArya 64 (cauMsaTha) mAnakara bhagavAna RSabhadeva ne causaTha dhvani rUpa, arthAt se lekara gautama gaNadhara taka sabhI gaNadhara parameSThI karnATaka deza ke aAjakala karnATaka deza meM pracAra rUpa meM rahane vAlI lipi ke rUpa meM hI the| bhaura sava tIrthakaroM ne apanA upadeza (sarva bhASAmayI divya racanA karake yazasvatI devI kI putrI brAhmI kI dAhine hAtha kI vAraNI ko) karnATaka bhASA meM hI bhavya jIvoM ko sunAyA / yaha hathelI ko sparza karate hue krama se likhA huA yaha bhUbalaya nAmaka karnATaka kaisA thA? jaise ki sAta sau reDiyo ko apane ghara meM rakhakara grantha hai // 23 // alaga alaga sTezanoM para nambara lagAkara unako gAyana sunane ke lie una cauMsaTha yakSaroM ko paraspara milAne se "proma" bana jAtA hai rakha diyA jAya to dUra se sunane vAloM ko vINA-nAda ke samAna aryAta / arthAt 4 aura 6 dasa bana jAte haiM, dasa meM eka aura bindI lagAne se koyala pakSI ke kaMTha ke samAna madhura aAvAja sunane meM AtI hai / usI / 'yo' se "prom" bana jAtA hai / karnATaka bhASA meM eka ko 'proMdu' kahate taraha yaha karnATaka bhASA hai / isa bhASA se divya dhvani ke partha ko haiM, du' pratyaya hai| 'du' ko nikAla diyA jAya to 'bhom' raha jAtA hai samajha kara saba gaNaghara parameSThiyoM ne bAraha aMga ( dvAdazAMga ) rUpa meM aura 'du' kA artha 'kA' ho jAtA hai / 'kA' kA artha chaThI vibhakphi meM
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddha saMgha, baiMgalora-dillI lagatA hai / saMkSepa rUpa kaha diyA jAya to 'oma' zabda meM sampUrNa , dvitIyAddhaccheda meM solaha raha gayA, tRtIyA ccheda meM ATha raha gayA, 'bhUvalaya' aMtargata hotA hai| catuthArddhaccheda meM cAra raha gayA, paMcabhAIccheda meM do raha gayA / yahI aba pahale zloka se lekara sattAisa akSara se teisa zloka taka bhUvalaya rekhAgama kI mUla jar3a hai| A jAeM to "prokAraM bindu saMyukta nityam" ho jAtA hai| ye hI rUpa ina causaTha akSaroM ko dasa (6+4) mAnakara anta meM eka mAnane bhagavat gItA meM neminAtha bhagavAna ne kRSNa ko sunAyA hai / vaha gItA kI viziSTa kalA hai| yadi isa prakAra na kareM to rekhAMkAyama nahIM isa bhUnalaya ne prathama satyaya se nI ma hotI hai| isakA vivecana banatA isalie kuMda-kuMda prAcArya ko dvAdazAMga se lenA pdd'aa| . Age calakara kareMge / 24 !! sampUrNa saMsArI jIvoM kA siddha pada prApta karanA hI eka __isa bhArata meM karnATaka dakSiNa kI tarapha par3atA hai| brAhmI devI dhyeya hai| isa loka meM rahane vAle sampUrNa ajIva dravyoM meM se eka kA dAyeM hAtha se likhane kA bhI yahI kAraNa hai ki karnATaka deza dakSiNa pArA hI uttama ajIba dravya hai / jaise jIva anAdi kAla se jJAnAvarameM thA / usI dakSiNa deza meM sthita nandI nAmaka parvata para isa bhUvalaya raNAdi pAThoM karmoM se lipta hai, usI prakAra pArA bhI kAlimA, kaTika, kI racanA huii| nandI nAmaka parvata ke samIpa pAMca mIla dUrI para sImaka prAdi doSoM se lipta hai / jaba yaha prAtmA ina jJAnAvaraNAdi "yalava" nAma kA gAMva aba bhI vartamAna meM hai| usI 'yalava' ke 'bhU' pATha karmoM se rahita ho jAtI hai, taba siddha paramAtmA bana jAtI hai| upasarga lagA diyA jAe to 'bhUvalaya' hotA hai / / 25 // isI taraha yaha pArA bhI jaba ina kAlimAdi doSoM se rahita ho jAtA hai brAhmI devI kI hathelI meM tIna rekhAyeM haiN| Upara kI bindI ko to rasamaNi bana jAtA hai| ina donoM kA kathana bhUvalaya meM Age calakATa diyA jAe to Upara kA eka, bIca kA eka aura nIce kA eka kara vistAra pUrvaka kahA haiM // 26 // isa prakAra mila kara tIna ho jAte / samyaka jJAna aura samyaka prahanta deva ne karmASTaka bhASA kahA hai| "prAdausakAra prayogaH cAritra ke cinha hI ye tIna rekhAgama haiM / bhUbalaya meM rekhAgama kA sukhadaH' arthAt saba ke Adi meM jo sakAra kA prayoga hai vaha sukha dene viSaya bahuta adbhuta hai| sAre viSaya ko aura sampUrNa kAla ko isa vAlA hai| isalie siddhAnta zAstra ke Adi meM sakAra rakha diyA hai| rekhAgama se hI jAna sakate haiN| siddhAnta zAstra ke gaNita meM isa "siri" yaha zabda prAkRta aura kanADI donoM bhASA meM samAna rUpa se rekhA ko addha chedazalAkA athabA zalAkAncheda nAma se bhI kahate dekhane meM AtA hai / isa taraha yaha prAcIna bhASA hai / jaba isa prAcIna haiM / / 26 // bhASA ko apane hAtha meM lekara saMskRta kiyA taba se 'zrI' rUpa meM pracalita digambara jaina muniyoM ne RddhiyoM ke dvArA apane rekhAgama ko jAna humA / 'isa zrI' zabda kA artha aMtaraMga aura bahiraMga donoM rUpoM meM liyA hai vaha bahuta sulabha hai| mAna lo ki do aura do ko jor3ane se 'lakSmI' hai| aMtaraMga lakSmI yaha hai ki saba jIvoM para dayA krnaa| cAra, cAra aura cAra ko jor3ane se ATha, pATha aura pATha ko jor3ane se parantu dayA karane se pahale kina jIvoM para kisa rIti se dayA karanA, solaha, solaha aura solaha ko jor3ane se battIsa, battIsa aura battIsa isa bAta ko sabase pahale jAna lenA caahie| jisa samaya jJAnAvarajor3ane se cauMsaTha hotA hai| isa taraha karane se causaTha hotA hai| yadi raNAdi karma naSTa hote haiM taba ananta jJAna prakaTa hotA hai, isa jJAna ko guNA kiyA jAya to pAMca bAra karane se cauMsaTha prAtA hai isa resAgama kevala jJAna kahate haiM / isa kevala jJAna se bhagavAna ne saba jIvoM kA se cauMsaTha ko eka rekhA mAna lo| prathamAdaccheda meM battIsa raha gayA, hAla yathAvat yathArtha rUpa se jAna liyA thaa| siddha jIva to apane
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUSalaya saMvarSi siddhi saMgha,baMgalora-dillI / samAna anAdi kAla se pApa apane aMdara hamezA hI sukha meM sthita haiM / maanie| " rahA jillAdi bAradAnaka aMkoM se bane huye duniyA meM jitanI aMka siddha jIvoM ke Upara dayA karane kI koI AvazyakatA hI nahIM balki saMsArI, rAzi haiM una sabako nava padoM se guNA kara dene se arthAt 1 ko do se aura do jIvoM ke Upara dayA karane kI AvazyakatA hai| isIlie bhagavAna ne ananta jJAna / ko 3 se, 3 ko cAra se, ora 4 ko 5 se, aura 5 ko 6 se gunA karane se prApta kiyA / isI ko kumudendu prAcArya ne aMtaraMga lakSmI kahA hai| upadeza ke 1820 mA myaa| vaha isa prakAra hai 1424344454647720 isa krama ko binA jIvoM kA uddhAra tathA sudhAra nahIM ho sktaa| eka-eka jIba ko / anuloma bhaMga bhI kahate haiN| isa prakAra causaTha bAra yatnapUrvaka karate jAe to 62 alaga-alaga upadeza karane kA samaya bhI nahIM mila sakatA, kyoMki samaya kI / DijiTasa [sthAnAMDa] A jAtA hai| isI rIti se ulTA arthAt 644634kamI hone ke kAraNa sabhI jIvoM ko eka hI samaya meM saba bhApAnI meM sabhI / 62461 isa rIti se eka taka gunA karate cale jAye to vahI 62 aMka prA viSayoM kA ekIkaraNa karake upadeza denA anivArya hai| sabhI jIvoM kA eka jAyegA / isI gaNita paddhati se bhUvalaya kI racanA huI hai| itanA bar3I aMka sthAna para baiThakara yathA yogya upadeza sunane kA jo nAma hai usI kA nAma mamava rAzi ko yadi koI jAna sakatA hai to paramAvadhi dhAraka mahAmedhAvI bIrasenAsaraNa hai| yaha samavasaraNa bahiraMga lakSmI hai| ina donoM sampattiyoM ko batAne cArya sarIravA hI jAna sakatA hai / parantu apanI zakti ke anusAra matithatajJAna vAlI karmATaka bhASA hai| ina bhASAoM ko prom se nikAla kara cauMsaTha akssroN| sabhA ke dhAraka hama sarIne loga bhI jAna sakate haiN| aba isa bhUvalaya meM yaha eka apUrva ko dayA, dharma prAdi rUpoM meM vibhakta kara upadeza diyA hai / yahI sarva jIvoM kA 1 bAta hai ki nava kA aka jo hai vaha dA, cAra, pAca, Adi haraeka aka kadvArA eka sAmrAjya hai| isa bAta ko kahane vAlA yaha bhUvalaya grantha hai / / 30 // pUrNarUpa se vibhakta kara liyA jAtA hai / arthAt una aMkoM ke dvArA nau kA aMka naya mArga se dekhA jAya to 64 akSara haiM / jayasiddhi arthAt pramANa rUpa se dekhA jAya to eka hai| usI kA nAma 'prom' hai| "promityekAkSarabrahma " J TU 38, k28, kula milakara 66 huA / unameM se pAdi aura anta kA arthAt 'om' yaha eka akSara hI brahma hai| isa prakAra bhagavadgItA meM kahA donoM punarukta haiN| una punaruktoM ko nikAla dene se 64 bana jAtA hai| arthAt gayA hai| vaha bhagavadgItA jainiyoM kI eka atizaya kalA hai| ina kalAoM 66-2-64 / 6+4=10 aMka meM jo bindI hai vaha bindI sarvopari hone se se 64 akSaroM ko samAna rUpa se bhaMga karate jAye to sampUrNa bhUvalaya zAstra usakA nAma sakalAMka cakrezvara hai aura prakalaMka he arthAt nirAvaraNa hai, jaba svayaM siddha bana jAtA hai||| 31 // aMka bana gayA to phira usase akSara bhI bana jAtA hai yahI bhUvalaya kA eka bar3A ina bhaMgoM se pUta arthAt janma liyA huA jo jJAna hai, vaha zAna guNA- mahatva hai // 35 // kAra rUpa se jAti, bur3hApA, maraNa ina tInoM ko jAnakara alaga alaga vibhA- isa Taka bhaMga ko mahAvIra svAmI ne apanI divya vANI meM antara muhRtaM jita karane se puNya kA svarUpa mAlUma ho jAtA hai| isI lie yaha puNyarUpa 1 meM prakaTa kiyA, aisA kumudendu prAcArya kahate haiN| isa bAta para zaMkA hotI hai bhUvalaya hai / / 32 // bhagavAna ke caraNoM ke nIce rahane vAle kamala patroM ke andara hone vAle Upara pAMcaveM zloka meM haka bhaMga rUpa meM bhagavAna mahAvIra ne kahA thA, jo dhavala rUpa naMka akSara haiM, vaha saba vijJAnamaya haiN| arthAt prAkAza pradeza meM aisA likhA hai, vahAM batAyA hai ki haka bhaMga se saptabhaMgI rUpa vAraNI kI utpatti rahane vAle aMka haiN| una aMkoM ko pahAr3e kA guNAkAra karane se liyA gayA arthAt hotI hai aura Taka bhaMga se dvAdazAna 12 kI utpatti hotI hai aura 12 ko jor3a dhyAna meM sthita munirAjoM ke yoga meM jhalake hue aMkAkSara savidhijJAna rUpa hai, / dekheM to 3 pA jAtA hai aisI viSamatA kyoM ? isakA samAdhAna karate hue kumudendu unhIM aMkoM se isa bhUvalava anya kI racanA huI hai // 33 // / prAcArya kahate haiM ki:
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha, baMgalora-vilnau haka bhaMga se saba tIrthakaroM dvArA dvAdazAMga vANI kA pracAra hA yaha to isa prakAra jaghanya saMkhyAta do hai| sarvotkRSTa saMsthAta nau hai to eka aTala bAta hai parantu caubIsaveM tIrthakara zrI mahAvIra ne gonama gaNadhara ko sama- nambara meM ananta bhI hai, asaMkhyAtta bhI aura saMkhyAta bhI haiM / / 40 // jhAne ke lie Tka bhaMga ko svIkAra kiyA thaa| Tka bhaMga se gautama gaggavara ne ina tInoM dizAoM se AI huI amanta rAzi ko saMkhyA rAzi se bAraha aMga ko jAna liyA aura usI ko sampUrNabhavya jIva ko gUMtha kara samajhA minI kiNa jAve to pratyeka rAzi meM ananta hI nikala kara pAtA hai| Upara diyA hai / / 36 // bhagavAna ke samavasaraNa bihAra ke samaya meM batAye huye jo sAta kamala haiM, isa bAraha aMga zAstra kA adhyayana karane se savAryasiddhi kI prApti: una kamaloM ko jalakamala mAnakara una jala kamaloM se rasasiddhi yA hotI hai / artha kA matalaba cauMsaTha akSara hotA hai una akSaroM ko bhaMga karane se pArA kI siddhi bana jAtI hai| kumudendu prAcArya ne isa siddharasa ko divya rasa 12 aMka mA jAtA hai phira ghaTAte cale jAye to vahI 64 aMka pA jAtA hai, I siddhi kahA hai // 41 // aura basa aMka bhI mila jAtA hai / / 37 / / pA~cavAM zloka meM jo 'haka' bhaMga pAyA hai usameM E6 kI saMkhyA hai / usa ___marma rUpI isa basa ko upayoga meM lAne se namasta middhAnta kA jJAna ho aThAmI varga sthAna meM jo gupta rIti se chipA hamA hai, usakA nAma zrI padama jAtA hai| jo ki pahale kahe huye jinendra deva ke caraNa kamala kI sugandha ko| hai / bhagavanta ke janma kalyANa ke samaya ke pIche garbhAvataraNa ke samaya meM jina phailAne vAlA hai // 38 // mAnA ko jo solaha svapna hue the usa svapna samaya kA jo kathana hai usa kathane isa daza ke aka kA parddhaccheda kara dene se pAMca kA aMka pA jAtA hai / ke andara jo padma nikala kara pAyegA usakA nAma sthala padma hai| usa padma jo ki paMca parameSThI kA vAcaka hai / isI aMka se madhyaloka ke dvIpa sAgarAdi meM pArA ko gharSaNa kiyA jAya to mahauSadhi bana jAtI hai / // 42 // kI gaNanA ho jAtI hai tathA nAgaloka, svarga loka,, nara aura naraka loka punaH umI aThAsI ko jor3a diyA jAya to sAta kA kathana nikala evaM mokSa sthAna taka kI gaNanA kI jA sakatI hai| inhIM tIna lokoM ke dhana pAnA hai / isa kathana ke andara jo kamala Akara mila jAtA hai usako pahAr3I rAjugoM ko piNDa rUpa banAne se vahI daza kA ka pA jAnA hai arthAt 343 padama yA kamana me kahate haiN| isa prakAra jala padma sthala padma aura pahAr3I ko kramamAH jor3a dene para dayA bana jAtA hai| isa bAta ko dikhalAne vAlA yaha padma me tIna padma isa ginatI meM mila gaye / ina tInoM padmoM ko kumudendu aMka rUpI bhUvalaya hai // 36 // pAtrArya ne igI bhUvalaya ke cauthe khaNDa prANAvAya pUrva ke vibhAga meM atIta kamala yaha eka kA aka mahArAzi hai, usa rAzi ko ginatI kisI dUsare anAgata kamala aura vartamAna kamala ina tInoM nAmoM se bhI kahA hai| maMka se nahIM hotI hai / ataeva isa rAzi ko ananta rAzi kahane hai| kyoMki isakA matalaba yaha hai ki pranIta caubIma tIrthakaroM ke cinhoM se ginAyA huA isa rAzi meM se Apa kitanI hI eka-eka rAgi nikAlate cale jAno no bhI jo nAma hai vaha anAgata kamala hai| isI taraha vartamAna caubIsa tIrthaMkaroM kA umakA anta nahIM ho pAtA hai jinanA kA jitanA hI kaha rahatA hai| me karate lAMcchanoM kA gaNita me ginA huA jo nAma hai vaha pratIta kamala hai / anAgata caubIsa hue bhI jinendra deva ke caraNa kamala ko 1, 2, 3, 4, geme 1 taka ginanI karane northakagaM ke cinhoM se ginA huaA nAma varnamAna kamala hai| kA nAma saMkhyAta hai aura prasaMnyAta bhI hai| saMkhyAta rAzi mAnava ke asaMkhyAta "ku'bhAnAgata sadguru kamalajA' arthAt anAgata sadguru aise kahane rAzi Rddhi prApta muni paura deva ityAdi ke lie aura ananta rAzi kevalo se anAgata pIbIsI isakA artha hotA hai| kuMbha arthAt jo kalaza hai vaha 16veM bhagavAna ke gamya hai| tIrthakara kA cinha hai| ina tAtvika zabdoM se bhare hue tathA gaNita viSaya se
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha vaigalora-dillI paripUrNa aise isa zAstra ke artha ko jaina siddhAnta ke vettA mahAvidvAna loga hI / usa jJAna ko pATha bAra kriyAtmaka rUpa dekara rasamariNa banAyA thA usI vidhi ke apane kaThina parizrama se jAna sakate haiM / anyathA nahIM / / 43 / / anusAra kumudendu prAcArya ne isa alokika gaNata grantha meM sonA Adi banAne kI aba Age kumudendu AcArya dhyAnAgni aura puTAmni donoM agniyoM kA ! bhI vidhi batAI hai| vizeSa rUpa se sAtha-sAtha varNana karate haiN| Adi nAtha bhagavAna ke nirdoSa siddhAnta mArga se prApta ekAkSarI vidyA uparyukta pratIta anAgata aura vartamAna kamaloM ko athavA yoM kaho ki 1 se ahiMsAtmaka vidhi pUrvaka yaha rasamariNa banatI hai| samyagdarzana samyamjJAna pIra samyakcAritra ina tInoM ko samAna rUpa meM lekara kAMkSara vidhi ko par3hane se karmoM ko naSTa karane vAle siddhAnta kA unake sAtha meM sammizraNa karake apane caJcala mana mApa pAga ko pIsane se mArga milatA hai jise ahiMsA paramo dharmaH kahate haiN| aura yaha yathArtha rUpa meM usakI capalatA miTa jAtI hai aura vaha sthira bana jAtA hai / / 44 // prAtmA kA lakSaNa hI ahiMsA dharma hai / isa lakSaNa dharma se jo Ayurveda vidyA phira usa zUddha pArA ko dhyAna rUpa agni meM paTapAka vidhi se pkaayaa| batalAI gaI hai yaha dharma zrI vRSa bhadeva Adi jinendra ke dvArA prApta hayA hairver jAve to vaha samyak rUpa se siddha ramAyana ho kara maccA ratmavaya rUpI ramamaNi aura ise sampUrNa rAgaDha pa naSTa ho jAne ke kAraNa jaba sarvajJatA prApta bana jAtA hai / tatpazcAt yahI rasamariNa saMsArI jIvoM ko uttama sukha dene meM samartha ho gaI taba bhagavAna ne batAyA thaa| ho / isa taraha kAma aura mokSa ina donoM puraSArthoM ko sAdhana kara dene vAlA 1 digambara muni rAga ko jItane vAle hone ke kAraNa sUkSma jIvoM kI yaha bhUvalaya nAmaka anya hai|45|| hiMsA na ho jAe isa hetu se vRkSa ke patte usakI chAla, usakI jar3a, zAkhAeM, navamaaGka ke Adi meM zrI arahanta deva haiM jo ki bilakula nirdoSa haiN| phala Adi ko na lekara unhoMne kevala puSpoM se apane pApurveda zAstra kI racanA unameM doSa kA leza bhI nahIM hai| vaha bhagavAn marahanna deva vihAra ke samaya meM jaba / ko hai / puSpa meM hiMsA kama hai aura isameM Upara kahe hue paMca.maMga kA sAra bhI jaba apanA paira uThAkara rakhate haiM to usake nIce jo kamala bana jAtA hai usako / hone se guNa adhika hai| aba Age kumudendu prAcArya kA pArA yA rasa kI mahApadyAGka kamala kahate haiN| siddhi ke lie jo aThAraha hajAra puSpa haiM usameM se idhara eka ko lekara, bihAra ke samaya meM bhagavAna ke caraNa ke nIce 225 kamala race jAyA, jisakA nAma "nAgasampige" arthAt nAgacampA hai| una campA puSpoM se banA hI karate haiM / una kamaloM meM se suruDaga ke samaya bhagavAna ke caraNa ke nIce jo rasamaNI meM sAgaropama guriNata roga paramANa naSTa karane kI zakti haiN| utanA hI kamala hotA hai vaha badala kara ghumAtra khAkara dUsare Daga ke samaya bhagavAna ke zarIra saundarya bhI bar3hatA jAtA hai| jaba saundarya, prAyu zakti ityAdi kI vRddhi caraNa ke nIce dusarA kamala pAyA karatA hai| isI prakAra ghumAda khAkara nambara ho jAtI hai taba mamAna rUpa se bhoga aura yoga kI vRddhi ho jAtI hai // 5 // bAra hareka kamala aAte rahate haiM ! aba bhagavAna ke caraNa ke nIce pahale Aye jagata meM eka r3i hai ki sabhI loga puSpa ko tor3a kara pUjA, alaMkAra huye kamala ko to atIta kamala kahate haiN| caraNa ke nIce pAkara rahane vAle yAdi ke nimina se le jAte haiM aura ve saba vyartha hI jAte haiN| yahA~ prAcArya kamala ko vartamAna kamala kahA jAtA hai| kintu ghumAva mAkara prAge bhagavAna ke / ne una puSpoM ko siddha rasa banAne ke lie hI tor3ane kI AjJA dI hai / jo phUla caraNa ke nIce Ane vAle kamala ko anAgata kamala kahate haiN| bhagavAna ke caraNa meM car3hAyA jAtA hai isakA artha hai ki vaha siddha rasa banAne upayukta prakAra kI rasamaNI ke banAne ko gaNita vidhi ko| ke lie hI car3hAyA jAtA hai vaha vyartha nahIM jaataa| prAcInakAla meM bhagavAna kI nAgArjuna ne apane guruvara zrI digambara jainAcArya zrI pUjyapAda svAmI se jAnakara / mRti ko siddha rasamaNi se taiyAra karate the| jisa phUla se rasimariNa bana gayI
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha vadalora-dillI usI phala ko tor3a kara bhagavAna ke caraNoM meM car3hAyA jAtA thaa| una mUrtiyoM ina phaloM ke gharSaraNa se yaha antarAtmA paramAtmA bana jAtA hai| kA abhiSeka karane se phira usa dhArA ko mastaka para siMcana karane mAtra ina paramAtmA ke caraNa kamaloM ke sparza bAle kamaloM kI sugandha se se kuSThAdi mahAn roga turanta naSTa ho jAte the| isa paddhati kA vijJAna-siddhi / pArA rasAyana rUpa meM pariNata hokara agni stambhana tathA jalataraNa meM sahAyaka se sambandha thaa| Ajakala gandhodaka meM vaha mahimA nahIM rahI sArAMza yaha he bana jAtA hai| ki vaha pahale mUrti banAne kI vidhi jo ki rasimaNI se banAI jAtI thI vaha yaha senagaNa guru paramparA se grAyA huA hai, isa senagaNa meM hI vRSabha nahIM rhii| lekina isase hameM Aja ke gandhodaka para avizvAsa nahIM krtaa| senAdi saba gaNadhara parameSTi hae haiM, inhIM paramparA meM gharasena prAcArya vIrasena cAhie kyoMki agara aise chor3a diyA jAya to dharma kA ghAta bhI hogA aura jinasena prAcArya huye haiM tathA isa bhUvalaya grantha ke kartA kumudendu prAcArya bhI isI vaha rasamaNI bhI nahIM milegA / parantu Ajakala baha puSpa bhI maujUda hai aura sena saMgha meM huye haiM tathA anAdi kAlIna suprasiddha jaina Rgveda ke anuyAyI jaina bhagavAna para car3hAyA bhI jAtA aura usameM rasamaNi banAne kI zakti bho hai lekina kSatriya kalotpanna jaina brAhmaNa tathA cakravatI rAjA loga bhI inhI senagaNa ke rasamaNo banAne ko vidhina mAlUma hone ke kAraNa Ajakala usakA phala hameM yAcAryoM ke ziSya the| saba rAjAoM ne inhIM AcAryoM kI AjJA ko sarvopari nahIM milatA hai agara isI bhUvalaya andharAja se vidita karane to hama isa vidhi pramANa mAnakara dharma pUrvaka rAjya kiyA thA aura unakI caraNa raja ko apane ko jAnakara rasimaNI prApta kara sakate haiN| aisA jJAna karAne vAlA kevala 1 mastaka para car3hAyA thA / / 56 se 63 / / bhUvalaya grantha hI hai / / 51 / / aura isa maMgala prAbhUta kA zRGkhalAbaddha kAvyAMga hai / vaha vAvazAla rUpa Upara kahI gaI vidhi ke anusAra bhagavAna ke caraNa kamala kI ginatI hai||64|| karake samyak darzana bhI prApta kara sakate haiM aura bhagavAna ke zarIra meM rahane vAle isa maMgala prAbhRta kAvya ko cakra meM likhe hone ke kAraNa yaha dharma dhvajA eka hajAra pATha lakSaNoM se lakSita cinha bhI hameM prApta hoMge // 52 / / ke Upara rahane vAle dharma cakra ke samAna hai| usa cakra meM jitane phUloM ko khuda arahanta bhagavAna ke caraNa kamaloM kI gaNanA karane kA yaha guggAkAra vAyA gayA hai utane hI akSaroM se isa bhUbalaya kI racanA huI hai| aba Age usake bhaMga hai / labdhAMka ko ghAta karane se jo aka pAtA hai usa bhaMgAMga [ guNanakhaMDa] kitane akSara hote haiM so kheNge| kahate haiM / yahI dvAdazAMga kI vidhi hai| yaha vidhi guru paramparA se AI huI / sva mana ke dala meM ina aMkoM kI sthApanA kara lete samaya ikyAvana, anAdi anidhana bhaMga rUpa hai 53-54-55 / bindI paura lAkha kA caturthAMza arthAt paccIsa hajAra kula milakara 51025000 ina sampUrNa atizayoM se yukta hone para bhI bhaMga nikAlane kI vidhi bahuta hajAra hoMge / / 65| sulabha hai / guru paramparA se cale Aye bhaMga rUpa hai| utane mahAna aMkoM meM 5000 hajAra aura milA diyA jAya to (510aThAraha doSoM kA nAza kara cukane vAle paramAtmA ke aMgoM se prAyA humA 30000) aMka hogaa| ina aMkoM ko navamAMka paddhati se jor3a diyA jAya to yaha aMga jJAna hai| nau ho jaayegaa| bhagavAna kA eka pAda uThAkara rakhane meM jitane kamala ghUme utane sulabhatA pUrvaka rahane vAle ye bAraha aMga haiM mo dayA dharma rUpa kamalapuSpaka kamaloM meM se sugaMdhita havA nikale, utane paramANuoM ke arUpI dravya kA varNana pattoM ke samAna haiM athavA yaha samyagdarzana jJAna cAritra rUpAtmaka haiM aura AtmA isa bhUvalaya meM hai| aise mAna lo ki eka kAnaDI sAMgatya chanda ke zloka meM 108 ke aMtaraMga phUla hai| asaMyuktAkSAra mAna liyA jAya to upayukta kahA hA aMka ko 108 se bhAga
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ sI bhUpalaya sarvArtha sidisaMbha, maiMgalora-dillI dene se 725000 itane kAnar3I zloka saMkhyA hote hai| itane zlokoM / aMka bAra-bAra mAte rahate haiM to bhI kumudendu AcArya ne apunaruktAMka hI kahA se racanA kiyA huyA kAvya isa saMsAra meM aura koI kahIM bhI nahIM hai| mahA hai| yahAM para vicAra kara dekhA jAya to anekAnta kI mahimA spaSTa ho jAtI bhArata ko sabase bar3A zAstra mAnA gayA hai| usameM 125000 zloka haiN| ve hai| isa rIti se 64 prakSara bhI bAra-bAra pAte haiN| saMskRta hone ke kAraNa se bhUvalaya meM 108 akSaroM meM eka kAnar3I zloka kI ina aMkoM meM se yaha Adi bhaMga haiM // 10 // apekSA se mahAbhArata kI zloka saMkhyA savA lAkha hone para bhI 75000 hajAra isa krama ke anusAra 23 aura 4 bhaMga hai / / 106 // mAnI jAyegI isa apekSA se yaha bhUvalaya kAvya mahAbhArata se chaH guNA bar3A hai isI krama se 56 7 8 bhaMga hai11107||. balki cha: guraNA se jyAdA hI samajhanA caahie| isa bhUvalaya ke aMka 510 isI taraha 110 11 bhaMga hote haiM / / 10 / / 30000haiN| ina aMkoM ko cakra rUpa meM kara lenA ho to 726 se bhAga denA hogA isI taraha 12 13 bhI bhaMga hote haiM 11106! taba 70.99 itane cakra bana jAte hai| parantu yadi hama apane prayatna se caka isI kramAnusAra 14 15 bhaMga haiM // 110 / / banAnA cAheM to 16000 hI banA sakate haiM / zeSa ke 54066 cakra banAne kA isI rIti se 16 17 maMga haiM / / 111 // jJAta hamAre andara nahIM hai| kintu una 16000 cakroM ko bhI yadi nikAlane kA do nau milakara aThAraha bhaMga hue // 112|| . ayala kiyA jAya to unake nikAlane meM bhI itane mahAna karor3oM aMka bhI [3] isI taraha 19 20 bhaMga hote / / 113 // isa eka akSara meM garbhita haiN| isa taraha se 170 varSa lageMge / rUpI aura prarUpI usake prAge 1 2 3 arthAt 21 22 23 bhaMga hai // 114 // ... ... bhI dravyoM ko eka hI bhASA meM varNana karane vAlA yaha sUbalaya nAmaka grantha hai|| isI krama ke anusAra 4 5 6 7 8 arthAt 24 25 26 27 28 maMga isakA dUsarA nAma zrI paddhati bhuvalaya bhI hai / / 66 / / hote haiM 11:15 // zrI siddha 2 arahanta 3 prAcArya 4 pAThaka arthAta upAdhyAya 5 sarva isA krama se nau arthAta 26 aura 30 bhaMga hai // 116|| ... sA~ghu 6 saddharma 7 paramAgama, paramAgama ke utpatti kAraNa caityAlaya aura isI taraha 3132 ke kramAnusAra 36 taka jAnA cAhie / / 117 // jina bimba isa taraha nau aMka meM samasta bhUvalaya ko gabhita kara racanA kiyA - isI krama se 50 se 56 taka jAnA cAhie // 11 // . . . . huA ye sampUrNa aMka hai / / 6 // usake bAda 60vAM bhaMga A jAtA hai / / 116 // dayA dharmamayI ima aMka ko ratnatraya me guNAkara dene se Ex = 27 tatpazcAt 1-2-3-4 arthAt 61-62-63-64 isa taraha bhaMga pAtA hai, // 6 // una sabhI ko milAne se 64 bhaMga pAtA hai| ye hI 64 bhaMga sampUrNa bhUvalaya isa satAIma ko 2743 = 81 // 66 / / hai / / 12 / 101 / 122 / / isI taraha bhUvalaya meM rahane vAle 64 akSara bArambAra pAne raheM to bhI una 64 bhaMgoM ke krama ke anusAra pratiloma aura anuloma ke kramAnuapUnarukta akSara kA hI samAveza samajhanA cAhie // 104 / / sAra aMka aura zabdoM ko banA diyA jAya to 62 sthAnAta pA jAtA hai| isameM koI zaMkA karane kA kAraNa nahIM hai, bhUvalaya ke prathama khaNDa maMgala 64 prakSaroM ko 1 se guNAkAra karane para 64 pAtA hai| isa 64 ko prAbhRta ke 46 veM adhyAya meM 20,73,600 bIma lAkha tihattara hajAra cha: sau aNk| asaMyogI bhaMga athavA eka saMyogI bhaMga kahate haiN| kyoMki zrutajJAna ke ina haiN| una sabhI ke 1270 cakra hote hai isako akSara rUpa bhUvalaya kI4 akSaroM meM se jisa akSara kA bhI hama uccAraNa karate haiM to vaha vastutaH ginatI se na lekara cakAMka kI ginatI se hI lenA caahie| aise lene se nau| apane mUla svarUpa meM hI rahatA hai / isaliye isako asaMyogI bhaMga kahate haiM /
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvajaya sArca khidi saMca, beganora-vimlI vaha isa prakAra hai caraNoM kA eka zloka hotA hai| isameM se prAcArya zrI ne kevala anta caraNa 4x7 = athavA 141 1 ko hI bArambAra gaNanA kI hai / / 124 // aba bhUvalaya siddhAnta meM pAne vAlI dvAdazAMga vANI meM dravya thata ke yaha maMgala prAbhUta kA prathama adhyAya samApta hayA / isameM kula 6561 jitane bhI prakSara haiM aura unake jitane bhI pada hote haiM tathA eka pada meM jitane graMkAkSara haiN| koha se yadi 3 bAra guNA kiyA jAya to bhI itane aMkAkSara bhI akSara ityAdi krama baddha saMkhyA ko jahA~-tahI mAge dete jaayeNge| aba pA jAte haiN| isa adhyAya meM cakra haiM tathA pratyeka cakra meM 726 akSarAGka hai| asaMyogI bhaMga arthAt 64 prakSaroM ke dvisaMyogI bhaMga ko karate samaya Ane / yahA~ taka kAnar3I kA 125 vA zloka sabhApta humA / bAle guNAkAra ko yahA~ batalAte haiM / 64463 - 4032 aba ina kanAr3I zlokoM kA prathamAkSara Upara se lekara nIce taka yadi visaMyogI bhaMga-saMpUrNa saMsAra meM anAdi kAla se lekara Aja taka cInI bhASA kI paddhati ke anusAra par3hate cale jAyaM to prAkRta bhagavadgItA likA prAptI hai / kAnar3I zlokoM kA mUla pATha prArambha ke jo kAla bIta cukA hai aura pAja se lekara ananta kAla taka jo pAne vAlA kAla pRSThoM meM pA cukA hai| aba usakA artha likhate haiN| jinhoMne zAnAvaraNI prAdi pAThoM koM ko hai usakI jitanI bhI bhASAyeM hotI haiM tathA usake pAzraya para calane vAle jitane bhI mata hai unake dvisaMyogI sabhI zabda isa hisaMyogI maMga meM gabhita haiN| bhAva / jIta liyA hai aura jo isa saMsAra ke samasta kAryo ko pUrNa karake saMsAra se yaha hai ki koI bhI vidvAna yA muni apanI samajha se nUtana jAnakara jo akssroN| mukta ho gaye haiM tathA tInoM lokoM evaM tInoM kAloM ke samasta viSayoM ko jo vAsA zabda uccAraNa karatA hai to vaha saba isI meM pA jAtA hai| praya dekhate rahate haiM aise siddha bhagavAn hameM siddhi pradAna kreN| padi 3 akSaroM ke bhaMga ko nikAlanA ho to hisaMyomI bhaMga ko 62 se guNA kareM, aba kanAr3I zloka ke madhya meM Upara se lekara nIce taka nikalane vAle catu. saMyogI bhaMga nikAlanA ho to trisaMyogI bhaMga ko 61 se guNA kare isI saMskRta zloka kA artha likhate haiM:prakAra mAge mI yadi catuHSaSThi bhaMga taka isI kramAnusAra 64 bAra guNA karate arthAt "yo" eka akSara hai / bindI eka aMka hai| ina donoM ko yadi jAyeM to-6851864338037744861685403024068719163-1 paraspara meM milA deM to "ghoM" bana jAtA hai| moM banAne ke lie a, u tathA ma 354737-873426403787353022662615640284416000 ina tInoM prakSaroM kI jarurata nahIM pdd'tii| kyoMki kAnar3I bhASA meM svatantra pro akSara hai| una akSaroM kA nambara bhUvalaya meM 24 batalAyA gayA hai| pro 0000000000000 itanI saMkhyA mA jAtI hai, jo kiha se bhAga dene para zeSa sUnya bacatA hai / yahI 123 zlokoM se nikalA huA artha hai 11 123 // akSara ko bindI milAkara proM banAkara yogI jana nitya dhyAna karate haiN| kyoMki ava yahAM para prazna uTatA hai ki hajAra-dasa hajAra pRSTha vAle choTe se ! akSara meM yadi aMka milA diyA jAya to adabhuta zakti utpanna ho jAtI hai| bhUvalaya anya meM se itanI bar3I saMkhyA kisa prakAra pragaTa huI? usa zakti se yogI jana aihika aura pAralaukika donoM sampattiyoM ko prApta uttara-isa mUvalaya grantha ko lekhana zailI hI aisI hai| yahA~ para cAra / kara lete haiN|
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUsarA adhyAya pA diya atizaya jJAna sAmrAjya / sAdhita vaya bhavavAda / / moda ya AMgama avirala shbdv| novipa nabama baMdhado0 // 1 // di bada devAgamavAda samava sati / yava yava vada nAlaveraLa // sa vi rade nidu na bho bihAravamADi / davatu peLiruva bhUvalaya // 2 // ma nuja roLatizaya danubhava ckrige| ghana zakti vaya bhavaka ra nu| anujanudorbaliyavanAdi manmatha / jinapinAdi bhUvalaya // 3 // sa rasa vidha goLa kAmada kaleyochu / haruSadAyur vedavoL u // la rayada apunaruktAkSara danakada / sarasa sauMdari deviyoDane // 4 // m naviTu kalitavanAda kAraNadida / manumatha nenaside devA // za esade sanadariyari tanka garaganeya / ghanavidye iruva bhUvalaya // 5 // ha kadankadoLu banda kara bhAjitam / sakalavu guriNatavo em b a|| sakalazabdAgamadeLa bhaMgagaLiha / prakaTada tatva bhUvalaya // 6 // Na vadankavadaneLa ridali bhAgise / nava sonneyu huTTi bahu va // avdhrislubiddiynkglesstteNb| sabizaMkegitu uttara 7 // 7 // raga vapadadaMdada karaNa sUtraba koLa va / avayava doLagiha 6 gata // navamattunAlkasonnegaLeraLamaranAlku savipArAreraDoM battAru // 8 // 1858198365623276256536187341297045845280736847835463631526600648662664320000000000000 (yahAM 85 ko cauMsaTha 64 akSaroM se pAyA bhaMga hai / prADAse jor3a de to 366 hotA hai / 366 ko punaH prADAse milAne se 18 ho jAtA hai| 18 milA diyA jAya to 1+%D / ju Ni eMTu nAlkoMbatta sonne sonne yoMbatta / ghanave nau voMbatteraDaMdu / / jinoMdu mUroMbatamUra baMdakanda / ghanademudake baravaMka | do DDa oMbatu nAlkaMdu muTecha / moDiDada nAlkeMTogha // guDaDe yAr mUrechu sonne eMTeraDedu / aDDanAlkeMTedu nAlku // 10 // sa ma sonne eLu oMbatteraDoMdu / gamamAlku marechu bar p thaa| kamareTu zroMdoMbat mUru aidoMbattu / vimala aideraDAra em // 11 // ma raLi eraDu mUru eraDAradoMbattu / sarade mUraTeMba ra zi // aruhara obattu omaTu eNtteNttu| sariyoMbu baralu baMdaka // 12 // ca rite yo pratiloma guNakAra dibaMda / varavaMvatnAla k akssrd|| saramAleidaroLaanulomakramaviha paripadravyAgamayariye // 13 // ja taravoLu sonnegaLu hanneraDu / protaM nAlkeraDe ak SA // mateMTeLedadeMDhAru baMbaMka / vatinoLaMTu nAlkeLu // 14 // ra sadoma doMdu nAlkU sonne yararaMdu / vasaTadAruku la ssaa|| yazadeLaM dAru oMdu oMbatta / vazadoMvatu nAlkeraDu // 15 // ra nAlakArU solneyu noMdu yeraDArU / eraLa mUru edebarita // sari proveLa da mUra? mUranAtku / baresonne yoMdAru bhoMdu / ma vimareTu sonyu ainhoMbattu / nabaaiLa nAlkeraLa ho ma de|| kavi sonne nAlku baMdaMka vaibhava / davayava anuloma dariya kI 40247668083161043835715326210642466165765852041174868557824000000000000 isa 71 aMka ko jor3a de to 261 = AtA hai| na vadaMka vAda I anuloma vivarida / savirasa dhenu situ sa ka laM // savesalu bhAgavahAra labdhadi baMda / bhavabhayaharaNada aMka // 18 // ga pitade hanneraLa soneglaaglu| gaNa mUroMbatteraDoM na ||mrinn aideLa nAlkoMbattu nArUku / gaNa bhoMdoM battA nA lku // 16 //
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 siri bhUvalaya sarvA siddhisaMgha baiMgalora-dillI 4661464751263000000000000 yaha mAtrA hareka ke dvArA AyA huA labdhAMka hai ina kula milAne se 64 AtA hai / 64 ko jor3a de to 10 hotA hai / bhU // sAratarAtmatatyava noDaleraL bhAga / dArake zrarathattoMdu tandu // zradaraddhaM mADalu baha bhaMgAkSara / vadara krama vaditihunu // vimalAtkAru aiveLa mUreLa / samanAkaLe dunAtsUryeraDa de // zravatarisida tappa tappenalAgadu / sadhiyaMka dupadeza mude ma kSaNavAgi ippattoM battaka / dhAvalya vadatu kANu vira la // kovidoMka utpatti yAptilli / navavairdAra bhAgavAya la baDheM to aMtu hRdaya hokku / hRdanAgi bhoga yoga vanu ||ne kone hogisi karmavakeDisalu / zranupama paMcAngi ideko manujatvadanubhavalAbha ||26|| ghanakarmadAtravavilla // 30 // jinamudra hRdaya hokikaha jinanAthanoppidabhakti // 33 // jina munigaLa jJAnayoga ||34|| vinutAMtaraMga vijJAna jinanAtha aDiTamArga ||37|| ghana karma vaLiva bhUvalaya // 38 // jinavardhamAnasAmrAjya cA m ritra daMkavitivanella kUDida / dAriyoLa baMbihUdaM dahirateya krama pratiloma vA / adaraka praravazanAla manA hanmoMdu sonneya niTTu mundaraNa madoLa airiba afaya kAlakra sa vadaMka banera paraspara fe na DAni maMgala vRddha bahasa gamanisa lAga // tAve tappita venilla / zraviyAduttara daM raMgo vadaMkade baMda Rs bhR dina dina datyAze eralubiDadiha / anupamayogAgti yadatum dhanaratna aiDuiMdriya // 28 // anubhavagamyada dRSTi // 32 // tanayarigella saubhAgya // 36 // manasiMhavagrada kamala // 40 // " rada saMhananada Adi yAdI kAvya / dhareya bhavyara bhAvadali // Mo dana bAvu vakravadadu / sadaradi hUvina gaMdha // mRTu navoLu tapadAtma yogade tamma / tanuvatu kRzav // 43 // vanu saMkhyAta boLarivaM jinanAthanarikegegamya vanapaDedavanovbayogi dina dina unnati gaDava sAdaM karma bhUvalaya // 52 // // 55 // manava mAjida karmada kagaLaTu / vimalAtma guNAyade sayutavAgi'ccuta baralA pratma hosa zrAdiyAda jJAnayada // vazanoLisuvanupAdhyAyaM // 58 // yazavoLidriyava jayisiruva // 61 // asama mAnavaragragaNya // 64 // // 46 // N // 46 // 28 11 22 va ruya pratima samudghAtayanutoSa / gurugaLaMvara divya caraNa zrAga // jinanAthanaMdada sarva sAdhugaLaMka / danubhava sAdhusamAdhi ghananaM tAMkoLariya dhanaduSkarma dAvAgni // 44 // ghana ziva saukhyada paDeva dhanazuddhopayogiyavaM 11 vanuprasaMkhyAtadoLariva tanumanavacanAtIta // 47 // vinuta vaibhava zAli ajja nagRhy vellavanariva // 5 // // 53 // mu ruLi // gamakada kaleyante'ccata bahavAga / tamagalli upadeza zakti ziyoLa, par3eda, dahagalukha na da llage / vazAgoLisughava pAlakana rasa dUdha uNi subanAye (cArya) // 56 // yazada e bhUvalayavanaleva // 60 // hosaba nAgeseva bhrubalaya // 62 // hasiyanor3isida mahAtmA // 63 // ho sebu peLuva dvAdazAMga asadRza samateya veLa va // 66 // // 65 // // 20 // 25 // // 22 // / / 23 / / / / 24 / / / / 25 / / // 26 // // 27 // // 31 // / / 35 / / // 36 // / / 41 / / // 42 // 45 / / // 48 // / / 55 // / / 54 / / // 56 // / / 57 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 zu 1 pa risi samudAya doLa hosa buddhi Rddhi siddha hasara mellada dayAparanu F# va 6 // migilAgipAlisutadarante bhvyr| bageya pAlisuvanAcArya // 75 // hi // pravasvAragesa prAcAra sArakha saviyavayavava torisuva // dharma vaibhava vadaraMka daSTAcAra / dharma va pAli suvArya turanAraidu toruva / sAratarAtma zrAcArya narada mArga bhUvalaya dha 41 zrA rigiyoLa, vaza dharmada saary| sAridaguruprAcArya // sArada si hArada ratna bhUvalaya sAratarAtma bhUvalaya // 76 // dAri yoLa, banda bhUvalaya / / 82 // sArAtma kiraNa bhUvalaya // 85 // zUrara jJAna bhUvalaya // 68 // sAramA gikyabhUvalata vIra mahAdeva balaya sAravasAridAcArya siddhibAlasuvarada bazavANubantAtma nira 11 219 11 ta zanAgubanu lokApradene lasudha rAziyozuddha tAnAgI // lesA to rtanAgire grAtmanusaMsArada / vyatheyanellavamsamedi 55 hosamAda vArjavarUpa yazadoSadvaya hi vRSabhanAthana kAla dariva gana mArga do poparaMdada tIvratva | dagaNitadAcArasada vada kada te sampUrNa padArthada / savicAra vellavana maM sAmrAjyada sArvabhaumatvabu / nirmala saddharmava mA // 67 // // 70 // // 73 // / / 61 / / // 64 // siri bhUvalaya // 105 // // 108 // // 117 // // 120 // // 123 // dhIrana caraNa bhUvalaya r mAyalobha krodha kavAyada / tAravellavaIgaLidu // tANa vA bakAramantravasAra sarvasva / zravarivarennadesara navadaMka saMpUrNasiddhar avaranantAMkadevaddhar pravaraMganirmalazuddhara zravaru "sa" akSarayAdi // 114 // // 111 // zravatAravaLi bubALvavaru saviyAgurulaghuguru avaravyAMbAdhadhararu // 80 // zUrara kAvya bhuvalaya // 83 // nera siddhAnta bhUvalaya // 86 // sArAtma jyoti bhUvalaya // 86 // // 66 // // 71 // sa avaruvAsisuva bhUvalaya zravaranantavajJAnavararu avayavavadivayavata zravamindajIvipara // 74 // navasUkSmatvatALdavaru radhariva // 106 // // 112 / / 1.15 / / zravaranantadabIryayutaru sarvArtha siddhi saMpa beMgalora-dillI // 66 // // 72 // hosadAda padazavArya u sahasenArya vaMzaja // 118 // T121 // // 124 // krUra karmAri bhUvalaya neradadhyAtma bhUvalaya vIranavacana bhUvalaya vIrajinendra bhUvalaya // 62 // bhUri vaibhavayutavalaya // 65 // 11 = 11 eriyananta AcAra gerivenubhaktiya bhUri vaibhavada virAgI // yazavaLi suvadehavajatanAgula / vazavAgemokSavusiddha, rthavada sArebhavyara | rAzirAziye kAviha pA / / kSitiye zrI siddhatva danubhavadAdiya / hitavadanantaSu kAla rNgynellkaatlriyut| zrAnandadiharella siddhar // 102 // // 103 // / / mavayavavezrAtmana ruupvaagih| avarusiddha embariyay // 104 // navakAra mantravasiddhar navakoTimunigaLagurugaL navasaddarzanamayada // 106 savisaukhyasAra sarvasvara // 76 // 110011 113411 64 / / 64 / / 67 rA // 63 // // 66 // HEE // 100 // // 10 // // 107 // / / 110 / / // 113 // // 116 // adharanantavasukhamaya 116 // // 122 // kaviyavagAhavoLika avararahantattvatiLivara // 125 //
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha baiMgalora dillI suvizAlajagavanolpavaru // 126 // avarapAdakenamisuvenu // 127 // bhavaLivavarAsiddhar cha varNayoLa kadakSaravatusyApisi / davayavavo yemba prava ra / navakevalalabdhigoDeyarendenubaru / avararahantar iSTAtma, // 12 // iSTavadevarudhAtikarmabageldu / spaSTadebhavavanIgida sa d|| vRSTiyoL bhUvalaya ke dharmava peLda / spaSTa da proMkAra veLadavaru // 126 // niyoLa mUruveLeli anantada / gariNatadoLaDagisidavaram // vana ja nAbhiya soMkanindadevaram / jinadevaradariyuvudu // 13 // 2 sayutabAda bhUvalaya siddhAntake / rasavantarmuhUrtadi tora tha / hosedendumUrukAlava nondekAladi / hosadondaroLapeLa dihara // 13 // // 132 // popakAroMdaroLugisidaravatnAla / kaMkama dakSara hai / / aMkaveakSara akSara aMkayem / bakiyapaLadavaravaru // 133 // manamayanupaTaLa doLu bALava nrrige| ghanakarmadhALadavasa ra. va // anubhavavanu paLada arahantaraDimaLa nenevalli aidaMkasiddhi // 134 // gA khazikhegaLu samAnadoLipa dehaba / sakalAMkaparamanigiru mum // sakalAgamavu sarvAMgam oMdarim / prakaTa vAdarahanta deva / // 135 // caravyantara bhavanAmara kalpada / sacaradevategaLavaru no // scraacrvnellvkelidvraagi| pracalabhaktiya prakaTisidara // 13 // sanendriyadAseyaLiva bhavyAtmaru / vazagey sakalAMka dudyaa| vazavAdudemagendu namisutapobarU / asadRza bhUvalapakke // 137 // navillada jJAna prauNdduhutttti| zrI niketanaMgadupa ri // prAnatavAgiha mukkoDe pUmaLe / bhAnumaMDalada bhUvalaya // 13 // zagoMDa "a" aadimNglpraamRt| rasada akSaravadu mA nu|| yazadArusAvira denararavattoMdu / rasaderaDaneya antaradoL // 13 // yazadaidenTeLeLa antarada // 140 // dizeyadhikAradoLa bapaM // 141 // rasadakagaNaneyakSarada // 142 // yazadekUr3idarebAhaka // 143 // rasavenTamarnAlkeraDu oMbu // 147 // yazadasAvira hanneraureya // 14 // dizeyoLubaruvacAritrya // 146 // yazavadantAge "yA" idaroL // 147 // rasadantarAdhikAradoLu 4E1 rasadakSaradalekkasiddhi // 24 // kusumagaLannukUr3idare // 25 // viSaharadanubhavaviruva // 15 // yazadakakAvyadasiddhi // 152 // riSiyamAnaravAkya // 153 // rasadantarenTanAlakenTa aiLu // 154 // pro madaMkaveppattaLa yembhattaM du / ammalumantara na darali // ummidenTanAlakenTeLa baMdaMka / sammataba "grA" kya bhUvalaya // 15 // saMpUrNa prA dUsare adhyAya meM 6561 akSara hai| antara meM 7848 = hai| kula milakara 14406 akSara hote hai athavA prathama-adhyAya 14346+ dUsare yA adhyAya 14406 -20755 huye| prathama akSara Upara se nIce taka par3hate jAyaMto prAkRta bhASA sakramavartI AdimasaMharaNaNajudosamacau rassaMgacAru saMThANom dinvavaragandhadhArI pamANaThidaromaNakharuvo // 2 // 27 vA akSara se lekara yadi Upara se nIce par3hate jAyaM to saMskRta bhASA sakramavartI aviralazabdaghanaughaprakSAlita sakala bhUtala mala kalaMkA / munibhirapAsitatIrthA / sarasvatI haratuno huritAn // 2 //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya adhyAya anAdi kAlIna jJAna sAmrAjya ke vaibhava yukta itihAsa ko lie huye tathA navamabandha meM kahe jAne vAle atyanta sundara arthAgama ko prakaTa karane vAlA yaha akhila zabdAgama hU~ / ? AkAza meM adhara gamana karane vAle tathA devoM dvArA nirmita atyanta sundara samavazaraNa nAmaka sabhA meM virAjamAna hokara upadeza dene vAle bhagavAn ke mukha kamala se nikalA huA divya dhvani rUpa yaha bhUvalaya zAstra hai / 2 sampUrNa manuSyoM meM atizaya sampanna aura cakravartI ke apUrva vaibhava se yukta aise zrI bharata mahArAja ke anuja tathA jina rUpa dhAraNa karane bAMse aise prAdi manmatha zrI bAhubali jI dvArA nirUpita yaha bhUvalaya hai| vivecanaH - mati, zruti, avadhi, manaHparyaya aura kevala ye pA~ca tathA kuna ta, kumati aura kuavadhi ye tIna milakara ATha prakAra ke jJAna haiN| inameM jo pahale ke pA~ca haiM ve samyagjJAna ke bheda haiM aura jo zeSa tIna haiM ve mithyA jJAna kahalAte haiN| ina tInoM ko vibhaMga jJAna bhI kahate haiM / syAvara ityAdi asaMjJI jIvoM ko kumati, kuzra uta hotA hai| aura senI paMcendriya paryApta ko vibhaMga jJAna bhI ho sakatA hai| yaha jJAna sAsAdana guNasthAnavartI jIvoM taka hotA hU~ / samyag mithyAtva guNasthAna meM sadazAna aura asadjJAna (ajJAna) ye donoM mizra jJAna hote haiN| mati zrata avadhi prasaMyata samyagdRSTi Adi ko hotA hai / manaH paryayajJAna pramatta guNa sthAna ko lekara kSIraNa kaSAya gugNa sthAna taka hotA hai| terahaveM guNasthAna meM kevala jJAna hotA hai aura caudahaveM gugNa sthAna vAlA prayoga kevalI hotA hai isase Upara azarIrI hokara siddha ho jAtA hai / . pAMcoM jJAnoM meM jo pahale ke cAra jJAna haiM ve parokSa haiM aura kevala jJAna pUrNatayA AtmAdhIna hone ke kAraNa pratyakSa hai| yaha jJAna Adi aura atizayavAn bhI haiN| kevala jJAna ho jAne ke bAda phira zarIra dhAraNa nahIM karanA par3atA isaliye ise azarIrI bhI kaha sakate haiM aura paudgalika para vastu ke saMbaMdha se rahita hai, isaliye yaha arUpI bhI kahalAtA hai / mana zrati avadhi aura manaH paryaya ye cAroM jJAnaparIkSa haiM kyoMki ye cAroM jJAna iMdriyoM kI apekSA rakhate haiN| kevala jJAta gratIndriya hai aura saMsAra ke sabhI padArthoM ko eka sAtha jAnane vAlA hai / isaliye isako sarveza jJAna kahate haiN| ananta jJAna bhI ise kahate haiN| jisakA anta nahIM hai vaha ananta hai / kevala jJAna kA bhI ho jAne ke bAda anta nahIM hotA hai / yaha jJAna vyavahAra naya se lokAloka ke trikAlavartI saMpUrNa viSayoM ko jAnatA hai tathA nizcayanaya se anAdyanantakAla se pAye hue apane aAtmasvarUpa ko pratikSaNa meM jAnatA hai ataH isa jJAna ko zuddhAtmajJAna kahate haiM / - atizaya vaibhava se saMyukta saMpUrNa jIvoM ko Amoda pramoda utpanna karane vAle gaMgA nadI ke pavitra pravAha ke samAna akhaMDita hokara bahAne. vAle arthAgama ko maiM {digaMbarAcArya kumudendu muni) ne navama aMka ke baMdhana meM bAMdha diyA hai / yaha pahale kAnar3I zloka ke artha kA sAra hai| aisA hone para bhI navama baMdha- vaibhava ina do zabdoM kI vyAkhyA vistAra pUrvaka nahIM ho skii| isI adhyAya kA chaH se lekara thAne vAle daloka meM saMkSepa meM navama baMdha ke artha kA vivaraNa karate haiN| aisA kahane para bhI vaha pUrNa nahIM ho sakatA | : baMdhanAnuyoga dvAra kA kathana vistAra ke sAtha hI honA cAhiye / isakA vistAra Age likheNge| vaibhava zabda kA artha 34 atizaya hai. jinakA vivecana mAge samayAnusAra kareMge / zloka dUsarA: Upara kahe ye zloka ke anusAra manuSya ko kevala jJAna arthAt : nirvikalpa samAdhi prApta hone ke bAda usake bala se svarga se devendra grAkara usa kevalI bhagavAna ke liye samavasaraNa kI racanA karate haiM / devatAoM ke dvArA samavasaraNa kI racanA hone para bhI usakI mApa
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvAya sarvArtha siddhi saMbha degalosTamAsI tathA U~cAI ityAdi sarva pramANa bhUvalaya meM diyA gayA hai| jaina zloka tIsarA :zAstra meM koI bhI bAta apramANita nahIM hotI arthAt pramANika hotI isa manuSya bhava meM atizaya dene vAle tIna pada hai| isase anya koI hai| Ajakala vimAna car3hane meM dasa, bAraha sIr3hI taka eka hI tarapha bhI mahAna pada nahIM hai| bIte hue janma janmAntaroM meM atizaya puNyasaMcaya lagA dete haiM, parantu mamavasaraNa ke liye cAroM ora hara eka meM 21000 kara solaha kAralA bhAvanA, bAraha bhAvanA tathA dasa lakSaNa dharma ityAdi sIr3hiyAM hotI hai / Aja ke vimAnoM meM car3hate samaya eka ke Upara eka bhAvanAtroM ko bhAte huye pAne ke kAraNa rAjA mahArAjAdika 18 pAMva rakhakara cala pAtA hai dumakA 3 kA 55 kA zreNiyoM ko car3hate huye pAne se paramparA abhyudayasukha kisI 18 theNiyoM krama na hone ke kAraNa isa taraha car3hane ko AvazyakatA nahIM rhtii|| meM kahIM bhI khaMDita na hokara paramparAgata abhyudaya sukha meM sabase pahale 1 bharata cakravartI tathA manmatha bAhubalI mahAn unnatizAlI parAkramI kAmapahalI sIr3hI meM pAda lepa auSadhi ke prabhAva me manuSya aura niryaca / / deva the / manmatha kA artha-Izvara ke dhyAna meM jJAnAgni se zarIra ko usane prANI samavasaraNa bhUmi meM jAkara bhagavAn ke sanmukha pahuMca jAte the|| ke kAraNa isakA nAma manmatha par3A, aisA katipaya vidvAnoM kA kathana hai| yadyapi yaha bAta aAjakala kI janatA ke liye hAspakAraka mAlUma honI jinake zarIra nahIM hai ve dUsare ke mana ko kaise AkarSita kara sakate haiM ? hai tathApi zrI bhagavAn kUdakadAcArya tathA zrI pujya pAda prAcAryAdika aisA kumudendu prAcArya kahate hai| pahale isI prakAra kI pAda pauSadhi kA lepa karake AkAza meM gamana kumuddendu prAcArya ne apane muvalaya meM isa prakAra kahA hai ki jisa karate the, yaha bAta usa samaya kI janatA ke samakSa pratyakSa dRSTigocara samaya manuSya ko puveda pragaTa hotA hai usa samaya striyoM ke sAtha moga hotI thii| pAda auSadhi kA vidhAna kisa prakAra karanA cAhiye, isa karane kI icchA utpanna honI hai| strI vedanIya karma kA udaya hone se vidhi ko bhUvalaya ke prANAvAyu parva meM pUrNa rIti se spaSTa kiyA gayA puruSa kI apekSA aura napusaka veda kA udaya hone se eka sAtha strI hai| vimAna ityAdi taiyAra karane kI bhI vidhi isameM pAI huI hai| isa aura puruSa ina donoM ke sAtha ramaNa karane kI icchA hotI hai, aise khaMDa meM jaMgalI kaTahala ke phaloM se pAdalepa tayAra hotA hai aimA kumudendu avasara meM azarIrI Izvara manmatha kaise ho sakatA hai ? arthAt nahIM ho prAcArya ne batalAyA hai / prAge isake vidhAna kA prasaMga pAne para likheNge| aise deva nirmita samavasaraNa meM virAjamAna hone para bhI bhagavAna ne sakatA hai, aimA kumudendu yAcArya ne apane bhUvalaya meM kahA hai / itanA hI nahIM usa samaya mabhI manuSyoM meM bAhabalI atyanta sundara dekhane meM pAye samavasaraNa kA sparza nahIM kiyA / dalki ve siMhAsana ke Upara cAra agula apara virAjamAna rahate the aura AkAza meM gamana kiyA karate the| the| isa prakAra saMpUrNa bharatakhaMDa ke mAnava prANiyoM ko apane prAdhIna karake rahane vAle bharata cakravartI ye| yadi manuSya sukha kI apekSA desA sarvasaMgha parityAga kara apane tapa ke dvArA saMpurNa kamoM kI nirjarA jAya to ye do hI sukha hai eka kAmadeva kA sukha aura dUsarA cakravartI karake kevala jJAna sAmrAjya ko prApta kara, saMpUrNa prANI ko bhinna- kA sukh| isake atirikta saMsArI sukha anya kisI meM bhI nahIM hai| bhinna kalyANa kA mArga na batalAkara eka mahimAmayI sacce pAtmaka- aise patizaya kAraka sukha, rUpa lAvaNya tathA bala ityAdi saMpUrNa iMdriyalyANakArI mAramadharma ko batAnevAle bhagavAna zrI vItarAga deva ke dvAga janya sukha ko turaNa ke samAna jAnakara use tyAga kara sabase aMtima tathA kahe hue bhUvalaya ko kumudendu AcArya ne saMpUrNa vizva ke prANI mAtra ke sarvotkRSTa avinAzI anAdyananta mokSa pada ko prApta karane kA udyama liye sarvabhASAmayI bhASA graMka rUpa meM kahA hai| 1 kiyA, to kyA yaha bAta sAmAnya hai? yaha jinarUpa dhAraNa karane kI
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 siri bhUvalaya prabala icchA mana meM pragaTa hone ke bAda viSaya vAsanA kabhI raha nahIM sktii| kiMtu isa jina rUpa kA spaSTIkaraNa hI isa bhUvalaya meM hai aisA kumudendu prAcArya kahate haiN| isaliye isakI prApti ke liye gomaTadeva ne saMpUrNa mAnava ko sukhakArI bhUvalaya grantha kI racanA ko haiM / vRSabhadeva tIrthaMkara kRta yuga ke Adi meM saMpUrNa sAmrAjya patra bharata cakravartI ko dekara tapovana ko jAne ke liye jaba udya kta hue the nava apane zarIra ke saMpUrNa AbharaNoM ko prajAjanoM ko arpaNa kara diyA thA / usa samaya unake zarIra para kucha bhI zeSa nahIM raha gayA thaa| taba brahmacAriNI yuvatI brAhmahNe va sundarI nAmaka do deviyoM arthAt bharata cakravartI kI bahina brAhmI aura bAhubalI kI bahina sundarI devI donoM Akara pitAjI se nivedana karane lagI ki pitAjI ! bhAI bharata ko tayA bAhubalI ko to Apane bahuta kucha diyA parantu hameM kucha nahIM diyA isaliye hameM bhI kucha milanA caahie| taba bhagavAna ne kahA ki vediyo ! tumheM kyA cAhie arthAt tuma kyA cAhatI ho ? isa taraha bhagavAna kI prazna karane kI Adata yo saMsAra eka aisA anUThA hai ki yadi koI prAkara kisI se pUche to vaha yaha nahIM kaha sakatA ki tumako kyA cAhie ? arthAt vaha kahUMgA ki mere pAsa 10-20 yA 50 rupayA hai, ise tuma le jAo yahI bAta khegaa| parantu bhagavAna kI isa taraha bhAvanA nahIM hotii| kyoMki bhagavAna ke andara lobha kavAya kA sarvathA prabhAva thA tathA unakI AtmA ke andara svAbhAvika dAna karane kI pravRtti hone ke kAraNa inake prati zaMkAtmaka uttara milatA hai| bhagavAna ke andara yahI eka atizaya hai| pitAjI kI isa bAta se prasanna hokara donoM putriyA~ laukika sampati pUchanA to bhUla hI gaI para brahmacArilI hone ke kAraNa vaha paraloka ke kalyANa nimitta tathA bhaviSyakAla kI sarvajanatA ke kalyANArtha una donoM putriyoM ne isa prakAra prArthanA kI ki:- he pitAjI ! abhI bharata cakravartyAdi ko Apane jo vastu diyA hai vaha saba ki iMdriya janya tathA aMta meM duHkhadAyI hai| isa lie hameM aisI vastu nahIM caahiye| hameM Apa koI aisI vastu deM ki jo siddhisaMgha porI sadA hamAre sAtha rahe / taba bhagavAna ne donoM putriyoM ko marane pAsa bulAkara bAMI aMka meM brAhmI ko aura dAhitI graMka meM sundarI devI ko biThA liyA / natpazcAt brAhmI se kahA ki putrI ! tuma apanA hAtha dikhAo / pitA kI AjJAnusAra brAhmI devI ne apanA dAhinA hAtha nikAlA | taba bhagavAna ne apane dAhine hAtha ke aMgUThe ko aMdara rakhakara muTThI bAMdhakara zrAhmI kI hathelI meM baMdhe hue amRtamaya apane aMgUThe se likha diyA / aisA likhane kA kAraNa yaha thA ki jaba bhagavAna kA janma huA taba bAlaka avasthA meM saudharma iMdra ne tatkAla janita bhagavAna ke mRdula mRNAla aMgUThe ke mUlabhAga meM amRta bhara diyA thaa| isaliye usa amRta ko unake aMgUThe ke mUlasthAna se lekara siMcana karate hue sarvabhASAmayI bhASAzrI ko dhAraNa karanevAlA karmASTaka prarthAt ATha prakAra kI kannar3a bhASA ke svarUpa ko dikhAnevAlI lipi rUpa kaI akSaroM ko likhakara kahA ki beTI Apake prazna ke anusAra akSara kI utpatti huI hai| so ananta kAla taka rheNgii| isaliye yaha sAtha ananta kahalAtA hai / pahale bhoga- bhUmi ke samaya meM isa lipi kI AvazyakatA nahIM thI / usake pahale anAdi kAla se arthAt sabase prathama karma bhUmi ke prAdurbhAva ke samaya meM sabase prathama tIrthaMkaroM se Aja jaise hI utpatti hotI AI hai| isa dRSTi se dekhA jAya to tumhArI hathelI para likhe hue pradAra dhamA canana bhI kahe jaayeNge| isaliye karnATaka bhASA sAdhanaMta bhI hai aura anAdyanaMta bhii| chaThaveM kAla meM ye akSara kAma meM nahIM Ane se zAMta ho jAte haiM / isa dRSTi se dekhA jAe to akSara Adi aura sAMta bhI haiN| calakara batAyA jAegA / isakA vistAra bhAge isa bAta ko sunakara hArdika icchA pahale se ataH use prApta hote yahI mata hai ki sabhI brAhmI devI santuSTa ho gaI kyoMki usakI yahI thI ki hameM koI avinAzI vastuni / hI yaha prayanta prasanna huI / aneka vidvAnoM kA lipiyoM kI apekSA brAhmI lipi prAcIna hai / -
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya savArya siddhi saMgha beMgalora-villI kyoMki yaha lipi Adi tIrthakara zrI aSabhanAtha bhagavAna kI suputrI / brAhmI devI ke hAtha meM bhagavAna ne apane dAyeM hAtha se Adhunika lipi brAhmI devI ke nAma se aMkita hai| ke samAna likhA aura sundarI devI ke hAtha meM bAyeM hAtha se likhane kI zrI kumudendu AcArya kahate haiM ki sabase pahale zrI prAdinAtha bhaga AvazyakatA pdd'ii| 'vAna ne brAhmI devI kI hathelI meM jisa rUpa meM likhA thA vaha Adhunika isI kAraNa bAyeM se dAyIM mora varNamAlA lipi tathA dAyeM se kAnar3I bhASA kA mUla svarUpa thaa| bAyIM ora aMkamAlA lipi pracalita huii| prAcIna vaidika aura jaina - upayuka bAta ko dekhakara pitAjI (bhagavAna AdinAtha) zAstroM meM "kAnAM vAmato gatiH" aisA lekha to upalabdha hotA thA kintu kI jaMghA para baiThI huI sundarI devI ne prazna kiyA ki pitAjI? usake mUla kAraNa kA samAdhAna nahIM ho rahA thaa| isa samaya isakA bahina brAhmI ko hathelI meM jo Apane likhA vaha kitanA hai? jisa samucita samAdhAna bhUvalaya se prApta hokara usane sabhI ko cakita kara prakAra kisI vizvasta vyakti kA sahayoga lene ke liye yadi prazna kiyaa| diyA hai / isa samAdhAna se samasta vidvadvarga ko santoSa ho jAtA hai| jAya ki hameM amuka kArya karane ke liye rupaye kI AvazyakatA hai| so tatpazcAt bhagavAn prAdinAtha svAmI jI ne uparokta niyamAnusAra aApake pAsa maujUda hai yA nahIM ? to usake isa prazna para yadi vaha kaha sundarI devI kI dAyIM hathelI ke 'gUThe dvArA 1 bindI likhI aura de ki maiM Apako pUrNa sahayoga dUMgA to rupaye paise kA koI prazna / usake madhya bhAga meM eka prAr3I rekhA khIMca dii| usa rekhA kA nAma nahIM uThatA kyoMki pUrNa rUpa se mahayoga dene kI pratijJA kara lene ke / kumudendu prAcArya ne addhaccheda zalAkA diyA hai aura chedana vidhi ko kAraNa vahA~ paise ke pramANa kI koI pAvazyakatA nahIM raha jAtI para zalAkArSaccheda arthAt eka dama barAbara kATane ko kahA hai| jaba bindI yadi garAiba ho jAgo yA tine ne mA sahayoga deMge aisA prazna ko prabhAga se kATA gayA taba usake barAbara do Tukar3e ho gye| karate hI rupaye kI saMkhyA kI jarUrata par3a jAtI hai| isI prakAra jaba kAnaDI bhASA meM UparI bhAga ko [1] tayA nIce ke bhAga ko [2] sundarI devI ne yaha prazna kara diyA ki pitAjI brAhmI bahina kI hthelii| kahate haiM, joki thor3e se antara meM Aja bhI pracalita haiN| meM jo Apane likhA vaha kitanA hai ? to tatkAla hI una baraNoM kI saMkhyA ye do Tukar3e nIce ke citra meM diye gaye haiN| ise dekhane se pApa kI AvazyakatA par3a gii| logoM ko svayaM panA cala jaayegaa| taba bhagavAna ne kahA ki beTI ! tuma apanA hAtha nikAlo, bAhmI eka Tukar3e se do-do Tukar3e se tIna cAra, chaH, sAta, pATha aura kI hathelI meM hamane jo likhA so batalAyeMge / nau aura eka bindI aura Tukar3A milAne se pAMca arthAt cAra ko eka, aba yahAM yaha prazna uThatA hai ki sundarI devI ko kauna mA hAtha Tukar3A milA dene se pAMca bana jAtA hai| ina saba prakoM ko. nikAlane meM tathA bhagavAn zrAdi-nAtha ko kisa hAtha se likhavAne meM ekatrita kara milAyA jAya to pahale ke samAna bindI bana jAtI hai| suvidhA huI? isakA spaSTIkaraNa mAge pAne vAle 21veM adhyAya meM anyakAra isakA uttara yaha hai ki jisa prakAra brAhmI devI ke hAtha meM svayaM vistAra pUrvaka kaheMge / yadi upayukta vidhi ke anusAra aMkoM kI bhagavAna ne apane sIdhe hAtha se likhA thA usI prakAra sundarI devI ke / gaNanA kI jAya to vidI ke do Tukar3e hone para bhI kAnar3I bhASA meM hAtha meM likhane kI suvidhA nahIM thii| kyoMki brAhmI devI bhagavAn kI 1 Upara kA Tukar3A eka aura nIce kA Tukar3A do hone se tIna ho gaye .... bAyIM jaMghA para baiThI huI thI aura sundarI devI dAhinI jaMghA para / ataH / arthAt 1 + 2 = 3 ho gaye / ina tInoM ko tIna se guNA karane ........
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 siri bhUvajaya para 8 [nI] ho gaye isa nau ke Upara koI zraMka hI nahIM hai| arthAt eka bindI ko eka daphe kATA jAya to tIna bana gayA dUsarI bAra guNA karane se nau bana gayA yahI bhagavAn jinendra deva kA vyavahAra auranizcaya naya kahalAtA hai / isa prakAra yaha saMpUrNa bhUvalaya grantha vyavahAra aura nizcayanaya se bharA huA hai| no ke Upara koI bhI zraMka nahIM hai| to nambara meM hI cAra aura chaH A jAtA hai / Upara ke kathanAnusAra bhagavAn ne brAhmI devI kI hathelI para jitanA akSara likhA thA vaha saba cAra aura chaH arthAt cauMsaTha ye sabhI no meM hI samAviSTa hai| isI coTa akSara ko gati paddhati ke anusAra ginate jAyeM to saMpUrNa dvAdazAMga zAstra nikala AtA hai| isakA khulAsA Age cala ra nusAra kareMge / AvazyakatA zrI digambara jainAcArya kumudendra munirAja zrAja se Der3ha hajAra varSa pahale huye haiM jo mahA meghAvI tathA dvAdazAMga ke pAThI, sUkSmArtha ke vedI aura kevala jJAna svarUpa to zaMka ke saMpUrNa aMza ko jAnane vAle the / isaliye chaH lAkha iloka parimita kAnI sAMgatya chanda meM zrAja kala sAmane jo maujUda haiM vaha nau aMkoM meM hI bandhana karake rakkhA huA hai / unhI nau zroM se sAtasI ATharaha bhASA maya nikalatA hai / ye kisa taraha nikalatI hai so Age calakara batAyeMge / bhagavAna RSabhadeva ne eka bindo ko kATakara aMka banAne kI vidhi batAkara kahA ki sundarI devI ! tuma apanI bar3I bahina brAhmI ke hAtha meM 64 varNa mAlA ko dekhakara yaha cintA mata karo ki inake hAtha meM adhika aura hamAre hAtha meM alpa hai| kyoMki ye 64 varNa ke antargata hI hai| isake antargata hI samasta dvAdazAMga vANI hai| yaha bAta sunate hI sundarI devI tRpta ho gaI / isa prakAra pitA-putrI ke sarama vidyAoM ke bAda-vivAda karane meM saMsAra ke mamasta prANiyoM kI bhalAI karane rUpa jJAna bhaNDAra kA - saMkSipta samasta itihAsa dhyAna se mana lagAkara gommaTa deva ne sunA / sarvArtha siddhi saMbha baiMgalaura-dillI isa prakAra mana ko maMthana karake sunane ke kAraNa hI gommaTa deva kA nAma manmatha [ kAmadeva ] huA / pahile gommaTa deva ko unake pitA jI ne kAmakalA aura sabhI jIvoM kA hitakArI Ayurveda arthAt samasta jIvoM kA roga dUra karane vAlA ahisAtmaka baMdhaka zAstra sikhalAyA thaa| aba akSara aura zraMka donoM vidyAoM ke mAlUma ho jAne para paramAnandita hote huye bhagavAn se pahale sIkhI huI vidyAoM kI varSA kA svarUpa prakaTa huA / 64 akSara kA guNAkAra karane se ve hI va bArambAra Ate rahate haiM, isalie apunarukta kaise huA ? 6 aMka ke Upara punaH 1 aMka kI utpatti hai aura 10 kI utpatti hotI hai| vaha 10 kA graMka punarukti hai / aisA sabhI zraMkoM kA hAla hai / isalie punarukti huA / jaba bhagavAn ne brAhmI devI ko 64 prakSara aura sundarI ko 6 gha ka sikhAyA tathA apunarukta rUpa se sArI dvAdazAMga vANI nikalatI hai aura prapunarukta se nikalatA hai, aisA btaayaa| 64 ke Upara paiMsaThavAM akSara tathA 6 ke Upara 10 ye donoM prakSara zrIra punarukta ho hai| isI prakAra agale praka aura akSara donoM kramazaH yAnI prathA, 11-12 ityAdi punarata hote jAte haiN| bhagavAn ne kahA ki ye 64 akSara aura aMka apunarukta hai, yaha kaise huA ? isake bora meM bhagavAn ne uttara diyaa| aisA kahane meM bhagavAn se jo uttara milA vaha agale zloka meM AyegA / ava kAmakalA aura Ayurveda ina donoM viSayoM kI carcA cala rahI haiM / kintu kAmakalA kA jo viSaya hai vaha yahA~ calane ke lAyaka nahIM hai ki pitA aura putra pitA aura putriyoM, bhrAtR aura bhaginI usameM bhI brahmacAriNI bhaginI usake samakSa kAmakalA kA varNana sarvathA anucita hai kAmakalA to pavitra prema vAle pati-patnI aura apavitra prema vAle vezyA aura kAmuka puruSoM meM hotA hai, aisI zaMkA uThAne kI jarUrata nahIM hai| kyoMki yahA~ rahane vAle donoM pitA-putra tadbhava mokSa bhAgI hai| arthAt punarjanma nahIM lene vAle haiM aura donoM striyoM grahA
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 siri bhUSalava cAriNI haiN| aise pavitrAtmAoM se hI yadi kAma kalA nikale to vaha lokopakArI ho aura prAyurveda vidyA zArIrika svAsthya dAyinI bne| isa Ayurveda aura kAmuka donoM kA paraspara meM abhinna saMbaMdha hai / aura ye donoM hI anAdi bhagavadavANI se nikalI huI haiM / arthAn pavitra aura apavitra ye donoM kalAyeM bhagavadavANI se nikalatI hai. anyathA bhagavadavAsI apUrNa ho jAtI hai| kumudendu zrAcArya ne kahA hai ki pavitratA tathA pavitratA padArtha meM nahIM, balki vItarAga athavA sarAga rahane vAle jIvoM meM hai / isalie ise 4 pavitrAtmAoM kI carcA karanI cAhiye / isake lie eka kathA bhI hai, so dekhiye / bhagavajjina senAcArya zrI kumudendu zrAcArya ke sahAdhyAyI the| be sakala jaina samAja meM mAnya digambara jaina muni the, yaha itihAsa dekhane : se jJAta hotA hai| ki jaba jinasena pavitrakula meM paidA huye taba usa ghara meM eka ve hI lar3ake the| unakI umra 4 varSa kI thI jisase ki ve ghara - meM bAlakrIDA kiyA karate the / eka dina AcArya kumudendu ke guru zrI nIrasenAcArya [ghavala aura jaya dhavala graMtha ke kartA ] zrAhAra ke liye isI ghara meM A phuNce| Apa AhAra ke pazcAt tejasvI bAlaka ko zubha lakSaNoM sahita samajhakara usake mAtA-pitA se kahane lage ki isa bacce ko saMgha meM sauMpa do vaha honahAra bAlaka prapane mA~-bApa kA ikalautA lAr3alA thA, ataH una logoM kI icchA na hone para bhI guru vacanamanullaMghanIyam arthAt guru ke vacanoM kA ullaMghana nahIM karanA cAhie isa niyama se tathA AcArya vIrasena kI AjJA ko cakravartI rAje mahArAje Adi sabhI saharSa zirodhArya karate the| ataH unakI AjJA apratihata pravAharUpa calatI thii| isaliye unheM sauMpanA hI par3A / bAlaka kaccheda, upanayana tathA cUDAkarma saMskAra se rahita thA / yathA jAta rUpa [ digambara rUpa thaa| unakA cUDA karma hI kezalucana rUpa pratibhAsita hotA thA / isI rUpa meM sAdhaka 8 varSa ke pazcAt kezaluva karake yathAvidhi digambara dIkSA dhAraNa kI isaliye ve prAgarma digambara muni kahalAte haiN| aise digambara muniyoM kA zubha samAgama prApta honA sarvArtha siddhi saMca beMgalora - dilla prAjakala parama durlabha hai / jinasena zrAcArya ke nAma se cAra AcArya huye haiM / unameM se hamAre kathAnAyaka jinasenAcArya pahale vAle kumudendu prAcArya ke sahapAThI the / isI prakAra vIra senAcArya bhI prAjakala milane vAle dhavala tathA jayadhavala TIkA ke kartA vIrasena nahIM balki isase pahale ke pazcAtmaka dhavala TIkA ke jo kartA the ve hI kumudendu AcArya ke guru the / ghAjakala padyAtmaka babala TIkA upalabdha nahIM hai| isI prakAra kalyANa kAraka graMthakartA ugrAdityAcArya bhI rASTrakUTa pramodha varSa nRpa ke samaya vAlA nahIM hai| kyoMki kalyANa kAraka meM jitane bhI zloka haiM ve sabhI bhUvalaya meM Ate haiM, isaliye usa kAla ke umrAdityAcArya nahIM haiM / ugrAdityAcArya zrI kumuvendu bhAcArya ke samaya meM the, aisA katipaya vidvAnoM kA mata haiM yadyapi yahA~ isa samaya isa viSaya kI AvazyakatA nahIM thI, tathApi isakA kucha ghor3A vivecana yahA~ kiyA gayA hai| pahale gommaTa deva arthAt bAhubalI kAma kalA tathA Ayurveda par3hate the vaise hI isa kAla meM bhI AcArya kumudendu ke ziSya zivakumAra, unakI patnI jakkI lakko prabve tathA kumudendu vIrasena, aura ugrAdityAcArya Adi medhAvI AcArya usa samaya maujUda the / isaliye vanya hai vaha kAla / aise digambara muni sAkSAt bhagavAn kA rUpa dhAraNa karake saMpUrNa bhArata meM jaina dharma kA DaMkA cAroM mora bajAyA karate the / vaha mahonnati kAla jaina dharma ke liye yA / karNATaka ke eka rAjA ne sAre bharata khaMDa ko jIta kara use apane adhIna kara himavAn parvata ke Upara apane jhaMDe ko phaharAyA thA / itihAsa meM kamaTaka deza kA rAjA pahale zivamAra hI thA / jinasenAcArya : jinasena digambara jainAcArya hokara rAjasthAna meM bhI bihAra karake vahAM upadeza diyA karate the / vItarAgI jinamudrAdhArI bhagavAna svarUpa jinasenAcArya kahalAte the| aise jinasenAcArya apane eka kAvya meM
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha beMgalora-distI atyanta sundara striyoM ke pratyeka aMgopAMgAdika ke marmAga kA sundara rUpa se varNana / ke samaya meM unake pitA bhagavAna vRSabhadeva aura unakI putrI brAhmI aura sundarI karake bhaMgArarasa kA pratyuttama vivecana kiyA thaa| usa kAla ke kaI vidvAn bar3e donoM brahmacAriNI cAroM jana milakara kAma kalA kI carcA karane se isa bhUvalaya sundara baMga se striyoM kA varNana karane vAle paraspara meM kahane lage ki ye muni meM kAma kalA ke bAre meM jo vivecana pAne vAlA hai vaha atyanta sundara aura kAma vikArI avazya hoNge| aiso janatA ke mana meM zaMkAspada carcA utpanna haI gRhasthoM ke lie anukaraNIya hai| aura yaha bAta sarvatra phela gii| yahIM taka nahIM balki yaha bAta dhIre 2 jinasena gRhasthoM kI bhogAdi kriyAyoM meM vIrya vRddhi ke lie skhalana hone se prAcArya ke kAnoM meM bhI jA phuNcii| taba jinasena prAcArya pAzcarya cakita hokara zarIra durbala hotA hai| ve punaH tatkAlIna vIrya kI vRddhi ke lie prAdurveda kahane lge| kevala eka ho Tipara yadi yaha doSa yA jAtA to koI tathA prauSadhAdi sevana se sukhI hoNge| apane samAna arthAt bAhubali ke samAna doSa nahIM thA / parantu saMpUrNa digambara mudrA para yaha doSa lagAnA hai, yaha ThIka nahIM zarIra banA lene kI hI aAzA gommaTadeva kI thii| hai| kyoMki yaha dharma ko kalaMkita karane vAlA hai| isa taraha jinasena prAcArya zrI bhUvalaya meM prAne vAlI kAma kalA aura Ayurveda ye donoM anAdi mana meM socakara rAjasthAna meM cale Aye aura usa rAjA ko pAzA dI ki kala kAla se bhagavAna ko vANI ke dvArA cale Aye haiM aura ananta kAla taka calate eka sabhA bulA kara sabhI yuvaka aura yuvatiyoM ko lAkara biThA denA aura unake rheNge| isalie ye tInoM kAla meM ahiMsAtmaka hI rheNge| kyoMki jinendra deva nIce choTI 2 caTAI vidyA denA / isa prakAra pAjA pAte hI rAjA ne turanta hI sabhI taiyAra karavA diyaa| taba pAcArya jinasena ne khar3e hokara kahA ki hama dharma ne sabhI jIvoM para samAna dayAlu hone ke kAraNa eka cIMTI se lekara sampUrNa artha tathA kAma ina tInoM puruSAthoM para vyAkhyAna deNge| isa taraha pahale apane prANI mAtra para arthAt manuSya para jisa jisa samaya meM rogAdika bAdhA ho jAtI vyAkhyAna kI bhUmikA samajhA dii| tatpazcAt dharma aura prarya ko gauNa karake hai usa samaya una saba rogoM ko nAza karane vAlA puSpAyurveda ko batalAyA hai| kAma puruSArya kA vivecana kareMge / aisA kahakara kAma puruSArtha ke zrRMgAra rasa usake zrI bhUvalaya ke cauthe khaNDa meM eka lAkha kAnar3I zloka haiN| inhIM zlokoM kA varNana isa taraha kiyA ki usa sabhA meM baiThe hue sabhI yuvaka aura yuvatiyAM ko saMzodhaka mahodaya ne usameM se nikAla kara apane pAsa rakkhA hai| isa zloka apane pApa ko bhUnakara muha kholakara sunane meM dattacitta ho maye aura kAryAdha ko saMzodhaka mahodaya ne sarakAra ko arpaNa kara diyA hai| bhArata kI sarakAra ne hokara parakzatA ke kAraNa svayaM ho caTAI para bIryapAta kara cuke| isa grantha ko anuvAda karane ke lie sarvArthasiddhi saMgha, vizvezvarapura sakala baMgaisa taraha jinasena prAcArya kA upadeza samApta hote hI baiThe hue yugaka saura ko sauMpa diyA hai| yaha grantha aba jaldI hI krama se uddhRta hokara janatA ke aura yuvatiyoM ke uThane para ghaTAI para gire hue yuvakoM ke bIrya tathA striyoM ke hAtha meM aayegaa| aba usa kAma kalA aura Ayurveda ke sAtha zabda zAstra bhagaraja ko dekhakara rAjA aura saba prajA parivAra sahita vismita hokara kahA ki badgItA (pAMca bhASAyoM meM) aura bhagavAna vRSabhadeva ke dvArA kahI huI puru gItA, dekho jinasena prAcArya ke indriyoM para vikAra hai yA nahIM? kintu jinasena zrI neminAtha bhagavAna ke dvArA apane bhAI zrI kRSNa ko kahI huI nemi gItA, bhAcArya ke liya meM kisI prakAra kA bhI vikAra nahIM dIkha pdd'aa| taba rAjA ne dvArakA ke kRSNA ke kurakSetra meM kahI huI bhagavadgItA, aura bhagavAna mahAvIra ke unheM saccA mahAtmA kaha kara prAcArya kI prazaMsA karate hue kahA ki pApa hI eka dvArA gautama gaNadhara ko kahI huI, gautama gaNaghara ke dvArA eika rAjA ko kahIM sacce mahAtmA hai| rAjA va sAre mA parivArale isa prakAra aneka stuti ko nikRSTa huI aura veriNaka rAjA ke dvArA apanI rAnI celanA devI ko kaho haI bhagavAna karAla paMcama kAla meM bhI aise mahAtmA ne isa bharata khaNDa meM janma liyA thA taba mahAvIra gItA ko kahA hai| jakkI lakkI pabbe aura usakA pati rAjA saIkhUSama tIrthaMkara ke samaya meM gommaTa deva arthAt bAhubali prAdi baja vRSabha nArAca goTTA zivamAra prathama amoghavarSa ina donoM dampatiyoM ko upadeza kI huI kumusaMhanana vAle kAma kalA ke viSaya kI carcA ko karate hue bhI isa viSaya meM aruci dendu gotA, aura usI akSara se daza taka kI nikalane vAle Rgveda ityAdi bhane kAse ko yA kAma dikAra kucha kara sakatA hai ? arthAt nhiiN| isa carcA -- hajAroM grantha hue hai / parantu koI unheM abhI taka dekha mI nahIM pAsa hai|
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUbalaya sarvArtha sidisaMga baiMgalora milI pratilomAMka bhAgahAra - 18166365623276256536187341267045845280736847635463631526848662664320000000000000 4-16061.16423326441753428613048425666663063428164661474231296 2752784722668345061104262871345878650102766188466181216640 6-241487EYLE66626301426647263854664664565112247046211346644 36780483767-6824304628233560546086365450765364144677-66666 6-3622314827484463145214371 35865762462461862668370573817020416 56728452302330364413854201761263440631848710436256616765534 1-40247EES03161043835715326210642466165765852041174868557524 15480544216166224171550620641466872583680857482377108 4-56066196233264417534286130484256666666306348E164661474231246 0-38135468566485304285274506636364176677651758161488881458126 ---362231682748446364521437635865782462461862668370573817020416 16123003156433646331307160468158387286246.13244226667560876 / 4-16066.166233264417534286130454256666666306340816466647423126.6 30238031.23166231767021-264836023076616427916258000281855536 7-281735486582127306850872834744674641603604642822407604768 2064440573475872852065714615733266671466278487480633867566 5-20123841580521617857663105321265828526260285-74342786120 determindarmeatbdoktenaduateishshaan" 5204066432153581342805181041201708861335246684346658868664 prazuddha navama zaMka . 1-40244618083161053535715326210642466165765852041174868550524 cauvana avara sammilita 1176267123837404058808685483-5562066155663146481750103188403 tabdhAMka:2-8046566626632208767143065242128466331531704082346737115648 466140647512630000000000000 3743071621741842206467865884307686241628423664011656427552 maMgAMka:6-36223118274844636452143743586582442461842668370573817020416 234570473746465000000000000 1207517642573468757324102245728463746726755623437842907136 zeSAMka:3-1207 942 0000000 00000000000000000000000000 0000000000 suhaadatdhadsbebhajiraokrianbir-bn
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhavajaya savArtha sivi saMgha klora-dilI (maMgala prAbhUta kA dUsarA adhyAya, padya eka se bAIsa taka) . ..1-4024.808316104383571532621064246616576585204117486845762400000000000 -2-8048166322037671430652421284668331531704082346737115648 3-12074364:4648313150714567863162746747556123524604673472 4-16066 1662332644174342861304842566666663063408164666474231266 5. 201236460415805216178576631053212465828826260205574342784120 6-241487XECE662130142616.57263854664664565112247046211346444 7-28173548658212730685088728347446746416036066428224-76E04768 6-3219836846652883506857226069851366E.3326126016326.368648462562 t-3622316827484463645214376.35865782162461862668370573817028416 - artha-prathama adhyAya meM 'haka' pAiDa kA viSaya pAyA hai| pahale adhyAya aba 54 akSara ko ghumAne se isake andara vaha mahattva nikalatA hai| ke pAMcaveM loka meM bhI haru pAra kA viSaya prAthA hai| bhUvalapa pratara bhaga viSaya ko 7 veM zloka meM svayaM kumudendu prAcArya kaheMge // 6 // kara gaNita ke niyamAnusAra yadi kara liyA to "ha" kA artha 60 aura "ka" Upara kahe hue saMpUrNa nava padoM kA arthAt- . kA artha 28 ina donoM ke paraspara meM milAne se 88 hotA hai| 60 meM jo 1 sirisiddha, 2 arahanta, 3 prAcArya, 4 pAThaka 5 vara sarva biMdo thI usa biMdI kA lopa ho gayA ana yaha nahIM dIkhatI / jo 88 aMka sAdhu 6 saddharma, 7 paramAgama, 8 caityAlaya, . aura bimba utpanna huA hai usako yadi pAr3I rIti se jor3a diyA jAya to +8=16 oMvatta // hotA hai| 1+67 huA isa gaNanA ke anusAra bhagavAna mahAvIra ne sAta ina nau padoM meM sAta aMka se bhAga dene se biMdiyAM pAtI haiN| isake bhaMga ke niyamoM ke anusAra anAdi kAlIna saMpUrNa dvAdazAMga ko isa guNAkAra kA yahI eka mahatva hai| Aja kala pracalana meM pAne vAle pAzcAtya gaNita kI vidhi se nikAla kara bhavya jIvoM ko upadeza diyA thaa| zAstra meM nau arthAt viSamAMka ko sama prakoM se bhAga dene para biMdI nahIM pAtI zrI bhagavAna pArzvanAtha taka Aye hue samasta dvAdazAMgoM kA vivecana udAharaNArtha nau aMka ko do aMka se bhAga dene para 4 (cAra) daphe nau cau bhagavAna pArzvanAtha ne Taka bhaMga meM liyA yaa| 1-1-1-36 + vaha Taka bhaMga Akara zeSa nau baca jAtA hai / para isa taraha bacanA nahIM cAhie / yaha pAzcAtya bhI anAdi dvAdavAAMga meM hI mila gayA hai aura pAye bhI milatA ho jaaegaa| gaNita zAstra kI apUrNatA samajhanA caahie| yaha bhUvalaya bhagavAna mahAvIra bhagavAna mahAvIra ne zrI pAzvanAtha bhagavAna ke Taka bhaMga se lekara haka bhaMga se ko bAgI hone ke kAraNa aura saMpUrNa praza ko jAnane vAlA hone ke kAraNa upadeza kiyaa| kevala jJAna kI aisI mahimA hai ki ane kevala jJAna se sampUrNa Upara kahe hue no aMka do se vibhakta hokara biMdI pA jAnA aura 7-6-5-4 vastuoM ko eka sAtha jAnane ko zakti kelA ma hotI hai, ataH jaise hai vaisA ityAdi pUrNa aMkoM se vibhakta hokara zUnya zeSa rahane vAlI vidhi ko batalAne hI yathArtha padArya dvAdazAMga vANA meM kahA gayA hai| vAle ko sarvajJa kahate haiN| aise nau aMka kisI graMka se vimata nahIM hA vA .. +11316 aigA kahane se prathama saMDa maMgala prAbhUta samajhanA caahie| dUsarA jo yaha hai ki ise nizAna zloka saMkhyA samajhanA cAhie / bhAge isI taraha krama samajhanA caahie| ka-kyanakakkAnama-vAcakAnarama-gakAmakAja
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ sari bhUSavapa sarvArtha sidi saMpalaM galora-billI zeSa raha jAya to vaha sarvajJa vANI pose hogI? isa jaTila prazna kA, isa / itane bar3e aMza arthAt caurAsI sthAna para baiThe huye saba ke saba mahAn aMka mukhya prazna kA agara hala ho jAtA hai to jaina dharma sArva dharma ho sakatA hai|| nau ke andara garbhita ho gaye haiM yaha kitane Azcarya kI bAta hai? parantu jaina dharma sArva dharma hote hue bhI vaha tAle meM yA vistara meM baMda hokara yaha bAta pAzcarya kI nahIM hai balki ise- bhagavAna ke kevala jJAna kI gupta rUpa meM hI raha gyaa| usakA darzana anya loga yA jaina vidvAnoM kI mahimA samajhanA caahie| pAMsoM ke sAmane mA nahIM paayaa| yaha doSa kevala jaina vidvAnoM para hI nahIM para To kevala jaMta vidvAnoM para TInarI 54 aMka ko saMyoga bhaMga se pratiloma ke kama se 54 bAra guNA hai vijJAnAdi sAdhanAdi vastuoM ke saMgrahAlaya karor3oM rupaye vyaya karake apane karate mAne se yaha yaka nikala pAtA hai| isakI vidhi isa taraha hai ki--.' hAtha meM rahane vAle pAzcAtya vidvAnoM ke hAtha se bhI nahIM hupA parantu dhI bhavalaya 64463 = 4032 isameM duniyAM kI sampUrNa bhASAmoM ke do prakAra anya kA adhyayana paramparA jaina vidvAnoM ke dvArA calI AtI to jaina dharma kA sampUrNa zabda nikala Ate haiN| eka bAra yAyA humA zabda punarukta nahIM yAtA hai| kA bhI uddhAra hotA jAtA aura sAre saMsAra kA bhI uddhAra ho jaataa| udAharaNArthaisa zloka ke dvArA yaha niSkarSa nikalA ki nau aMka sAta se vibhatara 1 ko a aura 64 kA : pha : 5 donoM milakara (ma pha) hotA hai yaha hokara zUnya pA jAtA hai| ye kaise ? jaise prAcArya kumudendu svayameva prazna bhASA iMgaliza hai| sabhI loga aisA kahate haiM ki iMgaliza bhASA IsA masIha ke uThAkara usakA samAdhAna karate haiM ki yaha zaMkA paramAnanda vAlI hai, aisA batAte samaya se pracalita huI hai isake pahale grIka bhASA thI iGgaliza nahIM thii| haiN| isa uttara kA samAdhAna karate hue AcArya ne Upara dI huI garigata vidhi parantu bhUvalaya grantha se sAbita hotA hai ki iGgaliza bhASA pahale bhI maujUda ko batalAyA // 7 // thii| bhagavAna mahAvIra kI vANI ke andara bhI yaha bhASA maujUda thii| pAzrva-nau aMka ko apane nIce rahane vAle 8 pATha 7 sAta 6 chaH 5 pAMca nAtha bhagavAna ko vANI meM bhI maujUda thii| isI taraha kevala bhagavAna vRSabhacAra 3 tauna 2 do ina saMkhyAmoM meM vibhAga hone kI vidhi ko prAcArya ne deva taka hI nahIM parantu usase mI pahile se anAdi kAla se yaha bhASA maukUda thI karaNa sUtra meM aise kahA hai aura eka saMkhyA se saba saMkhyA kA vibhAga hotA agara yaha bAta bhUvalaya siddhAnta anya se unako mAlUma ho jAya ki yaha iGgaliyA bhASA anAdi kAla se maujUda hai to logoM ko kitanA Ananda hogaa| isI taraha nau aura cAra mina kara 0000000000000ye teraha bidI anta meM kAnar3I, gujarAtI, telagu, tAmila ityAdi nayI utpanna huI haiM aisA kahane vAloM ko rakhanA cAhie aura pahale biMdI se bAMye mAga se 2, 3, 4, 6 yahAM taka pATha bho isa viSaya ko jAnanA caahie| zlokoM kA prathaM pUrNa huaa| aba dekhiye isI gaNita paddhati ke anusAra kahIM iGgaliza bhASA kA gautama vApara se jaba kisI jijJAsune prazna kiyA ki bhagavAna ke karaNa / zabda nikAla kara dete haiM vaha isa prakAra hai ki:sUtra kI vidhi kyA hai? aisA prazna karane se gautama garagadhara ne uttara meM kahA (of) 4032 ki karaNa sUtra aneka haiM unameM se eka yaha karaNa sUtra hai / isa sUtra se jo praka phirAne se fo 64 and 1 4030 nikale hue hai una sabhI akSaroM ko dvAdazAMga vANI hI samajhanA cAhie / kula praka (off) 2nd 642 " foo , 2 caurAsI sthAna meM hI baiThA hai sabakA jor3a lagAne se tIna sau unattara (366) maMka hote haiN| prakoM ko punaH jor3ane se 18, praThAraha ko puna: jor3ane se (if)4,64 4026 hote haiM jaise 3+6+6=18 aba aThAraha A gaye, isa 18 ko 1-8-9 4028
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakama 213 siri bhUSajaya sarvArtha siddhi saMgha baMgalora-cillo para kahe hue anusAra guNana phala se 4032 nikalA usa meM 1 aur| 55, 28,52, 64 milA diyA to iMgaliza kA (fo) pAyA aba isameM se 2 do ghaTAiye to kalama 28,55,52, 4030 bAkI bacA aura bacA huA 4030 ye ulaTa kara 64 aura 1 milA makala 52,28,55, diyA jAya to (fo isa fo ko first, for furlang. lamaka 55, 52,28 isa taraha iGgaliza vAkya racanA karane kI misAla mila jAtI hai| aba anekAnta dRSTi tathA prAnupUrvI krama se dekhA jAya to 28 kI 1 aba bacA huA 4030 se aura do ghaTAne se 4028 vAsa hotA hai| isameM bAdhana ko 2, aura 55 ko tIna mAnA jAya to se do dIrgha 'yA' aura 64 ko milAne se off :: ina cAra binduoM kA 123 khulAsA Upara ke mukhapatra cArTa para dekho| aba isako ulaTA karane se ::' 231 'yA' ffo hotA hai isase :: phAdara father fast isa taraha vAkya racanA 312 karane ke lie zabda nikala pAte haiM / aba bacA huA 4028 meM aura do nikAla dene se bacA huA 26 chabbIsa baca gayA hai| isI taraha isako bhI isI rIti se karate jAye to anta meM cAra biMdI A jAte haiN| isalie isa bhUvalaya kA gaNita prAmANika hai aisA siddha hotA hai / Age isI taraha karate jAyeM to tIna ! 321 isa rIti se anta taka karate jAyeM to chaH 000000 biMdI akSara kA zabda nikala pAtA hai| kaise nikala pAtA haiM ? usa vidhi ko prAyaMgI isalie bhagavAna kI divya dhvani ko bhUvalaya gaNita ke pramANa meM anekAMta batalAte haiM se yaha satya hai ekAMta se nahIM haiM / bhagavAna kI divya dhvani ke dvArA bAraha maMga " 4032 ko x 62 se muNA kiyA jAya / zAstra kA prabhAva ho gayA isa samaya vaha zAstra maujUda nahIM hai| aise kahane 8064 vAle digambara jaina vidvAnoM kI yaha asamajha hai| zvetAmbara Adi samasta jaina 24162 janetara sabhI vidvAn apane pAsa bacA huA thor3A bahuta aMkAtmaka zloka ko 246684 bhagavAna mahAvIra kI divya dhvani nikala pAyI ||hii bhagavad vANI mAnate haiN| to bhI bhUvalaya graMtha meM kahA hA gaNita tIna loka aura tIna kAla meM rahane vAle tathA hone vAle paddhati ke anusAra eka bhI zloka nahIM nikalatA hai| isalie ve saba jo zloka samasta bhASAnoM kI paura samasta viSayoM kI tIna akSara ke zabda nikala! hara ke zabda nikala ! se parimita saMkhyA vAle haiM ve eka bhASAtmaka kahalAte haiN| isalie ve parimita pAte haiN| ina tIna akSaroM kI vANI hI dvAdazAMga vANI hai aise kahate haiN|| zloka bhagavAna kI divya dhvani nahIM kahalAte haiN| bhagavAna kI tIna akSaroM kI vANI ko chor3akara anya pracalita kisI veda meM bhI digambara vidvAna loga kahate haiM ki hamAre pAsa isa samaya aMga jJAna dekhane meM nahIM AtA hai, isalie yaha bhUbalaya graMtha pramANa hai| usakA krama isa kI vyucchutti huI hai / unakA kahanA bhI saca hai / kyoMki sampUrNa taraha se hai ki viSaya aura sampUrNa bhASAoM ko batalAne vAle koI bhI sAdhana rUpa 'kamala, aisA eka zabda lIjiye batalAne vAle kI bhUvalaya grantha kI ka se par3hane kI paripATI teraha sau varSoM kamala 28.52,55, I se arthAt zrI prAcArya kumurdedu ke samaya se Aja taka adhyayana adhyApana kI malaka 52.55.28, paripATI baMda hone ke kAraNa aMgAdi viccheda mAnane lage the| aba yaha bhUvalaya
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sApa sikha pota dillI prantha se nikalakara Upara likhA humA mariNata paddhati ke krama se mahAn meghA / bahattara zabda nikala pAyeMge / 73 zabda nahIM ho sakate haiM koI 73 nikAla kara vAhI nahIM ki sAmAnya par3he likhe hue mAmUlI AdamI bhI AsAnI se bhUvalaya , rale to vaha punarukta ho jAtA hai isalie bhagavAna mahAvIra kI vAraNI jitanI praya jaisI hAdazAMga vANi ko AsAnI se nikAla kara de sakatA hai| aba caar| choTI ho usameM punarukta doSa nahIM pAtA hai| para kahe jaisA agale pAne vAle bajhAra bhaMga Apa logoM ko prAsAnI se nikAlane vAlI vidhi nimna prakAra utsarpiNI kAla meM jitane tIrthakara hoMge unakI saba divya dhvani meM nikalakara batAyege isase Apa logoM ko samajha meM aayegaa| prAne vAle akSara kA bhaMga isa bhUcalaya meM abhI bhI mila jAyagA, yahI anekAnta 4 akSara ke bhaMga | satya hai| grAma laka isI vidhi se Age bar3hate hue chaH akSara "kamala" isa pAbda ko apuna1) 1234 thA ma la ka 2 ) 2341 ma la ka pA rukta rUpa se ghumAte jAeM to 120 dAbda nikalakara pAegA Upara kahe jaisA hI 3) 3412 la ka mA ma / isako bhI mAna lenA / isI vidhi se Age bar3hate hue sAta akSara "kamala dala 5) 2325 ka la ma pA raja" isa zabda ko apunarukta rUpa se ghumAte pAe to 720 zabda nikalakara 3214 ka la ma prA. 31 kapala ghumAta prAe tA 720 pAegA usameM pahile va anta ke donoM zabda punarukta rIti se pA jAte 1342 vA la ka ma! ma pAlaka / hai isalie vaha nikAla dene se 718 mASA raha jAtI hai, vaha isa prakAra hai:1) 3421 la ka ma A 10) 2143 mA ka la 11) 1432 aa ka la ma 12) 2134 mA la ka vaha krama isa prakAra hai13) 3241 la ma ka pA 4231 ke mala yA 124243444546 = 720-2718 aura 8 akSara 15) 2314 mala pA ka 16) 1304 mA la ma kAkI zabdarAzi ko nikAlakara Apake sAmane rakhanA hamArI buddhi ke bAhara hai 10) 43 0 2 ka la aa ma 18) 3 14 2 la pAka ma aisA rahane meM isake Upara kA 6-10-11-12 isI rIti se bar3hate hue akSaroM 16) 2431 lA kama 20) 0243 mA ma ka la ke svarUpa ko milAte hae zabda rAzi banAte jAnA isa kAla meM bahuta kaThina 21) 243 0 ma ka la aa 22) 2024 la mA ma ka hai isI vidhi se Upara kahe hue 54 akSaroM kA eka zabda nikAlanA ho to 23) 4023 ka pA mala 24) 042 3 aa ka ma l| isa adhyAya meM pAye hue 84 sthAna haiM jo 84 sthAna meM prAyI huI praka isa cAra prakSara ke samasta aMka kI rAzi meM sampUrNa vizva ke aMka ! rAzi 54 akSaroM kA samUha hai usa rAzi se apunarukta rUpa se 54-54-54-54 rAzi Agaye hai koI bAhara bAkI nahIM raha jAtA hai| aisA akSara nikAlate pAeM to 84 anya AjAyagA 000000000000000Age ke utsapiriNa kAla meM tIrthakara rUpa meM hone vAle samaMtabhadrAdi 0000000000000000000000000000000000000000000000 mahAna medhAvI bar3e bar3e prAcAryoM ne bhI apane pratya meM yA bhaviSya meM hone vAle 1000000000000000000000000 jaba ginatI meM zUnya pA gayA to amara tIbara isa cAra prakSara | prAcArya jI kA kahanA satya hai aisA mAnanA hI pdd'egaa| Upara likhA humA krama rUpI mUvalaya meM aba hI mila jAtA hai| isI taraha arthAt 84 sthAna pratiloma kama hai / "kamala dala" ye pAMca akSara haiM 64463462461 isa rIti se 11 aMka taka prAgae to 54 kapara ke anusAra pAMca akSaroM ko apanudaka rUpa se phirAte mAyeM so bAra ho jAtA hai|
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 siri mucataya sarvArtha siddhi maMtra beMgalora - dillI anuloma kranma jaise Upara 123444546 aise krama 54 taka | nAmaka mAlA rUpa meM isakI racanA huI hai| aba Age Ane vAle anuloma krama likhA jAe to zabda rAzi kI utpatti prAtI hai jitane bAra kI pratiloma kI se Ane vAle dravyagama hai aise jAnanA caahie| saMkhyA hai utane bAra kI anuloma krama saMkhyA ke bhAga dene se utanA hI zUnya AjAvegA aba pratiloma krama 11 aura anuloma krama pada taka hama Ae haiN| aba pratiloma krama 64 se lekara 1 taka AeM anuloma krama 1 se lekara 64 taka rahe to 2 aMka ho jAtA hai vaha phira batAyA jAvegA / anuloma krama 72 aMka kA AtA hai 84 pratiloma 84 aMka ko anuloma 61 aMka se bhAga karane se pUraNA Ane ke lie jo koSThaka batalAyA gayA hai usa rIti se kara lenA / arthAt anuloma 71 aMka ko 2 se guNA kare to jo aka AtA hai usako bhAganA isI satra se 3-4-5-6-7-8-8 taka kara lenA taba bhAga dete thAnA jaba bhAga dete bhAveM to Upara se nIce jisa saMkhyA se bhAga hotA hai usa saMkhyA ko Ar3A paddhati se likha leM jo aMka AtA hai usako labdhAMka kahate haiM / usako AdhA kareM to sArI zabda rAzi ho jAto haiN| avadhi jJAna sampanna mahA muni aura deva deviyAM aura kumati jJAna vAle nArako jIva ke lie itanA jJAna hai| Ajalla sImaMdhara bhagavAn ke samozaraNa meM rahane vAle Rddhi dhAraka muni hI isa graMka se nikalane vAlA arthAt 64 akSara kA eka zabda 63 akSara kI eka zabda 62 prakSara kA eka zabda jAna sakate haiM / hama logoM ke jJAna-gamya nahIM haiN| parantu zvAcArya kumudendu ne isa samasta vidhi ko gaNita paddhati se jAna liyA thaa| isalie unakA parama pUjya usa mUla - dhavala siddhAnta kA racayitA zrAcArya vIrasena apanA ziSya hote hue bhI itanA mahAna bhUvalaya jaise graMtha racanA se unakI mahAna meghA zakti ko dekha karake apane ziSya ko hI apanA guru mAnakara ziSya bana gyaa| so aisA mahAna prasaMga digambara jaina sAhitya meM nahIM milatA hai| lekina AcArya jI ko sallekhanA lene ke samaya maiM apane ziSya ko apanA guru banA karake zarIra tyAga karane kI paripATI milatI hai aura cAlU bhI hai parantu jIvita kAla meM hI ziSya banakara rahanA mahAna gaurava kI bAta hai| Upara kahe hue ke anusAra pratiloma guNA kara 54 akSara kI saramAlA bhAvArtha -- isakI vyAkhyA vistAra ke sAtha Upara kI gaI hai| isalie punaruka yahA~ nahIM kiyA gayA hai / 476680731610437357153262106414661650657 52041174868457824000000000000 isa aMka ke pUrNa vaibhava kA avayava anuloma paddhati anusAra hai| isa aMka meM 71 praka haiM isa aMka ko Ar3A karake milA deM to 261 hotA hai| isako punaH jor3a diyA jAya to ho jAtA hai / artha - isa prakAra nau aMka meM antarbhAva huA isa anuloma krama ke anusAra Upara kahA huA pratiloma ke bhAga dene se jo labdhAMka AtA hai vahI bhavabhaya ko haraNa vAle aMka hai / Upara kahe hue koSThaka meM rahane vAle pratyeka lavyAMka ko lekara Ar3A karake rakha diyA jAya to 4661464751263000000000000 yahI 54 akSara kA bhAgAhAra labdhAMka yahI aMka ghAr3A rakhakara milA dene se 64 hotA hai| isa 64 ko milA dene se se 10 hotA hai| dasa meM bhI 1 eka hI hai zrarthAt nambara 1 akSara hai aura jo bacA huA biMdI hai| yahI eka bhaMga se nikalakara AyA huA bhagavAna ke nIce rahane vAle biMdI rUpa kamala hai / bhAvArtha- gaNita kI dRSTi se dekhA jAya to Upara ke kahe hue pratiloma rUpa choTI rAzi " no" / isa nau se bhAga dene se arthAt no ko no se bhAga dene se biMdI AnA thaa| parantu aba yahAM dasa mila gayA yaha Azcarya kI bAta hai / gaNita ke saMzodhana karane vAle gariNatajJa vidvAnoM ke lie mahAna nidhi hai isI ka ko prAthA karake kumudeMdu AcArya bhaMgAMka ko nikAlane kI vidhi ko batalAne vAle tIna zlokoM meM 'pAMca' mila jAtA hai / vaha aura bhI Azcarya kAraka hai / 8 se 9 ko bhAga dene se zUnya thAnA thaa| lekina Upara dasa AyA hai nIce pAMca
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvajaya sarvArtha siddhi saMgha baiMgalora-dillI AyA hai, basa vyAkhyAna se isakA niSkarSa yaha nikalatA hai ki 6 ko pAMca se / kumudendu AcArya aise gRhastha zrAvaka ke bAre meM kahate haiM kibhAga dene se zUnya A gayA hai| pAzcAtya gaNitajJa logoM ke mata se to 5 se| ye loga gadhe ke samAna khAnA khAte haiN| usI prakAra Ajakala ke gRhastha rahate haiM vibhakta nahIM hotA hai aura samAMka se viSamAMka kA kabhI bhAga nahIM hotA hai| jaba kheta meM kisAna bIja bo detA hai taba zurU meM dhAna kA aMkura utpanna hokara aisA kahane kA una logoM kA abhiprAya hai| usa abhiprAya kA nirasana karane | Upara pAnA prArambha hotA hai / taba usa samaya kadAcita gavA pAkara usako khAne ke lie itanA bar3A vistAra ke sAtha likhA huA bhagavAna mahAvIra ko agAdha ! lage to sabase pahale usakA muMha dhAna kI jar3a taka dhusakara jar3a sahita ukhAr3a letA mahilAoMse anekAMtadRSTi se dekhA jAya to viSamAMka humA / ko samAMka do cAra hai aura usake sAtha miTTI kA Dhera bhI pAtA hai| usa samaya meM gayA apane muMha pATha aura viSamAMka tIna-pAMca-sAta, se bhI nau vibhakta hokara zUnya AtA hai| meM lekara ghAsa ko khAne lagatA hai taba miTTI bhI usake sAtha jAtI hai / jaba miTTI gaNitajJa vidvAnoM ko isa viSaya para kahIM varSoM taka baiThakara khoja karanI caahie| sAtha jAtI hai taba kevala bIca meM se khAkara donoM tarapha chor3a detA hai / taba donoM jase hamane arthAt jainiyoM ne mAnA hai usI taraha jAnA jAya to Ananda tathA tarapha chor3e hue ko koI grahaNa nahIM kara sakatA aura donoM tarapha se bhraSTa hotA hai| prazaMsanIya mAnA jaayegaa| usI taraha avatI apAtra manuSya Apa jo khAte haiM vaha khAnA aNuvratI yA mahAvratI ralatraya meM cAritra tIsarA hai, aniyata vasatikA aura aniyata vihAra nahIM khA sakate haiM / isalie unakA khAna pAna heya mAnA gayA hai| aisA mAhAra arthAt kumudendu prAcArya ke aura unake mahAn vidvAna muAna ziSya tathA unake khAne se kuSThAdika aneka roga hote haiM jaise kahA bhI hai kianya catuH saMgha ke muni janoM ke lie khAsa niyata vAsa karane ke lie ghara nahIM medhAM pipIlikA hanti yUkA kuryAjjalodaram / thaa| arthAt vasatikA ityAdi koI sthAna nahIM hai / aura unako kisI gA~va yA kurute makSikA bAnti kuSTha rogaM ca kokilH| kisI anya sthAna meM pahuMcane kI bhI koI nizcita yojanA nahIM thii| unake lie kaNTako dArakhaNDaJca vitanoti glnythaam| ... niyamita rUpa nahIM hai| ve hamezA gocarI vRtti arthAt jisa prakAra gAya yA maisa ghAsa yA roTI dene vAle se rAga dveSa na karake cupacApa pAhAra vyaJjanAMtanipatitastAlu viti. vRzcikaH / / khAtI hai usI taraha digambara sAghu kisI khAsa vyakti ke yA anya kAlA yA bhojana ke samaya trauMTI agara peTa meM calI jAya to buddhi naSTa hotI hai, jU gorA vyakti ko khyAla yA apekSA na karake kevala unake dvArA zuddha AhAra / peTa meM calI jAya jalodara roga utpanna hotA hai, makkhI peTa meM calI jAya to rAga dveSa bhAva se rahita lete haiN| bamana arthAt ulaTI karA detA hai, makaDI peTa meM calI jAya to kuSTha roga hotA hai| kumudendu prAcArya kahate haiM ki choTe kAMTe yA choTe tinake ityAdi peTa meM cale jAyaM to kaMTha meM aneka ___ gRhastha dharma meM avatI, aNuvatI tathA mahAvratI isa taraha pAtra ke tIna bheda / / roga utpanna hote haiN| batalAte haiM pahale avatI meM pAtrApAtra donoM haiM / prasayaMmI apAtra meM zuddhAzuddha ke isI taraha mArkaDeya RSi ne bhI kahA hai ki:--- vicAra se rahita hokara bhakSya aura abhakSya kA koI niyama nahIM rahatA hai, aura / pazu ke samAna unake khAna pAna kA hisAba rahatA hai| vaise Aja kala ke log| prastaMgate vivAnAthe Apo rudhiramucyate / grAhAra vihAra kA koI vicAra na karake eka dUsare kI mUThana ko bhI nahIM chor3ate annaM mAMsasamaM proktaM mArkaNDeyamaharSiNA // .. . haiM aura na usako aguva mAnate haiM aura na inako rAta aura dina kA khyAla pAnA mArkaDeya RSi ne sUsti hone ke bAda anna grahaNa karanA mAMsa ke hai| yahI cinha apAtra avirata mithyAdRSTi kA hai| samAna tathA jalapAna karanA ghira ke samAna kahA hai / isalie uttama buddhimAna
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ - siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha baiMgalora-dillI manuSya ko rAtri ko ganna aura pAnI kA tyAga kara denA caahie| 1 12075176425734687573241022647288463746726755Upara ke kahe hue jo cAritra kI hAni yA nAza karane kA sAdhana haiM 62343784260713612075176425734687573241023647-" una sabako tyAga kara jaba aNuvratI tathA krama se mahAvratI banatA hai tabhI zuddha 285463746726755623784267136120700014200000000cAritra ko prApta kara sakatA hai| 00000000000000000746726755603000000000 yaha jitane zuddha cAritra kebala mahApatI muni ho pAlana kara sakatA hai| yaha zuddha cinha diye maye haiM ve sabhI aMka 6 pAnA cAhie thA parantu yahA~ 6 nahIM cAritra niraticAra aThAraha hajAra zIloM ke nathA caurAsI lAkha uttara guNoM ke pAyA hai| pAlane se hotA hai| isa cAritra ke aMka bhaMga ko nikAlane kI vidhi ko Upara artha-pratiloma aura anuloma 6 se bhAga dete samaya jo galatI kahe hue gariNata se liyA hai| pAtI hai usa galatI ko batalAne ke lie jitanI galatI pAyI hai utane aMka yadi pAtmatatva kI dRSTi se dekhA jAya to samasta bhUvalaya svruup| nIce yaha (000) cinha diyA gayA hai| isa galatI ko jAna bUjhakara hI hamane arthAt kevalo samud ghAta, loka pUraNa samudghAta rUpa Atmatatva vyavahAra aura DAlA hai aura prAcArya ne isako Upara chor3a diyA hai| kyoMki yadi aise galata nizcaya do vibhAga se hotA hai / isI taraha Upara kahA huaA bhAgAhAra labdhAMka aMka ko nahIM rakhate to saMskRta bhagavadgItA nahIM nikala sakatI thI aura na ko bhI do bhAga karane se 64 zeSa raha jAtA hai, aisA kumudeMdu AcArya kahate haiN| prAkRta bhagavad gItA ho / isIlie isa akSara ko batalAne ke lie jaina Rgveda pratiloma se likhA huA "rudaLirate" pratiloma se par3hate jAya to / ke samAna maharSi ke dvArA racita anAdi kAlIna 363 mata jaina Rgveda meM "teraLidara" esa taraha zabda bana jAtA hai| yaha "hadaLirate" zabda kisa ! nahIM nikalate / anAdi Rgveda ke sambandhI 10 maMDala ke praSTaka 8888-' bhASA kA hai so hameM patA nahIM lgaa| jo Upara labdhAGka AyA hai baha 64 hai, 1 8888 arthAt zrI nemi gotA ke prathama adhyAya kA 7 vAM sUtrausako AdhA kiyA jAya to ? 68 hotA hai| isakI vidhi isa taraha hai:- "satsaMkhyAkSetra sparzanakAlAMtarabhAvAlpabahutvaizca" ... 2345747375646500000000000 isase isakA niSkarSa yaha! isa sUtra ke anusAra ATha anuyoga dvArA Rgveda nahIM AtA thaa| vahI, nikalA ki anekAMta dRSTi se dekhA jAya to 64 se 68 bhAga hotA hai aisA / Rgveda anAdi kAlIna gaNita ko nahIM milatA thaa| jaina paddhati ke vAlmIki / prAcArya ne batalAyA hai| RSi ne rAmAyaNa ke aMka ke panta meM stavanidhivrahma deva kI stuti ke dvArA isakA AcAryoM ne bhaMgAMka aisA kahA hai| gaNita vidhi bahuta gahana pahale hone vAle prAjakala ke vaidikoM meM pracalita rahane vAle, sAmya veda ke hone ke kAraNa punarukti doSa nahIM pAtA / mahAna medhAvI tapasvI haiM ve ise pUrvAcikA aura uttarAcikA nAmaka mahAna bhAga nahIM nikala sakatA thaa| mora: punarukta na mAnakara jo rasa isa gariNata se pAtA hai usa rasa ko pAsthAdana pUrvAcikA ke artha ke andara hI uttara acikA milakara hamAre gaNita paddhati ke :karate hue Ananda kI lahara meM magna ho jAte haiN| anusAra sAMgatya kAnaDI padya ke anusAra nahIM pA sakatA thaa| usake 65 padya, pratiloma ko anuloma se bhAma dete samaya labdhAMka ke isI vidhi meM ke 1 adhyAya meM pratyeka zloka meM 65 adhyAya hokara 65 sAMgatya padya meM punaH antima bhAgAMka meM jo galatI hai usa galatI ko Upara ke koSThaka meM dekha lenA / 65 sAMgatya pada pAr3A aura sIdhA milAkara 100 zloka vAlmIki rAmAyaNa ... Upara ke labdhAMka gaNita ke anta meM sabhI zUnya hI pAnA cAhie thA parantu 1 ke antargata dekhane meM nahIM pA sakatA thaa| nahIM pAyA, aka hI bhA gayA hai| rAmAyaNa ke bAlakAMDa, ayodhyA kAMDa aura araNya kAMDa ye tInoM kaatt|
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya saurya siddhi saMka ganolapatnI dekhane meM nahIM pA sakane the| isake alAvA aura bhI kitanI adbhuta sAhitya ko mahAn 2 galatI hotI haiM / bhoga kA virodha karane pale yoga ko yoga kA kalA ko hama gaNita ke dvArA nahIM chur3A sakate aura jaise kitane hI rasa-bharitA virodha karane vAle bhoga ko samAna karake // 26 / / kAvya (sAhitya) ke naSTa hokara gira jAne se yahAM hamane galata saMkhyA ko rakhA prati dina bar3hAI jAne vAlI atizaya AzA rUpo ani jvAlA diyA hai| isakA uttara Age diyA gayA hai| kI zakti ko davAkara usake badale meM upamA rahita yogAgni rUpI padAlA 176 zloka ke nIce diye gaye pratiloma17165436646021160- ko bar3hAte hue karma ko nAza karane se siddha huA gaNita kA pAMca aMka yogI 22867118846208822346570676077075653693704354-1logoM ke lie paJca agni ke samAna hai|| 27 / / 63166633312000000000000 haiN| Age usa jagaha para 26 aNk| ye paJcAgni rUpI ratna hI pA~ca prakAra kI indriyA haiM // 28 // svaccha candramA kI cAMdanI ke samAna nikalakara Ate haiN| yahAM taka 24 shlok| jisa kArya ko siddhi ke lie manuSya paryAya ko hamane prApta kiyA usa pUrNa hue| paryAya se adbhuta lAbha hone vAle kArya ko satata karate rahane se karma kA baMdhanahIM aba prAcArya kumundedu ne syAdvAda kA avalambana karake gaNita ke bAre meM hotA parantu choTe choTe sAMsArika kAryo ke karane se karma kA baMdha hotA hai mAnanda dAyaka uttara dete hue kahA ki koI galatI nahIM hai / kyoMki jisa galatI 29-30 // se mahatva kA kArya sAdhana hotA hai aisI galatI ko galatI nahIM mAnA jA sakatA isa gaNita kI jo manuSya hamezA bhAvanA karatA hai unake hRdaya meM digambara jisa choTI galatI se hI mahAn malatI hoto hai usI ko galatI mAnA jAtA hai| mudrA yA bhagavAna jinezvara kI bhAvanA hamezA pUrNa rUpa se bharI rahatI hai // 30 // parata yahAM aisA nahIM hai yaha maMgala prAmRta hai, ataH yahA~ amaMgala rUpa galatI nhiiN| tarka meM na Ane vAle aura svAtma-citakara meM hI dekhane kA pAnesale isa AnI cAhie aise yadi sama prazna karoge to Upara ke koSThaka meM die haye (4661) pA~ca aMka kI mahimA kevala anabhava-gamya hai||32|| ityAdi rUpa se Upara se nIce utarate hue labdhAMka ko dekho usameM kisI prakAra tIsarA dIkSA kalyANa hone ke bAda chamastha avasthA meM mAre gaye phiravara ko galatI nahIM dIkhatI / galatI ke badale meM atizaya mahimA ke (1) aMka ko ko yaha bhakti hai // 33 // utpatti hotI hai yadi usakA AdhA kiyA gayA to '68' pAkara '' nAmaka yaha jo pAMca aMka baha jaina digambara muniyoM ko dekhane meM mAyA 5 aMkoM se bhAga ho gayA / yaha atizaya dhavala ko mahimA nahIM hai kyA? aisA / hA hai // 34 // kumudendu AcArya bhUvalaya grantha meM likhate haiM / isa prakAra 25 zloka taka pUrNa / khyAti ko prApta huA yaha aka vijJAna hai // 35 // yaha choTe choTe bAlakoM se bhI mahAn saubhAgya ko prApta kara dene manmaya kA bANa sodhA nahIM hai vaha to Ter3A hai manmatha kA puSpa vANa vAlA hai|| 36 // strI aura puruSa ke Upara chor3AjAya to tIra jaise hRdaya meM ghusakara bAra bAra vedanA jinendra deva ne gaNita ke isa aMka ke Upara ho gamata kiyA hai bAhara utpanna karatA hai usI taraha manmatha ke vAraNa bhI sko puruSa ke hRdaya meM ghusa / kSetra bhI hai|| 37 / / kara hamezA bhoga kI tIvra vedanA utpanna kara dete haiN| jisa taraha puruSa mRdu| bar3e 2 karma rUpI zatru kA nAza karane kAlA pAtmasvaspa nAnaka hone para bhI puruSa yA strI ko apanI subandhi se bAra bAra sugandhita karatA hai / hayabhUvalaya hai / / 38 // usI taraha manmatha kA vANa mRdu hone para bhI strI yA puruSa ke bhogane kii| zrI bhagavAna mahAvIra svAmI kI vRddhi samAna yaha adhyAtmavedanA ko utpanna kara detA hai| isI taraha choTI choTI galatI se aneka prakAra sAmrAjya hai / / 36 //
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha vaigalora-dillI mana rUpI siMha ke Upara AkAza gaMgA ke samAna adhara bhAga meM sthita usa sAdhu ko ghara tayA bana kA rahasya acchI taraha jJAta (mAlUsa) kamala hai // 40 // 28 se lekara 40 taka antara patra ko nIce diyA jAegA ! hotA hai // 53 / / yaha pratyeka cauthe caraNa kA prakSara hai| isame pahale 27 ilokoM ke pahale tIna vaha yogI vyAno sAdhu jinendra bhagavAna ke samAna apanA upayoga zuddha caraNoM ko milAkara par3ha lenA cAhie / rakhane meM lagA rahatA hai, ataH vaha anya sAghuoM ke samAna zuddha upayogI hotA artha:-jaise uttama saMhanana vAloM kA zarIra hai| vaise ima kAvya ko racanA / hai 354|| vivecana-zArIrika saMgaThana ke lie haDDiyoM kA mahatvapUrNa sthAna hai, isa kAla ke pRthvI ke bhavya jIvoM ke bhAva meM karuNA arthAt dayA ke isa har3iyoM ke saMgaThana ko 'saMhanana' kahate hai| saMhanana ke 6 bheda hai-1-vana apratima rUpa arthAta kevalI samudghAta ko batalAne vAlA yaha kAvya hai paurapaMca RSabha nArAca (vana ke samAna na TUTa sakane vAlI haDDiyoM kA jor3a aura vana parameSTiyoM kA yaha divyarUpI caraNa bhUvalaya kAvya hai aura Upara kA AyA huA / marIkhI haDDI kI saMdhiyoM meM kIlI), 2 vaya nArAca (vaja sarIkhI haDiyAM hoM pAMca kA cinha hai / / 43 // jor3a baca samAna na ho), 3 nArAca (haDDiyAM apane jor3oM tathA saMghiyoM meM jaMgala meM tapa karake bAtma-yoga dvArA apane zarIra ko kahA karate samaya shrii| kola sahita ho) 4 maddha nArAca (haDDiyAM pAdhI kIlita ho) 5 kIlaka jilA jinendra deva kA aMtima rUpa hI manameM dhAraNa karanA sarva sAdhu kA antima rUpa hai| kIloM se milI ho), 6 asaMprAptA sRpATikA (sAMpa kI haDDiyoM kI taraha zarIra arthAt araha ta siddha AcArya pIra upAdhyAya ye cAra aura jina dharma jinAgama, 1 kA hADamA binA jA rahA, kavala nasA sa vaSA hui haa)| jina biba tathA jina maMdira, ina donoM cAra nAma nakoM ko milAne vAlA bIca kA samudghAta-mUla pArIra ko na chor3ate hue prAtmA ke kucha pradeSoM kA pAMca aMka hai| yadi cAroM ora dekhA jAya to pAMca hI aMka hai| isa rIti se hodArIra se bAhara nikalanA samudghAta hai, usake 7 bheda haikAvya kI racanA huI hai / yahI sAyu samAdhi hai| 1 kaSAya, 2 vedanA, 3 vikriyA, 4 pAhAraka, 5 taMjasa, 6 mAraNAntika isake Age 43 se 55 iloka taka ke antara padyoM meM dekha leN| / aura 7 kevala samudghAta / artha:-ina pA~ca ko saMkhyAta se 43 asaMkhyAta se 11 44 11 taka aura ! isa prakAra vividhi viSayoM kA pratipAdana karane vAlA yaha bhUvalaya siddhAMta bahata bar3e ananta paka se arthAt ina tInoM se pAMca ko jAnanA cAhie // 45 // grantha hai / / 55 / yaha jinendra bhagavAna kA hI svarUpa dikhAyA gayA hai / / 46 // pUrva kAla meM bAMdhe gaye karmoM kA jitanA ho vamana (nirjarA yA kSaya) vaha sAdhu mana vacana se atIta yAnI agocara hai // 47 // kiyA jAya utanA hI Atmika guNoM kA vikAsa hotA hai aura jaba pAtmika vaha mAdhu duSTa karmoM ko bhasma karane ke lie dAvAnala ke samAna hai|48 guNoM kA vikAsa hotA hai taba saMgIta kalA meM parama pravINa gAyakoM kI gAna aisA jJAnI dhyAnI sAghu hI vAstavika yogI hai // 4 // kalA ke samAna upadeza dene kI zakti bar3ha jAtI hai / / 16 / / aisA hI yAmI sAdhu prAcArya pada ke yogya mAnA gayA hai / 150 // taba hRdaya meM nitya navIna jJAna rasa ko dhArA pravAhita hotI hai| jaise aisA sAdhu hI parama vizuddha mukti ke sukha ko prApta kara letA hai // 51 // rAtri meM par3hA huA pATha dina meM smaraNa ho jAtA hai / usI prakAra yogI ko baha yogI dina pratidina apane AdhyAtmika guNoM meM nirantara vRddhi krtaa| rAtri samaya kA jJAna-cintavana dinameM upasthita ho jAtA hai| aise jJAnI sAdhu jAtA hai // 52 // pAThaka yAnI upAdhyAya parameSThI hote haiM 1571
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ sirimUvalaca 2 10 sarvArtha siddhi saMgha beMgalora-dillI upAdhyAya parameSThI kahalAne vAle eka hI vyakti avasthA ke bheda se / kAraNa tIvra gati se gamana karatA hai| usI prakAra tIvra pragati se jo AcArakramazaH zrAtmika yoga meM baiTha jAne para sAdhu parameSTho, aThAraha hajAra zIla va 5 sAra ke agaNita AcAra ko svayaM AcaraNa karate haiM aura anya bhavya jIvoM AcAra ke pAlana karane ke samaya meM AcArya parameSThI, cAroM ghAtiyA~ karmoM kA kSaya ko AcaraNa karAte haiM ve AcArya hote haiM ||75 / / kara lene ke pazcAt grarahanta parameSThI tathA cAroM aghAtiyA karmoM kA kSaya karake mokSa pada prApta kara lene ke pazcAt siddha parameSThI kahalAte haiM / usa AdhyAtmika jJAna ko apane vaza meM karane vAle upAdhyAya parameSThI 40 hai usa jJAnarUpI zramRta rasa ko apane madhura upadeza dvArA bhavya jIvoM ko pilAne vAle prAcArya parameSThI haiM ||26|| aise AcArya parameSThI samasta jIvoM ko jJAna upadeza dete hue pRthvI para bhramaNa karate haiM || 60 ve samasta indriyoM ko jItane vAle haiM / / 61 // sampUrNa jIvoM ke lie naI naI kalA ko utpanna karane vAlA bhUvalaya hai // 62 // sampUrNa zrasatya ke tyAgI mahAtmA hote haiM || 63 // ve mahAna manuSyoM ke agragaNya hote haiM / / 64 / / sampUrNa viSayoM ko baTora kara batalAne vAlA dvAdazAMga hai ||6|| anupama samatA ko kahane vAle haiM ||66 // naye naye mArdava Arjava guNa ko utpanna karane vAle haiM ||67 || sampUrNa RSiyoM meM agragaNya haiM ||66 || naye naye upadeza dene vAle prAcArya haiM 66 // pavitra auSadha Rddhi ke dhAraka haiM / / 70 / aneka buddhi Rddhi tathA siddhi ke dhAraka haiM / / 71 // vRSabhasena prAdya gaNadhara ke vaMzaja hai || 72 || zrI RSabhadeva ke samaya se // 73 // calane vAle samasta viSayoM ko jAnane vAle dayAlu hone se sampUrNa haritakAya ke bhakSaNa ke tyAgI haiM ||74 || jisa prakAra AkAza mArga se jAne vAlA prANI zravyAhRtagati hone ke vivecana AkAza mArga se jAne vAle cAraNa Rddhi-dhArI sAdhu vidyAdhara yA vimAna jitane vega se gamana karate haiM, usa vega ko agaNita vidhi ko bhUvalaya kI gaNita paddhati se jAnA jA sakatA hai| vaha isa prakAra hai / gaNita kA sabase jaghanya aMka 2 do mAnA gayA hai kyoMki eka kI eka se guNA yA bhAga karane para kucha bhI vRddhi Adi nahIM hotI / 2 ko yadi varga kiyA jAve ( 2x2= 4 ) to 4 a ka AtA hai, cAra ko cAra se eka bAra varga karane se (4 x 4 = 16) 16 hote haiM, yadi 4 ko tIna bAra rakhakara guNA kiyA jAve to [44444=64] 64 prAMtA hai, yadi cAra ko cAra bAra guNA kiyA jAve to [4xxx444=256] 256 hotA hai / yadi 4 ke vargita saMgita aMkoM ke 256 ko isI paddhati se afia saMgita kiyA jAve to saMvargita phala 617 aMka pramANa zrAtA hai joki pracalita gaNita paddhati ke dasa zaMkha ke 19 aMka pramANa saMkhyA se bahuta bar3I aka rAzi hotI hai / do ke varga 4 kI saMbaMdhita saMkhyA jaba itanI bar3I hotI hai to vicAra kIjiye ki bhUvalaya meM pratipAdita ra aka kI vargita saMbaMgita saMkhyA kitanI bar3I hogI ? aisI gariNata-paddhati se AkAza meM gamana karane kI tIvratama pragati ko bhI jAnA jA sakatA hai| nau aMka ke samAna AcArya jagata ke sampUrNa padArthoM ke marma ko dikhalAkara apanI apano zakti ke anusAra gRhasthoM tathA muniyoM ko AcAra ke pAlana karane kI preraNA karatA hai / / 76 / / dharma sAmrAjya ke sArvabhaumatva ko pragaTa karake AcArya praka. ke samAna samasta AcAra dharma ko pAlana karate haiM ||77 // isa saMsAra meM uttama kSamA Adi dazadharmo kA pracAra karane vAle muru AcArya mahArAja haiM | tathA siddha bhagavAna ke sAratara Atma-svarUpa ko batalAne vAle zrAcArya haiM // 78 // 12
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha baiMgalora dila ko antara zloka zloka isI prakAra sAratara Atma-svarUpa ko batalAne vAlA bhUvalaya hai / / 7 / / jisa prakAra siddharasAyana dvArA kAlAyasa (kAlA lohA) bhI suvarNa dhaura vIra muniyoM ke AcaraNa kA pratipAdaka yaha bhUvalaya hai / 80 // bana jAtA hai, usI prakAra patita saMsArI jIva ko deha se bheda-vijJAna utpanna sarala mArga ko batalAne vAlA bhUvalaya hai // 1 // karake mukti pradAna karane vAlA bhUvalaya hai / / 10 / / zrI kumudendu prAcArya ne mArga meM calate hue apane ziSyoM ko jo par3hAyA ghAtikarma naSTa karake jIvarAzi meM jIvanamukta Izvara (mahanta) hokara vaha yaha bhUvalaya siddhAnta hai|shaa bhavya jIvoM kI rakSA karatA huA dharma tIrtha dvArA unakA kalyANa karake vaha yaha bhUvalaya zUra vIra muniyoM kA kAvya hai ! sora ke nAma-bhAga meM virAjamAna siddharAzi meM sammilita ho jAtA ralahAra meM jar3e hue mukhya ratna ke samAna bhUvalaya grantha-ratnoM meM pramukha h||10|| hai|184|| jaba yaha AtmA sAMsArika vyathA se pRthaka ho jAtA hai taba mukti sthAna mAtmA ko nirmala jyoti-rUpa bhUvalaya hai / meM prAtmA ke Adi anubhava ko anantakAla taka anubhava karatA hai / / 10 / / atyanta saralatA se siddhAnta kA pratidina karane vAlA bhUvalaya anAdikAla se saMlagna koSa kAma lobha mAyAdika ko java yaha AtmA prantha hai // 86 // naSTa kara detA hai, taba vaha prAtmA siddhAlaya meM apane pApako jAnatA dekhatA krU ra karmoM kA prajeya zatru bhUvalaya grantha hai // 27 // huA samasta padArthoM ko jAnatA dekhatA hai / samasta siddha nirAkula hokara prAnanda zUra vIra jJAnI RSiyoM ke mukha se pragaTa hA yaha bhUvalaya hai / / 6 / / se rahate haiM // 10 // AtmA kI sAra jyoti-svarUpa yaha bhUvalaya hai / / 6 / / 1 NamokAra maMtra meM pratipAdita pAMca parame Tho prAtmA ke pAMca aMga svarUpa saralatA se Atmatatva ko batalAne vAlA bhUvalaya hai // 10 // haiN| jaba yaha AtmA siddha ho jAtA hai taba vaha bheda-bhAvanA miTa jAtI hai aura jisa prakAra ratnoM meM mAriNaka zreSTha hotA hai usI prakAra zAstroM meM sabhI siddha eka samAna hote haiM / / 104 // antara zloka zreSTha zAstra yaha bhUvalaya hai // 6 // maka ke samAna siddha bhagavAna paripUrNa hai // 10 // zrI vIra jinendra dvArA pratipAdita yaha bhUbalaya hai // 12 // siddhoM ke rahane kA sthAna hI bhUvalaya hai // 106 / / zrI vora bhagavAna kI divyabAraNo svarUpa yaha bhUvalaya hai / / 3 / / NamokAra maMtra kI siddhi ko pAye hae siddha bhagavAna haiM // 10 // zrI mahAbIra mahAdeva ke prabhA-valaya ke samAna vaha bhUvalaya hai // 14 // siddha bhagavAna ananta prakoM se baddha haiM yAnI saMkhyA meM ananta haiM / / 10 / / vizAla yAtmavaibhavazAlI yaha bhUvalaya hai| ve anantajJAnI haiM // 10 // ananta pAcAra kI vRddhi karane vAlA yaha bhUvalaya hai // 16 // ve tIna kama karoDa muniyoM ke guru haiM // 110 // isa prakAra prati utkRSTa prAcAra ko pratipAdana karane vAle prAcArya ve nirmala jJAna zarIra-cArI haiM 11111 // ke samAna yaha bhUvalaya hai / / 67|| ve bhautika zarIra ke avayavoM se rahita haiM kintu prAtma-avayava (pradezoM) atyanta vaibhavazAlI vairAgya ko utpanna karane vAlA yaha bhUvalaya hai| bAle haiM // 112 // bhavya jIvoM ke hRdaya meM bhakti utpanna karane vAlA bhUvalaya hai || paripUrNa aMka samAna paripUrNa darzana bAle ve siddha bhagavAna haiM // 11 //
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 siri bhUvalaya sAtha siddhi maga nagalora-silI 'prAdau sakAraprayogaH sukhadaH' ke anusAra siddha bhagavAna Adi akSara mohanIya karma ke samUla kSaya se AtmA ko anupama anubhUti karAne vAlA vAle haiM / / 11 // samyaktva guNa hai // 3 // ve anna Adi anya padArthoM kI sahAyatA se jIvana vyatIta nahIM karate ananta padArthoM ko nirantara ananta kAla taka yugapat jAnate hue mI ataH svatantra-jIvI haiM // 11 // / prAtmA meM nirbalatA na Ane dekara ananta zaktizAlI rakhane vAlA vIrya guNa hai| ve atyanta rucikara sarvasvarUpa sukha ke sAra kA anubhava karate haiN||116|| jo ki antarAya karma ke kSaya se pragaTa hotA hai // 411 ve siddha bhagavAna avatAra (punarjanma) rahita hokara apanA sukhamaya jIvana ukta cAroM guNa anujIvo guNa haiM / vyatIta karate haiM // 117 // vedanIya karma naSTa ho jAne se prAtmA meM prAkulatA-vAdhA Adi kAma ve ananta vIrya vAle haiM // 115|| rahanA avyAbAdha guNa hai 11 // de ananta sukhamaya hai / / 11 / / Ayu karma sarvathA na rahane se zarIra kI avagAhanA (nivAsa) meM na raha ve gurutA laghutA-rahita atyanta rucikara agrarulaghu guNavAle haiM // 12 // kara svayaM apane prAtma-pradezoM meM nivAsa rUpa avagAhanatva guNa hai // 6 // unhoMne navIna sUkSmatva guNa ko prApta kiyA hai / / 12 / / nAma karma dvArA paudgalika zarIra ke sAtha saMsArI dazA meM prAtmA satata de mahAna kaviyoM kI kavitA dvArA prazaMsA ke bhI agocara haiM // 12 // sthUla rUpa banA rahatA hai| nAma karma naSTa hone se prAtmA meM usakA sUkSmatva guNa ve i.vyAvAdha guraNa vAle haiM / / 123 // pragaTa hotA hai / / 7 / / ve samasta saMsArI jIvoM dvArA icchita mahAna pAtmanidhi ke svAmI gotra karma prAtmA ko saMsAra meM kabhI ucca-kulI, kabhI nIca-kulI haiM / / 124 // banAyA karatA hai / gotra karma naSTa ho jAne para siddhoM meM gurutA (ucyatA), ve hI arhanta bhagavAna ke tatva (rahasya) ko acchI taraha jAnane vAle / laghutA (nIcatA) rahita agurulaghu guNa pragaTa hotA hai // 8 // antima cAroM guNa pratijIvI guNa haiM / ye 4 anujIvI tathA 4 pratiunhoMne samasta vizAla jagata ko apane jJAna darzana dvArA dekhA hai / / 126 // jIbI guNa siddhoM meM pAe jAte haiN| isa kAraNa meM unake caraNoM ko namaskAra karatA hU~ / / 127 / / arhanta bhagavAnakyoMki unhoMne (siddhoM ne) samasta saMsAra-bhramaNa kA nAza kara diyA vyAsa pITha meM ullikhita arhanta, siddha, prAcArya, upAdhyAya, sarva sAdhu, hai / 128 // jina vANI, jina dharma, jina caitya, jina caityAlaya; 6 sthAnoM kA sUcaka aMka vivecana-siddha parameSThI meM vaise to ananta, pUrNa vikasita. zuddha guNa kyA hai kevala labdhiyoM ke adhipati arhanta bhagavAna ko sUcita karatA hai ? hAM ve hote haiM kintu 8 karmoM ke naSTa hone se unake 8 vizeSa guNa mAne gaye haiN| / hI arhanta bhagavAna iSTa deva haiM / / 12 / / jJAnAvaraNa karma ke naSTa hone se loka aloka ke trikAladartI samasta vivecana-vizeSa AdhyAtmika nidhi ke prApta hone ko 'labdhi' kahate haiN| padArthoM ko unakI samasta paryAyoM sahita eka sAtha jAnane vAlA ananta jJAna / arhanta bhagavAna ko cAra ghAti karma nAza karane ke anantara / labdhiyAM prApta hotA hai / / 1 / / hotI haiN| (1) kevala jJAna, (2) kevala darzana, (3) kSAyika samyaktva, (4) ___ darzanAvaraNa karma ke samUla nAza ho jAne se samasta padArtho kI sattA kSAyika cAritra, (5) kSAyika dAna, (6) kSAyika lAma, (7) kSAyika moga kA pratibhAsaka darzana muraNa hai / / 2 // (5) kSAyika upabhoga, (8) kSAyika vIrya (ananta vIrya) ye nau sabdhiyAM haiN|
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddha saMgha baMgalaura-dillo jJAnAvaraNa ke nAza se kevala jJAna labdhi pragaTa hotI hai jisase grahanta karake tIna saMdhyA kAla meM apanI divyadhvani dvArA bhavya jIvoM ko khaa| ve bhagavAna triloka, trikAla ke jJAtA hote haiM / hI jinendra bhagavAna haiM // 131 // darzanAvaraNa karma ke nAza ho jAne se lokAloka kI sattA kI pratibhAsaka kevaladarzana labdhi prApta hotI hai / zAnta vairAgya jJAna yAdi rasoM se yukta bhUvalaya siddhAnta ko prabhava ko zrI jinendra bhagavAna ne tInakAla-vartI viSayoM ko antara muhUrta meM pratipAdana karake dharma to banA diyA / / 132 / / 43 darzana mohanIya karma sarvathA haTa jAne se akSaya AtmAnubhUti karAne vAlI kSAyika samyaktva labdhi pragaTa hotI hai / cAritra mohanIya naSTa ho jAne para AtmA meM ananta kAla taka aTala acala sthiratA rUpa kSAyika cAritra labdhi kA udaya hotA hai / dAnAtarAya ke kSaya hone se pA ko apanI divya vANI dvArA jJAna dAna tathA abhaya dAna karane rUpa arhanta bhagavAna ke ananta dAna labdhi hotI hai| lAbhAntarAya ke naSTa ho jAne se binA kavalAhAra kie bhI anta bhagavAna ke paramodArika zarIra kI poSaka anupama pudgala vargaNAoM kA prati samaya samAgama hone rUpa kSAyika yA ananta lAbha nAmaka labdhi prApta hotI hai / bhogAntarAya ke kSaya ho jAne para jo arhanta bhagavAna para devoM dvArA puSpa varSA hotI hai, vaha kSAyika bhogalabdhi hai| upabhogAntarAya ke kSaya ho jAne para arhanta bhagavAna ko jo divya siMhAsana, camara, chatra, gandhakuTI Adi prApta hote haiM vaha kSAyika upabhoga labdhi hai / vIryAntarAya ke kSaya ho jAne para jo prarhanta bhagavAna ke AtmA meM zramantazakti pragaTa hotI hai vaha kSAyika yA ananta vIrya tabdhi hai / uta no labdhiyoM ke svAmI arhanta bhagavAna haiM, unase hI zrAdhyAtmika iSTa manoratha siddha hotA hai, ataH ve hI iSTa deva haiN| iSTa deva zrI arhanta bhagavAna ne cAra ghAti karmoM kA kSaya karake saMsAra ke paribhramaNa kA anta kiyA aura proMkAra ke antargata apanI divyadhvani dvArA bhUvalaya siddhi ke lie upadezAmRta kI varSA kI // 130 // gandhakuTI para rakhate hue siMhAsana ke sahasradala kamala ke Upara cAra gula aghara virAjamAna arhanta bhagavAna ne ananta aMkoM ko gaNita meM garbhita zrI eka akSara hai aura usapara lagI huI bindI eka chauMka hai, isa prakAra OM (zroM) kI niSpatti hai| samasta bhUvalaya 64 akSarAtmaka hai / 64 akSara meM garbhita haiN| vaha kaise ? so kahate haiM- 64 akSara (6+4= 10) 10 rUpa haiM / 10 meM eka kA aMka 'o' akSara rUpa hai aura bindI aMka rUpa hai / isa taraha OM meM 64 akSara garbhita hai / aMka hI akSara haiM aura akSara hI aMka haiM aisA jinendra bhagavAna ne kahA hai / / 133 // spaSTIkaraNa - 0 ( bindI ) ko zraddha rUpa meM vibhakta karake usake donoM Tukar3oM ko vibhinna prakAra se jor3ane para kanar3I bhASA meM samasta zraMka bana jAte haiM jaise 0 ( bindI ) ko Adhe rUpa meM vibhakta karane se do Tukar3e hue usa Tukar3A kA zrAkAra kramaza: eka zrAdi zraMka rUpa bana jAtA hai / manmatha (kAmadeva ) kI gudagudI meM jIne vAle samasta nara pazu zrAdi prANiyoM ko zrI jinendra bhagavAna ke caraNoM kA smaraNa karane se pAMca praka (5) kI siddhi hotI hai arthAt paMca parameSThI pada prApta hotA hai / / 134 || zrI arhanta bhagavAna ke paramodArika zarIra meM nakha ( nAkhUna) aura keza (bAla) eka se rahate haiM, bar3hate nahIM haiN| una zranta bhagavAna ke eka sarvAGga zarIra se dvAdaza aMga rUpa dravya zruta pragaTa huaa| vaha dvAdaza aMga eka OM rUpa hai / / 135 // arhanta bhagavAna kI uparyukta anupama carAcara padArtha garbhita divyavAraNI ko sunakara vidyAdhara, vyantara, bhavanAmara, kalpavAsI devoM ne zrI jinendra deva meM acala bhakti pragaTa kI // 136 // rasanA indriya kI lolupatA se virakta bhavya manuSya aMka paripUrNa bhagavAna kA upadeza sunakara pUrNa tRpta hue aura anupama bhUvalaya ko namaskAra karake apane apane sthAna para cale gaye / / 137 //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri mUbalaya sarvArtha sidi saipa beMgalora-vallI kabhI bhI raMcamAtra kama na hone vAlA eka jJAna prApta ho jAne para ! jo kaThinAI se prApta huA / / 15 / / samavazaraNa meM virAjamAna zrI jinendra deva ke sira ke Upara tIna chatra jhuka rahe / usase maka rUpI yaza kAvya kI siddhi hotI hai // 152 / / haiM, devoM dvArA puSpa vRSTi hotI hai tathA poTha ke pIche prabhAmaMDala hotA hai| aisI / yaha RSIzvara bhagavAna jinendra deva kA vAkya hai / / 153 // jJAna prabhA pragaTa karane vAlA bhUvalaya hai // 13 // antara zlokoM kI akSara saMkhyA 7848 haiM / / 154 // bhUvalaya ke prabhAvazAlI isa 'pA' (dUsare) maMgala prAbhUta meM vividhatA 1se pragaTa hayA 7785 / antara meM GE48 akAkSara rahane vAlA paripurNa 6561 akSara pramANa zreNI baddha zloka haiM / antara zlokoM ke akSara ! sarva sammata 'a' adhyAya bhUvalaya hai / / 15 / / Age batAte haiM / / 136 // 6561 grantara 7848%14406 antara zloka athavA antara meM 5877: // 140 / / a (prathama) adhyAya 6561 + antara 7785=14346+ 'pa, (dUsarA) aneka bhASAmaya kAvya pragaTa hote haiM // 14 // adhyAya 14401=25755 akSara haiM donoM adhyAyoM meM 15 maMka cakra haiN| aMkoM dvArA akSara banAlene para una vividha kAvyoM kA nirmANa hotA ! isa dvitIya adhyAya ke mUla zlokoM zreNI-baddha Adya akSaroM se (Upara hai||142|| se nIce taka par3ane para) jo prAkRta gAthA pragaTa hotI hai usakA artha nimna. bar3I yukti se una aMkoM ko paraspara milAne se una kAvyoM kA udaya likhita haiN| hotA hai / / 143 // [8342] pATha tIna cAra do eka / / 144 // prathama saMhanana (bajraRSabha nArAca) tathA samacaturastra saMsthAna-dhArI, 112500 // 14 // | divya gandha sahita evaM nakha keza na bar3hane vAlA arhanta bhagavAna kA paramaudArika yaha aMka cAritra kA varNana karane vAlA hai / / 146 / / zarIra hotA hai| antarAntara meM jo kAdhya pragaTa hotA hai, vaha cAritra kA varNana karatA 3 tathA madhyavartI (27) akSara kI zreNI se jo saMskRta zloka banatA hai usakA artha nimnalikhita haihai / / 147 // isa antarAdhikAra meM jitane akSara haiM unheM batalAte haiM / / 148 // avirala (antara rahita) zabdoM ke samudAya rUpa, samasta jagata ke kalaGka be akSara jitane haiM utane // 146 / / 1 ko dho dene vAlI, muniyoM dvArA upAsya sIrya-rUpa sarasvatI (jina vANI) varNa milAne se // 150 / hamAre pApoM kA kSaya kre|
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ tosarA adhyAya // 1 // // 2 // // 3 // // 4 // // 1 // // 18 // mA didevanu AdiyakAladi pheLda / sAdhaneyadhyAtma yoga / / dAdiya pra jJAnavaLida dharmadhyAna / sAdhita kAvya bhUvalaya Ne radoLAtmanabhyudaya saukhyadapoMde / dAriyudoretAga a ja ja // sArA mazikhiyeri baruvAgayogada / sAravaibhavavu maMgalavu hi tavAdatizaya maMgalaprAbhUta / satatavu bhadraparyAya // jA vajJAta tatvagaLanellava peLa va / khyAtAMka zivasaukhya kAvya ma navanu siMhapIThavanAgipakAvya / datubhava jinamArgavAge // na nekonevogisut adhyAtmayogaba / ghanasiddhAMta lekkali ma ritude jJAna tannarivinoLa noLa pude / saruvajJa darzana ti yeMba / paramanakArapake iveraDaroLa bereyude / sasvacAritra anaMta paramAtmanariva ananta // 6 // karuNeyubereda anaMta // 7 // varasiddhagoSThiyanaMta // 8 // ritu tannAtmaanaMta // 6 // parivunoDidariganaMta // 10 // dorevudesururatnAMka // 11 // sarasasamakhyAtadanaMta // 12 // saramaggiyoLagasaMkhyAta // 13 // baruvuda guNisalanaMta // 14 // karagadanaMta saMkhyAta // 15 // parizuddha cAratridaMka // 16 // viracita garaganeyanaMta // 17 // e vazuddha cAritradatizayavidali / avaniyaparisuva nava mi // savarade meruvAdenilvakuLitirpa / / navayogazaktiyaMkavadu navazudda darzanayoga // 16 // avara ghyAnipazuddhayoga // 20 // avaniyamarevasujJAna // 2 // navamAMkadadvayatayoga // 22 // suvizAla pRvidhAraNeya // 23 // avasaradoLa baMda yoga // 24 // savidvatanadhyAtmayoga // 25 // navadevateya kAmbayoga // 26 // navamAMkavAdiyayoga // 27 // avaru sAdhipazaktiyoga // 26 // - masiddhaparamAtmaennuta nanadali / mamakAravennAtma rAga / / samanisedravyAgama baMdhadoLa kaTi / damalAtmayoga cAritra te nama zuddhAtmayogAyennuta / prAnata bhAvasvabhAva / / dhyAnAna nadabAhyAbhyaMtara / venilla parabhAvabenuta hi tayogavatALdayasaradoLa yogi / atizaya bahirataraMga // dhAtriyanenahanellava maredAtanu / prItiyoLmeruvinA ma yanisidadhyAtmayoga vaibhvkeNdu| satatadudyoga para nagi // hitavenagAgelokAnaveraveruveneva / matiyutanAguta yogi hitadanubhavahoMdivAga // 33 // atizaya zivabhadrasaukhya // 34 // satatadabhyAsava buddhi // 35 // hitavIvacAritrazuddha // 36 // hatisaluvIyAMtarAya // 37 // hatavudarzanamohanIya // 38 // athavAupazamavAge // 36 // athavAkSayavAgalAtma // 40 // hinavezuddhAtmasvarUpa // 41 // nuta zuddhasamyaktvasAra // 42 // nutasvasaMveda virAga // 43 // pratizaya sabalavirAga // 44 // hitavadetannasvarUpa // 45 // hatakamalInavAtmanoLu // 46 // athavAsvarUpAcaraNa // 47 // gurugaLAcarisuva cAritrasArada / pariye dezacAritra / / diravi apratyAkhyAna dupazama / baralayavA kSayopazamaM rade bhayavAge dezacAritrada / dAriyu sakalacAritra // zUra jhA nigaLasommAguvakAlade / marane krodhAdinAlku hi tavalladiruvakaSAyagaLa pazamaM / athavAkSayadupazama maa|| satatodyogada phadivakSayavAge / kSiti pUjyamahAvatabahubu jujuNu renuvadivyadhvani sArada / gaNaneyasakalacAritrAA kSaNakSaraekAgrataujvalavAguta / kuNiyutabahudAtmayoga // 26 // // 30 // // 31 // // 32 // // 48 // // 46 // // 50 // // 5 //
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 5 // // 7 // 7 // // siri bhUvaskhaya sarvArtha siddhisaMgha sora-vilI nagebaMda dhyAnadanubhadidali / dhanavAda yathAlyAta na nise|| guraNasthAnaberukha paramAvadhiyAge / jinarayathAkhyAtavadu radetoruta jArutabaratirpa / cAritradaMtallavad // zurana yogadadAriiMdasada / cAritrasAra bhUvalaya seruta guraNasthAnadana // 54 // sArAtma cAritrayoga // 55 // bharivebhavadAtmabhoga // 56 // dAriyasiddha lokAgra // 7 // nera kaSAyaviyoga // 5 // zUra kaSAyada bhAva // 56 // dAriye zaddhavizeSa // 60 // cAritrave yathAkhyAta // 1 // dUrapUrNateyAprayoga // 62 // zaraayogIkevaliyu // 63 // prAreMdra graNAsthAnadeya / / 64 // zUraradhyAtmasvAtantrya // 65 // gArAdasaMsAranAza // 66 // neradedeharvAjatabu // 67 // padaMDade kapATA sAratatara lokapUraNe // 66 // verida baLika siddhatya // 7 // papUraNaM kubhadembhatnAlku lakSa / vazada nauvamRta shraave||y hA badaroLage aMdhAnu AkAzadi / nedacitAmaNi ratna bha bhadravAgi biddante mAnavadeha / prabhavanAgalu baTuiMda lA // ubhayabhavArtha sAdhaneya taradvaya / zubhamaMgalaloka pUrNa // 72 // nijJAna cAritramUraMga / svarzamariNa sokalAga // mar kaTa mAnavanAvante mAnava / svarmanarvALavadenaride / rakhiyameliI ghareyantaraMgava / paripariyaNavinaviSa yA / varidatannAtmana darzanaberasida / dhareyagra lokaba honda maravAdatizayathAvaibhava / vaamhaatmrigillvaage| prema carAcaravannella kaarnnp| kAAmAna mAkSava pAndi bhAmayoLa kUDuvanAtma 76 // premAdigaLagelda kAmI // 7 // zrImayasukha siddha bhadra // 7 // prA mahAtmanu bhUmiyaLida / / 7 / / sImeyagaDidAnTidabhava / / 8011 nemade cirakAlaviruva // 1 // svAmiyejagadAdigurutu // 52 // rAma lakSmaraNa hRdayAbaja // 3 // nAmarUpagaLe llayaLida // 54 // kAmasaMnibhanalli bereda // 65 // gomaTezvaranayya vRSabha // 6 // zrI mahAsUkSmasvarUpa // 7 // prAmahimanu zrI anaMta // 8 // bhUmikAlAtIta saMjJA // 6 // svAmi anantakiMvalaya // 6 // ri dvivabhavali jJAna sAmrAjya / zuddhadarzanada an kA hove cAritraya dehada seremane / / idarubaMdharvALavaddha 3. nuvidda renabanamalAtma saMpada / jinanandade tAnaka pa budha // danubhava honbuvadhyAtmadALiruvAga 1 ghanateya dehavaLiyuddha rukha munimArgadArakeyihadeha / serutalAtmana baLiya // sA 1. banAvAga kArAgahatalla // seriruvAtmana viDise NE31 yavinisillade dhyAnadoLA yogi / nayamArgavanu biDadirava nAniyataboLAtmano bALvAga dhyAnAgni / layamALapadaghavanelalabanu // zavAgalAdhyAna tanu kAyotsarga / dasamAna palyaMkaya go vazaveraDaroLoMnyAsanakoLagiI / rasa paripUrNanAguvanu vazava rAgavanu citipanu // 66 // svasamAdhiyoLage nilluvatu // 7 // svasaMpUrNanAgutalivanu // 6 // husimArgavanu toredihanu // 6 // bazivana aparAdhagaLanum // 100 yasevanu karma daMDavanu // 10 // hosa vIkSevaDedanantimanu // 102 / / yazave lakSyavanu sAdhipanu // 13 // hosadAda gurapadoLagavanu // 104 // rasasiddhiyanu beDadinu // 10 // kusumakodaMDavallaNanu // 10 // hosahosaparicitipanu // 107 // // 1 // // 2 //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 sarvAgaM 'saddhi saMca beMgalora-dillI esevana paradravyagaLanum // 110 // asama bhuvalayadohinu // 113 // yazada maMgalada prAbhRtanu / 114 / / li citipa Akuliteya biTTu svayaMzuddha rUpAnucaraNa tasa sthAvara jIvahitavana sAdhiya / hsavaLivella paugalika ma zravanu || baLisArda vyAkulabellava keDiyana / kalilahantakanAtmazuddha // llavanusAdhisutirpa kAladoLanurAga / davayavavinisilladinu navanu // bhavaMda biData paradravyadanurAgad / jayavanne citisutihanu // 116 // ta // navamAMka gaNitadoL svadravyayarivanu / bhavabhaya nAzanakaranu vidazhtaleyanoDinu // 122 // avanu niraMjanapadanu // 123 // zrava dharmavari / / 125 // kavikalpanege sikkadinu // 126 // navavatu bhAgipaneraDim // 128 // bhavasAgaravanu guriNasuva // 126 // navasvagaMgaLa kUDisuva // 131 // navasiddhakAvya navalaya // 132 // samyaktya zuddhavAgisadendu / zrarivaha varu gurugaLa manake // baruvante mAulu siddhatAnavakemba / parama svarUpAcaraNa y // sAdhya asAdhyavemberaunu tiLidiha / zrAdyAcAryaru hitavar // 135 // zrI // sahaneya dharma nirAkulabennava / mahimeyaMkAkSara vAralI // 120 // 2 // 133 // / / 134 / / ca navakAra japam // 130|| rusanamAr3e paradravyaMgaLa / baruvA karmada baMdha | vara riyoLAtmana saMsAravi kintu / arahanta siddharam dro dyavAgiva cAritravam sAriva / rAtarAcArya vara harivecana vANibaMdiha / mahimeyabhadrasaukhyatu ruddha navAda A nirAkuliteya / saramAge maMgalabara z arahaMtadevara kRpeyu / / 138 // / / 136 / / 1179001 ang saMkhyAta guNita // 138 // saralAMkaM buddhiriddhi // / 141 / / paripariyatizaya siddhi // 142 // zaraNu baMdavara pAlisuva // 144 // haradAyakabAda vAkya // / 145 / / parama samyajJAna nidhiyu // 147 // sarasa sAhityada gaNita // 148 // paramabhASegela variva / / 150 / / arahaMta roreda bhUvalaya // 151 // vIramahAdavavAriNaya sarvastra | zUradigaMbaramuniyu // sArida rugaLu dAriveLa baruvAga / naradadhyAtma bhUvalaya vafaa kAvyasiddhasaMpadakAvya / zrAzaya bhavyabhAvuka mR / / sibhijita baruva nirmalakAvya zrI zata gaNitaba kAvya // karuNeya veresiha gariNatave guNisiha / baruva dayApara dharma paramauSadha riddhiya gaNita // 140 // gurugaLAzisutiha siddhi // 143 // paripUrNa bharatava siriyu // 146 // bharivu yeLannadine du // 146 // bha ya da na ja ma ma ha afe daMDita siya premava torediha siri bhUvalaya yazava cAritradokinu risiya rUpina bhadradehi / / 108 / / // 111 // veLa talAyoga / jayipaparAnurAgavatu // nayava zavadu zAzvata sukhavendariyuta / asamAna zAntabhAvavali || libanda sukhaduHkhagaLali zrAkuliteya | balaveNDihudenda apada dharma gariNatava guriNasuta / avaroLagAtma gaurava yajayavennuta tanna dehadoLiha / svayaMzuddhaAtmana apaDha yogavanabaro ratithitaM / saviyAdaMkAkSara sara avatAravinisillambanu // 121 // suvizAla dharmasAmrAjya // 124 // zravadharisukha tatvagaLatu // 127 // // 106 // // 112 // / / 115 / / // 116 // // / 117 // // 118 // 2252 // // 153 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri mUvalaya sarvArtha siddhi saMgha baiMgalora-dillI ile praSTa karmamaLaM nirmUlavaMmALpa / ziSTaroreda pUra ve kAvya // dRSTAMtaboLagella vastuvasAdhipa / aSTamaMgalaviha kAvya // 154 // va numana ghacanada kRtkaaritnumod| jina bhakti na vAda // guNakAravennuva gaNakaribaMdiha / anubhava vaibhava kAvya // 15 // thaLayaLisuda divya kalegaLaravat naalku| geluvaMkanama na kAvya // baLesuta cAritrava zuddhagoLisuta / baLiyasAripadivya kAvya // 15 // iLeya pAlipa navyakAvya // 157 // beLeva sarvodaya kAvya // 15 // ghaLige vaTUTala divya kAvya // 15 // suLiya bALeya vana kAvya // 16 // tiLiyAdasarasAka kAvya // 16 // giLiya kogile dani kAvya // 162 / / yaLeveNpadaniyaMka kAvya // 163 // iLegAdi manasija kAvya // 164 // sulivalla suliyada kAvya // 16 // iLeya kaLatale hara kAvya // 166 // baLiya seralu vratakAvya // 167 // gelaveridara vrata kAvya // 16 // __nalavinadhyAtmava kAvya // 16 // saluva digambara kAvva // 170 // ka mAMTaka mAtinili baLesiha / dharma mUrnurararva tamUra m|| nirmalavenluta baLiya seripakAvya / nirmala syAvAda kAvya // 17 // t nage bArada mAtugaLanellakalisutam / vinayadadhyAtma acala // ghanadaMkaeLa sAviradinnuru tobattu / enalu aMtarAla baruva // 173 // tA nallihattUvare sAviraaravattAru / rAnaMdaveraDam pr|| kAyad hadinaMdusAviraveLanUra / kArapadanalavattanAlakaMka // 174 / / ro danabellabanaLisuba (moDipa) sohaM / prAvi oMdoMbattu baMda prAsAdhisi mUru kAvya bkuuddivkssr| prAvi jineMdra bhUyalayam // 17 // isa tIsare 'yA' adhyAya meM 7260 akSarAMka hai| aMtara kAvya meM 10,566 aMkAkSara hai| kula milA dene se 17856 aMkAkSara hote hai| athavA pahalA aura dUsarA adhyAya milA kara 28755 aura dasa adhyAya ke 17856 milakara 46611 aMka hue / isa adhyAya meM pAne vAlI prAkRta gAthA: prANehi aragantehi guNe hi jutto vishuddhcaarito| bhavabhayadanjaNadaccho mahavIro prtykttaaro|| saMskRta zloka: ajJAnatimirAndhAnAM jJAnAMjanazalAkayA / cakSurunmIlitaM ena tasmaya zrI guravennamaha / / isa zloka meM ena ke sthAna meM vyaMjana "yena" rahanA cAhie thA, kintu aMka bhASA meM svara hone ke kAraNa use ho rakkhA gayA, hai yA yoM samajhiye ki ghAtUnAmanekArthatvAt dhAtuoM ke aneka artha hone se ena, aura yena donoM samAna hI hai| prataH vidvAnoM ko isakI zuddhi na karake mUla kAraNa kA anveSaNa karanA caahie| yaha bhuvalaya nAmaka apUrva camatkArika grantha sarvabhASAmayI hone ke kAraNa pratyeka peja 718 (sAta sau aThAraha) bhASAoM se saMyukta hai ataH isa prakAra vyatikrama yadi Age bhI kahIM dRSTigocara ho to usakA sudhAra na karake mUla kAraNoM kA ho patA lagAnA cAhie / ho sakatA hai ki punarAvRtti hone ke samaya yaha svayaM sudhara jAya / (saMzodhaka)
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIsarA adhyAya karma bhUmi ke prArambha kAla meM zrI RSabhanAtha bhagavAna ne bhole jIvoM ke apanI yAtmA ko jAnanA bhI ananta hai, yAno usameM bhI ananta guNa / prajJAna ko haTA kara adhyAtma yoga ke sAdhanIbhUta dharma dhyAna ko prApta karA || dene vAlA jo prakrama batAyA thA usI ko spaSTa kara batAne vAlA yaha bhuuvly|| yaha saba jAna kara apane andara hI dekhanA bhI ananta guNa hai // 10 // kAvya hai // 1 // apane pApa ko prApta karanA sAre ratnatraya kA aGka (mukhya sthAna ) hai. dhI grAdinAtha bhagavAna ke dvArA prApta huye upadeza se abhyudaya aura ni: so bhI pananta hai|||1shaa zreyasa kA mArga jaba saralatA se prApta ho gayA taba dharma rUpa parvata para car3hane ke saralatA se isa ananta ko saMkhyAta rAzi se bhI ginatI kara sakate haiN| lie utsuka haye Arya logoM ko yoga kA maGgalamaya samvAda pradAna karane vaalaa| udAharaNa ke lie caubIsa bhagavAna meM se pratyeka meM ananta guNa haiM // 12 // . yaha bhUvalaya grantha hai / / 2 / / isI rIti se asaMkhyAta se bhI ananta ko guggA kara sakate haiM // 13 // .. yaha maMgala prAbhUta prANimAtra kA sAtizaya hita karane vAlA hai| kyoM tathA ananta ko bhI ananta se guNA kiyA jA sakatA hai / / 14 / / . ... ki jJAta aura ajJAta aiso sampUrNa vastuoM ko batalAkara aihika sukha tathA pAra paramotkRSTa zuddha cAritra kA aGga yahI hai // 15 // mAthika sukha ina donoM ko sampanna karA dene vAlA hai // 3 // ina sabhI bAtoM ko dhyAna meM lekara ananta kI racanA kI gaI hai // 16 // yaha maMgala prAmuna mana ko siMhAsana rUpa banAne vAlA hai| tathA kAvyazailI ke dvArA jina-mArga ko pragaTa karate hue adhyAtma yoga ko bhItara se baahr| mahAmeru parvata ke zikhara para adhara virAjamAna yogirAja apanI apUrva vyakta kara dikhalAne vAlA hai| tathA yaha maMgala prAbhRta yA bhUvalaya grantha prakSara yogazakti ke dvArA isa aMka kI mahimA ko dekha pAye haiM ||17|| yahA~ para yoga vidyA meM na hokara kevala gaNita vidyA meM vinirmita mahA siddhAnta hai / / 4 / / zabda se pRthvI dhAraNa samajhanA, jo ki vizuddha cAritra ke atizaya se upalabdha jAnanA hI jJAna hai aura andara dekhanA ho darzana hai| ina donoM ko pUrNa- hai huI hai // 18 // e tayA sarvajJa paramAtmA ne hI prApta kara pAyA hai| jAnane aura zraddhAna karane ke| jitanA caritra aMka hai utanA hI darzana yoga kA aMka hai // 16 // bIca meM milakara rahane vAlA cAritra hai jo ki ananta hai / / 5 / / aisA saMyamI mahApuruSoM ke zuddhopayoga dhyAna dvArA jAnA gayA hai // 20 // - aba pAge ananta mATada kI paribhASA batalAte haiM yahAM para batAI huI pRthvI dhAraNA yA sumeru parvata se pRthvI yA sumerugiri : ananta ke ananta bheda hote hai jina saba ko sarvajJa paramAtmA hI dekha na lekara apane citta meM kalpita sumeru parvata yA pRthvI ko lenA, jo ki apane . sakatA tathA jAna sakatA hai yaura dUsarA koI bhI nhiiN|6|| / jJAna meM gRhota hai // 21 // pApa ko bhI ananta ke dvArA nApA jAtA hai aura puNya ko bhI ananta ke yaha bhUvalaya granya bhI unhIM yogiyoM ke jJAna meM yoga ke samaya jhalakA dvArA nApA jAtA hai| yAda rahe ki AcArya zrI ne yahAM para ananta zabda se dyaa| hupA hai / bhUvalaya grantha navamA se baddha hone ke kAraNa advaita hai| kyoMki 1 ke dharma ko liyA hai // 7 // binA nahIM hotA aura jahAM para / hotA hai vahA~ 1 avazya hotA hai| evaM saba jIvoM meM zreSTha zrI siddha bhagavAna haiM unako bhI ananta se nApA / ava ta bhI ananta hai / / 22 // jAtA hai / / jo pAbhivIya sumeru hai vaha eka lAkha yojana parimita mAnA gayA hai jo
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha baiMgalora-dillI ki asaMkhyAta pradezI hai / kintu yogiyoM ke dhyAna meM pAyA huyA sumeru parvatra to viSaya ko saMkSepa se tIsare navamAMka baMdhana meM bAMdha kara racA aura use bhI pUrvokta isase kaI guNA adhika hai, jo ki ananta rUpa hai // 23 // navamAMka meM milA diyA, aura jo tIna kAla sambaMdhI dravyAgama ko bhinna 2 usa kalpita pRthvI ke dhyAna kiye binA ananta kA darzana nahIM ho| rUpa meM racanA kI gayI thI vaha sabhI isI meM ekatrita hokara navamAMka rUpa bana sakatA // 24 // gyii| yaha dravyAgama isa bharata kSetra meM lagabhaga ajitanAtha bhagavAn ke samaya taka isa kalpita pRthvI kI dhAraNA mUla pRthvI ke vinA nahIM hotI ataH yaha / spaSTa tathA aspaSTa rUpa meM calA pAyA aura aMtarAla kAla meM naSTa-sA ho gyaa| kathaMcit ati bhI hai // 25 // puna: ajitanAtha bhagavAna ne vRSabhanAtha bhagavAna ke kathana ko aura anAdi kAlIna isa vizAla yoga meM arhat siddhAdi / devatAyoM kA samAveza ho jAtA | kathana ko mizrita kara cauthe navAka paddhati kA anusaraNa karake racanA karate hai // 26 // hue apane samaya ke samasta dravyAgamoM ko pUrvokta krama meM milA diyA aura saMkSepa jo devatA isI yoga zakti ke dvArA apane ananta guNoM ko prakAza meM 1 meM anAgata kAla meM hone vAle samasta dravyAgama ko chaThaveM tathA navaveM baMdha meM lAye huye haiM // 26 // bAMdhakara pUrvokta sabhI anAdi kAlIna dravyAgama rUpI navama baMdha meM dA~dha kara sura___ isa adbhuta mahatvazAlI yoga ko hama navamAMka kA aAdi yoga kaha / kSita rakkhA / yaha dravyAgama saMbhavanAtha ke aMtarAla kAla taka calA pAyA, isI sakate haiM // 20 // kramAnusAra sAtaveM navave tathA pAThaveM navaveM bhaMgAdi rUpa se bhagavAna mahAvIra zrI sanama siddha paramAtma" (siddhaparamAtmane namaH ) aisA mana meM kahate hue, kudakudAcArya bhadrabAhu svAmI, gharaSeNa AcArya, vIrasena, jinasena aura kumudeMdu mamakAra hI merA grAma rAga hai, isa prakAra apane mana meM bhAte hue dravyAgama ! prAcArya taka cale aaye| isa krama ke anusAra kumudaMdu AcArya ne apane samaya ke baMdhana meM ise bAMdha kara usI meM ramaNa karane kA nAma amala cAritra hai| / sampUrNa viSaya ko navamAMka baMdha vidhi ko apane divya aMka tathA gaNita jJAna vivecana:-yahAM kumudeMdu prAcArya ne isa zloka meM yaha batalAyA hai ki ke dvArA racanA kara bhUSalaya rUpa se anAdi kAlIna-siddha dravyAgamameM milA diyA yogI jana bAhya iMdriya-janya paravastu se samasta mamakAra ahaMkAra rAgAdika ko aura anAgata kAla ke sampUrNa dravyAgama ko bhinna navamAMka meM saMkSepa rUpa se bAMdha haTA kara isase bhinna apane andara yoga tayA saMyama tapa ke dvArA prApta karake kara milA diyA isI taraha atIta, anAgata aura vartamAna ke samasta dravyAgasa dekhe hae zuddha prAtmAke svarUpameM prIti karate haiM, usI ko apanA nija padArtha mAna ekatrita karake surakSita rakhane kI jo vidhi hai vaha jainAcAryoM kI eka adbhuta kara paravastu se rAma nahIM rakhate arthAt kevala apane prAtmA para Apa hI rAga ! kalA hai| karate aura usI meM rata hote hue dravyAgama meM use bAMdhakara usI meM ramaNa karate / Atmahita meM saMlagna hone ke avasara meM yogI atizaya saMpUrNa vizva kI haiN| isI ko amala arthAt nirmala cAritra batAyA gayA hai| bAhma aura AbhyaMtara donoM prakAra kI vastuoM se apane dhyAna ko haTAkara prAtmA dravyAgama kyA vastu hai ? 1 meM atyanta magna hokara meru ke zikhara ke samAna nizcala sthita hotA hai / // 30 // zro vRSabhanAtha bhagavAna ne anAdi kAla se lekara apane kAla taka cale 1 Atmahita karane ke liye svAnukUla yoga dhAraNa karate hue vaha yogI Aye hue samasta viSayoM ko upamukta kramAnusAra navamAMka baMdhana meM bAMdha kara / bahiraMga aura aMtaraMga atizaya ko pragaTa karane ke liye sampUrNa vizva kI vastuoM dravyAgama kI racanA kI / usake bAda apane saMyama ke sampUrNa dravyAgama ko vibhinna vidhi se navamAMka paddhati ke dvArA racA aura pUrva meM kathita navamAMka meM bAMdhakara ko bhUla kara utsAha se mahAna meru parvata ke agrabhAga para hai // 3 // milA diyA / tatpazcAt prAge anAgata anaMta samaya meM hone vAle samasta dravyAgama / mathana kiye hue adhyAtma yoga ke vaibhava ko prApti ke lie prayala
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUSalaya sadhi sidi saMgha baiMgalora-dillI zIla hokara loka ke agrabhAga para virAjamAna hone kI icchA se jJAna yukta kabhI dikhane vAlA kabhI prAvaraNa meM chipa jAne vAlA yaha yogI // 32 // cAritra muniyoM ke yoga-mArga ke dvArA pAyA hai usa cAritra kA sAra nAmaka antara zloka bhUvalaya hai // 53 // hitAnubhava ke bAda // 33 // atizaya ziva bhadra sauravya / / 34 / / aise car3hate par3hate sayoga kevalI nAmaka terahaveM guNasthAna taka car3ha jAtA sarvadA abhyAsa meM rata rahane kI buddhi / 35 / hita karane vAle nirmala cAritra hai // 54 // / 36 vIryAntarAya ke nAza ho jAne para / 37 / darzana mohanIya ke nAza khAne pIne tathA calane phirane ke vrata niyama ityAdi meM jo vyavahAra ho jAne para / 38 / athavA mohanIya ke upazama ho jAne para / 36 / athavA cAritra hai aisA caritra yaha nahIM hai / yaha kevala zuddhAtma yoga rUpI sAra se utpanna mohanIya ke kSaya ho jAne para AtmA / 40 / hita kAraka zuddhAtma svarUpa / 41) hokara pAyA huA sAra-yAtma cAritra hai // 55 // prazasta samyaktva kA sAra / 42 / svasaMvedana kA aura virAga / 43 / atizaya arthAt yaha Atma yoga ke sAtha prAne vAlA adbhuta prAtma-vaibhava sabala virAga / 44 / vahI hitakAraka apane svruup| 45 / meM lIna paatmaa| rUpI yoga sAra hai||56|| / 45 / athavA isI svarUpAcaraNa meM yogI rata hotA hai / 47 lokAgra taka car3ha jAne ke lie yahI mArga hai / / 57 // isI mArga se saralatA pUrvaka car3hate hue jAne se kaSAya kA nAza hotA gurujanoM ke dvArA jo AcaraNa karane kA sAra hai vahI deza cAritra kA // 5 // aMza hai| deza cAritra meM pratyAkhyAna kA upazama hone se athavA kSayopazama saMsAra ko bar3hAne vAlA pratyaMta zUravIra eka kaSAya hI hai / usa kaSAya se maniyoM ke prAcaraNa karane yogya sakala cAritra prApta hotA hai / 48 / sugama ko nAza karane vAlA yaha zuddha cAritra yoga hai / / 5 / / rIti se pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya kA kSayopazama hokara dezA cAritra kA jo yaha rAstA zuddha hai aura isameM vizeSatA bhI hai / / 6 / / mArga hai vahI sakala cAritra hai / jaba sakala cAritra kI prApti hotI hai taba isI cAritra kA nAma yathAsyAta hai||6|| bhUkhIra jJAnI digambara muni ke tIsare krodhAdi cAra kaSAyoM kA upazama hotA ayogI caudahavAM guNa sthAna agna arthAt paMtima hai // 6 // jaba ahaMta bhagavAna ayogI kahe jAte haiM taba isa guNaspAna meM alpa akalyANakArI kaSAya ke upazama athavA kSayopazama ke satata kAla taka sthita rahatA hai // 6 // udyoga ke phala se kSaya hokara tIna loka meM pUjanIya mahAvata hotA hai / / 50 // pAThaveM apUrva karaNa guraNa sthAna meM do zreNI hotI haiM, eka upazama aura jaba sakala cAritra hotA hai taba 'juga jurasa' arthAt vogA dhvani ke nAda dUsarA kSAyika, jaba jIva isa AThaveM guNa sthAna meM praveza karatA hai to usI ke samAna juNa juNa AvAja karate hue divya dhvani sAra kA gaNanAtIta sakala / eka eka kSaNa meM hajAroM 2 adbhuta prAtmA ke vizuddha pariNAmoM ko dekhatA hai / cAritra uso kSaNa kSaNa meM mahAvrata rUpa ujvala hokara nAcatA huA paatm-yog| aise pariNAma ko anAdi kAla se lekara Aja taka kabhI bhI isa prakAra nahIM usa muni meM pragaTa honA hai / / 58|| dekhA, isalie isakA nAma apUrvakaraNa-guNasthAna hai jaba yaha saMsArI mAnava apane ko prApta hue. adhyAtma ke anubhava se mahAna so yathAkhyAta | rUpadhArI jIvAtmA saMpUrNa saMsAra yA iMdriya-janya vAhya aura prAbhyantara samasta cAritra utpanna hokara guNasthAna car3hane yogya parama samAdhi rUpI bhagavAna ! bAsanAnoM ko tyAga kara muni vrata dhAraNa karake ekAkI mahAna gahana jaMgala, kevalI jinezvara ke atyaMta nirmala yathAkhyAta nirmala cAritra pragaTa hotaa| nadI, samudra taTa ityAdi kinAre para prAtma-yoga meM sta hokara jaba apane zarIra hai / / 5 / / para hone vAle aneka pariSaha tathA duSTa jana, aura krUratiyaMca ityAdi dvArA
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAra bhUSajaya mArya siddhi saMgha baMgalor3a dillI hone vAle upasarga tathA dhUpa sardI barasAta ityAdika parISahoM ko sahana krte| aba Age kevalI samudghAta kA varNana karate haiM:hue mana meM vicAra karatA hai ki jaisA maiMne pUrva janma meM karma kiyA thA usI ke / arahanta parameSThI ke jo cAra adhAtiyA karma zeSa raha jAte haiM unameM se anusAra pApa kA udaya Akara mujhe phala dekara jA rahA hai| ise to mujhe eka prAyu karma ko sthiti kucha nyUna tathA nAmAdi karmo ko sthiti kucha adhika Ananda ke sAtha sahana kara lenA caahie| aisA vicAra kara ve munirAja eka dama hotI hai to ve arahanta parameSThI apanI grAyu ke zeSa hone meM anta muhUtaM bAkI rahane upazama zreNI para car3ha jAte haiM / taba isa muni ko AkAza meM gamana karane tathA / para kevalI samudghAta karanA prArambha karate haiM / so prathama eka samaya meM apane Atmajala ke andara gamana karane kI Rddhi prApta hotI hai tathA inheM yahAM parvata ke pradezoM ko caudaha rANU lambe aura apane zarIra pramANa caur3e aise daNDa ke prAkAra zikhara para bhUmi ke andara evaM AkAza mArga meM gamana karane kI zakti utpanna / meM kara lete haiM / phira eka samaya meM unhIM Atma pradezoM ko pUrva se pazcima vAtahotI hai| Rddhi ke moha se dUsare sAsAdana guNasthAna meM gira jAtA hai| valayoM ke prAnta taka phailA lete haiM kapATa kI taraha / isake bAda eka samaya meM vaha muni dana pUrva taka jina bANI kA pAThI hokara bhI phaTe hue ghar3e Arama-pradezoM ko uttara se dakSiNa meM phailAte haiM jisako pratara kahA jAtA ke samAna hotA hai ataH yaha bhinna daza pUrvI yA bhinna caturdaza pUrvI kahalAtA hai| hai| isake bhI bAda meM eka samaya meM unhI pAtma pradezoM ko vAtavalayoM taka meM bhI aise logoM ko mahAn prAcArya namaskAra nahIM karate / vyApta karake lokapUrNa kara lete haiM isa prakAra cAra samayoM meM karake phira isI aba jo kSapaka zreNI prApta kara Age bar3hane vAlA apUrva karaNa guNasthAnI 1 krama se cAra samayoM meM apane prAtma-pradezoM ko vApisa svazarIra pramANa kara jIva hai vahI vAstavika apUrva karagA vAlA hotA hai kyoMki vaha pAge pAge apUrva lete haiM aise pATha samaya meM kevali samudghAta karate haiN| isa kriyA se nAmAdi tIna yAnI pahile kabhI bhI prApta nahIM hone vAle aise pariNAmoM ko prApta hotaa| apAtiyA karmoM kI sthiti ghAyu karma ke samAna ho jAtI hai| isako spaSTa karane humA avicchinna gati se bar3hatA calA jAtA hai| aura vahI abhitra dazapUrvI yA ke lie kumudendu AcArya ne dRSTAnta dekara samajhAyA hai ki jaise gIle kapar3e ko lie * abhinna caturdagapUrvI hotA hai, usI ko mahAtmA loga namaskAra karate haiN| {ikaTThA karake rakhe to derI se mUkhatA hai kintu usI ko agara phailA deveM to vaha zIghra hI sukha jAyA karatA hai usI prakAra prAramA bhI apane praghAtiyA ko - isI viSaya ko gaNita mArga se batalAne hue zrI yAcArya kumudendu jo 1 ko samAna banAkarake khapAne meM samartha hotA hai / . ne kahA hai ki pAThavAM guggumyAna apUrva karaNa hai aura usase Age jo chaH guNa taba aghAti karma ko nAza kara siddha paramAtmA honA hai|68-70 sthAna haiM una donoM ko jor3ane se caudaha hote haiM / aba una codahoM ko bhI jor3a kisI eka sthAna meM viSa se paripUrNa cArAmA 84 sAsya ghar3e rakhe hue dene se eka aura cAra milakara pAMca bana jAte haiN| tathA paJcama gati mokSa hai| haiM unake bIca meM eka amRta bharA hayA kalaza hai| krimI aMghe purupa ne AkAza usI mokSa ko agati myAna bhI kahate haiM // 364|| se icchita phala ko dene vAle citAmaNi ratna ko pheMka diyA 131 . adhyAtma sAdhana meM jo muni isa prakAra Age bar3hanA calA jAtA hai yAnI baha citAmaNi ratna zubha bhAgya se usa amRta kubha meM gira jAtA kSapaka zreNI meM car3hanA calA jAtA hai vaha anAdi kAla meM khAye hue apane hai, usI prakAra caurAsI lA jIva-yoni isa jagata meM haiN| usake bhItara amRta svAtantrya ko kSaNa mAtra meM prApta kara letA hai / / 6 / / 1 se bhare hue kubha ke samAna eka manuSya yoni hI hai| usa mAnava yoni meM pUrva taba saMsAra kA prabhAva ho jAtA hai // 66 // janma meM kiye hue alpAraMbha parigraha rUpI zubha karmodaya se aMghe manuSya ke hAtha antima bhava kA manuSya deha dUra hokara AtmA azarIrI bana jAtA hai| se gire hue ratna ke samAna manuSya deha rUpo amRta kubha meM bhadratA pUrvaka jIva athavA yoM kaho ki zarIrI hote hue amRta hI rahatA hai / 67) I gira jAtA hai / yaha manuSya bhava kaisA hai ? so kahate haiM :
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ cauthA adhyAya ike STopadezava naSTa pani / gArane ajAra ro // aSTaguNAnvita siddhara smarisida / aSTamajina siddha kAvya // yaka zazcatideviya karaviDidAdi / vRSabhajinezana kAvya / / aza rokSa ra siddhatva baDardU bALuva kAvya / RSivaMzadAdi bhUvalaya // 2 // mU* ruveLe yoLu sAmAyikavenilva / vIrajinendradAriyada // seri e* vRtiyatizayadanubhava | sArabhavyara divya kAvya // 3 // lakSavariyuta svasamayavada sAri / akSaradaMkadove ra si* // zikSayoLeviMdviya mattu manavanu / lakSaNavistabdhagoLisi // 4 // tanuvanu mareyuta jinarUpe nAneba / dhanavidya yanubhavavAge // ma navesimahAsanavAgiralamalAtma / jinanaMte kamaladAsanadi // 5 // inavaibhavadida kuLitu // 6 // jinanaMte kAyotsargadali // 7 // anudinadamyAsabaladi // 8 // dinadinayogaheccutire // 6 // ina taitapina jyoti // 10 // ghanavAgi beLamuliratu // 1 // tanagetAne brahmanenuva // 12 // jina dharmadanubhava baralu // 13 // Rgava dehaba maretiharu // 14 // eriNakege bAradhyAtma // 1 // ghanapratikramaNa tAnAge // 16 // cinumaya mudreyadodage // 17 // ghanaratna mUrara beLaku // 18 // tanagetAne baMdu beLage // 16 // manumayanupaTala karage // 20 // jinanAthanoreda bhUvalaya // 21 // tanuvinoLAtma bhUvalaya // 22 // venurtitu niluva kuLiruva // 23 // tanuvade svasamaya sAra // 24 // na* pravadakaMdaMte svayam pripuurnnd| avayavatrade zuddha gu* pada // avatAra sthAnada hadinAlkaratnada / cinumaya siddha siddhAMta // 25 // ta nuvanu paradariyuta praapr| danurAgavanu toredAga // jina ra siddhara rUpinanubhava heccuta / tanu rUpinaMtAtma rUpa // 26 // kara raguvudAsrava baruva baMdhavadilla / nirAkulateya padma vai / saramAleyate tannedeyalikAraNabAga / aruhanapadadaMga guriNata // 27 // dala rataravAda adbhutapariNAmada / sarasa saMpadavelna ava na* // haruSavaneripa samayada ldhiyu| baruvAganA aMtarAtma // 28 // varuvAga prabanatarAtma // 26 // pariNAma ladhiyAguvadu // 30 // baralarahaMta tAnenuva // 3 // varuSavarddhanakAdi enuva // 32 // bare baruvAga tannAtma // 33 // guruvAde jagakeeMdenuva // 34 // arahaMtaranu kaMDenenuva // 3 // parizuddha nAne eMdenuSa // 36 // paramAtma padavaDanuva // 37 // gurupada doyitebenuva // 38 // siriyAyatujJAnave danuva // 36 // paramamaMgalanAlku enuva // 40 // paramAtma caraNa bhUvalaya // 4 // tA nu tannaMda paDeva kAryadoLirpa / Ananda zAzvata sukha ma ||taanu tannidale tanagAgi poMduva / tAnalladanyarigariyA // 42 // sivanava bAzvata nirmala nityan / bhavayanellaya keDisuya ha ||avirl sukhasiddhiyavane mahAdeva / avanAdi maMgala bhadra // 43 // rijiyAzeya hoDaviruva cinmayanu / zuddhatvavellamaha __ za rI // buddhiddhiyAcArya pAThaka sAdhuvu / zuddha samyaktvapasArA // 44 //
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri mUvalaya sarvArtha sibi saMgha maMgalorastI vo tarAganu nirAmayanu nirmohiya / kAtaravinitillaviha // tyAta ro yo bALuba bhavyarigAzraya / pUta puNyanu zubha saukhya // 45 // roSa toSagaLilla krodha mohagALalla / prAzeyanaMtAnubaMba // para asarisaleDeyilladavananubhava kaavy| zrI zana siddha bhUvalaya 46 // zrI zanADida diyya vANi // 47 // ghAsi apratyAkhyAna // 48 // rAzi kaSAyagALagum // 46 // mAsuta pratyAkhyAna // 50 // roSada sUkmasamjvalana // 51 // lesina jalarekheyante // 52 // pAzAjalada saMjvalana // 53 // lesini bhAvadoLa mereye // 54 // tAsutAsinoLagananta // 5 // rAzikaSAyabhedagaLa // 56 // ghAsiya mADutabahudu // 7 // lesina jalarekheyante // 5 // mAsade banduseruvudu // 56 // prAseya bhedavijJAna // 6 // rAzimALapudu tuSagaLanu // 61 // mASadakALinantAtmA // 62 / / zrI sanandadali yogadoLu / / 63 // zrI siddhAlayabe allihudu // 64 // AsiddhAlayada ananta / 7 // rAziya siddha bhUvalaya // 66 / / i(r) daroLagiruva SadravyagaLellava / hudugisikoDiha pa na sa || pAlI paMgAstikAyare / adu matta elu tatvagaLa // 7 // na vapadArthagaLemba avasara vastuba / navayavadoLu tumbi ma* raLi / / avanellayanondakUDisi tiLiyuva / avugaLa lekkave jIva // 6 // * ruzana jJAna cAritrava vazagonDu / saramAle ivanella muru gu zaradaprombatteLU aidAru kUDalu barud dippatteLaraMka // 6 // bhU valaya siddhAnta dippattercha / tAballavana honvisi * d||shrii vIravAriNayovaha "i" maMgala kAvya / IvizvadUrvalokadali // 7 // di* vagaLagrada tuttatudiyali beLaguna / zivaloka saluba mAna vara varu // dhavala chatrAkAra dapradagurulaghu / saviyAtma guNadoLagiharu // 7 // pravaravyAbAgha guraNaru // 72 // navanavodita sUkSma dhanaru // 73 // avaravagAhadoliharu // 7 // saviyanantada jJAnadhararu 75 // nava samyaktva darzanaru // 76 // avaranantAnanta balae // 77 // avaranAgata sukhadhararu // 7 // pravaratI tada jJAnadhararu // 7 // savirupinazarIra ghanaru 80 // avaruzAzvatarucinmayaru // 51 // pravarAvAgalu nityara // 2 // avarasukhayu vekenvenuva // 3 // navapada kAvya bhUvalaya // 4 // vizvadagrake gamanabaniTu praayogi| vizvezvara siddhavara ce* ||dsvruuprdhyaanisut bhAvadoLipa / vizvaja kAvyavavida // 8 // pa ramAmRtakAvya arahanta bhASita / guru parampare yAdi pa* dada / / guru siddhpdpraaptiyaagbekemvgeN| sarasavidyAgama kAvya 1186 // pa* Datiyola cakrabaMdha haMsadabaMdha / zuddhAkSarAMka ra kSeyatu / / hovida apunaruktAbhara padmava / zuddhada navamAMka baMdha 187 // va ra pama mahApadma dvIpa sAgara bNdh| parama palayada a m* bubaMdha // sarasa salAke zreNiya aMkadabaMdha / sariyAgelokadabaMdha // 5 // roka makUpada baMdha krauMca mayUrada / sImAtItada vandha / / kAmana pa* dapadma nakha cakrabaMdhada / sImAtItaba levaka bandha // ne madakiraNadabaMgha // 6 // svAmiya niyamadabandha // 1 // hemaratnada padmabandha // 12 // hemasiMhAsana bandha // 13 // ne maniSTeya vratabandha / / 64 // premaroSava geldabandha // zrI mahAvIra nabandha // 66 // I mahiyatizayabaMdha / 67 //
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha baiMgalaura-dilI siddha ho jAne para sampUrNa kAmanAoM se rahita ho jAne se svayaM hI kamanIya mardana, kapar3e latta, koTa kambala ityAdi aneka prakAra ke cIjoM kI jarUrata par3atI ho gayA / hai| jaba vaha saMsArI jIva muni vata dhAraNa karatA hai taba use apanI pAtma rakSA aise guNa viziSTa kauna haiM ? to kahanA hogA ki ve yuga ke prArambha meM karane ke lie zarIra kI rakSA karanA par3atA hai| anAdi kAla se zarIra rUpI hone vAle gommaTezvara ke pitA jagad guru grAdinAtha bhagavAna haiM / 6 / kArAgRha meM bandhe hue prAtmA ko bAhara nikAle binA usakI sevA nahIM ho sakatI ghe sabase mahAna haiM to bhI sabase sUkSma haiM / 87 kyoMki zarIra kI sevA vAstavika sevA nahIM hai kyoMki usakI sevA jitanI ananta guNoM ke svAmI hone ke kAraNa ve mahAna hai / / hI adhika kI jAtI hai utanI hI aura AkAMkSA dinoM dina bar3hatI jAtI hai para kSetra aura mAlA kI paridhi se rahita haiM / / yadi AtmA kI sevA eka bAra bhI sucAru rUpa se ho jAya to puna: kabhI bhI ananta prakavalaya me veSTita haiM arthAt inake ananta gaNoM ko ananta usakI sevA karane kI pAvazyakatA nahIM pdd'tii| ataH AtmA ko zarIra se mukta aMkoM ke balayoM se hI jAna sakate haiM / karalA hI yathArtha sevA hai // 13 // mahata saya meM RSiyoM kA bhAmA, pUrA jJAna sAmrAjya prApta / tila mAtra bhI bhayabhIta na hote hue jaba dhyAna meM rata hokara nayamArga thA, yora cAritra meM lIna the isalie paramaudArika deha meM rahane para bhI deza ke ko ma chor3ane vAle niyama se prAtmA meM rata hone vAlA yogI dhyAnAgni ke dvArA vikAroM se alipta the isIlie unhoMne anta meM deha bandha ko toDa diyA ananta kAlIna pApakI nirjarA karale, isameM kyA pAzcarya hai ? arthAta nahIM hai| jinakA mana apane pAtma sampatti meM lIna hai vaha hamezA bhagavAna / nirbhaya hokara yogI naye mArga para bar3hatA calA jAtA hai| niyama se jinezvara ke samAna prakSubdha arthAt rAga rahita bItarAgI hokara apane prAtmAnu- AtmA ke zuddha svarUpa meM lIna hotA hai taba dhyAnAmni dvArA ananta rAzi bhava meM lIna rahatA hai| isa prakAra se akSubdha AtmAnubhava meM rata rahane vAle / saMcita pApa karmoM kA nAza kara detA hai / isameM kucha bhI Azcarya nahI hai / 14 / ke atyanta nibiDa karmoM kI ananta nirjarA hotI hai| zrI kumudendu prAcArya ne isa zloka meM yaha batalAyA hai kiOM namaH siddhanyaH yogI samasta madoM se dUra rahakara vyavahAra aura nizcaya donoM naya mArga vivecana kA Azraya letA humA sva vazIkRta khaGgAsana athavA padamAsana se dhyAna meM rata zrI kumudendu pAcArya ne isa zloka meM zuddhAtma rata dhyAnI yogI ke hotA hai aura taba svarasa se paripUrNa ho jAtA hai / 6.5 // yoga sAmarthya kA varNana isa prakAra kiyA hai ki jJAno yogI ke zarIra hone para svarasa meM paripUrNa ho jAne para apane vazIbhUta hue mArga kA hI citavana bhI na hone ke samAna hai, kAraNa yaha hai ki jisa yogI kA mana sadA aAtma- karatA hai / 96. sampatti rUpI sampadA meM magna rahatA hai vaha hamezA vItarAga jinendra bhagavAna ke svasamAdhi meM sthira ho jAtA hai / 17 / sva meM sampUrNa ho jAtA hai / samAna akSubdha hai, aise zuddhAtma anubhava meM rahanevAle yogI ke anAdi kAla se / samasta mithyA mArgoM ko chor3a detA hai / pUrvakRta aparAdhoM ko bahA detA . lage hue atyanta kaThina karmoM ke pighalane meM kyA derI hai ? arthAt kucha nhiiN| / hai / 100 / karma rUpI daMDa ko jalA detA hai / 1015 navIna dIkSita ko jaise isaprakAra zrI kumudendu prAcArya ne yahAM taka siddha bhagavAna tathA arhata / Ananda kA anubhava hotA hai vaisA prAnandAnubhava hone lagatA hai / 102 / yaza ko bhagavAna ke guNoM kA varNana kiyA / aba 13 tirAnave zloka se prAcAryAdi paidA karane vAle lakSya ko siddha kara letA hai / 103 navIna guNoM kI vRddhi se tIna parameSThiyoM ke svarUpa kA varNana kreNge| yukta hotA hai / 104 / isa siddhi kI icchA se rahita hotA hai| saMsArI jIva ko apane zarIra kI rakSA karane ke lie tela, sAbuna, / bhAvArtha-saMsArI jIva jisa prakAra nAnA RddhiyoM kI icchA se
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi maMpa negalora-dillI pAkulita rahatA hai isa prakAra yaha kisI bhI Rddhi kI icchA se Akulita rahA ve apane rasa siddhi kI kaThinatA aura usake lie kiye gaye parizrama kA nahIM rhtaa| yahAM upayogI hone se zrIbhartRhari paura zubha caMdro cArya kA kathAnaka / bAra bAra basAna karate hue ulAhanA dene lge| likha denA ucita hai / eka rAjA ke do putra the, eka kA nAma bhartRhari aura duusre| yaha dekhakara zubhacandra to jamIna para se dhUli cuTakI meM uThAI aura' kA nAma zubhacandra yA saMsAra kI dazA kA vicAra kara donoM vairAgI ho banavAsI zilA para DAla dI jisase sampUrNa zilA sone kI bana gaI aura bhAI bhatRhari ho gaye / mataM hari rasa prAdi RddhiyoM ke sAdhana karane vAle guru ke ziSya ho se bole ki--bhAI ! tumane apane itane samaya ko vyartha hI rasa siddhi ke phera meM gaye aura zubhacandra kisI bhI Rddhi ko na cAhane vAle prAtma yogI vItarAga par3akara gavA diyA / sone se itanA prema yA to apane rAja mahala meM vaha kyA sAdhu ke ziSya bane / bhartRhara ne bahuta varSoM kI sAdhanA ke bAda rasa Rddhi ko| kathA / kama thA / vaha vahAM aparimita thaa| use to prAtma guNa kI pUrNatA prApta karane prApta ko arthAt isa-pArada ko siddha kara lene ke kAraNa suvarNa banAne lge| nAma ke lie hama logoM ne chor3A thA / Atmasiddhi ho jAne para vaha jar3a padArtha apane nirA eka dina unheM apane bhAI kA khyAla pAyA ki maiMne to rasa siddhi prApta kisa kAma kA hai? isalie yaha saba chor3akara bAtma siddhi meM lagAnA ucita hai| karalo hai aura mere bhAI ne kyA siddha kiyA hai isalie eka ziSya ko zubhacaMdra hai zubhacandra kI yaha yathArtha bAta sunakara bhartRhari ko yathArtha jJAna hogayA kI talAsa meM bhejaa| idhara udhara khojate hue ziSya ne zubhacaMdra ko digambaramaura bedigambara vIta rAgI yathArtha sApa bana gye| (vastra Adi ke prAvaraNa se rahita) vepa meM dekhA aura mana meM socA ki hamAre / hai isIlie yogI Atmasiddhi karate haiM aura isa siddhi kI tarapha lakSya guru ke to bar3e ThAThabATa haiM parantu inake zarIra para to bastra taka nahIM haiN| prasthimAtra zeSa haiM, mAhArAdi bhI nahIM miltaa| isa taraha mana meM duHkhita ho ziSya / nahIM karate 1105 // guru bhartRhari ke pAsa lauTa gayA aura saba vRttAnta kaha sunaayaa| rasa siddhi jaba nahIM cAhate taba kAma deva kA prabhAva unapara par3a hI kaise bhatRhari ne apane bhAI kI yaha dazA sunakara siddha rasa tU bar3I meM bharapa apane bhAI kI yaha dazA matakara mila rasa pIne bhara sakatA hai ? parthAt kAmavAsanA unako nahIM satAtI / 106 mejA aura kahalAyA isase mana cAhA sonA banAkara vastra AhAra Adi Avazyaka yogI usa samaya navIna navIna padArthoM kA dhyAna meM citavana karatA vastuoM ko prApta karanA / / hai|07| kSudhA prAdi pariSa hai para vijaya karate hue zarIra se daMDita karatA ziSya siddha rasa se bharI numbaDI lekara zubhacaMdra ke pAsa pataMcA aura garu / / 108 / koti dene vAle cAritra meM sthira rahanA hai / 106 / para dravyoM kA vaktavya kaha sunaayaa| zubhacaMdra ne yaha saba manA, mana meM bhata hari kI badi para kI phaka kara pRthaka kara denA hai|110| dikhAvaTI prema se rahita hotA hai|11|| dayA bhAva kiye pIra ziSya se kahA ki isa rasa ko pheMka do to baha dhama sAdhya isI prakAra ke RSi rUpa ko dhAraNa karane vAle bhadra dehI hote siddha rasa ko isa prakAra nirarthaka pheMkane ke lie rAjI na hayA / parantu bApisa hai|11|| rasa ko le jAne se guru nArAja ho jAyeMge isa bAta se isako zilA para pheMka denA isa madhya loka kI pRthvI para rahakara bhI pAtma rUpI bhUbalaya meM rahatA par3A / vApisa lauTakara aba guru bhatahari se saba vRttAMta kahA to ve bar3e duHkhita hai arthAt apane zuddhAtma svabhAva meM rata rahatA hai / 113 // hue aura svayaM bhAI ke pAsa phuNce| zubhacandra ko atyanta durvala dekhakara vizva se khyAti ko AtmA ko phailAne vAle maMgala prAbhUta meM rahatA Azcarya meM A gaye aura siddha rasa lelene kA Agraha karane lge| bhata hari kI / hai / 114 // bhrAMti ko dUra bhagAne ke uddezya se zubhacaMdra ne rasa bharI tUMbaDI patthara para paTaka vizeSArtha:-samasta maMgala prAbhUta meM 2073600 akSara aMka hai ve hI do jisase saba rasa phaila gayA / aba to bhartRhari ke hAhAkAra kA ThikAnA na / punaH punaH dhumA phirA kara samasta bhRvalaya meM prayukta hue haiM isalie bhUvalaya hI
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha, baiMgalora-dillI maMgala prAbhUta hai maura maMgala prAbhUta hI bhUvalaya hai / isI bhUvalaya ke akSaroM ko| aGka aura akSara ko samAna dekhate huye vaha bhava bhaya kA nAza karane vAlA bhinna bhinna praNAli se bhinna bhinna pRSThoM ke par3ane para 32400 bhUvalaya bana hotA hai // 120 // jAte haiN| jaba taka ki yaha saMsArI joba navama aMka aura akSaroM meM bheda samajhatA sarva jIvoM ke bhaya ko nivAraNa karane vAle yogI ko bhaya kahAM se / jA rahA thA tabhI taka isako janma maraNa karanA par3a rahA thaa| ataH jaba una pAyegA / jisa yogI ne parAnu rAga ko jIta liyA hai ina yogI rAja ko bhaya / donoM meM abheda sthApanA kara letA hai to sahaja meM janma maraNa se rahita ho jAtA kahAM se hogA, svayaM zuddha rUpAnu caraNa meM rata rahane vAle yogI ko bhaya kahAM? ! hai| / / 12 / / sampUrNa naya mArga kI prAkulatA ko chor3akara Atma citavana meM rahane vAle yogii| ajJAna rUpI jo aMdhakAra thA aba vaha maSTa ho gayA arthAta usako pUchatA hai ki bhaya kaisA hai // 11 // bhagA diyA // 122 // jo yogI asamAna zAnta bhAva meM rahane ke kAraNa asa sthAvara jIvoM vaha yogI niraMjana pada kA dhArI hotA hai / / 123 // ke hita ko sAghana karane vAlA hotA hai, baha yogI zAzvata mukti sukha ko ! janako vizAla dharma sAmrAjya mila jAtA hai / / 124 // prApta kara letA hai / kyoMki vaha yogI dehAdika saMsAra ke sampUrNa podgalika dharma rUpI parvata kI zikhara para pahuMca jAtA hai / / 12 / / padArtho ko apane se bhinna samajhatA hai aura vaha yogI vicAra karatA hai ki ina arthAt dharma dravya loka ke anta taka hai isa liye yaha AtmA usake anta paudgalika para padArthoM meM hone vAle sukha duHkha kI yAkulatA kA kitanA bala hai / taka pahuMca jAtA hai| isako maiM dekha buuNgaa| isa prakAra dhairya dhAraNa karate hue sampUrNa karma mala usakI kavi kalpanA bhI nahIM kara sakatA hai // 126 / / ko nAzakara zuddhAtmA bana jAtA hai // 116-117|| apane bhAtma-tatva ke sAtha anya saMpUrNa tatva ko jAnatA hai / / 127 / / arhatsiddhAdi nava padoM ko guNA kAra rUpa apane prAtma gaurava ko bar3hate sabhI gaNita zAstra tatvajJoM kA yaha kathana hai ki nava praka ko do aMka hue vaha yogI apane AtmasvarUSa ko zuddha banAtA hai to usake pAsa para padArthoM se vibhAjita karane para zeSa zUnya nahIM AtA hai kintu jainAcAryoM ne asAdhya kArya ke prati tilamAtra mI rAga nahIM raha jAtA hai / 118 // ko bhI sAdhya kara diyA hai, arthAt naba ko do se vibhAjita karake zeSa zUnya ko he pAtmana ! jaya ho jaya ho ! isa prakAra parama ullAsa ko prApta hote / bacA diyA hai| isakA vivaraNa dUsare adhyAya ke vivecana meM kara cuke haiM, vahAM se hae tathA para padAryoM ke lagAva ko dUra haTAte hue kevala apane zuddha prAtmA ke / samajha lenA // 12 // citavana meM hI lIna ho rahA hai // 11 // yaha yogI anAdi kAla se cale Aye bhava samudra ke janma rUpa jala ke __ vaha yogI-jaba ahaMsiddhAdi nava padoM ke citavana meM ekAgratApUrvaka ! kaNoM ko Upara rahe hue gariNata rUpa se jAna letA hai / tallIna hotA hai evaM navama aGka kI mahimA ko prApta karatA hai taba usa samaya / navakAra maMtra ko japate rahatA hai / / 120 // usa navama aGka kI mahimAmaya apane mApa ko hI anubhava karate hue tathA navama | ma. i. u R la e ai. pro. pro. ina nava svaroM ko milA detA hai| aise
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha vegalora-dillI yogiyoM kA guNa gAna karane vAlA yaha bhUvalaya hai| paradravya ke darzana karane se / Aye hue jIvoM kI rakSA karatA hai sabhI jIvoM ko harSa utpanna karane vAlA yaha jisa karma kA baMdha hotA hai vaha karma samyaktva ko zuddha nahIM karatA hai jaisA mara-1 vAkya hai| yaha vAkya sampUrNa bharata khaMDa kI sampatti hai // 146!! hata, prAcAryAdi, guruyoM ne samajhAyA hai| parama svarUpAcaraNa meM paramotkRSTa samyagjJAna kI nidhi hai / / 147 / / rahane vAle prAtmA ko saMsAra se nikAla kara samyaktva cAritra meM rahane ke sulabha sAhitya kA gaNita hai / / 148 // kAraNa mana kI ora arahaMta aura siddhoM ko lAkara sthira karane se siddha pada parama utkRSTa jJAna ko 718 bhAga meM vibhAjita kiyA gayA hai / / 146 // prApta hotA hai / aisA arahaMta parameSThiyoM ne kahA hai / arthAt kAnar3I kAvya kA / una aneka prakAra kI vidhiyoM ko bhASAoM ke nAmase aMkita kiyA hai 1 chanda sAMgatya 2 caritra meM hI gabhita hai aisA bhI isakA artha hotA hai| ve sabhI isa bhUvalaya meM haiM // 15 // jina jina bhAvoM meM jo asAdhya hai, isa bAta ko vRSabha ! isaliye arahaMta deva ne hI isa bhUvalaya kA kathana kiyA he ||15kssaa sena Adi prAcAryoM ne sAdhya kahA hai bhavya jIvoM ko prAcAra vicAra cAritrAdi meM isa zrI mahAvIra kI sarvAMga sundara divya dhvani ko zUra digambara muniyoM ne sthita karane vAle anya bhAgama meM kisI prakAra ughRta nahIM kiyA hai ||13shaa mArga meM bihAra karate samaya adhyAtma rUpa meM likhA tadrUpa yaha bhUvalaya grantha haiN||152|| sabhI mAcAryoM ne paramparA paripATI ke anusAra maMgala tathA sukha maya / isa kAvya ko par3hane se sampUrNa kaSAya naSTa ho jAtI hai| zeSa ko naSTa nirAkulatAyeM sarAhanIya dharma ko aMkAkSara mizra rUpa se utpanna hone vAlI vANI / kara siddha pada ko prApta karatA hai| isa lie bhavya bhAvaka (jIvoM) manuSya ke kI paramparA paddhati ke anusAra hI bhagavAna mahAvIra kI vANI se liyA hai, . dvArA isakI ArAdhanA karate hue guNAkAra rUpI kAvya hai // 153] isaliye yaha vANI yathArtha rUpa hai // 136 // isa bhUvalaya grantha meM sATha hajAra prazna hai / ina praznoM uttara ko dete samaya __ yaha nirAkula arthAt prAkulatA rahita mArga maMgala rUpa hone ke kAraNa saMtoSa pratyeka prazna para dRSTAnta pUrvaka vivecana hai| isa grantha ko caudaha pUrva tathA kI vRddhi karane vAlA hai| aura parama arthAt utkRSTa karuNAmaya gaNita se / usa se prakaTa huI vastu bhI kahate haiN| jinhoMne praSTa karmoM ko naSTa kiyA hai aise nikala AtA hai, isalie isakA dUsarA nAma dayAmaya dharma bhI hai // 137 / / bhagavAna ne kahA hai / ataH isa bhUvalaya grantha meM aSTa maMgala dravya haiM // 154 / / yaha dharma parahaMta bhagavAna ke mukha kamala se prakaTa huA hai // 138 / / jinendra deva kI bhakti karate samaya mana vacana kAya ko kRta kArita anusaMkhyAta aMkoM se bhI guNA kara sakate hai // 13 // modanA ina tInoM se guNA karane se nau guNanaphala AtA hai| phira ina aMkoM ko utkRSTa prauSadha Rddhi gaNita ko yaha batalAne vAlA hai / / 140 // arahanta siddhAdi nau padoM se guNA karane se 81 (ikyAsI) saMkhyA ho jAtI hai| ATha prakAroM kI buddhi Rddhi ko sulabha aMkoM se batalAne vAlA hai // 14 // isa prakAra gaNanA karane vAle 'gaNaka' aisA kahate haiM / una gaNakoM ke anubhava meM bhitra bhinna aneka atizaya yukta siddhi ko prApta karA dene vAlA hai||142|| 3 ghAyA huA yaha bhUvalaya grantha hai // 15 // bhavya jIvoM kA upakAra karane ke lie prAcAryoM ne likhA hai // 143 // / isa bhUvalaya meM causaTha kalAyeM hai| yaha saba causaTha kalAaiM nau aMka saMsAra sAgara meM aneka bAra bhramaNa karate karate pratyaMta maya bhIta hote 1 meM hI antargata haiN| yaha nau aMka samasta jIvoM ke cAritra ko zuddha karate hue
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 sirimUvalaya apane zrAtmA ke samIpa meM lAne vAlA yaha divya bhuvalaya kAvya hai / / 156 // janatA kA pAlana, saccaritra dvArA karAne vAlA yaha kAvya hai || 157 / / isa kAvya ko par3hane se sarva prakAra kI unnati hotI rahatI hai isaliye sarvodaya kAvya hai / / 158 // kAla ko batAne vAlI jala ghaTikA ke samAna yaha divya eka hai|| 156 // keloM ke patte ke udvama kAla meM jaisI komalatA aura sundaratA rahatI hai vaise hI yaha mRdu sundara kAvya hai // 160 // atyaMta sUkSma akSara vAlA yaha sarasAMka kAvya hai // 161 // totA aura koyala ke zabda ke sAmAna sunane meM priya lagane vAlA yaha kAvya hai / / 162 / / kumArI bAlikA kI bolI jaise lika hotI hai vaise hI yaha kAvya sunane meM hai // 163 // sunane meM priya lagatI hai aura mAMgapriya lagatA hai aura maMgala ko detA sarvArtha siddhi saMgha beMgalora- dillI kI vANI bhI mUla meM isI bhASA meM pracalita huI thI isalie grantha ko kumudendu AcArya ne isI bhASA meM likhA hai / prathama kAmadeva gommadezvara kA yaha kAvya hai / / 164 / / zradaMta dhAvanadi zraThAIsa mUla guraNoM ko dhAraNa karane vAle digambara muniyoM kA yaha kAvya hai / / 165 || sampUrNa jagata ke ajJAna aMdhakAra kA nAza karane vAlA maha kAvya hai / // 166 // isa kAvya kA adhyayana karane vAlA manuSya vratI bana jAtA hai / / 167 / / vrata ko ujjvala karane vAlA yaha kAvya hai / / 168 / / zrAnanda ko atyaMta bar3hAne vAlA yaha AdhyatmA kAvya hai / / 166 // digambara muni viracita yaha kAvya hai // 170 // jisako karNATaka kahA jAtA hai usa bhASA kA nAma vAstava meM karnATaka hai yaha bAta kararNATaka rAjya ke do karor3a prAdamiyoM meM Aja bhI pracalita hai| bhagavAna isa bhUtala para tIna sau tresaTha mata dekhane meM A rahe haiM jo ki eka dUsare se paraspara virodhI pratIta hote haiM aura sadA hI lar3ate rahate haiM una saba ko ekatrita karake maMtrIpUrvaka rakhane vAlA syAdvAda hai evaM usa syAdvAda ke dvArA zrI prAcArya ne isa bhUvalaya grantha meM bar3I khUbI ke sAtha zAMtipUrvaka una saba ko apanAyA hai / / 171 / / isa grantha kA adhyayana karane se jina bhASAoM kA lAbha hamako nahIM haiM una saba bhASAoM kA jJAna bhI saralatA pUrvaka ho jAtA hai| evaM vinaya pUrvaka isakA anumAna karane se adhyAtmasiddhi hokara vaha AdamI acala bana jAtA hai / isa prakAra pratipAdana karane vAle isa tIsare adhyAya meM, 7260 aGka haiM jina meM zrA jAte haiM aise daza cakra haiN| unhIM dazacakroM ko dUsarI rIti se par3hane para 10566 aMka aura nikalate haiM / ina donoM ko milAne para 144 kama 18000 kAkSara ho jAte haiM // 172 // sampUrNa saMsAra ke duHkha ko naSTa karane vAlA so'haM yaha apUrva mantra haiM isakA artha hotA hai ki yuga ke prAdi meM hone vAle bhagavAna RSabha deva kI siddhAtmA kA jaisA svarUpa hai vaisA hI merA bhI svarUpa hai / praznaH - siddha bhagavAna to anAdi se haiM phira zrI RSabhadeva ko ho kyoM liyA? isakA uttara yaha hai ki - zrI RSabha deva bhagavAna ne hI prArambha meM apanI putrI sundarI ko aMka bhASA meM yaha bhUvalaya grantha par3hAyA thaa| jo ki nau 6 aMkoM meM sampAdita kiyA huA hai // 174 // iti tIsarA A 3 pluta adhyAya samApta huaa|
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvAcaM siddhi saMgha baMgalora-dillI isI ke antargata yaha nimna likhita maMgalAcaraNa kA iloka nikalatA isa adhyAya ke antargata prAkRta bhagavadgItA hai usako yahAM uthata / karate haiN| AgAha antahi guNahi juto vishuddhmaartoN| bhavabhayadajaNadaccho mahavIro atthktaaroN| artha-pA (NA) gohi yAna jJAnAdiI ananta guNoM se yukta vizuddha cAritra! kAle bhava bhaya kA nAza karane vAle bhagavAna mahAvIra hI isa grantha ke artha kartA prajJAnatimirAndhAnAM jJAnAJjanazalAkayA / cakSurunmIlitaM ena tasmai zrI guru vennamaH / isa zloka meM pAye huye ena' ke sthAna para saMskRta bhASA kI dRSTi se 'yena' honA cAhiye parantu citra kAvya aura zleSAla kAra meM eka tathA ye ko eka ho mAna liyA jAtA hai / isI prakAra guruvena namaH ke bAre meM bhI smbhlenaa|
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ cauthA adhyAya // 3 // ika STopadezava naSTa karmAzava / spaSTade arahaMtara za* rii|| aSTaguNAnvita siddhara smarisida / aSTamajina siddha kAvya // 1 // yata zazvatideviya karaviDidAdi / dRpajinezana kAvya / / praza ro* ra siddhatva vaDa? bALuva kAvya / RSivaMzadAdi bhUvalaya // 2 // mUOM haveLeyoLa sAmAyikardenilava / vorajinendradAriyada // seri pa ddhatiyatizayadanubhava / sArabhavyara divya kAvya la* kSaraNayariyuta svasamayavava sAri / akSaradaMkadobbe ra si* // zikSeyoladidriya mattu manavatu / lakSaNadistabdhagolisi // 4 // tara nuvanu mareyuta jinarUpe nAnaeNba / ghanavidya yanubhavavAge // ma nabesimhAsanavAgiralamalAtma / jinanaMte kamaladAsanadi // 5 // dhanavaibhavadida kulitu // 6 // jinanaMte kAyotsargadali // 7 anudinadabhyAsabaladi // 8 // dinadinayogaheccutire 6 inanaMtatapina jyoti // 10 // dhanavAgi beLagutaliralu // 11 // tanagetAne brahmanenuva // 12 // jina dharmadanubhava baralu // 13 // RSada dehaba maretiharu // 14 // eriNakege bAradhyAtma // 15 // dhanapratikramaNa tAnAge // 16 // cinumaya mudreyaMdodage // 17 // ghanaratna mUrara beLaku // 18 // tanagetAne baMdu beLage // 16 // manumathanupaTala karage // 20 // jinanAthanoreca bhUvalaya // 21 // tanuvinoLAtma bhayalaya // 22 // venurtitu niluva kuLiruva // 23 // tanuvade svasamaya sAra // 24 // na pravadakarate svayam paripUrNada / avayavabada zuddha gura rAva // avatAra sthAnava hadinAlkaratnada / cinumaya siddha siddhAMta // 25 // tara nuvanu paraveMdariyuta prApara / danurAgavanu toredAga / / jina ra* siddhara rUpinanubhava heccuta / tanu rUpinaMtAtma rUpu // 26 // ka* rasuvudAsrava baruva baMdhavadilla / nirAkulateya padma ve Lu / / saramAleyaMte tannedeyalikAraNabAga / aAhanapadabaMga guriNata // 27 // * rataravAda adbhutapariNAmada / sarasa saMpadavelna ava na* // haruSavaneripa samayada ladhiyu / barubAgamA aMtarAtma // 2 // varuvAga avanataMrAtma // 2 // pariNAma ladhiyAguvadu // 30 // baralarahaMta tAnenuba // 3 // varuSavarddhanakAdi enuva // 32 // bare baruvAga tannAtma // 33 // guruvAve jagakeeMdhenuva // 34 // arahaMtaratu kaMDenenuva // 35 // parizuddha nAne eMdenuva // 36 // paramAtma padavaDanuva // 37 // gurupada doreyitadanuva // 38 // siriyAyatujJAna denuva // 36 // paramamaMgalanAlku enuva // 40 // paramAtma caraNa bhUvalaya // 41 // tAnu tannaMda paDeva kAryadolipaM / Ananda zAzvata sukha ma* // tAnu tannidale tanagAgi poMduva / tAnalladanyarigariyA // 42 // sivanada zAzvata nirmala nityanu / bhavavanellava keDisuv ha ||avirl sukhasiddhiyavane mahAdeva / avanAdi maMgala bhdr| // 43 // riDiyAzeya hoddhadiruva cinmayanu / zuddhatvavellamaha * rii||buddhitiyaacaary pAThaka sAghuyu / zuddha samyaktvadasArA // 4 //
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvAcaM siddhi saMgha begaloraviltI vo* tarAganu nirAmayanu nirmohiyu / kAtaraninitilladiha // khyAta ro* yoLu bALuna bhanyarigAzraya / pUta puNyanu zubha saulya // 4 // ro*Sa toSagaLilla lodha mohaLilla / prAzeyanaMtAnubaMdha // pa* asarisaleDeyilladavananubhava kaavy| zrI zana siddha bhUvalaya // 46 // zrI zanADida divya vANi // 47 // ghAsi apratyAkhyAna // 48 // rAzi kaSAya maLaLigum // 46 // mAsuta pratyAkhyAna // 50 // roSada sUkSmasamjvalana // 51 // lesina jalarekheyante // 52 // pAzAjalada saMjvalana // 53 // lesini bhAvadoLa mereye // 54 // tAsutAsinoLagananta // 55 // rAzikaSAyabhedagaLa // 56 // ghAsiya mADutabahudu // 57 // lesina jalarekheyante // 5 // mAsadeM banduseruvudu // 56 // prAseya bhedavijJAna // 6 // rAzimALapudu tuSagaLanu // 6 // mASadakALinantAtmA // 6 // zrI sanandadali yogadoLu // 63 // zrI siddhAlayave allihudu 64 // AsiddhAlayada ananta / 75 // rAziya siddha bhUvalaya // 66 // ika baroLagiruva SaDdravyagaLellava / hudugisikonDiha pa ra ma // padaprApta jIyane paMcAstikAyade / adu matte eLu tatvagaLa // 6 // na* vapadArthagaLemba avasara vastuva / navayavadoLa tumbi ma raLi // avanellabanondakUDisi tiLiyuva / avugaLa lekkave jIva // 6 // da* ruzana jAna cAritrana nalagotu / saramAle balla muru gu* ||shrdnomvttenu aidAru kUDalu baruva dippatteLaraMka // 66 // bhU* valaya siddhAnta dippattecha / tAvellavanu hondisi ru* v|| zrI vIravAriNayokabaha "I" maMgala kaavy| Ivizvayalokadali 70 // viza vagaLagrada tuttatudiyali beLaguva / zivaloka saluba mAna va vara / / dhavala chatrAkAra dagadagurulaghu / sabiyAtma guNadoLagiharu // 71 // avaravyAvAdha guragaru // 72 // navanavodita sUkSma ghanaru // 73 // avaravagAhadoLiharu // 74 // saviyanantada jJAnadhararu // 7 // nava samyaktva darzanaru // 7 // avaranantAnanta balaru // 77 // avaranAgata sukhadharara // 7 // avaratI tada jJAnadhararu // 79 // savirupinazarIra ghanaru // 8 // avaruzAzvatarucinmayA // 1 // avarAvAgalu nityar // 2 // avarasukhavu bekendenuva // 8 // navapada kAvya bhUvalaya // 24 // vizvadanake gamanavaniTu mA yogi / vizvezvara siddhabara ve ||dsvruuprdhyaanisut bhAvadolipa / vizvajJa kAvyadanaviyu // 5 // pa* ramAmRtakAnya arahanta bhASita / guru parampare yAdi para dada // guru siddhpdpraaptiyaagbekembrge| sarasavidyAgama kAvya // 56 // paddhatiyoLu cakabaMdha haMsabaMdha / zuddhAkSarAMka ra* kSeyanu / hoddida apunaruktAkSara padmada / zuddhada navamAMka baMdha // 7 // vara ra padma mahApadma dvIpa sAgara baMdha / parama palayada pra ma bu baMdha // sarasa salAke zeriNaya aMkadabaMdha / sariyAgelokavabaMdha // 8 // romakUpada baMdha krauMca mayUrada / sImAtItada bandha / / kAmana para dapadma nakha cakrabaMdhada / saumAtItada leSaka bandha kA ne mavakiraNadabaMdha 1tor svAmiya niyamanabandha // 6 hemaratnada padmabandha // 2 // hemasiMhAsana bandha // 6 // ne maniSTeya vratabandha | premaroSaya geldabandha // 65 // zrI mahAvIra nabandha // 66 I mahiyatizayabaMdha // 17 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha, baiMgalora-dillI kA managariNatavatbandha // 6 // prA mahAmahimeyabaMdha Heil svAmiyatapada zrIbandha // 10 // sAmantabhadana bandha / / 10 / / zrI mantazivakoTibaMdha // 10 // prA mahimana taptabaMdha // 103 / / kAmitaphalavIvabaMdha // 104 // nemazivAcArya baMdha // 10 // svAmi zivAyanabaMdha // 106 / nemaniSTheyacakra baMdha // 107 // kAmitabaMdha bhUghalayA 10811 uttama saMhananada cakrabaMdha m| tutkRSTa dehada rA* g|| cittajanandada saMsthAna baMdhade // sutuvarida divyabaMdha // 16 // vaka radasamyagdarzanadAdiya baMdha / guru parampareya prAcA * mala / varatapabaMdhada saramaggI koSTaka / viruvaadhyAtmadabaMdha // 110 // take pisuta dehavuupasarga kedd'eyaage| aparimitAnandanaba * prA / supavitrabhAvada satyavaMbhava baMdha upazamakSayadAdi baMdha // 11 // * vapadmabaMdhada kaTTinoLakaTTida / avarasaccAritra ya* baMdha // avatAravillada apunarAvRttiya / navamAMka baMdha subaMdha // 112 // te rasagurapaThAragadoLagAtmanakUDi / sAradharmavarAzimADi // bora gu* eMgaLaanantAkado kaTTi / sAravAgisiha bhUvalaya // 113 // zUravAgisida bhUvalaya // 114 // nusaranamta bhUyasaya 115 // ' sArAtmarAvAsa valayA // 116 // dhIraracAritrayavalaya 1117 // dAriyoLapavarga nilaya // 11 // seruvaghyAtma nirmamava // 116 / / krU ra karmArivilayada ||12shaa dAripatorvaka nilaya // 120 // bhUrivaibhavadasadvalaya // 122 // ghoropasargadavilaya // 123 // sArAtma zikhayAdinilaya // 124 // krUrakArmaraNadeha vilaya // 12 // cAritra sArasadvalaya // 126 // sArajJAnAma nanilaya // 127 // dArakeyavaraMkavalaya // 12 // ghora svavalida bhUghalaya // 126 // karuNeya dharma baddha navAgelokade / baruba kaSTa gaLellaka ra gi* // guruvigeziSyane guruvAguvAgalli / dorevasamAdhiyoL mokSa // 130 // tu nagetAne siddhiyAguvakAla / jina dharmadatizaya veLagi / ghana ve dadvAdazadanubhavaberalu / jina barddhamAnana dharma // 13 // tA* ruNyaba hoMdimaMgala prAbhRta / dAradaMdadenavanama na* // veratuvaMdiha adhyAtmavaibhava / zUramunigaLadAriiha // 132 / / ro gshokglellkrguvyogde| sAgara palyazalAke / yAguva ma% himeya navamAMka baMdhada / sAghanakarma siddhAnta // 133 / / zrIgurupadada siddhAnta // 134 // nAganarAmarakAnya // 13 // prAgaLidayoga kAvya // 136 / / tAguvAtmadhyAna kAvya / / 137 // nAgasaMpagepuSpavaidya // 13 // bhogayogadasiddhi kAvya // 136 // bhogadatRptiya kaLeva // 140 // zrIguruzivakoTyAcArya // 141 // prAmavALipa zivAyanana // 142 // rogavakeDisidakAvya // 143 // nAgamalligekRSNapuSpa // 144 // tAgalusvarNa siddhAnta // 14 // hegeyutappada yoga // 146 / / nAgArjuna siddhakAvya // 147 // prAgirdakApuTAMka // 14 // zrIguruyara senagaraNadi // 19 // rAgadipeLdasiddhAnta // 150 // sAdhana vahasvarNakAvya // 15 // rAma virAga bhUvalaya // 152 // aSTamahAprAtihArya vaibhavavanu / spaSTagoLisidAdi vara hA // iSTArthavellAtma saMpadAvennuva / aSTamajina siddhakAvya // 153 //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya zro 56 zu gupAda guDucAda dharma karmadaloha / datubhavavade svarNa ta nuvanakAza ke hArisiLitisuva / dhanavaimAnika divya kAvya // # nekonevogisi bhavyajIvaranella / jinarUpidipakAvya || teranuyaLe yuvadAriyo baruvaMka dAraMkeya mAdalada sAra dAriya puSpAyurveda // 158 // sArAgnipuTa divya yoga / / 161 // sArAtmazuddhi pAradava // 164 // erisitiLiva pAradada / / 167 / / dAriyaguru vRddhiyaMka // 170 // zUrarakAvya bhUvalaya // 173 se ravamanavanu pAradadoLu kaTTi / nUrusAbira hubugala || sArava tu saruvArthasiddhiyagradazyeta ( zileyada ) kSatrava baredaMkamArga * *b ra sarvArtha siddhi saMgha baMgalora-dillI // / 154 / / / / 155 / / 156 / / // 157 // // anubhavagamyada samavasaraNa kAvya / dhanasiddharasadivyakAvya nasapuSpada kAvya vizvambhara kAvya / jinarupinabhadra kAvya kaLeya kUganillavAgipa kAthya danubhayakhecara kAvya parakSimApadi roga nAzakada mAR // 156 // // 162 // mAranaMgeya kedageya pAradapAdaripuSpa nUrArusaMpuTayoga / / 165 / / zrIramegiriyakariNaya / / 168 / / mararavarga zalAke // 171 // sAravina divya yoga // 160 // pArada jayadagni yoga // 163 // sArasvatara vAhanada serisebaruva hUvagaLa // 166 // // 166 // yArake miruva bhUvalaya // 172 // na // 177 // ndumAr3a ta rasamaNiyana 1 serise bhUvalaya siddhi // 174 // baralu || prahAdi battam beresiha tAraNado (larithirisiddhAntavadam ) LarivasiddhAnta bhUvalaya / / 175 / / zrA* gamamArgadaha dimUru kottiy| tAgidAyurveda ( prANAvAya ) || sAgaravan ne ripunaruktaMkada ( apunaruktAkSara ) / sAgara ratnamaMjUSa // 176 // i* ruva bhUvalaya doLezhtUrahadinedu / sarasa bhASegaLavatAra // rarige prathama saMyogade bahudeva / ziridhiha siddha bhUvalaya siriyiha mUru saMyoga // 176 // siriyiha nAlku saMyoga / / 180 / / paramAtma kaleyaMka bhaMga // 182 // paramAmRtada bhUvalaya // 183 // riOM dviyAdAsUru zrAdibhaMgadatera / hodadikoMDikagaLa // ma dvinoLe sAridinnUratoM battu / siddhAMka bAgalu "i"lli yA yaaMtara AreraDombattAttu / IvakSaragaLellavA * // pAcana daMkagaLaMtara kAvyava / novade [bhAvadevaruvaMkavella ] kAya bhUvalaya / / 186 / / "i" 7260 + aMtara = 10626 = 18216 athavA zra / i -46611 + 18216 = 64827 / aba pahale akSara se lekara Upara se noce taka A jAya to prAkRta bhASA bhagavadgItA arthAt purugotA AtI hai so dekhiye, thiya mUla taMtakatA sirivoro iMdabhUdivippavaro / sariyiha eraDane yoga // 178 // parivAha zraravattanAtku // 182 // // 185 // uvataMte kattAro praSNutaM te se sAiriyA ||4| isI prakAra saMskRta bhASA bhI nikalatI hai- zrI parama gurave namaha / zrI paramagurave paraMparAcArya gurave namaha / zrI paramAtmane namaha / iti caturyodhyAyaH /
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ cauthAadhyAya yaha bhUvalaya prAtmA ke liye iSTa upadeza hai, yaha praSTa karma ko naSTa karane tatpazcAt zItala candramA ke samAna prAtma-jyoti bar3hatI jAtI hai|||10|| vAlA hai| arhanta bhagavAna kI lakSmI ko pradAna karane vAlA aura praSTa guNoM se taba Atmajyoti pUrNa rUpa se prakAzita ho jAtI hai ||1|| yukta siddha parameSTiyoM meM sadA sthira rahane vAlA aSTama jina (candraprabha) siddha aisA ho jAne para yaha apane ko Apa hI brahmasvarUpa anubhava karane lagatA kAvya hai|||1|| hai |12|| zrI vRSabha deva ne jaba yazasvatI devI ke sAtha vivAha kiyA usa samaya ima prakAra anubhava karate hue java vizuddha jaina dharma kA anubhava AtA kA yaha kAvya hai aura zarIra avasthA arthAt mukti avasthA prApta karAne vAlA hai||1|| yaha kAvya hai| taba anAdi kAla se prApta RNa rUpo zarIra ko bhUla jAtA hai |14|| yaha RSi vaMza kA Adi sthAna bhUvalaya he // 2 // gaNanA meM na Ane vAle adhyAtma ko // 15 // yaha tIna kAla meM hone vAle sAmAyika ko batAne vAlA, una bIra jinoM Apa svayaM mahAn pratikramaNa rUpa hokara // 16 // ke mArga kA atizaya anubhava karA dene vAlA sAra bhavyAtmaka kAvya hai / / 3 / / cinmaya arthAt citsvarUpa mudrA prApta hotI hai / / 17 / / svazuddhAtmA ke kathana rUpI akSara ko jAnakara usI zikSA ke dvArA mana ! tatpazcAt upayukta samyagdarzana jJAna cAritra rUpo rala kI jyoti pragaTa aura pAMcoM indriyoM ko lakSaNa se sthira karake svazarIra ko bhUlakara "bhagavAna ho jAtI hai // 18 // jinendra yeva ke namAna meM svayaM hUM" aisI mahAn vidyA kA anubhava hokara nijamana taba vaha jyoti apane pAsa pahuMcakara svayameva apanI pAratI karatI hI bhagavAna ke liye siMhAsana svarUpa pratIta hotA hai aura merI AtmA bhagavAn / hai / / 16 / / jinezvara ke samAna hRdaya rUpI padmAsana para virAjamAna hokara suzobhita ho rhii| aisA hote ho manmatha rUpI paTala pighala jAtA hai // 20 // hai / / 4, 5 // manmatha rUpI paTala pighalane ke bAda jisa prakAra bhagavAn jinendra deva ko jima prakAra bhagavAna jinendra deva samavazaraNa meM aSTa mahA prAtihArya tathA saMpUrNa bhUvalaya dikhAI denA hai usI prakAra uma Atmarata yogI ko sakala bhuva34 atizayoM se samanvita hokara prazAnta mudrA se virAjamAna haiM usI prakAra | laya dikhAI par3atA hai / / 21 / / merI prAtmA bhI hRdaya rUpI padmAsana para vividha prakAra ke vaibhava se suzobhita ho taba apane zarIrastha prAtmarUpI bhuvalaya meM samasta mubalaya dikhAI par3atA raho hai / / 6 / / / hai // 22 // isI prakAra merI prAtmA jinendra deva ke samAna kAyotsarga meM vahI isa prakAra vicAra karake apanI prAtmA ke nikaTa virAjamAna haye yogI hai (17 // ko | // 23 // kAyotsarga meM kisake bala se bar3A hai? vahA~ zarIra sva-samaya sAra hai // 24 // kAyotsarga meM hone vAle 32 doSoM se rahita nirantara sijAtmA ke jisa prakAra : aMka ke Upara koI dUsarI saMkhyA na hone se 6 ko pariabhyAsa ke bala se yogI khar3A hai / / / / pUrNa aMka mAnA jAtA hai usI prakAra zuddha guNa avayavoM se sahita zuddha pAtmA jaise jaise abhyAsa bar3hatA jAtA hai vaise vaise yoga bhI bar3hatA jAtA hai bhI paripUrNa hai / vahI paripUrNa zuddhAvasthA siddha pada meM hai| vaha siddha pada codaha
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya savArtha siddhi saMgha, baMgalora-dillI guNasthAna ke anta meM cinmaya siddha svarUpa hai. aiyA bhUvalaya siddhAnta kA kathana, taba vilakSaNapariNAmana sahita sarama saMpatti ke dvArA usake hara ko bar3hAne hai| isa prakAra anubhava hone ke bAda apane zarIra ko para mAnate huye use tyaag| vAlo kAya labdhi prApta hone se usa antarAtmA ko karaNa labdhi hotI hai| dene ke pazcAt zrI jinendra bhagavAn tathA middha bhagavAna ke svarUpa ko anubhava karaNa labdhi bhedAbheda ralavayAtmaka rUpa mokSa mArga ko dikhAtI hai, apane prAtma meM bar3hate jAne se aisA pratIta hai ki "isa grAtma kA rUpa ho merA tathA sakala karmakSaya ke lakSaNa svarUpa mokSa ko dikhalAtI hai aura mAge zarIra hai" ||25, 26 // / atIndriya parama jJAnAnandamaya mokSa sthala ko aneka naba nikSepa pramAraNoM se khidA isa prakAra jaba prAtmarata yogI kI bhAvanA sidvAtmA meM sudu ho paataa| , detI hai / use karaNa labdhi kahate haiM ! vaha karaNa tIna prakAra kA hai:ha taba Ane vAlA karmAstra tathA vaMca ruka jAtA hai| tatpacAt vaha nirAkula hokara adhaH pravRtti karaNa, apUrva karaNa tathA anivRtti karaNa / pratyeka karaNa bhagavAna ke caramA kamala ke nIce sAta kamala ko mAlA rUpa meM jaba prapana hRdaya meM 2 kA samaya antamuhUrta hotA hai| usa antamuharta meM pahale kI apekSA dUsarA saMkhyAta dhAraNa karake dekhatA hai taba arahanta bhagavAna ke guNAkAra dviguNa vRddhi ko prApta guNa hIna kAla hotA hai jo ki alpa samaya meM hI adhika vizuddhi ko prApta kara letA hai // 27 // hotA hai aura pradhaHpravRtti karaNa se prati samaya anantaguraNa vizuddhi rUpa dhAraNa saba vividha bhA~ti ke citra vicitrita adbhuta pariNAmoM ke mAtha sarasa saMpatti usa yogI ke hRdaya meM harSa ko bar3hAne vAlI kAlalabdhi jaba prApta ho karate huye antarmuhurta taka calA jAtA hai arthAt pahale samaya meM jitanI vizuddhi jAtI hai taba uma antarAtmA arthAt usa yogI kI antagatmA ko pariNAma prApta huI thI usase ananta guNI vizuddhi dUsare samaya meM prApta hotI hai / labdhi hotI hai // 30 // adhaHpravRtti karaNa pratyeka samaya meM anantagaNa vizuddhi karatA huA nirantara vivecana : antamuharta kAla paryanta calA jAtA hai| vahAM para hone vAlI vizuddhi asaMkhyAta zrI kumudendu prAcArya jI ne isa bhUvalaya ke "caturya" adhyAya meM 27 loka pramANa gaNanA kA mahatva rakhatI huI carama kAla paryanta samAna vRddhi se hotI veM zloka se lekara 30 veM zloka taka isa prakAra vivecana kiyA hai ki jaba jAtA ha jinendra deva tathA siddha bhagavAna ke svarUpa kA anubhava bar3hatA jAtA hai taba yAne prazna-loka to eka hI hai, phira asaMkhyAta loka ko kalpanA kaise huI? Atma rUpI zarIra meM rata ho jAtA hai / taba sanA meM rahane vAle karma svayaM pighala uttara-eka paramANu ke pradeza meM ana tAnanta jIva rahate haiN| una ananta jAte haiM aura bAhara se yAne vAle naye karma raka jAte haiN| tatpazcAt nigakulatA jIvoM meM se eka jIva ke anantAnanta karma hote haiN| ye samasta jIva aura ajIva utpanna karane vAla 7 kamaloM kI mAlA ke samAna jaba apane hRdaya meM yogii| eka paramANu pradeza meM bhI rahate hai / eka paramANu pradeza meM itane hI jIva aura dekhane lagatA hai taba arahanta bhagavAna ke caraNa ke nIce sAna kamaloM ke dvArA grajIva samAviSTa hone se asaMkhyAta paramANu pradezAtmaka isa loka meM anantAnanta apane zubha pariNAmoM ko dviguNa 2 vRddhi prApta kara letA hai vaha dviguNa isa padArtha rahane meM kyA pAzcarya hai ? arthAt asaMnyAta loka pramANa ho sakate haiN| prakAra hai: sthiti baMdhApasaraNa kA kAraNa hone se isa karaNa ko adhaHpravRtti 2254225 / karaNa kahate haiM / yahAM para bhinna samayavartI jIvoM ke pariNAma samAna bhI hote 1125 hai| tadantara yahAM se Upara apUrvakaraNa nAmaka karaNa hotA hai / usa karaNa meM prati samaya meM asaMkhyAta loka mAtra pariNAma hote haiN| joki kama se samAna 50625 1 saMkhyA se bar3hate hue asaMkhyAta loka mAtra huyA karate haiM / joki sthiti 450
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri svalaya sarvArtha miti saMgha baiMgalora-dillI baMdhApasaraNa, sthiti kANDakaghAta, anubhAga kANDakaghAta, guNasaMkramaNa aura guga / aba hama antarAtmA pada se paramAtmA bana gaye // 37 / / zreNI nirjarA ityAdi kriyA karane kA kAraNa hote haiN| aba hameM saccA paMcaparameSTI kA pada prApta ho gayA // 38 // vahAM se Upara anivRttikaraNa meM prati samaya eka hI pariNAma hotA hai|| sampatti ke do bheda hai| (1) antaraMga sampatti (lakSmI) aura (2) sthiti baMdhApasaraNAdi kriyAyeM pahale kI bhAMti hotI haiM / usa karaNa ke antima / vAhya sampatti (lkssmii)| dhana gRha, vAhana ityAdi se lekara samavasaraNa paryanta samaya meM hone vAlI kriyA ko dekhiyaH -- samasta vastuyaM bahiraMga sampatti (lakSmI) tathA jJAna, darzanAdi ananta guNoM vAlI cAroM gatiyoM meM se kisI bhI gati meM janmA humA garbhaja, paMcendriya, naMjJo / / aMtaraMga sampatti (lakSmI) hai| ina donoM sampattiyoM ko prAkRta paura kAnar3I paryAptaka sarvaviddhi vAlA jAgRta avasthA meM rahate haye jIba prajvalita hone bhASA meM 'siri' aura saMskRta, hindI ityAdi meM zrI kahate haiN| laukika kAvya vAlI zubha lezyA ko prApta hokara, jJAnopayoga meM rahane vAlA hokara anivRtti kI racanA ke prArambha aura Atma-ddhi ke prArambha meM yA dIkSA ke prArambha meM karaNa rUpa zakti ko prApta hotA hai vaha zakti bakhadaMDakaghAta ke samAna ghaat| siri' aura 'zrI' zabdoM kA prayoga maMgalakArI mAna kara kiyA jAtA hai| kahA kiye huye saMsAra durga rUpI mithyAtvodaya ko antama enaM kAla meM viccheda kr| samyagjJAna lakSmI ke saMgamocita samyaktva ratna ko prApta hotA hai| samyaktva AdI sakAra prayogaH sukhadaH" / arthAt Adi meM sakAra kA prayoga prApti kA zubha muhurta yahI hai| mukhadAyaka hotA hai / 'siri' aura 'zrI' ye donoM zabda hameM Atma jJAna rUpa meM usa antarmuhurta ke prathama samaya meM pApAndhakAra ko nAza karane ke lie upalabdha huye haiM, aisA ke yogI cintana karate haiM // 36 // sUrya, sakala padArthoM ko icchA mAtra se pradAna karane vAlA cintAmaNi, kabhI bhI / maMgala cAra prakAra ke hote haiN| [1] parahaMta maMgala, [2] siddha maMgala, yuna na hone vAlA, saMvegAdi guNa kI khAni aisA samyaktva hotA hai| pIra taba [2] sAdhu maMgala, (4) tathA kevali bhagavAna paraNIta dharma maMgala / / 4 / / samyagdarzana ho jAne se saMsAra se mukta hone ko svayaM parahanta deva svarUpa baha Upara kahA hA jo bhagavAna kA caraNa hai vahI paramAtma-caraNa rUpa aMtarAtmA apane ko mAnatA hai / / 3 / / bhUvalaya hai / / 41 // anAdi kAla ge Aja taka ananta janma-maraNa dhAraNa kiye aura pratyeka / apane Apa ke dvArA prApta kie jAne vAle tathA usa kArya meM rahane vAle janma meM anitya jayantiyAM (varSa badanotsaba) manAI / parantu Aja se (kre| Ananda se zAsita jo prAtma rUpa sukha hai vaha apane Atma jJAna-gamya hai, anya labdhi ho jA para) nitya jIvana kI prathama jayantI ( varSa varddhana mahotsava ) koI jAnane meM azakya hai // 4 // prArambha huI, jo ananta kAla paryanta uttarosara vijaya detI huI sthira rhegii| vahI ziba hai vahI zAzvata hai, nirmala hai, nitya hai aura ananta bhava ko itanA hI nahIM maba, saMsArI jIva bhI isakA jayagAna karate huye varSavarddhana maho- naSTa karane vAle. avirala sukha siddhi ko prApta kiyA huA mahAdeva hai| vahI tsava manAte raheMge / / 3 / / / anAdi maMgala svarUpa hai|||43|| isa prakAra nitya sunvAnubhava ke prathama varSa prArambha hone ke pazcAt apane / vaha Rddhi ityAdi kI AzA na karane vAlA cinmaya rUpa hai / atyanta AtmA meM // 33 // nirmala zuddhAtmA ko prApta humA buddhi, RddhidhArI, upAdhyAya aura sAdhu parameSThI koM kA maiM svayaM guru bana gayA, aisA cintana karatA hai // 34 // 1 hai| yahI zuddha samyaktva kA mAra hai // 44 // maiMne apane andara arahaMta bhagavAna ko dekha kara pahicAna liyA // 35 // hai vaha yahI merI zuddhAtmA bItarAga, nirAmaya, nirmohI hai| samasta prakAra meM samasta parabhAva rUpa azuddhiyoM se rahita param vizuddha hUM // 36 // / ke bhaya aura cintA se rahita hai / saMsArI bhavyajana ke lie ihaloka aura paraloka
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya saDaoNrtha siddhi saMgha gora-dillI ke mukha kA sAdhana hai, pavitra hai, puNyamaya hai tathA uttama saurUpa ko dene ke lie, usI taraha chilake se bhinna uDada ko dAla ke samAna atyaMta parizuddha AzrayadAtA hai // 4 // apane prAtmA meM rata hote hue // 6 // rAga, dveSa, krodha, moha Adi se rahita hai, krodha, mAna, mAyA lobha jo bhagavAna jinezvara ke samAna nizcala yoga meM sthira hokara beTha anantAna bandhI kI caukaDI hai usase rahita tathA anya pratyAkhyAna apratyAkhyAna, jAtA hai // 3 // saMjvalana ityAdi kaSAyoM ke bhedoM se rahita pApa apane andara hI anubhava kiyaa| isa prakAra yogI apane yogAnaM meM jisa samaya rata rahatA hai usa samaya hA zuddhAtma kAvya nAmaka girIra arthAt siddha bhagavAna kA yaha bhUvalaya h||46|| yAmAhA ho miTAlaya ko prApta ho jAtA hai arthAta meM isa samaya yahI bhagavAna kI divya vAraNI hai / / 47 // 1 zuddhasvarUpa hU~ aura anya kisI sthAna meM nahIM huuN| zuddha svarUpa ko prApta kara pratyAkhyAnAvaraNa nAmaka / / 4% 11 / maiM so siddhAlaya meM virAjamAna hU~ // 6 // kaSAya ke Dhera ko / / 46 // usa siddhAlaya ke ananta // 6 // bhasma karate Aye hue pratyAkhyAna / / 50 // saMyama ko na ghAtane vAlA sUkSma saMjvalana kaSAya hai // 51 // rAzi ke tulya yaha siddha bhuvalaya hai // 66 // vaha nirmala jala rekhA ke samAna hai / / 52 // isa bhUvalaya meM rahane vAle samasta 6 dravya paMcAsti kAya saptatattva aise nirmala jala ke samAna ujjvala kapAya ke mandodaya-vAne pAtmA-1 nau padArtha nAmaka vastuoM ko milAkara gaNita ke anusAra jAnane vAlA paramAtma nubhava meM magna hote haiM / / 53 / / svarUpa jova hI gaNita hai // 67-68 // apane mAtmA ke andara hamezA ramaNa karate haiM / / 54 11 darzana, jJAna, cAritra, ina tInoM ko milAkara saMkalita kara muraNA karate prati samaya meM apane prAtmA ke andara // 55 // se arthAt 3 x 3 =tx3%= 27 isa taraha karane se 27 aMka prAtA hai / 66 // kaSAya rAziyoM ke Dhera ko // 16 // isa bhuvalaya siddhAnta ke 6 dravya, 5 astikAya. 7 tatva, 6 padArya ina nAza karate hue pAtA hai ki // 57 / / sabhI ko milAkara pAyA huA jo 27 hai yahI zrI bhagavAna mahAvIra kI vANI jase nirmala jala rekhA ke samAna / / 5 / / ke dvArA gAyA huA yaha maMgala kAvya hai| tInoM lokoM ke praya-bhAga meM ananta, taba atyanta nirmala zuddhAtma-svarUpa apane andara jaise nirmala gaMgA kA ! anAgata kAla taka hamezA prakAzamAna hone vAlA vaha zivaloka prApta karane pAno apane ghara meM Akara pAipa ke dvArA praviSTa hotA hai aura pIne yogya hotA vAlA mAnava dhavala chatrAkAra ke agra-bhAgameM agurulaghu prAdipratyaMta amRtamaya zuddhAtma hai usI prakAra jaise-jaise kapAya DheroM kA upabhama hotA jAtA hai vaise hI apane guNoM meM cirakAla paryanta bAsa karatA hai / isI prakAra merI zuddhAtmA mo ghavala andara Akara nirmala zuddha bhAboM kA praveza hotA hai / / 5 / / chatrAkAra ke madhya meM agurulaghu sahita atyanta amRtamaya middhAtmA ke guNoM meM taba usI samaya usa yogI ko bheda-vijJAna prApta hotA hai| yAnI sampUrNa / virAjamAna hai / / 70-71 // para-vastupoM se bhinna tathA apane zarIra se bhI bhinna vijJAnamaya prAtmAnanda sugna / vivecana-mokSa maiM paramAtmA ke agurulaghu nAmaka eka guNa hai, yaha guNa svarUpa kA anubhava baha jIva prApta kara letA hai / / 6 / / pAramA kA svabhAvika guNa hai, isa guraga ke bala se prAramA nIce nahIM giratA taba usa samaya prAtma-dhyAna-rata yogI jaise ur3ada ke Upara ke chilake hai aura siddha loka se bAhara aloka AkAza meM bhI nahIM jAtA hai| isa prakAra ko alaga kara detA hai / / 6 / / 1 isa agurulaghu guNa kA svabhAva hai| yaha agurulaghu nAmaka jo guNa hai pAtmA ke
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhuvalaya sarvArtha siddhi saMgha baiMgalora-dillI ATha guNoM meM se eka guNa hai| isI taraha pAgama meM pATha kamoM ko Apasa meM isI taraha hajAroM balboM ke baTanoM ko dabAte jAyeM to una sabakA bhI prakAza guNAkAra karake nikAlate samaya nAma karma ke aneka bhedoM meM se eka aguru laghu usI meM zAmila hote hue usameM bhinnatA dikhAI nahIM detI hai / taba ina hajAroM nAmaka zabda bhI AtA hai vaha nahIM samajhanA cAhie / kyoMki siddhoM ke ATha guNoM balboM kA prakAza jaise eka hI prakAza meM samA gayA ? sabase pahale jo eka dIpaka meM jo amuruladhu zabda pAyA hai use jAgarula ghutva' kahate haiM isalie donoM 1 kA akhaMDa prakAza thA, usameM jitane-jitane aura prakAza paDate gaye utane-utane bhinna-bhinna haiN| vaha agurulaghutva gRraNa karma se rahita hai aura jo agurulaghu hai| pahale ke dIpaka sUkSma rUpa hote hue prakAza guNa bar3hatA jAtA hai| jahAM mUrti rUpa vaha karma se sahita hai| pudgala meM yaha zakti dekhane meM pAnI hai, to amUrta rUpa siddhoM meM anya siddhoM kA siddha bhagavAna pravyAbAdha guraNa se yukta haiN| sUkSmatva guNa ke kAraNa samAveza hone meM kaunasA Azcarya hai ? arthAt nahIM hai / 73 // avyAbAdha-- avagAhaguraNa kA vivecanajisa jagaha meM hama baiThe haiM usa jagaha meM dUsare manuSya nahIM baiTha sakate hai| eka kSetra meM aneka padArtho kA samAveza ho jAnA avagAhana zakti hai| itanA hI nahIM kiMtu hamAre pAsa bhI nahIM baiTha sakate haiM, isakA kAraNa / jaiseki UMTanI ke dUdha se bhare hue ghar3e meM cInI samA jAto hai usake bAda usameM yaha hai ki unake zarIra kA pasInA hamako apAya kAraka hotA hai arthAt donoM bharama bhI samA jAtI hai| koI kisI ko rukAvaTa nahIM pahuMcAtI, usI prakAra janoM kA pasInA AparA meM virodha rUpa hai / parantu siddha bhagavAna ke eka hI jagaha jina AkAza ke pradezoM meM eka prAtmA ke pradeza haiM unhIM meM ananta AtmAoM ke meM ananta middha bhagavAna hone para bhI hamAre zarIra dhArI ke samAna unako koI 1 pradeza bhI samA jAte hai aura dharma adharma AkAza kAla aura pudgala paramANu mI bane bhI bAdhA nahIM hotI hai| zrI mahAvIra bhagavAna sarva jaghanyAvagAha ke rahate haiN| isI ko avagAhana guNa kahate haiN| isI prakAra isa bhUvalaya meM jitane siddha jIva haiM / unake jIva pradeza meM anantAnanta siddha jIva eka yAtrAvagAha rUpa pratipAdya viSaya haiM unake vAcaka zabda haiM aura bhinna-bhinna artha haiM, ve saba eka se hamezA rahate hue bhI paraspara bAdhA rahita haiM // 72 // mare ko na to bAdhA dete haiM aura na viruddha artha kahate haiM, saba viSaya paraspara meM sUkSmatva guNa--- eka dUsare kI sahAyatA karate hue rahate haiM // 74 // pratyeka siddha jIva meM sUdamasva nAmaka eka guNa hai| isa guNa se mahAna / jaise siddha bhagavAna meM ananta jJAna rahatA hai, usI prakAra isa bhUvalaya guNoM se yukta ananta jIvoM meM rahane vAle anantAnanta guNoM ke samUha ko eka | grantha meM bhI anaMta jJAna bharA huA hai / / 7 / / hI jIva ne apane andara samAveza kara liyA hai isI kA nAma sUkSmatva hai| jisa prakAra siddhoM meM ananta darzana, samyaktva rahatA hai usI prakAra isa udAharaNArtha eka kamarA lIjie usa kamare ko cAroM ora se banda bhUvalaya grantha meM samyaktva tathA anaMta darzana vidyamAna hai zabda rUpa meM anaMta bala karake usake bhItara hajArauM vidya ta dIpaka rakhiye 1 pahale samaya meM eka balba kA sahita hai // 76-77 / / baTana dabAyA jAya to eka dIpaka jalatA hai taba usa dIpaka kA prakAza kamare ke ve siddha anAgata sukha ke dhAraka haiM |7|| AkArarUpa phaila jAtA hai, arthAta jisa samaya usa balba kA prakAza phaila jAtA hai ve pratIta jJAna ke dhAraka haiN||76|| usa samaya usa kamare ke andara rakhI huI koI cIja binA prakAza se baca nahIM zarIra rahita hone para bhI unakA prAkAra carama zarIra se kiMcit Una hai sakatI, sabhI padArthoM para prakAza par3atA hai| usI samaya agara uso kamare / aura Atmaghana pradeza rUpa hai / / 8 / / ke andara dUsarA baTana dabAyA jAya to utanA hI prakAza usameM hI samAveza ve zAzvata aura citsvarUpa haiM // 1 // ho jAtA hai aura usameM bhinna prakAza mAlUma na hokara eka rUpa dIkhatA hai|| ve hamezA nitya haiM // 2 //
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya saya siddhi saMpagalora-dillI unakA sukha hamako prApta ho / / 3 / / to una granthoM meM itane viSaya samAveza nahIM kara sakate the, parantu anAdi kAla se ina saba ko batalAne vAlA yaha nava pada kAvya nAmaka bhavalaya hai ||24 cale Aye divya dhvani ke AdhAra se sampUrNa viSayoM ko Adi se lekara anaMta prazna ? kAla taka 0, 1.2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 aMkoM meM gabhita karate hue 6 dravya, 5 astikAya, 7 tatva, 6 padArtha ye milakara 27 hue| 27 / una aMkoM meM paraspara guNAkAra karate hue anaMta guNAkAra taka arthAt siddhacakra koSTa bhUvalaya meM haiM taba Apa navapada bhUvalaya kase kahate haiM ? bhagavAna ke anaMta jJAna taka le jAkara usa mahAn aMka rAzi ko ardhaccheda rUpa uttara-27 sattAIsa saMkhyA ke aMka 71 2 jor3a dene se hote haiM isa 1 gaNita rUpI zastra dvArA kATate hue jaghanya saMkhyA se 2 taka lAkara dikhAne ke lie nava pada se nirmita bhUvalaya hai| lie caka baMdha rUpa 27427 koThA banA kara aneka prakAra kI paddhati se siddha loka ke agrabhAga kI tarapha gamana arthAt upayoga karane vAle yogI-nikAla kara graMka rUpa koSThaka meM bharA hai| vaha koSTaka aneka vikalpa rUpa hai| rAja vizva ke adhipati hue, siddha paramAtmA veda arthAt jina vApI rUpa haiN| ve vikalpa kitane prakAra ke haiM ? jitanI arghaccheda-zalAkAya haiM utane mAtra haiN| aise dhyAna karate hue apanI pAramA ko praphullita karane vAlA yaha vizvajJa kAvya arthaccheda-zalAphA kitane prakAra kI haiM ? isake uttara meM prAcArya samAdhAna sabhI kAvyoM meM agrasara hai, arthAt yaha agrAyaNoya pUrva se nikalA huA karate hai ki hamane use ananta rAzi se liyA hai| hamAre anaMta bAra ardhaccheda kAvya hai / 185 // karate cale grAne para bhI vaha zalAkAcheda bhI ananta honA anivArya hai| yaha kAvya parahaMta parameSThI ko divya vANI ke anusAra aura zrI vRSabha- arthAt vaha ananta ardhaccheda haiM / ina samasta ananta rAziyoM ko upayukta senAdi prAcArya paraMparA ke Adi pada se Ane ke kAraNa paramAmRta kAvya ati| koSThakoM meM saMkhyAla rUpa se hama bhara cuke haiM / isalie samasta bhUvalaya meM samasta atyanta utkRSTa amRtamaya kAya hai| apane ko guga yA arahana yA siddha pada prApti viSayoM ko gabhita karane meM hama samartha hae / maMgala prAbhUta ke isa cauthe 'i'padhyAya ko jo icchA rakhatA hai unhIM ko yaha bhUvalaya kAvya rAste meM sarasa (mugama) ke akSara rUpI kAvya meM jo bhinna 2 prakAra kI bhASAyeM aura viSaya upalabdha hote vidyAgama ko par3hAte hue aMta meM parama kalyANa kara dene vAlA hai / / 6 / / haiM. ve bar3e mahatvazAlI tathA racikara zloka hai| ise dekhakara pAThakagaNa ko vivecana-yahAM taka kumudendu AcArya ne 56 dalAMka taka arahaMta kI aMtaraMga / svAbhAvika rUpa se prAnanda prApta hogA hI, kintu unheM sAvadhAna rahakara kevala sampatti ke bAre meM, mida bhagavAna ke guNoM ke bAre meM paura, nInoM guma Adi / prastuta pAnanda meM hI rata nahIM ho jAnA cAhie kyoMki yadi ve kevala isI meM samasta prAcAryoM ke zIlaguNAdika ke varNana meM 6 dravya, 5 astikAya, sAta / magna raheMge to Age Ane vAle atyanta sUkSma viSaya ko samajha nahIM skeNge| tatva aura nI padArthAdika ke varNana meM yahata sundaratA ke sAtha likha hai| ye namma jJAnavadeSTu nimma jJAnavadeSTra, nammanimellarageM peLaya / sava tIna loka ke aMtargata haiM; itane gahAna hote hue bhI inakA eka jIvAtmA ke namma sarvajJa devana jJAna veSTaeNba hemmeya gaNita zAstra dochu / jJAnake aMdara samAveza hai / aise jova saMkhyA meM ananta haiN| una anaMtoM meM se pratyeka jIva ke aMdara apara kaha hue samasta viSaya samAviSTa haiN| una saba viSayoM ko zrI nammaya gariNata zAstradoLa / nimmaya gaNita zAstra doLu // kumudendu prAcArya ne ekatra rUpa meM apane bhUvalaya grantha meM samAviSTa kiyA hai| yaha ityAdi-- kisa taraha se samAviSTa hai ? isa kA uttara nimnalikhita zlokoM meM nirUpaNa arthAt hamArA jJAna kitanA hai, tumhArA jJAna kitanA hai tathA hama saba kiyA hai| hama pahile se ho likhate Ae haiM ki isa bhUvalaya meM koI bhI ko sadupadeza dekara sanmArga para lagAne vAle sarvajJa bhagavAn kA jJAna kitanA hai ? akSara nahIM hai / yadi bhinna-bhinna anyoM kI racanA jaise kA taisA bhinna-bhinna karate / ina saba ko batAne vAlA gaurava zAlI yaha gaNitazAstra bhUvalaya hai| yaha gaNita
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya 71 zAstra hamAre jJAna ko bhI gaNanA karatA hai, ApakI (hama se bhinna jIva ke ) bhI gaNanA karatA hai / isa prakAra yaha gaNita zAstra hamAre gaurava ko bar3hAtA hai| Apake gaurava ko bar3hAtA hai aura sabake gaurava ko bar3hAtA hai| bhUvalaya racanA cakrabandha paddhatiH- isakI paddhati meM (1) cakrabandha, (2) haMsavandha, (3) zuddhAkSara bandha, (4) zuddhAMka vandha, (5) yakSabaMdha ( 6 ) apunaruktAkSara baMdha (7) padma bandha (8) zuddha navamAMka bandha (6) vara padma bandha (10) mahA padma bandha ( 12 ) dvIpabaMdha (12) sAgara bandha (13) utkRSTa palya bandha (14) pravandha (15) zalAkA bandha (16) zreNyaMka bandha (17) lokabandha (18) roma kUpa bandha (16) krauJca baMdha (20) mayUra bandha (21) sImAtota baMgha (22) kAmadeva bandha [23] kAmadeva pada padmavanva [24] kAmadeva nakha bandha [25] kAmadeva sImAtIta bandha [26] saritabandha [27] niyama kiraNa bandha [ 28 ] svAmI niyama bandha [2] svarNa ratna padma bandha [30] hemasiMhAsana bandha [31] niyamaniSTAvrata bandha [32] premazeSavijaya baMdha [ 33 ] zrI mahAvIra bandha] [34] mahI- pratizaya baMdha [35] kAma gaNita baMdha [ 36 ] mahA mahimA baMdha [37] svAmI tapastrI baMdha [38] sAmantabhadrabaMdha [ 36 ] zrImanta zivakoTi baMdha [40] unakI mahimA tapta [41] kAmita phala baMdha [42] zivAcArya niyama baMdha | 43 ] svAmI zivAyana baMdha [ 44 ] niyamaniSThA cakra bandha [ 45] kAmita baMdha bhUvalaya "60 61 62 63 64 65.66 67 65 16 100 101 102 103 108 105 106 107 108 / sarvArtha siddhi se beMgalora-dillI cakra baMdha kI racanA kI hai| isaliye isa baMdha kA nAma uttama saMhatana cakrabaMdha utkRSTa zarIra kA rAga usa bAhubalI ke zarIra saMsthAna 45 samacatura saMsthAna arthAt sAmudrika zAstra ke anusAra agopAMga kI sabase sundara racanA kI hai| isa bhUvalaya grantha ke aneka baMdha haiN| ina sabhI baMdhoM meM se eka 46 sUtra valaya baMdha hai 47 prathamopazama samyaktva baMdha, 48 guru paramparA AcAmla vrata baMdha, 46 Rtu tapa baMdha, 50 koSThaka baMdha, adhyAtma baMdha, 51 sopasarga tathA tapo baMgha, 52 (upasagaM Ane para bhI tapa jaise uttarottara vRddhigata hotA hai, usI prakAra vaktavya viSaya meM vAdhA par3a jAne para bhI apane apane artha ko spaSTa batalAtA hai ) 53 uttama supavitra bhAva ko dene vAlA satya baMbhava baMdha hai, 54 upazama kSayAdi baMdha hai| chaha prakAra ke saMhanana hote haiM, 44 Adi kA baMdha uttama saMhanana hai / 44 saMhanana kA artha haDDI kI racanA hai uttama saMhanana kA artha vajra ke samAna nirmANa hue haDDI aura saMdhi baMdhana ityAdi jo cIjeM haiM ye sabhI vajra ke samAna bane hue haiM / yaha saMhanana tadbhava arthAt usI bhava meM mokSa jAne vAle bhavya manuSyoM ko hotA hai / tadudbhava mokSagAmI vajra samAna saMhanana vAle manuSya ke zarIra ko kisI mAmUlI zastra ke dvArA kATa nahIM sakate haiN| jaise zarIra Adi bhUvalaya ke kartA gomaTezvara arthAt vRSabhanAtha bhagavAna ke putra bAhubalI kA bhI thaa| vahI bAhubalI bhUvalaya grantha ke Adi kartA the| unakA zarIra jaisA thA vaisI hI dRr3ha isa bhUvalaya 55 nava pada baMdhana se baMdhA huA yogI janoM kA cAritra baMdha hai / 53 avataraNa rahita punarAvRtti navamAMka baMdha hone se yaha subaMdha hai / terahavA~ guNasthAna pradAna kara AtmA ke sAra dharma kI rAzi ko ekatrita kara vIra bhagavAna ke ananta guNoM meM sammilana kara dene vAlA yaha bhUvalaya grantha hai // 106 / / 110 / 111 / 112 / / 113 // ananta padArthoM se garbhita yaha bhUvalaya hai zuddhAtmA kA sAra yaha bhUvalaya hai ghIra, vIra puruSoM kA cAritra vala haiN| bhavya jovoM ko apavarga dene ke lie yaha prAvAsa sthAna hai / nirmamatva adhyAtma ko bar3hAne vAlA hai, krUra karma rUpI zatru kA nAza karane vAlA hai, bhavya jIvoM ko mArga batalAne vAlA yaha bhUvalaya hai / aneka vaibhava ko dene vAlA satyavalaya arthAt bhUvalaya hai| aneka mahAna upasarga ko dUra karane vAlA bhUvalaya hai, zuddha zrAtmA ke rUpa ko prApta kara dene vAlA Adivalaya hai / atyanta krUpa kAmAdi ko nAza karane vAlA subalaya hai, cAritra sAra nAmaka yaha mavalaya hai / atyanta jJAna rUpI zramRta se bharA yaha bhUvalaya hai / hamezA jAgRtAvasthA ko uttama karane vAlA bhUvalaya hai| pratyanta sampUrNa kaThina karmoM kA nAza karane vAlA bhUvalaya hai| saMsAra meM aneka prANI nirbhayatA se paraspara virodha karate huye dUsare jIvoM ke prati aneka prakAra ke kaSTa pahuMcAkara anta meM krUra pariNAma ke sAtha bharakara kugati meM jAte haiM arthAt Apasa meM virodha karate ye pApamaya dharma ko apanA dharma mAnakara nirdayatA pUrvaka aneka jIvoM ko ghAta
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha baMgalora-dillI pahuMcAte huye apanA jIvana vyatIta karate haiN| aise samaya meM isa saMsAra meM puNya / atapta, bhoga ko nAza karane vAlA kAvya hai / / 140 // maya dayA dharma ke pracAra ke sAtha phailAte hae pAne vAle ke sampurNa kaSTa nAza zrI zivakoTi prAcArya zivAnana ke roga ko nAza kiyA huA yaha kAvya hote haiM / usa samaya mokSa mArga khala jAtA hai / jisa samaya sasAra meM manuSya ke hai| andara mukha kA mArga milatA hai taba jova saMsAra se chUTane kI icchA karate hai| nAga puSpa, kRSNa puSpa sparza hone se svarNa banAne vAlA siddhAMta kAvya taba unako ThIka samAdhi se mokSa prApta karane kI icchA hotI hai / jaba mokSa / hai / kabhI bhI asatya na hone vAlA kAvya hai| prApta karane kI samAdhi unheM prApta ho jAtI hai taba gurU paura ziSya kA bheda nAga arjunaka dvArA siddha kiyA huA kAvya hai, arthAt nAga arjuna ke samApta ho jAtA hai / / 130 // | kakSapuTa meM rahane vAlA kakSapuTA~ka hai / / 1413142214311441145 // usI samaya apane andara zuddha hone kA samaya prApta hotA hai / taba usI zrI gurU senagaNa se calA AyA hai| prema se kahA huA siddhAMta hai| samaya jina dharma kA atizaya cAroM ora prasArita hotA hai jaba mahAna dvAdaza aNgoN| mahAna suvarNa ko prApta karA dene vAlA kAvya hai| kA dvAdaza anubhava vRddhi prApta kara letA hai usI kA nAma jina varddhamAna bhagavAna rAga aura virAga donoM ko batalAne vAlA bhUvalaya hai // 146, 147 kA dharma haiH / / 131 // 148, 146, 150, 151,152 / / samAdhi ke samaya meM maMgala prAbhRmayi yauvanAvasthA ko prApta hotA hai jaise Upara kahA humA praSTamahA prAtihArya vaibhava kA hamane yahA~ taka vivecana ki carakhe para, kAtane se rUI kA dhAgA bar3hatA jAtA hai usI trh| kara diyA hai| yaha kAmya aSTama thI jinacandraprabhu tIrthaMkara se siddha karane ke adhyAtma vaibhava bhI tAruNya ko prApta hotA jAtA hai| yahI zuravIra muni kA kAraNa yaha antima pArama sampatti nAmaka aSTama jinasiddha jhAdhya hai // 153 // mArga hai| aba Age zrI kumudendu AcArya kahate haiM ki rasamariNa siddhi tathA prAtma isI prakAra navamauka meM apane andara hI tAruNya ko prApta kara apane / siddha kA eka ho zloka meM sAtha sAtha varNana kareMge aisI pratijJA karate haiN| aMdara hI dRr3ha rahatA hai / / 132 / / / prAtmA mRdu hai aura svarNa mRdu hai lohA kaThina hai, aura karma bhI kaThina hai yauvanAvasthA meM yadi koI roga ho jAye to jaise vaha svAsthya / jaba lohA aura karma donoM hI mRdu hote haiM to yaha samavazaraNa kA vaibhava bana ko prApta ho jAtA hai usI prakAra jaba adhyAtma yoga samAdhi ko prApta ho jAtA hai jaya karbha narma ho jAtA hai to prAtmA jAkara samavazaraNa meM virAjamAna jAtA hai taba roga, krodhAdi saba ko naSTa kara detA hai| usI prakAra navAka ho jAtA hai aura jaba lohA narma hotA hai to vaha svarNa bana jAtA hai aise donoM bandha nAgara, palpa zalA kA rUpa hote hue bhI apane andara rahatA hai| aisA kathana / ko eka sAtha anubhava karA dene vAlA yaha kAvya mamIkaraNa kAvya athavA dhana karane vAlA karma siddhAMta vandha hai / / 133 // siddha rasa divya kAvya hai / zrI guru pada kA siddhAMta hai / / 134 // vimAna ke samAna zarIra ko ur3A kara AkAza meM sthira karane vAlA yaha nAga, nara, amara kAvya hai / / 13 / / yaha kAvya hai| usI samaya kahA huaA yoga kAvya hai // 136 / / yaha panasa puSpa kA kAvya hai| yaha pAtmadhyAna kAvya hai / / 137 // yaha vizvambhara kAvya hai| nAma puSpa, campA puSpa, vaMdya kAvya hai / / 138 / / yaha bhagavAna jinezvara rUpa ke samAna bhadra kASya hai| yoga, bhoga ko dene vAlA siddha kAvya hai // 13 // bhavya jIvoM ko upadeza dekara jina rUpa prApta karAne vAlA kAvya hai|
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 siri bhUvalaya siddha rasamariNa ke pratApa se zrAkAza meM ur3a kara lar3atI huI senAoM ke yuddha ko banda kara dene vAlA kAvya hai| AkAza meM gamana karane vAle khecaratA ke anubhava kA kAvya hai / / 156|| mAdala ( vijIrA) -- jaise eka ratha ko rassI pakar3a kara hajAroM AdamI khIcate haiM vaise ho mAdala rama se bane hue rasamaNi ke prAya se hajAroM roga naSTa ho jAte haiM / / 157 // puSpAyurveda se yaha kAma siddha ho jAtA hai / / 158|| bAhubali apane hAtha meM ketakI puSpa rakhate the| usa ketakI puSpa ke siddha hue pArada meM bhI naikar3oM rogoM ko naSTa karane kI zakti rahatI hai / / 156 // Ayurveda ke vRkSa grAyurveda, patra Ayurveda, puruSa Ayurveda phala Ayurveda prAdi aneka bheda haiM, unameM se yaha puppa prAyurveda hai| zreSTha puSpa nirmita divya yoga hai / / 160 / / agnipuTa ke cAra bheda haiM:- dIpAgni 2 jvAlAgi lAgna 4 gAr3hAgni / yahAM cAroM hI agniyoM kA grahaNa hai / / 161 / / pAdarI pura se bhI rasa siddha hotA hai / / 162 / pArA agni kA saMyoga pAkara bar3ha jAtA hai, parantu isa kriyA se ur3a nahIM pAtA / / 163 / / sarvAtma rUpa se zuddha hue pAre ko hAtha meM lekara agni meM bhI praveza kiyA jAtA hai || 164 // maikar3oM zragnipuTa dene se pAre meM uttarotara guNa vRddhi hotI jAtI hai // 165 // jo isa kriyA ko jAnatA hai vaha vedya hai / / 166 // taiyAra kiyA huA zuddha nirmala pAvarama ko sApha se kamare meM amita ke Upara rakhakara thor3I dera ke bAda gamanarUpa meM ur3Akara jaise kamare ke nIce dIpaka jalatA rahatA hai usI prakAra yaha pArA ur3akara chata se nIce ke dIpaka ke samAna camakatA huA chatrAkAra meM sthira rahatA hai, usa samaya vaha vyakta rUpa meM AMkhoM se dekhane meM nahIM AtA arthAt jaise zarIra ko chor3akara prANa nikala jAte samaya zrAMkhoM se dIkhatA nahIM hai, usI prakAra pArA bhI nahIM dIkhatA hai / sarvArtha siddhi sa~gha beMgalora-dillI bahuta se vivAda karane vAle ajJAnI loga isake marma arthAt bheda ko na jAnane vAle use yaha samajhate haiM ki yaha AkAza meM ur3a gayA prarthAn naSTa ho gayA aura apanA kAma bekAra huA hI samajhate haiN| parantu vaha pArA kahIM bhI nahIM jAtA hai jahA~ kA tahAM hI hai, kiMtu vidvAna loga, pArA ur3ate samaya usake nIce ko agni ko haTA kara turanta hI usake nIce kAgaja kA sahArA lagAte hue jahAM pArA ThaharatA hai vahAM taka kAgaja nIce pakar3e rahate haiM taba vaha pArA usa kAgaja meM Akara Thahara jAtA hai| isI prakAra jaMgala meM yAkAza sphaTika bhI rahatA hai| sUryodaya ke samaya meM jaise sUrya kramazaH Upara 2 gamana karatA hai, aura jaba ThIka bAraha baje ke samaya ThIka bIca meM AtA hai aura sthira rahatA hai taba usake bAda pazcima kI tarapha utara jAtA hai aura sAyaM kAla meM zrasta hotA hai| usI prakAra yaha prakAza sphaTika bhI nIce utarate-utarate saMdhyA kAla meM jamIna meM praveza bhItara hI bhItara karatA jAtA hai| rAta ke bAraha baje taka isI kramAnusAra ile 2 eka sthAna para sthira ho jAtA hai| isa ko adhogamana yA pAtAlagamana kahate haiM / yadi cAkAza sphaTika maNi para siddha rasamaNi sahita puruSa baiTha jAya to mariNa ke sAtha-sAtha sUrya ke sAtha 2 AkAza meM aura pRthvI ke andara gamana kara sakatA hai arthAt AkAza meM Upara ur3a sakatA hai aura nIce pRthvI ke aMdara ghusakara bhramaNa kara sakatA hai / / 167 / / fifeofukA nAmaka eka puSpa hai| isa puSpa ke rasa se pArA siddha kiyA jAtA hai jo Upara batAye hue prakAza gamana aura pAtAla gamana donoM meM ThIka kAma detA hai // 168 // isI prakAra bhinna-bhinna puSpoM ke rasa se pArA siddha kiyA jA sakatA haiM / / 166 // usase bhinna-bhinna camatkArika kArya kiye jA sakate haiM // 170 // una bhinna puSpoM ke nAma tIna aMka ke varga zalAkAoM se jo akSara prApta hoM unase mAlUma ho sakatA hai / / 171 / / isa prakAra kArya krama ko batalAne vAlA yaha bhUvalaya hai // 172 //
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha baiMgalora-dillI zUravIra digambara muniyoM ke dvArA siddha kiyA hupA kAvya bhUvalaya nAmaka 64 akSara saMyoga se bhI prAtA hai // 11 // hai // 173 / / isase paramAtma kamA paMka bhI dekha sakate haiM // 12 // jaise digambara muni apane caMcala mana ko bAMdha lete hai arthAta sthira kara / isalie yaha parama amRtamaya bhUvalaya hai / / 183 / lete haiM usI taraha saikar3oM hajAroM puSpoM ke rasa se pArA sthira kiyA jAtA hai|| isa taraha [1] 6441 64 [2] 64463=4032 isa taraha bhUbalaya se mana aura pArA yonI sthira kiye jAne haiM / / 174 / / [2] 63462% 246654 [4] 62461=15241024 sarvArthasiddhi ke agrabhAga meM siddhagilA hai usake zveta chatrAkAra rUpa meM isa krama ke anusAra hai / isa prakAra mahArazi ko batalAnA hI paramAtmA kA likhA hA aMka mArga jo bAtA hai uso aMka ko arahatAdi nau graMkoM se mizrita arthAt kevalI bhagavAna kI jJAnarUpI kalA hai| yaha kalA isameM gabhita hone ke apane aMdara dekhanA, jAnanA ho bhUvalaya nAmaka siddhAMta hai / / 175|| kAraNa yaha bhUvalaya grantha paramAtma-rUpa hai| paramAgama mArga se Ayurveda ko nikAla diyA jAya to-13.0000000 . uttarottara Rddhi prApta yogI muni ke samAna pahale ke tIna akani samasta karor3a padoM ko madhyama pada se guNAkAra karane se 212528002544000000 aMko ko apane aMdara samAveza kara liyA hai| usI taraha yaha cauthA adhyAya bhI itane akSara pAgama mArga se siddha hai arthAt nikala pAte haiN| ye aMka eka sAgara yahAM 7260 aMkoM ko apane aMdara gabhita kara nau aMka meM siddhAMka rUpa hokara ke samAna haiM / to bhI yaha aMkAkSara i punarukta rUpa hai / isalie yaha sAgara rUpa zreNI rUpa meM sthita hai, arthAt 10 cakra ke aMdara yaha gabhita hai / / 14 / / 'rana maMkhUSA' nAma se prasiddha hai / / 176 / / itane aMkoM meM se aura bhI aMtara rUpase nikAla diyA jAya to 10926 isa bhUvalaya meM 718 bhASAmoM ke avatAra haiM, yaha avatAra prathama sNyog| itane aura bhI aMka pA jAte haiM, itane aMkoM ko apane aMdara garbhita karatA se bhI nikala pAtA hai aimA kahane vAlA yaha siddha bhUvalaya nAmaka kAvya hai||177||1humaa yaha bhUvalaya nAmaka grantha hai // 155 / / dUsare saMyoma se bhI prAtA hai // 178 / / 'i' 7260+ aMtara 10926=18216 / tIsare saMyoga se bhI prAtA hai / / 176 / / athavA 'mA' - I = 46611+18216=64827 // cauthe saMyoga se bhI AtA hai // 16011 iti cauthA 'i' adhyAya samApta huaa| cauthe adhyAya ke prathama akSara se lekara Upara se nIne taka par3ate jAMya to prAkRta gAthA nikala pAtI hai usa kA artha isa prakAra hai isa bhUdalaya anya ke mUla tantra kartA zrI vIra bhagavAna haiN| unake pazcAn indrabhUti brAhANa, upataMtra kartA hue, kumudendu prAcArya taka sabhI prAcArya anutaMtra kartA haiM / praba dhAge isa adhyAya ke botra meM Ane vAle saMskRta gadya kA artha kahate haiM : zrI parama pavitra guru ko namaskAra, zrI paramaguru aura paramparA prAcAryoM ko namaskAra, zrI paramAtmA ko namaskAra /
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. -- - - -- - --- --- -. - pAMcavAM adhyAya I* ga pAbAga hindaNa mundake bahA / nAgatakAla vellayanu / prAya sa dantava sAguta kANuva / zrI guruvayavara jJAna // 1 // ya* veyakALina kSetra vaLateyoLaDamisi / avaroLanaMta, basa ka* lAn / kavanavadoLa saviyAgisipeLuva / nava siriiruva bhUvalaya // 2 // m* ramada samayaj jAna baatmnruupu| nirmalAnandatad asaka la* dharmava parasamayada vaktavyateyali / nirmalagoLisuva jJAna // 3 // NA gavaraNIya kaliyalu / tAnu kevala jJAniyAgi // zrAnanda ka* ratu pAtma svarUpava tALva / zrI nilayAna ka promabattu // 4 // yA vAga noDidarAvAgaalaliye / ThAbinapUNAcakavenasi // tAbukA lu* yava honaduvankagaLanu / tIvikoDiruvAtama navama || pAvana parizuddha navama // 6 // Ivizva paripUrNa navama // 7 // sAvira lakSAnaka navama // 8 // pAvana sUcyagra navama // 6 // zrI vizavadAdiyu navama // 10 // sAvira koTigaL navama // 11 // sAvu vAlvikeyolla navama // 12 // sAbu novugaLalli navama // 13 // nAyugaLariyada navama // 14 / / zrI vIranarikeya navama // 15 // dAvAnala karma navama // 16 // RvAgamavarSa navama // 17 // providyAsAdhana navama // 16 // pAvanavAgipa navama ka gulAmAnupapatA 20 // tAvutAvinoLelala nayama // 21 // zrIvIra siddhAnta navama / / 22 // zrI bIrasenara navama // 23 // nAyugaLaLe yuva navama // 24 // kAbutaliruva bhUvalaya // 25 // va rada hastada navapadada nirmaladanaka / gurugaLayvara i * radanaka || sarasasAhityadavarNanegAdiya / varadakebalaladhiyanka // 26 // hA radagradaratna nAyaka mariNayanka mUru / mUrla prosabatra anaka nUru sAvira lakSa koTiyoL prosavam / dArivegeyalombat ankaa27|| rika ddhi siddhigaLanu kUDisi koDubaka / hodi basva divya vizna ye|| adhyAtmasiddhiyasAdhisikoDuvanaka / shudghkaattkdnk||2|| yazasvatiyADuva parAkrata lipiyanka / rasada samaskata dha* rvydnk|| asamAnadraviDasAndhra mahArASTra vazadalimaleyALadanakara risiya gurjara dezadaka // 30 // rasasiddha angava anaka // 31 // yazada kaLinagada anaka // 32 // rasada kAzmIrAnagavanaka // 33 // RSiya kambhojAdiyanaka // 34 // sanada hamammoradanaka // 35 // yaza zaurasenIyadanaka // 36 // rasa vAliyanaka domabattu // 37 // vazavA tebatiyAdiyanaka // 38 // rasavegi paLudhina anka // 36 // asamAna vanga dezAnka // 40 // viSahara bAmahipAyanaka // 41 // rasa nemi vijayAdanaka // 42 // vyasanarvALapa padmadanaka // 43 // rasa siddhi vayudayaranaka // 44 // vazada vayuzAliyAdyanaka // 45 // rasada saurASaTara dAyanaka // 46 // yazada kharoTiya anka // 47 // vazada niroSTrada anka // 48 // yazadApabhramazikavanka // 46 // vizeya payazAcikaranka // 50 // yazada raktAkSaradanaka // 51 // vazavAdariSTa dezAnka // 52 // kusumAjiyara dezabanaka // 53 // rasikara sumanAjiyanaka // 54 // rasadayandradhvajadanaka // 55 // rasa jalajada daladanaka // 56 // vazada mahA padmadanaka // 7 // rasavarSa mAgadhiyanaka // 5 // prA* rasa pArasa sArasvatadankam / bArasa dezadAdayanka / / vIra va* zada vezadAraya ke serida / zUra mAlava lATa gavuDa // 56 // isa gaLa nerenADa mAgadha dezAnka / prayarAceya vihArAnka // nava ma* dakSarada utkala knyaakuvjaank| sapiya barAha nAnaka // 6 // riza dhiya vayazaramaNara nADinana kavu / zuddha vedAntadAdya sa ra / idlale izva sandarbhada nADaka / edu baruva citrakarava // 6 // yA Dagamya nADaka anvene bAma hiya / eDagamya sarada kara labda maDuvinankade beresalu prayavayavAdanka / eDabalasabandariyanka // 2 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ siramUvalaya 54 meM 1 milakara = 55 = 10 (yaha sauMdariya anka) poDaviya hadinendu lipiya // 63 // viDisalAra prombattaraka // 64 // gaDiya mUrala mUraranka // 65 // saGagarala hadinendu // 66 // DiDigaLanoDa gUDidanka // 67 // kaDege aivatnAlkaraka 68 // proDagaDe RyahA~danendu // 66 // naDegha murara momabattAka ||70 // aDaviya banavAsiyaka // 71 // maDadiya tyAgigaLaka // 72 // iDidu kUDivara aomde ank||73|| biDisi noDidaromde anka // 74 // guDiyoLADuva jJAnadanka // 7 // suuiyu karamATakamanka // 76 // hiDiya mAtugaLa bhUvalaya // 77 // proDagUDe karamATakaanaka // 7 // para ramam pelida hadinenTu mAnina / sarasada lipi I navama // vara ma nagala prAmhatadoLu ankava / sarigaDi baruve bhASegaLam // 7 // ra savu mUlikegaLa sArava pora bante / hosa karamATaka bhASe // rasa 2 rI navamAnkavellaroLbereyuta / hosedu bandiha prom promadanka // 8 // sa rama vAdA promkAra doLaDagida / sarvajJa vAriNayana hoseghe ||sh reOM yam pondutagarigatabandhadoL kaTi / dharma sAsarAjyadankado // 1 // pa* bavAgisi pada padmavanAgisi / harudaya padmA dalari / / sada ya tvavenisimeduLa hokku kelvara / ha rudayake karamavATavanu // 2 // rA* gava vayAgyavanoma de baarige| tAgise karaNAra kada / / bAgila sA linim paritanva kAraNa / zrI guru vardhamAnAnka // 3 // 946 - 54 Iga samkhyAtadanka 141 nAgala samrUyAtadanka | dezadananta samarUpAnka ||86raagd madhyamAnanta // 8 // tAgalu utkruSTAnanta // prAguvanastAnantAka ||86shrii guru madhyamAnanta // 9 // zrom guru utkRSTAnanta // 1 // Agara ratnatrayAnka // 2 // cAgara zAzvatAnanta 63 jAgaraviruva bhUvalaya // 4 // ga* manise 'athavA prAkarata sNskRt| vimala 'mAgadha pizAca' ma bhA // sama 'bhASAzca zUrasenI ca' da / karamadeM SaSTotara' babhari // 5 // va ruzise 'bhedovezavizeSA'da / vara vizeSAdapabha ramazaha // param pa* ddhatiyintivaranu mUrarim / pari gurizasalu hadinenTu // 6 // ma* raLisalayavA 'karNATa maagdh'vre| baralu'mAlava lATa gaudd'| varipari 'gurjara pratyeka prayamitya' / varada 'STAdaza mahA bhASA' // 7 // ma raLi marali bere vidhavinda peva / guruvara sandha bhegaLa / / va* rakAnya saraNiya zapliyantiraLoga / sarasa saknadariya ridamka // 9 // ga* bamAka gabaneyola bhUSalaya siddhAMta / avaratuLomavava ra* nakA // navamanu pratilomavAgisi bandanka / saviya bhUvalaya siddhAMta |2| sA* viradendu bhASegaLiralavanella / pAvana mahAvIra vArisa / kAba gha rmAkavu aomabattAgipAga 1 tAvu eLnUra hRdinendu 100 / 643-18 / 1843 =54 kAsadu hamsada lipiyama // 10 // nAvariyada bhUta lipiyu // 1025 zaro vIra yakaSiya lipiyu // 10 // ThAvina rAkSasi lipiyu // 104 // tAvahila UhiyA lipiyu // 105 // kAye yavanAniya lipiyu / / 106 / kAvada turkiya lipiyu // 107 / / pAvaka daramiLara lipiyu // 10 // pAveva sainya lipiyu // 106 // tAva mAlavaNoya lipiyu // 110 // zrI vidhakoriya lipiyu // 11 // pAvana nADina lipiyu // 112 // deva nAgariyAba lipiyu // 113 // vavidhya lADada lipiyu // 114 // kAvina phArazi lipiyu // 11 // kAva Amitrika lipiyu // 116 // bhavalayada cANakya // 117 // devi brAhmiA mUladeti // 11 // zrI vIra vAriNa bhUdalaya // 11 // devi savandariya bhUvalaya // 120 // pu* TTa bhASegaLeLu nUraka mAtina / gaTTiya lipigaLilladaM na kara hunapara bhASeya nariyuva / hulilalada lipiyanaka // 12 // va ra 'sar vabhASAma i bhASA ennuva / prarahanta bhASita vAkya bhA para vizva vidyAvabhAsine (ennuba)endembA paribhASeya aMka // 122 // vA* savarellarADuva divya bhASeya / rAziya garigatade ktttti|| pAzA basa mAruta kumbhadoLaDagiti zrIzaneLa nUranaka bhASe // 12 // ibaroLa hRdugiha dinendu bhaassey| paragaLa guriNasuta baruva * savanava toredu tapovanavana sere| haruvaya ke zAnti Ivanka // 124 //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ vA cakrAnkam // 136 // dhAvalmAya bhAtinaka / rA* 'pisvayam praviSTihi catuSTi fsari bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha baiMgalaura-dillI ri* vigaLallaru kUDi mahimeya lipigaLa ! vazagonDu bhASeya sara mara hasagoLisuta IgaraNa hindaraNa munve / yazavappa mAtugaLanka // 12 // yA va bhASegaLali eSTaka ventuya / ThAvina zankege tAvu / / tAyu sa manvayamoLisi samAdhAna / vIva siddhAnta bhUvalaya // 126 // I vizvavALuva anka // 127 // zrI voravAriNaya graMka 128 // sAviralakRSazankegaLa // 126 // ThAvina uttaradanka // 130 // pAvana svasamayadaMka // 131 // Avidya kAvyada aMka // 132 // kAvanADaya mAtinaMka // 133 // vizvavyAtmadaMka // 134 // tIvikonchiha divya aMka // 135 // sAvanaLisuva cakrAnkam // 136 // dhAvalya binduvinanka // 137 / / prA vizvavaMka 'riSaSTi hi catuhaSaSTi' / pAvanavAdA graMka ma* tIvi 'rAvaragAha zubhamatematAhaMdA kAva 'praakRtesNskRtecaa||13|| rApisvayam proktAha svayambhuvA' / prApada viruvankana bn||dhaapd samyogadoLa arabatnAlku / zrIpadapadma samgurigase // 13 // Nu NupAda bAhmiya eDagayyoLaMkita / guganada saramAle ba na dhApada samyogadoLu prvaanaalku| zrI pada padma samgurigase // 14 // sa* rasa sauMdariya balada kamyoLaccosti / aravatnAlku dha* davinoLa aadiishvredkhrossttiy| taniyAda bRSabhAkitadhu // 141 // ra sayutavA 'akArAdi hakArAntAm' / vaza 'zuddhAm muktAvalI m ka rasa 'mivasvara vyanjanamIdena dvi / vaza 'dAbheda yupayyu ||14saa e* vara 'kom prayogavAha da 'parayaMtAm sarava' / vivara vidyAsu' ma* 'srg'| nava 'taamayogaakssrsmbhuutim'| savi narakabIcAkSarayazvi ma nu 'tAm samavAdi dadhatvAhi medhA / vinpati sundaro, bara bha ghana 'sundarI gariNatamasthAnam'sa'kramahi / dhnvh'smygdhaasytaa14|| kA ra tato bhagavato nAnihisrutA / kaSarAvaloma siddha va ha 'nmii'| sarativyaktasumanagalAm siddha' guru mAtrukAm 'sa bhUghalaya dara ruzanamADalanyAcArya vAnagamaya / pariyali brAjhiyu va yA de| hiriyaLAdudarinda modalina lipiyaMka / eraDaneyadu yavanAMka146 ma raLida doSa uparikA muur| varATikA nAlkane aMka // sarava je* kharasApikA lipi aAidaMka / varaprabhArAtrikA prAram // 147 // sara uccatArikA em // 14 // sara pustikAkaSara enTu // 146 // varada bhogayavattA navamA // 150 / / sara vedanatikA hattu // 15 // siri ninhatikAhanmoMdu // 152 // sara mAle aMka haneraDu // 153 / / parama garipata hadimUru / / 154 // sara hadinAlku gAndharva / / 15 / / sari hadinaydu Adarza // 156 / / vara mAhezvari hadinAru // 157 // baruva dAmA hadinechu // 158 // guru bolidi hadinendu // 156 / / iruvivella aMka lipiyu // 16 // ti riyanca nArakarariyada hadinenTu / parizuddha lipiyaMka va* vanu / bareyalu bahuduheLa keLalu bahudava / sarasAnka prakapara lipiyoL161 rake sabhAva kAvya sanadarbhaducita nuDi / yazasvatI deviya mara gaLa / / hosadAda roti desika darikeyanella / hesariTukaliyalu bahudu162 yA zasvatiyamamana tagi sunanadeya / basarali banad angajana n| yazada kAmAyur vedadoLa tyAgava / rasasiddhiyim kAraNabahudu // 163 // raNa vamanmatha roLagAdiya manmatha / avanAdi kevalinamna haka suvizAla kAyada paramAtma rUpanu / aninda savandari kanDa // 16 // avadharisuta tangirdanka // 165 // chaviyoLa kArapaba satyAnka / / 166 // navamanmatharAdiyanka // 167 / / bhavabhaya haraNa divyAnka / / 168 / / avaroLa pratilomadanka // 166 // avanu kUDalu momabatta promadu 170 // navakAra mantra promdu // 1712 // savaraNara dharmAnaka promadu // 172 // saviyAmisiruba bhUvalaya // 173 // anuloma 1-2-3-4-5-6-7-8-6 pratiloma 8-8-7-7-5-4-3-2-1 labdhAnaka 1-1-1-1-1-1,1-1-1-0 aomgatpromadu gika jada hattanu bhomabattAgisidanka / pradaranulomAnkapada pUcha / pradaralivazvasonaneya biTTamomabata tu / padagaLakAvyabhUvalaya / 174
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ siribhUcalaya sarvAMca siddhi saMgha baiMgalaura-dillI mila kiha eLa naUru nakSarabhASeyam / dakipa dravyAga prama ra takaka jJAnava mundakariyuva prAzeya / cokka kannADa bhUvalaya // 17 // ta raNanu dorbaliyavarakka bAmahiyu / kiriyasaundari ari ti rakha // arabatnAtkA para navamAnakasolneya / pariyiha kAvya bhUvalaya // 176 / / saramaggikoSTaka kAvya // 177 // gurUpALam paritandagaNita // 178 // gurugaLayabaragaNitAnaka // 17 // parahanatarIreviha gaNita // 10 // siriSa bhezvara gaNita // 181 // guruvara ajita siddhagaNita // 12 // paramAtma zama bhava gariNata / 183 // supUnama zAmilAneza 6 ma nara vandaya zI sumati // 155 / / tiriyanaca guru padma kiraNa // 186 / / narakara vandya supArzava // 187 // gurulinga candura prabheza // 18 // siri puSpadanta zotalaru // 186 // guru yAmsa jinendra // 160 // saruvajJa vAsupUjyeza // 16 // arahanta vimala ananta // 192 // haruSana zrI gharama zAnti // 193 // guru kunthu para mali deva // 164 / / siri muni suvrata deva // 165 // hari viSTara nami nemI // 166 // yara pArzava vardhamAnendra // 16 // guru mAle ippadanAla kum // 16 // taka haraNa manmathanAru sonne eraDu / sariyoma du ana tara boke gh|| sarasa kavya yAgamadaravat nAlaka kaSara / viruva I' kAvyavu aidu|166| zirasinantiha siddharAzi [bhUvalaya] // 20 // m naviDepomabat promdusogneyu enTu / jinamArgadatizaya gha* ma // venuta svIkarisalu navapada siddhaya / ghanamarma kAvya bhUvalaya 5 vA I 8016+antara 12006-20025 athavA a-I 64,827+I 20,025-84,85,2 pahale zreNI ke suru ke akSara se lekara nIce par3hate prAcAya to prAkRta nikalatA hai IyamaNAyA vahAriya paramparA gama mnnsaa| puvAiriyA prArANu saraNaM kadaM tirayaraNa nimittam // 5 // bIca meM lekara Upara se nIce ke tarapha isI zloka ke samAraNa par3hane AjAya to saMskRta zloka nikalatA hai sakala kaluSa vidhvaMsakaM |yasAM parivarddha kN| dharma saMbandhakaM bhavya jIva manaH prati bodhaH // 65 zloka se inirTiDa kAmA taka par3hate jAya to punaH saMskRta kAvya kI dUsarI bhASA nikalatI hai| arthAtprAkRka, saMskRta, bhAgadha, pizAca, bhASAzca, sUrazenoca / SaSThottara bhedA deza vidhezAdapa zaha // kararNATa mAgadha mAlava lATa gauDa gurjara pratyekatraya mityASTAdaza mahA bhASA / sarva bhASA maI bhASA vizvavidyAlayAva bhaassinne|| ... triSaSTiH catuSaSThiA varNahA zubhamate mataha / prAkRtesaMskRte cApi svayaM protAha svayaMbhuvaha // prakArAdi hakArAMtAM zuddhAm muktAvalI-miva / svaravyaMjana bhedena dvidhAbhedamupaiyayuSIma // prayoga vAha paryaMta sarva vidyA susaMgatAma / ayogAkSara saMbhUtim neka vIjAkSarazcitAma // samavAdi vadatbrAmho medhAvinyati suMdarI / sudarI gaNita sthAna kramaH samyaghasthat // tato bhagavato vaktrAnihaha btaakssraavliiN| navaiti vyakti samagalA siddha mAtrakAm //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcavAM adhyAya aba hama pAMcaveM adhyAya kA vivecana kreNge| 1 se khaNDa rUpa aura prakAza kI apekSA akhaNDa rUpa kaha sakate haiM / usa choTI maTaisa samaya vartamAna kAla, bItA huyA anAdi kAla aura isa vartamAna kI ke aMdara jo AkAza kA pradeza hai usameM rakkhe hue eka paramANu ko AkAza ke Age Ane vAlA bhaviSya kAla, ina tInoM kAloM ke pUrva, pazcima, uttara, 1 kA sarva-jaghanya pradeza kaha sakate haiM / usa paramANu ko Adi lekara 12-3-4-5 dakSiNa cAroM dizAoM IzAna, vAyavya, Agneya aura naiRtya, Urdhva prAkArA aura / grAdi paramANu bar3hAte huye samasta AkAza ke pradezoM kI paMkti jAnanA kevalInIce ke bhAga meM yAnI AkAza kI sabhI dizAoM meM, vidyamAna samasta padArtha / gamya hai kyoMki kevala jAna ke dvArA samasta vizva ke padArtha pAne jAte haiM // 1 // mahanta siddha parameSThI ke jJAna meM spaSTa jhalakate haiM / saMsAra kA koI bhI padArtha upara kar3I huI samasta vastayoM ko sarasoM ke dAne ke barAbara kSetra meM unake jJAna se bAhara nahIM hai| chipA kara usameM ananta ko sthira karake usa sakalAMka ko nau aMka meM mizrita vivecana:-pratIta (bhUta) kAla bahuta vizAla hai, jitanA-jitanA poche kareM, mUdu rUpa meM karane vAle nava zrI arthAt grahanta siddhAdi nava pada rUpa meM rahane jAte haiM, AkAza kI taraha usakA aMta nahIM miltaa| isa liye isa kAla ko| vAlA yaha bhUvalaya grantha hai // 2 // atIta kAla yA anAdi kAla kahate haiN| itanA vistRta hone para bhI anAgata vivecana:-asaMkhyAta pradeza vAle isa loka meM anaMtAnanta pudgala kAla se bhUtakAla bahuta choTA hai / anIta kAla ko anantAGga se guNA karane para paramANu paraspara virodha rahita apane-apane svarUpa meM sthita haiN| (paramANu jitanA labdhAGka AtA hai utanA anAmata kAla hai / ina donoM kAloM ke bIca meM / pradezeSvanattAnantakoTayaH jIva rAzayaH) isa ukti ke anusAra vaidyavartamAna kAla samaya mAtra hai, yaha vartamAna kAla bahuta choTA hone ke kAraNa zAstra ke kartA vAgbhaTTa ne kahA hai| jIva rAzi meM se pratyeka jIva meM ananta karma bhUtakAla aura bhaviSya kAla ko choTI kar3I ke samAna jor3atA hai| isI taraha / vargaNAoM kA kase samAveza hotA hai? isa bAta kA khulAsA pichale adhyAya meM kSetra bhI hai, kSetra kA artha aAkAza hai| yaha AkAza ananta-pradezo hati huekaha sake hai| mAkAza pradeza meM ananta jIva aura unake karmAgunoM ko jAnane ke bhI tIna loka kI apekSA se asaMkhyAta-pradezI bhI hai| paramANu kI apekSA se jJAna ko navamAMka meM baddha kara maneka bhASAtmaka rUpa meM vyakta karake una saba ko saMkhyAtapradezI (eka pradezI) bhI hai| / ekatra karake isa bhUvalaya ne kathana kiyA hai| eka ghar3A rakkhA huyA hai usake bAhara kisI bhI ora dekhA jAve AkAza ! loka meM anAdi kAla se 263 mata hai, eka dharma kahatA hai ki sampUrNa hI mAkAza milatA hai usa kA anta nahIM milatA, isaliye AkAza ko 'ananta-jIvoM kI rakSA karanI cAhie / dusarA dharma kahatA hai jIvoM kA nAza karanA pradezI' kahA hai / ghar3e ke bhItara jo AkAza hai vaha sImita hai, kyoM ki vaha ghar3e caahie| tIsarA dharma kahatA hai jJAna hI zreyaskara hai, tathA cauthA dharma kahatA hai ke bhItarI bhAga ke barAbara hai, ata: usakA anta mila jAtA hai| phira bhI usa ki ajJAna hI zreSTha hai| isa taraha paraspara haTha karake kalaha karate rahate haiN| isa choTe AkAza ke pradezoM ko aMkoM se gaNanA nahIM kara sakate, isaliye vaha asaMkhya prakAra bhinna-bhinna matoM meM paraspara saMgharSa hone ke kAraNa jainAcAryoM ne ina dharmo pradezI hai / yadi usa ghar3e ke bhItara bahuta choTA ( saMkhyAta pradezI) miTTI kA ko para-samaya meM rakhA hai| ina saba para-samayoM ko kahane ke jo vacana haiM usako bartana rakha diyA jAya to usa meM jo mAkAza ke pradeza haiM ve saMkhyAta hai, unakIpara-samaya-vaktavya kahate haiM / jaba ina sabhI dharmoM ko ekatra karake kahane ke lie ginatI kI jA sakatI hai| 1,2,3,4,5 Adi rUpa se unakI gaNanA kara vAkya kI racanA hotI hai taba sabhI dharmo' ko samanvita karake chor3a detA hai| sakate haiN| isa prakAra akhaNDa mAkAza ko ghaTa Adi padArthoM kI apekSA ke bheda yaha samanvaya dRSTi bhUvalaya kA eka viziSTa rUpa huyA hai| 363 isa aMka ko
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya garvArtha sidi saMgha baiMgalora- vilmI dAhinI tarapha se milAne para 6 aura 3= pAtA hai aura bAMyI tarapha se navamAMka prApta ho jAne para ho jAtA hai| navama aGka prApta ho jAne ke bAda 3 aura 6 milA dene se ha pAtA hai| isa prakAra ina aMkoM meM samanvaya kara denA hI saMkhyA kA janma ho jAtA hai arthAt ke bAda eka, do bole jAte haiM isohai| yaha kriyA samyak jJAna mAtra se hI sAdhya hai, anyathA nahIM / yahI jJAna sabhI lie janma maraNa rUpa donoM avasthAnoM meM navamAMka rahatA hai / / 12 // matoM ko samanvaya karane vAlA hai, aura yahI samyakrajJAna darzana cAritra ke sAtha / sukha duHkha donoM meM navamAMka kAma AtA hai // 13 // milakara ratnatraya svarUpa karake chor3a detA hai / vaha ratnatraya hI AtmA kA svarUpa chadmastha kI buddhi ke agamya navamAMka kI gambhIratA hai / / 14 // hai| sampUrNa mala doSoM se rahita hone ke kAraNa anaMtAnaMta varga sthAna ke Upara zrI vIra bhagavAna kA jJAna-gamya yaha navamAMka hai // 15 // jAkara saba ko jAna letA hai| isI taraha anaMtAnanta varga sthAna ke nIce utara karma bana ke lie dAvAnala ke samAna jalAne vAlA navamAMka hai // 16 // kara sarvotkRSTa asaMkhyAta taka Akara; vahAM se jaghanya asaMkhyAta meM utara kara RSi-sUtra dvAdazAMga navamAMka se baddha hai // 17 // vahAM se punaH sarvotkRSTa asaMkhyAta taka Akara aura puna: vahAM se 2 aMka taka samasta vidyAoM kA sAdhaka navamAMka hai / / 18 / pAkara vahAM se gaNanAtIta hokara eka akSara rUpa meM hotA hai| aba kumudendu vANI ko pavitra karane vAlA navamAMka hai // 16 // prAcArya isa navamAMka kI mahimA kA varNana karate haiM / / 3 / / vizva kA rakSaka yaha navamAMka hai // 20 // jJAnAvaraNa karma kA sarvathA kSaya karake kevala jJAna prApta kara ananta vizva meM vyApta navamAMka hai // 21 // sukha dene vAlA antaraMga bahiraMga lakSmI kA prAdhayabhUta yaha navA // 4 // zrI vIra bhagavAna kA siddhAnta navamAMka hai / / 22 / / yaha navamAMka jahAM bhI dekheM, sabhI jagaha pUrNAGka dikhAI detA hai nvaaNk| se pahile ke aMka mArga aura malina dokha par3ate haiN| unakoM ko apane anta zrI vIrasena prAcArya kA siddhAnta navamAMka hai // 23 // mukha karake pUrNa aura vizuddha vanAne vAlA yaha navamAMka hai // 5 // hamArA (kumudendu prAcArya kA) siddhAnta navamAMka hai // 24 // bhAvArtha:-nava 9 aMka se pahile ke graMka eka do Adi saba hI apUrNa ina saba 6 aGkoM kA rakSaka bhUvalaya hai / / 2 / / haiM kyoMki unase adhikA-adhika saMkhyA bAne aMka maujUda haiN| eka navamAMka ho / yaha navamAMka varada hAtha ke samAna hai, nava para paMca parameSThiyoM kA iSTa aisA hai jahAM saMkhyA pUrNa ho jAtI hai kyoMki usake pAge koI aMka hI nahIM hai| hai, sarasa sAhitya ke nirmANa meM pradhAna hai / kSAyika nava kevala labdhi (sAyika yaha navamAMka pAvana aura parizuddha hai / / 6 / / samyaktva, ananta jJAna, ananta darzana, ananta sukha, ananta dAna, ananta lAbha, vizva bhara meM vyApta yaha navamAMka hai // 7 // ananta bhoga, ananta upabhoga, ananta bIyaM) pradAna karane vAlA hai // 26 // hajAra, lAgna prAdi ginato meM bho navamAMka hai / / 8 / / ratna hAra ko madhyavartI pradhAna maNi ke samAna hI gaNita kA yaha aGka pAkna mUcyagra meM bhI navamAMka hai arthAt choTe se choTe bhAga meM bhI navamAMka / pradhAna aMka (naba) hai / 3 aMka ko 3 aMka se guNA karane para yaha navamAMka hai aura bar3e se bar3e bhAga meM bhI navamAMka hai / / / / hotA hai / so, hajAra, lAkha, karor3a grAdi jitanI saMsthA hai unameM eka saMkhyA zrI vizva arthAt aMtaraGga vizva meM bhI navamAka hai / / 10 / / ghaTA dI jAya to no aMka ho sarvatra dikhAI par3atA hai| jaise 100 meM se { ghaTA hajAroM karor3oM Adi rUpa se rahane vAlA navamAGka hai / / 11 / / dene se ho jAtA hai, 1000 meM se 1 ghaTA deM to ho jAtA hai, 1000 janma maraNa jisa prakAra paraspara sApekSa hai, vaise hI navamAMka kI apekSA 100 meM se 1 ghaTA deM to EEEEE ho jAtA hai, 10000000 meM se 1 ghaTA deM anya sabhI aGka rakhate haiN| maraNa anta ko kahate haiM, saMkhyA kA anta-maraNa, to RREEEEE ho jAte haiM // 27 //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha baiMgalaura-dillI 100000000000000000000 Rgveda RSimaMDala stotra Adi isI bhASA dvArA zrI bhUvalaya meM kahe gaye haiN| EEEEEEEEEEEEEEEEEEE jisa deza meM jo bhASA bolI jAtI hai, vaha usI deza meM logoM kA kevalajJAna Adi jAna Rddhi. jaMdhA prAdi se AkAza meM gamana karA dene upakAra karatI hai aura use "saMdarbha" kahate haiN| 48 'citraka bhASA' (citroM dvArA vAlI cAraNa-Rddhi aura aNimAdika atizaya pradAna karane vAlI samasta 64 kahI jAne vAlI bhASA) arthAt citra banA kara apanA abhiprAya batAnA, saba RddhiyoM kI siddhi kara dene vAlA yaha navamAMka hai / sadA sAra-mAsa rahane vAlA ! TelA meM sapAla mA se logoM kA upakAra karatI haiN| jaise ki-cInI bhASA citra divya vidyA rUpa yaha navamAMka hai| adhyAtma-siddhi kA sAdhana karA dene vAlA bhASA hai / kahIM logoM meM paraspara gAlI galauja ho gayI to vahAM vAle apane navamAMka hai / aSTa karmoM ko naSTa kara dene vAlA navamAMka hai / athavA zuddha karmA- / sAmane do striyoM kA citra likha dete haiN| yadi 'mArapITa ho gaI' yaha kahanA Taka bhASA kA mahAnakAcya hai 1 athavA ghAti-karmoM ke naSTa ho jAne ke bAda bace hotA hai to tIna arthAt bahutasI striyoM kA citra banA dete haiN| isakA abhiprAya hae 85 arthAta karmoM kA varNana karane vAlA yaha kAvya hai| isalie (1) gaddha yaha hai ki strI kA svabhAva saba dezoM meM eka jaisA rahatA hai| jahAM do striyAM karmATaka hai // 28 // ikaTThI huI ki bAtoM-bAtoM meM gAlI dene lagatI haiM aura jahAM tIna pAdi jyAdA yazasvatI devI dvArA bolI jAne vAlI prAvAta bhASA 1, lipi 2, rasa ekatra huI to mArapITa bhI karane lagatI haiN| isIlie citra meM 2-3 Adi bharI sarasa nitya saMskRta bhASA 3, asmAn drAvir3A 4, (1 kAnar3I, 2 tAmila, striyAM dikhAte haiM / 3 telaGgI, 4 maleyAla aura 5 tula) ina pAMca bhASAoM ko paMca dravir3a bhASA bhagavAna RSabhadeva ne apanI bar3I putrI ko jo lipi (akSara vidyA) kahate haiM 5, mahArANa6, gurjara 7, aMgada, kaliMga 6, kAzmIra 10, kAmbhoja dahine hAtha kI hathelI para likha kara sikhAI thI usameM jo akSara hathelI ke 11, hammIra 12, zaurasenI 13, ruhAlI (pAlI) 14, tibbata 15, bNgii| mIdhe mArga para likhe gaye the unakA prAzraya lekara bolI jAne vAlI bhASA eka ityAdi sAta sau bhApAyeM haiN| baMga 16, viSahara brAhmI / nemi 'vijayAI 17, prakAra kI haI aura hathelI ke nimna bhAga meM likhI gaI lipi (akSara) kA padma 18, vaidhI 16, vaizAlI 20, saurASTra 21, kharoSTra 22, nIroSTA 23, pAzraya lekara jo bhASA bolI gaI vaha dUsarI prakAra kI bhASA huii| isI prakAra apabhraMzikA 24, paizAcI 25, raktAkSara 26, RSTa 27, kusumAjI 28, sumanA- dakSiNa deza ke bhinna-bhinna bhAgoM meM bolI jAne vAlI pATha bhASAyeM haiN| jI 26, aindradhvajA 30, rasajvalaja 31, mahA padma 32, arddha mAgadhI 33 / / * athavAyahAM taka 58 zloka ho gaye / Age 56 zloka se likheMge // 26 se 58 taka / / prAkRtasaMskRtamAgadhapizAcabhASAya sUrAsenIya / 34 pArasa, 35 pArasa, 36 mArasvana, 37 bArasa, 38 vIra vA, 36 mAlava, 40 lATa (lADa deza meM isa bhASA ke aneka bheda hai) chaTTottara medAhidezavizeSAdapabhraMzaH / / 41 gaur3ha (gaur3a deza ke pAsa rahane vAle mAgadha), 42 mAgadha ke bAhara kA deza artha-prAkRta, saMskRta, mAgadha, pizAca, zaurasenI tathA apabhraMza ina mUla vihAra, 43 nau akSara vAle, 44 kAnya-kubja, 45 barAha (varADa), 46 Rddhi! 6 bhASAoM kA 3 se guNAkAra karane para 18 mahAbhASAe~ Rma se hotI prApti ko kara dene vAle vaizravaNa, 47 zuddha bedAnta bhASA tathA do DhAI hajAra hai // 65 66 // varSa pahile kI saMskRta bhASA ko gIvAraNa bhASA kahate haiN| bhUvalaya ke zrutAvatAra punaH karNATaka, mAgadha, mAlava, lATa, gauDa aura gurjara ina mUla 6 nAmaka dUsare khaNDa ke saMskRta vibhAga meM gIrvANa isI ko kahA hai| | bhASAmoM kA 3 se guNA karane para 18 mahAmASAya haiM / / 17 //
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha, baiMgalora-dillI isa roti se digambara jaina AcAryoM ke saMgha bheda ke kAraNa kAvya rcnaa| ataH arhanna bhagavAna ko divya bhASA ko vizvavidyAbhASiNI bhI kahate haiN| ko paddhati saraNI tayA zailI Adi badalatI rahatI hai kintu yaha parivartana hameM isa bhUvalaya grantha meM cauMsaTha akSara hone ke kAraNa vizva kI sarva vidyAnoM kI yahAM iSTa nahIM hai apitu bhagavAna RSabhanAtha ne apanI suputro sundarI ko jo prabhA nikalatI hai| isaliye vividha bhASAoM ko kumudendu prAcArya ne maMka meM kamo na badalane vAlI aMka vidyA sikhalAI thI, vahI aMka vidyA hameM yahAM iSTa | baddha kara diyA hai // 122 // hai| svargoM meM pracalita bhASA ko divya bhASA kahate haiN| una saba mASAoM kyoMki navamAMka vidyA sadA eka ho rUpa meM sthira rahatI hai, isa kAraNa kI eka rAzi banAkara ke gaNita ke baMgha se bAMdhate hue jinendra deva kI divya anuloma pratiloma paddhati dvArA navamAMka se bhUbalaya siddhAnta ko racanA huii| vANI sAta so bhASAoM meM milatI huI dharmAmRta kumbha meM sthApita huI hai // 123 // hai // 4 // I isa kumbha meM samAveza huI saba bhASAmoM meM rahane vAle padoM ko guNA nagata meM pracalita hajAroM bhASAyoM ko rahane do / bhagavAna mahAvIra kii| karake buddhimAna digambara jaina RSi jaba aThAraha bhASA ke lipivaddha ke mahatva ko vANI navamAMka meM vyApta hone ke kAraNa navamAMka paddhati se 718 bhASAmoM kA tapovana meM adhyayana karate haiM naba unake hRdaya ko zAnti milatI hai / / 124 // pranaTa honA kyA Azcaryajanaka hai ? // 10 // ____ ina mahimAmayI lipiyoM ko apane hAtha meM lekara mahA Rddhi-prApta isI prakAra Upara kahe anusAra '46 bhASAoM ke alAvA aura bhI bhaassaa| RSiyoM ne sundara kAvya rUpa banAyA hai| vartamAna pratIta aura anAgata kAla meM tathA lipi kumudendu prAcArya uddhRta karate hai-- hone vAlI saba bhASAoM ke aMka isameM haiM // 12 // haMsa, bhuta, vorayakSI, rAkSasI, UhiyA, yavanAnI, turkI, mila, saMvava, kisa bhASA meM kitane aMka hai maura kitane pradAra haiM ina saba ko eka mAlavaNIya, kirIya, nAha, devanAgarI, vaividhyana, lADa, pArasI, prAmitrika, sAe prAcArya jI ne kaise ekatrita kiyaa| ina vAMkAnoM ko samanvaya rUpAramaka bhUvalayaka, cANakya, ye brAhmI devI kI mUla bhASAyeM haiN| ye sabhI bhASAya thaa| siddhAnta rUpa se uttara kahane vAlA yaha bhUvalaya grantha hai // 126 // bhagavAna mahAvIra kI cANo se nikala kara bhUvalaya rUpa bana gayI hai| isa bhUvalaya grantha meM sarvopari rahane vAlA jo nau aMka hai, vaha vizva kA yaha sundarI debo kA bhUvalaya hai // 110, 111, 112, 113, 114, 1 grAdhipatya karane vAlA hai // 127 // 115, 116, 117, 118, 116, 120 / zrI bhagavAna mahAvIra ko anakSarI vAraNI inhIM no aMka rUpa meM . isa saMsAra (vizva) meM sAta sau kSudra bhASAe~ hai, una saba bhASAnoM kI / lipi nahIM haiM / zeSa bhASAyoM ko bolane vAle kahIM kisI pradeza meM rahane vAle ! thI // 12 // haiN| kisI deza meM kSudra bhASA bolane vAle prANI nahIM haiM jahAM hoM vahAM bhASA bhI 1 zaMkA aneka prakAra kI hotI hai / zaMkA meM zaMkA hI uttara rUpa se arthAt utpanna ho sakatI hai| jo bhASA jahAM utpanna hone vAlI hai usako vahAM ke prANI pUrNa se uttara na milane vAlA aura uttara milane vAlA ityAdi rUpa se aneka jAna sakate haiN| kyoMki yaha bhUbalaya anya trikAlavartI carAcara basta ko dekhane / samAdhAna hote haiN| una sabakA / / 126 / / vAle mahAvIra bhagavAna kI vANI se nikalA hai| isalie isase jAna sakate hai jisa jagaha meM zaMkA utpanna hotI hai usI jagaha meM samAdhAna karane vAlA haiM // 12 // / yaha bhUvalaya grantha hai / / 130 // arhanta bhagavAna kI vANI ko sarva-bhASAmayI bhASA kahate haiN| sampUrNa isa bhUvalaya meM svasamaya-vaktavyatA, parasamaya-vaktavyatA aura tadubhavajanata meM jo bhASAe~ hai ve sabhI bhagavAna mahAvIra kI vANI se bAhara nhiiN| vaktavyatA aise tIna prakAra ko vaktavyatA kA artha pratipAdana karanA hai / svasamaya
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya samarthi sivi saMgha baiMgalora-billI kA artha Atma-dravya hai| svasamaya vaktavyatA meM kevala Atma dravya kA kathana hai| isI 64 akSara maya kAvya-bandha ko zrI RSamadeva bhagavAna ne sundarI para-samaya kA artha pudgala Adi dravya haiM / usakA jahAM varNana ho use 'para-samaya kI hathelI meM eka Adi nau aMkoM meM gabhita karake likhA thA jina nau prakoM ko vaktavyatA' kahate haiN| jisameM 'sva' yAnI Atma-dravya kI aura para pudgala dravya / pahAr3oM ke prastAva rUpa meM karane se una meM vizva bhara ko mahimA ASAtI hai jisa kI bAta AI ho use ubhaya vaktavyatA kahate haiN| ko lipi maMka gaNita kahalAtI hai // 141 // ina tInoM taraha kI baktavyatAoM meM se isa bhUvalaya grantha meM svasamaya ayavA prAkRta saskRtamAgadhApizAcabhASAzca / baktavyatA kI pradhAnatA hai // 13 // SaSThottara [15] bhedoM dezavizeSAvapabhraMzaH / [96) yaha bhUvalaya-sahaja aMkamaya kAvya ko utpanna karane vAlA hai // 132 / / / karNATamAgadhamAlavalATagauDagurjarapratyekatraya-- isa anajaya prama ko sano pahale gomaTa dene prakaTa kiyA thA / / 133 // mityaSTAdazamahAbhASA [17] yaha bhUvalaya grantha samasta jIvoM ke lie adhyAtma vidyA ko pragaTa karane sarvabhASAmayIbhASA vizvavidyAvabhAsine / 112 // vAlA hai / / 134 // isake sivAya aura bhI samasta prakAra kI vidyAnoM ko sikhalAne bAlA triSaSTizcatuHSaSTivAvarNAH zubhamate mtaaH| hai // 13 // prAkRte saMskRte cA [138] pisvayaM proktAHsvayambhuvA // 13 // maraNa ko jItakara nitya jIvana dene vAlA yaha bhUvalaya grantha hai||136|| prakArAdihakArAntA zuddhAM muktAvalImiva / isa bhUvalaya meM jo cakrAMka hai so saba dhavala bindu ke samAna haiM // 137 / / svaravyajanabhedena dvidhA bhedmuvNyu-1142|ssiim / zrI svayambhU bhagavAna ke batAe gae haye 63 prathabA 64 prakSara prAkRta ayogavAhaparyantAM sarvavidyAsa, saGgatAm / bhASA meM tathA saMskRta bhASA meM vidyamAna haiM // 138 / / mAyogAkSara sambhUti nakabIjAkSarazci-[143] tAm / ye sabhI akSarAGka pavitra haiM aura vizva ko nApane vAle haiN| ina akSaroM samavAdI dadhat brAhmomedhAvinyapi sundrii| ko paraspara saMyogAtmaka karake aneka prakAra ke bandhanoM meM bA~dha kara cakrAkAra padma rUpa meM banAne vAlA yaha bhUvalaya hai| cakra ke bhItara 27427 = 726 sundarI gariNatasthAnaM kramaiH samyagadhAsyata // 144 / / tAto bhagavatovaktA niHsRtAkSarAvalIm / pAre banate haiM // 136 // isa bhUvalaya kAvya ko pAdinAtha bhagavAna ne zrI brAhmI devI kI hathelI nama iti vyaktAMsa maMgalAM siddha mAtRkAm // 14 // meM likha kara pragaTa kiyA thA brAhmI devI kI hathelI atyanta mRdu thI isalie yaha artha-bhagavAna RSabhanAtha ke mukha se pragaTa hue prakAra se hakAra taka bhUvalaya bhI atizaya komalarUpa hai / upayukta akSaroM ko guNAkAra rUpa meM lAkara ayogavAha akSaroM (ka kha papha) sahita zuddha motiyoM kI mAlA kI taraha varNaratnahAra kI bhAMti unase guMthA huA yaha bhUbalaya kAvya hai / isa bhUvalaya grantha ko| mAlA ko brAhmI ne dhAraNa kiyA / jo (vargamAlA) ki svara aura vyaMjanoM zrI bhagavAna ne brAhmI devI kI hathelI meM likhA thA aura kAgaja, kalama tathA ke bheda se do prakAra hai, samasta vidyAoM se saMgata hai, aneka bIjAkSaroM se bharI syAhI kI sahAyatA ke binA sirpha apane aMguSTha se likhA thA aura pATha-pATha huI hai, namaHsiddhebhyaH se pragaTa huI siddhamAta kA hai| bhagavAna RSabha nAtha kI akSaroM vAlI pATha paMktiyoM meM likhA thA jo ki lekha khlaayaa| isalie usakA dUsarI putrI sundarI ne krama se 6 aMkoM dvArA gariNata ko motiyoM kI mAlA ko dUsarA nAma 'kharoSTa' par3a gayA // 140 / / / kI taraha dhAraNa kiyaa|
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ SX siri bhUvanaya sarvArtha siddhi saMgha baiMgalora-dillI brAhmI devI vRSabhanAtha bhagavAna kI bar3I putrI hone ke kAraNa brAhmI milate haiN| ataH yaha sarva mASAmaya na hokara yadi eka hI bhASA meM hotA to lipi ko hI pahalI lipi mAnA gayA hai| dUsarI lipi yavanAMka lipi hai aisaa| usI ke anusAra isakA pracAra ho sakatA thaa| aisA kucha loga kahate haiM parantu anya prAcAryoM kA bhI mata hai / / 146 / / aneka bhASAyeM kanar3I se sammizrita hokara gaNita rUpa se unakA prAdurbhAva hotaa| "doSauparikA tIsarI bhASaNa hai, barATikA (varATa) cauthI hai| sarda-1 digambara jainAcArya kumudendu ne apane svatantra anubhava dvArA yadyapi isa mUvalaya kI jI, athavA sArasApikA lipi pAMcavIM hai / prAbhRtikA ghaTI hai // 14 // racanA kI hai phira bhI yaha kAvya paramparA se bhagavAna jinendra deva ke mukha se uccatArikA sAtavIM haiM, pustikAkSara pAThavIM hai, bhogayavattA nauvIM hai| pragaTa hue zabdoM meM se cuna kara banAyA gayA hai| isa taraha prAmANika paramparA bedanatikA dazavI hai| ninhatikA 11 vI, saramAlAMka 12vIM, parama gariNatA 13 // se yaha bhagavAna kI vANI rUpa kAvya haiM / cothe kAla meM bhI yaha aMkamayI bhASA vIM hai, 14 vIM gAndharva, 15 pAdarza, 16 mAhezvarI, 17 daramA 18 dolidI thii| isalie AcArya kumudendu 'usa kAla kI bhASA ko bhI gaNita se le ye saba aGka lipiyAM jAnanI cAhie // 14 // sakate haiM, aisA likhA hai| digambara muniyoM ke saMgha bheda ke kAraNa bhASAoM meM bhI bheda dekhane meM / yazasvatI devI kI choTI bahina sunandA ke garbha se pahale kAmadeva bAhuAyA hai| parantu ina meM bheda rUpa samajhakara paraspara virodha rUpa meM grahaNa nahIM / balI kA janma hayA / ve kAma zAstra tathA pAyurveda ke jJAtA the| kintu unhoMne karanA caahie| isake atirikta jitanI bhI pracalita bhASAyeM haiM unameM bheda una donoM viSaya meM tyAga tathA rasa siddhi ko banalAyA // 16 // mAnanA cAhie / / 148 -160 // zrI gommaTadeva (bAhubalI) kAmadevoM meM pahale kAmadeva (apane samaya meM Upara kahI haI bAtoM ko nArako jIva, tithaMca jIva nahIM jAnate haiN| sabase adhika sundara) the| isake sivAya ve prathama kevalI bhI the, ataH unako parizuddha aMka ko devatA loga, manuSya jAna sakate haiM / koI lipi na hone para bhii| hamArA namaskAra ho| dhvani zAstra ke avalambana se kevala no aMkoM se hI likha sakate haiM kaha bhI / prazna--bhagabAna RSabhanAtha ko bAhubalI se pahale kevala jJAna humA thA sakate haiM aura suna sakate haiM, aise sarasAMka lipi ko akSara lipi rUpa meM parivartana / ataH bAhubalI ko prathama kevalo kahanA ucita nahIM / kara sakate haiM // 16 // vivecana zrI bhuvalaya grantha meM eka bhI akSara nahIM hai 1 se lekara 64 uttara-bAhubalI bhagavAna RSabhanAtha se pahale mukta hue haiM ataH unako taka prArUpa meM rahane vAle 1270 cakra hai| una cakoM ke dvArA 16000 aMka! prathama kebalI kahA gayA hai| cakroM ko nikAlA jAtA hai| sundarI ne apane pitA se bhI 25 dhanuSa adhika UMce apane bhAI bAhubhagavAna RSabhanAtha ne yazasvatI aura donoM putriyoM brAhmI, sundarI ko / balA kA dara seko balI ko dekhakara bhakti ko ora jagata meM yahI sabase adhika vizAnakAya akSara tathA aMka pati se bhUvalaya paDhAyA thaa| unakI dezabhASA meM pAne vAlA paramAtmA hai, aisA anubhava kiyA // 164|| kAvya rasa, zabda rIti zrAdi jo usa samaya thI usako hama pAja bhI bhUvalaya sundarI devI ne apane bar3e bhAI se cakravandha garigata ko jAnA aura 10 dvArA par3ha sakate haiM / aisA kumudendu prAcArya kahate haiM / / 162 // ke bhItara 6 aMka ko garbhita huA samajhA / / 16 / / vivecana-yaha bhUvalaya grantha prAdhunika bolI meM likhA gayA hai ataH paaj| usa gaNita ke mAnacitra (chabi) meM antarbhUta satmAMka hai // 166 // . kala ke vidvAna isako dazavIM zatAbdI kA mAnate haiM athavA amoghavarSa nRpatuga samasta kAmadevoM meM prathama bAhubalI dvArA kahA huA yaha aMka hai / / 167 / / ke tathA indranaMdI ghatAvatAra ke grantha ke tathA aura bhI kucha zloka bhUvalaya meM! janma maraNa rUpI bhavabhaya ko haraNa karane vAlA yaha aMka hai / / 16 / /
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvajaya sarvArtha siddhi saMgha baiMgalora-dillI -- una prakoM meM pratiloma praka ko sthApita karanA, usake Upara anuloma ! tatpazcAt devoM dvArA vandanIya zro abhinandananAya tIrthakara ne ise praka ko sthApita karanA // 16 // / batalAyA // 184|| una donoM ko jor3a dene para nau bAra 1-1 tathA eka vindI paatii| deva, manuSyoM dvArA pUjya zrI sumatinAtha ne ise kahA // 185 / / hai||17|| tatpazcAt zrI padmaprabha jinendra ne isako batalAyA // 186 / / isa rIti se navakAra maMtra eka hI hai // 17 // zrI supArzva nAtha tIrthakara dharma pracAra karake anta meM zeSa karma kSaya karake digambara muniyoM kA dharmAMka 1 hai // 172 / / mokSa cale gaye / nArakI jIva inakI vANI ko smaraNa karate haiM // 17 // isa rIti se mRdu-kAvya rUpa yaha bhUvalaya grantha hai / / 173 // candraprabhatIrthakara kI divya dhvani sunakara unheM 'candrazekhara' athavA 'ziva, anuloma 123456786 guru liMga' ityAdi nAmoM se pUjate haiM // 18 // pratiloma 687654321 isI prakAra puSpadanta aura zItalanAtha bhagavAna kA upadeza krama samajhanA 1111111110 cAhie // 16 // zrI pAza tIrthaMkara kA bhI yahI krama hai // 16 // isa rIti se jo 10 aMka prAye vaha dasa dharma kA rUpa hai isalie vaha ! zrI vAsupUjya kA krama bhI yahI hai / / 161 paripUrNAka meM gabhita hai| vaha kaise ? samAdhAna-bindIko chor3a dene se zrI arahanAtha tIrthakara, vimalanAtha, aura anantanAtha kA bhI yahI krama raha gayA / isa prakAra paripUrNAMka 0 se banA yaha bhuvalaya grantha hai 11174 / / rahA / / 262 // zeSa 700 bhASAe~ aMkoM dvArA likhe hue hone ke kAraNa anakSarI zrI dharmanAtha aura zAntinAtha kA krama bhI isa taraha hai // 163 // bhASAe~ haiM / dravya pramANAnugama ke jJAtA digambara muni una bhASAoM ko jAnate zrI kuyunAtha, aranAtha aura mallinAtha tIrthaMkara kA bhI yahI krama hai| unake jJAna ko Age dikhAveMge / aisA pratipAdana karanevAlA yaha krmaattk| bhUvalaya haiM / / 17 / / zrI munisuvratatIrthaGkara kA krama bhI isI taraha thA ||16shaa bAhubalI, brAhmI ghora sundarI ne jo apane pitA bhagavAna RSabhanAtha se zrI nami aura neminAtha tIrthaGkara kA krama bhI isI prakAra samajhanA 64 akSara tathA bindI sahita 6 aMka sIkhe the, use ava batAne // 17 // cAhie // 16 // usa sabako pahAr3e rUpa gariNata se jAnA jA sakatA hai / / 177 / / aura pAzvanAtha tIrtha Dra tayA zrI varddhamAna tIrthaGkara kA krama bhI isI yaha sava guru-paramparA se AyA huA gariNata hai / / 17 / / prakAra thA // 17 // pAMca parameSThiyoM se arthAt 5 se guNA kiyA huA yaha gariena aMka isa prakAra caubIsa tIyaGkaroM ne bhUvalaya ko racanA (apanI divya-dhvani hai||176|| dviArA ) kI thI isalie yaha bhUvalaya grantha kI paripATI pramANa rUpa meM anAdi sabase pahale tIrthaMkaroM ne ise sikhAyA / / 180 // | kAla se calI AI hai // 16 // sabase pahale bhagavAna RSabhanAtha ne isa gaNita ko sikhAyA / / 181 // aba isa pAMcaveM adhyAya ko kumudaMdu prAcArya saMketa rUpa karate hue aMka phira bhagavAna ajitanAtha ne isakA pratipAdana kiyA // 18 // se sampUrNa viSayoM ko batalAte haiN| isI aMka se isa adhyAya ke samasta maMkakA isI prakAra zrI sambhavanAtha ne ise siddha kiyA // 13 // / bhI jJAna hotA hai| vaha isa prakAra hai:
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhuvajaya sArtha siddhi saMgha baiMgalora-dillI vAhubalo ne apano taruNa avasthA meM isa bhUvalaya kAvya meM gabhita antara ! jo isa adhyAya meM zreNIbaddha prAkRta gAthA nikalatI hai usa gAthA ko kAvya kA parijJAna kara liyA thaa| 6.021 athavA 1206 yaha aMka 64 pradAra / aura usakA artha yahA~ diyA jAtA hai / kA hI bhaMga hai, isase atyanta sundara sarasa kAvyAgamarUpa bhUvalaya nikala AtA "Upara kahe hue" anusAra yaha bhUvalaya grantha AcArya paramparA se calA hai| isa lie isa adhyAya kA nAma "I" adhyAya likhA hai // 16 // / AyA hai una saba muniyoM kI saMkhyA tIna kama nau karor3a kahate haiN| unake dvArA jagata ke agra-bhAga meM siddha samudAya hai / joki tIna loka rUpI zarIra kahe hue isa mUvalaya anya ko samasta bhavya jIva adhyayana kareM, suneM aura manana ke mastaka svarUpa hai| isI prakAra yaha bhUvalaya grantha bhI mastaka ke samAna mahatva- kreN| isakA bhakti tathA trikaraNa zuddhi-pUrvaka adhyayana karane se isa loka mora zAlI hai // 20 // paraloka ke sukha kI prApti hotI hai anta meM mokSa prApta hotI hai| ___ jina mArga kA atizaya mAnakara svIkAra karane se nava pada siddhi ke madhyama zreNI ke saMskRta kAvya kA artha:dhana marma rUpI pAMcavAM adhyAya bhUbalaya nAmaka kAvya zreNI meM gyArahavAM cakra yaha bhUvalaya kAvya par3hane se samasta karma rUpI kalaMka nAza hokara hai| isake saba akSarAMka 8016 hai / 201 yomArga kI prApti hogii| sadA dharma kA sambandha tathA abhyudaya ko dene vAlA pAMcaveM "I" 8019||+antr 22006-20025 yaha kAvya hai / evaM hamezA bhavya jIvoM ko pratibodha karane vAlA yaha bhUvalaya athavA a-I 64, 827+-I 20, 025 = 14, 85, 2 / kAvya hai| - -
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra ka* chaTA adhyAya ari garaNa mundaraNAnAgata hindara / sAgida kAlavellaralI | sAgu takA* sarvajJadevatu sarvAgadim peThda / sarvasva bhASeyasa mu* ktiyoLiha siddha jovara tAguta / vyaktAvyaktavadAmi // sa * dinendu bhASe mahAbhASeyAgalu / badiya bhASegaL eLLunnara ma guH gAndha sira! naraka tiryaca pu * makada kaleyo torSa vayavidhyada / sama viSamAkada Aga * kaseralenTeNDa samagaLeraDa kUDe / sakaLavu viSama eLuva prakaTisaladhyAtma yoga // 8 // sakaladvi samyoga bhaMga // 6 // nikhila dravyAgamadaMga ||12|| oTi zrIm zroSNu om zraMka // prakaTita sarva bhASAMka // 14 // sakala nosarva utkRSTa // 16 // akalaMka anukruSTa baMdha ||17|| nikhila jaghanya ajaghanya // 18 // zakamaya baMdhada phAla sakala dhruva adhvAMka ||20|| nikhilaya baMdha svAmitva // 21 // haka baMdha satrika // 24 // zaka bhaMgavicaya vibhAga ||25|| sakala bhAgAbhAga kSetra sakala kAlAMtara bhAva // 28 // saphalAMka alpabahutva // 26 // sakala baMda nAku gusita // 30 // va ra prati sthiti anubhAga saraNiya | sariya pradezad ya zadinda guripasalu barpaera / vazadoL unjhAlaka * vavandada I bhASegaLellavu / zravata risidi karmabATa || saba sU* numathanaravatta nAlkukaleya balla / raNGkra ya // 1 // yogava guva sarvajJadevana / kANva bhUvalaya ri // parvabandadala hanta hogi lokAgra / sarvArthasiddhi vaLasi // 2 // laghu karmATadaraNurUpa honduta prakaTade zramadaroLa Dagi ||3|| ha vayadoLaDagisi karmATa lipiyAgi / hudugisidanka bhUvalaya // 4 // Ligda || nararU devategaLanakSara bhASeya / tirugisi garisaLa bahu ||5|| ya / / vimalava samalava krama mUramaggiya / gamakadi tiLiyalu bahudu ||6|| / hakada vandhada bandha pAhuDa bhedava / nakalanka sUkSAnuka darivim // 7 // vikalAMka samayoga bhaMga // 10 // sakalayu prapunaruktAMka // 11 // 13 // vikalavAgihasarva baMdha // 15 // sakala sAdi anAdi // 16 // prakaTa baMdhAMtara kAla // 23 // nikhilada parimAraNa sparza // 27 // // 22 // ||26|| prakRti // viracita guNakAra 'enTendu 'bndud| maraLi pradam 'enTa'rida // 31 // ra* kaLeye // yazasvati deviya bhagaLariveLanUra / pazu deva nAraka bhASe // 32 // kAyendennave saviyAgisikonDavi varada kAvya bhUvalaya // 33 // jina dharmadanubhavad zu* radhi // ghana karmATakadAdiyozh babhASe / vinayatva vaLavaDisiha // 34 // 68x8 = 704-4-700 / sunayadurnayavaDagihudu // 35 // jina ghana bhASegaLa lekabahu // 36 // ko matagaLakUfsydu // 43 // nakonepogisuva bhAva // 47 // dharmavadu mAnavara // 36 // tanuvanellaka hokDa bahudu ||37|| manadoSa Rtu kolluvubu ||38|| dhanava sampadavella bahudu // 40 // manujara mokSakoypuvudu // 41 // taniyAda bhASegaLidu // 42 // jinamAgaMdaNuvrata bahudu // 44 // ghanavAvezhnu rhadinenTu / / 45 / / jina vardhamAna bhASegaLa // 46 // jinara bhUvalayadoLi hudu // 48 // dhanakale aravattanAtku // 46 // jIvi situma biruva bhUvalaya // 51 // tanage tAne tannoLage // 50 // bhrU valayada siddhAMtava aMkavam tIbikonDA akSarada // pAva ka* rellarge murAha mUrara 1 zrA vizvadharmayellavanu * zagonDu stAta ( banellava) anekAMta / rasadoLu zromkArava mukam // yazavAdakSaradovi besevih| hosadAdanAdiya grantha // 52 // 11"
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUSalaya saci siddhi saMgha denalAladallI la va mAtravAdarU bhedavam torade / ziva viSNu jina brahma bhU pAI bhavabhaya harisemba ratna muurnkde| navakailAza baikuNTha // 54 // yaka zasatya loka vomUrana kadaprada / su saubhAgya dadhyAtma vanu // para sariSa samavasaraNa dida horabandu / dizegaLhattanu vyApisiruba // 5 // ma hAvIravAriNa yembude tatvamasiyAgi / mahimeya maMgalavadu pa. raa|| mahatvabaaNuvinoLa toruva / mhimeyvhisihvissypraabhuutd||56|| maha siddhi kAvya vendenipa // 57 // sahaneyam dayeyoDaverasi // 56 // mahimeya samatAvAdala // 56 sihi samanvayadoDaverasi // 6 // kahiyana kavam kaLedirisi // 61 // mahiya bhUvalayadoL vahisi // 62 // sahaneya vidyeyoL kUDi // 63 // Sahadankavadanella guriNasi // 64 // mahimeya bhAga samprahisi // 65 // iha paraveraDaro kaTTi // 66 // rahamadankava nelegoLisi // 67 // vahisida dharmadoL irisi // 6 // chaha khaNDadAgama virisi // 66 // ehadaMka apunarakta lipi / / 7 / uhabada tirugisi biDisi // 71 // gahanada viSayaca bahisi // 72 // ihaboLu mokSaya vAhA~sa // 73 // ahamondara padaviya sahisi // 74 // mahAvIra siddha bhUvalaya // 7 // mahimeya trayatna valaya // 76 // do SaSu hadinenTu rAziyAgidAga / IzaroL bheda toruvudu // rAzi ra* tnatrayadAzeya janarige / doSaLida vuddhi bahudu // 7 // sa havAsa samsAra vAgirva kAla / mahiya kaLtale torubudu // maha gA* raNAvaraNIya doSavadaLiyalu / bahu sukhaviha mokSa bahudu 78 // viSa haravAgalu caitamyavappante / rasasiddhi amarutada za* kti / / yazayAge ekAnta haTavadukeToDe / vazavappanantu zuddhAtma // 79 // ra* tunatrayade Adiyada ta / dvitIyayu dvaMta vembana kara tarutoyadoLane kAMtavene dvaitAdva tathA hitadi sAdhisida jainAMka // 8 // hi* riyavinu mUru sara mrigmaaley| arahaMta hAradaratna ma* sarapariNayante sarara mara prombatta / paripUrNa mUrAru mUru // 1 // ya* zadankavadaroLagomadam kUDalu / vazadA sonnege brAmha, i* vesarina lipiyaMka devanAgariyemba / yazavade Rgvedadaka // 2 // m nujarADuva Rkku divijarADuva Rkku / danujarADDava Rkku va* nd| vinayabu gobrAhmaNebhyaha shubhmstu| jinadharmasamasiddhirastu / 83 // ghanava prAkta vRddhirastu // 4 // jinavardhamAnAMka navama // 8 // enuvaMka lipiya akSAma za // 86 // enuva samasta zUnyAMka // 7 // danuja manujarayakyadaka // 8 // sanumata dharmadaykyAMka 6 // anudina bALavike yantra // 6 // matujarellara dharmadaMka 91 // koneyAdi paripUrNabaMka 62 // manu munigaLa ghyAnadaMka // 63 // kanasinoL zubhadAdiyaMka // 14 // manumayarAyadatardaka |n jinarUpa sAdhaneyanka // 66 // inanaMte jyotiyAyanaka IItu ghana karmATaka riddhiyaMka // 6 // tanuvina parizuddhadanakam HEEL koneyAdi brAhmi bhUvalaya / ' 100 suOM vizAla garaganeya pUrvAnupUrviya / saviSayavAgalavaMta ma saviyAdiyadu pazcAdAnupUrviyadAge / navadante konege advayata // 10 // da* razanajJAna cAritra mUra roL / paramAtmarUpagiratA zA* siri mUra tadubhayavene yatratatrAnu / vara pUrveya papuavayata // 102 // dha* mamabadinatu samanvayabAgalu / nirmalanadvayatna zA sake tara // zarigA mUru AnupUrvigebaMdu / dharmada aikyabanu sAdhipudu ||1.03 / / ma nayida anekAMta jayanara / jina nirUpitavaha zAs t ra // danubhaya dvayata kathaccidadvayatada / ghanasiddhiyAtma bhUvalaya // 10 // sanumata divya siddhAMta // 105 // jina siddharAtma bhUvalaya // 106 // koneyAdiyanka bhUvalaya // 107 // ghanagharbhadanka bhUvalaya // 10 // janarimananta bhUvalaya // 10 // nenedAga siddha bhUvalaya // 11 // aNumahAn kAvya bhUvalaya // 111 // jinaravAkyArtha bhUvalaya // 112 //
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya - mArya siddhi saMgha baMgalauradillI mana zuddhiyAtma bhUvalaya // 113 // tanuvina atanu bhUvalaya // 114 // tanagAtma zuddha bhUvalaya // 115 // kanakada kamala bhUbalaya // 116 // prA* diganAdiya kAlave ninneyu I dina nonu bALubudu / prAdiyavaza ra danatrayagaLa sAdhipa / nAdi anantave nALe // 117 // ga* manisalellarge samyaktva ratnada / kramadatkabadhunAm hutttti|| samateya khaDgadima krodhamAnavagelva pinalAMkanALeya divasa // 11 // ma nada doSake zAstra tanuvina doSake / ghana hadimUru koTiyavaza pra* jinara vayudyAgama vacana doSake zabda / benubaka mUru bhUvalaya // 11 // midu madhurateyida haradayavALavadivya / hadanAda mudavIzrI va yaNa ||hrudyaaNk padmada dalaveri nALeya / hadanakAriNasuvaadata // 120 // dinuviMdu vartamAna ninayatotabu / ghananALe anAgatavA bhara taNaSu dvaitAdvaita jayanava kUDipa / manuja vivija dharma danka // 12 // jina vardhamAna dharmAka // 122 // manujarerigomde dharma // 123 // tanu vinoLAtma sadhyama // 124 // ghananALe indu ninegaLa // 12 // koneyAdiyanka mUrAru // 126 // jina dharmadaiyA siddhAMta // 127 // manujariga promde saddharma // 128 // manujara jJAnasUtrAMka // 126 // zaraNasade vALava(sUtrAMka)samyaktva // 130 anujarAgisuva sanmantara // 13 // ghana virArUpa sUtrAMka // 132 // jina viSNu ziva divya brahma // 133 // tanayara salahuva mantra // 134 // dhanabaMdha puNya sabaMdha // 135 // vinaya saddharmad ahimse / / 136 // ghanasatya bhadra bhUvalaya // 137 // pa* rizuddha vatagaLam aNu mahAda enanudha / hanumanta jina va rarakA munisuvratara kAlade baMda rAmAMka / jina dharma varSamAnAMka // 13 // riza dadhiyoL zrI vAli munigala giriyaMka / zuddha samyaktva la* kssnndaa| buddhiriddhiyoLagaraNa yazada samanvaya / zuddha rAmAyaragadaka / / 136 // kakai vige vAlmIkiya rasadUTa uNisuva / saviye mhaavtdek| patra veya mucnuva kAladali bahadoSaca / nakzuddhigoLipa divyAMka 140 / hi riya doSagaLige aNu vratagaLanittu / hiriya mahAvata si ddhi / dharege maMgaladaprAbhRtada darzanadittu parizuddhabAgisidaMka // 14 // ya zasvati deviya basirinda vandanaka / vazada brahmANDa * akssrd|| rasavanangayya mUladali surisidaMka / viSahara nIlakaMThAMka // 142 // m namatha dorbaliyAdiya taMgige / ghanad navamAMka darzana dhA* anubhava vannittu jinarAdi prosvatta / tanujarge zUnyadoL tori // 143 // jina dharmad aomabattam sAri // 144 // jina smArta viSNugaLanka // 145 // tanuvinoLAtmana tori // 146 // koneyali 'sonne' yAgisuta // 147 // tanudoSa promde endettuta // 14 // sunaya durnayagaLa tori // 14 // konege durranayagaLa keDisi // 150 // sunayada atizayaverasi // 151 // konege anekAntaverasi // 152 // cinumayatvava tanagirisi // 15 // danujara himseyam biDisi // 154 // jinamArga sundaravenisi // 15 // vinaya dhAka bhUvalaya // 156 // te rasa guNastathAnadanta ke baruvAga / dAri samyaktvavende na b|| sAra zrIjina vAriNayanubhavabandAga / nUrusAgarakarma keDugu / / 157 / / para vapadadAviya prarahaMta promdus / averaDarali siddham tara navadAdi mUranka prAcArya nAlkara / bivara upAdhyAya aidu // 158 // da ritaba vahanave sAdhu samAdhiya / saruva sAdhutva prArarali ||bre nAza Le sadharma eLaka prAgama parizuddha jinabimba endu // 15 // ka viva gopura dvAra zikhara mAnastambha / daniya bimbAlaya ma* navamavendanuvaru Agama pribhaasse| vivarave nava padadamaka // 16 // 'hiriyAze vidarali bapakeyada tabu / varamunda ke dvata ghe n|| sariyarige muktiyubhayamuktiya lAbha gurupavasiddhi Ivarige // 16 //
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya 30 sarvArtha siddhi saMgha gaura-dillI yA* vAga dorekhudo prAga anekAMta / tAvina nayamArga doreye // nAvA ya za honde janatva lAbhada sAvakAzave hRdinAtku // 162 // Avidha yoga rAhitya / / 1630 zrI kula 164 // kA kailAsa mukti // 165 // zurI vIravAriNaya vidye // 166 // nAyu kentuva siddhi // 167 // kAvaka satyada loka // 168 // pAvana parizuddha loka // 166 // sAbu hudurgALalladiha zrI // 170 // bhAva abhAva rAhitya / / 171 || nobugaLAziSa mukti // 172 // I vizva kAvya bhuvalaya / / 173 // hari hara jina dharmadariSu mUrAru / sarasijadalabakSara * a* zavAge zrombattu kAmadam janarige / hasivu bAyArike nir zra* na* vadanka siddhiyakaraNa sUtrAkSara 1 davayava sarvabuva sU* ti reyu kAlagaLu I baruva mUrugaLali / hariva bhavyara bhavadabha OM paradugeyyalu baMda lAbha / / 178 // arahanta rUpina lAbha // 176 // arahanta raDarida mArga // 182 // cirakAla viruvasaubhAgya // 183 // dharasena gurugaLa pranga || 186 // hRruSa vardhanarAdi bhaMga / / 187 // arahantarAzA bhUvalaya // 160 // shrom|| baruvankagaraNaneyamUhakAlaboLa kUDe / paridubaMdikAvya siddhi // 174 // vaisegeTTu hadinendu ityAdi bhavaroga / hesari lladante hogububu // 175 // ya // saviya bhASegaLenTomdeLara vasya / zrayugaLe murArumUru // 176 // satyArthasiddhi sampadada eraDu bhava parizuddha jIva svabhAva // 177 // karuNeya mArida lAbha // 180 // guru hamsanAya sanmArga // / 181 // sazvarArAdhita varma // 184 // guruparampareyAdi lAbha // 185 // parakhakAladesiddhakavaca // 188 // harihara siddha siddhAMta // 186 // / tatvArtha sUtra mahArtha prasangada | satyArtha danubhava mu c* riteya sAngatya rAgadoLaDagisi / paritanda viSayagaLe la ca durina 'zrarI' bhUvalaya siddhAMta docha / hudugisi pedadivyA gu * nikAla kAlada prantara bhAvada / konegalpabahutva vintaha ra manujaroLyakya vappanna || 195|| dina dina prema varudhyaMga // 166 // vinayavellarige samAMga // 166 // janapada nADina saMga // 200 // janarigaydane kAla (bhaMga) daMga // 201 / / konegAraroLu illavaMga // 202 // enuvaMgadhara jJAnaraMga / / 203 / / janarige [baha dharo] vazavAda dharma || 204 // * paNa caraNa vemva dvaMta ahaM tada / konege jainara ma na A gamavidara 'zraro bhAgadebaMda kA rAgavirAgasAmrAjya // prAgu tha // ratna prakAza vardhana divya jyotiya / tatva eka samanvayada // 191 // arahaMta mukha padmayene sarva zrangadim / hora baMdiha divyadhvaniya // 162 // ra / / pada padadakSaradaMka aMkadarekhe / adara kSetragaLa sparzanaya // 163 // jina dharmavadu mAnava jIvarAziya / dhana dharmavAgisibaMka // 164 // ghana duSkarma vidhvamsa // 167 // jina zAstra vellagembaMga // 168 // I 8748 + antara 11688-20,736= 186 pahale zloka ke zreNIbaddha kAvya Isa muhaggahavayAM bhUvalaya boSavi rahiyaM zuddhaM / zrAgamamadi pari kahiyaM teragabu kahiyA havanti taccatthA || 6 || * kAnaDI kAvya ke madhya meM se nikalanevAle saMskRta zloka kArakaM puNya prakAzakaM pApa prazikam idaM zAstra hubhava bhUvalaya siddhAMtanAmadhyeyaM asya sUla grantha .. // ta seri|| jinarendra nAlkezhuenTukAvyAkSara / dhanavAhna sambarithaMka // 205 // enTendu zrambattu promo / tAvakSarada bhUvalaya // 206 // athavA zraI 84852+20, 736 10.55,88
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaThA adhyAya vidyamAna vartamAna kAla, pAne-vAlA anAgata kAla, pora bItA hA kara diyA hai| una hI 60000 sATha hajAra zlokoM ko garieta paddhati se milA pratIta kAla, ina tInoM kAloM ke pratyeka samaya meM anaMta ghaTanAyeM paTita hotI haiN| kara zrI kumudendu prAcArya ne bhUvalaya meM 718 aThAraha bhASAoM meM nibaddha kara tathA hoNgii| usa-usa ghaTanA ke samIpa jAkara pratyakSa rUpa meM dikhA dene vAlA diyA hai| yaha bhUvalaya grantha hai, tathA trikAlavartI prarahaMta deva ke yoga ko bhI dikhAne vAlA kaSAyapAhur3a tathA jaya dhavala ko gaNita se nikAlA hai| aura isake yaha bhUvalaya hai // 1 prathamAnuyoga kathana ko gaNita paddhati se nikAla kara vyAsa RSi ne jayAkhyAna pratyeka zabda sukha prAdi se ulana hokara apane kAnameM pahuMcane taka belake kAvya likhA hai, usane 22 veM tIrthaMkara bhagavAna neminAtha kI divya dhvani se pragaTa samAna bar3hate bar3hate lokAna (loka zikhara) ko sparza kara (ekara) mardArtha-siti dvAdazAMga zAstra kA saMgraha karake harivaMzI aura kuruvaMzI rAjAoM kA kathana ke cAroM ora hokara punaH samasta loka meM vyApta hote hue kAna ko sparza kara janavaMza aura munivaMza ke kathana ke sAtha milAkara 25000 hajAra zlokoM ke sthira ho jAtA hai / arthAt kisI vyakti ke mukha se nikalA hA zabda saMpUrNa / sAtha jayAkhyAna anya kI racanA kI thii| lokameM dhUmakara kAna meM pahuMcatA hai| zabda vargaraNAmoMmeM itanI tIvra gamana karane kii| vyAsa se lekara Aja taka ke vidvAnoM ne apane buddhi kauzala se ghaTA bar3hA pAkti hai / to dhI sarvajJa bhagavAna ke sarvAGga se nikalI huI vANI ke tIna loka / kara raddobadala karate hue usa mahAbhArata ko savA lAkha zlokoM meM vistRta kara meM vyApta hone meM kyA prAzcarya hai ? arthAt kucha Azcarya nahIM / / 2 / / diyA / isalie dvAdazAMga paddhati ke sAtha meM usakA mela na khAne se athavA nava mAMka gaNita paddhati meM na Ane se asaMgata hone ke kAraNa janoM ne use nahIM vivecana-anAdi kAla se jitane bhI zabda nikale haiM ve saba kAlANu ke| maanaa| sAtha yAkAza pradeza meM hamezA ke lie sthita hai| prAge hone vAle sabhI zabda yahAM para yaha zaMkA hotI hai ki vyAsa RSi ko jisa prakAra isa rAzi una hI kAlANu ke pradeza meM ghusakara mila jAtI hai| isa rIti se samasta / grantha meM mAnya kiyA hai usI prakAra aura jana granyoM meM isa kA ullekha kyoM nahIM zabda-rAzi eka kSetrAvagAha rUpa se sthita ho jAtI hai| isameM se hamako jisa milatA hai ? ... vastu kA nAma-nirdeza zabda cAhiye usa ko maharSi gaNa apanI yoga dRSTi se isakA samAdhAna yaha hai ki yahAM para vyAsa zabda se tIna kama nava karor3a jAnakara sUtra rUpa meM racanA kara lete haiM / usako jJApaka sUtra athavA prajJApaka sUtra ! muniyoM ko liyA gayA hai| unhIM meM se kiso eka maharSi ke dvArA kahate haiN| usake vistAra rUpa vyAkhyA ko sUtrArtha pauruSI vyAkhyAna kahate haiN| isa / isakA nirmANa huA hai| vyAkhyAna ko buddhi Rddhi AdimeM jo pravINa hote haiM, ve hI isakA artha kara sakate nyUnakoTinavAcAryAna jJAnakacaraNacitAn / haiN| hamAre samAna chadmastha jJAniyoM se nahIM ho sktaa| jJAnadakasukhavIryArthamAnamAnamyAryavaMditAn // dRSTAMta ke lie-bhUvalayameM AyA huA SaTkhaMDa Agama aura kaSAya pAhur3a / arthAt-samyagdarzana samyagjJAna aura samyakcAritra ke dhAraka tIna kama pAdi hai / grantha kA vivecana karate hue 'kAya' zabda meM rahane vAle tIna prakSaroM nava karor3a muni mahArAja loga haiM jo ki ananta jJAna anantadarzana ananta susa ko "pejja" zabda ke do akSaroM meM saMgraha karake sUtra-baddha kara diyA hai| sUtrake in| aura ananta vIrya rUpa ananta catuSTayoM ke lAbha ke lie mArya-logoM ke dvArA hI do akSaroM kA vIrasena, jinasena, prAcAryoM ne sATha hajAra zlokoM meM vistAra / vandanA kiye jAte haiM, una maharSiyoM ko maiM namaskAra karatA hai|
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ kakakakakara siri muMbalaya sarvArtha sidi saMpa beMgalora-billI isa zloka ke prArambha meM jo takAra amara pAyA huyA hai vaha bhagavadgItAka nikalate jAte haiN| una lambAka tathA maMga aMkoM se vimala aura samarne padarSi jayAkhyAna aura Rgveda ina tInoM se sambandha rakhane vAlA hai| kyoMki OM tatsa- pragaTa ho jAte haiM / / 6 / / viturvareNyaM ityAdi jo gAyatrI mantra hai usake eka eka akSara kA sambandha yahAM jisa prakAra ha. (60) ko ka (28) ko yoga karane para 55 hotA hai cauvana-cauvana zlokoM taka cala kara jahAM gAyatrI mantra pUrNa hotA hai usameM phira aura = ko yoga kara (jor3a) dene para 16 hote haiM, usa 16 ke aMka 1 Rgveda jayANyAna gotA aura bhagavadgItA ye tInoM A jAte haiN| una saba kA tathA 6 ko paraspara jor3ane se viSama aMka 7 hotA hai| yaha ha kbandha baMSa-pAhuDa samAhAra rUpa saMgraha isa bhUvalaya kI gaNita paddhati ke anusAra eka kAra meM A se pragaTa huA hai jahAM para sUkSma atisUkSma vivecana hai // 7 // jAtA hai| t akSara nitya sadA se calA pAyA hai / / 2 / / jo adhyAtma yogI haiM ve hI isa graMka-prakriyA ko batA sakate hai | jaba bhagavAn pAti karmoM kA nAza karake kevala jJAna prApta karate haiM saMkSepa meM hama usa prakriyA kA nAma batalA deNge| bandha-pAhar3a meM viSama to apanI vANI dvArA vizva bhara ko pratibodhita karate haiM isake bAda aghAti yoga maMga se prArambha hotA hai l karmoM kA nAza karane ke samaya meM usake pUrva meM jaba kevalI samudghAta karate haiM to viSama yogabhaMga meM hI sama viSama aMka bana jAte haiM // 10 // apane Atma-pradezoM dvArA samasta loka kA sparza karake phira vApisa ho dArIrameM gA! zana gaMkoM se jo zabda banate haiM ve saba apunarukta hote haiM // 1 // jAte haiM isakA tAtparya yaha hai ki bhagavAna apanI vANI dvArA pUrva meM vizva ko isa prakriyA se samasta dravya Agama ( dvAdaza aMga ) pragaTa ho jAtA vyakta karate hue anta meM sampUrNa karmATaka ke aNu rUpa meM hote huge avyakta rUpameM hai|.12|| A jAte haiM // 3 // vaha dravya pAgama eka-eka rAzi rUpa ho jAtA hai / taba telagU bhASA meM jisa prakAra kevalo samudghAta ke samaya kevalI ke pAtma-pradevA mokSa meM 'vakaTi' kanar3I bhASA meM 'pro' tAmila bhASA meM 'mona' tathA isI prakAra aba rahane vAle siddha jIvoM ko sparza kara lene para (loka pUrNa samudghAta ke anantara) bhASAmoM meM 'moma' nikala kara pAtA hai // 13 // punaH apane mUla zarIra meM A jAte haiN| isI prakAra karNATaka bhASA 10 mahA- una zabda rAziyoM meM sarva bhASAoM ke aMka pragaTa ho jAte haiN| aba 85 bhASAoM rUpa hokara 700 kSullaka bhASAoM ko apane antargata karake punaH apanI bandha kA nAma kaheMge // 14 // karNATaka lipibaddha rUpa banAne vAlA yaha 'bhUvalaya' hai // 4 // sarvabandha, nau sarvabandha, utkRSTa baMca, anutkRSTa baMdha, jaSabhya baMga, ajaya sAta sau kSullaka bhASAmoM ko tathA 18 mahAbhASAoM ko uparyukta guraNA-banya, sAvi bandha, anAdi banna, ghava bandha, aghra vabandha, misilabandha, baba kAra krama se 64 akSaroM ke sAtha guNA karane para suparNa kumAra, (garuDa), gaMdharva, svAmitva, bandha kAla, bandhAntara kAla, ha ka bandha sannikarSa, maMgalivara, bhAma kinnara, kimpurupa, naraka, tiryaJca, bhIla (pulinda), manuSya aura devoM kI bhASA mAga, kSetrabandha, parimAraNa vaMdha, sparzabandha, kAlAntara baMdha, bhAva bandha; alpa bahutva yA jAtI hai / / 5 / / bandha, isa taraha 22bandha hae // 15-26 // jisa prakAra nATyazAstra meM gamaka kalA dvArA vividha nRtya kriyA pragaTa ina 22batroM ko prakRti, sthiti anumAMga aura pradeza baMdha se guNA hotI hai usI prakAra uparyukta 3 pahAr3e ke anusAra guNA karate samayasama tathA viSama karane para 2244-88 aThAsI bheda ho jAte haiM // 30 // 1 prakRti baMdha, 2 sthiti baMgha, 3 anubhAga baMdha aura 4 pradeza maMtra baMdha ke do kAra bheda haiN| inameM bhI pratyeka ke 1 utkRSTa 2 anutkRSTa 3 jaghanya, aura 4 ajaghanya, isa taraha jJAnAvaraNAdi karmoM kI prakRti (svabhAva) jJAna ko DhaMkanA prAdi hai| karmoM ke ina svabhAvoM kA prAtmA ke sambandha ko pAkara pragaTa honA prakRti hai| aura bhAtmA ke sAtha karmoM ke rahane kI kAla-maryAdA ko sthiti baMdha kahate haiN| karmoM meM phala dene kI zakti kI hInatA vA adhikatA ko atubhAga
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUbalava rArthi siddhi saMgha vaigalora-dillI prakRti, sthiti, anubhAga aura pradeza baMdha kA prakRti ke dvArA racA humaa| yAdi ghAu karmoM ne apane prAdhIna kara liyA hai una saba anAdiananta jIvoM kA Upara pAyA jo guNAkAra ATha-pATha 8, hai punaH use pATha se athavA ! kathana karane vAlI yaha karmATaka bhASA hai, isalie isameM sunaya paura dunaya antargata pATha koM se guNAkAra kareM to sAta sau cAra (5848704) hote haiM // 31 // hai // 35 // usameM se cAra kama kara diyA jAya (704-4-700) to 700raha jAte hai jaba isa bhUvalaya grantha kA svAdhyAya zraddhApUrvaka kiyA jAtA hai taba haiM / ina kSullaka bhASAoM kA pramANa yazasvatI kI putrI brAhmI devI ne pazu deva, durnaya nikalakara kalyANakArI kevala sunaya mAtra zeSa raha jAtI hai // 36 // nArakiyoM kI bhASAmoM ko jo vRSabhanAtha bhagavAna se sIkhA hai ve bhASAeM nikala jaba yaha mAnava sunaya aura durnaya ke svampa ko samajha letA hai to jaina AtI haiN| ye bhASAe~ naba graMka rUpa karma siddhAMta ke avatAra rUpa hone ke kAraNa dharma meM ruci prApta karatA hai yAnI usake antaraGga meM jaina dharma praviSTa ho jAtA karmATaka bhASA rUpa hokara pariNata huI haiN| aisA kahate hue rasAyana ke samAna hai / / 37 // apane bhItara samAveza kara lene yaha vAlAvalaya kAvya hai / / 32-33 // isa mAnava kA mana sparzanAdi pAMco indriyoM meM pravRtta hotA hai usase bAibalI ne bhagavAna RSabhana se causaTha kalAoM ko samajha liyA thaa| manameM jo caMcalatA utpanna hotI hai, usako yaha bhUvalaya grantha nirmUla karane karnATaka deza ke prAdi meM prAne vAlI bhASA ne sampUrNa dinayatva ko apane bhItara vAlA hai // 3 // garbhita kara liyA hai // 34 / / jaba uparyukta doSa dUra hokara mana parizuddha ho jAtA hai taba isa bhUvalaya karmATaka bhASA meM karma kI kathA aura karma se mukta hone kI kathA kaa| kI garipata paddhati ke dvArA samasta bhASAnoM meM tatva ko jAnane kI pAkti use varNana hai ataH isameM aneka naya garbhita haiN| una saba ko yadi saMkSepa meM kahA jAve / sahaja prApta ho jAtI hai // 36 // to eka sunaya aura dUsarA durnaya hai / jagata meM ananta naya hone ke kAraNa athavA / baba gaNita zAstra kA sampUrNa rahasya prApta ho jAtA hai taba phira tIna 363 mata hone ke kAraNa pratyeka mata praura naya apane Apako zreSTha tathA zeSa sbko| loka kA sampUrNa aizvarya hastagata hone meM kyA dera lagatI hai 1140 // kaniSTha kahatI hai, ata: vaha durnaya hai, kyoMki jisa aMza ko yaha kahatI hai isa prakAra yaha gaNita zAstra isa jIva ko mokSa dene vAlA hai |14shaa padArtha utanA hI nahIM hai, aura aMza bhI padArtha ke haiM una avaziSTa aMzoM kI isa bhUvalaya zAstra meM vizva kI samasta bhASAoM kA samAveza hai| yAnI upekSA karane ke kAraNa vaha dunaya siddha hotI hai| isa kAraNa isa dunaya ko isameM bhinna-bhinna prakAra ko bhASAe~ bana jAtI hai|||42|| ekAnta pakSa kahate hai / sunaya isase viparIta hai vaha vividha apekSAmoM se padArtha ke isa bhUtala para nAnA prakAra ke paraspara viruddha jo mata pracalita haiM una samasta aMzoM kA samAveza tathA samanvaya karatI hai| isalie usako munaya, mavako yaha bhUvalaya ekatA ke sUtra meM bAMdha kara sArthaka tathA saphala banAne vAlA samyagnaya, pramANAdhIna naya, Adi aneka nAmoM se pukArate haiN| isa taraha sunaya hai / / 43 // tathA durnaya hai| samasta durnayoM ko aura samasta sunayoM ko batalAkara sabakA ThIka isa bhUvalaya grantha ke adhyetA ko kama se kama jina-mata-sammata aNuvrata samanvaya karane vAlI karmATaka bhASA hai| samasta saMsArI jIvoM ko jJAnAvaraNa dhAraNa karane kI yogyatA to avazya prApta ho jAtI hai||44|| bathokomatoothsts at that theodecidicherrested baMdha kahate haiM tathA baMdhane vAle karmoM kI paramANu saMkhyA ko pradeza baMdha kahate haiN| utkRSTa prAdika bhedoM ke bhI1 sAdi (jo chUTa kara punaH baMdhA ho) 2 anAdi baMdha (anAdi kAla se jisake baMca kA prabhAva na humA ho) 3 7 vabaMdha arthAt jisakA nirantara baMgha humA kare aura 4 ana vabaMdha arthAt jo aMta sahita va gha ho, isa prakAra cAra bheda haiM / ina bandhoM ko nAnA jIvoM ko tathA eka jIva ko apekSA se guNasthAna aura mArgaNA sthAnoM meM yathAsaMbhava ghaTita kara lenA caahie|
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ sira muvalaya parvArtha siddhi saMgha malaura-ditI jaba vaha aNuvratoM para ruci prApta kara letA hai taba phira usako isa bAta jitane prAbhRta haiM ve saba dvAdazAMga se hI nikale haiM prAbhRna kA artha kA bhI pUrNa vizvAsa ho jAtA hai ki bhagavAna mahAvIra kI vANI meM sAta sau anAdi kAla ke sampUraNaM veda ko anurUpa meM batalA denA hai| isalie isakA nAma paThAraha bhASA hotI haiM jaisA ki isa bhUvalaya grantha meM hai / 45-46 // prAbhUta rakhA gayA hai ki mahAna viSaya ko mukSma rUpa se kahane vAlA hai| vaha kase jaba yaha vizvAsa hotA hai ki bhagavAna mahAvIra kI vANI sAta sau so kahate haiMaThAraha bhASAoM meM samparNa tatva kA prakAza karane vAlI hai to usa jIva ke / bhagavAna mahAvIra kI vAzo se 'tattvamasi' yaha zabda nikalA huA hai usakA citta meM eka prakAra kA ullAsa hotA hai evaM usa ullAsa ko paidA kara dene prathaM yaha hai ki "tat' 'vaha' 'tva' 'na' 'asi' yAnI' hai' / arthAt 'vaha tU hai' / aisA kI zakti jina bhagavAna ke isa bhUbalaya grantha meM hai / 47-48 / . 'tattvamasi' kA artha hai| isase yaha siddha huA ki tat arthAt "siddha parameSThI' bhagavAna jinadeva kI vANI jo 64 akSaroM ke guNAkAra-maya hai vh| 'tvamasi he Atmana tU hI hai / 56 // nirarthaka nahIM hai|46|| "tattvamasi" asi mA u sA" ityAdi mahAmahimA-zAlI mantroM se bhare jaba isa prakAra kI pratIti ho jAtI hai taba vaha jIva una causaTha akSaroM hone ke karaNa isa bhUvalaya ko mahAsiddhi kAvya kahate haiM / 57 / ko guNAkAra rUpa se apane anubhava meM lAtA hai evaM vaha sahaja meM dvAdazAGga kaa| vettA bana jAtA hai 1101 kisI kAraNavaza loga sahiSNutA (sahanazIlatA) kI bAta karate haiM / parantu usa mahApuruSa ke anubhava meM jo kucha pAtA hai usI ko abhivyaktI asahiSNutA (dUsaroM kI bAta yA kAma na sahasakane kA svabhAva) hone se saccI karane vAlA bhUbalaya hai / 51 // sahiSNutA pragaTa nahIM hotI hai / sahiSNutA ke lie manuSya ke hRdaya meM dayA kA vizva bhara meM bikhare hae jo bhinna-bhinna nIna sau tiresaTha mata haiM unahonA Avazyaka hai, dayA ke binA saccI sahiSNutA nahIM pA sakato kahA bhI hai saba ko cauMsaTha akSaroM ke dvArA nau grahoM meM bAMdhakara ekIkaraNa kara batalAne ki "dayAmUlo bhaveddharbhaH" yAnI-jahAM dayA hai vahIM dharma hai, jahAM dayA nahIM hai vAlA yaha bhUvalaya hai / / 2 / / yahAM dharma kahAM se pAvegA? prAtmA kA svabhAva dayAmaya hai. ataH AtmA kA dharma dvaita yAnI do aura madata yAnI eka ina donoM ko milAne se tIna dayAmaya hI hai / ataH jahAM dayA hai vahAM para sahanazIlatA svayaM yA jAtI hai| banatA he joki ratnatraya svarUpa hote hue anekAnta rUpa hai evaM kAra maya hai / dayA ke surakSita rakhane ke lie hI samasta vratoM kA pAlana kiyA jAtA hai| jaise joki anAdi se calA AyA huA hai usI prakAra ke praGkako cauMsaTha akSaroM meM , ki "ahiMsAvatarakSArtha mUlabataM vizoSayet" yAnI-ahiMsA vrata kI rakSA ke lie abhivyakta karate hue kumudendu prAcArya ne isa bhUvalaya grantha kI racanA kI hai isa 1 mUlabatoM kI zuddhi kare 158 / lie yaha kathaMcit sAdi to kacit anAdi rUpa bhI hai / 53 / saMsAra ke sabhI jIca karma-bandhana kI dRSTi se samAna haiN| dIkhane vAlA isa jagata meM ziva, viSNu, jina, brahmA Adi mahAna deva haiM joki sabhI / choTA jIva jaise karma jAla meM phaMsA huA hai bar3A joba bhI usI prakAra karma se kailAza, vaikuNTha satyaloka Adi meM rahate haiM aisA kahakara apane apane apane mAnya / parAdhIna hai| isI kAraNa mahAna jJAnI yogI saba jIvoM ko apane samAna samajhate deva kI zreSThatA pramaTa karate haiM aura pakSapAta karake paraspara virodha bar3hAte haiN| haiM / isI kAraNa ve sabhI choTe bar3e jIva para dayA bhAva rakhate haiN| jaba saba parantu bhUvalaya ke kattA zrI kumudendu AcArya ne usa virodha ko sthAna na dete / jIvoM kI AtmA eka samAna hai taba unako duHsva kA anubhava bhI eka samAna hue samasta jIvoM ko adhyAtma mArga hI kalyANa kArI batAyA hai| tadanusAra hotA hai isalie saba para dayA karanI cAhie // 56 samavazaraNa se milane vAle siddhAnta ko jagata meM dazoM dizAoM meM phailAkara hRdaya meM jaba aisA bhAva AtA hai taba samanvaya kI buddhi utpanna hotI pArasparika virodha miTAne kA bhUvalaya dvArA prayatna kiyA hai / 54-52 hai| samanvaya buddhi vAlA vyakti hI samAja ko, deza ko, jAti dharma, deva pAdi
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ sari bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha baiMgalora-dillI ko samanvaya bhAva se dekhatA hai / taba vaha samanvaya amRtamaya bana jAtA hai|6|| daNDe meM nahIM, balki vaha to mere mana ke bhItara hai| aisI bhAvanA jaba hRdaya meM jAgrata hotI hai taba "maiM bar3A hUM zeSa saba rAjA ko uttarottara krodha pAtA rahA prataH usane talavAra se sAdhu ke prANI mujha se choTe haiN| aisA choTA bhAva hRdaya meM nahIM rahatA usa samaya baha donoM hAtha kATa diye aura bolA ki-aba batA terI kSamA kahAM hai ? trilokapUjya mAnA jAtA hai / 61 // sAdhu ne zAnti se phira vahI uttara diyA ki vaha mere bhItara hai| taba usake jitane bhI guNa haiM ve sabhI bhUvalaya (jagata) ke lie prati rAjA ne taba sAghu ke donoM paira bhI kATa diye aura bolA ki batA, phalIbhUta hokara punaH prajvalita avasthA prApta karA dete haiM / 6 1 kSamA kahAM hai? taba vaha jIva 58 zloka meM kahe anusAra dayAmaya hone ke kAraNa apanI 1 itane para bhI sAdhu ko zAnti bhaGga nahIM huii| baha bolA ki rAjana ! sahanazIlatA ke sabhI guNoM ko surasa vidyAgama rUpI bhUvalaya meM dekhatA huA, maine kaha to diyA ki vaha mere hRdaya ke bhItara hai, tumhAre ina zastroM meM vaha nahIM saMtoSa se apanA prAtma-kalyANa kara letA hai|63! . / ho sakatI hai isa bhUbalaya grantha kA adhyayana karane se manuSya meM sahanazIlatA paatii| _ taba rAjA ko hoza grAyA aura vaha socane lagA ki maiM bar3A pApI hU~ hai jaise ki / maiMne binA bAta isa sAdhu ko kaSTa diyA parantu mahAna kaSTa hone para bhI sAdhu kisI eka rAjakIya bagIce meM Akara eka taruNa sundara suDaula RSi jI ne apanI kSamA nahIM chodd'ii| ye sAdhu mahAtmA bar3e dhIra gambhIra haiN| aisA virAjamAna huaa| usI bAga meM rAjA soyA huyA thA aura usakI rAniyAM / vicAra karate hue baha sAdhu mahArAja ke caraNoM meM gira par3A aura gir3agir3Ane idhara udhara Tahala rahI thiiN| unhoMne jaba usa sAdhu ko dekhA to saba ikaTTho hokara / lgaa| dharmopadeza sunane kI icchA se usake pAsa prAkara baiTha gaI / muni ne usa samaya / sAdhu bole ki rAjan isameM tumhArA kyA doSa hai ? tumane apanA kArya unako ahiMsA dharma ke antargata kSamA dharma kA upadeza denA prArambha kiyaa| kiyA aura maiMne apanA kArya kiyA taba rAjA ne prasanna hokara kahA ki prabho ! ____ itane meM usa rAjA kI AMkha khulI to usane dekhA ki-rAniyAM usa ! isameM koI bhI sandeha nahIM ki pApa kSamA ke bhaNDAra haiN| sAdhu ke pAsa baiThI haiN| zrama se usake mana meM yaha vicAra pAyA ki yaha navayuvaka 3 tAtparya yaha hai ki kSamA ke prAge sabako sira mukAnA par3atA hai parantu sAdhu ina rAniyoM ko bhraSTa karanA cAhatA hai isIlie yaha unase vArtAlApa / yaha kSamA dharma adhyAtma-vidyA ke adhyayana kiye binA nahIM A sktaa| vaha kara rahA hai / isa vicAra se krodha meM Akara rAjA usa sAdhu ke pAsa gayA aura adhyAtma vidyA isa mUvalaya kA sajjIvana hai, ataH yaha bhUvalaya vizvabhara ko bolA ki tuma ina rAniyoM ke sAtha kyA vyartha bAteM kara rahe ho ? kSamA dharma kA pATha par3hAne vAlA hai| ___ sAdhu sarala pariNAmI the| ataH unhoMne rAjA se mIThe zabda meM kahA ki 'maiM ' arthAt aTThAvana aura 'ha' yAnI 60 inako paraspara jor3a diyA jAya to kSamA dharma kA vyAkhyAna kara rahA hai| parantu rAjA ke mana meM to kucha 3 118 hote haiM isakA varga karane para 13924 hote haiN| unameM se punarukka eka ko aura hI bAta samAI huI thI isalie usane usa sAdhu ke eka tamAcA jamA / kama karane para 13923 raha jAte haiM joki nau se vibhakta ho jAte haiM to 1547 diyA aura bolA ki meM dekhanA cAhatA hU~ ki tumhArA kSamA dharma kahAM hai ? labdha hue inameM usa punarukta eka ko milA diyA jAya to 1548 ho gaye sAghu ne phira zAnti se uttara diyA ki-kSamA dharma mere hRdaya meM hai| inako nau se bhAga dene para 172 pAte haiM isameM se eka nikAla dene para 171 raha rAjA ko phira krodha pAyA, ataH usane dUsarI bAra usa sAdhu ke Upara eka daNDA, jAte haiM joki nau se baMTakara 16 Ate haiM usameM se eka nikAla diyA jAya to 18 jamA diyaa| sAdhu ne zAnti-pUrvaka phira kahA ki-rAjan ! kSamA tumhAre isa raha gayA jisako paraspara jor3a dene para (1+1=) nau ho jAte haiN| tAtparya
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUjalaya savArya siddhi saMgha baiMgalora-billI yaha hai ki iha sosya viSama hai tathA paraloka kA saukhya sama hai| ina donoM ko kisI manuSya ko sarpa kATatA hai to vaha murade ke samAna praneta dIkhatA hai yadi samAna rUpa se batalAne vAlA yaha bhUbalaya zAstra hai|66| / use sarpa-viSanAzaka auSadhi dI jAve to vaha tatkAla saceta ho jAtA hai| pAdarasa ra 54 'ha' 60 ma 42 ina tInoM ko milAne se - 1 meM rahane vAle doSa naSTa ho jAne para pAdarasa meM amRta ke samAna zakti utpanna 54460452%: 166 / ho jAtI hai| isI taraha viparIta mAnyatA se jo deva meM choTA yA bar3A mAva rakhatA thA vaha apanI viparIta bhAvanA (mithyA zraddhA) nikala jAne para svastha zuddha pAtmA bana jAtA hai||7611 vivecana-isa saMsAra meM zuddhAtmA ko na jAnakara yaha merA deva hai yaha eka milAne se 171 merA brahmA hai / isa saMsAra meM eka brahma hI hai dUsarA koI nahIM hai| isalie tInoM milAne se ha nau pAtA hai|| hamArA dharma madata dharma hai| ityAdi taraha se ekAnta pakSa lekara loga satya kA 170 eka SaT khaNDa prAmama milAne se Na 42 auraha = 60 nirNaya nahIM karate, ve pandhakAra meM svayaM bhaTakate haiM aura dUsaroM ko bhI bhaTakAte 1 milAne se 170 SaTa khaMDa Agama milAne se 176+42+60= 278+ 1 = 276 2+7= &t+18 = upayukta lipi huii| jaba eka zava ziva ko jagata meM bar3A mAnatA hai taba vaiSNava apane viSNu isa prakAra mahAna mahAna viSayoM kA sulabha gati se isa ke dvArA anubhava ko bar3A mAnakara viSNu ke mAtha lakSmI ko bhI mAnakara dvaita rUpa meM apane dharma hotA hai / / 67 se 72 / / kA pracAra karatA hai| isa taraha donoM devoM ke bhaktoM meM paraspara viroSa phaima yaha bhUvalaya grantha isa loka meM mokSa ke sampUrNa viSaya ko batalAtA hai| jAtA hai| isa virodha ke nirAkaraNa ke lie kumudendu AcArya ne uparyukta do paraloka meM ahamindra pada ko prApta karAkara anta meM mokSa pradAna karatA / zloka likhe haiN| zloka likhe haiN| hai / 73-74 / prAge bhAcArya zrI donoM dharmoM kA samanvaya karane ke lie zloka isa bhUvalaya ko bhagavAna mahAvIra ne siddha karake anta meM mokSa phala 1 kahate haiM:prApta kiyA aisI mahimA. batalAne vAle yaha traya ratna balava yAnI-ratnatraya ratnatraya dharma arthAt samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakacArita spI ghalaya hai 76 / ina tInoM meM yAdi kA samyak darzana pradaMta dharma mAnA jAtA hai / parantu yaha kSudhA tRSAdi 18 doSa jinakI pAtmA meM pracura maujUda hai unako yaha samyagdarzana samyagjJAna aura samyaka cAritra binA pUrNa nahIM hotaa| deva bar3A hai aura yaha deva choTA hai| isa taraha unako devoM meM aneka meda dIkhate tIrthakara jagajyeSThA yadyapi mokSagAminaH / haiN| kintu jinake hRdaya meM 18 dopa naSTa karane kI tIna icchA hai unake mana meM tathApi pAlitaM caMya cAritraM mokSahetave / / 'ratnatraya rUpa prAtma dharma hI svadharma hai' aisI dhAraNA hotI hai / 77 jagata meM zreSTha janma se hI mati, thuna, avadhi jJAna ke bAraka tadbhaba mokSajinhoMne viparIta dhAraNA se saMsAra ko hI apanA ghara mAna liyA hai| gAmI toyaMkara bhI mokSa prApti ke lie cAritra ko prAcaraNa kahate haiM tabhI unako svagrAtma-dharma meM andhakAra hI andhakAra dikhAI detA hai jaba unakA jJAnA / meM andhakAra hI andhakAra dikhAI detA hai jaba unakA jJAnA-1 unako mokSa kI prApti hotI hai| varasa karma naSTa hotA hai taba unheM antakAla taka sukha dene vAle mokSa kI / isalie samyagdarzana ke sAtha samyakacAritra dhAraNa karane kI atyAta prApti hotI hai| mAvazyakatA hai|
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ sirimUvalaya sarvArtha sidisaMbha vaMgalora-dillI brahma ko prata dharma kahane bAle kI mAnyatA ko sunakara dvaitavAdI eka sAtha rakhakara ghumAte huye cale jAne vAlA unake bIca meM dhurA hotA hai| usI vaiSNavoM ko kheda huA ataH ve bole ki brahma ata dharma ThIka nahIM hai hamArA prakAra dvaita aura bhavaMta ina donoM ko TakarAne na dekara eka sAtha rakhane vAlA viSNu dharma ho (vaMta dharma ho) zreSTha hai kyoMki viSNu ke sAtha lakSmIH rahetI aura donoM ko saphala banAne vAlA ghure ke samAna yaha anekAnta dharma hai // 10 // hai| isa prakAra donoM dharmoM meM spardhA hone lgii| taba zrI kumudendu AcArya ne advaita daMta aura anekAnta ye tInoM ratnatraya rUpa mahAna dharma haiM aura kahA ki mAI ! vivAda mata karo Apa yathArya bAta soco advaita bhI zreSTha grahanta bhagavAna ke hAra ke pramukha ratna haiN| isa ratnatraya hAra kI mama dhana hai aura dvaita bhI kyoMki 'na ta ava taM isa prakAra kahane meM do kA niSedha kAya, kRta kArita anumodanA rUpa 343% paripUrNa aMka rUpa kar3iyAM haiN| ina karake eka hotA hai praryAt do ke binA eka nahIM hotaa| paripUrNa aMkoM meM 363 matoM kA samAveza ho jAtA hai vicAra kara dekheM to paddhata zabda kA parva brahma na hokara eka hotA hai| uso paripUrNa aMka ke Upara eka 1 kA aMka milAne se eka sahita 1 tathA dvaita zabda kA artha viSNa aura lakSmI na hokaraH do hotA hai| evaM . ina mUnya (10) AtA hai / usase brAhmI lipi kI utpatti huI hai| usa brAhmI lipi donoM ko milA kara tIna kA aMka jo banatA hai vaha manekAnta svarUpa ho jAtA ko deva nAgarI lipi kahate hai tathA usI ko RgvedAMka bhI kahate haiN| hai| tAtparya yaha hai ki kathaMcit eka, aura kathaMcita do ThIka hotA hai, prataeva ! eka se lekara nau taka aMkoM dvArA dvAdazAMga ko utpatti hotI hai usa donoM kA samAveza rUpa ratnatraya dharma anekAnta dharma hI sarmameSTha dharma hai aura soaMka meM eka aura milAne se usa 10 daza aMka se Rgveda ko utpatti hotI hai| ko jaina dharma kahate haiM / karmArAtIna jayatIti minaH jo sampUrNa karmoM ko nItaneisI ko pUrvAnupUrvI, pazcAt anupUrvI kahate haiN| dvAdazAMga rUpa vRkSa kI zAkhApa - vAlA ho usako jina kahate haiM aura usa jina bhagavAna kA jo dharma-pAcaraNa hai, Rgveda hai| isalie isa veda kA pracalita nAma Rka zAkhA hai // 2 // vaha jaina dharma hai, aisA sundara artha hotA hai| yahI prANImAtra kA dharma sArva- Rgveda tIna prakAra kA hai mAnava Rgveda, deva Rgveda tathA danuja (dAnava rAkSasa) Rgveda / ina vedoM dvArA pazuoM ko rakSA, go-brAhmaNa kI rakSA karmoM ko apane andara banAye rakhanA na tola vAdiyoM ko iSTa hai aura tathA jaina dharma ko samAnatA siddhi ho, aisA kumudendu AcArya prAzIrvAda dete na bhandai savAdiyoM ko iSTa hai| isalie jaina dharma hoH sarvazreSTha dharma hai, yaha sabako hai // 3 // - 'mAnanA pdd'egaa| vivecana-pracalita Rgveda kA prArambha 'agnimIle purohitam' se hotA jaina dharma ralatrayAtmaka hai ralatraya meM samyAdarzana pahale hai jo ki eka hotA hai parantu bhUvalaya meM Rgveda kA prArambha 'OM tatsaviturvareNyaM bhargo devasya hone se pradata haiM aura usake anantara jJAna tathA cArita hai jo dvaita rUpa haiM / isa dhImahi dhiyo yo naH pracodayAt' se hai| 'agnimIle purohitam' bhI bAda meM mA para advaitavAdI kaha sakatA hai ki pahale pAne kI vajaha se hamArA dharma : pradhAna hai / jAtA hai / aba taka vaidika loga jainoM ko veda na mAnane ke kAraNa veda-graha .. parantu aisA nahIM hai kyoMki yahAM para jisa prakAra pUrvAnupUrvI krama liyA jAtA hai / kahate the / bhUvalaya ke atirikta anya jana granthoM ne vedoM meM hiMsA kA vidhAna navase hI pazcAdAnupUrvI krama bhI liyA jAtA hai| pUrvAnumUrtI meM samyagdarzana rUpa hone se usa ko amAnya mAnakara chor3a diyA hai| kintu mubalaya meM upalabdha adata dharma pahale A jAtA hai to pazcAdAnupUrvI meM kariva aura jJAna rUpa dvaita / Rgveda meM hiMsA vidhAna, madyapAna, cUta krIDA, durAcAra Adi nahIM hai| yaha . dharma pahale A jAtA hai / isa yukti ko lekara saba kA samanvaya karake eka sAtha durAcAra dAnavIya Rgveda meM hai, mAnavIya tathA devoya Rgveda nahIM hai / jaina granyoM rakhane vAlA anekAnta parma hai| meM himA kA vizada vistRta varNana hai usake viparIta hiMsA ke tyAga rUpa hiMsA jaise ki eka gAr3I ko bahana karane vAle do cakke hote haiM una donoM ko / kA varNana hai kyoMki hiMsA kA vivaraNa batAne para hI ahiMsA kA vidhAna hotA
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhukSaya haiN| dAnavIya Rgveda meM mAnavIya Rgveda ke hiMsA ke vivaraNa ke hI vidheya rUpa se pharzana kiyA hai, ahiMsA kA vidhAna chor3a diyA hai| mAnavIya Rgveda ke lupta ho jAne se dAnavIya Rgveda hI pracAra meM prAtA rahA, jaise ki dvAdazAMga vAlI vilupta huii| mAnavIya Rgveda ke lupta ho jAne para manuSyoM ne dAnavIya veda ko apanA liyaa| isa kAraNa pazu hiMsA Adi kriyAeM veda kA AdhAra lekara cala pdd'iiN| isa vaidika hiMsA ko rokane ke lie bhagavAna mahAvIra ne ahiMsA kA pracAra kiyaa| svAmI dayAnanda sarasvatI ne bhI vaidika hiMsA ke viruddha AvAja utthaaii| jaba bhUvalaya meM Rgveda kA samAveza upalabdha huA taba se svAmI dayAnanda sarasvatI ke anuyAyI prArya samAja kI vAraNA jaina dharma yA jaina samAja ke prati badala gaI hai| 38 tadanusAra Arya mArtaNDa, sArvadezika patrikA yadi apane mAsika patroM meM Arya samAjI vidvAnoM ne bhUvalaya grantha kI prazaMsAtmaka lekhamAlAeM prakAzita kI haiM / una lekha-mAlAoM ke AdhAra se kalyANa, vizvamitra, P.E. N tathA zrAgaMnAIjara yAdi vikhyAta patroM ne bhI bhUvalaya grantha kA mahatva vizva meM phailA diyA hai| beMgalora Arya samAja ke pramukha zrI bhAskara paMta ne ajamera ke prasiddha bhArya samAjI vidvAna DA0 sUryadeva jI zarmA ema0 e0 tathA vizvavikhyAta vidvAn svA0 dhruvAnanda jI ko tathA anya cArya vidvAnoM ko grAmaMtrita karake sarvArthasiddhi beMgalora meM lAne kA prayAsa kiyaa| una vidvAnoM ne beMgalora meM bhUvalaya grantha kA avalokana karake hArdika prasannatA pragaTa kI tathA zrI DA0 sUryadeva jI ne bhUvalaya kI mahimA meM nimnalikhita zloka nirmANa kiyA anAdinidhAnA vAk, divyamIzvarIyaMvacaH / Rgvedohi bhUvalayaH divyajJAnamayo hi saH / / artha bhUvalaya grantha anAdi ananta vANI svarUpa hai, divya IzvarIya vacana hai, divya jJAnamaya hai aura RRgveda rUpa hai / zrI kumudendu prAcArya AzIrvAda dete haiM ki itihAsa kAla se pUrva kA pracalita veda kA jJAna prasAra bhaviSya meM bhI ho // 64 // zrI jinendra varddhamAnAMka yatra tatrAnupUrvI ke krama se navama hai // 85 // yaha navamI kahI jAne vAlI lipi hI akSAMza meM hai // 86 // sarvArtha siddhi baMgalaura-dillI vidI se prArambha hokara biMdI ke sAtha hI aMta hone vAlA yaha bhUvalaya grantha hai ||8|| isakI utpatti isa taraha hai 9 aMka zUnya se niSpanna huA hai aura vaha zUnya bhagavAna ke sarvAga se pragaTa huA hai| jisa prakAra hama loga vArtAlApa karate samaya apanA mukha kholakara bAtacIta karate haiM usa prakAra bhagavAna apanA mukha kholakara nahIM karate / bhagavadgItA meM bhI kahA gayA hai ki: sarvadvAreSu kaunteya prakAza upajAyate ! isI prakAra upaniSad meM bhI 'mauna vyAkhyA prakaTita parabrahma' ityAdi rUpa se kahate haiM / mona vyAkhyA kA artha bhagavAna ke sarvAMga se dhvani nikalanA hai| abhI taka isakA spaSTIkaraNa nahIM ho sakA thA, kintu jabase suvalaya siddhAMta zAstra upalabdha huA taba se yaha Adhunika vicArajJoM ke liye nUtana viSaya dRSTigocara huA / RSabhanAtha bhagavAn ne apanI kaniSTha kanyA sundarI devI kI hathelI para pramRtAMgulI ke mUla bhAga se vAyoM yora eka bindI likhii| tatpazcAt usa bindI ko zrarddhaccheda zalAkA se do Tukar3oM meM bnaayaa| unhIM donoM Tukar3oM ke dvArA aMkazAstra kI paddhati ke anusAra ghumAte huye 6 aMka banAye, jo ki anyatra citra meM diyA gayA hai / kintu aMka meM rahane vAle donoM Tukar3oM ko yadi paraspara meM milA diyA jAya to punaH bindI bana jAtI hai / : yahI bindI zrI RSabhadeva bhagavAna ke banda mu~ha se hUM isa dhvani ke rUpa meM nikalI joki bhUvalaya ke 64 prakSarAMkoM meM se ikasaThavAM akAkSara hai / yAnI (0) anusvAra hai na ki 52 va akSarAMka (ma) hai| hai aba usa bindoM (0) ko Thoka madhya bhAga se tor3akara do Tukar3e karane se usake Upara kA bhAga kAnar3I bhASA kA 1 aMka bana jAtA hai, joki saMskRtAdika drAviDetara bhASAoM meM nahIM banatA / bhagavAna ke sarvAMga se jo dhvani nikalo vaha bhI uparyukta bindI ke rUpa meM ho pragaTa huii| isalie usakA lipi AkAra bhI "" aisA pracalita huaa| isa prakAra lipi ke AkAra kA mara dhvani nikalane ke sthAna kA paraspara meM sambandha hone se isI bindI kA dUsarA *
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri malaya sarvArtha siddhi saMbha baiMgalora-dillI nAma "gaur3a" nAma pada hai| isI bindI ko kAnar3I bhASA meM sonne, prAkRta meM hai aisA hama pahale bhI aneka sthAnoM para batA cuke haiN| yaha bhUvalaya Adi meM aura - zUnya tathA hindI bhASA meM bindI ityAdi aneka nAmoM se pukArate haiM / anta meM ekasA hai | 12 manu aura muni ityAdi mahAtmAoM ke dhyAna karane yogya yaha bhUvalaya - dhyAnAka hai |3| 68. zUnya kA artha prabhAva hotA hai aura usa zUnya ko kATakara hI kAnaDI bhASA ke 1 aura 2 bane / ina donoM ko milAkara 3 hue aura 3 ko paraspara meM guNA karane se hote haiM, joki sadbhAva ko sUcita karate haiN| isakA abhiprAya yaha huA ki prabhAva aura sadbhAva kathaMcit prabhinna dhIra kathaMcit bhita hai| evaM bhinnAbhinna ho syAdvAda kA mUla siddhAnta hai| yahAM taka 87 zloka kA artha samApta huaa| kAmadeva va yazogAna karane vAlA hai usa Rgveda ko deva, mAnava aura dAnava tInoM hI gAte rahate haiM parantu unameM paraspara meM kucha vizeSatA hotI hai / manuja aura deva ye donoM to saumya prakRti haiM isalie go, pazu aura brAhmaNa ina tInoM ko rakSA karane vAle tathA zubhAzIrvAda dene vAle haiM evaM jaina dharma kI prabhAvanA karane vAle haiN| kintu dAnava krUrakRti vAle hote haiM isalie usI Rgaveda ko krUratA ke rUpa se upayoga meM lAne vAle evaM hiMsA kA pracAra karane vAle haiN| aba yaha bhUvalaya aGka una tInoM ke paraspara virodha ko miTAkara unheM ekatA ke sAmrAjya meM sthApita karane vAlA hai tathA uparyukta zraddhaMta, haMsa aura anekAnta tonoM meM bhI paraspara prema bar3hAkara samanvaya karane vAlA yaha bhUvalaya grantha hai | yadyapi ye tInoM dharma paraspara meM kucha virodha rakhane vAle haiM / phira bhI ina tInoM ko yahAM rahanA hai ataeva yaha bhUvalaya grantha una tInoM ko niyantrita karake nirAkula karane vAlA hai // 6.01 yaha bhUvalala grantha hama logoM ko batalAtA hai ki sampUrNa prANI mAtra ke lie samAna rUpa se eka hI dharma kA upadeza dene vAlA RgvedA hai / 61 / yaha bhUvalaya grantha Adi meM bhI aura anta meM bhI paripUrNAGka vAlA hai / so batAte haiM - yaha bhUvalaya gratya - vindu se prArambha hotA hai ataeva Adi ke bindu hai usa bindu ko kATakara kAnar3o lipi ke 1-2-3 Adi nau taka ke praka" banate haiM / anta meM jo to kA zraddha hai vaha bhI bindu ke donoM Tukar3oM se banatA hai / yaha bhUvalaya grantha-svapna meM bhI saba logoM ko sukha dene vAlA haizrataeva zubhAGka hai |24| .. sabhI manmayoM kA yaha zrAdyanta aMka hai |25| jinarUpatA ko siddha kara dikhalAne vAlA yaha aMka hai |16| jisa prakAra candramA ke prakAza meM Adi se lekara anta taka koI bhI antara nahIM par3atA usI prakAra isa bhUvalaya meM bhI grAdi se anta taka koI antara nahIM hai | 7| isa bhUvalaya kI bhASA karmA (rNA) Taka hai joki Rddhi rUpa hai aura apane garbha meM sabhI bhASAoM ko lie hue hai | 68 zarIra ko pavitra aura pAcana banAne vAlA yaha aMka hai arthAt mahAvratoM ko dhAraNa karane kI preraNA dene vAlA hai / 66 Adi se anta taka yaha bhUvalaya brAhmI (lipi) aMka hai // 100 // advaita kA pratipAdana karane vAlA eka kA aMka pUrvAnupUrvI meM jisa prakAra prArambha meM AtA hai usI prakAra pazcAdAnupUrvI meM nau ke samAna sabase anta meM AtA hai, isa bAta ko batAne vAlA yaha bhUvalaya grantha hai / 101 / advaita kA zrayaM samyagdarzana hai, kyoMki samyagdarzana ho jAne para yaha jIva apanI AtmA ke samAna itara samasta AtmAoM ko bhI isa zarIra se bhinna jJAnamaya eka samAna jAnane lagatA hai| dvaita kA prayaM samyagjJAna hai; kyoMki jJAna ke dvArA sampUrNa AtmAoM kI yA itara samasta padArthoM kI vizeSatAoM ko grahaNa karate hue ApApara kA bheda vyakta ho jAtA hai| isI prakAra anekAnta kA artha samyak cAritra lenA cAhie; kyoMki vaha samyagdarzana aura samyajJAna ina donoM ko ekatA rUpa karate hue sthiratAmaya ho jAtA hai / yaba pUrvAnupUrvI krama meM samyagdarzana prathama zrAne se pradhAna hai, to pazcAdAnupUrvI krama meM samyakcAritra pradhAna bana jAtA hai / isI prakAra yatratatrAnupUrvI krama meM samyagjJAna mukhya ThaharatA
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUgalaya sarvArtha siddhi saMgha, baiMgalora-dillI hai| isa taraha apane apane svarUpa meM sabhI mukhya aura para rUpa se dekhane para gauNa mahAn kAvya hai / 111 // banate rahate haiM / isa syAdvAda paddhati se syAdvAda, samyagjJAna tathA samyakcAritra yaha bhUvalaya jinezvara bhagavAna kA vAkyA5 hai / 112 // kA pUrNatayA prApta honA hI paramAtmA kA svarUpa hai / aura yahI pradata hai / 102 / / yaha bhUvalaya mana zuddhyAtmaka hai / 113 / isa prakAra jo vidvAna pUrvokta tInoM prAnupUrviyoM kA jJAna prApta kara zarIra vidyamAna rahane para bhI use azarIra banAne vAlA yaha bhUvalaya letA hai usakA hRdaya vizAla bana jAtA hai, kyoMki usameM samasta dharmo kA hai // 116 / / samanvaya karane kI yogyatA A jAtI hai| aura usake vicAra meM phira sabhI jisako ki tuma svayaM avagata kiye hue ho, aise vyatIta kala meM anAdi dharma eka hokara parama nirmala advaita sthApita ho jAtA hai| ! kAla chipA huA hai / Aja yAnI-vartamAna kAla meM tuma maujUda hI ho, ataH vaha isa prakAra advaita kA paramaH zreSTha ho jAnA jainiyoM ke lie koI spaSTa hI hai / isI prakAra pAne vAle kala meM anantakAla chipA huA hai| parantu Apatti kAraka nahIM hai| kyoMki hama yadi gambhIratA se apane mana meM vicAra jaba tuma ratnatraya kA sAdhana kara loge to bIte hue kala ke sAtha meM Ane vAle karake dekheM to jainiyoM ke jinendra deva dvArA pratipAditaH yaha bhUvalayaH zAstra kala ko eka karake spaSTa rUpa se jAna sakoge / evaM apane pApa meM tuma svayaM anubhava rUpa hai / arthAt acit dvaita rUpa hai, to kathaMcika aSTta rUpa hai aura anAdyananta ho jAoge / ataH prAcArya kA kathana hai ki tuma bharasaka ralatraya kathaMcit dvaM tAhata ubhaya rUpa hai| ataeva apaMcit donoM rUpa-bhI nahIM hai| sAdhana karane kA satata pala karo // 117 // isa prakAra ubhaya anubhava ina donoM kI dhanasiddha-(samaSTi) rUpaba yaha bhUSalaya isa prakAra saccA ratnatraya prApta ho jAne para samatArUpI khaDaga ke dvArA grantha hai // 104 / kramazaH krodha, mAna, mAyA lobha kA nAza karake AtmA vimalAMka bana jotI hai isalie yaha bhUbalaya divya siddhAnta grantha hai| yAnI sarvasammata-grantha / aura isI kA nAma anAgata kAla hai / isako batAne vAlA bhUvalaya hai // 11 // hai marthAt sabake lie mAnanIya hai / 10 // mana ke doSoM ko dUra karane vAlA adhyAtmazAstra hai, jo ki isa bhUvalaya vastutaH yaha bhUyalaya grantha jina siddhAnta anya hai 06 / meM bharA huA hai| bacana ke doSoM ko dUra karane vAlA vyAkaraNa zAstra hai, vaha prArambha se lekara anta maka samAna rUpa se calane vAlA aMkamayaH yaha bhI isI bhUvalaya meM gabhita hai| isI prakAra zArIrika vAtAdi doSoM ko dUra - bhUvalaya grantha hai / 1.07 / / karane vAlA 13 karor3a madhyama padAtmaka vaidyaka zAstra bhI isa bhUvalaya meM yA AtmA kA svarUpa dhana svarUpa hai isalie yaha - dhana dharmAMka- bhavalayA gayA hai| isalie mana, vacana va kAya ko parizuddha banAne vAlA yaha bhUvalaya hai|108| hai // 11 // aMka meM saMkhyAta asaMNyAta aura: ananta aise tIna bheda hote haiN| ananta yaha bhUvalaya bhagavAn kI divya dhvani se pragaTa huA hai| ataH yaha bhI kevalI-gamya hai| rasa. ananta rAzi ko janatA ko banAne vAlA yaha bhUvanaya (zobhAvAn) bacana hone se atyanta mRdu, madhura aura miSTa hai 1 tathA hRdaya kamala hai / 106 // para pAkara virAjamAna hone se mana ko praphullita karane vAlA hai aura mana jaba ananta aMka kA darzana hotA hai taba siddha paramAtmA kA zAna ho| praphullita ho jAne para bhaviSyat kAla bhapI kala pUrNa rUpa se avagata ho jAtA ...jAtA hai isalie nAma siddha bhUvalaya hai / 110 // hai tathA prAtmA advaita bana jAtI hai // 120 // yaha bhUvalaya grantha vindI se niSpanna hone ke kAraNa aNusvarUpa hai aura yaha bhUvalaya grantha bhUta bhaviSyat vartamAna kAloM ko eka kara ke batalAne anamnAnanta arthAt 6 taka jAne ke kAraNa mahAn bhI hai| isalie yaha mAM-bAlA, daita advaita aura jaya ina tInoM ko eka kara batalAne vAlA evaM deva,
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhisaMgha baMgalora-dillI fol atra tathA mAnana ina tInoM ko eka sAtha samatA se rakhane vAlA hai| isaliye hai naSTa karake virodha paidA karake eka hI dharma ko aneka rUpa mAnane lage haiM / dveSa yaha dharmAka hai / / 121 // bhAva miTA kara aikya ke lie preraNA dene vAlA yaha bhUvalaya hai // 131 // ina samasta dharmoM ko ekatrita kara batalAne vAle zrI varddhamAna jinendra bhagavAn ke dharma kA bhI yaha bhUvalaya prasiddha sthAna hai| ataH dharmAka hai / / 122 // vastutaH sabhI mAnavoM kA dharma eka hai, jisakA ki isa bhUvalaya meM pratipAdana kiyA gayA hai // 123 // anya granthoM meM akSaroM ko kama karake sUtra kI sUcanA ho sakatI hai| parantu bhUvalaya grantha meM isa taraha nahIM ho sakatA kyoMki isameM eka bhASA ke sAtha aneka bhASAeM aura aneka viSaya pragaTa hote haiM, ataH anya granthoM ke sUtroM ke samAna isa grantha ke sUtra nahIM bana sakate / bhUvalaya ke eka eka prakSara meM anekoM sUtra banate haiN| isalie bhUvalaya grantha sUtra rUpa hai tathA yaha grantha virATa rUpa bhI hai // 132 // prati zarIra meM jo zrAtmA vidyamAna hai, vaha uttama dharma vAlI hai || 124|| gata kala ananta kAla taka bItA huA hai aura Ane vAlA kala bhI ananta kAla taka hai arthAt Ane vAlA bhUta kAla se bhI vizAla hai ina donoM kI vartamAna kAla kar3I ke samAna jor3atA hai / / 125 / / Adi meM rahane para bhI Adi ko dekha nahIM sakate, aura aMta meM rahane para bhI aMta ko nahIM dekha sakate, aisA jo aMka hai vaha 343 = no aMka hai / jaina dharma meM prateka bheda haiM una bhedoM ko miTA kara aikya karane vAlA yaha nava pada jaina dharma nAmaka aikya siddhAMta hai / / 126 / / jagatavartI samasta prANI mAtra ke kalyANa karane vAle sabhI dharma nahIM ho sakate yadyapi duniyA meM aneka dharma haiM parantu ve sabhI dharma kalyANakArI nahIM haiM // 127 // jisa dharmase samasta prANImAtra kA kalyANa ho usI ko saddharma athavA dharma kahA jAtA hai, anya ko nahIM // 128 // samyagjJAna ke pAMca bheda haiM, una vibhinna jJAnoM kI yogyatA ko batAne vAlA yaha bhUvalaya hai // 126 // hamArA jJAna adhika hai aura tumhArA jJAna alpa hai, isa prakAra paraspara virodha pragaTa karake jhagar3ane vAloM ke virodha ko miTA kara samyagjJAna ko batalAne vAlA yaha bhUvalaya hai| arthAt paraspara virodha ko miTAne vAlA tathA saccA jJAna prApta karAne vAlA yaha bhUvalaya hai / / 130 // deva loga aura rAkSasa (sajjana aura durjana) eka hI prANI ke santAna haiN| jaina janatA bhagavAna mahAvIra kI paramparA saMtAna rUpa se anugAminI hai arthAt unakI bhakta hai / parantu kalikAla ke prabhAva se jaise pAMDava aura kauravoM ne ekatA ko tor3a kara mAsa meM virodha paidA kiyA usI prakAra jaina bhAI ApasI prema ko arahaMta siddha AcArya upAdhyAya aura sAdhu ye parameSThI vibhinna guNoM ke kAraNa bhinna rUpa dikhane para bhI AdhyAtmika deva dRSTi se pAMcoM samAna haiM inameM koI bheda nahIM hai / athavA samasta tIrthaMkara devatva kI dRSTi se samAna haiM, pUrNa zuddha paramAtmA meM jina viSNu ziva, mahAdeva aura brahmA Adi nAmoM se koI bheda nahIM hotA / / 133|| arhRdAdi devoM ke vAcaka akSaroM se banA huaa| mantra bhaktoM kI rakSA karatA hai / / 134 // uparyukta mantroM ko ekAgratA ke sAtha japane vAle ko sAtizaya puNya bandha hotA hai ||35|| isI ke sAtha-sAtha unako vinata bhAva aura ahiMsAtmaka saddhamaM kI bhI prApti hotI hai // 136 // yaha bhUvalaya grantha parama satya kA pratipAdana karane vAlA hone se sabhI ke liye kalyANakArI hai // 137 // yaha bhUvalaya kA navamAMka aNuvrata aura mahAvrata kA spaSTarUpa se pratipAdana karane vAlA hai isaliye aNu mahAn (hanumAna) jina deva kA kahA huA yaha aka hai| usa hanumAna jina deva kI kathA rAmAGka meM bAI huI hai aura rAmAka yAnI rAma kathA bhI munisuvratanAtha bhagavAna kI kathA meM AI hai| zrI munisuvratanAtha kI kathA prathamAnuyoga meM adbhuta hai / prathamAnuyoga zAstra zrI dvAdazAGga vANI kA eka aMza hai / yaha bhUvalaya grantha dvAdazAGgAtmaka hai, isaliye yaha jina dharma kA varddhamAnA hai ||13||
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 sirimUvalaya sarvArtha siddhi saMgha baiMgalora-dillI isa bhUvalaya grantha meM aneka mahAn RddhiyoM kA varNana hai| RddhiyAM jaina kA darzana tathA anubhava karAkara arahaMtAdi nava devatA sUcaka jo nau aMka hai, muniyoM ko prApta hoto haiN| jina RddhiyoM ke prApta hone para zuddhAtmA kI / usa aMka ko zUnya ke rUpa meM anubhava karAkara diyA huA hai vAM aMka upalabdhi hotI hai aura samyaktva parizuddha ho jAtA hai unhIM Rddhi vAle maharSiyoM meM / hai||143|| se eka zrI vAli mahAmuni bhI haiM joki rAma-rAvaraNa ke samaya meM ho gaye haiM / jaba jaina dharma meM kahe hue arhatAdi nava pada ke samIpa Akara ||144 / / apane balake abhimAna meM Akara rAvaNa ne kailAzagiri ko uThAkara samudra meM smArta arthAt smRtiyoM ke dharma ko aura vaiSNava dharma ko inhIM aMkoM meM DAlanA cAhA thA usa samaya zrI bAli muni ne apane ghara ke aMguSTha se jarA sA samAbeza aura samanvaya karate hue // 145|| dabAkara kailAsa parvata ke jina mandiroM ko rakSA ko thI aura rAvaNa ke abhimAna ! ina dharma vAloM ko apane garIra meM ho apanI prAtmA ko dikhalA kara ko dUra kiyA thA / aise zuddha samyaktva ke dhAraka zrI bAli muni kI buddhi Rddhi nava graMka meM zUnya batalAkara ina dharma vAloM ke zarIra ke doSa eka hIkA yazogAna karane vAlA yaha bhUvalaya zuddha rAmAyaNAGka hai / / 136 // samAna hai kama adhika nahIM hai aise batalAte hue samyagnaya aura durnaya ina donoM dvAdazAGga bANI meM jo zuddha rAmAyaNa aMkita hai, usI rAmAgAso nAmoM ko batalAyA / aMta meM durnaya kA nAza karake sunaya meM atizaya ko batAkara lekara bAlmIki RSi ne kabi logoM ko kAvya rama kA prAsvAdana karAne ke / anta meM usa atizaya ko anekAMta meM sammilita kara diyA phira caitanyamaya prAtma lie kAnya zailI meM likhA aura usameM mahAvratoM kI mahimA ko batalAyA ! una tatva ko apane hRdaya meM sthApita karake hiMsAmaya dharma se chur3A himA meM sthApita mahAvratoM meM paristhiti ke vaza hokara yayA samaya meM pAne vAle dopoM ko dUra kara dete haiM / isI rIti se jina mArga ko sundara banA kara aura vinaya dharma ke haTAne vAlA yaha bhUvalaya grantha parizuddhAGka hai / / 140 / / sAtha saddharmAka ko jagata meM phailAne vAlA yaha bhavalaya grantha hai / / 146-156 / / jo pariNadAGka-saMsArI joboM ke gahAdukhoM ko dUra haTAne ke lie praNa cauthe guNasthAna se lekara terahaveM guNa sthAna taka uttarottara prAtmA ke vratoM kI zikSA detA hai, unhIM aga vratoM ke abhyAsa se mahA vratoM kI siddhi samyakatva guNa kI nirmalatA hotI jAtI hai jisase ki Age Age asaMkhyAta guNI nirjarA hotI rahatI hai / / 157 // hotI hai / jo manuSya mahAvratoM ko prApta kara letA hai usako maMgalaprAmRta kii| prApti ho jAtI hai / usa maMgalamaya mahAtmA kA darzana karAkara sampUrNa janatA Upara jo ananna nAbda AyA hai usakI mahimA batalAne ke lie sarvako parizuddha banAne vAlA yaha bhUvalayAMka he // 141 / / jaghanya saMkhyAta do hai| isa bAta kA khulAmA Upara batAyA jA cukA hai tathA eka kA aMka ananta hai yaha bAta bhI Upara batA cuke haiN| aba eka aura eka milAkara viviSa maMgalarUpa akSaroM se samasta saMsAra bhara jAve phira bhI akSara baca / rAma samasta saMsAra bhara jAva phira bhI akSara baca do hotA hai isalie kumudendu prAcArya kahate haiM ki sarva jaghanya saMkhyAta bhI jAtA hai| sabase prathama una sabhI akSaroM ko bhagavAna AdinAya ne amRtamaya rasa: anamtAtmaka hai| itanA hokara bhI Age lAne vAlI saMkhyAMgoM kI apekSAse bilake samAna yazasvatI devI ke garbha se utpanna vAhmI devI kI hathelI para likhA thaa| kula choTA hai / isa choTe se choTe aMka ko iso se vargiH sambagita kareM to 4 ye ho prakSara mAja taka cale Aye haiM / ina 64 akSaroM kA jJAna hone se anaadi| mahArAzi pAtI hai 34 isako pAgama kI paribhASA meM ekabAra vagita sambakAlIna AtmAke viSa ke samAna saMlagna prajJAna dUra ho jAtA hai / isaliye ina akSaroM ! 4 ina akSarA gita rAzi kahate haiN| kA nAma "viSahara naulakaMTha' bhI hai / nIlakaMTha kA artha jJAnAbaraNAdi karma haiM / ve isa rAzi (4) ko isI rAzi se vagita sambagita kareM to do so chappana karma viparUpa haiM una karmoM kA kathana karane vAlA bhagavAna kA kaMTha hai, isa kAraNa 1xxxxxx4256 AtA hai| isakA nAma duvArA vagita sambanita rAzi hai| yaha bhUvalaya kA aMka nIlakaMTha aMka hai / / 14 / / aba isa rAzi ko isI rAzi se vagita sambagita kareM to 256 = 617 sthAAdi manmaya bAhubalI ko bahina sundarI ko isa navamAMka rUpa bhUvalayanAMka bhAte haiM isako tIna bAra vargita sambagita rAzi kahate haiN|
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ sirimUvalaya 256x25642564256 256 4 256 isa prakAra do so chappana bAra guNA karanese jo mahArAzi utsanna hotI hai usakA nAma 617 sthAnAMka hai / (1) 256x256 isI rIti se bAra-bAra do so chappana vAra karanA / (2) 65536x256 (3) 16777216x256 3 isa taraha se sarva jaghanya do ko sirpha tIna bAra vargita samvagita karane se hI kitanI mahAna rAzi ho gii| isase bhI ananta guNA bar3hakara karma paramANu rAzi pratyeka saMsArI jIva ke prati saMlagna hai| una karma paramANuoM ko naSTa kara diyA jAye to utane hI guNa AtmA meM pragaTa ho jAte haiN| aba sarvotkRSTa anantAnanta saMkhyAGka ko lAne kI vidhi zrI kumudendu zrAcArya batalAte haiM-- uparyukta tIna bAda sambaniyA se sambaMdhita kareM to cAra bAra vargita samvargita rAzi AtI hai| isa cAra vAra vargita sambargita rAzi ko isI rAzi se vargita sambargina karane para pAMca bAra vargita sambargita rAzi banatI hai isI prakAra chaTaveM vAra, sAtaveM vAra, AThaveM vAra aura nauveM vAra uttaro tara vargita samvargita karate cale jAve to jo anta meM mahA rAzi utpanna hotI hai usakA nAma nau bAra vagita sambargita rAzi hotA hai| isa rAzi kA nAma utkRSTa saMkhyAnAnanta hai / isake madhya meM do se Upara jo bheda huye so saba madhyama saMkhyAtAnanna ke meda haiN| isameM eka aura milA dene se jaghanya zrasaMkhyAta hotA hai yaha asaMkhyAta kA eka huaa| isa zrasaMkhyAta meM itanA hI zrIra milAyeM to zrasaMkhyAta kA do ho jAtA hai| isa prakAra karane para utpanna huI mahA rAzi ko zrI kumudendu AcArya ne asaMkhyAta ke do mAne haiM / isa do ko isI do se vargita sambaMgita kareM to asaMkhyAta kI vargita sambaMgita rAtri 4 huiiN| yaha asaMkhyAta kI prathama bAra vargita sambargita rAzi huii| asaMkhyAna 34 isa cAra ko isI cAra se cAra bAra guNA karane para jo mahA rAzi utpanna ho vaha asaMkhyAta kI dubArA vargita sambaMdhita rAzi asaMkhyAta 4 asaMkhyAta 45 prasaMkhyAta 44 asaMkhyAta 4x = saMkhyA 256 hotA hai| isI prasaMkhyAna mahA rAzi ko isa mahA rAzi se itanI hI vAra vargina sambargita karane para asaMkhyAta kI tIna vAra vargita samvargita rAzi asaMkhyAta 256 sthAnAMka utpanna hotI hai| sarvArtha siddhi saMgha beMgalora-dillI isI prakAra cAra bAra asaMkhyAta sambargita, ityAdi nau bAra vargita samvagita kara lene para jo mahArAzi hotI hai vaha utkRSTa asaMkhyAtAnanva hai / dhIra isake bIca ke saba meda madhyama asaMkhyAtAnanta hote haiN| isI meM eka dhIra milA dene para anantAnanta kA prathama bheda ho jAtA hai arthAt zranantAnanta kA eka hotA hai aura isameM itanA ho aura milA deve taba anantAnanta kA do ho jAtA hai| isa do ko isI do se vargita sambaMgita karane para anantAnanta kA 4 AtA hai joki anantAnanta kA eka bAra vargita samvargita rAzi hotI hai / aba isako bhI pUrvoktarItya nusAra ke pazcAt nau bAra vargita samdagita karane se jo mahArAzi hotI hai vaha utkRSTAnantAnanta hotA hai / yaha anantAnanta paribhASA to gaNanA ko apekSA se batAI gaI hai isase bhI aparimita anantAnanta ora haiM jina ke nAma ekAnanta, vistArAnanta, zAzvatAnanta ityAdi gyAraha sthAnoM taka calatA hai| joki chadmasya ke buddhi-gamya na hokara kevali gamya hai / yaha gaNita paddhati vidvAnoM ke lie zrAnanda-dAyaka honI cAhie kyoMki yaha yuktisiddha hai| navamAMka meM pahale arahaMta, dUsare siddha tIsare prAcArya cothe upAdhyAya, pAMcaveM meM / / 156 / / pApa ko dahana karane ke lie sAbu samAdhi meM rata sAdhu chaThA saccA dharma, sAtavAM parizuddha paramAgama, AThavIM jinendra bhagavAna kI mUrti / 156 nauvAM gopura dvAra, zikhara, mAnastaMbha ityAdi se suzobhita jina mandira hai, Agama paribhASA meM Upara kahe hue nau ko nava pada kahate haiM / / 160 // isa natra pada kA pahalA mUla svarUpa zradvaita dUsarA hai ta hai ina donoM se samAna rUpa se mokSa pada prApta karane kI jo prabala icchA rakhate haiM / unako eka ho samAna dravya aura bhAva mukti ke lAbha donoM ko / / 161 / / anekAMta kA mUla svarUpa naya mArga milatA hai / prApta kareMge to caudahaveM guraNasthAna kI prApti jaba milatA hai taba hama loga isI taraha jaMnatva ko ho sakatI hai / / 162 || taba usameM mana vacana kAya yoga kI nivRtti hotI hai / uso samaya vizva ke agrabhAga para yaha AtmA jAkara sthita rahatA hai / / 163 / / 164 / /
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 siri bhUcAlaya savArya siddhi saMgha, baMgalora-dillI uso siddha avasthA prApta kiye hue sthAna ko mokSa yA baikuNTha kahate haiM 11659 usako caturtha puruSArtha hastagata ho jAtA hai / / 17 / / yaha zrI vIra vANI vidyA hai / 166 // baha navamAMka siddhi kisa prakAra hotI hai ? isa prazna kA uttara yaha hai isI vidyA ke siddhi ke lie hama anAdi kAla se icchA karate / ki-rama bhavalaya grantha meM davya prasA ki-isa bhavalaya grantha meM dravya pramANAnugama anuyoga dvArAntargata jo karaNa sUtra the // 167 / / hai usakA punaH punaH abhyAsa karake upasthita kara lene se navamAMka kI siddhi ho kevalI samudghAta ke antargata loka-pUraNa samudrAta meM bhagavAna ke prAtma! jAtI hai / aura vaha puruSa vizva bhara meM hone vAlI mAtasau paThAraha bhASAmoM pradeza sarvaloka ko vyApta karate haiM usasamaya kevalo kA prAtmA samasta jIva kA eka sAtha jAnA ho jAtA hai| tayA tIna sau para matAntaroM kA bhI rAvi ke pAtma pradeza meM bhI sthita hone ke kAraNa usa pradeza ko satyaloka aise / jAnakAra bana jAtA hai / / 176 // kahate haiM // 16 // isa saMsAra meM yaha jIva anAdi kAla se azuddha avasthA ko apanAye usa kevalI bhagavAna ke parizuddha pAtma-pradeza hamAre prAtma-pradeza meM sammilita hone ke bAda samasta jIva loka aura bhavya jIva loka ina donoN| hue hai, ataH tIna kAla meM eka rUpa se bahane vAle apane sahaja bhAva ko na pahicAna kara bhayabhIta ho rahA hai / isalie donoM lokoM meM sukha dene vAlI loka ko zuddhi hotI hai // 16 // avinazvara sarvArtha siddhi sampadA ko prApta karA dene vAle parizuddha svabhAva una bhagavAna ke virATa rUpa kA antima samaya janma aura maraNa ko prApta nahIM kiyA hai| isa bhUvalaya ke dvArA navamAMka-siddha prApta ho ko nAza karane vAlA hai // 170 // jAtA hai // 17 // aura vahI samasta bhAva aura prabhAva rahita hai / / 171 // vivecana-paramAraNa se lekara tonoM vAtavalaya taka rahane vAle chaH dravyoM isalie he bhavya mAnava prANiyo ! tuma loga isI sthAna ko hamezA mAzA se paripUrNa bharA huyA kSetra kA nAma hI pRthvI hai / eka paramANu ko jAnane ke karate raho // 172 / / isa prakAra prAzA ko rakhate hue zrI kumudendu prAcArya ne isa vizvarUpa / lie anAyananta kAla kA paricaya kara lene kI bhI jarUrata hai| eka paramANu ke paricaya kara lene meM anAdyananta kAla bIta jAtA hai to asaMkhyAta athavA bhUvalaya kAvya kA mahatva batAyA hai / / 173 // anantAnanta paramANu ke paricaya kara lene meM kitanA samaya lagegA ? isa prazna zrI viSNu kA kahA humA data dharma, Izvara kA kahA hA adata dharma / { ke bAre meM zrI kumudendu yAcArya se asaMkhyAtA saMkhyAta utsapiraNI aura avasarpiNI tathA jinendra bhagavAna kA kahA huA anekAMta ina tInoM dharmoMkA jJAna ho jAya to| kAla ke arddhaccheda zalAkA se bhI isa paramAe ke kathana ko ghaTA nahIM sakate aisA 363 anAdi kAla ke dharma kA jJAna hotA hai| una dharmoM ke samasta marma ke zAnI / kahA hai| isa prakAra kA mahAna jAna isa bhavalaya meM bharA huA hai| usa sabhI loga apane hRdaya kamala kI pAkhaMDiyoM meM likhe hue akSaroM meM proM aMka ko guNA / jJAna ko eka kSaNa meM kaha dene vAlA kevala jJAna kitanA bar3A hogA? isa kAra rUpa se guNanakara ke pAye hue aMka meM anAdyanaMta kAla ke samayoM ko| vicAra ko Apa loga hI kreN| zalAkA khaMDa ke sAtha milA dene se AyA huA jo kAvya siddha hai vahI bhUvalaya , hai // 17 // eka vyApArI thor3A sA rupayA kharca karake bahuta sA lAbha prApta karaletA hai bhUvalaya ke nau aMkoM ke rahasya ko jo koI bhI manuSya jAna letA hai, usake samAna tIna kAla aura tIna loka ke jJAna ko prApta kara lene ke lie jA ina ko vaza meM kara letA hai usake nidrA bhUkha pyAsa ityAdi aThAraha doSa joki / thor3I sI tapasyA kI jAtI hai usase mahAna lAbha hotA hai, raMcamAtra bhI nukasAna saMsAra ke mUla haiM, sabhI naSTa ho jAte haiM inakA nAma-nizAna bhI nahIM rahatA hai| nahIM hai // 17 //
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ siAra bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha begalora-dillI ina saba meM jo saccA lAbha hai vaha eka prarahaMta bhagavAna ko ho prApta prApta kara liyaa| yaho parajIva para dayA karane kA phala hai| huA hai, aisA samajhanA caahie| arthAt vahI saccA lAbha hai // 16 // yaha Upara likhe anusAra guru haMsanAtha kA sanmArga hai / 181 // dayA dharma ko becakara usake dvArA prAyA huA jo lAbha hai vahI yathArtha sabhI tIrthaMkara parama devoM ne isI mArga ko apanAyA hai / 12 / lAbha hai // 180 // yaha sadAkAla rahane vAlA mAtmA kA saubhAgya rUpa hai / 183 // dayA dharma kA mahatva yahI dharma vizvakalyANakArI hone se prANI mAtra ke dvArA prArAdhanA eka dayAlu dharmAtmA zrAvaka apane kAma ke lie paradeza jA rahA thaa| / karane ke yogya hai| 1841 bIca meM bhayAnaka jaMgala par3A garmI ke dina the aura usa jaMgala kI yaha avicchinna guru paramparA se prApta hunA prAdi lAbha hai / 185 // jitanI ghAsa thI vaha sabhI mugna gaI thii| bhayAnaka jaMgala hone se us| yahI gharasena guru kA aMga hai| arthAt kAla doSa se jaba aMga jJAna meM bahuta bhAda aura bhAr3iyAM upajI huI thiiN| isalie usa jaMgala meM bhut| himA hone lagA taba zrata kI rakSArtha apane antima samaya meM buddhi vicakSaNa bar3e-bar3e hAthI aura anya aneka jAnavara ityAdi rahate the| eka zrI bhUtavali aura puSpa danta nAmaka mahaSiyoM kI sAkSI dekara bata devatA kI jaMgala meM cAroM ora bhAga laga gaI, prAga lagate hI usa jaMgala meM rahane vAle pratiSThApanA janhAne kI thI unhIM guru deva kA anuyAyI yaha bhUvalaya hai / 186 / jIba agni ke bhaya se bhayabhIta hokara cillAne lage / usa cillAne kI AvAja / jina logoM ne apane janma meM satya ata kA adhyayana karake prasannatA usa dayAlu dhAvaka ne sunavAra dekhA to cAroM aura prAga lago huI thii| aura sabhI pUrvaka janma bitAyA una mahApuruSoM kAmUla bhUta gaNita bhaMga yaha bhUvalaya prANI bhayabhIta hokara cillA rahe haiN| turanna hI vaha dayAla dhAbaka pahuMcakara hai|187) una sabhI prANiyoM ko bacAne kA upAya socane lgaa| arthAt agni ko yuddhArthI zUravIra ko jisa prakAra kavaca sahAyaka hotA hai usI prakAra bujhAne kI yukti mocane lagA parantu garmI ke dina hone ke kAraNa vaha agni / paraloka gamana karanevAle mahAzaya ke lie parama sahAyaka siddha kavaca bar3hatI jAtI thI bujhane kI koI ummeda nahIM thii| vaha vicAratA hai ki agara hai|18| isa samaya pAnI barasa jAya to agni ThaNDI ho jAyago anyathA nahIM parantu hari arthAn sabako prasanna karane vAlA aura hara arthAt duSkarmoM kA nAza AkAza sApha arthAt ekadama nirmana dIkha rahA hai, pAnI barasane kI koI ummIda karanevAlA inake dvArA siddha kiyA humA siddhAnta grantha bhI yahI bhUvalaya nahIM hai| aba kyA upAya karanA cAhie aimA manameM mocate hue umane vicAra kiyA / hai|1864 ki isa agni ko zAnta karane ke lie ekAna meM baiThakara prajJapti maMtra kA jApa / arahanta padoM kI pAzA ko pUrNa karane vAlA yaha bhUvalaya prantha hai / 160 / japanA cAhie aisA mana meM nizcaya karake eka jhAr3a ke nIce baiThakara ekAgratA se ratnatraya ke prakAza ko bar3hAne vAlA tathA satyArtha kA anubhava karA dene mantra kA jApa karane lgaa| ese jApa karate-karate bahuta se jApa kiye taba vAlA evaM sAta natvoM kA samanvaya karane vAlA tatvArtha sUpa grantha hai / usa tatvArtha turaMta hI bAdala hokara saba pAnI varamA jimase agni ThaeDI ho gayI aura sabhI sUtra andha ko itara aneka viSayoM ke sAtha meM saMgaThita karate hae isa mavalaya jIva apanI 2 jAna bacAkara zAMta citta meM vicarane lge| parantu dayAlu prAvaka grantha meM bhagavAna ke mukha tathA sarvAGga se nikalI huI vANI kA sampUrNa sAra abhI taka jApa meM hI thA jApa karate-karate usI jApa meM nimagna hokara apane / bhara diyA gayA hai / isalie yaha grantha divya-dhvani svarUpa hai / 191-192 // zarIra ko mUla gayA / use turanta maccA jJAna prApta huA aura usane / yaha chaThavAM I I nAmaka adhyAya hai| isa adhyAya meM sampUrNa siddhAnta digambara dIkSA grahaNa krlii| tatkAla kaThina tapa ke dvArA usane kevala jJAna ko bharA huA hai / isalie isameM jo pada kA akSara, akSara kA aGga, aGga ko
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 siri bhUvalaya sakarSa sidi saMgha beMgalora-dillI rekhA, rekhA kA kSetra kSetra kA sarzana, sparzana kA kAla, kAla kA antara, antara ho jAtA hai / 204 / kA bhAva aura antima meM alpa bahutva ina anuyoga dvAroM se usa mahArya ko maiMne prakAzamAna huaA dvaMta, adveta aura anekAnta ina tInoM kA sUtra prantha bandhana baddha kiyA hai ata: jaina dharma kA samastArtha isameM hai, joki mAnava mAtra / isa adhyAya meM aGkina hai| isa adhyAya meM ATha hajAra sAta sau ar3atAlosa kA dharma hai / 163-164 // itheNI meM brAhmI devI kA pradAra aura sundaro devA ke itane hI aMka haiM / 205 // isa rAjya kA adhyayana karane meM sampUrNa mAnavoM meM paraspara ekatA pArAma ke jAnakAra loga saI adhyAya meM me rAgavaTaka aura vairAgya sthApita hotI hai / 165 // vaka donoM hI prakAra kA matalaba le sakate haiN| isI madhyAya ke antara meM jisa ekatA se uttaronara prema bar3hatA jAtA hai|166| / gyAraha hajAra nausI pravAsI aMkAkSara rakhanevAlA yaha bhUvalaya grantha hai|206|| ekatA aura prema ke bar3hane se sabhI ke duSkarmoM kA nAza ho jAtA I i-8748+antara 11988-20736 hai / 167 athavA prA-I i taka 84852+20736 - 105588 jaina zAstra kisI eka sampradAya vizeSa ke hI lie nahIM kintu bhabake Upara se nIce taka prathamAkSara jo prAkRta gAthA hai usa gAthA kA artha liye, hai aisA zrI kumudendu prAcArya kahate haiM / 168 / / yahAM diyA jAtA haijaina dharma meM vizeSataH vinaya dharma pradhAna hai joki sabake prati / bhagavAna ke mukhAravinda se nikale hae vacanAtmaka yaha bhavalaya anya samAnatA kA pATha sikhalAtA hai / 166 / | hone se bilakula nirdoSa hai aura zuddha hai| isalie isakA dUsarA nAma maharSiyoM saba dezoM meM rahane vAle tathA kisI bhI prakAra kI bhASA ke bolane vAle ne pAgama aisA batalAyA hai| yaha bhavalaya anya samasta tatthArthoM kA pratipAdana sabhI manuSyoM ke sAtha meM yaha sambandha rakhatA hai / 200 / karane vAlA hai / 206 // yaha dharma paMcabha kAla ke anta taka rahegA / 201 // iso ke bIca meM se jo saMskRta bhASA nikalatI hai usakA artha likhA chaThe kAla meM dharma nahIM rhegaa|2061 jA rahA haiaisA kahanevAle aGga dharoM kA jJAna hI yaha bhUvalaya grantha hai / 203 / / (bhavya jIva manaH prativodhaH) kAraka hotA hai, puNya kA prakAzaka hotA dUsare i adhyAya meM pratipAdana kiye hue dharma kA pArAdhana yadi hai, pApa kA naSTa karane vAlA hai aisA yaha grantha hai jisakA nAma bhavalaya hai sugama nahIM hai to durgama bhI nahIM hai kintu kucha thAhA prayAsa karane para prApta / isakA mUla grantha -
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtavAM adhyAya upapAda zAyyeya mAraNAntikavAda saphalada ko ka varada samudghAtado lokapUraraNa / saridori baralAtma ruup| do * vAda vayakhariyo sAdhisidAtmana / sAdhaneyaDagidayoga / / modava tA * ruzanazakti jJAnada zakti cAritra | berasida ratnatya parizuddharAtma bhUvalaya ( nirmalada ) // 5 // hari viracigaLa sadbalaya // 8 // arahaMta rAzA bhUvalaya ra // 11 // / / 14 / / hara siva maMgala valaya paripUrNa sukhadAvi valaya 112911 // 20 // // 23 // paramAtma rUpina nilaya maraNavAgada jIva varada mA* na mAya lobha krodha kaSAyagaL / tAnavzra ra* na mUrara rUpa gharisida zrA zuddha / nRnAntaragada vara raMga badaMka paripUrNa vAgisirahanta / avanige siddhatva 11 201 duparima loka pUraNadaLateyoLiha / upameya trasa nAliyanka etAga a i u R e ai zrI zrI sarva bareyalAgada 'u' bhUvalaya 11.2 // AdiganAdiya ghoSa va syAdvAda siddhiya / // 3 // baredaru zrodabArada / siriya siddhatva bhUvalaya 2045 guru sadguruvAba niyama // 7 // siri siddharUpina parama // 10 // purudevanodizU ronilaya // 13 // karuya phalasiddhi nilaya // 16 // dharasena guruvina nilaya // 16 // ruva vastuno yuddha // 22 // va // barayabArada // 6 // // 6 // arahanta rUpaLidiruva nirupamavAfha upamA paramAmra tasiddhanilaya // 12 // bareyalAgada citra sarala // 15 // guruparam pareyAzA valaya / / 18 / / aranteezAnti nilaya ||21|| paramAtma siddha bhUvalaya ||24|| hadinAru bhanya ha tAmatti biTToDe nijarUpadoLAtma | Ananda rUpanAgudam // 25 // za* rI // yatnadim banda saddharma sAmrAjya / nityAtma rUpavI loka // 26 // ti| zravatAravAdiye lokAgra mukatiya / navamAnaka prAptiya loka // / 27 // hari hara jinareva sara tireyagura lokAgra muktiya sAmrAjya / haruSava lokapUrAvu // 28 // viruvAga hardinAtku sa rva / vara sAdhu pAThaka prAcArya I mUha / gurugalaMkavu navapada // 26 // dizeyagra venisida sara va yazavella zrImadAda mUrtiye jina vimba / hasanAda bimbadAlabhyu // 30 // yazada divyadhvani zAstra // 32 // rasasiddhi navakArartha ||33|| viSahara saukhyAMka navama // 34 // yasazvatideviya patiya // 37 // yazada sunandeya patriya ||38|| kusumAnughana geldamka // 36 // vazavAdamaruta nibhAnuka // 40 // asadRzaajita nAyaka // / 41 // vazadazambhavara divyAMka ||42 || vazada padmaprabha vimala // 44 // sa supArzva candraprabhAMka ||45 || vaza puSpadanta zItalara // 46 // RSi vimalAnanta dharma // 48 // va zAnti kunyu zrI araha // 46 // yazamalli munisuvratAM // 50 // rasa RSi vardhamAnAn // 52 // yazavintu vartamAnAMka // 53 // yazadippatnAtku matpunaha // 54 // rI sa * ratu lokada rUpaparyAya hondatu / ti reya rUpanu ho ndidAtmata paryAya / ya* zadara sarvasvavA sasudghAta / vazavAda saddharma loka // 31 // asamAna siddha siddhAnka ||35|| rasaRSi vRSabhanAthAMka // 36 // rasa abhinandana sumita // 43 // sazreyAsa vAsupUjyAMka ||47 | yaza nami nemi supArzva // 51 // viSahara kAvyadoLa bahudu // 55 // | pada bhUtakAla ippatnAtvaraka pada zUrau zAnti sarva jana // muda ippatsUru pratikrAnta zrI bhadra / vidaraMka yeppaera // 56 //
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 lina uddhararu enTaka jina vimala momTanka / siri bhUvalaya rAthi siddhi saMgha baMgalora-dillI riza Si ippat promdu zrI zuddhamati deva / rasa jJAnamati suja Ja dev|| vazadaippat ankakaSNahat prombatam / yazodhara hadinenTaraMka // 7 // raNa* vapadma vimalAMka hadivae parameza / aba havinAr emba de vA // navamattu prAramka jinaha jJAnezvara / nava aiDa utsAharaMka // 18 // ba* navara vandita zivagaNa hadimUru / ghana kusumAnjali de bA* jinaru hanaeraDaMka sindhatru homadu / jinaru sanmatiyu hatpanka // 56 // jinaru anagora aomabattu // 6 // jitaru uddhararu enTaka // 61 // jina amalaprabhareLu // 6 // ghana suratt prAnkavu pAra // 63 // jina zrI dharAnkavu aidu // 64 // jina vimala prabha nAlku // 65 / / jina deva sAdhu mUraka // 66 // dhana sAgara eraDAka // 67 // jinA nirdhAraNa promadanaka // 6 // anugAla vinitAda aMka // 66 // jina bhUta vartamAnAMka // 7 // enubAga banda bhUbalaya // 7 // ta* nuvaLidatanuva geladaka vintAge / tatulibavarakam sa* va nv|| enuvipNatnAlvaranAgata torthakA jina siddhanAma svaravapa // 72 // sa varaNa mahApadma modalAge suradeva / jina eraDe susupArI // ta* ni mUru svayaMprabha nAlku sarvAMtma bhU / tanujina aibabaranka // 7 // lo* kayakar devaputrAkhya Arankabu / A kula putara seruyu du* ||shrii kara eLu mahodaka enTAge / zrI kara navama proSThilara // 4 // ya* za jayakIti hattA muni subata // RSihat promadu enduka ta* a| yaza aradvAdaza puSpadantezaru / vazavAge hadimUraraka // 15 // rasa caturdaza viSkaSAya // 76 // yaza hadinayadu zrI vipula // 77 // vaza hAdanAharu nirmalA // 7 // riSi citragupta saptadaza // 7 // yazahadinendu samAdhi // 0 // vaza gupta zrI jinaranka // 1 // rasvayambhU htprombgrNk||2|| yaza anivatta ippattu // 53 // rasa vijayaru ippata omdu // 14 // yazada vimala ippat erddu||8|| ippatmaru devapAla // 6 // asamAna mahAnanta vIrya // 7 // rasa anAgataippat nAlku // 8 // kusuma kodanDadallagara // 6 // rasadeppat eraDanka nevam IIEl dizeyanka pomabattu kAdhya // 11 // rasa kAla tIrthakaranka // 2 // yazadanka kAvya bhUvalaya // 3 // vazamUru mUraLomabattam // 64 // besadanka kAvya bhUvalaya // 65 // pU# vopArAjita karmada keDisida / pUrvadippattAlA ini to / nirmaladogaraNa ipnaalkmnkd| dharma mundaraNa ippatnAlku // 66 // ra sada I kAlada zrItoyanAthara / rasa kUTadali erddech|| besa ra vanatraya mUru sUrala promabattu / zavade mUha kAlAnka // 17 // 2443=72 * rade I mUru guNakAravimbanda / hAramariNayanagavada // sAra ga* ranthada hadinAlku guNasthAna / dAradaguNakArabinda // 6 // 343 e vapada prAptiya guNakAra maggiyim / savihadinAlkanka ra sadim // sabanisesAviradenTubalada padma / davatAradakSaradaMka En: [73414=1008.] ga manisi sAviradendu dalagaLaLaLa / kamalapaLa era kAla na ru // karmapAca promadArim gurigase sonneyu zrA, vimala sonne enTa, pAreraDeraDja // 100 // [10084 225-226800 doSa vinAzanavAdapromadepAda / vAzaktiyatizayapuSya // rAziya ya* ratara gariNatadoLAtmana / prA siddharasava mADuvudu // 10 // zrAzeyanella kUDipubum // 102 // rAzikarmava kaLepuvud // 103 / / zrIzana mADuta bahudu // 104 // lesatu sAdhisalahRdu // 10 //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha maMgalaura-dillI rAzi jJAnava horaDipudu // 106 // zrI siddha padavasAdhiyuddha // 10 // rAziyanomaduguDipudu // 10 // Izatyavadanu sAdhipu0 // 10 // ", ISatprAga bhArakeyadipudu // 110 // rAzi sUkSmatva saadhipudu||111|| prAzeyavyAbAdhavahudu // 112 // nAzatvellagelyudu // 113 // proSadha rUpa vAgipubu // 114 // proSadhavamta bAgipudu // 115 // rAziya vagAhavAgipudu // 116 // lesinaguru laghuvahun // 117 // lesanellarige tovudu // 118 // prA zaktiyanubhava kAvya // 11 // zrIzaktiyAdayankavalaya // 120 // bhUSaNavAkya bhUbalaya ||12shaa ke* Luva bhavyara nAlageyaprada / sAlinim paritandudanu / / kAla ka* lApada aravattu sAvira / lIleyAnke guttaravam // 12 // va radavAgisi prtisrlvnaagisi| guru gautamarinda hrisi|| sa * vAnkad aravattAlka akSaradinda / sarizloka pAra lakSagaLoL // 12 // li* piyu karmATaka vAgalebakemba / supavitra dAriya tori / / mapa tA* LalayagaDid prArusAvira sUtra / dupasamhAra sutradala // 124 // go* prAgamadravya zAstra vAgisidanka / I Agama dravya va ra* d|| U prAgamada didhyAkSara svaradoLu zrI prAgamada bhUvalaya // 12 // tA prAgatada siddhAnta // 126 // ko Agamanaleke / / 127 // No Agama bhAva kAla // 128 // so aAgamada (ananta) antaravu // 12 // po Agamatavyatirikta // 130 // zrI prAgamakSetra sparza // 13 // gomAgamAlpa bahutva // 132 // zrIgrAgatada siddhAMta // 133 / / go pAgama baMdha dravya // 134 // A Agamada abaMdha // 135 // zrI prAgama samkhyadaka // 136 // zrI prAgatadi bandiruya // 137 // I prAgamada bhUvalaya // 13 // aSTamahAprAtihArya vybhvve| aSTamahA pADiherA // usa ha* jinendrAdigaLige kevalajJAna / beseda azokakakSagaLa // 13 // ba* rada nAmagaLoLu nyagrodhayu promdu / vara saptaparAnka ga* // eraDAgezAlasaralapriyanyu priyanguma / baralu mUrnALakaldAru // 140 / / la* kSaraNavA zirISatu eLu shriinaag| vakSa akSavu dhUliyava eka // vRkSa palAza enTombattu hatagraMka / lakSise hannomdaramka // 14 // ma raLi pATalavu nerila dadhiparNabu / vara nandihaneraDya dha ra // sarariNa hadimUrhadinAlkUhadinaydu / baralu tilaka hadinAra // 142 // biLimAnu kanakeli sampage bakula / baLihanelhadinendu / / saLa ra sa vihattombatippattu meSavaranA / prALimaleyoLaga ippatyomdu // 143 // yaza dhUliyudhava zAlavintiyugaLa / vazaippat eraDadu vara de* rasad ipparamUrippalAlkU enuvanka / rasa siddhigAdi azoka // 144 / / yazada mAlegaLa torarAdi // 14 // asamAna ghaMTeya saradim // 146 // yaza mana mohaka venipa // 147 // asamAna ramaNIyavenisi // 14 // yazadanA rAga pallavadi / / 146 // yazave puSpa samkuladi // 150 // vazavappa rasasiddha hUvu // 151 // rasamariNa gAdiya huSu // 152 // yazasthati deviya muDipu // 153 // kusuma kodanDanambaccu // 154 // asadRza kAmita phalada // 15 // yazad baLigaLa huTaMga / / 156 / / viSaharavAda amarutayu // 15711 kusumAji muddidlnkaar||15|| rasa ghaTTigAdiya bhanga // 15 // yazada kombegaLa bhUvalaya // 16 // stha vaNatyasiddhiya zokavAdiya divya / navavakSa jAtIya vA* // avagaLu tamaginta hanaeraDaSTuha / nava rasta varSazobhegaL // 16 // va* ranaveke devendaratudadyAnadi / nirvAhavAgan agir3hade // ha* pavanIvudevadenaleke sAkada / nirmala tIrthamangalava // 12 // va rada hastada teranAda chatra traya / parahaMta ziravalir pa* praag| haraSadacandramaNDala muktaaphljyoti| verasi nidihuda shobheyli|163 - ---
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. sAra bhUSalaya sAtha sidi saba jaganArapatI ja* yada simhAsana nAlamodidiha / nayava nirmalamArgadi ra vim| jayaratna sphaTikagaL kettiruvNkve| nayapramAraNagaLu momda praage|164 goDa puradA hinde iruSa simhAsana / rUpALadiha I gaNita // zrIpa ti* yaDiyu sokkida divya maMgala / zrI pAhuDada zobheyati // 16 // kopaLida simha mukhagaL // 166 // tApapratApad ahimse // 167 // rUpadoLa zaurya prasiddhi // 16 // dhyApita bhayyAmjaharudaya // 166 // aparanerapi zakti pI paddhatiya pAhunu // 17 // yA pAhuDave prArutabu // 172 // rUpastha vIrarAsanavu // 173 // dIpada jyotiyAdi bhaMga // 174 // rUpanellarige torukhudu // 175 // jharI padadaMga toruvuda // 176 // zrI paddhatiyAyaMka // 177 // yAphnIyara divya yoga // 17 // kApADayadu zAntiyanu // 17 // rUpAgibahudu bhAratime // 10 // zrI padavalaya bhavalaya // 18 // sapya ke bahudu bhAratadi // 12 // ha.* ruSada sphaTika simhAsana pratihArya / sari munke devara ga* e|| nirutatu kayamugidihaz2apullitamukha / sarasijadvinda suciharu // 153 // prota banniAri darzanaka egnuvana / hADo idemba dundubhi raNa* // pADina gambhIra nAdayihudu munde / nADina hUgaLa maLeSu // 14 // dika yadinda bIvudu vara sUrya zobheya / sabiya bhAmaNDala ban dha% nava pUrNacandara athavA zankhadantiha / saviy arabalAla caamr||15 navasvara hasva dIrgha pluta // 186 // avara varNagaL ippat aidu // 187 // saviyaha venTu vyanjana // 18 // sannam prahakaha yaha yogavAha // 186 // vivarakventemba zanke // 160 // avatAra duttara vintu // 11 // nava svaravarNayyanjanaba // 12 // viyarad yogavAhALam // 163 // saviypromada akSacAmaratum // 16 // abugaLu aravatta nAlku // 195 // avanella kUDalu promdu // 196 // ivu aSTa mahAprAtihArya / / 197 // navama andhada maMgalada // 198 // vivara maMgalada prAbhUta // 166 // kavige maMgalad Adi vassu // 20 // ziva candraprabha jinaraska // 201 // navamAMka siddha siddhAMka 1 // 202 // avatAra kAmada bahu // 20 // ziva savakhya rasasiddha kaavyaa|204|| savArge arabattanAlku // 20 // navakAra maMgala grantha // 20 // bhavahara siddha bhUvalaya // 207 // nava manmatharAdiyanka // 20 / / navadrAmhilipiya bhUvalaya // 20 // ta* sa lokanAliyoLaDagiha bhvyr| pazagonDa samyaktavada ra sa // yazakAya kalpada rasasiddhi hUgaLo / kusuma maMgalada paryAya // 21 // sare mateyoLakSaradaMkaba torava / gamakada zubha bhadraa vara de kramana sakramagerada candraprabha jina / namisudha bhaktara poreko / / 211 // pAsa zavAgadaliha akSarAMka banitta / prA siddha padavigerisu bAra // rAziyankavadanu bhASAmbattaroL kaTTi / dAzeya pAhue anya // 21 // lI lAMka prombau promaTu sonne enttaage| mAleyala antara ha* russaa| doleyomomdhumuuromdumuuromdum| bAu'kAvya bhUmirapa)valaya213 u 8019+antara 13131=21160 =6, athavA a-u 10,55,88+21150 =1,26,738 / pahale zloka kI zreNI se nIce taka par3hate jAya to prAkRta nikalatI hai| * boca meM se par3hane se saMskRta bhASA nikalatI hai* ubavAda mAraNaMtiya pariNadathasaloya puurnnonngdo| kartAraha zrI sarvajJadeva staduttara granthakAraha, gAvara devahaH / kevaliyo prabalaMbiya savvajago hodittsrnnaalii|| prati garagadhara devAha..............
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtavA adhyAya samyaktva prApta hone ke bAda jova svarga meM upapAda zayyA para janma lene sabase pahale AdinAtha bhagavAna ne isa nilaya ko apanAyA thA // 13 // se pahale mAraNAMtika rUpa meM asa nAlI meM namana karate haiN| kevalI bhagavAna ke yaha hara tathA ziva kA bhI maGgala valaya hai // 14|| lokapUraNa samudghAta kA avalamdana pAsa isa samAlI ko nA sakate hai / / 1 // yaha citra likhane meM nahIM A sakatA phira bhI sarala hai // 1 // jisa samaya ke balI bhagabAna samudghAta meM sthita hote haiM taba eka jIva yaha nilaya dayA dharma kA phala siddhi rUpa hai // 16 // ke paramotkRSTa vistRta pradezoM meM prAtmarUpa dikhAI detA hai / eka jIva ko apekSA paripUrNa sukha ko denevAlA yAdi valaya hai / // 17 // isase adhika vistRta jIva pradeza nahIM hote isI ko virATa rUpa pukArate haiN|| guru paramparA kA prAzA balaya hai // 18 // "pradau la e ai mo au" isa svaroM ke uccAraNa samaya meM sampUrNa bhuuvly| dharasena guru kA bhI jJAna nilaya hai // 14 // kA jJAna ho jAtA hai / isa bAta kA "3" adhyAya meM ullekha na pAne para bhI paramAtma svarUpa kA nilaya hai / / 20 / / yahAM likhA hai // 2 // pAnevAle kAla kA zAnti nilaya hai // 2 // abhI taka prAtmA siddha karane ke lie vAk cAturya kA prayoga karanA pdd'taa| sampUrNa vastuoM ko dekhane vAlA hone se buddha kahalAne yogya hai / / 22 / / . thA, para aba vaha vAka cAturya banda ho gayA hai / aba syAvAda seyAtmA ko siddha / yaha mararaNa ko na prApta hone vAlA zuddha jIva hai / / 23 / / kiyA jAtA hai / yaha mAramA prAdi bhI hai aura anAdi bhI hai / / 3 / / isa paramAtmA se siddha kiyA gayA huA yaha bhUvalaya hai // 24 // darzana, jJAna aura cAritra ina tInoM kI sammilita zakti ko ratnatraya / vivecana-loka pUrNa samudghAta gata kevalI bhagavAna ke svarUpa kA varNana zakti yA prAtma-pAkti kahate haiN| ina tInoM se utpanna hae zabda ko lokpurnn| yahAM taka humA / aba Age arahanta bhagavAna se lekara siddha bhagavAna taka kA: samudghAta ke samaya meM nahIM likhA jAtA / kadAcit likhA bhI jAya to par3ha varNana kareMge / / 24 / / nahIM skte| aise sampatti zAlI siddhasya kI prathama siddhi yaha bhavalaya hai // 4 // kroSa mAna mAyA aura lobha isa taraha cAra kathAyeM anantAnubandhI aise parizuddha prAtmA ke lie yaha bhUvalaya grantha hai // 5 // apratyAkhyAnAvaraNa, pratyAkhyAnAvaraNa aura saMjvalana rUpa meM pariNata hotI aba taka siddha hone se pahale tIrthakara avasthA thI aba vaha naSTa ho| hai ataH kaSAya ke solaha bheda ho jAte haiM / ina sabake naSTa hojAne ke bAda yaha gii||6|| mAtmA apane grAma svarUpa meM lIna hokara Ananda maya bana jAtA hai / / 2 / / parahanta ye taba taka sabake guru ye ava sadguru bana gaye | // 7 // vaha mAnanda ratnatraya kA sammilita rUpa hai| joki sarva poSTha, nUtahari aura viraMci zarIravoM ke dvArA bhI pArAdhanA karane yogya sadvalaya / nAntaraGga zrI nilaya pa hai| prAtmA apane prayatna pUrvaka saddharma rUpa sAmrAjya hai| kA pAzraya karate hue isa rUpa ko prApta kara pAtA hai| jaba isa rUpa ko prApta isa taraha se nirupamahokara bho upamA ke yogya hai kyoMki yaha trasanA- kara letA hai aura apane pradezoM ke prasAraNa kI parAkASThA ko yaha prAtmA prApta lI ke bhItara hai aura siddha paramAtmA rUpa hone vAlA hai // 6-10 // hotA hai usI prAkAra meM nitya rahanevAlA yaha loka bhI hai / / 26 / prahanta bhagavAna jisa avasthA ko prApta karane ke sammukha the usa yaha parAkASThA ko prApta hupA loka kA jo svarUpa hai vaha arahanta avasthA rUpa yaha bhUvalaya hai||11|| vANI se nikale hue navamAMka ke samAna paripUrNatAvAlA hai| aba parahansa . paramAmRta rUpa siddha bhagavAna kA yaha prAdi sthAna hai / / 12 / / 6 dazA meM yaha paripUrNa avasthA prApta ho jAtI hai usake anantara yaha pAramA siddha
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUSalaya sarvArtha siddhi saMgha begalora-dillI bana jAtI hai |arhnt avasthA se jo siddha dazA ko prApta honA hai usI kA hai| arthAt jina vimba kA darzana karane se saba taraha kA sukha hotA hai // 34 // nAma avatAra hai| isa prakAra se AtmA jaba siddhAvasthA ke avatAra ko prApta 1 uparyukta siddhAMka yAnI siddha dazA jo hai vaha anupama hai isakI barAbarI kara letA hai to navamAMka ke jo do Tukar3e haiM ve svayaM prApasa meM milakara zUnya karane vAlI coja duniyA meM koI nahIM hai // 3 // bana gaye hoM tAdRza ho jAtA hai / jima zUnya meM sampurNa loka samAviSTa hai / 274 kAma deva ko bhI jisane jIta liyA hai aisA yaha aGka hai // 36 // isa upayukta dazA ko prApta huA AtmA hI hari, hara, jina ityAdi vivecana-maba pAge jisa-jisa nAma para jina vimba hotA hai. usa sarasa nAmoM se pukArane yogya banatA hai kyoMki isase vaha loka ke agrabhAga meM bAta ko batalAveMgemukti sAmrAjya ko prApta kara letA hai // 28 // yazasvatI devo ke pati aura sunandA devI ke pati zrI RSabhadeva kA jaba jIva ne loka pUraNa samudghAta kiyA thA evaM loka kA marva svarUpabanA / yaza gAne bAlA 1 aGka hai jo RSabhadeva maharSi haiM jinhoMne sampUrNa prajA ko thA to terahaveM guNa sthAna meM mithyA sthAna meM honevAlA labdhvaparyApta kara sajIvita rahane kA upAya batalAyA thA zrI RSabhanAtha ke vimba darzana se nigodiyA jIva jo adabhava dhAraNa karatA hai bahU jIva loka kA sarva jaghanya / amRta yAnI mokSa kI prApti hotI hai| rUpa hai aura loka pUrae samudghAta dazA usI kA antima (utkRSTa) rUpa hai| ajita nAtha bhagavAna kA jo dUsarA aMka hai vaha bhI asadRzya hai| joki terahave guNa sthAna maya hai| aba taka navapada kA jaghanya rUpa tIna thaa| sambhava nAtha bhagavAna kA tIsarA aMka hai joki divyAMka hai| cauthA aMka joki sAdhu upAdhyAya yora AcArya maya hai vaha navamAMka prAdyaza hai / / 29 // abhinandana kA, pAMcavAM sumatinAtha kA, chaThA padma prabha kA, sAtavAM supArzvanAtha yaha jIva siddhAvasthA meM na to kSudra bhava grahaNakAra rUpa meM rahatA hai| kA, AThavAM candra prabha kA, nabavAM puSpadanta kA, dasavAM zItalanAtha kA, gyArahavAM mora na loka puraNAkAra rUpa meM kintu kiJcidUna carama zarIra ke AkAra meM zreyAMsanAtha kA, bArahavAM vA mupUjya kA, terahavAM vimalanAtha kA, caudahavAM ananta rahatA hai vahI jina bimba kA rUpa hai aura baha jahAM para jAkara virAjamAna hotA nAtha kA, paMdrahAM dharmanAtha kA. solahavAM zAnti nAtha kA, satrahavAM kunyunAtha hai vaha siddha svAna hI vastutaH jinAlaya hai| usI biddhAlaya kA pratIka yaha kA, aThAraha bAM maranAtha kA, unnIsavAM mallinAtha kA, bIsavAM muni suvratakA, hamArA aAjakala kA jinamandira hai aura uma mandira meM virAjamAna jo jina | ikkIsavAM naminAtha kA, bAIgavAM neminAtha kA, teIsavAM pArzvanAtha kA aura vimba hai vaha siddha svarUpa hai tathA vasA hI vastutaH hamArA yAtmA bhI hai // 30 // caubIsavAM aMka dho barddhamAna bhagavAna kA hai| ye RSabhAdi vaddhamAnAMta maMka ati siddha Adi nabapada kI prApti eka jinezvara bhagavAna vimba se| so saba vartamAna kAla ke aMka haiM joki caubIsa haiN| aura bhI caubIsa aMka hI hotI hai / athavA samasta maddhama bhI prasiddha hotA hai aura sampUrNa loka isa vipa hara kAgya meM Ane vAle haiM / 37 se 55 taka / / kA parijJAna hotA hai // 31 // aba bhUtakAla ke caubIsa tIrthaMkaroM kA nAma batalAte samaya pratiloma eka jinezvara bimba ke darzana se sampUrNa divya dhvani kA artha prApta krama meM kahane para codImayAM bhagavAna zAnti haiM. teisavAM atikrAnta vAisavA hotA hai // 32 // dhaubhadra ikkImA zrIzuddhamatI, bosayaM jJAnamati, unnIsavAM kRSNamati, isa saMsAra meM rasa siddhi hI sampUrNa siddha rUpa hai aura vahI navakAra mantra aThArahavAM yazodhara, satrahavAM vimala bAhana, molahavAM paramezvara, pandrahavAM kA artha hai to bhI paramArtha dRSTi se dekhA jAya to navakAra mantra kA artha Atma- utsAha, terahavAM zivagae, bArahavAM kusumAJjali, gyArahavAM sindha, dasavAM siddhi hai aura vaha jinendra bhagavAna kI pratimA ke darzana se hotI hai // 33 // sanmati, nauvAM prAMgara, AThavAM uddhara, sAtavAM amalaprabha, chaThavAM sudata, pAMcavAM yahI viSaya rUpa viSa kA nAza karake sukha utpanna karanevAlA navamAMka 1 zrIghara, cauthA vimalaprabha, tIsarA sAghu, dUsarA sAgara aura pahilA nirvANa isa
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 siri mUvajaya sarvANa siddhi saMgha baiMgalora-dillI rIti se caubIsa tIrthaMkara isa bharata kSetra meM hue haiM tathA hote rheNge| abataka aura mAgAmI kAla meM samasta karmoM ko naSTa karake pApa bhI una tIrthaMkaroM ke bhUta tathA vartamAna bhagavAnoM kA kayana huA aisA kahane vAlA yaha bhUdalaya grantha / samAna nirajana bana jAyeM, isa bAta ko batAne ke lie bhAvI tIrthakaroM kA hai / 56.71 tk| nirdeza kiyA huA hai| - aba taka manmatha ko jItakara azarIrI hone vAle bhUtakAlIna bhagavAna 343 =8 tathA vartamAna kAlIna bhagavAnoM kA kathana haa| aba manmatha ko jItakara 2443 = 72 azarIrI bananevAle aAgAmI kAlIna caubosa tIrthaMkaroM kA kathana kara dene se ye tIna caubIsI ke milakara bahattara tIrthakara huye jo ki eka mAlA ke navamAMka pUrNa ho jAtA hai ! 7 // mariNayoM ke samAna haiN| inako yadi caudaha guNa sthAnoM ke aMkoM se guNA kara liyA pahilA mahApadma, dUsarA sUradeva, tIsarA supAva, cauthA svayaMprabha, jAya to eka hajAra pATha ho jAte haiM, yahI eka hajAra ATha zrI bhagavAna ke caraNoM pAMcavAM sarvAtmabhUta, chaThA deva putra, sAtavAM udaka, AThavAM zrIkada, navamAM ke nIce Ane vAle kamala ke dala, hote haiM / isa 1008 ko bhI jor3a deM to nava proSThila, dazavAM jayakIrti, gyArahavAM muni sudrata, bArahavAM ara, terahavAM puSpadaMta, ho jAtA hai / bhagavAna jaba bihAra karate haiM aura Daga bharate haiM to hareka Tama ke caudahavA nikaSAya, pandrahavA vipula, solahavAM nirmala. satarahavAM citragupta, 1 noce 225 kamala hote haiM una do sau paccIsa kamaloM ke pattoM ko milAkara kula aThArahavAM samAdhigupta, unnIsavAM svayambhU, bosavAM anivRta, ikkIsavAM vijaya 122541008-226800 patte ho jAte haiM / 6.6 se 100 tk| bAIsavAM vimala, teIsavAM devapAla, caubIsavAM ananta bIyaM, ye bhaviSyata kAla meM upayukta do lAsa chabbIsa hajAra pATha sau dala bhagavAna ke pratyeka hI hone vAle caubIsa tIrthakara haiN| 73 se 56 tk| caraNa ke nIce hote haiM jo ki dUsarA caraNa rakhane ke kSarA taka saba ghUma jAve ... ye saba tIrtha dhara kusuma vANa kAmadeva kA nAza karane vAle hote haiM |7||haiN| jaba bhagavAna dUsarA rakhate haiM usake nIce bhI itane hI kamala aura itane patte upayukta tIna kAla ke toryakaroM ko milAkara vahattara saMkhyA hotI hai|hote haiM ataH una donoM ko paraspara guraNA karane para labdhAMka 51438240000 jisako ki jor3ane para (7+2=8) nava bana jAtA hai / / 6011 mAye ina saba ko paraspara jor3a dene para bhI nava ho pAtA hai / isa prakAra guNAjisa kAla meM toyaMkara vidyamAna rahate haiM usako mahApavitra kAla kAra karate cale jAveM utanA ho atizaya bhagavAna kA uttarottara bar3hatA calA samajhanA cAhie / una tIrthaGkaroM kA yazogAna karanevAlA yaha bhUvalaya kAvya hai| jAtA hai tathA unake bhakta bhavya puruSoM kA puNya bhI bar3hatA jAtA hai| isalie . navamAMka maNita paddhati se upalabdha hone ke kAraNa isa kAvya ko bhI bhavya jIyo ! isa bhUvalaya kI paddhati ke anusAra bhagavAna ke caraNa kamalI navamAMka kahate haiN| 1 ko guNA karate huye tuma loga gaNita zAstra meM pravINa ho jAbo / nava kA aMka viSamAMka hai jo ki tIna ko paraspara muNA karane para jisa prakAra rasamaNi ke samparka se hareka cauja pavitra bana jAtI hai usI AtA hai| tIna kA aMka bhI viSamAkaM hai jo ki tInoM kAloM kA dyotaka hai evaM prakAra isa garigata paddhati kA jAna ho jAne se yaha jIva bhI paramapAvana siddha rUpa viSamAMka se utpanna hone ke kAraNa isa bhUvalaya kAvya ko viSamAMka kAvya bhI ho jAtA hai / / 101 // kahate haiM / / 61-65 / / yaha gaNita zAstra jIvoM kI sampUrNa prAzAyoM ko pUrNa karane vAlA pratyeka prANI ko apane pUrvopAjita karmoM kA jJAna karAne ke lie bhUta- hai // 12 // kAla caubIsI batalAI gaI hai tathA una karmoM ko kisa udyoga se naSTa karatA yaha gaNita zAstra duSTa karmoM ko mahArAzi ko naSTa karane vAlA hai, yaha batalAne ke lie vartamAna tIrthaMkaroM kA nAma nirdeza kiyA gayA hai| hai||103||
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 siri bhUvalaya uttamArtha ko sapane / / 107 / / antarAtmA ko paramAtmA banAne jAne vAlA hai / / 104 / / hai // 105 // jJAna kI rAzi ko bar3hAne vAlA hai / / 106 / / zrI siddha pada kA kAraNa bhUta hai puSpapuJjako baTora kara ikaTThA karane vAlA hai / / 106 / / Izatva prApta karA dene vAlA hai / / 106 / / ISa zrAbhAra nAma kI AThavIM bhUmi jo siddha zilA hai vahAM para pahuMcA dene vAlA hai| kyoMki AThaveM candraprabha bhagavAna ke caraNa kamaloM ko smaraNa karake prArambha kiyA huyA yaha bhUvalaya hai / / 110 / yaha mahA zAstra gaNita kI mahArAzi ko sUkSma se sUkSmatara tathA sUkSmatama banA dene vAlA hai / / 1113 isa zAstra ke dvArA mahArAzi ko zralpAti svalpa rUpa meM lAne para bhI usameM koI vAdhA nahIM prAtI / / 112 / / yaha nAza ko jItane vAlA hai isalie pravinazvara rUpa hai / 1113 / / yahI auSadha rUpa meM pariNamana karane vAlA hai / / 114 // yaha zAstra auSagha ke samAna prArambha kAla meM kucha kaTu pratIta hone para bhI anta meM amRtamaya hai / / 115 / / siddha kI AtmA meM jisa prakAra avagAhana zakti hai jisa se ki eka siddhAtmA meM ananta siddhAtmAyeM virAjamAna ho rahatI haiM usI prakAra isa meM bhI aneka bhASAoM meM hokara Ane vAle aneka viSayoM ko kI avagAhana zakti hai / 1116 // siddha bhagavAna ke samAna yaha zAstra bhI agrarulaghu guNa vAlA hai / / 117 / / ataH yaha zAstra saba jIvoM ko acchI se acchI dazA para pahu~cA dene vAlA hai ||118 || usa mahAn apUrva zakti kA anubhava karA dene vAlA yaha kAvya hai / / 116 / / yaha zrI zakti ko bar3hAne vAlA hai arthAt antaraGga aura bahiraGga lakSmI ko prApta karA dene vAlA yaha Adyakavalaya hai // 120 // ityAdi vizeSaNa vAkyoM se vibhUSita yaha mahA kAvya hai // 121 // . bhUvalaya zAstra samAviSTa karane sarvArtha siddhi saMgha beMgalora-dillI bhagavAna kI bANoM ko sunane vAle bhavya jIvoM ne tAtkAlika paristhiti ko lekara jo sATha hajAra prazna kiye the| jinameM ki prAyaH sabhI viSayoM kI bAta thI, una praznoM kA uttara jo atyanta mRdula aura madhura bhASA meM zrI gautama gaNadhara ne diyA thA / vaha cauMsaTha aMkAkSaroM ke bAnaveM varga sthAnAntargata jina vANI meM thA / usI ko zrI gautama gaNadhara ke bAda meM kumudendu prAcArya taka hone vAle pratyeka buddha mahatriyoM ne chaH hajAra sUtroM meM upasaMhRta karake rakhA thA joki gahana thA usI viSaya ko sarala karate huye zrI kumudendu prAcArya ne kannaDa bhASAtmaka chaha lAkha sAMgatya chandoM meM varNita kiyA hai| jo ki mRdutA lalayAtmaka hone se zrotAoM ke liye hRdayagrAhI vana gayA hai, vahI bhUvalaya hai| jo pUrva maharSiyoM ke dvArA chaH hasUtroM meM baddha huA thA vaha nau zrAgama dravya zAstra thaa| usakA adhyayana karate hue tatparyAya rUpa se pariNata hokara kumudendu AcArya ne usI ke bhAva chaH lAkha sAMgatya chandoM meM vRddha kiyA / isalie isa bhUvalaya grantha kA nAma zrI Agama hai jisakA ki yaha sAtavAM "u" nAma "kA adhyAya hai / / 125 / / AgAmI kAla meM yaha bhUvalaya grantha sadA banA rahegA / / 126 // isa bhUvalaya kI rIti se bAhara kA banA huA jo zAstra hai vaha Agama nahIM hogA / / 127 / / yaha dravyAgama zAstra bhAva, kAla, antara (ananta), tadvitirikta kSetra sparzana, aura alpabahutva ina anuyoga dvArA meM baTA huA hai| 127-134 taka banda pAhuDa ke Agama abandha pAhuDa kA viSaya likhA huA hai / / 135 // anya pAhuDa ko zrI prAgama saMkhyAGka kahate haiM // 136 // bhagavAna ke zrI mukha se niSpanna huA yaha bhUvalaya nAmaka zrI prAgama hai || 137 // isIlie isa bhuvalaya ko Agama grantha kahate haiM // 138 // aSTamahAprAtihArya arthAta : 1 + azokavRkSaH sarapuSpavRSTidivyadhvanizcAmaramAsanaJca / bhAbhaMDalaM dundubhirAtapatraM satprAtihAryANi jimezvarANi // prazokavRkSa devatAoM ke dvArA bhagavAna ke Upara puSpa kI varSA honA, divya
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya 115. vRkSoMke 18000 jAti ke puSpoM kI varSA hotI hai aura isase sakala roga nivAraNa rUpa divyauSadhi banatI hai, isase khecaratva siddhi, jala gamana, dulehi suvarNa siddhi ityAdi kriyAoM ko batalAne vAle bhUvalaya ke catukhaMDa rUpI prANavAya nAmaka . vibhAga meM varNita hai / ise puSpAyurveda bhI kahate haiM 718 bhASAtmaka divyadhvani, akSara rUpI cAra hone para bhI caturmukha dIkha par3ane vAlA siMhAsana, jJAnajyoti ko phailAnevAlA bhAmaMDala, pracAra karanevAlI dundubhi, bhagavAna ke Upara rahakara tInoM lokoM ke svAmitva ko dikhAne vAlA chatratraya "ye ATha prakAra kI bhagavAna kI saMpadAyeM samasta jIvoM ko hita karane vAlI haiN| prazna - yaha kaise ? uttara - kumudendu grAcArya kahate haiM ki prAkRta meM aSTamahAprApti hAryo ko pAri kahate haiM unameM sarva prathama azoka vRkSa prAtihArya hai joki janatA ke zoka kA apaharaNa karanevAlA hai| usa vRkSa kA vivaraNa yoM hai - RSabhAdi tIrthaMkaroM ko jina jina vRkSoM ke mUla bhAga meM kevala jJAna prApta huA usako azoka vRkSa samajhanA cAhie // 13 // nyabodha 1, saptaparNaM 2, zAla 3 sarala 4 priyaGga ( svetA ) 5, priyaGga (rakta) 6 / 14 zirIsa 7, zrInAga 8 akSa 6, dhUli 10 palAza 11 / 1141 | pATala 12, jAmUna 13, dapi 14, nandI 15, tilaka zvetAmra 17, kali 18, campA 16, vakula 20 16 | // 142 // mepa ga 21 / / 143 / / dhUli (lAla ) 22, zAla 23, dhava 24, ye caubIsa kramazaH azoka vRkSa haiN| ina vRkSoM ke phUloM kI bhAvanA dekara agni puTa karane para pArA siddha rasAyana rUpa mArie vana jAtI hai || 144 // ye saba vRkSa rasamaNi ke lie upayogI hone ke kAraNa mAGgalika hone se inhIM vRkSoM ke pattoM kI bandana vAra banAI jAtI hai / 1145|| usa vandana vAra ke bIca bIca meM usa rasa mariNa kA banA huA ghaNTA lagA rahatA hU~ / / 146 / yaha vandanamAlA dekhane meM pratyanta sundara mana mohaka humA karatI hai / 147 | sarvArtha siddhi saMgha, baMgalora-dillI isa bandana mAlA kI chaTA eka anupama ramaNIya huyA karatI hai jisake pratyeka pakSa meM se rAga kI paramparA pragaTa hotI rahatI hai / 148- 149 yaha azoka vRkSa adhika mAtrA meM phala aura puSpoM se vyApta huA karatA hai / 150 6 agara rasasiddha karanA ho to ina vRkSoM ke kSudra puSpa na lekara vizAla praphullita puSpa lenA cAhie / 151 / aura usI ko phira yadi rasa mariNa banAnA ho to inhIM vRkSoM ke kSudra (maJjarI rUpa ) phUla lenA cAhie // 152 // sabase pahalAnyagrodha nAma kA azoka vRkSa hai| usake phUla ko yazasvatIdevI apanI coTI meM dhAraNa karatI rahatI thIM / 1533 isI prakAra prathama kAmadeva bAhubali bhI kusumabANa prayoga ke samaya isI phUla ko kAma meM lete the / 154 | isIlie sabhI mahAtmAoM ne isa phUla ko kAmitaphala dene vAlA mAnakara apanAyA hai / / 155|| isa phUla ke upayoga se bhavyoM ko jo sampadA prApta hotI hai vaha vRkSa kI bela ke samAna uttarottara bar3hatI rahatI hai / 156 / jisa kisI puruSa ne viSa pAna kiyA ho to usakI bAdhA ko dUra karane ke lie isa phUla ko prauSadhi rUpa meM denA / 1571 zrI bharata cakravartI kI patnI kusumAjI devI apane saba alaMkAra isI puSpa dvArA banAtI thIM / 158 pArA ko dhanarUpa banAnA ho to isa puSpa ko kAma meM lenA / 156 | jisa prakAra bhagavAna kA azoka vRkSa aneka zAkhA prati zAkhAoM ko lie hue hotA hai usI prakAra yaha bhUvalaya grantha bhI aneka bhASA tathA upabhASAoM ko lie hue hai / 160 / bhagavAna ke jo azoka vRkSa batalAye gaye haiM ve saba apane pratyeka bhAga utpAdaka mAne gaye hue haiN| isa prakAra zravaraNa siddhi ke lie bhI parama sahAyaka meM navaraGga maya hote haiM joki navarasa ke ke mahatva ko rakhane vAlA prazoka vRkSa
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhuSAlaya sArtha siddhi saMgha baiMgalora-kisI hotA hai / aura apane apane tIrthakara ke zarIra se bAraha guNA samunnata hotA / meM Ate haiM to usa sa kA darzana karate ho unakA hRdaya rUpI kamala praphullita hai / 1610 ho uThatA hai / aura apanI zakti kI prabalatA para garva rakhane vAle rAjA mahAnirmala tIrtha tathA maGgala svarUpa rahane vAle ina azoka vRkSoM kA rAjA loga jaba isa siMha ke darzana karate haiM to sarala hokara natamastaka hI varNana kareM to kahAM taka kareM / rahate haiM / 166 se 170 taka / jo azoka vRkSa sau dharmendra ke udyAna meM gupta rUpa se vidyamAna hai aura upayukta siMha zarIra ko zauryavRtti ke dhAraka tathA ahiMsAdi mahAvatoM jo samavazaraNa racanA ke samaya meM bhagavAna ke pIche meM humA karatA hai usake akSa pApAlaka zrI digambara jaina paramapi loga hI isa maGgala prabhUta kI vRkSa kI bAta yahAM para nahIM hai parantu bhagavAna ne jisa vRkSa ke nIce kevala bhavamAMka paddhAMta ko pUrI taura se jAna sakate haiM / prAbhUta kA hI prAkRta bhASA jJAna pAyA usakI bAta yahAM para kI gaI hai| 162 yahAM taka azoka vRkSa meM pAhura ho jAtA hai| digambara maharSi loga jisa Asana se baiThakara isa maGgala kA varNana samApta humA prAbhUta ko likhate haiM yA isakA upadeza karate haiM usa Asana ko hI vIrAsana varadahasta ke samAnabhagavAna parahanta ke mastaka para jo chatratraya hotA hai vaha samajhanA cAhie / isI bIrAsana kA dUsarA nAma zrI paddhati hai| isa prAsana : motiyoM kI lUma se yukta hotA hai ataH aisA pratIta hotA hai ki mAnoM tArAmoM se ke dvArA hI maGgala prAbhUta kI jhAMkI hotI hai| tathA yaha ghAsana hI bhagavAna maNDita pUrNa candra maNDala hI ho| 163 / ke rUpa ko spaSTa kara dikhalAne vAlA hai| isa Asana se mumi loga jaba bhagavAna ke siMhAsana prAtihArya meM jo siMha hotA hai vaha yadyapi eka mukha upadeza karate haiM to vaha upadeza dIpaka ke prakAza kI bhAMti apane Apako phailAtA vAlA hotA hai phira bhI nAra mukha vAlA dIkha par3atA hai, kyoMki vaha sphaTikamaNi hai| digambara jaina sampradAya meM ho yApanIya saMgha nAma kA eka muni sNgh.thaa| nirmita hotA hai| evaM baha siMhAsana bhagavAna ke naya aura pramANamaya sanmArga jo drAviDa deza meM vicaraNa karatA thA usa saMgha meM isa vIrAsana kI bar3I mahimA kA pratIka rUpa se pratIta hotA hai| thii| una logoM kI mAnyatA thI ki isa vIrAsana se azAnti miTakara zAnti usa siMha ke Upara eka hajAra pATha dalakA kamala hotA hai jisakI hotI hai / tathA yaha Asana bhArata varSa kI koti ko bar3hAne vAlA hai| yaha lAla parachAI usa sphaTikamaNimaya siMha meM jhalakato rahatI hai| isIlie darzakoM / bhUvalaya grantha bhI zrI pada arthAt bhagavAna ke caraNa kamala kI gaNita paddhati se ko usake ratnamaya hone meM sandeha nahIM rahatA jahAM para kamala kI parachAI banA huA hai / jisa gariNata paddhati ko jAna lene para zveta loha se cAndI banAne nahIM rahato vahAM para siMha sapheda rahatA hai / 164 / / kI vidhi bhI bhAratiyoM ko prApta ho jAtI hai / 171 se 182 tk| . bAraha sabhAke bahirbhAga kI ora jo prAkAra hai usameM jo gopura dvAra hote bhagavAna ke divya sphaTika maya siMhAsana se kucha dUrI para hAtha jor3e haiM vahAM se lekara siMhAsana prAtihArya naka eka rekhA kalpita karake usa rekhA ko hue praphullita musla hokara valayAkAra rUpa se deva loga khar3e rahate haiM boki arddhaccheda zalAkA rUpa se utanI bAra kATanA jitane ki isa maGgala prAbhRta meM gambhIra dundubhinAda karate rahate haiM so saba Ama janatA ko mAno aisA kahate haiM aMkAkSara haiM / maGgala prAbhUta meM 2073600 itane akSara haiM / 165 // ki daur3akara Ayo bhagavAna ke darzana kro| bhagavAna ke pIche meM jo azoka yadyapi siMha kA mukha dekhane meM kara bhayAvanA huA karatA hai kintu vRkSa hotA hai usake phUloM kI barasA hotI rahatI hai eka bAra meM aThAraha hajAra bhagavAna ke Asana rUpa jo siMha hotA hai vaha logoM ko bhaya utpanna nahIM krtaa| phUla barasate haiM evaM bAra-cAra barasate rahate haiN| bhagavAna ke paramaudArika zarIra pratyuta zauryapradarzita karatA hai hiMsA ko rokakara bala pUrvaka ahiMsA ko aspaSTa meM se jo kuNDalAkAra divya akhaNDa jyoti nikalatI rahatI hai usako bhAmaNDala karane vAlA hotA hai / anatI loga jaba krUratA dhAraNa kara lete haiM tathA samavazaraNa kahate haiM / usake prAge karor3oM sUryo kI jyoti bhI mAta khA jAtI hai| usa ,
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya 117 hokara bhAmaNDala ko mAnumaNDala bhI kahA jA sakatA hai| isa bhAmaNDala kA teja sUrya ke teja ke samAna AMkhoM ko akharane vAlA na candramA kI jyoti ke samAna prasannatA denevAlA hotA hai| uparyukta azoka vRkSa ke phUloM kI jo vRSTi hotI hai vaha isa bhAmaNDala ke divya teja meM hokara prAtI hai| ataeva darzakoM ko aisA pratIta hotA hai mAno ye phUla devaloka se hI barasa rahe hoM / bhagavAna ke donoM bagaloM meM camara durate rahate haiM joki donoM bagaloM ko milA kara cauMsaTha hote haiM aura pUrNa candramA kI kAnti bAle yA zaMkha ke samAna ghabala kAnti bAle hote haiN| bhagavAna ke camara bhI cauMsaTha hote haiM to akSaroM kA raGga bhI zveta mAnA huA hai| akSara cauMsaTha isa prakAra haiM ki a i u R lR e ai o au ye nau svara haiN| jo ki hasva doghaM aura pluta ke bheda se sattAIsa ho jAte haiN| kavargAdi pAMca ke paccIsa akSara hai ya ra la va za Sa sa ha ye prATha haiM ( aM aH kapa,00,0000000 ) ye cAra yoga vAha akSara haiM 186 se 159 taka | ina cauMsaTha akSaroM kA lipi rUpa kaisA hai ? yaha prazna huA / 960 / isakA uttara Upara pahale AA cukA hai / 131 / akAra se lekara yoga bAra paryanta cauMsaTha akSaroM kA eka prakSara (samUha) bana gayA vahI cAmara kA rUpa hai| isa prakAra pATha prAtihAryo kA vana huaa| yaha saba natramAMka bandhana se baddha humA maGgala vastu rUpa hai| jisakA ki yahA~ varNana hai isalie isa bhUvalaya ke pahale vibhAga kA nAma maGgala prAbhRta hai / maGgala kAvya banAne ke lie kavi logoM ko yahAM saba prakAra kI sAmagrI prApta ho jAyegI / 192 se 200 taka / ziva pada ko prApta kiye huye zrIcandra prabha jina bhagavAna kA yaha praka hai | 2011 1prasiddha kaTaka bhASA ke vyAkaraNa ke yAdi raciyatA zrI nAgavarma digambara kI icchA hotI hai to nAbhi maNDala para se dAva utpanna hokara prANa vAna ke anukUla pavana nim jIvaniSTarim kahate pAMgina prola nAbhi pogedu paTTa, gu zabda siddhi maMca, ba~galaura - dillI navamAMka se siddha kiyA huA siddhAMka hai | 202 yaha siddha parameSThI kA zraGga hone se icchita vastu ko dene vAlA hai | 203 isa grantha ke adhyayana karane se gaNita paddhati ke dvArA muNAkAra karane se rasa siddhi hokara sAMsArika tRpti tathA zrAtma yoga prApta hokara pAralaukika sukha siddhi prApta hotI hai | 204 | jainiyoM ke lie to bhagavAna kA cauMsaTha cAmaroM kA darzana hone ke sAthasAtha hI cauMsaTha akSaroM kA jJAna ho jAtA hai| vizeSa vivecana AcArAGgAdi dvAdaza aGga aura utpAdAdi cIdaha pUrva tathA para senAcArya taka kama hote hue mAyA huA karma prakRti prAmRta zAstra evaM guNavarAdi dvArA banAyA huA kaSAya pAhuDa Adi mahA grantha, kundukundu ke dvArA banAye hue samaya sArAdi caurAsI pAhuDa grantha aura tatvArtha sUtrAdi sabhI zAstroM kA adhyayana karake jJAna prApta karanA eka prasambhava-sI bAta hai parantu kumudendu prAcAryaH kahate haiM ki cauMsaTha akSaroM ko jAnakara unake asaMyogI dvisaMyogo ityAdi catuH STi saMyogI paryanta karale to paripUrNa dvAdazAMga vANI ko jAnakara sahaja meM ho sakatA hai jisameM ki samasta vizvabhara ke zAstra samAviSTa ho rahe haiN| tathA saMsAra meM aneka bhASAyeM pracalita haiM unakI lipiyAM bhI bhinna-bhinna prakAra kI haiM eka bhASA ke jAnakAra ko dUsarI bhASA tathA usakI lipi kA bodha bhI nahIM hotA hai parantu ima bhUvalaya kI paddhati ke anusAra zraGga lipi se likhane para hara bhASA ke jAnakAra ke lie vaha eka hI lekha paryApta ho jAtA hai mitrafree likhane kI jarUrata nahIM pdd'tii| matalaba yaha hai ki duniyA bhara meM jitanI pAThazAlAyeM hai unameM yadi bhUvalaya kI graGka lipi par3hAnA zurU kara dI jAye to jainAcArya ne apane dandambudhi nAmaka grantha meM aisA likhA hai ki jaba mAnava ko bolane saMyoga me turaI kI AvAja ke samAna pravAha rUpa hokara nikalatA hai usakA vA zveta hotA hai| dekhodavaNNa zvetaM /
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha, beMgalora-dilsI phira unako bhinna-bhinna lipiyAM par3hane ko koI prAvazyakatA nahIM raha jAto / eka sAtha rahate haiM usI prakAra tumhArI kRpA se bane hue isa bhUvalaya anya meM / 205 // bhI navamAMka paddhati ke dvArA tona kAla aura tIna loka ke samasta viSaya yaha bhUvalaya grantha navakAra mantra spa maGgala paryAya se banAyA huaa| samAviSTa hai isIlie baha pAhuDa grantha hai / 212 / hai|206| isa adhyAya meM zreNi vaddha kAvya meM 8016 pATha hajAra unnIsa akSarAMka isa bhUbalaya ke adhyayana karane se saMsAra kA nAza hokara siddhatA prApta hai| aba isI mAlA ke antara kAvya ke patroM meM 13131 teraha hajAra eka sau ho jAtI hai|2071 ikatIsa akSara hai| ina saba akSaroM se nirmita kiyA hA yaha bhUvalaya kAvya . isa bhUvalaya grantha ke jo aMka haiM ve saba navamanmatha yAnI Adi kAmadeva / cirasthAyI ho / 213 // "zrI bAhubalI svAmI ke dvArA prakaTa kiye hue haiN|208|.. ... u.8016+antara 13131=21150 = [] tathA unhIM aDAkSaroM ko bharata cakravartI ne sarva prathama lipi rUpa meM ! athavA avatarita kiyA thA vaha lipi brAhmI lipi yI, joki karmASTaka bhASA ruup| bha-u10,55, 88+21150 = 1,26,738 thI / 206 // isa pradhyAya ke prathama zloka ke prAvakSara se prArambha karake kramazaH nAjavAna banana rUpa kAyA kalpa karana vAlA mahApAtha upayukta 1 Upara se nIce taka par3hate AyeM to jo prAkRta iloka nikalatA hai usakA artha caubIsa tIrthaMkaroM ke dIkSA kalyANaka ke vRkSoM ke rasa se banatI hai ( jisakI hA kahate haiM-(upapAda mAraNAntika ityaadi)| vidhi bhUvalaya ke cauthe khaNDa prANAvAya pUrva meM batalAI gaI hai ) parantu isa upapAda aura mAraNAntika samuddhAta maiM pariNita rasa tathA lokapUraNa sanAlI meM hone vAle samasta saMsArI bhavya jIvoM kA kAyA kalpa karane vAlA / bhavya jAbA kA kAyA kalpa karana vaalaa| samudghAta ko prApta kevalI kA pAzraya karake sArA loka hI sanAlo hai| eka samyaktva rUpa mahauSadhi rasa hai| maGgala paryAya rUpa se usa samyaktva rUpa vividhita bhava ke prathama samaya meM honevAlI paryAya kI prApti ko mahauSadhi rasa ko pradAna karane vAlA yaha bhUbalaya grantha haiN|210| / upapAda kahate haiM / vartamAna paryAya sambandhI prAyu ke antama hurta meM jIva ke pradezoM . zrIcandraprabha bhagavAna ne samAMka tathA viSamAMka ko eka kara dikhalAne ke prAgAmI paryAya ke utpatti sthAna taka phaila jAne ko mAraNAntika samudghAta katiyA praGka aura akSara ko bhI eka kara dikhalAne ko paddhati vatalAI joki kahate haiN| (ti.dvi. aH8) iso adhyAya ke zlokoM ke bhaTThAIsaveM prakSara paddhati vizvabharake lie zubha dhoTha aura varaprada hai tathA sarva kalAmaya hai aisA ko kramazaH Upara se nIce taka lekara likheM to isI grantha ke adhyAya ke anta paramottama upadeza karanevAle una candraprabha bhagavAna ko namaskAra karate hue taka pAkara jo saMskRta gadya acUrA raha gayA thA vahAM se cAnU hotA hai sokumudendu prAcArya kahate haiM ki he bhagavAna hama sabako pApa rakSA kreN|211| 'granya--kartA zrI sarvajadevAstaduttara anya kartAraha gaNadhara devAha prati aba kumudendu prAcArya usI candraprabha bhagavAna ko ho jayadhvani rUpa isa gaNadhara devAha, arthAt isa bhUvalaya nAma ke anya ke sarva prathama mUla bhUta kartA bhUvalaya atajJAna ko namaskAra karate hue kahate hai ki jina vANI mAtA zrI sarvajJa bhagavAna haiM usake bAhu meM isako gaNadhara deva gautamAdi ne phira unako hameM nAza na hone vAle akSarAMka ko diyA jisako ki sAdhana svarUpa iSyi prati gaNadharoM ne prApta kiyA thaa| lakara hama yaha siddha prApta kara sakeMge / siddhAvasthA meM jisa prakAra ananta guNa ! . iti saptamo 'u' nAmaka adhyAya samApta humaa|. ...
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ AThavAM adhyAya * navillade siddhavAda simhAsana / tAnadu jinaneri gal / te* nama ghembAga mUrane prtihaary| dAnamma baLakeyankamaLam // 1 // eka bavu aSTama sapta pana pantama / nanu jarsa naye yA m|| savaraNa dvitIya ekAMka zUnyada / navakAra simhAsanava // 2 // pa* da siddhiyAgalu varuvaSTu shnkege| prodage uttara kAvya sa gaLali // mudakhIva promadane zankeya pechuva / pada pUrvapakSa siddhAMta // 3 // mATada simhAsana zabda omada aroL / kUTada simha Asavam va* kUTava biTyAga promadane simhada / kUTa siddhAntada pAnke | kha raru beccuva jIva sahitada simhavo / guru vardhamAna vAhana ca* praa|| marada simhavo jIva rahitada simhavo / arahaMta nerida simha // 5 // m nujareruva simhAsanadi bandiha simha / ghana Ati simhavo nA* n|| vanadoLu calipa simhavo allayo emb| ghanazankeyAge bhUvalaya // 6 // munigaLa zanke guttaratu // 7 // tanage banda pAra bhankegaLa // 8 // dhanavAdusara siddhAvintu // 6 // tani zankege jIva rahita // 10 // emuva zabdave kANba dRSTi // 11 // dhana prAtihArya mUraka // 12 // ghana simhabadu zuddha sphaTika // 13 // mariNavinda racitavAgihudu // 14 // cinumayaneriva simha // 15 // koneya kATaka simha // 16 // jina muniyante suzAMta // 17 // dhana munigaLa zUra vRtti // 18 // anubhavabATada simha // 1 // koneya bhavAntara simha // 20 // ghanada purAkRta simha // 21 // jina vardhamAnaru simaha // 22 // ghanada simhAsana valaya // 23 // va vaniya nija simha nAlmogavAgiha / nava simhamukha uddava nu* avabharisalu AdinAtha jinendrara / nava dohadaSTiha aLate // 24 // na va pAcapadmada keLagiha simhada / vividhadutsedhavadanum sA pravarayarete AdinAthariga enUru / navayanuvaSTiha maLata // 25 // uru raNDaerennuba jayaghaMTe nAdada / ghana zamvadanubhavavasa ra* jinanatma ajitanAnA rigenAlkare turu| enuva dhatuvinaSTu simha // 26 // prAra dAmele zambhavarige nAlna Ura / modada abhinandanara / / pAda mA Tadasimha mUrunUra yavattu / nAdha sumutige sUru : // 27 // aidane jinagainnUrareyu // 2 // moda supArzva innUra // 26 // mokdenTake nUrabatgram // 30 // prAda aomabatta ke nUra // 3 // moda zItalage tozbattu / / 32 // Adi ananta aivattu / / 33 // zrIda hAeraDe ippattu // 34 // moda vimala arabattu // 3 // prAdi ananta aivattu // 36 // aAdi dharmavunalavat aidu // 37 // zrI divya zAMti nalvattu // 38 // pAda kunthubu mUvataidu // 36 // AdAga aravu mUvattu // 40 // zrIda malliyu ippataiDa // 41 // prAdi ippattu ipprattu // 42 // modada nami hadinaM du // 43 // prAdi nemiya aMka hattu // 44 // zrIdhava pArthava pronyattu // 45 // prAyanta vIrAMka em // 46 // prAdi ippateraL dhanuSa / / 47 // neda aMka igaLella initu // 48 // modadatimaMgaLa moLavu // 46 // sAdhita simha bhUvalaya // 50 // ko STaka bandhAkadoLu kUDidakSara / dAzamika krama gaNita // sAjha STama nirmala sphaTikada baNNAda / bhISTada simha vasaMgaLa // 5 // Dila gama gariNatade tegeyAlAdI endu / bhagavanta puSpadantA * ya / sogasitra kundapuSpada baNNa eraDake / migilAda simhazarIra // 52 // ti* reyelli haritavarNapAdhava supArzava / haravarNa nola yasa suvrata / baruvudide nemi padmaprabha matlu / varavAsu pUjyaneM kempu // 53 // yA zadendu simha baNNa biLidu haLadi / vazanolakempu int prA ge| RSi hadinArara simhagaL cinnada / rasada sphaTikada varNagaLa // 54 // maka habIra devana simhAsana cinna / mahAdi vRSabha jinam :cA / miha simhavadanoDe cinada nADAda / ihake nandiyu loka, pUjya // 15 //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ sari bhUvalaya sarvApa siddhi saMgha baiMgalora-dillI ... mahadAdi gAngeya pUjya // 56: mahAvIra nagulazana // mahati mahAvIra nandi // 5 // ihalokadAdiya giriya // 56 // suhamAMka gaNitadabeTTa // 6 // mahasIdu mahAvrata bharata // 61 // vahisidaNukta nandi // 62 // sahaneya gurugaLa beTTa / / 63 // sahacara mUrAru pUru 164 // mahanIya gurugaraNa bharata // 65 // mahiya gArasaragarigata // 66 // gahana vidyayegaLALa giriyu||6|| gahagahisuva nagu bharita // 6 // ahamIndra svargavI bharata / / 69 // iha kalpavRkSada bharata // 70 // mahiya kalvappu kovaLalA // 7 // .... mahavIra talekAca gaMga / / 72 // mahadAdi zivabhadra bharata // 73 // mahimeya maMga bhUbalaya // 74 / / / e* chu kamala mundechu kamala hinde / sAlu mUvatraeraDa anka / / pAla * kUDisala kAlUnUru / zrI lAlityada kavala // 7 // ka ruNeyana dhavalavarNana paadlih| paramAtma pAdava ya* de // tiravihanAlkaMkaverasiptimhada mukha / bharatakhaMDada zubha cinhe 76 ka vidiha murugapakSi mAnava vargava / avadharisuta zAntada zrI / avatAravo idu dhorazrI envembA suviveki bharata ckrraaNk|77|| yo ra jinendarana bAhanavI simha / mUrane paDihArabadu / / sAra z rI* vIrazrI sArasvata dhIra / rArayakeyadanada simha // ll sa* macaturasra samsthAna samhananada / vimala vayabhavaviha ku* nd|| zramaharabaragada dhavala maMgala bhadra / gamakadaziva mudre simha / / 7 / / kramavanka veraDanka simha // 8 // amalAtma hara zambhu simaha / / 1 // nami se saubhAgyada simaha // 82 // samavasaraNdana simaha // 3 // krama nAlkucaraNa enTaka 84 // gamaka kesara siha nAlku / / 8 // vimala simahada pratihArya / / 6 // sama viSamAnkade zUnya // 7 // gamaka lakSaNada ahimse / / 88 // zrama hara pAhuDa granya // 6 // samada nAlmogadAdi simaha // 10 // kramada mahAvrata simaha // 6... krama simahakoDita tapana // 12 // zramahara gajavana krIDe // 63 // namisidaragaNuvrata zuddhi // 64 // zaramada mahAvata zuddhi // 65 // vimalAnka kAvya bhUdhalaya // 66 // la kSaraNa jArade simahagaL bALuva / takSaNavene AgAga // lakSA na* ka moriva varuSagaLeSTanka vIkSitiyoLage vALavuvu // 7 // * DimeyAyuvina zrI mahAvIra deva / naDiya simhAsanadalli // o da* gida simhavAyupu hattu varuSavu / viDade samavasaraNadali // 6 // khA ti ke yagara pAya jinendra / khyAtiya simahada ayu // pUta ku* zala varSagaLa aravat aomabattu / nUtana mAsagala endu // 6 // pakSa bhadiha nemi svAmiya simhadAyudhu / zubhavarSa enarakke na de| zubhadaaivatmArudina gaLU kaDimeyu / bibhuvina simha baabu||100 maka raLizI nami devara simahadAyuvu / eraDUvare sAthirake / / bara da promabattu varSagaLanaka kaDimeyu / siri suvratara sirahadAyu // 10 // parideLUbare sAviratu // 102 / / siri malli jina simahadAyu / / 103 // bare ainAlkenTasonne sonne // 104 // aradvisonne navendau nAlku // 10 // siri kunyaraLamUreL mUrnAlku // 106 // varazAnteraLnAlnavenT nAlku // 107 // dharma nabannAlku nAlkeraDu / / 10 / / dharmamaraMkavu biDiyAru // 10 // siri anantavenTomavatta // 110 / / varuSa sunde nava nAlkeLu 3112 // guru vimala veLomabattugalu / / 112 // bare nAlkan kanu nAlku omdu // 113 / / vara vAsupUjyaraydu nava // 114 // bare mUru aidanka varuSa // 11 // siri reyAnsenTu navagaL // 116 // bare nAlkankavu sonne eraDuH // 117 // siri zotala pUrva aMga // 118 / / baralombattugaLayad mUrendu // 116 // vara velu navabu nAlkugaLa // 120 // bare munde mUrendu varuSa // 12 // guru puSpadantara pUrva / / 122 // dharuSa prombattugaL aidu // 123 // guru bavaranka pUrvAnga // 124 // aruha, promade nava mUra mUrenTu // 125 // varuSavArnavanALU muTu // 126 // vara candraprabha rombattugaLu // 127 // sari pUrvegaLU mandanA // 12 // sari ela siDiyankaravAra // 12 //
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 - siri bhUvajaya sarvArthasiddhi eka, vaigalora-dillI bare mUra aomabattu mUrenTu // 130 // vaSada aydomabattugaLa // 131 // barebudu mUru mattenTam // 132 // sari mAsa mukkAlu varuSa // 133 // viruvud prA simhavAyu // 134 // varadu supArzava pUrvegaLa // 135 // baruvuvu navadanka aidu // 136 // ari munde pUrvAnga eLam // 137 // bare nava eLa mUrombat // 138 // sari muru enTugaLaka // 136 // bari anyavinaitAge maruva // 1405 bare promadu nAlnava narenTu // 14 // varuSagaLanakavaSTihudu // 142 // guru padma prabhara pUrvegaLa // 143 // bare aomabattugaLa nadu sala // 144 // ire intu pUrvAnA daMka // 14 // murenTu mUrombat mUrendu / / 146 // barakhudembhat nAlku lakSa / / 147 // diravinoLomdUna varuSa // 148 // vara sumati nava vayadapUrva // 14 // ari pUrvAgadaviDieLa // 150 // bare prAyanta vembttu mUra // 151 // sarima dhya natra navama // 152 // pari varSa viDiyanaka eLa // 15 // puru sonne enTombat navaca // 154 // ari matte nava mUru enTam // 15 // sara abhinandana pUrve // 156 // baruva pUrvegaLa promabat aidu / / 157 // ari aMga nAlnava mUha eMTu // 158 // baruSAdi eraDenTa prombattu // 156 / / bare tombat prombat marenTu // 160 / / vara zambhava navavayadu // 161 // vara pUrabagaLa munde aMka // 162 // baralAdu dema bhatnAllakSa // 163 // diravinoLa aidanka Una // 164 / / varuSave ma bhatnAlku lakSa // 16 // diravige hadinAlku Una // 166 // eraDane ajitara pUrve // 167 // sariyAd promabattugaL aidu // 168 / / para aMgavembhatnAlalakSa // 16 // daravinoLe raDaka Una // 170 // baruSagaLembhanAla lakSa // 171 // dirabinoLUna hanneraDu // 172 // purudeva pUrva lakSapaLge // 17 // siriyomdu UnabAdaka // 174 // varuSavembhanAlku lakSa // 17 // diravinoL sAvira khana // 176 // iraba simhagaL aaayuvinitu||177|| bharata khaNDada simhavAyu // 17 // sana simhagaTAra 11956 // siriyU pazcAdAnu pUrvI // 180 // iru vaSTa mahAprAtihArya // 18 // diravinoL paDihAra mUru // 12 // baruvanka simhalAMchana // 183 // guru boranAtha bhUvalaya // 184 // guru muni suvrata namiya // 18 // vara simhadupadeza beraDu // 186 // parampare simha bhUvalaya / / 187 // (pazcAdAnu pUrviya mahAvIra bhagavAna vAhana kA simha aura simhAsana ke tIsare prAtihAryake simahako jinde varuSa (10) vaza,) (pAca nAthake 3 me prAtihArya ko simhana Ayu varuSa 668, isI taraha pAye bhI ginatI kara lenI cAhie) : vA* sava nirmita samavasaraNa bALva / letina kAladankagaLam / / prA* sareyaSTiha bharata khaNDada simha / dAzeya prAtihAyaka // 18 // sabai ma nAlku pAdamaLAdara enTiha / karma simhava kAyavakava cA* vimala jJAnavRSabhAditIrthakayakSa / ramala yakSiyara rakSitavu // 18 // * guTaraNavAdya govadana cakrezvari / ghana mahAyakSa rohiNI * pA / marigatrimukhanuprajjJAtiyakSezvara / jinykssivjrbhRkhleyu||10|| Ti* tumbura bajrAMkuza rAga / muda mAtaMga yakSAMka // sada ya anAtana patni aprati cakra shi| Thida vijaya puruSadatte // 19 // 2% va ajita manovege brahmanu kALi / savaraNa brahma zvarar prAdA nava jvAlAmAlini deviyu haltaka / ivikumAra mahAkALi // 12 // ca, riteya SaNmukham gari hanneraDaMka / nava pAtAlaravara na yakSA pravana gAndhAriyu kinnara virotti| navakimpuruSa solase // 19 // sI va gAruDa mAnasi devi hadinAru / nava gandharya yakSeza // nava yA mahA mAnasi debihadinela / savaraNa kubera devi jayA // 19 // hameM ruSada varuNanu vijayA devo / siri bhakuTi aparAjiteyu // vara * hA gomedha bahurUpiriNa devi / siri pArzava kuchamANDiniyu // 19 // sa raNa mAtaMga padmAvati deviyu / vara guhyaka siddhAyiniyu // nA raka tiriyu gatige sallada iva / sAra bhavyara jIva devara // 16 // SHRS viradenTu balagaLa tAvareyanu / kAvuta taleyoLU hAtta // tAnu Ila. nAlmoga simharUpava kAvya / pAvana yakSa pakSiyaha // 17 //
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha sidi saMgha, maMgalora-billI davana yakSa yakSiyaru // 16 // bevina hUvanittavaha // 16 // tAvare hUvina rasade // 20 // I vizva rasava kAyadavA // 20 // jovakoTigaLa kaaydvru|202|| kAvaru aNuvrata paLanu // 203 // tAvu beTTagaLa tAvareya // 204 // Ivaru nelada tAvareya // 20 // zrIbora jalada tAvareya // 206 // I vidha mUru tAvareya ||207kaavinol rsmrinnsiddhi||20|| govaru hubina varava // 206 / / kAvara haveppatteraDam // 210 // tAvu simahagaLa lekkali // 21 // kAparu bharatArya bhuviya // 212 // kAvaru mahAtigaLanu // 21 // zrI vIra vikrama balaru // 214 // jIva himaseyanu nisliparu // 21 // kAvarahimhiseya baladi / / 216 // sAbu darzanikarAgiruta // 217 // phAvara pratikAdi neley||218|| zrI boravANi sevakaru // 216 // tAvare dalaganoliharu // 220 // deva baiMkriyakaSi dhararu // 221 // kAvaru praudArikara // 222 // deva deviyara tivaru // 223 // pAvana dharma hotabara // 224 // novugaLaLalanilliparu // 225 / / zrI vIra deva pUjakaru // 226 / / tAdhu siddharanu sevisali // 227 // zrI dhIragaNitava kaayd||22|| dava deviyara bhavalaya // 26 // zrI vIra siddha bhUvalaya // 230 // isa rukha zrI samavasaraNa nAlmoga simha / aruhana pAda kamala za rI / / sarada nAliyahottutiruguta barutirpa / siriya devAgama pusspaa231|| gi* Davu azokavu poDaviya bhavyara : sagaravanu badhisire z rI* jaDada dehada roga aAtaMka bAdhikya / maDiya sAyugaLanu keDisi // 232 // dA nagaLannela jJAnadALaDagi / Anandavanella tarisi / / zAne pu* vyavanova puSpavRSTiyanIDu / vA namra prAtihAki // 233 // laka maNavAda cAmara arabatnAlku / sadara aravalAe / kSayavaradaMka navama divya dhvani ! rakSipuna prom momabattugaLa // 234 / / takSaNa karma vinAza // 235 // sikSipa hanneraDaMga // 236 / / hakaveLa mUvat eraDam // 237 / / prakaTavAderaDu kAltUru // 23 // IkSipa bhAmanDalAMka / / 239 // lakSada dundubhinAra // 24011 rakSayadvAdaza gaNave // 241 // akSaradaMka hanneraDu // 242 // akSara veda hanneraDu // 243 // lakSipa prAtihAryASTa // 244 // akSaradaSTu maMgalava // 24 // zikSaNa kAvyAMka valaya // 246 / / zrIkSaNa manA prAbhRtavu // 247 // akSaradaraka sAngatya // 248 // kukSi mokSada siddha baMdha // 246 // akSaya pada prAtihArya // 250 / zikSaNa labdhAnka zUnya / / 251 // akkaradanka bhUvalaya // 252 / / zikSaNa grantha bhUvalaya // 253 / / * ritava harisuva praSTa mangala dravya / dherasi prAbhUta para davadanu / / paramAtma pAdadvayada enTakSara barediha pAhu grantha 254 / / tika reya jamabU dvIpad eraDDu candrAditya / rihavaSTa rUpa da* aml|| sarasijAkSarakAcyagurugaLaaivara divyA karayugavAnAMka pranyA 25 // bhAkSa rata vezadamogha varSaSanarAjya / sArasvatavemabanga / / sArA na ka garieta doLakSara sakkada / nUru sAbira lakSa koTi // 256 / / yA hAtirApnasahAmsienda[aSTama mukkaal| saarvikerddeuun|s tara antara hadinechu saavirglge| sAra[nera nAlbatnAkummanam / / 257 / / 8ne U 6748+ antara 16656=25704 -18=k athavA ase 'OM' taka 1,26,738+U 25704-.1,52,442 / Upara se nIce taka prathamAkSAra par3hate pAne se prAkRta gAthA bana jAtI hai vaha isa prakAra hai UraepamAraNaMbaMDa koDitiyaM eka bosalakkhANaM / bAsaTTacesahassAigivAladuti bhAyA 1 // 7 // agara bIca meM se lekara par3he to-kramazaH Upara se nIce saka par3hane para isa prakAra saMskRta nikalatI hai.unako racanAnusAra lekara, prAcArya zrI kumava kumva prAcAryAvi bAmanAya se zrI puSpadaMta...
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ AThavAM adhyAya aba isa adhyAya meM siMhAsana 'nAma ke prAtihArya kA 'vizeSa' vyAkhyAna , the vaha siMha hai ? athavA sarva sAdhAraNa jisa para baiThate haiM vaha siMha hai ? athavA ke upayoga meM mAnevAle atoM kA varNana kiyA jA rahA hai| navama aGka jisa | sajAtIya vijAtIya eka varAtmaka aneka varNAtmaka vibhinna vanoM meM nAnA prakAra prakAra paripUrNAGka hai usI prakAra bhagavAna kA siMhAsana bhI paripUrNa mahimA se nivAsa karate haiM vaha siMha haiM kyA? yA ina sabhI se eka nirAle prakAra vAlA hotA hai| usa para jabaki bhagavAna virAjamAna hai| ataeva bhabdha jala kA siMha hai? kauna sA siMha ! ina saba zamAnoM kA uttara nIce diyA jAtA tenamaH kahate haiM jo ki tIsarA prAtihArya hai| hai|4-6-7 / zrI jinabhagavAnasiMhAsana para virAjamAna rahate haiM prataeva yaha siNhaasn| Upara chaha taraha kI zaMkA hai| bhI bhavya jIvoM kA kalyANa karane vAlA hotA hai / jinendra bhagavAna kA honA to usake uttara meM bhAcArya mahArAja kahate haiM ki yaha nirjIva siMha hai| phira bahata moTI bAta hai balki jina bhagavAna kI pratimA bhI jisa siMhAsana para bhI darzaka logoM ke antaraGga meM jisa jisa prakAra kA kaSAyAveza hotA hai usI virAjamAna ho jAtI hai to usa siMhAsana kI mahimA apUrva bana jAtI hai| yadi rUpa meM usakA darzana hotA hai| -10-11 / svayaM zrI jina bhagavAna yA unakI pratimA ye donoM bhI na hoM to apane antaraGga / vaha siMha zuddha sphaTika 'maNikA' banA huA hai| meM hI bhAva rupI siMhAsana para bhagavAna ko virAjamAna karake gaNita se guNA karate usa para bhagavAna virAjamAna hote haiN| 13 se 14 taka huye usa kAla kI mahimA ko prApta kara lenA / 1 / / jisa siMhAsana para bhagavAna virAjamAna hote haiM vaha siMha bhI karmATaka hai navama, aSTama, saptama, SaSTha, paJcama, caturtha, tRtIya, dvitIta, prathama aura kau kA naSTa karane vAlA hai aura jaba bhagavAna usa siMhAsana para se utara zUnya isa rIti se navakAra siMhAsana hai|2| kara caudahaveM guNa sthAna meM pahuMca jAte haiM taba bhagavAna kI karmATaka (sarvajIvoM ke isa prakAra navakAra siMhAsana ko siddhi ke viSaya meM aneka taraha kI / karmASTaka ko naSTa kara dene vAlo) bhASA rUpI divyadhvani bhI banda ho jAtI hai| zaMkAyeM utpanna hotI haiN| una saba meM pahalI jo zaGkA hai usako hama yahAM pr| yaha bhagavAna ke Asana rUpa meM AyA huA siMha muni ke samAna zAnta dIkha par3atA pUrva pakSa rUpa meM likhate haiN| aura usakA siddhAnta mArga se uttara dete haiM jo ki hai| 15 se 17 / bhavya jIvoM ke liye santoSa janaka hai| 3 / / yahAM para siMha ko prAsana rUpa meM kyoM liyA? isakA uttara yaha ki siMhAsana yaha samAsAnta 'zabda hai jo ki siMha aura Asana ina do vAbdoM : digambara jaina muni logasiMha ke samAna zUra vIratA pUrvaka kSuSAtRSAdi vAIsa parIse banA huA hai| unameM se agara Asana zabda ko haTA diyA jAya to sirpha ! SahoM kA sAmanA karate haiM aura una para vijaya pAte haiN| 18 / siMha raha jAtA hai yahI vAda vivAda kA viSaya hai / 4 / yogI loga apane mAtmAnubhava ke samaya meM isa siMha ke dvArA krIr3A kiyA karate haiM / 16 / siMha jo ki bana meM vicaraNa karatA hai jisake kandhe para saTA kI chaTA / ' saMsAra kA anta karanevAle carama janma meM isa siMha ko prApti hoto rahatI hai jise dekhate hI mAnava bhayabhIta ho jAtA hai kyA yahAM para vahI siMha hai? athavA varddhamAna jinendra kA jo lAmchana ( cinha ) rUpa hai vaha siMha hai ! yA anAdikAla se Aja taka ke bhavyoM ko yaha siMha antima bhava meM hI milatA lepya karmAtmaka (citra) siMha hai ! athavA arahanta bhagavAn jisa para virAjamAna AyA hai aura Age ananta kAla taka hone vAle bhavya jIvoM ko bhI antima zUnya siMhAsana, danta siMhAsana, ratna siMhasana, zAradAsiMhAsana ityAdi nAmoM se gurU pITha yA rAja pITha bhAja bhI dakSiNa meM mahizUra (maisUra) meM kramazaH citra varga, dilmo, mArabhUSanarasiMha rAva mUta, pacaNaveza gola pora manerauM mAvi sthAnoM meM maujUda hai|
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ - siri madhalaya sarvArtha siddhi saMgha raMgalaura-viksI janma meM hI isakI upalibdha hogI / 21 / zrI dharmanAtha bhagavAna ke siMha ko U~cAI 45 dhanuSa pramANa hai / 37 / . varddhamAna jina bhagavAna bhI eka prakAra se siMha haiM / 22 / zrI divya zAMtinAtha bhagavAna ke siMha kI U~cAI 40 dhanuSa pramAraNa isa siMhAsana prAtihArya se veSTita huA yaha bhUvalaya grantha hai| 23 / / hai| 38 / . aMba isa siMha kI UMcAI Adi ke bAre meM batalAte haiN| zrI kuMthunAtha bhagavAna ke siMha ko U~cAI 35 ghanuSa pramANa hai / 36 / bhagavAna samavazaraNa meM eka mukha hokara bhI cAra musA vAle dIkha par3ate zrI arhanAtha bhagavAna ke siMha kI U~cAI 30 ghanupa pramANa hai / 40 / / haiM usI prakAra yaha prAsana rUpa siMha bhI eka hokara bhI cAra cAra muMha dIkhA zrI mallinAtha bhagavAna ke siMha kI UMcAI 25 dhanuSa pramANa karatA hai| isa siMha kI U~cAI bhagavAna ke zarIra pramANa hotI hai| 24 / / AdinAtha bhagavAna ke caraNa kamaloM ke nIce rahane vAle siMha kI U~cAI zrI munisuvrata tIrthakara ke siMha kI UMcAI 20 dhanupa pramANa hai / 42 / pAMca sau dhanuSa kI thI / 25 // zrI naminAtha bhagavAna ke siMha kI U~cAI 15 dhanuSa pramANa hai / 43 / ghaNTA ke bajAne se jo Tana Tana nAda hotA hai usako paraspara meM guNAkAra zrI neminAtha bhagavAna ke siMha kI UMcAI 10 dhanuSa pramANa hai| 44 // karate jAne se jo guNanapharana pAtA hai vahI zrI ajitanAtha bhagavAna ke sAr3he cAra zrI pAzrvanAtha bhagavAna ke siMha ko U~cAI 6 hAtha pramANa hai| 45/ so (450) dhanuSa siha kA pramANa hai / 26 / antima tIrghakara zrI mahAvIra bhagavAna ke siMha kI UMcAI 7 hAtha tatpacAt zrI saMbhavanAtha bhagavAna kA 400 dhanuSa zrI abhinandana kA pramANa h| 16 / sAr3he tIna sau (350) vanuSa tathA zrI sumatinAtha bhagavAn kA 300 dhanuSa siMha, upayukta 24 tIrthaMkaroM meM se prathama tIrthakara zrI AdinAtha bhagavAna se kA pramANa hai| 27 / lekara 22 va tIrthakara zrI neminAtha bhagavAna paryanta dhanuSa kI U~cAI hai / 47 / tho padmaprabha bhagavAn kA 250 dhanuSapramANa siMha kI U~cAI hai / 28 / / uparyuka sabhI ghaGka guNAkAra se prApta huye haiM / 48 / zrI supAparvanAtha bhagavAna kA do gau ( 200 ) dhanuSa U~cA siMha kA zrI pArzvanAtha bhagavAna tathA mahAvIra bhagavAna ke siMha kI U~cAI kA pramANa hai / 26 pramANa dhanuSa na hokara kevala hAya hI hai / 46 / AThaveM zrI candra prabhu bhagavAna ke siMha kI UMcAI 150 dhanuSa pramANa isa aMka ko sAghana karane vAlA bhUvalaya grantha hai| 50 / prAge bhUvalaya ke koSThaka baMdhAMka meM milane vAle akSara ko dAzamika .nauveM zrI puSpadanta bhagavAna ke siMha kI U~cAI 100 dhanuSa prmaae| (dazama) krama se yadi gaNita dvArA nikAleM to pAThaveM tIrthaMkara zrI candraprabhu hai|31) paryanta jo siMha kA varNana kiyA gayA hai baha nirmala zubhra sphaTika maNi ke samAna zrI zItalanAtha bhagavAna ke siMha kI U~cAI 10 dhanuSa pramANa hai / 32 / / hai / isa prakAra hai| isa prakAra isa sphaTika mariNamaya varNa ke siMha kA dhyAna karane se dhyAtA zrI.zreyAMsanAya bhagavAna ke siMha kI U~cAI ghanaSa pramANa hai| 301 ko abhISTa phala kI prApti hAtA hai| 51 / / zro vAsupUjya bhagavAna ke siMha kI U~cAI 70 dhanuSa pramANa hai / 34 / isI garieta ko Age bar3hAte jAne se bhagavAna puSpadantAdi do tIrthakara zrI vimalanAtha bhagavAna ke siMha kI U~cAI 60 dhanuSa pramANa hai |35sh ke siMha lAMchana kA varNa kunda puSpa ke samAna hai 52 / zrI ananta nAtha bhagavAna ke siMha kI UMcAI 50 dhanuSa pramANa hai / 3 / / zrI supArzvanAtha tathA pAzvanAtha bhagavAna ke siMha kA varNa harita hai, zrI
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 siri bhUvalaya marvArtha siddhi saMpa maiganaura-dillI sutrata tIrthakara ke siMha kA varNa nIla hai tathA zrI neminAtha, padmaprabhu aura vAsu- isa parvata para rahane vAle jaina muniyoM ke pAsa sabhI dharmavAle pAkara pUjya ina tInoM tIrthaMkaroM ke siMha kA varNa rakta hai / 53 / dharma ke viSaya meM pUchatAcha karate the aura samAdhAna se santuSTa ho jAte the isalie pATha tIrthaMkaroM ke siMhoM kA varNa zveta, pIta, nIla tathA rakta varSa kA , isako tIna sau saTha dharmoM kA sahacaragiri bhI kahate haiM 1644 hai kintu zeSa solaha tIrthaMkaroM ke siMhoM kA varga svarNa rama tathA sphaTika mariNa muniyoM ke nAnA garA gacchoM kI utpatti bhI isI parvata para huI thI ke samAna hai / 54 // isa liye isa giri kA nAma guru gaNa bharata giri bhI hai / 65 / mahAvIra bhagavAna kA siMhAsana svarNa maya tathA prAdi tIrthakara zrI Adi- jina gaGga vaMzI rAjAoM kA varNana Rgveda meM pAtA hai ve saba rAjA nAtha bhagavAna kA nandI parvata para sthita mihAsana svarNa maya hai| kyoMki yaha / jaina dharma ke pAlane vAle the tathA gaNita zAstra ke vizeSajJa the| una saba rAjAyoM svAbhAvika hI hai, kAraNa yaha svarNa utpati kA hI deza hai| yaha nandI parvata kI rAjadhAnI bhI isa parvata ke pradeza meM ho paramparA se hotI rahI thI isalie anAdi kAla se loka pUjya hai / 5.5 / / / isa kA gaMga rAjAnoM ke gaNita kA miri bhI kahate haiN|66| gaMga vaMzIya rAjA isa anAdi kAlIna parvata ko pUjya mAnate the / 56 / / vidyAgharoM ko bhAMti isa parvata para aneka mAntrikoM ne vidyAyeM siddha kI mahAvIra bhagavAna ke nikaTa nAtha vaMzIya kucha rAjA dakSiNa deza meM Akara thI isalie isako gahana vidyAoM kA giri bhI kahate haiM / 67 / nandI parvata ke nikaTa nivAsa karate the ve "nanda puda" kulavAle kahalAte the|57|| isa parvata ke pATha zikhara bahuta UMce UMce haiN| isalie isako aSTApada mahAvIra bhagavAna ke kula meM mevya hone ke kAraNa isa nandIgiri ko mahati / bhI kahate haiM / isa parvata para se nadI bhI nikala kara bahatI hai tathA isa parvata mahAvIra nandI kahate haiM / 58 para aneka prakAra kI jar3I bUTI bhI haiM jinako dekhakara logoM kA mana prasanna aneka jaina muniyoM kA nivAsa sthAna hone se isa parvata ko iha loka kA ho jAtA hai aura haMsI Ane lagatI hai / isalie isa parvata kA nAma 'haMso parvata mAdi giri bhI kahate haiM / 56 // bhI hai / / aneka sUkSma gaNita zAstraja digambara jaina muni yahAM nivAsa karate the jisa prakAra sabhI ahamindra eka sarIne sukhI hote haiM usI prakAra isa isaliye isa giri kA 'suhamAMka gaNita kA giri' bhI nAma hai 160 / parvata para rahane vAle loga bhI sukhI hote haiN| isalie isako bhUloka kA isa parvata para nivAsa karane vAle brAhmaNa kSatriya maharSi loga ugra-ugra tapasyA | ahamindra svarga bhI kahate haiM / 66 / karane vAle ho gaye haiM jinako ghorAti ghora upasarma Aye haiM phira bhI kSatriyatva kalpa vRkSa kahAM haiM aisA prazna hone para loga kahA karate the ki isa nandI ke teja ko rakhane vAle una maharSiyoM ne una upadravoM kA saharSa sAmanA kiyA giri para hai isalie isakA nAma 'kalpavRkSAcala' bhI hai 170) thA aura una para vijaya pAI thii| isalie isako mahAbata bharatagiri bhI kahate kalvapyUtIrya, kAvalAlA aura tAlekAyA yaha saba naMdI giri para rAjya haiM yahAM para bharata ke mAne ziromaNi ke haiM / 62 / / karane vAle gaMga rAjAoM kI rAjadhAnI bhI thI / 71-72 / ina mahapiyoM ko sihaniHkrIhitAdisarIkhI tapasyA ko dekhakara Azcarya vizeSa vivecana-jahAM para jagadAzcaryakArI zrI bAhubalI kI prasiddha cakita hokara aneka avratI loga bhI aNuvratAdi svIkAra karate the isaliye isa mUrti hai jisako bhAja dhavaNa velagola kahA jA rahA hai usa kSetra ko pahale kalvaparvata ko aNuvratanandI bhI kahate haiN| pyutIrtha kahate the vaha pradeza bhI maMga rAjAmoM kI aghonatA meM thA jo ki nAndI isa parvata para rahane vAle muni loga anupama kSamAzIla ho gaye haiM isliye| giri se eka sau tIsa mIla para hai aura nandI giri se tIsa mIla kI dUrI para isa parvata ko 'sahana karane vAle guruoM kA giri' bhI kahate haiM / 631 eka kovalAlA nAma tIrtha thA jisa ko Aja 'kolAra kahate haiM jisa para sone
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha vAlora-vistI kI khAni hai tathA nandI giri se her3ha sau mIla dara para tAle kA nAma kA gAMva pUrva gaMga vaMza ke rAjya kAla meM bhI yaha caturmukhI siMha bhArata kA rAjya cinha hai jo ki pUrva meM ina gaMga rAjAmoM kI rAjadhAnI thaa| isake tAlekADU ke Asa- rahA hai / yaha siMha dhvaja kA lAMchana cinha caubIsoM tIrSakaroM ke samavazaraNa meM pAsa meM malapUra nAma kA eka pahAr3a hai jisa para pUjyapAdAcArya ke Adeza se rahane vAlA hone ke kAraNa athavA pratyeka tIrthakara ke samaya meM honevAle siMha inhIM gaMga rAjAoM ke dvArA banAyA huA vizAla jina mandira hai tathA padmAvatI kI Ayu, mukha, pramANa, deha pramANa Adi kA vivaraNa isa bhUvalaya anya ke kI mUrti bhI hai jisa mUrti kI bar3o mahimA hai| jaina ho nahIM ajaina loga apanA isI adhyAya meM Ane vAlA hai / ataH pramANita hotA hai ki yaha caturmukhI siMha icchita padArtha pAne kI icchA se usako upAsanA kiyA karate haiM aura yathocita kA cinha bahuta prAcIna samaya se calA A rahA hai| phala pAkara saMtuSTa hote haiM / isI nandI giri se pAMca mIla dUra para yalaba nAmaka isa mandira ke UparI bhAga meM mRga, pakSI, mAnava Adi ke sundara citra eka gAMva hai jo ki pUrva jamAne meM eka prasiddha nagara ke rUpa meM thaa| vahIM para banAe hue the| una saba meM vIra thI kA ghotaka yaha siMhAsana thaa| yaha saba kumudendu bhAcArya rahate the| yalava ke mAge bhU lagAkara use pratiloma rUpa par3hane / bharata cakravartI kA calAyA humA cakAMka krama thA 77 se bhUvalaya ho jAtA hai| yaha siMha bIra jinendra kA vAhana (pagacinha) thA aura prAtihArya bhI yaha nAndI giri prAcIna kAla se zrI vRSabhanAtha ke samaya se bahata bar3A thaa| jaina dharma, kSatriya dharma, zaurya zrI, sArasvata zrI ina saba vidyAoM kA puNya kSetra mAnA gayA hai / 73 / pratIka yaha siMha thA / 78) mahAvIra bhagavAna kA siMhAsana sone kA banA huA thA aura mahada Adi yaha siMha samacaturasra saMsthAna aura uttama saMhanana se yukta racanA se RSama jinendra ko pratimA ke nIce rahane vAle siMhAsana kA siMha bhI sone kA banA huA thA, evaM maMgalarUpa thA, vimala thA, vaibhava se yukta thA, bhadrasvarUpa pA hI hai| kyoMki isa parvata ke nIce sone kI khAna pAI jAne se maMgala khya batalAne tathA bhagavAna ke caraNoM meM rahane se isa siMha ko ziva mudrA bhI kahate haiN|7 vAlA sone kI vastu banAne meM kyA Azcarya hai / isa parvata meM hI bhUvalaya grantha RSabha prAdi tIrthaMkaroM se kramAgata siMha kI Ayu aura UMcAI, caur3AI ko AcArya kumudendu ne likhA hai / 74 / saba ghaTatI gaI hai| anyatra Izvara ityAdi kA vAhana bhI siMha pratIka dIkha . bhagavAna ke caraNoM ke nIce rahane vAle siMha ke Upara ke kamaloM kI par3atA hai|80-81| battIsa lAineM haiM jinameM eka-eka lAina meM sAta-sAta kamala haiN| (3247= bhagavAna ke ina siMhoM ko namaskAra karane se saumAmya kI prApti hotI 224) kamala hue| bhagavAna ke nIce rahane vAle eka kamala ko milAkara 225 hai / kamala ho jAte haiN| una kamaloM kA zrAkAra svarNa se banAkara nandI parvata ke saba sihoM meM samavazaraNa ke ama bhAga meM rahane vAle siMha ko hI pagrabhAga meM banAye hue vizAla maMdira meM gaMga rAjA zivamAra ne rakhA thA / 75 lenA / 3 / dayA dharma rUpI dhavala varNa bhagavAna kA pAdadvaya kamala ke Upara eka siMha ke cAra paira hote haiN| aba yahAM cAroM tarapha prAu caraNa dIna virAjamAna thA / vahA~ siMha kA mukha eka hote hue bhI cAroM tarapha cAra mukha par3ate hai / 84 // dIkhate the, kyoMki yaha catumuMkhI siMha ke mukha kA cinha gaMga rAjA kA rAjya pratyeka siMha ke mukha para keza vizAlatA se dIkha par3ate hai| cinha arthAt bharata khaNDa kA zubha cinha thA / 76 / isa siMha ko itanA prAdhAnya kyoM diyA gayA? isakA uttara yaha hai ki vivecana--mAja ke bhArata kA jo rAjya-cinha caumukhI siMha hai vaha / bhagavAna ke 8 prAtihAryo meM eka prAtihArya hone se isakA mahatva itanA huaa| azoka cakravartI kA rAjya cinha thA, aisI mAnyatA pracalita hai| azoka se bhii| eka siMha hote hue bhI cAra dIkha par3ane se gaNita zAstra ke kramAnusAra
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhavalaya sarvArtha siddhi saMgha baMgalaura-dillI samAMka ko viSamAMka se bhAga dene se zUnya A jAtA hai|87) isa gajendraniSkrIr3ita mahAtapa ko karane vAle mahAtmAoM ke mahAvratoM nATya zAstra ke abhinaya ke lakSaNa meM isa siMha kA bhAva prakaTa kareM to meM apUrva zuddhi bhI prApta ho jAtI hai / 15 // ahiMsA kA bhAva paidA hotA hai / aisA kahane vAlA yaha nirmalAMka mahAkAvya bhUvalaya hai / pAhuTa granthoM meM isa siMha prAtihArya ko zramahAraka lAMchana mAnA gayA madhya sihaniSkrIDita eka se pATha maMka taka kA prastAra banAnA caahiye| usake zikhara para anta meM (madhya meM) nau kA maMka mA jAnA cAhiye aura jaghanya cAroM ora rahane vAle siMha ke mukha samAna hote haiM / niSkrIDita ke samAna yahAM bhI do do akSara kI apekSA se eka eka upavAsa kA siMha ke samIpa mahAvaniyoM ke baiThane ke kAraNa isa siMha kA bhI mahAvratI aMka ghaTAnA bar3hAnA cAhiye / isa rIti se isa madhya siMhaniSkrIDita meM jitanI siMha nAma pAyA hai / / aMkoM kI saMkhyA ho utane to upavAsa samajhane cAhiye aura jitane sthAna hoM samavazaraNa meM siMhAsana ke pAsa mahAvratI baiThakara jo siha niSkoDita, utanI pAraNA jAnanI cAhiye arthAt tapa karate haiM usI ke kAraNa isa ko siMha niSkrIr3ita kahate haiM / isakA nAma gaja agrakIr3e athavA gajendra-niSkrIr3ata tapa bhI hai 163 / / 12132435465768789 isa siMha prAtihArya ko yadi namaskAra kareM to aNuvrata kI siddhi ho / jAtI hai / 87-6756453423121 siMhaniSkrIDita vrata jaghanya madhyama aura utkRSTa bheda se tIna prakAra kA hai| unameM jaghanya sihaniSkoDita isa prakAra hai| eka aisA prastAra banAke ki anta meM (madhya meM) usameM pAMca kA aMka A jAya aura pahile ke aMkoM meM do do aMkoM kI sahAyatA se eka eka aMka bar3hatA jAya aura ghaTatA jAya isa rIti se jitane isa jaghanya sihaniSkrIDita meM aMkoM ke jor3ane para saMkhyA siddha ho utane to upavAsa samajhanA cAhiye aura jitane sthAna hoM utanI pAraNA jAnanI cAhie arthAt isa prastAra kA 12132435455453423121 yaha AkAra hai| yahAM para pahile eka upavAsa eka pAraNA aura do upavAsa eka. pAraNA karanI cAhiye / pazcAt do meM se eka upavAsa kA aMka ghaTa jAne se eka upavAsa eka pAraNA, do meM eka upavAsa kA aMka bar3ha jAne se tIna upavAsa eka pAraNA, tIna meM se eka upavAsa kA aMka ghaTa jAne se do upacAsa eka pAraNa, tIna meM eka upadAsa kA aMka bar3ha jAne se cAra upavAsa eka pAraNA, cAra meM se eka upavAsa kA aGka ghaTa jAne se tIna upavAsa eka pAraNA, cAra meM eka upavAsa kA aGka bar3ha jAne se pAMca upavAsa eka pAraNA, pAMca meM se eka upavAsa kA aMka ghaTA dene para cAra upavAsa eka pAraNA, cAra meM eka upavAsa kA aMka bar3hA dene para pAMca upavAsa eka pAraNA hotI hai| yahAM para anta meM pAMca kA aMka mA jAne se pUrvAddha samApta huaa| Age ulTI saMkhyA se pahile pAMca upavAsa eka pAraNA karanI cAhie / pazcAt pAMca meM se eka upavAsa kA bhaMka ghaTA dene para cAra upavAsa eka pAraNA, cAra meM eka upavAsa kA aMka bar3hA dene para pAMca upavAsa eka pAraNA, cAra meM se eka upavAsa kA aMka ghaTA dene para tIna upavAsa eka pAraNA, tIna meM se eka upavAsa kA aMka ghaTA vene para do upavAsa eka pAraNA, do meM se eka upavAsa kA aMka bar3hA dene se tIna upa-.. vAsa eka pAraNA, do meM se eka upavAsa kA aMka ghaTA dene para eka upavAsa eka pAraNA, pazcAt do upavAsa eka pAraNA, eka upavAsa eka pAraNA karanI cAhiye / isa jaghanya siMhaniSkrIDita meM aMkoM kI saMkhyA sATha hai| isalie sATha upavAsa hote haiM aura sthAna bIsa haiM, isaliye pAraNA bosa hotI hai| yaha didi assI 80 dina meM jAkara samApta hotI hai|
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvahAya 128 . isake prastAra kA AkAra isa prakAra hai| yahAM para bhI pahile eka upavAsa eka pAraNA aura do upavAsa eka pAraNA karanI caahie| pazcAt do meM se eka upavAsa kA aMka ghaTA dene para eka upavAsa eka pAraNA, do meM eka upavAsa kA aMka jor3a dene para tIna upavAsa eka pAraNA, tIna meM se eka kA aMka ghaTA dene para do upavAsa eka pAraNA, tIna meM se eka upavAsa kA aMka bar3hA dene para cAra upadAsa eka pAraNA hotI hai| isI prakAra jaghanya siMhaniSkrIDita ke samAna Age bhI samajha lenA caahiye| isameM aMkoM kI saMkhyA eka sau tirapana hai / isalie eka sau tirapana to upavAsa hote haiM aura sthAna taiMtIsa haiN| isaliye taiMtIsa pAraNA hotI hai / isaliye yaha madhya miniSkrIDita vrata eka sau chiyAsI dina meM samApta hotA hai / uttama siMhaniSkIDita eka se pandraha graMka taka kA prastAra banAnA cAhiye / usake zikhara para anta meM (madhya meM) solaha kA aMka yA jAnA cAhiye aura uparyukta sihanikIDitoM ke samAna yahAM para bhI do do akSaroM kI apekSA se eka eka upavAsa kA aMka ghaTA bar3hA lenA cAhiye / isa rIti se jor3ane para jitanI isameM aMkoM kI saMkhyA siddha ho utane to upavAsa samajhane cAhiye aura jitane sthAna hoM utanI pAraNA jAnanI cAhiye / isake prastAra kA AkAra 1213243546576673106 11 10 12 11 13 12 14 13 15 14 15 16 15 14 15 13 14 12 13 11 12 10 11 1086786756453423121 isa prakAra hai / yahAM para bhI pahile eka upavAsa eka pAraNA aura do upavAsa eka pAraNA karanI cAhiye / pazcAt do meM se eka upavAsa kA aGka ghaTA dene para eka upavAsa eka pAraNA, do meM eka upavAsa kA aMka bar3hA dene para tIna upavAsa eka pAraNA, tIna meM se eka upavAsa kA aMka ghaTA dene para do upavAsa eka pAraNA, tIna meM eka upavAsa kA aMka milA dene se cAra upavAsa eka pAraNA, cAra meM se eka upavAsa kA aMka ghaTA dene para tIna upavAsa eka pArA, cAra meM eka upavAsa kA aMka bar3hA dene se pAMca upavAsa eka pAraNA, pAMca meM se eka upavAsa kA aMka ghaTA dene se cAra upavAsa eka pAraNA, pAMca meM eka upavAsa kA aMka jor3a dene se upavAsa eka pAraraNA, che meM se sarvArtha siddhi saMgha masaura-dillI eka upavAsa kA aMka ghaTA dene para pAMca upavAsa eka pAraNA, khai meM eka upavAsa kA aMka bar3hA dene para sAta upavAsa eka pAraNA, sAtameM se eka upavAsa kA aMka ghaTA dene para hai upavAsa eka pAraNA, sAta meM eka upavAsa kA aMka milA dene se ATha upavAsa eka pAraNA, ATha meM se eka upavAsa kA aMka ghaTA dene para sAta upavAsa eka pArakhA, ATha meM eka upavAsa kA aMka milA dene para no upavAsa eka pAraNA, nI meM se eka upavAsa kA aMka ghaTA dene para ATha upavAsa eka pAraNA, nau meM eka upavAsa kA aMka jor3a dene para daza upavAsa eka pAraNA, daza meM se eka upavAsa kA aMka ghaTA dene para nau upavAsa eka pAraNA, daza meM eka upavAsa kA aMka bar3hA dene para gyAraha upavAsa eka pAraNA, gyAraha meM se eka upavAsa kA aMka ghaTA dene para daza upavAsa eka pAraNA, gyAraha meM eka upavAsa kA aMka bar3hA dene para bAraha upavAsa eka pAraNA, bAraha meM eka upavAsa kA aMka milA dene para teraha upavAsa eka pAraNA, teraha meM eka upavAsa kA aMka bar3hA dene para caudaha upavAsa eka pAraNA, caudaha meM se eka upavAsa kA aMka ghaTA dene para teraha upavAsa eka pAraNA, caudaha meM eka upavAsa kA aMka bar3hA dene para pandraha upavAsa eka pAraNA, pandraha meM se eka upavAsa kA aMka ghaTA dene para caudaha upavAsa eka pAraraNA, punaH pandraha upavAsa eka pAraNA aura solaha upavAsa eka pAraNA, solaha meM se eka upavAsa kA aMka ghaTA dene se pandraha upavAsa eka dhAraNA, pandraha meM se eka upavAsa kA aMka ghaTA dene para caudaha upavAsa eka pAraNA, caudaha meM eka upavAsa kA aMka bar3hA dene para pandraha upavAsa eka pAraraNA, caudaha meM se eka upavAsa kA aMka ghaTA dene se teraha upavAsa eka pAraNA, ityAdi rIti se yAge bhI samajhanA cAhiye / isa rIti se isa uttama sihaniSkrIDita vrata meM prakoM ko milakara saMkhyA cAraso chiyAnave hai| isalie itane to isameM upavAsa hote hai dhIra sthAna ikasaTha haiM isaliye ikasaTha pAraNA hotI hai / yaha vrata pAMca sau sattAvana dina meM samApta hotA hai / granthakAra ne tInoM prakAra ke siMhaniSkrIDita vratoM kI saMkhyA aura pAraNA ginakara batalAne kI yaha sarala rIti batalAI hai| jaghanyasiha niSkrIDita vrata meM sAtha upavAsa aura pAraNA batalAI hai evaM usakA prastAra pAMca aMka taka ?
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 // siri bhUvalaya sarvApa siddhi saMgha baiMgalora-villI rakhakara unakA Apasa meM jor3a deM aura jor3ane para jo saMkhyA Ave usakA cAra chiyAnabe upavAsa aura pAraNA ikasaTha kahI haiN| isakA prastAra solaha ke aMka ko se guNA karadeM, isa rIti se guNA karane para jo saMkhyA siddha ho utane to upa-1 adhika rakhakara paMdraha taka batalA pAye haiN| vahAM para bhI eka se lekara paMdraha taka vAsa aura jitane sthAna ho utano pAraNA samajhanI cAhie arthAt isa jaghanyakI saMkhyA kA prApasa meM jor3a dene para jitanI saMkhyA Ave usakA cAra se guNA siMhaniSkrIr3ita vrata meM eka se pAMca taka kI saMkhyA jor3ane para 15 hote haiM aura kare aura gaNita macyA meM jo solaha kA aMka adhika batalA mAye haiM use bor3a paMdraha kA cAra se guNA karane para sATha hote haiN| isalie itane to upavAsa hai da aura jor3a garaNA karane para jitanI saMkhyA nikale utane isa vrata meM upavAsa aura sthAna bosa hote haiM isalie pAraNA bIsa hai| madhya sihaniStrIDita meM samajhane cAhie aura jitane sthAna hoM utanI pAraNA jAnanI cAhie arthAt tirepana upavAsa aura tetIsa pAraNA batalA pAye haiM aura nau ke aMka ko zikhara eka se paMdraha taka jor3ane para ekasobosa hote haiN| ekasaubIsa kA cAra se guNA para rakhakara pATha aMka taka kA prastAra batalA pAye haiM / vahAM para eka se lekara pATha karane para (120x4:480) cArasI assI hote haiM aura inameM jo solaha taka saMkhyA rakhakara Apasa meM jor3a deM aura jor3ane para jitanI saMkhyA Ave usakA ! adhika batalA pAye haiM unheM milA dene se cArasau chiyAnabe ho jAte haiN| so cAra se guNA kareM tatpazcAt guNita saMkhyA meM jo nau girakara balalA bArasau chiyAnave to isa vrata meM upavAsa hote haiM aura sthAna ikasaTha hai isaliye pAye haiM use jor3a deM isa rIti se jitanI saMkhyA siddhaho utane isa madhyasiMhaniSko-1 pAraNA ikasaTha hotI haiN| isa krama se jaghanya madhyama aura utkRSTa sihaniSkrIDita DitameM upavAsa haiM aura jitane sthAna haiM utanI pAraNA hai arthAt eka se pATha kI upavAsa aura pAraNAoM kI saMkhyA jAnanI cAhie / jo manuSya isa paramataka ko saMkhyA kA jor3a dene para chattIsa hote haiM 1 chattIsa kA cAra se guNA pAvana sihaniSkrIDita vrata kA prAcaraNa karatA hai use vajavRSabha nArAcasaMhanana karane para ekasau caubAlisa hote haiM aura usameM mI jor3a dene para ekasI tirapanAko prApti hotI hai, ananta parAkrama kA dhAraka ho, siMha ke samAna vaha nirbhaya ho jAte haiN| isalie isa vrata meM ekasau tirepana to upavAsa hote haiM aura sthAna ho jAtA hai aura zIghra hI use aNimA mahimA Adi RddhiyoM ko bhI prApti taitIsa haiM isalie tetIsa pAraNA hotI hai| uttama siMhaniSkrIDita meM cArasI ho jAtI hai|
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ nA adhyAya OM kAvyadatizaya jJAna sAmrAjya / zarIkara vaybhava bhadra // bhU* pharavAda bhUvalaya siddhAntake / U kAvyavAdiyoL namipe // 1 // va zavA loka aloka bhUvalayada / tarasa nAliyoLahoragirukha // yaza ta* niyAda jJAnada dhanavadanALava / rasave mangaLada pAbharutaye // 2 // ma nadi prakAzavAya sUryano emaba / jinadevanantaradana ba banubhava tAvareyagra simahada agara / batumeTTabiruva nAlveraLa // 3 // va tiyoLu nidiha athavA kuLitirya / sthitiya daratyariya zikSA ke pratikSA mabananAlakara kAvyadA hitadakSaradanaka ii||4|| ra* sikada bevarilla nijadeha nirmala / hosadeharakta biLiyA su* tasamAcaktra vaSabha naaraacd| yazadAdi samahananAtga // 5 // vaza sama caturasravenipa // 6 // asamAna deha samasthAna // yAtranupamarUpa kAdati // rasagrantha sampageyanva // 6 // yazada sAbiradenTu cinha // 10 // yaza bala vIrya ananta // 11 // hasa gita madhura bhASaraNatu // 12 // dazabhedatu svAbhAvika // 13 / / vazathivu jananAtizayavu // 14 // rasada hatta ankada cinhe // 15 // viSaharadamaruta zarora // 16 // kusumadagrada jina deha // 17 // RSigaLArAdhipa deha // 18 // jasave mahonnata deha // 16 // rasasiddhi gAdiya deha // 20 // vizamasamAna kada beha // 2 // kuzadagra buddhidhideha // 22 // rasaravana mUrAtma deha // 23 // usahAdi mahAvIra deha // 24 // yazaviha kAvya bhUvalaya // 25 // bhU valayavanelala nAlaku vizegaLali / kAbuta nUru yojanada / ThAya rA* mubhikSateyanaunTu mADuta / tAu AkAzade gamana // 26 // vara re hisseya abhAva uNNada lisbantha / paripariyupasarga dhris|| riruvnaaldishemukhnerlbiildlih| pariyandareppeyanoTa // 27 // la- kaksa viDyemaLellara Iznatva / rakaSipa ugura kolvih|| rakSisi kUralu samanAgirapudu / rakSeya hadinenTu bhAve // 2 // ra zada sipiyanka kaSudara echana anaka / vaza samajJarijIva prA vaay|| yazacanakAkSara akSa bhASAmaya / bshbhssypupdeshviibaar|| mAnada askhalita sadhabhAvada anupama / canadhighoSada divya ta * praad| jinaradivyadhvanimUssanjayebarpa / dhnjhomctmuhrtpl||30|| sanisa tuTiyaLATali // 31 // janise salalugaLATa rahita ||3saa dhana tAlu poSTa bekilla // 33 // janakella promve samayadi // 34 // jinatupadezavAguyudu // 35 // dhana promadu yojana haridum // 36 // gaNadhara parazaneguttarade // 37 // jinavAriNa bekAge bahudu // 3 // manuja cakriyaprazneyante // 36 // jinavAriNa yuttara bahudu // 40 // konemodalananu tuLuvudu // 41 // dhanadravya prArama peLUvuH // 42 // dhana tatva ekara kathana // 43 // danubhava navavastu kathana // 44 // tani aida yAsthikAyagaLam // 45 // dhana hetuLima pendu // 46 // jina vivyadhvani sAra // 47 // koneya pramAraNa bhUvalaya // 48 // tika reyoLAzcaryada hatapromad atizaya verasida jina deva ya zadA pariyukevalajJAnavAgatubarubudu / prahage pAtiba kavadi ven ya veya kALina aSTakarmavu niladire / saveyadaliha anubhava ma / avatAradanizayahomavar ambake / saghi dhAtikSayAtizaya // 5 // ra sadAtmanenubarahanata papa prApta / yadivyAt manana na* tAvaza guraNasamadhanAda tejonidhi / rasasiddhigAdiya vastu // 11 // e vakAra mantarada murumUralombatta / ravarali guNAkAra ca ka ssu| vivaradadSaTibhedamaLanutiLiviha / navakAravatizaya vastu // 52 // 343 = E javananoDipa divya cakSu // 53 // navakArakAdiya vastu // 54 // suvizAla jagada sAmrAjya // 5 // - navanabodita divya jyoti // 56 // kavige sikkada divya rUpa // 7 // avayava supavitra pUtam // 5 //
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ sirimUvalaya ghe jayamjana hararapada rUpa suvizAla divyavay bhavatu // 60 // gavasaripageyaLiva beha // 61 // savivacanAm ruta zaradhi navapada bhaktiya zuddhi // 63 // navapada bhakUtiya siddhi // 64 // navapada jJAnada zakti // 65 // navadamka siddhi cAritrya // 66 // avasarpiNiyAdi rUpu // 67 // avasarpiSiya bhavyAnuka ||68 || navaberaDane bhAgadanuka // 66 // bhavahara siddha bhUvalaya // 70 // suratarhrAdamUr atizaya kAvyade / siri jina mahimegaLara Su tiruvllimoddligesnkhyaatyojn| diruvacanagaLa va rukSadoLa // 71 // * ruzisayala eleyu hunu haraNagaL / barubuvasamayadoLA nA* pariyatizaya zramadu maramuLLillada / dharepoLa calisuva pavana // 72 // hokkante sukhdaayk| enembe eraDaneya mahA || tAnA * tavAyu parivudu sUrane / tAnuyayurava biTTu jauvar // 173 // raga va navodita divya prema didviruvaru navaratna kettida * seya // suvizAla darpaNadante hoLevanela / davaniyu nAlukaneyanaka // 74 // vavaniya samavasaraNa // 75 // kavige nAlkaneyatizaya // 76 // navaranukaraNane lekaTTu // 77 // davanamolleya citradaccu // 78 // savi gandha mAdhava hUva // 76 // navagandha mAdhava baLa // 80 // suvizAla citravalliyadu // 81 // nava sampage paDiyaccu // 82 // nava gandharAja baLigaLa // 83 // avayava kamala jAtigaL // 84 // gamakhi vitkhacchu 85 // kAkaturi jhali // 86 // vividha cenagarajila belA // 87 // navamAlatI muDivALa // 88 // nava pagaDeya badhUka // 86 // chavi tALeyavatAra citra // 60 // bhUviya pAdariya nAmada hU // 61 // davaniya rekheyantidu // 62 // davaniya kAvya sUvalaya 163 // * va sugandhava patnIrina maLeyanu / avanige surisRta savana // sU* vijalavaSTiya devendra nAgnethis / bhuvige suriva meghakuvara // 64 // ma* yu aidAge devaru vikariyeyida / phala bhAnamukha zAli / / ti LiyAda payatu haraDuvuda prAragranka / vividhajevaranitya sakhya // 15 // mu* reyavArada eka devavikriyevinda / sara tara pina bujhAya zava prAranigebIsuvunAnaka kere bhAvi sirizuddha jalapUrNanayama 66 si# Dilu kArmo DaulkApAtavilla | viDiyAda AkAzadazama // vaDa ti yAgire sarva jIva rogAdi / bhiDeyillavihu hanumuTu // 67 // phaDegaLLi lada nirAmayaru // 100 // gaDiMgaLALadu bAluvara // 101 // proDavegaLaLivaru janaru / / 104 // kaDavanu kaLedu koLLuvaru // 105 // toDarugaLaLivaru janaH || 108|| taDegaLillabe sakhabiharu / / 106 // naDe muDiyalibu bALUvara / / 112|| paDigaLa bAdheyalli // 113 // yaDaraLiviharu noDala ||116 // SaDakSaravalina bhUvalaya // 117 // v* zrambharisiddha dharma cakravunAlku // bhrAnandadim makSendrarugaLa / / 118 // * ciyaduhanaeraD anukatu tAnu subateraL vizeyoL // 116 // * radhi // viracitapAdapoThavudinAtkavu / saripUjedastu humeyu // 120 // afar dATiharu harapavali // 68 // jaDateyanaLidihalli // 69 // mukha bAdheyaLiviharella / / 102 / / eDarugaLaLivaru ella // 103 // jaDateyanaLivu bALuvaru // 106 || jhaDataya naLiyadihasUla // 107 // saGagarayenillavali // 110 // kuDukegaLalidiharaLa li // 111 // baDhata nave niLLavala // 114 // maDigaLiLa lade bAluvaru // 115 // OM* navaLiva tejavatizaya ratna / kANuva beLakinujvalakSa | tAraNa spA* raNAvidhavalanakArava dharisiha / jAnapadaba teradinda // prAnada * ravida eLeLa, panvatiye hRdimUha / bare svarNa kamalava mu* na pAvapITha pUjAdravya eraL poge jinara mRvatnAtku zu bha da / ghanavAdatizayagaLanella peLa va / vinayAvatAri mAniha // 121 // sanunaya vAdiyArihanu // 124 // jina mArgalakSaNa dharma // 125 // jana bhUtaladoLagilla // 122 // janara bhUtaladoLelliharU // 123 // 131 // 56 // ||62 // ma siddhi saMgha beMgalora-dillI
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi baiMgalora billI se // 144 // janara kanTaka haraNAnka // 126 // ghana bhadra mangala rUpa // 127 // jina ziva bhadra kaTalAsa // 128 // jina viSNu bhavana vaykunTha // 126 // vinaya satyava bramhaloka // / 130 // janateya sarvArtha siddhi // 131 // janarige sarvAnka siddhi // 132 // ina candra koTiya kiraNa || 133 // kanaka ratnagaLa melkaTTu / / 134 / / ghana rasa siddhiya mariyu || 135|| kunaya vinAzaka mayui // 136 // kenevAlantiha zuddha svarNa // / 137 / / konegAtma siddhiya nenu // 138 // tanaya tanujeyara tyAga ||13|| banuja kinnara zilpa kAvya // / 140 / / dhanapuNyabhavana bhUvalaya // 141 // bha* vanAmara vyantarada jyotiSkara / nava nava kalpada siri bI rathana bhaktaru jayadhvaniyinda pADuva suvizAla kalaravarutiya // 142 // * ravamangalada prAstava mahA kAvya / saraNiyo siri vo * sen|| gurugaLamatijJAnadarivige silukiha / zrarahaMtakevalajJAna // 143 // ba* zavAge navatnAtSaugaLatizaya / RSi mArga dharmava dhari asadduruzavAda trayulokAgra siddhiyu vazavAgalemagemba jJAna ja# nisalu siri vIrasenara ziSyana / dhanabAdakAvyada katheya // ji na* zrasena gurugaLa tanuvina janmada / ghanapuNyavardhana vastu sagA gA janapadavelladaroLu dharma / tAtu kSoriyasi marpAga // tAn zra* lli mAnyakheTada dore jina bhakta / tAnu amoghavarSAMka raMga va pada bhaktiyim jana padavellavu / taba nidhiyAgisirdAga mu* avara bhavyatvada prAsannateyinda / navadanka mUrtiyAdante savivara matijJAna dharatu // / 146 / / avaniya jJAna samprApti // 146 // bhuviyatizayada sanbhAgya // 150 // navavidha brahmavanariva // 151 // avara pAlisuva sadguruna / / 152 / / suvizAla kItiya deha // 153 // navanavodita zuddha jayada / / 154 / zravatAradAzA vasaviya / / 155 / / bhuvi kItiyaha senagarAdi // 156 / / avatari sidajJAtayamzi / / 157 / / avana gotravadu saddharma // 158 // avana sUtravu zrI vruSabha // 156 // avanella tyajasida sena // 162 // ayana zAkheyu dravyAnga // 160 / / avana vamzabadu ikSvAku nava garaNa gaccha sAri // 163 // nava bhAratavoLu harisi saviya karnATaka dorege // 165 // vivaradoL karmava peda // 166 // rator kAvya bhUvalaya * vigaL aitu sanjanisida rAjane / sadhabala Adim baru do natvavaLita janateya pAlipa / bhUdbhuta vardhamAnAn // zrAna va zavAdatizaya dhavala bhUvalayada / yazavAge aidane aMka // rasa mahiya melbankava vazageyda rAjanu / vahisida dakSiragad bha // 161 // // 164 // // 167 // yA vi kahiya himsenoDi si // 173 // iha saukhya karavAda khyAti // 176 // bhuvana vivakhyAta bhUvalaya // 168 // spadavAge eraDane jayadhavalAkada / vadiMge marate mahA dhavala // 166 // * janateya jayazola dhavalada / zAne padaviyadu nAtku // 170 // smayavAda vijayazvalavintu / yazada bhUvalayada bharata // 171 // * ta // sihiya khaNDadakarmATakacakriya / mahiye maNDalanesarAntu // 172 // hisidaNuvrata khyAti // 175 // gahanad zrahimseya meresi mahiyatizaya svargadesarim // 178 // chaha khaNDa vaMzazAstra khyAti nahi nahi rUpanenuvante // 151 // viharisutiruva saddharma // 164 // sahakAra dharma sAmrAjya guheya tapazcarya siddha // 187 // 1122011 132 ihave svargavo emba teradim / / 176 / / vahiti amoghavarSapa maha vizva karnATakava dahisuta karmASTakava sihiya aham seya rAja ihvella saubhAgya rUpa ||182 // // 185 // iha para sukhada sarvasva ||188 || mahAvIra dharma mAngalya // 174 // 1 // 177 // // 180 // // 183 // 1125811 // 186 // // 145 // // 146 // // 147 //
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya // 191 // suha ziva bhadra vagbhALa / / 162 // / / 164 / / kuhaka vinAzaka rAjya mahAvIra naDiyiTTa rAjya vo* dinoLansaramuhUrtAda siddhAnta dAdi antyavanela cUka riteya sAngatyavene muni nAyara / guruparampareya viraci chAOM yeyoL zrAcAryanusurida vAyi / dAyavanariyuta nAnu || prAya mizra gilAdatizayadezhnUra hadinendu / agaNitadakSara bhASe // zuOM gaNAdi paddhati sogasini racisihe miguva bhASeyu horagilla // 168 // citta // sAdhiparAja pramoghavarSana guru / sAdhitazrama siddha kAvya // 165 // ta siri vIrasena sampAdita sadgrantha viracitavAcaka kAvya // 196 // mungala pAhUDada kramAnkada / dAyavi kumudendu muni 17 sogasAtha karmAdAdi jagadoLinnillada bhASe sogadIva zrI cakrabandha digilaLidiha svarga bandha bhigavu mAnavanadhpa bhaMga yuga parivartanadanga suguraNa sampUrNAnanya bhASe gaNita jIvara bhASe bage bageyatizaya bandha agaNita gaNita ananta khagabu svaMraMgake popa bhaMga ti reya jIbaranella pAlipa jina lo kada trasa nAliyoLagiha jIvara yaza karmadudayaca tandIva jina viSahara gAruDa mariya u saha senaranu toruvudu 133 // 196 // || 202 || // 205 // // 208 // // 211 // sarvArtha siddhi sa~gha beMgalaura - villI mahA siddha kAvya bhUvalaya // 163 // kasada karmada tolagipuDu // 224 // vazadAtma siddhi bhUvalaya / / 227 / / // 200 // || 203 || || 206 // // 206 // // 212 // / / 214 / / // 217 // dharma / nara pAlisubude na * de // guru dharmadAcAravanu bhIradiha rAja / dhareya pALivudenarive // 215 // sAkuva jaina dharma viidu // zo karavene sarva lakSaNa paripUrNa / nAka mokSava nIyuvudu // 216 // dhrm| rasege saubhAgyavanit tA yazakAya jovara zokava harisuta / rasasiddhiyantAgipudu // 218 // vizeyantavadanu kANi // 220 // // 222 // kusumAyudha tApaharanu suSama kAlavanu toruvadu prasadruza jJAna sAmrAjya // 216 // asamAna sAngatya bahudu // 222 // visamAnkanu bhAgipudu // 225 // va ghA# bageyatizaya zuddha kAvya // 202 // bigiviha sadariyanka // 204 // muruma pakSi bhASeya bhanga // 207 // jagavella bigidih bhanga || 210 | jagavella siddha bhUvalaya // 293 // // 223 // // 226 // // 228 // bhU*# tabalyAcArya navana bhUvalayad / zrakhyAtiya vaibhava bhava ra nUtana prAktana veraDara sandhiya khyAtiya sAruva sUtra va ra bhUtabali nAmavabanatizeyaven / dorevAna atizayavenu // ha la varaNa vAridhiyadu baLasuta bandire / saviya zvardhamAna pura / sA // 226 // // 230 // zravaroLu mAgadhavante // 231 // savi visinorina bugge // 232 // * zadu bhArata trikaLingavenisida / raseyella kannADada ma nada 'zrU' kAvyadoLendu nAlkoLin / TenuvAga bandankava ruSa vardhanavAda bhArata dezada / guru paramparethAda rAjya vira purada nADAda sauraassttrb| I vizva karmATa deza avitihudadaroLu rasavu // 233 // pracarupayoga munve // 234 // vazagemdantara habinadu sAvira / vizege nUraravattaMnTUna // 235 // jinarUpinAzeya konege zrombattanka / enuvaSTu ( jinara bhUvalaya) mahAprAtihArya // 236 // athavA agaM, 52, 442+23,5801,76, 022 / U 8, 748+ antara 14, 832=23,550 /
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ nauvAM adhyAya 'U' to navam aka hai| isameM atizaya jJAna bharA hone se jJAna sAmrAjya - kAvya bhI kahate haiM / aneka vaibhavoM ko maGgalarUpa se prApta karane vAlA pRthvI rUpa paryAya dhAraNa karanevAlA aura prAtmA kA svarUpa dikhAne vAle isa bhUvalaya ke siddhAnta kAvya kA Adi meM namaskAra karatA hUM // 1 // 'bhUvalaya' ke do artha haiM eka samasta pRthvI aura dUsarA AtmA / samasta pRthvI ko bhUloka kahate haiN| loka ke bAhara aloka ko bhI pRthvI hI kahate haiM / yaha loka asanAlI ke andara aura bAhara rahatA hai| una sabako jAnanevAlA jJAna hI hai| AtmA jJAna dhanasvarUpa hai| jJAna kA rasa hI maMgala prAbhRta rUpI isa bhUvalaya kA prathama khaNDa hai || 2 || sUrya to bAhara prakAza karatA hai aura mana ke andara jo prakAza hotA hai vaha jJAna sUrya hai / uma jJAna sUrya meM jinendra deva kI sthApanA karanI caahie| jaise jinendra deva sabhavAraNa me siMhAsana ke Upara rahane vAle 1008 dala vAle kamala ke Upara cAra aMgula adhara meM sparza nahIM karate hue kAyotsarga meM khar3A huA athavA malyaMkAsana meM baiThA huA aise jinendra deva kI mana meM sthApanA karanI cAhie / jaba jinendra deva jI kI sthApanA mana meM hotI hai usa samaya unakA pavitra jJAna bhI hamAre ajJAna timira ko naSTa karatA rahatA hai| usa jinendra bhagavAna meM 34 atizaya rahate haiM / bhraSTamahAprAtihArya ke svarUpa ko pahale kaha cuke haiM / zrava 34 atiSaya kA varNana karane vAlA yaha "ka" adhyAya hai / 3-4| kamoMdaya se durgandharUpI pasInA zarIra se nikalatA hai| ghAtiyA karmakSaya meM yaha pasInA mAnA bhagavAna kA banda gayA / isalie bhagavAna kA paramodArika divya zarIra nirmala hai| usa paramodArika zarIra meM bahane vAlA rakta hamAre zarIra kI bhAMti lAla nahIM hai balki usa rakta kA raGga sapheda hai| yaha zukla dhyAna kI antima dizA kA dyotaka hai| haDDI kI racanA meM aneka namUne haiN| sabase pahale kI uttama haDDI kI racanA ko vaccavRSabha nArAcasaMhanana kahate haiM / jor3a, Adi vajra se bane rahane ke kAraNa isako vastravRSabhanArAca saMhanana kahate haiN| yaha vajavRpabha nArAca saMhanana uso bhava meM mokSa ko jAne vAle dhAraNI kA hotA hai anya ko nahIM kisI to talavAra se AghAta karane para bhI yaha vacavRSabha nArAca saMhanana se banA zarIra naSTa nahIM hotA hai / dRSTAMta ke lie bhagavAna bAhubalI deva kA zarIra liijie| jaba bharata cakravartI ne adbhuta zakti mAna cakra ratna ko raNabhUmi meM bhagavAna bAhubali para chor3A to vaha cakra kucha nahIM kara sakA, kyoMki bAhubali jo kA zarIra vajravRSabha nArAca saMhanana se banAyA huA thaa| yahAM atizaya janma se hI thA // 5 // saMsthAna arthAt zarIra ko racanA ko kahate haiN| saMsthAna bhI vibhinna haiN| inameM prathama samacaturastra saMsthAna hai| zilpa zAstrAnusAra samasta lakSaNa se paripUrNa aGga racanA ko samacaturasra saMsthAna kahate haiM, arthAt pratyeka aGga ko lambAI caur3AI kI samAnatA hone ko samacaturasra saMsthAna kahate haiN| isake haTAnta' ke liedakSiNa meM zravaNa belagola meM rahane vAlI bAhubali svAmI kI vizAlakAya mUrti hI hai| aisA zilpazAstra se banA huA hone se bhagavAna kA rUpa varNamAtIta hai aura atizaya kAMti vAlA hai| unakI nAka campe ke puSpa ke samAna hai| zrImad svastikA nandyAvartA Adi 1008 zubha cinha bhagavAna ke zarIra meM dIkha par3ate haiN| aura bhagavAna meM ananta bala tathA bIrya rahatA hai| ananta bala arthAt caudaha rajju parimita jagata ko Age pIche hilAne ko zakti rahatI hai| lekina hilAte nahIM / hilAte raheM to bhagavAna bacce ke khela khelate haiM aisA kahane lageM 16 se 11 tk| bhagavAna hamArI taraha mu~ha kholakara jIbha hilAte hue dAMtoM kA sahArA lie vacana prayoga nahIM karate haiN| apane sarvAMga se hI ye bhASaNa karate haiN| vaha vacana bahuta sundara hote haiN| jitanI bAta karanI cAhie utanI hI karate haiM adhika nhiiN| vaha bhASA madhura hotA hai| yaha dasa meda - ( 1 ) pasInA nahIM rahanA [2] rakta sapheda honA (3) vajravRSabha nArAca saMhanana [4] samacaturasra saMsthAna, [5] anupama rUpa [6] campA puSpa ke samAna nAsikA [7] 1008 zubha cinha, (8) ananta bala [C] ananta vIryaM [10] madhura bhASaNa bhagavAna meM janma siddha haiM tathA svAbhAvika haiN| isako jananAtizaya kahate haiM /
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 siri bhUvajaya sarvArtha siddhi saMgha baiMgalaura-dillI ina dasa pratizyoM ko dhyAna meM rakhate hue bhagavAna ke darzanakaranA bhagavAna ke saMsArI jIvoM ke mana ko AkarSita karane kI zakti tathA, samudra kI janmAtizaya kA darzana karanA hai| bhAva zuddhi se yadi darzana kareM to zarIra laharoM meM uThane vAle zabda ke samAna bhagavAna kI nikalane vAlI divya dhvani hai| meM rahane vAle roga naSTa ho jAte haiM / 1008 paMkhur3iyoM ke agrabhAga meM rahane / yaha divyadhvani prAnaH, madhyAna, zAma ko isa prakAra tIna saMdhyA samaya meM nikalatI vAle jinendra deva ke darzana karane se apane zarIra meM bhI vaha sthiti prApta haiN| aura yaha divyadhvani / mahUrta pramANa taka rahatI hai / isake atirikta yadi hoto hai / maharSi isa prakAra dasa atizayoM se yukta jinendra bhagavAna kI upAsanA koI bhavya puNyAtmA joba prazna pUchatA hai to unake prazna ke anukUla dhvani karate haiN| zarIra kI UMcAI kI apekSA na rakhate hue mahimA kI apekSA se nikalatI hai / 30 / mahonnata zarIra vAle bhagavAna kI pUjA karate haiN| jaba isa rIti se jinendra saMsArI jovoM kI jaba dhvani nikalatI hai taba to hoTha ke sahAre bhagavAna ko apane mana meM dhAraNa karake prasannatA se vyAvahArika kArya kareM to nikalatI hai| paranta bhagavAna ko divya bhavani indriyAdi hoMTha se rahita nikalatI kArya kI siddhi hotI hai / itanA hI nahIM balki pArA [eka dhAtu | kI sidihai|31|| bhI ho jAtI hai| bhagavAna ke zarIra kI isa dasa vidhi atizaya ko gugagana krama bhagavAna kI divyadhvani dAMta se rahita hokara nikalatI hai / 321 se tama aura vipamAMka ko lekara ginatI karate jAyaM to paramotkRSTa (Higher bhagavAna kI divya dhvani tAlU se rahita hokara nikalatI hai|33| Mathe matics) gaNita zAstra kA jJAna bhI ho jAtA hai uparokta rIti se / aneka bhavya jIvoM ko eka samaya meM hI jinendra deva sabhI ko eka sAtha bhagavAna kI pArAdhanA kara to buddhi Rddhi ko kuzAgratA bhI prApta hotI hai| padezApAna karAte 34.35 // / 6 se 22 taka / eka yojana ko dUro para baiThe hue samasta jIvoM ko bhagavAna kI divya adhyAtma rasa paripUrNa ralatrayAtmaka yaha deha hai // 23 // vANI sunAI detI hai|36|| yahI vRSabhAdi mahAvIra paryanta tIrthakaroM ko deha hai / 24 / zeSa samaya meM gaNadhara deva ke prazna ke anusAra uttara rUpa divya dhyAna aisA vizAlakAya yaha bhUvalaya grantha hai / 25 / nikalatI hai / 374 ekaso yojana taka subhikSa hokara utane ho kSetra meM honevAle jIvoM kI isa prakAra se bhagavAna kI amRtamaya vANI jaba cAheM taba bhabya jIvoM rakSA hotI hai| bhagavAna kA samavazaraNa AkAza meM pravara gamana karatA hai| ko sunAI detI hai|3| / mAnava meM jo indra ke samAna cakravartI haiM una cakravartI ke prazna ke anusAra hiMsA kA prabhAva, bhojana nahIM karanA, upasarga nahIM honA, eka mukha hokara uttara mila jAtA hai / 36-40 / bho cAra mukha dIkhanA, AMkhoM kI palaka nahIM laganA 127/ pAdi se lekara anta taka samasta viSayoM ko kahanevAlI yaha divya samasta vidyA ke adhipati, nAkhUna nahIM bar3hanA, bAla jaisA kA vaisA hI dhvani hai|4 rahanA arthAt bar3hanA nahIM tathA aThAraha mahAbhASA ye bhagavAna ke hotI hai / 28 jIva, padagala, dharma, adharma, AkAza aura kAla ye 6 dravya hai| ye 6 dravya isake atirikta sAtaso choTo bhASAyeM aura sainI jIvoM ke prakoM se jisa jagaha rahate haiM usako loka kahate haiM / divya dhvani ina sampUrNa 6 gyoM ke mithita pakSa bhASAyeM aura bhavyajanoM sampUrNa jovoM ko unhIM ke hitArtha vividha svarUpa kA vistAra pUrvaka varNana karatI hai / 42 // bhASAmoM meM eka sAtha upadeza dene kI zakti bhagavAna meM vidyamAna rahatI hai / REE jIva, ajIva, mAdhava, baMdha, saMvara, nirjarA aura modA ye sAta tattva hai| .
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 siri avakSaya sarvArtha siddhi mapa baiMgalora-dillI bhagavAna kI divya vAraNI ina sAta tatvoM kA varNana karatI haiM / 43 / arthAt arahaMta siddhAdi nava pada kA atizaya vastu rUpa yaha bhUvalaya grantha hai / 52 / sAta tattvoM meM puNya aura pApa ko milAne se tattva hote haiM / bhagavAna 343 = 1 yaha atizaya se yukta divya cakSu kA prabhA se bama dharmarAja kI divya vANI una / tattvoM kA varNana karatI hai|4| (mRtyu) bhAga jAtA hai / 53 / jIca, pudgala, dharma, adharma, prAkAza ye pAMca paMcAsta kAya kA bhI varNana yaha vastu nAmaka jJAna cakSu arahaMta siddhAdi navakAra mantra kA prAdi karatI hai|45|| mantra hai|541 ina sabako pramANa rUpa se batalAne ke samaya sundara, 2 mArmika tatva kA jJAniyoM ke antargata jJAnarUpI vizva kA sAmrAjya yaha bhUvalaya hai|55 varNana karatI hai / 46 // jJAniyoM ke jJAna meM jhalakane vAlI nava navodita divya jyoti rUpa yaha jinendra bhagavAna ko divya dhvani se hI yaha divya vANI nikalatI hai| mahA kAvya hai|56| anya ke sahAre se nahIM / 471 kaviyoM kI kalpanA meM na mAnevAlA dibya rUpa yaha kAvya hai|57| yaha divya vANI bhagavAna jinendra deva kI vAlI dvArA nikalane ke kAraNa ! isa grantha kA sarvAvayava arthAt sabhI bhASAyoM kA grandha parama pavitra antima pramANa rUpa bhUvalaya zAstra hai|4| hai|58| upayukta samasta dama avirAma duniyA ko Azcarya cakita karane yaha sabhI bhASAoM kA grantha saMsArApaharaNa kA munya mArga hai / 56 // vAlI haiN| parahaMta bhagavAna ko ghAti karmake (jJAnAvarNIya, darzanAvargIya, mohanI, / samavazaraNAdi mahAvaibhava ko dikhanAne vAlA yaha bhUvalaya grantha hai / 60 antarAya) nAza hone se kevala jJAna kI utpatti hotI hai aura kevala jJAnake sAtha yaha bhavalaya grantha digambara muniyoM ke samAna nirAkaraNa hai|6| / hI ina dasa atizayoM ke utpanna hone se isakA nAma pAti kSaya aura jAti kSaya yaha kAvya miSTa bacana rUpI jala bindu se bharA hupA zAna kA sAgara bhI hai 46 jo kSetra meM bhI karma raha gaye to yaha atizaya AtmA ko nahIM miltaa|| yaha kAvya naba pada bhakti ko zuddha karanevAlA hai 163 / ye ATha karma nirmUla karane ke mArga haiM aura isalie isakA nAma dhAti kSaya, aura yaha bhUvalaya granya nava pada bhakti dvArA prApta hone vAle phala ko dene jAti kSaya par3A / 50 vAlA haiM / 64 jIva ko jaba arahaMta pada prApta hotA hai taba ananta jJAna, ananta darzana, nava pada ke jJAna se samasta bhUvalaya kA jJAna yA jAtA hai / 6 // ananta vIrya, ananta sUkha ityAdi ananta guNa prApta ho jAte haiN| una ananta / nava aMka ko sampUrNa siddhi hI cAritra kI siddhi hai|66| guNoM se, prAtmA karor3oM candra sUrya prakAza jaisA tejonidhi ho jAtA hai| aise yaha bhUvalaya grantha avasarpiNI kAla ke samasta viSayoM ko dikhAtA arahaMta bhagavAna kI pUjA karate haye pArA kI siddhi karane kA prayatna karanA hai| zreyaskara hai / 51 // yaha kAvya avasarpiNI kAla kA sarvotkRSTa bhavyAMka rUpI hai|68| navakAra maMtra ke AdimeM tIna aMka haiM, tona ko tIna me guraNA kara diye ima kAvya ke adhyayana se gaNita zAstra kA marma mAlUma hokara aGka to vizva kA samasta aGka mI A jAtA hai / nau kA parijAna hI divya cakSu hai, ase vibhAjita ho jAtA hai 166 / aura nau aGka kA vivaraNa karane se hI vizva kA samasta dRSTi bheda arthAt tIna isa rIti se samasta vidyAoM ko pradAna karake anta meM bhava vinAza sau zreSaTha dharma kA aura unameM rahane vAle bheda aura abheda kA jJAna ho jAtA hai| karake siddhi pada ko dene vAlA yaha bhUvalaya grantha hai 70 /
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUSajaya sArtha siddhi saMgha baiMgalaura-pillI deva gaNa bhagavAn ke 13 pratizayoM ko karate haiM / usameM pahale ke mati- isI prakAra gandha mAbhava ( gandha mAdana ) puSpa bhI usa puSpa vATikA zaya saMkhyAta yojana taka rahane vAle sabhI jaMgalI vRkSoM meM pase, puSpa, phala Adi meM rahatA hai 176 eka hI samaya meM laga jAte haiM aura utanI dUra taka eka bhI kAMTA tathA karaNa mAtra! isI bhAMti nava jAta gaMdha mAdhaya latA bhI vahAM rahatI hai 1000 reta kA saMcAra na ho, aisI havA calane lagatI hai| vahAM para muvizAla rUpa se phailI huI citravallI nAmaka velA bhI kAmadhena ke dvArA apane ghara ke prAMgana meM aneka sAmAna ko prApti tathA / rahatI hai / 1 // pavana kumAra dvArA calane vAlI atyanta sukhakAraka aura mAnandadAyaka havA kA vivecana:-zrI kumudendu AcArya ne isa citravallI nAmaka latA kA cAlanA dUsarA atizaya hai| varNana zrI bhuvalayAntargata caturtha khaNDa meM vistRta rUpa se kiyA hai aura usake . samavasaraNa meM siha, hAthI, gAya, pakSI, sarpa ityAdi ne apane paraspara ra saMskRta vibhAga meM pAyA hai kiko chor3akara jaise eka hI jagaha meM rahate haiM vaise apane kuTumba ityAdika jana vaira-1 namaH zrI varSamAnAya vizva vidyaa'vbhaasine| rahita Apasa meM prema se apane-apane sthAna meM rahanA tIsarA atizaya hai| citravallI kayAkhyAnaM pUjyapAdena bhAsitama / / jaise vivAha maMDapa ke bIca vara vadhU ko bigane ke lie nava ratna se vizva vidyA ke prakAzaka zrI vardhamAna bhagavAna ko namaskAra karake zrI -nimita vaidikA taiyAra kI jAtI hai usI taraha sphaTika mariNa ke prakAza ke samAna pUjya pAda svAmI ne citraballI kA vyAkhyAna kiyA hai| zrI kumudendu prAcArya ne camakane vAlI yaha bhUmi cauthA atizaya hai / samavapAraNa meM rahane vAlA yaha cauthA sUcita kiyA hai ki isI prakAra maMgala prAbhUta ke samasta viSayoM ko sabhI jagaha pratizaya kavi logoM ke dvArA bhI avarNanIya hai 171-76 / jAnanA caahiye| uma bhUmi ke atizaya ko pAMca pAMca hAtha ke nau pArTa ke vibhAga taka! samavazaraNa ke antargata puSpa vATikA bhittI ke Upara campA puSpa kA kiyA gayA hai| bhI varNana kiyA gayA hai| noTa-isa campaka puSpa ke viSaya meM zrI samantabhadrAcArya ne bar3e sundara ' antara zloka kA vivecana--upayukta bhAgoM kA vivecana zilpazAstra DhaMga se varNana kiyA hai / / 'aura jyotiSa zAstra se sambandha rakhatA hai| zilpa zAstra ke vidvAnoM kA kathana isI prakAra gandharAja [ sugandha rAja ] kA melA bhI vahAM citrita hai ki Upara ke niyama se hI maTha, mandira tathA mahala makAna Adi banAnA cAhiye; kyoMki yadi aisA na hokara kadAcit agni kor3a meM makAna eka iNc| kamala puSpa ke jala kamala, thala kamala Adi aneka bheda haiN| una bhI zAstrokta niyama se adhika ho jAya to gRha evaM gRha svAmI donoM ke lie / sabakA citra samavazaraNa meM citrita hai|41 aniSTa hotA hai| isI prakAra jyotiSa zAstrAnusAra bhalI bhAMti zodhakara bhavana vahAM para samasta puSpoM kI kalI citrita rahatI hai|85|| nirmANa kiyA jAya taba to ThIka hai kintu yadi aisA na karake sUrya candrAdi nava kAmakastUrI kI TokarI bhI vahAM banI rahatI hai| grahoM ke viparIta sthAna meM banAyA jAya to vaha bhI mahAna kaSTadAyaka hotA usa vATikA meM karnela ke zveta aura rakta varNa ke puSpa bane rahate hai !77 / vana vATikA meM davana, juhI, mAlatI (molle) Adi sugaMdhita puSpoM ke vahAM para nava mAlatI aura mur3ivAla bhI bhittikA meM citrita haiM 11 2. samUha rahate haiM / 78) pAzA khela meM prayukta bandhUka, tAr3a vRkSa ke citra tathA ketakI puSma, 44
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMpa baMgalora-dillI bhUpAdarI Adi puSpoM kA samUha pRthvI ke Upara akSa rekhA ke samAna pratIta hotA hai samavazaraNa meM sabhI jIva mRtyu kI bAdhA se rahita rahate haiM / 10 / hai| isa samavazaraNa kA varNana karane vAlA yaha bhUbalaya hai / 86-63 sAMsArika jIvoM ko calate, phirate uThate baiThate Adi prakAra ke kAraNoM vivecana-bhUvalaya ke caturtha khaNDa meM zrI kumudendu prAcArya ne zrI samanta se kaSTa mAluma par3atA hai paranta rAmavazaraNa ke andara Ane se sabhI kaSToM se bhadrAcArya ke zlokoM dvArA kevar3A puSpa kA vizeSa mahatva dikhalAyA hai| una / jIva rahita ho jAtA hai / 103 / zlokoM kA varNana nimna prakAra se hai bahuta se vyaktiyoM meM samavazaraNa ko dekhate hI vairAgya utpanna ho jAtA "kupyA taM bharitAya ketakisumukaSonmukhe kujarama / hai aura vairAgya paidA hote hI ve loga dIkSA le lete haiM / 104 / cakra hastapuTe samanta vidhinA sidhUra candrAmaye / / saMsAra meM rahate hue kaI jova anAdi kAla ke karma rUpI dhana ko apanA ityAdi rUpa se rahane para vijJAna siddhi ke lie yaha granya atyanta upayogI samajha karake usI meM rata rahate haiM parantu ve jIva samavazaraNa ke andara pAte hai| ata: ina zlokoM kA vizeSa lakSya se adhyayana karanA caahie| nitya naye- hI usa karma rUpI dhana se virakta ho gaye / 105 // naye sugaMdhita gulAba jala kI jo vRSTi zrI jinendradeva ke Upara abhiSeka rUpa se samavazaraNa meM rahanevAle jIvoM ko pAlasya nahIM rahatA hai / 106) hotI hai vaha saudharmendra kI AjJA se meghakumAra devoM dvArA hotI hai| 64 samavazaraNa meM rahanevAle jova rAga dveSa se rahita rahate haiM / 1071 yaha jalavRSTi pAMcavAM atizaya hai| ise deva apanI vaikriyika zakti samavazaraNa meM rahanevAle jIvoM ke mArga meM kisI bhI prakAra kI ar3acaneM dvArA banAte haiM, phala bhAra se namrIbhata zAlI [jar3ahana] kI patalI tathA hare raMga nahIM par3atI haiN|108| kI jar3a pRthvI para uganA chaThavAM atizaya hai / vividha jIvoM ko sadA saukhya denA vahAM rahanevAle jIvoM ko sarvadA sUkha hI mAlUma par3atA hai / 106 / sAtavAM atizaya hai / vahAM rahanevAle jIvoM ko kisI bhI kArya meM prasturatA ityAdi nahIM devagaNa apanI vitriyA zakti se cAroM aura ThaNDI vAyu phailA dete haiN|| rahatIM 1110 // yaha mAThavAM atizaya hai| tAlAba tathA kuyeM meM zuddha jala pUrNa honA nauvAM vahAM rahanevAle jIvoM ko satAnA duHkha ityAdi kisI bhI prakAra kI. atizaya hai / 6 bAdhAyeM nahIM rahatI haiM 1111 AkAza pradeza meM bijalI [ siDalu ] kAle bAdala ulkApAta prAdi samavazaraNa meM rahanevAle jIvoM ko dharmAnurAma ke atirikta anya mAlocanA na par3anA 10vAM atizaya hai| sabhI jIva roga rahita raheM, yaha 11vAM atizaya nahIM rahatI hai / 112 // hai 197 hama bahuta Upara yAgaye haiM nIce kisa prakAra se utareM isa prakAra samavazaraNa ke calane ke samaya meM sabhI jIva harSita rahate haiM 184) kI AlocanA bhI jIvoM ko nahIM rahatI / 1133 samavazaraNa ke bihAra ke samaya meM sabhI jIva apanI Alasya ko tyAga vahAM rahane vAle jIvoM ko daridratA kA bhaya nahIM rahatA hai / 114 // kara prazna citta se rahate haiM / 66) hama snAnAdi se pavitra hai / aura vaha snAnAdi se rahita hai isa prakAra rogAdi bAdhAoM se rahita hokara sabhI jIva mukhapUrvaka rahate haiM |10||kii zaMkAyeM mana ke andara nahIM paidA hotI haiM / 115 // samavazaraNa meM pAte hI sabhI jIva mAyA moha ityAdi sAMsArika bahuta varNana karane kI AvazyakatA nahIM bahAM para sabhI jIva sukha mamatA se virakta ho jAte haiM aura unako samavazaraNa ke prati AsthA ho jaatii| pUrvaka rahate haiM / 116 / 6akSara arthAt 6 prakAra ke dravyoM kA varNana isa bhUvalaya meM hai / 117 //
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 siri mUvajaya sarvArtha siddhi saMgha, baiMgalaura-dillI kAnti kama na honevAlA atizaya prakAzamAna rala racita cAra! yaha samavazaraNa janatA kA sarvAtha siddhi sAdhaka hone se sarvASa svarma dharma cakra ko yakSadeva mAnanda se dhAraNA kiye rahate haiM / 11 // / bhI yahI hai / 13 // nAnA prakAra ke prAnuSaNoM se susajjita sAMgatya nAmaka chanda jisa janatA ko saba aMka ke dikhalAnevAlA hone ke kAraNa yaha samavazaraNa prakAra suzobhita hotA hai usI prakAra dharma cakra bArahavAM atizaya hai aura 321 sarvAta siddhi bho hai / 132 // dizAoM meM arthAt eka eka dizA meM sAta-sAta paMkti rUpa rahanevAlA svarNa samavazaraNa meM koTi candra aura koTi sUrya kA prakAza bhI rahatA hai| kamala terahavAM atizaya hai| paura bhagavAna ke bAda pITha meM rakkhI huI pUjana 1333 kI sAmagrI pUrNimA ke samAna sapheda vasA vAlA caudahavAM atizaya hai / 116-1 svarNa meM ratna manhita hokara toraNa meM virAjamAna rahatA hai / 134 // 120 // una toraNoM meM pArA ko siddha karake banAyA huA maNi bho laTakA hamA pAda pITha meM rahanevAlI pUjana kI sAmagrI aura upakaraNa ina donoM ko rahatA hai / 13 / / jisa prakAra samasta durguNoM ko vinAza karanevAlA ratnatraya hai isI ghaTA dene se cautIsa zubha atizaya ho jAtA hai / ina saba atizayoM kA varNana prakAra rasamariNa bhI janatA ke daridratA ko nAza kara detI hai|136| karanevAlA vinayAvatArI arthAt vidvAn kauna hai / 121 // svarNa to haldI ke raMga ke samAna rahatA hai usa varNa ko dUdha ke samAna isa prakAra kA varNana karanevAle kavi loga isa pRthvI para kahIM bhI / maa| sapheda banAnevAlA yaha pArA kA maNi hai / 137 / nahIM hai / 12 / vivecana:- isI bhUvalaya meM pAne vAle zrI saMmatabhadra prAcArya ke vacanoM isa prakAra kA vyakti pRthvI para kaho hai basAno / 123 // ko dekhiye| yadi naye mArga kA jJAtA ho to unase bhI pUrA bana nahIM ho sakatA svarNazvetasughAmRtArtha likhitiM nAnArtharatnA karma / arthAt sapheda svarsa hai| 124 // banAne kI vidhi anAdi kAla se jainAcArya ko mAlUma thii| aAja kala isako jinendra bhagavAna kA batAyA humA mArga dharma ko lakSaNa denevAlA palATinam kahate haiM aura vaha palTI palATinam bahumUlya hai| hai / 125 // antima meM prAtmasiddhi ko prApta karanevAlA yaha samavazaraNa bhUmi yaha bhUvalaya kA jo aMka hai vaha aMka prANI ke kaSTa ko dUra karane / hai // 13 // vAlA hai / 126 // lar3ake lar3akiyoM ko arthAt samasta bandhu bAndhavoM ko tyAga karAne vAlA yaha aMka bhadra svarUpa hai aura maMgala rUpa hai / 1274 / yaha kAvya hai / / 136 // jinendra bhagavAna ko ziva zabda se bhI kahane se yaha samavazaraNa kailAza rAkSasa aura kinnara ityAdi deva logoM ne isa samavazaraNa ko banAne bhI hai| 12 // kI vidyA ko sIkhA hai| usa vidyA ko batalAne vAlA yaha bhUbalaya kAvya jinendra bhagavAna ko viSNu kahate haiM isalie samavazaraNa vaikuTha bhI / hai / / 140 // hai|12| isa prakAra bhavya jIvoM ke puNya se banAyA huA mahala rUpI yaha bhUvalaya isI prakAra jinendra bhagavAna ko brahmA bhI kahate haiM isalie yaha samavazaraNa / grantha hai // 14 // satya soka bhI hai / 1300 bhavanavAsI, vyantaravAsI, bhavanAmara, vyantarAmara, jyotiSaka aura svarga
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUgalaya sarSi siddhi saMbha baiMgalora-dillI loka ke sabhI deva arthAt zrI-mahAbIra bhagavAna ke bhaka jana kalakalAhaTa ke sAtha | kumudendu AcArya kA samaya 753 varSa nahIM balki 680 varSa hai| jai jai zabda kA gAnA gAte haiM / / 142 // dUsare zivamAra ke pAsa pramogha varSa nAmaka padavI thii| use rASTrakUTa sampatti yukta maMgalaprAbhRttaM mahAkAvya ke rAste se zrI guru vIrasena nRpatuja ne yuddha meM parAjita karake kArAgAra meM DAla diyA thaa| cAhe ve vahIM para yAcArya ke matijJAna meM mile hue arahaMta bhagavAna kA kevala-jJAna hI yaha bhUvalaya hI mara gaye hoM para aisI vikaTa paristhiti meM bhUvalaya jaise mahAna gratya kA prantha hai // 14 // upadeza ve kaise de sakate the? kadApi nhiiN| kintu prathama zivamAra ne sampUrNa amara kahe huye 34 pratizaya yadi apane vaza meM ho jAye to RSiyoM ke bharata khaNDa ko apane svAdhIna karake himavAna parvata ke Upara apanA vijaya-dhvaja mArga se dharma dhAraNa ho jAtA hai| tatpazcAt asahA jJAna vikasita hokara phaharAyA thA isase yaha siddha huA ki prathama zivamAra hI zrI kumudendu prAcArya AtmA ko mokSa siddhi ho jAne ke samAna bhAva bar3ha jAtA hai // 144 // ke ziSya the| ' aisA jJAna bar3ha jAne ke bAda hameM (kumudendu muni ko) arthAt zrI vIra- abhiprAya yaha nikalA ki kumudendu AcArya kA samaya prathama zivamAra kA senAcArya ke ziSya ko bhUvalaya jaise mahAn adbhuta kAvya kI kathA viracittathA , na ki dvitIya kA / isa viSaya meM itihAsa vettAnoM ko maMtraNA se maisUra karane kI zakti utpanna ho gaI aura zrI jina senAcArya kA jJAna sahAyaka humaa|vishv vidyAlaya ke antargata kI gaI vArtAlApa kA vivaraNa saMkSepa se yahAM isIlie isa bhuvalaya kAvya kI racanA meM hamArA apUrva puthya vardhana huaa| isa diyA gayA hai| nAma vastu hai // 14 // prAcArya kumudendu dvArA viracita thI bhUvalayaisa bhArata ke kone 2 meM dharma kI avanati dazA meM zrI jinendradeva kA aitihAsajJoM kA kathana hai ki 15-7-57 ko eka bAtacIta meM bAisa bhakta mAnyakheTa kA rAjA zrI jinadeva kA bhakta amoghavarSa nAmaka rAjA cAMsalara DA0 ke0 bI0 puTappA ne unase yaha bhAva prakaTa kiyA ki yadi kumudendu ne.||146|| viracita zrI bhUvalaya kA saMkSipta vivaraNa 36 dezoM ke vidvAna aura vidyArthiyoM nava pada bhakti pradAna karake samasta janatA ko dharma meM zraddhA utpanna ! kI vizva vidyAlaya sevA samAja meM, jo ki 25-7-56 ko maisUra meM hone vAlI karAke dharma kI sthApanA kii| una samasta dhArmika prajAmoM meM bhavya jIva aura tho, prastuta kiyA jAya to adhika ucita ho| bhavyoM meM grAsanna bhavya apane bhavyatva lakSaNa ko prakaTa karate huye navamAMka sidi| jaba zrI bhUbalaya ke kucha hastalekha aura chape hue lekha bhArata ke rASTrapati hameM prApta ho gaI, aisA jAnakara bar3e mAnanda ke sAtha rahane lage // 147 // DA. rAjendra prasAda jI ko dikhAe gae to unhoMne acAnaka ise vizva kA vivecana--kannar3a bhASA meM prakaTa huye bhuvalaya grantha ke upoddhAta meM rASTra-1 pAThavA Azcarya batAyA aura eka vAda-vivAda ke samaya DA0 puTappA ne kahA ki kUTa rAjA nRpatuGga ko pramoghavarSa mAnakara upodghAta kartA ne zrI kumudendu / zrI bhUvalaya grantha ko vizva kA prathama prAzcarya bhI kaha sakate haiN| prAcArya ke samaya kI 8 vIM zatAbdI ke antima bhAga arthAt kRzatAbda 7831 lekina durbhAgya kA viSaya hai ki itanA prAzcarya janaka granya maisUra mAnA hai| aba unhIM mahAzaya ne isa navama adhyAya kA athavA 40 adhyAya se / riyAsata tathA isake bAhara ke bahuta kama vidvAna tathA anveSaNakArI hI jAnate Upara ke viSayoM kA adhyayana karate hue kumudendu prAcArya nRpatuGga ke guru nahIM, hai jo ki abhI bhI isake pAzcarya se pUrNa paricita na hote hue apanA mArga balki gaMga vaMza ke rAjA prathama zivamAra guru the| usa zivamAra ne haidarAbAda / khojane kI koziza meM haiM / ke mar3akher3a nahIM, maisUra prAMta ke baiMgalora se 30 mIla dUrI para maNye nAmaka graam| Aja vizva ke anekoM vidvAna mahatvapUrNa prayatnoM dvArA vibhinna navInameM rAjya kiyaa| unakA samaya kRstAbda lagabhaga 680 varSa thaa| isaliye zrI ! tAtroM kI khoja meM lage hue haiN| ata: yaha atyanta bhAvazyaka ho jAtA hai ki
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 khira bhUSalAya sarvArtha siddhi saMpa baMgalaura-dillI bhASAoM ke janma aura vikAsa para bhI dhyAna diyA jAya / hamArA prAcIna sAhitya, sake haiM ki vaha kaunasA amoghavarSa thA jise gobindA rAjA kA putra mAnakara vijJAna, Ayurveda, darzanazAstra, dharma, itihAsa, gaNita Adi yadi punaH prakAza meM bhUvalaya anya' par3hAyA gayA thaa| lAe jAe~ to mAnava jAti kI adhika unnati aura uddhAra ho| yaha eka mAnya aitihAsika satya hai ki prathama zivimAra joki satyapriya aisA kahA jAtA hai ki yo kumudendu jI beMgalora se 38 mIla dUra nancI bhI pukArA jAtA thA aura navakAmA ne I0 san 676 se I0 san 726 taka parvata ke samIpa 'yelevAlI' ke nivAsI the aura bhUvalaya prantha meM yaha spaSTa rUpa se rAjya kiyA thaa| vaNita hai ki zrI kumudendu prAcArya rASTra kUTa ke rAjA amogha varSa aura zivamAra vIrasena ne apane dhavala grantha ko vikramI rAjya (aTTAThIsAmmI ziSya gaMga rAjA ke dharma pracArakoM ke guru the| 3 vikrama rAya) ke 38 veM sAla meM samApta kiyA aura yaha vikrama rAya vahI hai jo zrI bhUvanaya 8 - 126, 9 - 146 ki maMga rAjA vikrama thaa| aura sabhI itihAsajJoM ne isako bhI satya-rUpa hI 8- 66, aura 72 mAna liyA hai ki vikrama rAjA 608 I0 meM gaddI para baiThA thaa| aura yaha bhI variNata hai ki prasiddha jaina grantha "dhavala" ke lekhaka thii| kanAr3I bhASA kA zabda "aTTAvIsAmmI" kucha vidvAnoM dvArA "paTTATIvIrasena jI bhUvalaya ke racayitA thI kumudendu jI ke guru the| dhyAnapUrvaka mnaa| sAmmI" mI par3hA gayA hai| ke pazcAt isa bAta kI jAMca kI gaI hai ki vIrasena ke dhavala grantha kI samApti 1 zrI vikrama rAjA I0 san 608 meM rAjagaddI para baiThA thA aura yadi I0 ke 44 varSa pazcAt unake ziSya kumudendu jI ne apanA smaraNIya anya dho / san 608 meM 28 sAla jor3a die to "dhavala panya" kI pUrti kA samaya san bhUvalaya ko likhakara samApta kiyA thaa| 636 par3atA hai| nakSatra sthiti jo ki "dhavala" kI pUrti ke dina vaNita kI gaI lekina vidvAnoM meM ghavala grantha kI samApti aura kumudendu jI ke jIvana / thI vaha kArtika sudI yodazI eka mambat 558 ko siddha karane se ThIka I0 kAla tathA bhUvalaya kI samApti ke samaya ke viSaya meM paryApta antara hai| ata: / san 636 ThaharatA hai| samaya ko dhyAna meM rakhate hue unake vicAroM meM kAphI vivAda hai| / kucha vidvAna socate haiM ki "zrI bhUvalaya" kA samaya 7 vIM zatAbdI ke pro0 hIrAlAla jaina aura DA. esa. zrI kanthA kA vicAra hai ki dhavala maMtima cauthAI meM hogA jabaki dUsare vidvAna kahate haiM ki isakA samaya dasavIM parva anya I0 sam 516 ke lagabhaga samApta ho gayA hogA, jabaki je0 pI0 jaina zatAbdI hogA, kucha anya vidvAnoM kA kathana hai ki 'zrI bhUvalaya grantha' kA samaya kahate haiM ki dhavala pratha I. sana 780 ke lagabhaga samApta humA mA tathA anya saMgathyA pIriyaDa meM arthAt 12 vI yA 13 vIM zatAbdI rahA hogaa| kyoMki vidvAnoM kA kathana hai ki ghavala 636 I0 meM samApta huA thaa| / kumuvendu dvArA racita "zrI bhUvalaya grantha" saMgatyA chaMda meM hI likhA huA hai| samaMgada (Samengada) zilAlekha se yaha spaSTa hotA hai ki raassttrkuutt| aura kucha yahAM taka bhI kahate haiM ki yaha anya abhI thor3e hI samaya kA purAnA hai rAjavaMza I0 san 753 meM rAjya kara rahA thA / paSika nahIM kyoMki thI bhUbalaya kI bhASA Adhunika kannar3a bhASA se milatI tRtIya rASTrakUTa rAjA gobindA jo ki sarvasyA amoSaNa kA pitA thA | julatI hai| I. sana 812 ke apane eka zilAlekha meM likhatA hai / DemTodurgA bhI pramoSa nAma ! samaya kI kamI ke kAraNa adhika vistAra meM na jAkara maiM isI bAta para se pukArA jAtA thA aura isa zilAlekha ke samaya sarvasyA amoghavarSa eka jora denA cAhatA hUM ki saMgacyA chaMda vArahavoM aura isakI bAda kI zatAbdI kA bAlaka hI thA isalie vidvAna nizcita rUpa se isa viSaya kA jJAna nahIM kara nahIM hai jaisA ki kucha vyakti galatI se socate haiN|
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 siri bhUvalaya.. jinasena (Jinasene ) apane mahApurANa meM kahate haiMyami samam talam rArAMsu sA~gatya eva sagatihi // vaha yaha bhI kahate haiM ki saMgadhyA eka bahuta purAnA chaMda thA jisakA prayoga unase pahale hone vAle bhI bahuta se bar3e bar3e kaviyoM ne kiyA thA samaya jinasena ke mahApurANa kA navIM zatAbdI kA prathama cauthAI bhAga hai / ta aura Adhunika kannar3a bhASA kA prayoga isa grantha ko apano prAcInatA se nahIM haTA sakatA kyoMki zrAdhunika kannar3a bhASA kI taraha kI hI bhASA nimnalikhita zilAlekhoM meM milatI hai (1) bhUvikrama kA bIDArapura zilAlekha / (2) nIti mArga kA narasApura grantha / zrataH pAThakoM ko isa grantha kI paurANikatA para vizvAsa karanA hI par3egA / isa grantha aura granthakartA ke samaya ke viSaya meM jo vivAda hai usakA pradhAna kAraNa cAra pramoghavarSoM kA honA hai| DenTodurgA bhI amoghavarSaM hI pukArA jAtA thA / aura zivamAra joki kumudendu jI se sambandhita thA vaha pahalA zivamAra hI hai dvitIya nahIM / aba grantha ko hI lIjie / kumudendu jI ne kannar3a bhASA ke 64 varNa batAe haiM jinameM hrasva, dIrgha aura pluta bhI mile hue haiM aura apanA gaNita vibhAga tathA pUrNa granya kannar3a, prAkRta, saMskRta, mAgadhI, paizAcI, tAmila, telagU Adi bhASAoM meM likhaa| DA0 esa0 zrIkAnta jI kahate haiM ki yadi bhUvalaya ke prakAzita bhAga ( caipTara 1-33 ) kA saMtoSajanaka adhyayana kiyA jAe to nimnalikhita bAteM isa grantha se patA lagatI haiM (1) kanAr3o bhASA ora usake sAhitya kA jJAna karAne ke liye yaha grantha prAcIna granthoM meM se eka hai tathA anya anekoM vidvAnoM ke granthoM ke viSaya maiM bhI, jo ki krizciyana zatAbdI ke prArambha meM ho likhe gaye the, jJAna prApta hotA hai / udAharaNa ke liye yadi yaha grantha pUrNa prakAzita ho jAye to cUr3Amasti jaise prAcIna vidvAnoM ke granthoM kA pUrNa jJAna prApta ho sakatA hai / (2) saMskRta, prAkRta, tAmila aura telagU bhASA ke itihAsa ke liye sarvArtha siddhi saMdha vegalora-dillI yaha hamArI AMkheM kholane vAlA grantha hai / (3) hamAre bhAratIya darzana aura dharma tathA vizeSa taura se jaina dharma ko jJAna prApta karAne ke lie yaha apUrva grantha hai, isase prApta siddhAnta Aja mI hamAre vicAroM ko vizuddha kara hameM sadmArga para lA sakate haiM / (4) karnATaka aura bhArata ke rAjanaitika itihAsa kA jJAna prApta karane ke lie yaha grantha eka navIna sAmagrI pradAna karatA hai / kyoMki isameM rASTrakada ke rAjA amoghavarSa aura gaMga rAjA saMgIta zivamAra ke viSaya meM varNana hai / (5) bhAratIya gaNita zAstra ke itihAsa ke lie yaha grantha vizeSa mahatva rakhatA hai / vorasena jI kI 'dhavala grantha' kI TIkA ke AdhAra para jo Ajakala jaina gariNata zAstra yora jyotiSa zAstra kA jJAna prApta kiyA gayA hai, usase patA lagatA hai ki adhika pahale nahIM to navIM zatAbdI meM ho bhAratIyoM ne gati ke anekoM tarIke sthAnAMka mUlya (Place value) jor3a ke tarIke, samayoga bhaMga, vibhAjana ke vizeSa tarIke, parivartana ke niyama, jyAmiti aura rekhA gariNata ke niyama (Geometrical and mensuration formulas ) anaMtAMka gaNita vidhi (Theouries of Infinily ) prathama samayoga, dvitIya samayoga zrAdi (The value of Permutation and combinatio) ko bhI jAnate the / kumudendu jI kA grantha 'bhUvalaya' vIrasena jI ke grantha se bhI kahIM adhika mahatvapUrNa aura Age hai / isa grantha ke lie gambhIra adhyayana kI AvazyakatA hai / (6) hinduoM ke spaSTa vijJAna ke lie bhI yaha grantha mahatvapUrNaM sahAyatA detA hai kyoMki isameM aNu vijJAna (Physics), rasAyana zAstra (Chemistry ), jIva-vidyA (Biology), auSadha zAstra ( prArAdhya aura Ayurveda), bhUgarbha zAstra ( Geology ), jyotiSa zAstra ( Astronomy ) ityAdi kA varNana hai / (7) bhAratoya kalA kA itihAsa bhI yaha grantha batalAtA hai kyoMki yaha bhAratIya mUrtikalA, citra kalA tathA (loonography) ke lie eka apUrva sAghana hai| (8) rAmAyaNa, mahAbhArata aura bhagavadgItA ke dohoM kI bhora bhI vizeSa dhyAna diyA jAnA cAhie, joki isa prakAra se guMthe hue haiM ki maha pahacAnanA kaThina ho jAtA hai ki isameM dhAdhunika vyaktiyoM ne kitane nae kSepaka
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya 143 (jhUThe pada apanI tarapha se milAnA) milAe haiN| kumudendu jI ke matAnusAra isa grantha meM lagabhaga eka se 8 yA 10 gItA ke pada haiM jinako pAMca bhASAoM meM samajha sakate haiM / nemo tIrthaMkara ke gomaTTa ko anAdi gotA, kRSNa kI gItA, myAsa kI gItA joki apane maulika rUpa meM vyAkhyAna ke nAma se mahAbhArata meM pAI jAtI hai aura kannar3a bhASA meM kumudendu jI kI gItA hai| isa grantha meM gItA kI paizAcI bhASA meM bhI prAlocanA milatI hai aura bAlmIkI rAma ke maulika pada bhI isameM pAe jAte haiN| bhAge Rgaveda ke tIna pada ( eka gAyatrI mantra se prArambha, tathA do anya) bhI isa grantha ke adhyAyoM meM pAye bAte haiM / bhAratIya sabhyatA ko par3hane aura pahacAne ke lie ye tIna pada hI Rgaveda ke pramukha hai / ( 9 ) bhAratIya sabhyatA ke adhyayana ke lie isa manoraMjaka jJAna ke atirikta bhUvalaya meM kucha nimnalikhita jaina granthoM ke zuddha pada milate haiMbhUtabAlI kA sUtra, umAsvAmI, samanta bhadra kA maMdahasthI mahAbhASya, devagAmA stotra, ratnakaraMDa zrAvakAcAra, bharata svayaMbhU stotra, cUDAmaNI, samayasAra, kundakunda kA pravacana sAra, sarvArtha siddhi pUjyapAda kA hitopadeza, urgadityA kA kalyANakarikA, prAkevarI stotra, maMtravambhara stotra, RSimaMDala, kucha tAMtrika aMga aura aMga bAhirA kAnUna, kucha pAribhASika grantha jaise sUrya prAnnepati, triloka "prAgnepati, ambU dvIpa prAgnepati zrAdi / (10) yaha grantha 18 bar3I bhASAe~ aura 700 choTI-choTI bhASAoM ko nihita kiye huye hai / isa grantha meM jo bhASAe~ haiM unameM kucha prAkRta saMskRta, draviDa, prAMdhra, mahArASTra, malAyA, gujarAtI, hammIrA, tibbatI, yavana, bolidI, 'brAhmI, kharoSTI, apabhraMza, pezAcI, aristA, ardhamAgadhI TarkI, saMghava, devanAgarI, pArasI Adi haiN| jitanA yaha grantha chapA hai usameM se saMskRta, vibhinna prAkRta, kanar3a, tAmila, telagU ko bar3I zrAsAnI se pahacAnA jA sakatA hai| yadi isa viSaya para anekoM vidvAna gaMbhIra adhyayana kareM to isase aura bhI anekoM bhASAe~ aura unake zabda prApta ho sakate haiN| isalie bhASA vijJAna ke viSaya meM bhI yaha eka mahatvapUrNa grantha hai / sarvAdha siddhi saMgha caipalaura - dillI saubhAgya se isa sampUrNa grantha ko mAikro philma ( Micro Filmed ) kara liyA hai aura yaha naI dillI ke rASTrIya grantha rakSA gRha meM rASTrapati DA0 rAjendra prasAda jI ke adhikAra meM rakhA huA hai| aura isakI kucha hastalikhita pratiyAM bhI rASTrakUTa rAjakumAra mallikA ke netRtva aura sahAyatA se kI gaI thIM aba ve chAnabIna dvArA siddha kI jaaeNgii| bar3e-bar3e vidvAna aura muni isa hastalikhita pratiyoM kI ora vizeSa dhyAna de rahe haiN| isa grantha meM kucha isa prakAra kI vidyA bhI hai jisase kucha aise nambaroM kA patA lagatA hai jinako ki yadi akSaroM meM likhA jAe to vaha prazna ho usa kA uttara bana jAtA hai| kisI prazna kA usake uttara meM badala jAnA gaNita zAstra kA hI niyama hai joki abhI pUrNa rUpa se vidita nahIM huA hai| eka bAra oTI (Outy) ke kophopleTara ke kie gae prazna ke uttarameM 300 brAhmI paTapadI kavitA bana gaI thii| manuSya eka aisA prANI hai joki apane bhUta aura bhaviSya ke viSaya meM socatA hI rahatA hai / apane hRdaya meM yadi vaha koI icchA na rakhe to usakA jIvana zUnya hI mAnA jAtA hai| lekina vyakti jo kucha bhI acchA yA burA socatA hai / yaha una sabhI ko kArya rUpa meM pariNita nahIM kara sktaa| aura na hI vaha itanA parAdhIna bhI hai ki vaha apane viSaya meM soca bhI na ske| jinakA kucha aise niyama karma, Izvara ke nAma para bane hai manuSya pAlana karatA hai / yadi 'zrI bhuvalaya' ko vyakti ThIka samajhale aura kucha pAnA cAhe to manuSya kI kalpanA, jJAna bar3hanA jarUrI hai| 'bhUvalaya' jJAna kA bhaMDAra hai / kucha samaya pahale maiMne yaha grantha zikSAmaMtrI zrI e0 jI0 rAmacandra rAva ko dikhAyA va batAyA thA ! unhoMne kucha Arthika sahAyatA aura sarakArI kArya kI sahAyatA zIghrAtizodha dene kA vacana diyA thA / anta meM, yadi maisUra ke rAyala hAusa ko pUrNa sahAyatA bhI milatI rahe to yaha kannar3a grantha ( kumudendu jau kA bhUvalaya) rASTra ke lAbha ke lie chapa sakegA /
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvanaya sarvArtha siddhi saMgha baMgalora-dillI bhauma sata saMta / prAcArya bana gaye taba unhoMne vaMza, gotrasUtra, zAkhA prAdi sabhI ko tyAga diyaa| isa zivamAra kA saigoTTa ziSamAra nAma mI kaa| kAgar3I bhAlA meN| 1621 saigoTTa zabda kA artha kathA ke zravaNa meM kevala hA~ hA~ kI svIkRti denA hai| ahaMdalyAcArya ke samaya meM jaise gaNagaccha kA bibhAga humA to isI kintu kumudendu AcArya apane ziSya zivamAra saimoTTA ko jaba bhUvalaya kI kyA roti se zrI kumudendu prAcArya ne bhI gaNagaccha kI sthApanA kI thii|163|| sunAte rahe aura zivamAra Adi se lekara anta taka machi bhAva se kathA sunate isa gaNagaccha ko 6 bhAga meM vibhAjita hue bhAratavarSa meM senagaNa ke rahe, taba unheM matijJAna kI siddhi huI // 14 // HE guru pITha ko sthApita karake akhila bhArata meM sarvadharma samanvaya ne digambara jaina mati jJAna prApta ho jAne se pRthvI ke sampUrNa jJAna zivamAra ko prApta / dharma ko sthira rkkhaa| ho mave // 14 // vivecanaH-AcArya kumudendu ke samaya meM hamArA bhAratavarSa no bhAgoM aise mAna kI prApti tatkAlIna bhAratIyoM ke saubhAgya kA pratIka meM vibhakta thA / jisa prakAra rAjya nau bhAgoM meM vibhAjita yA usI prakAra thA // 15 // dharma rAjya arthAt gurupITha bhI nau bhAgoM meM sthApita hudhA vA / aba ina puru navavidha vraha arthAt paMcaparameSThI akSara aura machu rekhA varNa kA saMpUrNa pIThoM meM kolhApUra kAMcIvara petAMbaDa ye hI tIna gahiyAM cala rahI haiM / ratnagiri jJAna prApta ho gayA, aise zivamAra kI rakSA karake sadguru arthAt kumudendu bhAcArya / dillI ityAdi kA gurupITha nAmazeSa ho gayA hai| kI kIrti bar3ha gaI // 151-152 // kumudendu prAcArya aura unake ziSya zivamAra ke rAjya kAla meM sAre kumudendu prAcArya kahate haiM ki yaha kIrti hI hamArA pArIra hai // 15 // | bhArata santa meM karnATaka bhASA rAjya thii| karnATaka bhASA meM hI bhUvalaya grantha isa kIrti se zivamAra ko jo vizusa prApta huA vaha nava navodita likhA gayA hai| usa karnATaka rAjA kA karma bistAra pUrvaka karma siddhAMta kA thA // 154 / / kumadendu bhAcArya ne diyA / 165-166 / vaha kIrti dasoM dizAoM meM vastra ke samAna phaila gaI, arthAt ku. / unako pAyA huA yaha bhUvalaya nAmaka grantha hai / 167 / digambarAcArya pAzavasanI the // 15 // isa prakAra se yaha bhUvalaya grantha vizva meM bistyAta ho gayA / 16 / bhUvalaya vikhyAta kIti vAle ser3agaNa nAmaka gurupIThi ke prAcArya usa karmATaka cakravartI saigoTTa zivamAra ko pAMca padavI prApta huI thiiN| ye // 15 // kumudendu prAcArya kA janma jAtavaMza meM arthAt mahAvIra bhagavAna kA vaMza pahale kA pada dhavala, dUsarA pada jayadhavala, tIsarA mahAdhavala isI rIti se bar3hate thA // 157 / / hue // 16 // kumudendu prAcArya kA gotra sadamaprakIrNaka thaa||15|| janatA kI dInavRtti ko nAza karake kIrti lakSmI aura zIla ko SaSala unakA sUtra zrI vRSA sUtra thA / 156 / rUpa meM bar3hAte hue pAnevAlA atizaya dhavalApara nAmadheya bhUvalaya rUpI cauthA aura prAcArya kI zAkhA dravyAMga veda kI thii||16|| vividha bhAMti vismaya kAraka zabdoM se paripUrNa pAMcavAM vijaya pavala hai| unakA vaMza ikSvAku vaMzAntargata jJAta vaza thA / 1611 ye pAMcoM dhavala bhI bhUbalaya gapI bharatakhaNDa sAgara ko vRddhiGgata karane-:. zrI kumudendu prAcArya jaba digambara mudrA dhAraNa karake senagaNa ke / vAle pAMca pada hai / arthAt saMgoTTa zivamAra nRpa ko rAjyobhyudaya kAla meM -
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 155 siri mukhamaya sarvArtha siddhi saMgha baMgalaura-dillI dhavala, 2--jayadhavala, 3-mahAdhavala, 4-atizaya dhavala (bhUvalaya) aura pAMcavAM / sabako sikhA diyA thA / 174 / vijaya pavala rUpI pAMca padaviyAM prApta huI thIM // 170-171 / / jaba ahiMsA dharma kI khyAti bar3ha gaI taba aNuvrata kA pAlana karanevAle isa prakAra bharatamahI ko jIta karake saMgoTTa zivamAra dakSiNa bharata bhI bar3ha gaye / 175 // khaNDa meM rAjya karatA thA / 3 karmATaka cakrI unakA nAma par3A arthAt sasa yaha khyAti sabako sukha kara hai / 176 / samaya sAre bharata khaNDa meM kAnar3I bhASA hI rAjya bhASA thii| unake rAjya kA bharata khaNDa kI khyAti hI yaha 6 khaNDa zAstra rUpI bhUvalaya kI khyAti dUsarA nAma maNDala bhI thA // 172 // hai|177| hiMsAmayI dharma saba ko daHkha denevAlA hai isalie vaha apriya hai| isa jaba isa bhUvalaya zAstra kI khyAti bar3ha gaI taba yaha bharata khanDa isa prakAra kA upadeza dete hae usa cakrI ne rAjya daNDa aura dharma daNDa se hiMsA ko loka kA svarga khlaayaa| pora yaha prathama amoghavarSa rAjA isa bhaloka svarga kA bhanA diyA / 173 / adhipati khlaayaa| isa prakAra se rAjya karanevAlA abhI taka nahIM huA aura ahiMsA dharma atyanta gahana hai / isa prakAra ke gahana dharma ko cakrI ne nAge hI hogA isa prakAra se sabhI janatA kahane lgii| 178 se 181 lk| noTa:-eka samaya meM saMgoTTa zivamAra cakrI apane rAjasI vaibhavoM ke sAtha hAthI ke Upara baiThakara jA rahe the| usa samaya vRSTi hone ke kAraNa sArI pRthvI paMkamayI thI / dUra se dekhane para zrI prAcArya kumudendu apane guru aura ziSyoM ke sAtha apanI ora vihAra karate hue dekhakara apanI sArI senA roka diye tathA svayaM hAthI se utarakara pAdamArga se zrI guru ke sanmukha jAkara guruoM kI bandanA ko / tatpazcAt zivamAra saigoTTa cako ne jo apane mastaka meM amUlya javAharAta se jar3ita kirITa bAMdha rakhA thA, vaha guru deva ke caraNa kamaloM meM gira pdd'aa| kirITa ke girate hI usameM se amUlya nAyaka maNi (tatkAlIna vikhyAta mariNa) guru ke caraNa samIpa kIcar3a meM sana gaI aura usakI dedIpyamAna kAnti malina ho gii| gurudeva ne apane ziSya ko zubhAzIrvAda dekara prasthAna karA diyaa| idhara zivamAra parama santuSTa hokara gajArUr3ha ho rAjasabhA meM jAkara siMhAsana para AsIna ho gyaa| isase pahale rAjasabhA meM baiThakara sabhA sadoM ke samakSa vArtAlApa karate samaya tathA apane mastaka ko idhara udhara pherate samaya kirITa meM jar3ita upayukta amUlya rala ko kAnti sabhI sabhAsadoM ko cakAcauMdha kara detI yo kintu Aja usakI camaka kIcar3a lagajAne ke kAraNa nahIM dIkha par3I / sabhAsadoM ne mantrI se iGgita kiyA ki kirITa meM lage hae kIcar3a ko vastra se sApha krdo| yaha sunate hI mantrI kIcar3a ko vastra se svaccha karane ke lie rAjA ke nikaTa khar3A ho gayA / vArtAlApa karane meM magna rAjA kI dRSTi samIpastha mantrI ke Upara sahasA jaise hI par3I vaise hI rAjA ne vismita hokara pUchA ki tuma yahAM kyoM khar3e ho ? mantrI ne uttara diyA ki mApake kirITa meM lage hue kIcar3a ko sApha karane ke lie maiM khar3A hu~ / rAjA ne maMtrI se kahA ki guru kI ahetukI kRpA se prApta carama raja ko hama kadApi nahIM poMchane deNge| kyoMki ise hama sadA kAla apane mastaka para dhAraNa karanA cAhate haiN| rAjA kI apUrva gurubhakti ko dekhakara sabhI sabhAsada pAzcarya cakita ho gye| jaba eka sAdhAraNa ziSya ko gurubhakti kA mAhAtmya itanA bar3A vilakSaNa thA taba unake pUjya gurudeva kI mahimA kaisI hogI? uttara---rAjya zAsana karate samaya zivamAra rAjA ko jo upayuka dhavala jaya dhavalAdi pAMca upAdhiyAM prApta thIM unhIM upAdhiyoM ke nAma se apane ziSya zivamAra rAjA kA nAma amara rakhane ke lie gurudeva ne svaviracita pAMca granthoM kA nAmakaraNa dhavala jayadhavalAdi rUpa se ho kiyaa| ina donoM guru ziSyoM kI mahimA apUrva maura alabhya hai|
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri mUvalaya sarvArtha siddhi saMgha, baiMgasora-villI jJAnavarNa Adi pATha karmoM ko dahana karate hue.mAtma kalyANa karAne kAnaDI bhASA meM carita mAmaka chanda ko sAMgatya kahate haiN| sAMgatya vAlA yaha bharata khaNDa hai / 15 / arthAt digambara muni rAjoM kA samUha aisA artha hotA hai una guru paramparA se karnATaka arthAt pATha karma ke udaya se jagata ke samasta jIva karma meM pAye hue arthAt zrI bIrasenAcArya dvArA sampAdana kiye hue sadgrantha ko phaMse hue hai / isalie kAnar3I bhASA hI sabhI jAbo ko bhASA hai / udAharaNa le ra racanA kiye hue isa bhUvalaya kAvya ko bAcaka kAvya bhI kahA jAtA lie sarva bhASAmaya kAvya bhUvalaya hI sAkSI hai / 183 / hai 1166! isa bhArata varSa meM saddharma kA pracAra bahuta bar3ha jAne se sabhI janoM meM I hamAre (kumadendu AcArya ke) guru zrI bIrasena svAmI ne chAyA rUpa se dhArmika carcA calatI thI / 14 / hameM upadeza diyA usa guru kA amRta rUpI bANo ko gaNita zAstra ke sAMce meM rAjya ko ahiMsA dharma se pAlana karanevAlA cakravartI rAjA rAjya kre| DhAla kara prAcIna kAla se Aye hue paddhati ke anusAra maGgala prAbhUta ke pharmAto unake zAsanakAla meM svabhAva se hI ahiMsA dharma kA pracAra rahatA hai / 18 ! susAra guNAke sAMcA meM DhAlakara hama (kumadendu prAcArya) ne atyanta unnata ahiMsA dharma hI isa loka aura paraloka ke sukha kA kAraNa hai aura dazA ko pahuMce hue sAta sau aTThAraha asaMkhyAta akSarAtmaka bhASA yukta rIti se isa grantha ko banAyA 1 isa anya kI paddhati bahuta sundara zabda gaMgA se sukha kA barvasva sAra hai|156| likhA hai, akSara gaMgA se nhiiN| isalie sabhI bhASAyeM isake andara prAgaI paraspara prema se yadi jIvana nirvAha karanA hoto paraspara meM sahakAra! haiM / isa granya ke bAhara koI bhI bhASA nahIM hai / 197-1980 ho mukhya kAraNa hai aura vahI varma kA sAmrAjya hai / 1871 atyanta sundara racanA se yukta karnATaka bhASA yaha Adi kAvya hai|19l isa loka meM sabhI ko zaubhAgya denevAlA yaha ahiMsA dharma haiM / 18 / / mahAvIra bhagavAna ne isa dharma ko maGgala svarUpa se dAna diyA hai| . yaha kAvya aMga jJAna dvArA nikalane ke kAraNa samasta bhASA se bharA hupA hai| aMka lipi sauMdarI devI kA hai| usa aMka lipi dvArA hama bAMdhakara isa pranya kI racanA kiye haiM / yaha hRdaya kA pratizya thAnanda dAyaka kAvya hai| guphA meM rahate hue tapasyA dvArA siddha kiyA huA ahiMsA dharma hai / 160 isa kAvya ke bAhara koI bhI bhASA nahIM hai| agaNita jIva rAzi prAdi kI hiMsA ko binAza karake ahiMsA kI sthApanA karake sanmArga batalAne sabhI pApA isake andara vidyamAna hai| maMka adhi-devatA ke gaNita pAcA yaha rAdhA kA rAjamAra karma hai / 191 // dvArA yaha kAvya bAMdhA huA hai 1200 se 204 // sukha sipabhadra ityAdi sabhI zabda maGgala vAcaka hai / yaha saba isa paha kAvya aneka cakra bandhoM se vaMdhita hai / 205 / rAjya meM phailA huA thA / 1621 aneka prakAra kA jo bhI cakra bandha hai vaha saba isa bhUvalaya meM upalabdha mahAnabhAnoM ko paidA karanevAlA arthAt una sabhI kA varNana karanevAlA ho jAtA yaha bhUvalaya grantha hai / 193 / gaNita meM aneka bhaGga (gaNita kA niyama) hote haiM unameM yadi mRga, mahAvIra jinendra jI isa rAjya meM bihAra kiye the 1164 / pakSI kI bhASA nikAlanI ho to isI garieta bhaGga se nikAlanI cAhie / 207 // siddhAnta ko par3hate hue antarmuhUrta meM siddhAnta ke mAdi manta ko sAdhya usa bhaGga kA nAma svarga bandha cakravandha bhI hai 120 // karanevAle rAjA mamoghava ke guru (prAcArya kumudendu) ke parizrama se siddha gaNita meM [1] agarigata (2) gaNita (3) ananta isa prakAra se kiyA humA yaha bhUvalaya kAvya hai / 19 / bhaneka bheda hote haiM / 206 //
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 siri mRSalaya sarvArtha siddhi saMgha baiMgalora-dillI ina tInoM vidhi aura vidhAna dvArA sAre vizva ko isa anya meM bAMdha RSabhasena prAcArya se lekara vartamAna kAla taka tIna kama nau karor3a diyA hai / 210 // muniyoM ke saba jJAna kA sAMgatya (arthAt bhUvalaya kA chanda hai) se zurU mRga arthAt tiyaca jIva kisa prakAra se mAlUma hote haiM usa vidhi ko| hai|222|| batalAyA gayA hai / 211 / / yaha dharma anAdi kAla se pAye hue madanonmAda kA nAza karanevAlA hai| pakSI jAti kisa prakAra se svarga meM jAtI hai isa vidhi ko bhI isa grantha / 223 / meM batalAyA gayA hai / 2121 isa kAvya rUpI jJAna ke ho jAne para durmala spI karma ko naSTa kara isa bhUSalaya meM vizva kA sArA viSaya usake andara bharA humA hai|213 detA hai / 2241 isa bhavalaya kAvya meM yadi kAla ke dRSTikoNa se dekhA jAya to yUna tIna, pAMca, sAta aura nau yaha viSaya aMka hai / sAmAnya se 2 aMka se parivartana kI vidhi bhI isake andara vidyamAna hai / 214 // paryAda samAna aGka se bhAga nahIM hotA hai isa bhavalaya grantha ke jJAna se viSama sampUrNa jIvoM kI rakSA karanevAlA yaha jaina dharma kyA mAnava kI rakSApaGkasama aGka se bhAga hote hue panta meM zUnya pAtA hai|22|| nahIM kara sakatA hai aryAta avazya kara sakatA hai| isI prakAra guru ke kahe hae isa aMka ke jJAna se sUkSma kAla arthAt bhoga bhogI kAla kI sampadA ko dharma kA pAcaraNa karane se rAjA zivamAra dvArA pRthvI kI rakSA karane meM kyA dikhAtA hai 1226 // pAzcarya hai / 21 // isa prakAra samasta jJAna ko dikhAte hue anta meM Atma siddhi ko pradAna - isa tRSNAdi meM sampUrNa jova bhare hue haiN| ina saba jIvoM kI rakSA karanevAlA yaha bhUvalaya grantha hai / 2271 karanevAlA yaha jaina dharma zubhakara hai sarva lakSaNoM se paripUrNa hai aura svayaM yA zrI dharasenAcArya ke ziSya bhUtavalya prAcArya ne dravya pramANa anuvAma zAstra mokSa kI icchA karanevAle ko icchA pUrNa karatA hai / 2163 / / se aMka lipi ko lekara bhUvalaya grantha kI racanA kI thii| yaha bhUvalaya grantha sampUrNa jIvoM ko yaza karma udaya ko lAkara denevAlA yaha jaina dharma / usa kAla meM vizeSa vikhyAta aura vaibhava se paripUrNa thA / nUtana prAktana jIva nirvAha karanevAle manuSya ko saubhAgya kisa taraha detA hai isakA ina donoM kAloM ke samasta jJAna ko saMkSepa karake sUtra rUpa se bhUvalapa grantha kI samAdhAna karate hue prAcArya jI kahate haiM ki yazakAyI jIvoM ke duHsa ko duur| racanA kI thii| isa bhUvalaya granya ke antargata samasta jJAna bhaNDAra vidyamAna karane ke lie pArA siddhi ke upAya ko batAyA hai / 217 // hai / 228 / yaha jaina dharma viSa se vyApta mAnava ko gAruNamaNi ke samAna viSa se| zrI bhUtavalI AcArya kA atizaya kyA hai ? to harSavaddhana utpanna karane rahita karanevAlA hai / 21 / / vAlA isa bhArata deza kA jo guru paramparA se rAjya kI sthApanA huI hai yahI jaina dharma ke andara aparimita jJAna sAmrAjya bharA humA hai|21|| sakA pratikSaya hai / 226 // daza dizAmoM kA aMta nahIM dikhAI par3atA isa bhUvalaya rUpI jAna ke yaha bhArata lavaNa deza se ghirA huA hai aura isI bhArata deza ke aMtargata adhyayana se apanA jAna dizA ke aMta taka pahuMcAtA hai / 220 // eka badamAna nAmaka nagara thA / usa vaddhaM mAna nagara ke antargata eka hajAra yaha dharma huDAvasapiNIkAla kA aAdi RSabhasena prAcArya ke jJAna ko nagara the / usa deza ko saurASTra kahate the aura saurASTra deza ko kATaka (karnATaka) dikhAtA hai / 221 // deza kahate the|230||
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 siri bhUvallaya sarvArtha siddhi saMgha vaigalora-dillI usa deza meM mAgadha deza ke samAna kaI jagaha uSNa jala kA jharanA / athavA nikalatA thaa| usake samIpa kahIM kahIM para ramakUpa (pArA kuAM) bhI nikalate pra se lekara U paryanta the| usake upayoga ko prAge kareMge / 231 se 1234 // 1, 52, 442+23, 580-1, 76, 022 saurASTra deza kA pahale kA nAma nikaliga thaa| bhArata kA tritali isa adhyAya ko upayukta, kathanAnusAra yadi apara se nIce taka par3hate nAma isalie par3A kyoMki bhArata ke tIna ora samudra hai yaha bhUmi saphanar3a deza ! jAeM to jo prAkRta kAvya nikalakara pA jAtA hai usakA artha isa prakAra hai:thI isa adhyAya ke antarkAvya meM 156 hajAra meM 168 akSara kama the // 23 // isa parama pAvana bhUvalaya grantha ko hama trikaraNa zuddhi pUrvaka namaskAra isa bhUvalaya ke pluta nAmaka navaveM adhyAya ke zreNI kAvya meM pATha karate haiM / yaha bhUvalaya anya bhavya jIvoM ke prajJAnAndhakAra ko nAza karane ke hajAra sAta sau par3atAlisa (8748) aMkAkSara hai / isakA svAdhyAya karatevAle lie dIpaka ke samAna hai| isa dIpaka rUpI jyoti kA prAzraya lekara calanevAle bhavya jIva zrI jinendra deva ke svarUpa ko prApta karane kI kAmanA karate haiN| bhavya jIvoM ke kalyANArtha hama triloka sAra rUpa bhUvalaya grantha ko kahate haiN| usa kAmanA ko pUrNa karane vAlA 6 aMka hai / arthAt zreNI kAvya ke 8748 / isa adhyAya kA svAdhyAya yadi madhya bhAga se kiyA jAya to saMskRta aMka prADA jor3a dene se pA jAtA hai| yaha vAM aMka zrI jinendra deva ke bhASA isa prakAra nikalakara yA jAtI hai:dvArA pratipAdita bhUvalaya kI gaNita paddhati hai / aura yahI aSTama mahAprAtihArya bhUtali, gurAdhara, Arya maMkSa, nAgahastI, yativRSama, vorasenAbhyAm vaibhava bhI hai / 236 / visakatam zrI dhotAraH saavdhaa| ina prAcAryoM dvArA viracita anya ko prApa iti navamo'dhyAyaH loga sAvadhAna pUrvaka zravaNa kreN| U 8748+antara 14832-23580
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ dasavAM adhyAya R* dUdhi siddhigaLanu hondasi koDuvaMka / siddhiya sarvajJa na* vana zuddha kevalajJAnadatizaya dhavalade / siddhavAgiruva bhUvalaya || 1 || si* ri vIrasena bhaTTArakarUpadeza / guru vardhamAna zrI mukhave / ta ratara vAgi bandaruyudanellava / viracisi kumudendu guru // 2 // zro* disivenu karmATava jnrige| zrI divya vAziya krmve| zrI da yA dharma samanvaya gaNitada / movada katheyanAlipuvu // 3 // nAdiya katheyanAlidu ||5|| veda haneraDanAlipu // 6 // i dinavAdiya kAvya // 7 // vedAgama pUrva sUtra // 6 // vedava hRdinAku pUrva || 10|| zrI divya karaNa sUtrAMka // / 11 // sAdhika vaybhava baMdha // 13 // pranidhyAtmava bandha // 14 // zrI dhana ghI dhana riddhi / / 15 / / novtha siddhi ||16|| pradino vRSagha riddhi // 17 // kAdiyim varNamAlAnka || 18 || kAdidhim navamAtka baMgha // 16 // for navamAkavaMga || 20 || pAdiyim navamAnka bhaMga // 21 // yAdyaSTaraLa kula bhaMga ||22|| sAyanta aM aH kaH paH da // 23 // moitte svarada ||24|| zrodina aravatnAtka anka ||25|| sAdhita siddha bhUvalaya // 26 // su* ranara nAgendra tiriyanca nAraka / rariyuvezhtUr emba zuOM // prAdiya katheya nAliSu // 4 // // sAdi zranantada grantha // 8 // zrAdiganAdi vastu || 12 || varabhASeM havinenTa berasinAm baredihe / guru bora sena sammatadim // 27 // // 30 // Bai Yue * manisi prakhatnAt akSara samyoga / vimala bhaMgAMka rA rudhi / / kramaviha apunaruktAnkada prakSara / vimala guNAkAra mggi|| 28 // gi* fse tumbioad lomAMka paddhati / poDaviyoLatizudbhava e* raga / / gaDiyoLagavanum pratilomadankabim / biDisalu bahuvella bhASe // 26 // ra bhASegaLella samayoga baaglu| sarasa zabdAgama chuTTi / sara va dumAleyAdatizaya hArava / sarasvati koraLa AbharaNa pari pari yada kusuma ||31|| arahanta vAriNaya mahimA ||32|| saraLavAgiha karnATakada ||33|| guru parampareya sUtrAnka ||35|| paramAtma noreda rahasya ||36|| vara kusumAkSara danaka // 37 // garuDagamana riddhi gamana // 36 // zarIra sandarpada prakSa ||40|| viracita kumudendu kAvya ||41 // gurugaLa vAkya bhUyalaya // 43 // parama va vidhyAMka pUrNa // 34 // saraLavAdaru prauDa viSaya // 38 // dharavat nAtka kSaradan / / 42 / / ha* ruSa vardhanavA jIva rAziya kAvya / saruvAnka saruvAkSara na zram / vareyade varuva rekhAMka samRddhiya / paramArutava racaneyim ||44|| guru gupAda TunDAda lipiya karnATaka / danupama ra La kuLaverasi / / mokSa mArgopadezakabAda elomvendra / sAkSara akSarad rakSogAdiya vastu // 47 // akSayAnanta suvastu // 48 // zikSaNa praravat nAtka aMga || 51|| sUkSmAMkadanupama bhaMga // 52 // lakSa koTigaLa ilokAMka ||55|| nare fuge gariNata || 56 // lakSaraNa pAhuDada // 56 // bokSAvasana tyAga // 60 // akSara banbava manegazh // 63 // cakSuvan molanavanka // 64 // kuSasyasa hAra padaka // 67 // yakSa prakarSa bhUvalaya // 68 // * zranujara devara jIvarAziya zabda / dhanupama prAkruta dUraviDa || 45 || * hina // rakSeya jagava samasta bhASegaLiha zikSeye bhavyara vastu ||46 // akSara eraDane bhana // 46 // zrAkSara vAdi tribhaMga // 50 // akSaya sukhada surUpa // 53 // zikSeyanAdiya vastu // 54 // kukSiyo hugiviruvaka ||57|| kakSa khagoLa maMgalava // 58 // tIkSaNa vAgvAragave mRdula // 61 kakSapuTave cakra bhaMSa // 62 // cakSu pracakSu sajJAna ||65|| makSa sakAkAraNa bara / / 66 // //
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA mani salintu I sarvaviSayagaLa / karama mArga gaNitadesara maM* vimala vihArade pra carisuva munigaLa gamakadatula kaleyanka // 66 // va* zavAgadellariga I kAladoLagemba / asdaza jJAnad sAma ga taya / viSahara 'sarva bhASAma I karamATa / basamAna divya sUtrArtha // 7 // ya* veya kALina kSetradaLateyoLa jovip| savivarAnanta jIdha la* k // suvispAta kATa dezapradeza / savivara karnATakabu // 7 // ga* gita zAstra badella mugidaru mikkuva / garipatava naNu, ma geSu / jalave sanavAnadAsama tyAtada / gunnitdekeddisuvkrmvu|72| va ra vizvakAvyadoLaDagirpa kaarnn| saraNiyana ritaba zu bhara d|| guruvara vorasenara ziSya kumudendu / guru viracitadAdi kAvya // 73 // * dakSayavento antu bandakSara / nirvAhadoLanaga gaLa / / sarvaba anulom pratiloma hArada / sarvAMka maMgala viSaya / / 74 // kho* Dikarmabagelva hADanum hA Dada / rUDhiyam haLeya kamnaGa vAka | gADha pragADa samarUDhiyajJAnada / kUDa yatizaya batra // 7 // hADalu sulabhavAdanaga // 7 // noDalu meccuva gaNita 157 // joDiyana kada kUTadadga // 7 // kuDuca puNyAnuga bhaMga // 7 // kUDuvAgale baMda labdha // 50 // gUDha rahasyada aMga // 1 // mUDha praudariga promde bhaMga // 82 // gADha rahasya krmaag||83|| moDi baralu puNyadaMga / / 14 // bAre Dhiya kaLeva bhAnAMga // 5 // gADha zrI guNakAra bhaMga / / 86 / / mADida pUjAnga bhaMga // 7 // rUDhiyim baMda puNyAnga // 88 / / prauDinola hADuba anga // 86 // kADina tapade bandanaga // 10 // tauDinoLa gnnipntrg||6|| tADanavaLiva divyAnaga 1162 // mADida puNyAga garieta // 6 // rUDhiyAgamada sUkSmAnaga // 4 // yADilladaNu mahA bhaMga // 5 // gADha bhaktiya bhavya ranga // 66 // kUliMda bhavya bhUvalaya // 7 // ya* zakIrati nAma karamodayavaLidasa / yazada didhyAtma nimba na da // asamAna dravyAgamada pAhaDadanaga / kusuma varNAkSara mAle | pI lamahAnolanAmada Rvigl| sAlinimdhana dihrinnt|| boleya vo ra jinendrana vANiya / sAlinim baMdiha gariNata En la* kSamaenardha cakrIzvara navanaga / lakamAnkadakSa roza cnvaa| lakSamavabhAdiguNisutagariNasihA lakSayAMka danubaMdhakAvya // 10 // m numathana nupamadeha samsthAnada / ghana bandha samahananava maMtanavakArada siddharatizaya sampada / deraNekeya saundara kAvya // 11 // jina candraprabharanaga dhavala / / 1021 munisudarataranka kamala | 10|| jina munimAleya kamala // 104 // dhanaratnatraya divya dhavala // 10 // jina mAle munimAleyanka / / 106 // gaNita doLakapara brahma // 10 // anubhava gocara gariNata // 108 // jinamatavardhana dhavala // 10 // tanage prAtmadhyAna dhavala // 110 / kunaya vidhUra sAmrAjya 111113 kanakava dhavalageyavanaka / / 112 / / tanumana vacana zuddha dhana // 11 // vinutada laukika gaNita // 114 // jinara kevala jJAna gnnit||115|| thaNathaNavene zvetasvarNa // 116 // caNaka pramANave meru // 117 // jaNa jaNa hoLe va divyAMka / / 11 / / paNa vaLiviha sadgaNita // 11 // guNa sthAnadanubhava gaNita / / 120 // jinara ayogada gnnit||121 / satumata kAvya bhUbalaya // 122 // ma raLi mAgaMNasthAnadanubhava yogada / mara jIvarasamAsa dari ga varuSava samayaya kalapava samayava / vaha samayadoLanantAnaka // 123 // hara raDuta tanuguta bereyuta hariyuta / saruva pudgala hondi sara laM* baruta hoguta niLva jovarAzigaLanaka / karagade toruvananta // 124 // pI cAtinIca jIvanada jIbaranellA pAcege sAgipa diyaa| rAcamaM bha* dur managalada pAhuDa kAvya / IcegAcege antaradim // 12 // lokadoLage bhadravAgisi piDididu / lokadake badhisi ga* ||rii karavAgirisipa kalyANada / zokApaharaNada anaka // 126 //
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi ' belaura-dillI nAkAgra zrI siddha kAvya // 127 // vyAkula hari siddha kAvya / / 128 // zrAkArarahita divyAnga / / 126 / / ekAgra dhyAna samprApta / / 130 / / zrIkAra varajita zabda / / 131 // zromakAra gocara vastu // 132 // ha, rom kAra dArAdhya vastu // 133 // h rUmkAra datizaya vastU // 134 // hamakAra rArAdhya sajJA / / 134 // harImakAra gocara vstu|| 136 / / ha romkAra pUjita garbha // 137 // zramakAra datizaya vstu| 1138 / / zamakA virahita bhUvalaya / / 141 / / sabai zrI samavasaraNa bhUmiyatizaya javamjava samhAra bhUmI / / 142 / / gabadu | paramAtma siddhiya kAraNugamana va sirivardhamAna vaakyaaNk|| 143 // cariyada cAritrya labdhi kAraNavAge / arahanta bhASita vAkya || 144 // tuva // vaMzavAda bhavyara samsAradantyavu / jasadante bandodagevudu // 145 // Sadane levaneyada tohava / pAvana maMgala kAvya / / 146 // 150 // / / 165 / / ha, ramkAra rArAdhya savajJa // 136 // ha raha kAra gocara vastu // 140 // * vakAra mantradoLAdiya arahanta / ziva pada kaylAsa giri vA va ra bhadra kAraNavadanu maMgalavendu / guru parampareya a nu OM ra sura tiriyanca nAraki jovara / pari pari samyaktvada gau u saha tIrthan karavAti ippatnAtku / yaza dhartha tovara taka dI va sAgara giriguhe kandaravA / ThAvinoLiva nivAraNa | bhUvi moOM zrI vIravANi zromkAra / / 147 / / kAvana samhAra nelavu // 148 // zrA vizva kAvyAMga dharma // 146 // I vidadya aravat nAtk aMka // vavidhya karma nirjareya // 151 // zrI viSaya puNya bandhakara / / 152 || pAvana ziva bhaTTara vizva / / 153 / / I vizva vaybhavad aMka // / 154 // kAya puNyAkura vrukSa / / 155 / / devara devana kSetra // 156 // I vizvadarzana jJAna // 157 // eveLavenatizaya vidaroL // 158 // zrI vIranupadezadanuka / / 156 / / vizvadacina citra / / 1601 kAvaneriva divya bhUmI || 161|| zrI vizva kAvya bhUvalaya // 162 // koTA koTi sAgara gaLanaLe yuvA / pATiya karma siddhAMta || dAdava ga khisuva vidhiya duravyAgama bhATAnka vayubhavavamala / / 163 // * Ferfare zabhda huTTe jaDava / kramavallavadara e ragI keyu // vimalajIvadravadimbavadravyave / zramalazabdAga mabariyam // 164 // I* gahindara nAdiya mundarA tAguvanadata kAlavanu // zrI guru maM gala pAhuDavim peda | rAgavirAga sadgrantham zro kArado vinduvadanu kuuddillnt| tAkidavara om zravagaM zrIkara sukhakara loka maMgala kr| dAkAra zabda sAmrAjya / / 166 // vayAkula haradanka bhaMga / / 167 || sAkAradatizayavanga // 168 zrAkAra rahita dAkAra AkAravade nirAkAra / / 170 / / eka dvitricatu bhaMga // 171 // AkaDe aidAru bhaMga // 172 // jyoyo eLenaTu bhaMga // 173 // sAku bhASe ekatar hadinendu // 174 // 'o' kAra' akSara kaLeya / / 175 / / lokada bhASegaL babu || 176|| zrI phAravavu dudvi saMyoga / / 177 / / kalu mUru akSaravam // 178 // AkAra prAru bhanugavide // 176 // hAkalu nAlku bhangadoLa // 180 // jokeyo havinAru bhanga / / 181 // bekA aidu avam // 182 // zrAkAra ippataid zranga // 183 // eka mAleyolArakSarada / / 184 // zrI kArada eppat eraDu / / 165 / / hAkalu elu akSarava / / 186 // sAkAra turiSyat anga // 187 // bekA endu akSaraca // 188 // sAkalu erippattu // 166 // tAkuva bhASe bhUvalaya // 10 // * LiyubudAdi antyadera akSaragaLa baLi sAvu laM bhaasse| baLisArdakSullaka elnurarabhASe baLesirimahAhadinenTam 191 vadankavane raDakavat zrANise / saviyAdi deva mAnavarU / / savae kaM daba mahAbhASegaL puTTalu / bhuviya samasta mAtRgaLa // 142 // mizra vagvAriNa sarasvati rUpina / sarvajjJa vANiyomdAni // sAr da dravyAgama, zrI jinavAsiya / nirvAhavatizaya pATha // 163 // // 166 // 151
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ rasa sArapAna samApa siAba saya bagalArasadanA giri gahe kandaravoLage hokage nincha / arahanta vAriNaya baLi ku* sara mAlepoLagella bhASeya balesuva / guru paramapare yAdi bhaMga // 194 // rika Si vardhamAnara mukhadanagavendene / hosevella meyaind vA horttu| rasa vastu pAhuDa maMgala rUpada / asadaza vayabhavabhASa // 16 // vazAva divyAkSarAnaka // 196 // riSivambA dAdiya bhAI // 197 // kasiya dravyAgama bhASe // 19 // viSa vAkya samhAra bhASe // 166 vazavAgalAtma sasiddhi // 20 // viSayAzA haraNa divyaaNg||201|| rasad aravat nAlku bhaMka // 202 // yazaveraLa prangaya bareha // 203 // rasa vastu tyAga ghoNg||204|| yazadaMka bhanga bhUvalaya // 205 // rasa siddhiyAviya bhanga // 206 // yazasvati putriyarangam // 207 / / rasa rekheyatizaya kAvya // 20 // riNa ja tatva ekara bhAjitadim banda ! ajanAdi devana baarinn| bija dara vaya vijaya dhavalavanka rAziyA jasida atizaya dhavala // 20 // basa radavAda eLanUra hadinendu bhASeya / saramAleyAgalum vid yA saraNiyoLa mUrunUraravatana grNkve| paritaralAgiramatavam // 210 // buLiva dhavalavu mahA dhabalAMkada / baLisAra leraDe bhASe // kaLe joza va dharmostu mangalam kAvyayu / baLika zrI jaya dhavalAMga // 21 // kSetra vAgama stotravAdi mahonnata / pAbana pAhuDa prantha // tIve va rpAgama vellavu tuma biha / zrI vijayada bhUyalaya // 212 // pAvana mahAsidadha kAvya // 213 // devana bacana siddhAnta // 214 // zaro vIra vacana sAma rAjya // 21 // zrI vanavAsiya kAvya // 216 / / deva jinendara vacana // 217 // devaraSTama jina kAvya // 21 // deva zAntozana mArga // 21 // deva prAdozana caraNa // 220 // kAba dorvaliya saundarya // 22 // zrI vizva siddhAMta bcn||222|| veyavAriNaya divya bhaav||223|| bhAva pramAragada kAvya // 224 // devana bhAva pramANa // 225 / / pAvana torpada gariNata // 226 // I vanavAsada tIrtha // 227 // bhAvada bhallAtakAri // 22 // zrI vizva bhayaSajya grantha // 22 // pAya pharmovaya nAza // 230 // sAvira roga vinAza // 23 // zI vara saubhAgya maMga // 232 // devana vacana bhUvalaya // 233 / / va zabahud illi zarI svasamaya sArava / rasikAtma TraSya dha* rostu / / vazavAda ghyAtmada saarsrvsvve| rasada maMgala pAhuuvu / 234 // na* badankadina banda karmAka pariNatare / avatarisiruva gha * maakss||rv graMkada dhyAna svasamaya kAvyadA saviyiha bhadra mNglvu|235|| de* va jinendrana vANiya praabhuut| dAvizva kAvya darzana mo* kakSAvani goyapuva nerAda maargd| I vizva datizaya dhavala // 236 // para bihAra datizaya venTanka vAgalu / guDiyatizaya kAvya sada sa* da vaDaguDidAgilli bahavaMka kybhv| maruDanaJaga dhavala zubhrAMka 1 // 237 // va vaesadatizaya mahanIya vAriNaya / saviya lAgchanadudayana tu vivaradajagosAJaga midu madhurateyiha / sabivara divya mangalavu // 23 // ruzise 'R' akSara httntr| diruvanakavavarali bazva // meM rakatavayadombat ela aigromdu / sari gUDisala 'R' bhUvalaya // 236 // eka risi varuvanakavA mUladakSara / vArayakeyatizayamad anna gaTa seralenTa nAlkeLu enTAda kAvyadu / dArate parasuva (dArateye barSa) bhaaga / / 240 // R+874+antara 15,765 - 24,543 athavA pra- ga, 176,022+24,543-2,00,565 /
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ dasavAM adhyAya ghavala, jayaSavala, vijaya pavala, mahAdhavala ina cAroM ghabaloM meM rahane bhagavAn kI upayukta vANI agrayaNIyAdi caudaha pUrva bhI hai / 10. vAle pratikSaya ko apane andara samAveza karane vAlA yaha bhUvalaya sarvajJa nau aMka ko ghumAkara sakalAMgama nikAlane kI vidhi ko zrI divya deva ke zuddha kevala jJAna rUpI atizaya ke dvArA nikalakara AyA huA hai| kevala / karNAMka sutra kahate haiM / 11 / / jJAna meM jagata ke sampUrNa Rddhi aura siddhi ina donoM ko apane andara jaise vaha caudaha pUrva meM aneka vastuyeM haiM aura ve sabhI prAdi va anAdi donoM samAveSA kara liyA hai usI prakAra yaha bhUvalaya grantha bhI apane andara vizva ke prakAra kI haiN| ataH yaha bhUvalaya vastu bho hai / 12 / sampUrNa padArtha ko andara kara liyA hai| dvAdazAMga vANI kA bandhapAhuDa bhI eka bheda hai / aura bandha meM sAdijaise thI bhagavAna mahAvIra ke zrI mukha kamala se arthAt sarvAMga se taraha bandha, anAdi bandha, dhrava bandha, pradhava bandha, kSullaka bandha, mahA bandha, ityAdi taraha kI mAI huI sarva bhASAnoM ko zrI vIrasena prAcArya ne saMjhapa meM upadeza ! vividha bhAMti ke bheda haiN| uparyukta sabhI bandha isa bhUvalaya meM vidyamAna haiN|13| kiyA thA una sabako maiM zrI kumudendu AcArya ne sunakara ina saba viSayoM ko bhUvalaya! jo mahAtmA boga meM magna ho jAte haiM use AdhyAtmika bandha kahate anya ke nAma se racanA kI / hai||141 zrI divya dhvani ke krama se Aye hue viSaya ko gA dharma ke sA zrI dhana prAMta samavazaraNa rUpI bahiraGga lakSmI aura dhana arthAt samanvaya karake samasta karnATaka dezIya janatA ko eka prakAra kI vicitra garirAta / kevalajJAna ye donoM RddhiyA~ saliSTa hai|15|| kathA zrI kumudendu prAcArya ne jo batalAyA hai use he bhavya jIvAtman ! tuma ! ' auSadhiRddhi ke aMtargata mallauSadhi jalloSadhi ityAdi pATha prakAra sAvadhAna hokara zravaNa kro|3| kI RddhiyA~ hotI haiN| ve sabhI RddhiyAM isa bhUvalaya ke adhyayana se siddha ho Adi tIrthaMkara zrI vRSabha deva se lekara Aja taka calAye gaye samasta ! jAtI haiN| ina sabako par3hane ke liye ka akSara kI varNamAlA se prArambha karanA kathAoM ko he bhazya jIva ! tuma suno|4| / cAhiye / 16-17-18 / itanA hI nahIM balki isase bahuta pahale yAnI anAdi kAla se pracalita kAdise navamA bandha, TAdi se navamAGkabaMga, pAdi se navamAGka bhaMga, kI gaI kathA ko he bhavya jIva tuma ! suno| / yAdyaSTaralakula bhaMga, sAdyanta se ........: aura 27 svara se bhaGgAGka, . he bhavya jIva ! tuma prAcArAMgAdi dvAdazAMga vANI ko sAvadhAnatayA varNamAlADU, tathA bandhAGka ityAdi aneka gaNita kalA se sabhI veda ko grahaNa suno|6| yaha bhUvalaya kAvya anAdi kAlIna hai, kintu aisA hone para bhI gaNita karanA cAhiye / athavA 64 akSarAGka ke guNAkAra se bhI veda ko le sakate haiN| ke dvArA guNAkAra karake isakI racanA vartamAna kAla meM bhI kara sakate hai. atH| ese gaNita se siddha kiyA hudhA yaha bhUvalaya granya hai| yaha mAdhunika bhI hai 171 / 16, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26 / ananta ke pranAdyananta, sAdhananta, sAdisAnta, sAdyananta ityAdika bheda deva, mAnava, nAgendra, pazu, pakSI, ityAdi tiryaJca samasta nArakI haiN| una medoM meM se yaha bhUvalaya siddhAnta anya sAdyananta hai| jIvoM kI bhASA 700 ora mahAbhApA 18 haiN| ina donoM ko paraspara meM milA bhagavAna jinendra deva kI vANI, veda, pAgama, pUrva tathA sUtra ityAdika kara isa bhUvalaya grantha kI racanA hamane (kumudendu muni ne) kI hai / isa racanA vinidha medoM se yukta hai aura vaha saba isa bhUbalaya meM garmita hai / / kI zubha sammati hameM pUjya pAda zrI vIrasenAcArya gurudeva se upalabdha huI hai / 27 /
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha baMgalaura-dillI hamane 64 akSaroM ke saMyoga se vRddhi karate huye apunaruktAkSarAva roti / 14 akSarAMkamaya isa bhUvalaya meM hai|4|| 'se guNAkAra karake isa bhUvalaya grantha kI racanA kI hai / 28 / / / isa prakAra vividha bhAMti ke sauMdarya se suzobhita zrI kumudendu prAcArya jisa prakAra Sar3a dravya isa saMsAra meM eka ke Upara dUsarA kUTa kUTakara viracita yaha bhUvala kAvya hai / 41 / / bharA huA hai usI prakAra 64 akSaroM ke antargata anuloma krama anAdikAla se digambara jaina sAdhuoM ne inhoM 64 akSaroM ke dvArA ho se samasta bhASAyeM bharI huI haiN| saMsAra meM yaha paddhati adbhuta tathA parama dvAdazAGga vAragI ko nikAlA thA / 422 vizuddha hai / isa bhare hue anuloma krama ko prati lobha krama se vibhAjita karane / isa prakAra samasta guruoM kA vAkya rUpa yaha bhUvalaya hai // 43 // para saMsAra kI samasta bhASAyeM svayameva prAkAra prakaTa ho jAtI hai / 26 / kintu una sabako duHkhoM se chur3Akara sukhamaya banAne ke lie sarvAMka - isI prakAra samasta bhASAnoM kA paraspara meM saMyoga hone se sarasa / sarasa arthAt 6 tathA sarvAkSara arthAt 64 akSara haiM / kSara kA artha nAzavAna hai, kintu zabdAgama kI utpatti hotI hai| tatpazcAt mamasta bhASAye paraspara meM guthI huii| 1 jo nAza na ho use akSara kahate haiM / aura eka eka akSaroM kI mahimA ananta sundara mAlA ke pramAna suzobhita ho jAtI haiM aura vaha mAlA sarasvatI devI guraNa sahita hai| ina 64 akSaroM kA upadeza dekara kalyANa kA mArga dikhalAnA kA kaMThAbharaNa rUpa ho jAtI hai|30|| mahatva pUrNa viSaya hai| itanA mahatvapurNa akSara aMka ke sAtha sammilita hokara usa mAlA meM vividha bhAMti ke puSpa guthe rahate haiN| usI prakAra isa jaba parama sukSma bana jAtA hai to usakI mahimA aura bhI adhika bar3ha bAto bhUvalaya grantha meM bhI 64 akSarAMka rUpI sundara 2 kusuma haiN|31|| hai / isake atirikta hai aMka sUkSma hone para bhI gariNata dvArA guraNAkAra karane / yaha bhUvalaya rUpI mAlA ahaMta bhagavAn kI vANI ko adbhut mahimA se jaba atyanta vizAla bana jAtA hai taba usakI mahAnatA jAnane ke lie hai / 32 / rekhAgama kA pAThaya lenA par3atA hai| aMkoM ko rekhA dvArA jaba kATA jAtA hai yaha bhUvalaya samasta karmabaddha jIvoM kI bhASA hone para bhI arthAt taba yaha bhUbalaya paramAmRta nAma se sambodhita kiyA jAtA hai / 44 // karmATaka bhASA kI racanA sahita hote hue bhI bahuta sarala hai|33| yaha bhUvalaya paramotkRSTa vividhAMka se paripUrNa hai|34|| ra la kUla ye karNATaka bhASA meM prasiddha viSaya haiM / yaha lipi atyanta yaha vRSabha senAdi sana gaNa kI guruparamparAoM kA sUtrAMka hai|35|| gola va mRdula hai / ataH mAnada, deva tathA samasta jIvarAziyoM kA zabda saMgraha arhanta bhagavAn kI avasthA meM jo prAbhyantarika yoga thA vaha rahasyamaya / karane meM samartha hai / vaha anupama bhApA prAkRta aura dravir3a hai / 45 // thA, kintu usakA bhI spaSTI karaNa isa bhUvalaya zAstra ne kara diyA / 36 // bhASAtmaka tathA akSarAtmaka bhagavAn ko divya vANI rUpI 718 / jisa prakAra puSpa golAkAra va sundara varNa kA rahatA hai usI prakAra bhASAya saMsAra ke samasta jIboM ko mokSa mArga kA upadeza denevAlI haiN| aura 64 prakSarAMka sahita yaha karmATaka bhAyA golAkAra tathA parama sundara hai 137 / akhila vinaya kI rakSA karatI huI bhavya jIvoM ko zikSA denevAlI haiM / 46 / isa bhUvalaya kA sAMgatya nAmaka chanda atyanta sarala hone para bhI praur3ha yaha bhagavad vANI samasta jIvoM kI rakSA ke lie Adi bastu hai| viSaya gabhita hai|3| / 47 aAkAza meM garuha pakSI ke samAna gamana (uDAna) karanA eka prakAra yaha akSayAnantAtmaka vastu hai / 48 kI Rddhi hai kintu vaha bho isa bhUvalaya meM garbhita hai // 36 // yaha thA akSara kA dvitIya bhaMga hai|4|| kAmadeva ke zarIra meM jitanA anupama sauMdarya rahatA hai utanA hI sauMdarya yaha A 2 (pluna) akSara kA tRtIya bhaMga hai / 50 /
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha belaura-dillI isa rIti se bhaMga karate hue 64 akSara taka zikSaNa denevAlA yaha gaNita taiyAra ho jAtA hai| isI prakAra bArambAra karate jAne se aneka kakSApuTa nikapate kA aMga jJAna hai arthAt dravya pramANAnugama dvAra hai / 51 // rahate haiM / 62 / yaha sUkSmAMkarUpI anupama bhaMga hai / 52 // inhIM kakSoM meM jagat ke rakSaka akSara bandhoM meM samasta bhASAyeM nikalakara yaha akSaya sukha ko pradAna karanevAlA gaNita kA rUpa hai|53 yA jAtI haiM / 63 // isI prakAra yaha anAdi kAla se zikSA denavAlA garigata zAstra hai|54. yaha kakSa puTAGkana par3hanevAloM ke cakSu ko unmIlana karake kevala yaha lAkha lAkha tathA karor3a karor3a saMkhyA ko sukSma meM dikhAnevAlA ka mAtra se hI samasta zAstroM kA jJAna karA detA hai / 64 / / aMka hai / 55 // zAstroM meM darzana aura jJAna donoM samAna mAne gaye haiN| darzana meM cakSu digambara jaina muni ahiMsA kA sAdhana bhUta apane bagala meM jo pochI darzana va yacakSu darzana do bheda hai| ina donoM darzanoM kA jJAna isa kakSapuTa se ho rakhate haiM usake pratyanta mUkSma roma kI gaNanA karane se dvAdazAMga vANI maaluum| jAtA hai|650 ho jAtI hai / 56 // yaha kakSapuTa vividha vidyAoM se pUrita hone ke kAraNa yakSoM dvArA saMrakSita vivecana-zrI bhUvalapameyama sa 4. mora nAgAna hai|66| siddha kA viSaya AyA hai / unhoMne apane guru deva zrI pUjyapAda prAcArya jI se yaha kakSapuTa bhUvalaya grantha ke adhyetA ke vakSa : sthala kA hArapadaka hai kakSapuTa nAmaka rasAyana zAstra kA adhyayana karake rasamaNi siddha kiyA thaa| athavA bhUvalaya rUpI mAlA ke madhya eka pradhAna mariNa hai / 67 / usa maNi se unhoMne gaganagAminI, jalagAminI tathA svargavAda ityAdi yaha bhUvalaya grantha jisa pakSa meM vyAkhyAna hotA hai use parAkASThA para mahAvidyA kA prayoga batalAkara saMsAra ko prAzcarya cakita kara diyA thaa| aura pahuMcAne vAlA hotA hai / 6 / isI 18 mahAvidyA ke nAma se 58 kakSapUTa nAmaka grantha kI rananA kI thii| uparyukta samasta viSayoM ko dhyAna meM rakhate hue kamAgata gariNata mArga yaha samasta grantha "haka" pAhuDa se sambandhita hone ke kAraNa bhUvalaya ke caturtha-se digambara jaina muni apane vihAra kAla meM bhI ziSyoM ko sikhA sakate haiM 166 / khaeTa prANAvAmapUrva vibhAga meM mila jaaygaa| 1 isa samaya yaha adbhuta viSaya sAmAnya janoM ke jJAna meM nahIM A sktaa| . ye samasta vidyAya digambara jaina muniyoM ke hRdayaGgata haiM / 57 / yaha sAMgatya nAmaka chanda asadRza jJAna ko apane andara samA lene kI kSamatA yaha samasta kakSapuTa maMgala prAbhUta se prakaTa hone ke kAraNa khagola vijJAna rakhatA hai / aura sarvabhASAmayI karmATabhASAtmaka hai| isalie yaha divya sUtrArtha sahita hai / 580 bhI kahalAtA hai / 70) yaha pAhuDa grantha aGga jJAna se sambandha rakhatA hai / / 6 / yava (jau) ke kheta meM rahakara anantAnanta sUkSma kAyika jIva apanA jo vyakti digambarI dIkSA grahaNa karane ke pazcAt jaba apane samasta jIvana nirvAha karate haiN| isa rIti se suvikhyAta karmATa deza eka pradeza vastroM ko tyAna detA hai taba use isa kakSapuTa kA jJAna prApta ho jAtA hai|60 hotA huA bhI samasta karmASTaka arthAt samasta vizva kI karmASTaka bhASA ko isa kamapuTa ko yadi vyAkhyA karane baiThe to vAkya tIkSNa rUpa se nikalatA / apane andara samAviSTa karatA hai / 71 / hai, para aisA hone para bhI vaha mRdula rahatA hai 61 // gaNita zAstra kA anta nahIM hai| kintu una sabako aNurUpa meM banAkara bhUbalaya ko yadi akSara rUpa meM banA liyA jAya to caturtha khaNDa meM eka samaya meM asaMkhyAta guNita krama se karma ko nAza karanevAlI vidhi ko vaha kakSa puSTa nikalatA hai| usI kakSapuTa ko cakravandha karane se eka dUsarA kakSapuTa ! batalAtA hai / 72 /
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri mUvalaya sarvArtha sivi saMgha begalora-dillI yaha gaNita zAstra isa vizva vyApaka bhUvalaya kAvya ke antargata hai| mahAMka rAzi ko zreNI kahate haiN| una zreNiyoM ko choTe aMka se ataH guru zreSTha zrI vIrasenAcArya kA ziSya meM (kumudendu muni) isa gaNita / ghaTAkara bhAga dene kI vidhi bhI isa bhUvalaya meM batalAI gaI hai| * zAstramaya mUvalaya kAvya kI racanA karatA hUM / 73 / isake sAtha sAtha isameM mahAn aMkoM ko mahAna aMkoM dvArA guNAkAra jisa prakAra karmoM kA kSaya hotA hai usI prakAra akSaroM kI vRddhi hotI karane kA bhaMga bhI hai / 86 / rahatI hai / vRddhiMgata una samasta akSaroM ko gaNita zAstra meM nA karake rAnuloma bahuta dinoM se zrI jinendra deva kI, kI huI pUjA kA phala kitanA hai? pratiloma bhAgAhAra dvArA maMgala prAmRta nAmaka eka khaNDa banA diyA / 74 / vaha saba gagita dvArA mAlUma kiyA jA sakatA hai 187 duSkarmoM kA kathanAka prAcIna kannaDabhASA meM rUr3hi ke anusAra varNana aisI gaNanA karate hue vartamAna kAla meM bhI pUjA karane kA puNyabandha kiyA gayA thaa| vaha gAr3ha pragAr3ha zabda samUhoM se racita hone ke kAraNa kaThina ho jAtA hai / thaa| kintu bhagavAn jinendra deva kI divya vANI mamasta jIvoM ko samAna rUpa saMgIta zAstra ke ghaMTAvAdya nAmaka nAda meM bhI isa bhUvalaya kAgAna kara se kalyANakArI upadeza pradAna karatI hai / isa uddezya se ise atizaya bndh| sakate haiM / 8 / / rUpa meM bAMdhakara matyanta sarala banA diyA 75 / digambara jaina muni, jaMgaloM meM tapasyA karate samaya ina samasta vidyAnoM aisA sugama ho jAne ke kAraNa sarva sAdhAraNa jana isa samaya isa bhavalaya ko siddha kiye haiM 1801 kA stuti pATha sumadhura zabdoM meM prasannatA pUrvaka gAna karate rahate haiM / 76 / dhAna ke Upara kA moTA chilakA nikAla dene ke bAda cAvala ke Upara mUvalayAntargata isa adbhuta gaNita zAstra ko dekhakara vidvajjana pAzcarya eka halkA bArIka chilakA rahatA hai| usa bArIka chilake ko kUTane se jo cakita ho jAte hai / 77 / sUkSma kaNa taiyAra hote haiM una karaNoM kI gaNanA karake digambara jaina muni yaha gariMgata zAstra yugala jor3iyoM ke samUha se banAyA gayA hai / 7 apane karma kaNoM ko bhI jAna lete haiM / / 1 / / ina yugaloM ko jaba paraspara meM jor3ate jAte haiM taba apane puNyAGga kaa| yaha bhUvalayAntargata gariNata zAstra anya gaNitoM se akATya hai / 12 / bhaMga bhI nikalakara yA jAtA hai / 79 / isa gaNita me kiye hue puNya karmoM kI gaNanA bhI kara sakate haiN|93| jor3ane ke samaya meM hI labdhAMka pA jAtA hai 1000 yaha paramparAgata rUr3hi ke pAgama se pAyA huA sUkSmAMka gaNita hai / 94 / yaha pariNata zAstra dvAdazAMga vANI ko nikAlane ke lie gUr3ha rahasyamaya / yaha paramANu bhaMga bhI hai aura vRhad brahmAnDa bhaMga bhii| isalie isakI samAnatA anya koI garigata nahIM kara sakatA / 5 / sAMgatya nAmaka sulabha chanda hone ke kAraNa yaha bhUvalaya mUDha aura praur3ha : parama pragAr3ha bhakti se adhyayana karanevAle bhavya bhaktoM ke aMtaraMga meM donoM ke lie sugama hai 182 // jhalakane vAlA yaha gaNita zAstra hai|96! yaha bhUvalaya pragAr3ha rahasyoM se samanvita hone para bhI atyanta sarala puNyopArjanArtha ekatrita hokara paraspara meM carcA karanevAlA yaha bhUvalaya hai / / grantha hai 181 sundara zabdoM meM gAna kiye jAte hue isa bhUvalaya grantha ko atyanta I nAmakarma meM aneka uttara prakRtiyAM haiN| unameM eka yaza kIrti nAmaka utkaNThA se zravaNa karane ke lie daur3akara Aye hue zrotAgaNa puNyabandha kara / prakRti bhI hai| usa prakRti kA udaya yadi jIva meM ho jAya to sarvatra prazaMsA lete haiM 100 ho jAtI hai| sAmAnya jIva prazaMsA prApta ho jAne se gavita ho jAte haiM; kintu
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUSalaya sapa siddhi saMpa baiMgalaura-dillI jo mahApuruSa samudra ke samAna gambhIra rahate haiM unhIM mahAtmAoM kI kRpA se isa saMsAra meM kAle lohe ko vijJazA athavA vidyA ke bala se sonA asamAna dravyAgama pAhuDa grantha kusuma- varNAkSara mAlA se viracita hai| banAyA jA sakatA hai; para isa bhUvalaya meM usa svarNa ko dhavala varNa banA sakate ___ isa gaNita zAstra se 12 aMga zAstra ko nikAlakara rAmacandra ke hai / 11 // kAla se nIla aura mahAnIla nAmaka RSi ne isa bhUvalaya nAmaka grantha ko racanA ! yaha tana, mana bacana zuddha dhana hai / 113 / kI to uso pati ke pramAthI mahAvIra sAvAn ko vANI ke pravAha yaha samasta saMsAra ke dvArA pUjanIya laukika gaNita hai / 114 // se isa bhUvalaya zAstra kA gaNita upalabdha huyA IEI yaha bhagavAna jinezvara ke kevala jJAna se nikalA huyA bhUvalaya hai / 115 // lakSmaNa parddhacakro the| unake dvArA chor3A gayA vArA bar3e vega se jAtA yaha saMtapta svarNa ke samAna camakanevAlA hai / 116! thaa| usa vega kI tIvratara gati ko bhAva se guNA karake Aye hue guNanaphala ke cane ke barAbara sumeru parvata hai / 117 / / sAtha milA hapA yaha bhUvalaya kAvya kA gaNita hai / isalie isakAnAma anubandha atyanta tejasvI kiraNoM se dIptimAna yaha divyAGga hai / 11 / kAvya bhI hai / 10 / malinatA se rahita parama nirmala yaha gaNita zAstra hai|119|| manmaya kA zarIra anupama thA / saMsthAna aura saMhananabandha bhI uttama yaha guNa sthAna ke anubhava dvArA AyA humA gariNata hai 1120 // thA tathA navakAra mantra ke samAna vaha pUrNatA ko prApta kara liyA thaa| ina yaha bhagavAn jinendra deva kA prayogarUpa gariNata hai / 1215 sabakA aura siddha parameSThI ke ATha mukhya gussA rUpa atizaya sampadA kI gaNanA yaha bhUbalaya zAstra samasta jIvoM ke lie sanmati rUpa hai / 122 // karate hue likhita kAvya hone se ise sundara kAvya bhI kahate haiM / 101 // gati, jAti prAdi 14 mArgaNA sthAna anubhava karane ke yoga meM ekendrizrI candraprabha jinendra deva kA zarIra dhavala varNa hone se yaha bhuuvly| bAdi 14 jIva sabhAsoM kA jJAna paidA hotA hai aura jJAna ke paidA hone ke samaya grantha bhI dhavala hai| athavA isa bhUvalaya grantha se ghabala grantha bhI nikalatA hai isa meM kAla gaNanA rUpa jJAna Avazyaka hai / vaha isa prakAra hai ki jaise eka varSa meM apekSA se bhI yaha dhavala hai / 10 / 112 mAha hote haiM, 1 mAha meM 30 dina hote haiM, 1 dina meM 24 ghaMTe hote haiM, 1 ghaMTe muni sugrata jinendra ke samaya meM padmapurANa pracalita huA isaliye yaha / meM 60 minaTa hote haiM aura 1 minaTa meM 60 saikaNDa hote haiM usI prakAra sarvajJa bhUvalaya grantha padmapurANa kahalAtA hai / 103 / deva ne jaisA dekhA hai vaise hI kAla ke sarva jaghanya aMza taka abhinna rUpa se cale tInoM kAla meM 72 jinendra deva, aneka kevalI bhagavAn tathA tIna kama / jAne para sabase choTA kAla mila jAtA hai| aise kAla ko eka samaya kahate hai| 6 karor3a pAcArya hote haiM / una sabakA mAlA rUpa kathana isa prathamAnuyoga meM, jima prakAra 1 varSa kA kAla Upara batalAyA gayA hai usI prakAra utsapiNI aura hai aura vaha prathamAnuyoga isI bhUvalaya meM gabhita hai / 1041 avasarpiNI donoM ko samaya rUpa se banA lenA caahiye| itane mahAn aMka meM ratnatrayAtmaka dharma zuddha dhavala hai| gaNita zAstra se hI jina mAlA aura sabase choTe eka samaye ko yadi milA liyA jAya to usameM anantAya mila jAtA munimAlA donoM ko grahaNa kara sakate haiN| gaNita se hI akSara brahma kA svarUpa / hai / 123 / / nikalatA hai aura yaha gaNita kaThina na hokara anubhava gocara hai / yaha dhavala rUpa . chipe hue aMka ko prakaTa karate samaya, sthApita karate samaya, paraspara meM, jina dharma vRddhiMgata bastu hai / isa grantha ke adhyayana se prAtmadhyAna kI siddhi milAte samaya tathA pravAhita hote samaya pudgala dravya sahaja meM Akara kAla prApta hotI hai / ekAnta haThako durnaya kahate haiN| usa durnayako dUra karake anekAnta / drabya ko pakar3a letA hai / usa pradeza meM mAte jAte aura khar3e hote huye ananta sAmrAjya ko lAne vAlA yaha grantha hai / 105 se 111 taka / jIva rAzi kA bhaMka mila jAtA hai / 124 //
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalava sarvArtha siddhi saMpa baiMgalora-dillI eka pradeza meM kAla, jIva aura pudagala drabya jaba Akara mila jAte haiN| nara, sura tiryaJca tathA nArakI jIvoM ko viviSa bhAMti se samyaktva taba anantAGka mila jAte haiN| una nIcAtinIca yoni meM jInevAle jIvoM ko prApta hotA hai| aura usa samyaktva ke prabhAva se gocarI vRtti dvArA mAhAra bAhara jAkara bhavya jIvoM ko maMgala pAhuDa kAvya ke andara lAkara, sthita grahaNa karane vAle digambara muniyoM ko cAritra labdhi prApta hone kA kAraNa ho karake / 125 // / jAtA hai, aisA thI jinendra deva dvArA pratipAdita vacana hai / 14 / loka meM bhadra pUrvaka rakSA karake guraNa sthAna mArga se baddha karake pAMcoM yaha vAkya zrI RSabha tIrthakarAdi 24 tIrthakaroM ke dharma tIrtha meM pravAhita kalyANoM kI mahimA dilAkara Upara car3hAte huye lokAna arthAt siddha loka meM hotA hughA pAyA tatva hai aura yaha tatva jina bhavya jIvoM ke vaza meM ho jAtA hai sthira karate huye zokApaharaNa karane vAlA yaha aMka hai / 126 / unake saMsAra kA zIghra hI anta ho jAtA hai 1145 // nAkAgra arthAt loka ke agrabhAga kA siddha rUpI kAvya hai / 127 / dvIpa, sAgara, giri, guphA tathA jala girane ke jharane prAdi sthAnoM meM samasta vyAkulatA ko nAza karanevAlA yaha kAvya hai / 108 / jo nirvANa bhumi hai, vaha mokSa gRha kI nIMva hai, usa nIMva ko batalAne vAlA yaha pAkAra rahita divyAMka kAvya hai / 12 / / yaha parama maMgala bhUvalaya kAvya hai / 146 // yaha ekAgra dhyAna ko prApta kara dene vAlA kAvya hai / 130 / vIra vANI moMkAra svarUpa hai / usa oMkAra se prAyA huA yaha bhUvalaya yaha prokAra vajita zabda hai / 131 // kAvya hai / 147 yaha oMkAra gocara vastu hai / 132 / digambara yogirAjoM ne uparyukta tapobhUmiyoM meM hI kAma rAja kA saMhAra yaha hrIMkAra ke dvArA pArAdhya vastu hai / 133 // kiyA hai / 14 / yaha hroMkAra ke dvArA pUjita garbha hai / 134 / uparyu ta tapobhUmiyoM tathA digambara mahAmuniyoM ke kathana karane kA dharma yaha halukAra ke dvArA ArAdhya saMzA hai / 135 / hI vizva kAvyAMga racanA kA dharma hai / 146 / usa kAvya racanA kI vidyA 64 akSaroM ko ghumAnA hI hai / 150 / hu~kAra gocara vastu hai / 136 / isa kriyA ke dvArA karmoM kI nirjarA bhI hotI hai / 151 // hroMkAra pUjita garbha hai / 137 / yaha hroMkAra atizaya vastu hai / 1381 yaha thI vidyA puNyabandha kI icchA karanevAloM ko puNyabandha karA sakatI hai|152| yaha hakAra ArAdhya sarvajJa hai / 136 isa parama pAvanI vidyA ke sAdhakoM ko akhila vizva bhaMgalamaya dRSTiyaha haHkAra gocara vastu hai / 140) gocara hotA hai / 153 // isa prakAra maMtrAkSarAMka yukta hone se yaha bhUvalaya kA rahita hai / 141 // yaha maMgalamaya 64 aMka vizva kA vaibhava hai / 154 / navakAra maMtra ke prAdi meM arahanta zivapada kailAza giri hai, unakA jisa prakAra eka choTe se coja kA aMkura kAlAntara meM mahAna vRkSa bana nivAsa sthAna atizaya zrI samavazaraNa bhUmi hai tathA janma aura maraNa kA nAzaka jAtA hai usI prakAra yaha puNyAMkura vRddhiMgata hokara bahuta bar3A vRkSa bana jAtA saMhAra bhUmi hai / 142 // hai // 15 // yaha zreSTha bhadrakAraNa hone se maMgala maya hai, guru paramparAgata aGga jJAna yaha maMgalamaya kSetra zrI jinendradeva bhagavAna kA hai / 156 hai, paramAtma siddhi ke gamana meM kAraNa bhUta hone se yaha bhUvalaya zrI vardhamAna isa kSetra kA jJAna arthAt vizva darzana se samasta jJAna prApta ho jAtA bhayavAna kA vAkyAlU hai|14|| hai|157|
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 siri bhuvajhAya sarvArtha siddhi saMgha belora-dilI isa bhUvalaya siddhAnta grantha meM rahanevAle atizayoM kA kayana varNanAtIta : sAkAra rUpI atizaya aGga jJAna hai|168 / hai / 158 / yaha aMga jJAna athavA zabdAgama AkAra rahita hone para bhI sAkAra yaha thI jinendradeva ke upadeza kA aMka hai 1156 / hai|16| yaha aMka vizva ke kinAre likhita citra rUpa hai arthAt siddha bhagavAna / jo sAkAra hai vahI nirAkAra hai / 170 / kA svarUpa dikhalAne vAlA hai / 1601 ina aMkoM ko lAne ke lie eka, dvi, tri catura bhaMgakaranA cAhie / 171 yaha thI bAhubalI bhagavAna ke dvArA bihAra kiyA gayA graMka kssetr| isI prakAra pAMca va chaH kA bhI bhaMga karanA caahie|172| hai / 161 // prayatnoM dvArA sAta va ATha bhaGga karanA caahie|173| isalie yaha bhUvalaya kAvya vizva kAvya hai / 1621 isI prakAra upayukta bhaMgoM meM se yadi antima kA do nikAla diyA Upara dvitIya adhyAya meM jo aMka likhe gaye haiM una aMkoM se samasta / jAya to 718 bhASAyeM A jAtI haiM 1174 / karmoM kI gaNanA nahIM ho sakatI / una samasta kmoM ko yadi gaNanA karanI ho / "o" aura "a" ina do akSaroM ko nikAla denA cAhie / 1753 to 100000000000000 sAgaropama gariNata se ginatI karanI hogI yA saMsAra kI samasta bhASAyeM A jAtI haiM / 176 / isase bhI bar3hakara hogii| ina karmo ko gaNanA karanevAle zAstra ko karma / zrI kAra dvisaMyoga meM garbhita hai / 177 / siddhAMta kahate haiN| yaha siddhAMta bhUvalaya ke dravya pramANAnuga meM vistRta rUpa se yahAM se yadi Age bar3he to 3 akSaroM kA bhaMga AtA hai / 178) milatA hai| vahAM para mahAMka kI gaNanA karanevAlI vidhi ko dekha lenA / 163 // zrAkAra kA 6 bhaMga hai| una bhaMgoM ko 4 bhaMga meM milAnA caahie| anya granthoM meM jo DamarU bajAne mAtra se zabda brahma ko utpatti batalAI 176-1801 gaI hai, vaha galata hai| kyoMki umarU jar3a hai aura jar3a se utpanna humA zabda brahma Age 16 bhaMga lenA / 181 // nahIM ho sakatA / itanA hI nahIM usameM gaNita bhI nahIM hai aura jaba gaNita nahIM aura 5 akSaroM kA bhaMga AtA hai / 1821 hai taba ginatI prAmANika nahIM ho sakatI yahAM para pramArae zabda kA artha prakarSa punaH 25 aMga A jAtA hai / 183 / mAraNa liyA gayA hai| zuddha jIva dravya se pAyA huyA zabda hI nirmala zabdAgama upayukta samasta prakSaroM ko mAlA rUpa meM banAnA 18 // bana jAtA hai| aura vahI bhUbalaya hai / 164 / / tatpazcAt 72 pA jAtA hai|18|| vartamAna kAla, vyatIta anAdikAla tathA AnevAle ananta kAla ina tInoM aura 5 akSaroM kA bhaGga nikalakara pA jAtA hai / 186 / ko sadguruyoM ne maMgala prAbhRta nAmaka bhUbalaya meM kahA hai| isalie yaha bhUvalaya tadanantara 120 aMma A jAtA hai / 187 / kAvya rAga aura virAga donoM ko batalAnevAlA sagrantha hai / 165 / / aura 8 akSaroM kA bhaMga bana jAtA hai / 1881 mo eka akSara hai aura bindI eka aGgha hai / ina donoM ko paraspara meM taba 720 aGkamA jAtA hai / 186 / milA dete se samasta sUvalaya 'bhoM ke andara pA jAtA hai| isakA AkAra zabda, isameM se yadi 2 nikAla deM to 718 bhASAoM kA bhUvalaya grantha prakaTa sAmrAjya hai| isalie yaha dhokara, sukhakara tathA samasta saMsAra ke lie maMgala ho jAtA hai 1160 kArI hai / 166 // vaha isa prakAra hai:- isa aGka ko bhaMga karate Ane se sArI vyAkulatA naSTa ho jAtI hai / 167 / 14243444546-720-271 /
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha deMgasora-dillI upayukta 720 saMkhyA meM se yadi Adi aura anta ko 2 saMkhyA nikAla : yaha bhUvalaya grantha aMka bhaMga se banAyA gayA hai / 205 // dI jAya to sarva bhASA nikalakara A jAtI hai| usameM 700 kSudra bhASA tathA pArA siddhi ke lie yaha AdibhaMga hai / 2061 18 mahAbhASA hai 1161 yaha yazasvatI devI kI putrI kA hasta svarUpa hai / 2071 pratiloma krama se pAye aMka meM anuloma krama se pAye haye aMka kaa| usa yazasvatI devI kI hathelI korekhA se rekhAgama zAstra kI racanA huI bhAga dene se mRdu tathA madhura rUpI deva-mAnavoM kI bhASA utpanna ho jAtI hai| aura vaha zAstra bho isI bhUvalaya meM hai|208| isakA nAma mahAbhASA hai| jaba mahAbhASA utpanna ho jAtI hai taba saMsAra kI sAta tatva ke bhAgA hAra se Aye huye Adi brahma vRSabha deva bhagavAn samasta bhASAyeM svayameva bana jAto haiM / 192 // ke dvArA prApta yaha bhUvalaya nAma kI vANI hai| samasta aMkAkSara ko apane ye sabhI bhASAyeM sarvajJa vANI meM nikalI huI haiN| sarvajJa vANI anAdi / andara samAveza kara lene ke kAraNa isameM vijaya ghabala ke antargata aMka rAzi kAlIna hone se gI|gvANI kahalAtI hai| yahI sAkSAt sarasvatI kA svarUpa hai Dhera dera rUpa meM chipI huI hai| isaliye isa bhUvalaya ko atizaya dhavala kahA gayA tathA sabhI eka rUpa hone se oMkAra rUpa hai| apane prAtmA ko jJAna jyoti prakaTa hai|206| hone ke kAraNa jinavANI dvArA par3hAyA gayA yahI pATha hai / 193 // isameM 718 bhASAyeM mAlA ke rUpa meM dekhane meM pAtI haiN| ve sabhI atigiri, guphA tathA kandarAmoM meM brAhyAbhyantara kAyotsarga khar3e hote hye| zaya vidyA ke zreNI se milI huI haiN| 363 matoM kA aMka ke rUpa se varNana kiyA yoga meM magna yogiyoM ko yaha arhanta vANI sunAI par3atI hai| aura aisA ho gayA hai / 210 // jAne para yogI jana apane divya jJAna dvArA sabhI bhASAoM ko gaNita se nikAlA isa bhUvalaya meM prAne vAle dhavala aura mahAdhavala ko yadi isameM se nikAla lete haiN| isaliye isa bhUvalaya ko garu parAparAgata kAyya kahate haiM diyA jAya to isameM do hI bhApA dekhane meM baayeNgii| to bhI usameM 718 bhASAyeM zrI vardhamAna jinendra deva ke mukha kamala aryAta sarvAMga se prakaTita maMgala- sammilita haiN| maMgala pAhuDa aise isa bhUvalaya meM jIva ke samasta guNa dharma kA prAbhUta rUpa tathA asahaza vaibhava bhASA sahita hai|165| vivecana kiyA gayA hai| isaliye yahAM isameM se jaya dhavala prantha ko bhI nikAla isa kAvya ko par3hane se divya vANI ke prakSarAku kA jJAna ho jAtA sakate haiM 1211 // dvAdazAMga bAraNI meM aneka pAhRDa grantha hai| aura aneka prAgama pratya haiN| yaha bhASA Rddhi vaMza kI Adi bhASA hai / 167 una saba ko vijaya ghavala bhUbalaya grantha se nikAla sakate haiN| aura usI vijaya yaha bhASa, dravyAgama kI bhASA hai / 168 / dhavala grantha ke vibhAga meM atyanta manohara devAgama stotra nikala AtA yaha bhASA viSa vAkya arthAt durvAkya kA saMhAra karane vAlI hai / 166 / hai / 212 // isa bhApA ko vazIbhUta karane se yAtma saMmiddhi prApta ho jAtI hai / 200 / imaliye yaha bhUvalaya kAvya mahAviddha kAvya hai 1213 / isa bhASA ko sIkhane se viSayoM kI prAzA vinaSTa ho jAtI hai / 201 // bhagavAna kA vacana hI siddhAnta rUpa hokara yahAM AyA hai / 214 // 64 akSaroM ke bhaMga meM hI ye samasta bhASAyaM A jAtI haiM (202 // zrI vIra jinendra bhagavAna kA vacca hI sAmrAjya rUpa hai / 2151 . yaha bhASA brAhmI aura saundarI devI kI hathelI meM likhita lipi rUpa meN| yaha vanavAmI deza meM tapa karane vAle digambara muniyoM kA bhUvalaya hai / 203 / nAmaka kAnya hai|216|| yaha rasa tyAgiyoM kA dharma svarUpa hai / 2046 vivecanaH--pAdi purANa meM daMma sajA kA varNana pAyA hai| unhIM ke war
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvanaya marSi sidi saMgha,baigalora-dillI nAma se daMDakAraNya pracalita huaa| vaha rAjya karNATaka ke dakSiNa bhAga meM hai| isameM jo prAraNAvAya ( Ayurveda ) vibhAga hai vaha bhallAtakAdri arthAt prAcArya kumudendu ke samaya meM ise vanavAsI deza kahate the| usa samaya meM catta guru suge" (milApatA paramana muniyoM dvArA likhA gayA hai / 228) (catuH sthAna) tathA ve daMDe (dvipAda) ina do namUne kA kAvya pracalita thA / be- isa vibhAga meM saMsAra kI kalyANakArI samasta prauSadhiyA~ nikala kara daMDe kAvya kA namUnA zrI kumudendu AcArya ne 12 veM adhyAya ke 31 veM zloka meM ! bhA gaI haiM / 226 / nirdiSTa kiyA hai pIra "cattANa" kAvya bhI samasta bhUvalaya kA sAMgatya nAmaka isa anya ke adhyayana mAtra se pApa karmoM dvArA utpanna sampUrNa roga chanda hai| / naSTa ho jAte haiM / 230 // yaha bhUvalaya zrI jinendra deva kA vacana hai / 217 / isa grantha ke svAdhyAya se Agantuka sahasroM vyAdhiyAM vinaSTa ho jAtI kI paddhati se dekhA jAya to yaha bhUvalaya aSTama jinendra zrI / hai / isa liye yaha mahA saubhAgyazAlI grantha hai / 2321 candraprabha bhagavAna ke dvArA pratipAdita kiyA gayA hai / 21 // yaha bhUvalaya bhagavAn kA vacana rUpI mahAn antha hai / 233 / isI prakAra yaha bhUvalaya zrI zAntinAtha bhagavAna kA mArga bhI hai / 21 / / bhUvalaya kI vyAkhyA meM 3 krama haiM 1 lA svasayama vaktavyatA, 2 rA paravivecana:-zrI zAntinAtha bhagavAn agaNita puNya zAlI haiN| zrI RSabha / samaya vaktavyatA tathA 3 rA tadubhaya vaktavyatA hai| ina tInoM vaktavyoM meM pradhAna nAtha tIrthakara bhagavAna bharata jI cakravartI tathA bAhubalI svAmI kAmadeva pada ke ! sva-samaya hai| saddharma sAgara meM gotA lagAne vAle rasika janoM ke liye yaha paramAghArI the| kintu zrI zAntinAtha bhagavAn akele tIrthakara, cakravartI tathA kAmadeva nanda dAyaka hai| isa adhyAya meM adhyAtma sarvasva sAra prota-prota bharA.hamA hai| tInoM prakAra ke vaibhavoM se saMyukta the| ataH ve bahuta bar3e puNyAtmA kahalAte haiN|| isaliye yaha maMgala prAbhRta nAmaka bhUvalaya kA prathama bhAga prasiddha hai / 234 // unake dvArA pratipAdita prazasta mArga bhI isa bhUvalaya ke antargata hai| vivecana-yAtma-tattva kA vivecana karanA svasamaya vaktavyatA hai, isake yaha "vedaMDe" kAvya zrI RSabhanAtha bhagavAna ke samaya se pAyA hayA atirikta bAhya zarIrAdi kA vivecana karanA para-samaya vaktavyatA hai tathA donoM hai / 220 kA sAtha 2 vivecana karanA tadubhaya vaktavyatA hai| zrI bAhubalI svAmI atyanta sundara the| usI prakAra yaha bhUvalaya kAvya nau aMka se AyA huA arthAt karma siddhAnta gaNita se avatAra liyA hunA bhI parama sundara hai / 221 // dharmAkSara rUpI yaha aMka dhyAna hai| isayiye yaha bhUvalaya kAvya sva samaya rUpa, isa bhUbalaya meM vizva kA samarata siddhAnta bhita hai 222 / bhadrarUpa tathA maMgala svarUpa hai / 235 // yaha kAvya zrI jinendradeva kI vANI meM vidyamAna samasta bhAvoM ko pradAna / karane vAlA hai 1223 yaha bhUvalaya granya zrI jinendra deva kI vANI se nipanna hone se prAbhUta tathA yaha bhUvalaya bhAva pramANa rUpa kAvya hai / 224 / vizva kAvya hai| isakA svAdhyAya karane se mokSa pada prApta ho jAtA hai aura yaha zrI jinendra deva kA bhAva pramANa hai|225|| mokSa ke lie sarala mArga hone se yaha atizaya dhavalarUpa hai / 236 / / samasta vizva ke andara jitane bhI tIrtha hai una sabakA varNana isa kAvya jisa prakAra zrI jinendra deva ke 8 prAtihArya hote haiM usI prakAra nandI meM diyA gayA hai / 225 // / parvata bhI 8 vibhAgoM se vibhakta hone se aSTApada parvata kahalAtA hai| aSTama yaha bhUvalaya kAvya vanavAsI deza ke tIrtha mandI parvata para likhA, jinendra deva zrI candraprabha kA vaibhava hone se yaha atizaya-dhavala nAmaka zubhrAMga gayA / 227 hai / 237 / /
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 siri bhavajaya zrI jinendra deva ke zrArAdhaka bhakta jana arthAt digambara jaina muni apanI buddhi kI vizeSatA se vividhi bhAMti kI yuktiyoM se zrI bar3e sundara DhaMga se kiyA hai| isaliye samasta bhASAoM se evaM madhura hai aura maMgalakArI hai | 2383 bhUvalaya kA vyAkhyAna samanvina bhUvalaya mRdu yaha dazavA~ akSara kA adhyAya hai / jisa prakAra marakatamaNi atyanta zubhra va dIptavAn hotI hai usI prakAra isa adhyAya ke antara kAvya meM pAMca, nau sAta, pAMca aura eka arthAt 1, 5, 7, 6, 4, akSara rahane vAlA R bhUvalaya hai // 236 // zreNIbaddha kAvya meM mUlAkSara kA aMka ATha, cAra, sAta aura ATha aMka pramANa hai / yahI zreNIbaddha kAvya kA bhaMgAMka hU~ 1240| R 87,48 + antara 15765 = 24, 543 sarvArtha siddhi saMgha begalora-dillI athavA a- 1,76, 022+24, 543 = 2,00,565 / sampUrNa Upara se nIce taka yadi prathamAkSara par3hate jAyeM to prAkRta bhASA nikalatI hai / usakA artha isa prakAra hai: RSijanoM meM sugrIva, hanumAna, gavaya, gavAkSa, nIla, mahAnIla, ityAdi EE koTi janoM ne raMgIgiri parvata para nirvANa pada ko prApta kara liyaa| una sabako hama namaskAra kareMge / isI prakAra Upara se yadi nIce taka 27 vAM akSara par3hate jAyeM to saMskRta gadya nikala prAtA hai| vaha isa prakAra hai: natayA zRNvantu -- maMgalaM bhagavAn vIro maMgalaM bhagavAn gautamogalI / maMgalaM kundakundAdyA jIva dharmo'stu maMga //
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ yArA dasavA~ adhyAya RpiarUpiyAgihava dravyAgama / dApaddhatiyoLagaMka // tApa le nakSara doLage kUDisuvaka / zarI para bayabu bhuvalaya // 1 // prA diya atizaya maMgala paryAya / tAdiyanakAvara kUTa / / nAda ma* ade jIvanari vennutiha jJAna / sAdhane yadhyAtma yoga // 2 // ma nadathiyinda magala paryAyavanode / jina dharma tatva * lella / / tanage tAne tanna nijabanu toripa / ghanavidyAsAdhane yoga // 3 // mu nara kinnara jyotiSka lokada / ghanava zrI jina devAlayad // la* raNadhavya zrI jina bimba karutrimA kRtri / menesAnka gaNaneyoLadidu // 4 // do* SavinAzana zarIza zrI mandara / dezana daruzana mADi // rAziya m* puraNayava rUpinim gaLisuva / Izara bhajise manmalavu // 5 // zrI zana puNya sadgrantha // 6 // rAziya pApa vinAza // 7 // Izanu peLida grantha // 8 // rAziya puNyada gariNata // 6 // Izana bhaktiya gaNita // 10 // doSa aSTAdaza garieta // 11 // zrI zana saddharama garigata / / 12 / / rAziya puNyada grinnt||13|| Izana jJAnada gaNita // 14 // doSa aSTAdaza guNita // 15 // zrIzana saddharma gurigt||16|| rAziya puNyada jJAna // 17 / / Izana cAritra mariNata // 18 // doSa aSTAdazAdarita / / 16 / / zrIzana sadharma jAna // 20 // kozada jJAna vijJAna // 21 // Izana cAritra sAra // 22 // doSa aSTAdaza rahita // 23 // zrozana sabbarama gurinnt||24|| Azeya bhavyara bhakti // 25 // Izarippat naalbrnk||26|| koSada kAvya bhUvalaya // 27 // do Sagaliyo kem bAzepiharella / rAzeyam gurutisi haru sa* // deza jJAnava sampUrNa vAgisi konDa / deptiya bhASAMka kAvya // 28 // * yadanaka venadene arahanta rAdiyim / nava tIrthagaLana da ra* zanadi / / avaniya pUjege vinayogabenmuda / ziva pavadantavedariyA // 26 // riNa* jadahat ankave sAdhita bhavya / bijayAMka vendari a va nu // bhajisuta baruvAga navapada siddhithu / vijaya bhAduvudena aride // 30 // jaya siddhiyAda hatanka mahAvata / dayatade baMda san mArga / / daye dAnavellava niradittu bhajakara ge / naya pramANavatu toruvudu||3|| NA pada sAmAnya prasthAradakava / jJAna sAmrAjya dhvaja na* va // zrI neminAthAMka vendari paramAtma / ananda kalyANa karaNA // 32 // jJAna barabhavakara kAvya // 33 // zrInivAsana ditya kAvya // 34 // prAnandadAyaka kAvya // 35 // UnavaLida divya kAvya // 36 // kAriNaya bhadra mnglvu||37|| tAlli kArigapa mantra // 38 // tAne zuddhopayogAMka // 36 // Ananda sAmrAjya gariMgata // 40 // kAriNapa ziva sakhyabhara // 41 // tAnalli kAriNapa tntr||42|| joriNa pAhuDadAni grantha // 43 // Ananda sAmrAjya gurinnt||44|| kAriNapa sUkSma vinyAsa // 45 // tAmli kANipa muuti||46|| kSoNiyanaleva satkIti // 47 // prAnanda sAmrAjya jJAna // 4 // vAna dayAmaya granatha // 46 // mAnabarellara kora ti // 50 // jainAgamada iraza naSu // 51 // kSoNi jaNAnada rUpa // 52 // tAne tAnAda bhUvalaya // 53 // lAvaNya lipiyanava ventemba braahmige| devanu nannaya ma ga // nAvilli akSara brAjhiyoL paLavu / devAdhideva vaarinnynnu||54|| usa Na TharaNa venanuta yeLalAguva mAtA jinavANi provarimpariya la* / / dhanavAda akSaradAdiya 'ma'kSara / konege 'pa' akSara baralu // 5 // sa* vaka gaganeya navapada bhaktiyim / saviyakSarada aba ya% vvm|| sabarapargearavat nAlkanakadimpeDhuvA navama baMghAMka bNdriyaa||56|| riza SigaLa bhAvadi bakhyAtma yogadoL / vaMzavappa siri sampada va ma ||vshmonddu bhrAhiye paravat nAlka aMkada / yazava honmusa puliyAgmate
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAzama 1111 1111 . na vadaMka baravandavenyendu keLuva / yuvati savandarige sa mst|| saviyaMka promderlmuurnaalkydaarelu| navasRSTienTa prombttugl|58 dA na mADida deva tana eDaga yina / anandadamtAnguliya * tAraNabanAkeya eDagayya amrutada / taraNadanaguliya muladala // 56 // ga mokAra mantrada kssrglnaakeyu| gamanisi ccostira va* vimalAMka rekheya Adimadantyada / sama viSama sthAnagaLanu // 6 // amalad antarada rUpayatu // 6 // krama baMdagoLipa yogavanu // 62 // sama viSamAdi sarvavatu // 6 // amalad antarada rekheyanu // 64 // karama baddhagoLipa bhAvavanu // 65 // sama viSamAMka bhAgavatu // 66 // vimalad antarada stvvnu||67|| krama baddhagoLipa bhAgavatu // 6 // sama viSamAMka lekkavanu // 6 // kamalad antarada satyavatu // 7 // krama baddhagoLipa drvyvnu||71|| sama viSamAMka garietava // 72 // gamakad antarada satvavanu // 73 // krama baddhagoLipa gamakavam // 74 // sama viSAka kUTavatu // 7 // yamakad antarada stvvtu||76|| krama baddhagoLipa shuunyvnm||77|| rasa viSamAMka ladabanu // 7 // zrama harad atishyokvtu||7|| karama baddhagoLipa vidyecanum // 8 // sama zUnya kAvya bhUvalaya // 5 // para dadakSarAMkada bhAgava tasvanaka / vidhavanu tiLiyamma sa ka l|| vidhada davyAgama zarutavidyayanakada / padave maMgalada pAhuunu // 2 // na* vapada baddhavakSara vidye bekamba / nivagoga atizaya ka la yA / / Nava peLva prAgama karma siddhaaNtd| avayava vidaroLa pelvebu||83|| ca* riteyoLa barediha sarasvatiyammana / pariyanaritu sAkal yA arahanta bidyada kevalajJAnada / pariyatiza yava keLamma // 4 // karuNeyakSarava keLamma // 65 // riya gellutUda keLamma // 86 // paramana atizaya vamma // 7 // dhareya maMgala kAvyavamma // 56 // karuNeya kSaradanakavamma // 86 // ariya gelluyude siddhAMta // 6 // paramana atizaya ghavala // 1 // ghareya maMgalada pAhuDabu / / 12 // karuNeya saamraaraajyvmm|||| ariya gelluvude maMgalabu // 14 // paramana bhUvalayAMka // 65 dhareya jIvara kAvyAnga // 66 // gurugaLa sAmrAjya vamma // 17 // ari geldavaraMka bamma 98R paramana gambhIradanaka // 6 // ghareyaM jIvara saubhAgya // 10 // arahanata sAmrAjyavamma // 101 // ariya geldavara kakSarAMka // 102 // paramana gambhIra vacana / / 103 // dhareya jovara cAritra // 104 // sarasvatI saamraajyvmm||10|| aripha geldavara siddhAMta // 10 // paramana gambhIra dAna // 107 // paramAtma siddha bhUbalaya // 10 // narasurabandaya bhUbalaya // 106 // paramApta siddha bhuully||110|| gurugaLangayya bhUbalaya // 111 // koTi koTAkoTi sAgaravaLateyA gUTa zalAke suucigl|| meTiyapada eOM vakAra mantrade baha / pATiyakSarata lekkagaLam // 112 // * kAmarudanagAdi sarva zabdAgama / dakkadakSarada an kA dina takkare rabAgamavara gadAgamakAvyA sikkduknvrydaagmdi||113 Di naDIradoLa baMda sarva zabdAgama / anDadakSarad vaza OM batru / / khanDita vAgu buri kAla kSetrada / piNDavu nitya baaluvudu||114|| pro makAradim baMda sarva zabdAgama / dankadakSarad an ka* nity|| zamkegaleLaLava parihara maahub| samkara doSa virahita // 11 // omkAra bhadra svarUpa // 116 // promadanaka promde akSaravu // 117 // zromadanu biDisuva paraSu // 11 //
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya saviM siddhi saMgha baiMgalora-dillI promadaMka svara nava padavu // 1165 omkAra bhadara maMgalava // 120 // promadaMka bhanga akSaraSu // 121 // aomdanu biDisuva anka // 122 // promadanaka baduve varNagaLu // 123 // omkAra sarva maMgalavu // 124 // yomadanaka vadu zuddhAkSaratu // 125 // promadanu biDisalu sarva // 126 // promadanaka vayoga vAha // 127 // promakAra divyaninAda // 12 // promadanaka paramAtma vaanni||126|| omdanu bhajipanu yogi // 130 // promadanaka anaalkmaagi||131|| promakAra tAne tAnAgi // 132 // promadanaka siddha svarUpa // 133 // promdatu sarvavendariyA // 134 // promadanakava ippattu biddiy||135|| promkAradana eraDanga // 136 / / promadanka bhangava mADe // 137 // aomadadu tombat eraDanka // 138 // promdanka bhanga bhUvalaya / / 136 // pA* pavinAzaka puNya prakAzaka / lopavillada zuddharUpa // tApa m* lisi mokSava torpa promakAra / zrI pada oma battaranka // 140 // * zavAgalake proma kArava kUDalu / yazadAdi hatpranakavadanu / pra* zamAdi guNaThANadatizayadankanu / prosaruta jJAnAkSarAMkam // 1415 prA* zeya aka aiuGgaLe ai o au| rAziyoma batta svara dhA* || prAzeyima ha rasva dIragha pluta mUrima / rAziya guragav ippte|142| gi riyaradandada praamaaiigrrii| sara UUR RlU lU / / vara eeaiai naM pro o o au / savaragaLe dIrgha palutagaLu // 143 // ri* ddhiya prombat u svaragalu mUrarim / zuddhiyima guuNi sa lu brv|| mudinippat eluka khagaghaja aidu| zuddha cucha aidu||144|| hodisi T idae gaLa // 145 // siddhasi t ya da dha na vanu / / 146 // zuddhada pa pha ba bha ma aidu // 147 // riddhiyoL guNis itptaidu||148|| baddhayar la va za Sa saha va // 146 // siddhaaMga kAphaH nAlkgra m||150|| zuddhadhyanjana mUyatnaram // 151 // idda nAlna yogavAhagaLa / 152 // hoddalu mUvateLa aMka // 153 // baddhavAda aravatnAlku // 154 // zuddhadakSaradaMka gaLanu // 15 // uddava kUDalu havatu // 156 // hodisalA hatte promdu // 157 // zuddha 1 de zromdu aMka // 158 // zuddhaki promde akSaravu // 15 // riddhiyoL prAdima bhaMga // 160 // buddhige silukihud aMga // 161 // siddhAnta sAgaradaMga // 162 // siddhara tokya bhanga // 163 // zuddhAMka guNakArad aMga / / 164 // riddhiya torava bhanaga // 16 // siddha samsiddhada bhanga // 166 // buddhi prakarSANu bhaMga // 167 // riddhi prakAzdaNu bhaMga / / 16 / / sidadhatva darvAdi bhaMga // 16 // sadalidare siddharanaga / / 170 // zuddha sAhitya bhUvalaya // 17 // va* zavAda karnATaka denTu bhAgada / rasa bhaMgad dakSarada sa ra vaa| rasa bhAvapaLanellava / kUDalu bandu / vazava enaraha dinendubhaasse||172|| ra* magoyavAdAdima bhanga samayoga / damalAMka aAndu akSara va |krmdolgomdrim guriNas arytnaalku| vimalAMka hudvuariyaa||173|| si risiddhama I promdama baredukonaDadarotu / arahanta zud ghana rodd'vnu| siriazarorarasiddhara''prAdiH siripAiriyadola'mA di174 haka raDida I muru prAprApA' akkhavAbaredukUDalu 'maa'bhudu|| varadha mA* caraNagAdiya 'A' bare munde| barevudu uvajayadAdi // 17 // re* kheyo antade sAdhugar3ha maunigaLa / zrIkaradAdima ma' zarama raNAMka // sAkalyava kUDe omakArabappudu / saukhya sarvada mAtra bahudu // 176 / / yA kalanakada jIva zabda // 177 // sAkalya bhaMgada mUla // 17 // sAkalyava kUDe aomadu // 176 / /
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ parAkaTa parabrahma danaga // 18 // prAkalana kara jIva tatva // 181 // sAkalya bhaMgada aMta // 182 // sAkalyava kUDe sarva // 183 // prAkaTaH parabrahma bhaMga // 184 // pAkara dradhyAgamavu // 18 // sAkalya bhaMgada madhya // 186 // sAkalayaba kUDe madhya // 187 / / prAkaTa parabrahma bhadra // 18 // prAkaraghA ravya bhAvA / / 186 // sAkalya arayatnAlku // 10 // sAkalya zabdAgamada 161 / / parAkaTa parabrahma tatva // 162 // sAkalyAnakada kaka motta // 16 // zAphaTa karma samhAri / / 164 // sAkalAgama dravya rUpa / / 16 / / ekAnka siddha bhUvalaya // 16 // riNa* ja zabdavAdiya omkAra aomavanu / vijaya dhavalavanyAgisi jI* ||vijyv hondida parabrahma vintAge bhajiya yogigaLanada bere // 197 // * zavAd ippat eLa svaradolu 'o' bre| husiya aidakSara va* shd| rasakUTavetake pro promdu ennde| RSipaLanakavegro promdaMka // 19 // vA* digaLellara vaaddimtaage| zrI divyavAriNaya mrm|| dAdiya ma bhedisi tir3hiva samyagjJAna sAdhaney aravattAruka anka // 16 // raNa* badanakavadatu omabataranadu peLuba / nava pada bhaktiya ci ja* ya / / davaniya hataalu aravamAlkankA dabAnayallanu promdaMka // 200 / / ga* manisi noDalanda akSara promdu / samadanaka viDiyAge ja ya de| kramad omadu kATakada samanvayA amama vismayada saamaanyH|201|| yA vAga karma sAmAnyava noddevevo| pAvAga enaTu ruupgi|| tAvadu tujha liyalu samsyAta / dA vizvAnanatAnka bahudu // 20 // dAvizya ghyApiyAgubudu // 203 // jIvara nantAnka gaNita // 204 // sAvu hugaLa ananta // 20 // devana arikeyananta / / 206 // zrI vIranarikeya anka // 207 // jIvaranale suva karma // 20 // jIvarAziya kaattkvu||206|| dA vizva karmadananta // 210 // kAvavarArillada anka // 21 // jovara nalesuya anka / / 212 // joya rAziya gaNitAMka // 213 // pAvana jova ghAtAMka // 214 // bhAvada karmAka gariNata // 215 // jovara nalesuba gariNata // 216 // jIva jIvara garigatAMka / / 217 / / pAbana jIva jJAnAMka // 21 // tIvalakSara arcanAlku // 21 // tAvalli promde prAdanaka // 220 // zo vIravAriMga promabattu // 221 / / I vizva kAvya bhUvalaya // 222 // Na Sapada bhaktiye aNuvatakAdiyu / avaru zrI jinavIkSe bahi za* e / navadaMka eMTarima elarima / saba bhAga 'sonne kANuvaru // 223 // mo* hadaMkavareSTu rAgadanakavadeSTu / sAhasi veSAMkad prALA / mohaveSavaLidAga prAtmana / rUhida jJAnakveSdu // 224 // te rasa guNaThAragarida prAtmana / sArauka darzamadaMka / / bhAra saOM guruThAe sAra caturdaza / verinantAMka ( sankhyAta ) veSTu // 22 // sika vavAgalAtmanerida siddhalokada / avatAradAdima jIva / / prava na STa guNagaLa (avanaSTu jJAnada) vyApti eSTema banka davanu (atizaya dhavala ) siddha bhUvalaya // 226 // manasija haraganavu hadinAlaku sAvira munde| tani manahat proma * vana aMta // (edu sAviradahat proma) pronbat promadu sonneyu e'du|| tanuvella omad 'R' bhUvalaya // 227 // R8,016 antara 1,4316=22,336 athavA a-R.2,00,565+R22,3382,22,603
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ gyArahavAM adhyAya yaha mUvalaya siddhAnta rUpI dravyAgama mo hai aura arUpo dravyAgama bhii| samasta saMsArI jovoM meM budhA-tRSA Adi aThAraha doSa haiN| ina sabakI isalie isakI racanA maMka paddhati rUpa se kI gaI hai aisA hone se akSara meM graMka gaNanA karanevAlA yaha gaNila zAsya hai / 11 / milAne kI zakti utpanna huii| aMka aura akSara donoM bhagavAna ke do caraNa zrI jinendra deva ne dharma ke sAtha saddharma ko jor3akara upadeza diyA hai| svarUpa haiM aura vahI yaha bhUvalaya hai / / / usa saddharma ke svarUpa kI gaNanA karanevAlA yaha gaNita zAstra hai / 12 / zrI RSabhanAtha bhagavAna ke samaya meM sarva prathama atizaya maMgala paryApta agaNita puNyarAzi kI bhI gaNanA karanevAlA yaha gariNata zAstra rUpa se paka aura akSara kA sammelana hA / tatpazcAt donoM ke saMgharSaNa se hai|13|| jo nAdabrahma (zabda brahma) prakaTa huA vahI jIva dravya kA jJAna hai aura sabhI bhagavAna kA kevala jJAna anantAnanta hai arthAt bhagavAna meM anantAnanta jovoM ko isI jJAna kI sAdhanA karanI cAhie, kyoMki yaha dAmAtama goga hai jobAdi padArthoM ko dekhane tathA jAnane kI adbhuta zakti hotI hai / una sabako usa aMkAkSarI vidyA ko yogI jana pratyakSa rUpa se dekhate haiM; kintu alaukika gaNita se ginane vAlA yaha gariNata zAstra hai / 14 // sAmAnya jana bhUvalaya rUpa usa jJAna nidhi kA svAdhyAya karate haiM / tadanantara jaina / aThAraha prakAra ke doSoM kI gaNanA ko guNA karake sikhAnevAlA yaha dharma kA samasta tattva apane apane svarUpa se pratyakSa ho jAtA hai| isa prakAra garigata zAstra hai|11 dhana vidyA sAdhana rUpa mahAyoga hai / 3 / isI prakAra kI jinendra deva dvArA kahe gaye saddharma ko bhI guNA karake sura, nara, kinnara tathA jyotiSka loka ke pana svarUpa ko, usa loka meM | sikhalAnevAlA yaha garieta hai / 16 rahanevAle kRtrima-akRtrima zrI jinendra deva ke devAlaya tathA jinabimba ina sabako yaha gariNata zAstra svayameva upArjana kiye hue puNya kI gaNanA sikhAne aGka gaNanA se yogI jana yathAvata dekhakara ThIka ThIka jAna sakate haiM / 4 / |vaalaa hai / 17 / samasta doSoM ke nAzaka videha kSetra meM rahanevAle zrI sImandhara svAmI kA bhagavAna jinendra deva dvArA pratipAdita cAritra kI gaNanA karanevAlA darzana karake, atizaya puNya karmarAzi kA saMcaya karake tathA nirantara shrii| yaha gariNata zAstra hai / 18 / jinendra deva kA bhajana karake yogI jana maMgala paryAya rUpa bana jAte haiM / / aThAraha prakAra ke doSoM ke vinAza hone se jo guNa utpanna hotA hai yaha bhUvalaya grantha bhagavAna ke atizaya puNya kA gAna karane vAlA hai / 6 / una sabakI gaNanA karanevAlA yaha gariNata zAstra hai / 19 / isa siddhAnta anya ke svAdhyAya se zanaiH zanaiH samasta pApoM kA nAza ho| saddharma pAlane se jitane pAtmika guramoM kI vRddhi hotI hai una sabakA jAtA hai / / zAna karAnevAlA yaha gaNita zAstra hai / 20 / isa sadgrantha kA upadeza zrI jinendra bhagavAna ne svayaM apane mukha kamala yaha gaNita zAstra samasta jJAna-vijJAna-maya zabda koSa se paripUrNa se kiyA hai / hai // 21 bhagavadbhakti se upAjita huI puNya rAzi kI gaNanA vidhi ko sikhalAne / yaha gaNita zAstra aMtaraMga cAritra ko batalAnevAlA hai / 22 / vAlA yaha gamgata zAstra hai| yaha cAritra meM AnevAle doSoM ko haTA dene vAlA hai / 23 // bhagavAna kI bhakti kA jitanA maMka hai vaha bhI sikhAnevAlA yaha gaNita yaha bhagavAna ke dvArA pratipAdita saddharma mArga meM sabhI ko nAgAnevAlA
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMpabaMgalaura-dillI bhakti kI AzA rakhakara bhavya jana gariNata zAstra ke jJAna ko bddh'aa| samavazaraNa meM bhagavAna ko divya dhvani se nikalA hamA yaha bhUvalaya lete haiM / 251 / kAvya zrI nivAsa kAvya hai / 34 / caubIsa tIrthaMkaroM ke guNagAna karane se hI samasta gariNata zAstroM yaha kAvya sampUrNa jagata ke lie yAnandadAyaka hai / 35 / / kA zAna ho jAtA hai / 26 / isa divya kAvya meM kisa viSaya kI kamI hai ? arthAt kisI kI nahIM / 36 / samasta bhASAoM ke samasta zabda koSa isa bhavalaya grantha meM upalabdha samasta maGgalarUpa bhadrasvarUpa ko, yaha kAvya dikhAtA hai / 37 // ho jAte haiM / 27 isa maMgala rUpa kAvya mo arahaMtANaM ityAdi rUpa samasta mantroM ko samasta doSoM ko nAza karane kI AzA rakhanevAle bhavya janoM kI vAMchA dikhAtA hai|38 ko yogI jana isa gariNata zAstra dvArA jAna lete haiN| aura eka deza jJAna ko isa grantha ke adhyayana se yogiyoM ko zuddhopayoga mila jAtA hai / 36 / sampUrNa banAne kA jo upadeza dete haiM vaha dezI bhASA meM rahatA hai tathA vahI yaha yaha bhUvalaya zAstra gariNata vidyA kA Ananda sAmrAjya hai|40| bhUvalaya grantha hai // 28 // mokSa lakSmI se utpanna maMgalamaya saukhya ko pradAna karanevAlA yaha bhUvalaya arhanta bhagavAna se lekara aMka paryanta kA aMka tIrtha svarUpa hai| kAvya hai / 41 // unake darzana karane se bhavya jIvoM ko gaNita zAstra kA viniyoga karane kii| / aneka yukti se mukti lakSmI se prApta honevAle sukha kA dikhAnevAlA vidhi mAlUma ho jAtI hai / usake mAlUma ho jAne para mokSa pada prApta karane kA yaha kAvya hai 142 / sarala mArga bhI mila jAtA hai / 16 // saba zAstroM kA Adi granya yonipAhur3a hai arthAt utpatti sthAna hai| una uttama kSamAdi dasa dharma ko bhavya janoM kA sAdhana karane kA satya dharma saba utpatti sthAnoM ko dikhAnevAlA yaha grantha hai / 43 / hai, vahI pAtmA kA vijayAMkura hai / unhIM dasa ghoM ko dhyAna karate samaya svayaM arhatAdi nau padoM kI siddhi prApta karane meM kyA pAzcarya hai / 30 / gaNita kI vidhi meM sabako kleza hotA hai, yaha bhUvalaya kA gaNita zAstra aisA na hokara AnandadAyaka hai|44| aisI vijaya ko prApta karAdene vAlA dasa kSamAdi dharma mahAnata se prApta hotA hai / dayA, dAna ityAdi saba yAtmika guramoM ko prApta karAkara naya aura nATya zAstra meM paTavinyAsa eka sUkSma kalA hai, usa kalAmaya bhAva ko pramANa ina donoM mArma ko batalAtA hai / 31 / garigata zAstra meM batAne vAlA arthAt paramAtmA meM batalAnevAlA yaha bhUvalaya sAmAnya dRSTi se dekhA jAye to jAna eka hai, vizeSa rUpa se dekhA jaaye| grantha hai / 45 // gaNita zAstra aura aMka zAstra ye donoM alaga alaga haiM, ina sabakA to pAMca prakAra kA hai, saMkhyAta svarUpa tathA' asaMkhyAta svarUpa bhI hai| isa rIti se jJAna ko gaNita vidhi se prasArita kara paka rUpa se banA le to jnyaan| svarUpa dikhAnevAlA yaha grantha hai / 46 / sAmrAjya rUpI dhvaja ho jAtA hai| isa dhvaja ko naminAtha jinendra deva ne| samasta pRthvI arthAt kevalI samudrAta gata bhagavAna ke zarIra rUpI phaharAyA / isalie kalyANakArI hayA / isakA nAma AnandadAyaka karaNa sUtra vizva kA nApana vAlA yaha bhUvalaya anya ha // 47 // hai / isa karaNa sUtra ko jinendra bhagavAna ne sikhAyA / 32 // isa bhUvalaya grantha ke adhyayana karane se jJAna rUpo prAnanda sAmrAjya kI yaha bhUvalaya ke jJAna ke vaibhava ko batAnevAlA hai|33| prApti ho jAtI hai|4||
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvanaya martha siddhi saMgha baiMga roga.kila dayA dharma ke sUkSmapratisUkSma. se lekara bahada- paryanta dAna dene ko haiN| una samasta sampadAoM ko prApta karake hai beTI brAhmI devI / 64 maMka ko ananta dAna kahate haiM / use batalAnevAlA yaha bhUvalaya hai / 46 / lekara tuma sukhI ho jAmo, aisA zrI dRSabhanAtha bhagavAna ne apanI putrI se upadekha yaha ananta dAna samasta mAnavoM kI kIrti svarUpa hai / 50 / rUpa meM kahA / sneha, pUrNa pitA jo kA zubhAzIrvAda sunakara brAhmI devo parama dAna ke svarUpa ko batalAnevAlA yaha grantha jainAgama kA darzana zAstra prasanna huI / 57 / hai|5|| upayukta 6 aMka kisa prakAra nikalakara A jAtA hai, aisA apane pUjya isa pRthvI meM rahanevAlI samasta janatA ko yaha dAna kramazaHprAnanda pradAna / pitA jI se kumArI sundarI devI ke prazna karane para unhoMne uttara diyA ki karanevAlA hai / / ye samasta eka, do, tIna, cAra, pAMca, cha, sAta, pATha aura nau ina aMkoM ko .. isa rIti se dAnamArga ko calAne meM yaha bhUvalaya grantha adbhuta acindaya / 5 / hai|53) ____ dAna kiye hue deva apane dAhine hAtha ke aMgUThe ke mUla se zrI sundarI vivecanaH devI ke bAyeM hAtha kI amRtAMgulI meM 156 bhUvalaya ke dAnamArga pravartana kA krama isa prakAra hai: likhe hue aMkoM dvArA sundarI devI ne emokAra maMtra ko jAna liyaa| 1-AhAra 2-abhaya 3-auSadhi tathA 4-zAstra ina cAroM ko mukhya batAyA | usa vimalAMka rekhA ke Adi, anta aura madhya meM rahanevAle sama, viSama aura hai| ina cAra prakAra ke dAnoM meM jJAna dAna kI pradhAnatA isa adhyAya meM rahatI hai| / madhyama sthAna ko bhI usane apanI sUkSma buddhi dvArA jAna liyA / aura jJAna akSara rUpa rahatA hai| ve jJAnAtmaka akSara yadi lipi rUpa se bana! isI rIti se sundarI devI ne nirmala Amyantarika svarUpa ko bhI jAna:: jAya to upadeza dene lAyaka bana jAtA hai / isalie lipi kI utpatti ke krama ! liyA / 61 / ko AcArya batalA rahe haiM: ina sabhI ko krama-baddha karanevAlA yoga hai aura sundarI devI ne use bhI brAhmI devI ne apane pitA zrI AdinAtha bhagavAna se pUchA ki he pitA / jAna liyA / 62 // jI! lAvaNyarUpI akSara kI lipi kaisI rahatI hai ? aisA prazna karane para yaha yoga sama, viSama, ubhaya, tathA anubhayAdi vividha meda se vidyamAna magavAna ne kahA ki suno veTI! aba hama bhagavAna kI divya dhvani ko rahatA hai / 63 / tumhAre nAma se akSara brAhI meM kahate haiM / 14 / isI rIti se nirmala antara ko rekhA bhI vidyamAna rahatI hai 164) divya dhvani jaya ghaMTe ke nAda ke samAna nikalatI hai / vaha sabhI OM ke ! antara meM rahane vAlI sabhI rekhAnoM ko krama baddha karane ke aneka bhAga antargata hai| isa divya dhvani kA prAdyakSara "a" se lekara antima :: taka 64 | rahate haiM / 65 // akSara haiN| 1 sama viSamAMka bhAvoM ko nikAlanevAlA hai / 66 / aMka kI gaNanA karane se hai (nava) pada bhakti mila jAtI hai / vahIM atyanta nirmala aMtara satya ko batalAnevAlA hai|67| akSara kA avayava hai / zrAvakoM ko 64 aMka se upadeza denevAlA navama bnyaae| karma banda ko nAza karane ke lie bhAgAMka ko nikAlane vAlA hai|6| jAna lenA cAhie / 56 // sama viSamAMka gaNita ko batalAne vAlA hai|66| RSi gaNa jaba dhyAna meM magna rahate haiM taba yoga kI siddhi ho jAtI hRdaya kamala ke antara ke satya ko batalAne vAlA hai 70 aura yoga kI siddhi ho jAne para saMsAra kI samasta sampadAyeM upalabdha ho jAtI karmabandha ko nAza karane ke lie yaha dvAra hai|71
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 siri bhuvalaya sarvAdha siddhi saMgha baiMgalora-distI sama viSamAMka gaNita ke dvArA nikAlakara dene vAlA hai / 721 hai beTo ! yaha karuNAmaya sAmrAjya hai / 63' gambhIratA ke sAtha antara satya ko nikAlakara denevAlA hai / 73 / he beTo ! yaha sampUrNa zatru ko nAza karanevAlA maMgala hai|64 : : karma nAza karane kI yukti yA tarIkA batalAnevAlA hai / 74 / hai beTI ! yaha paramAtmA kA bhUvalaya aMka hai / 15 // sama viSamAMka kUTa ko batalAne vAlA hai / 75 // he beTI ! sampUrNa pRthvI ke jIvoM kA kAvya hai / / yamaka ke antara satya ko batalAne vAlA hai 176 / he beTI ! yaha guru kA sAmrAjya hai / / karma baMdha ko nAza karanevAlo bindI ko nikAlakara denevAlA hai / 77 / he beTI ! yaha karma rUpa zatru ko jote hue mahApuruSoM kA aMkA hai| sam vipAkalakA ko nigAlane pAyA hai| hai beTI ! yaha paramAtmA kA mahAna gambhIra aMka hai IEL : zrama ko nAza karanevAlA atizaya aMkavAlA hai / he beTI ! yaha sampUrNapRthvI ke Upara rahane vAle jIvoM kA saubhAgya yaha sampUrNa karma ko nAza karane vAlI vidyA hai / 80) hai|100 sama zUnya kAvya nAmaka yaha bhUvalaya hai / / he beTI ! yaha arhata bhagavAna kA sAmrAjya hai !101 // padAkSara aMka ke bhAva ko lAne vAle aMkoM kI vivi ko samajhAnevAle he beTI ! yaha zatru ko jItakara vaza kiyA huA aMka hai / 15 tathA samasta prakAra ke dravyAgama zruti vidyA aMka kA yaha aMka nAmaka he beTI ! yaha bhagavAna ke gambhIra vacana haiM / 103 / pada hI maMgala pAhuDa hai / / he beTI ! yaha sampUrNa pRthvI ke jIvoM ke cAritra kI utpatti kA samaya nau pada baddha akSara vidyA kI icchA karanevAle bhavya jIva ko zIghra hI hai|104|| atizaya kalyANa mArga ko kahanevAle prAgama siddhAnta ke avayava meM rahanevAle he beTI ! yaha sarasvatI devI kA sAmrAjya hai / 105 .. . viSaya ko kahate haiM / 83 / ___ he beTI ! yaha karma rUpI zatru ko jItenevAle mahAna puruSoM kA kiyAta caritra, meM likhA huA sarasvatI devI ke dvArA vANI ko bhagavAna ne / hai / 106 / samajhakara arhatadeva paryApa usI akSara ko jo bhagavAna kI kevala dhvani ke dvArA he beTI ! yaha bhagavAna ke dvArA sampUrNa jIvoM ko diyA humA gambhIra nikalA hai uso atizaya akSara ko he beTI ! tujhe maiM samajhAUMgA' tU ! suna / dAna hai / 107 / 184i he beTI ! yaha paramAtma nAmaka siddha bhUvalaya hai / 108 ! ... he beTI! ye karuNAmaya ko utpanna karanevAle akSara haiM 11 he beTI ! yaha deva aura manuSya ke dvArA bandanIya bhUvalaya hai / 102 he beTI ! yaha prakSara zatru ko nAza karane vAle haiN|06| he beTI ! yaha paramAtma siddha bhUvalaya hai / 110 / / he beTo ! yaha mahaMta bhagavAna kA atizaya hai / / he beTI ! yaha paMca guruoM kA bhUvalaya hai / 11 / / he beTI ! yaha pRthvI kA maMgala rUpa kAvya hai / / he beTo ! yaha karor3oM koDA koDI sAgara ke pramANa ilAkA, zuci, hai beTI ! yaha karuNAmaya akSara aMka hai / / / usakI lambAI, caur3AI, pada ityAdi isa navakAra maMtra se mAnevAle aura aneka he veTo ! yaha zatru ko jItanevAlA siddhAnta hai / / taraha ke akSaroM ke gariNata ko tathA DhakkA, mRdaMga mAdi ke jhaMkAra zabdAdi he beTI ! yaha paramAtmA kA atizaya dhavalayaza hai 181 | akSaroM ke aMka prAdi tathA yogya rekhAgama, varNAgama kAvya ityAdi isa dravyAgama he beTI | yaha pRthvI kA maMgalamaya pAhue hai / / 1 se prApta hote haiM / 112-1131
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 171 sirimuSalaya sarvoSa siri saMgha gatIlAlI bhagavAna kI vANI ke dvArA pAyA huA sarva zabdAgama aMka se nikala-1 eka aMka ho bhUvalaya hai 1136 / kara pAye hue akSara khaMDita na hone vAle kAla kSetra ke piMDAtma hamezA rahate / yaha eka aMka pApa kA nAzaka, puNya kA prakAzaka, samasta mala se rahita haiM, arthAt ye zabda nitya tayA hamezA jovanta hai / 114 / parama vizuddha tathA samasta sAMsArika tApoM ko nAza karake anta meM mokSa ko OMkAra ke dvArA pAye hue sabhI zabdAgama ke akSara aMka sarvatra batalAnevAlA oMkAra rUpa zrI pada nauvAM aMka hai / 1401 . sampUrNa zaMkAnoM kA parihAra karanevAle zaMkA doSa rahita paka haiM 11 // usameM moMkAra milane se prAdi ke 10 aMka ko prazamAdi guNa myAna yaha omkA a zabda bhadra svarUpa hai / 116 // atizaya aMka usameM se dhIre-dhIre jJAnAkSara kI utpatti hotI hai / 14 / / o3m bho eka akSara hai / 117 / / AzA aMka-a i u R la e e ai o au ina rAziyoM ke svaroM sabhI akSaroM meM eka hI rUpa meM rahanevAle akSara haiN|11| meM usa AzA se hrasva dIrgha tathA pluta ina tInoM rAziyoM se guNA karane para o3m eka akSara hI hai svara nau pada haiN|116 guNanaphala 27 hotA hai / 142 / yaha omakAra bhada tathA maMgalamaya hai / 1201 parvata ke agrabhAga ke samAna mA, A, I, parI, ka, bhU, R kA yaha o3m eka akSara hI bhaMga aMka hai / 121 // e-e-ai-ai, pro-yo, yo-pro ina upayukta svaroM ko kramazaH dIrgha isameM se eka ko chur3AnevAlA aMka hai / 12 / 1 21 2, 1 2 1 2 aura pluta kahate haiM / 143 / eka aMka kA avayava ho vaha hai / 123 // isa vRddhigata ha svaroM ko 3 se guNA karane para pAnevAlA guNanaphala yaha oMkAra zabda sarva maMgalamaya hai / 124 // 27 aura ka kha ga gha G ye pAMca tathA ca cha ja ma ja ye pAMca, inDa Ga prom aMka ho zuddhAkSara hai / 12 // rae ina pAMcoM ko siddha kara ta ya ca na pa pha ba ma ina pAMcoM vargoM ko prom ko tor3ane se sabhI A jAte hai / 126 // paraspara meM guNA karane se guNanaphala 25 AtA hai| puna: baddha ya, rala, va, oma aMka hI yogavAha hai / 127/ sa, Sa, za, ha tathA siddha kiye hue aM, maH , kaH, pha: ye cAra aMka 14 oMkAra hI divyanAda hai / 128) se 150 tk| prom aMka hI paramAtma vANI hai / 126 // zuddha vyaMjana 33 haiM // 15 // yogo jana eka oM ko ho bhajate haiM / 130 ye cAra aMka prayogavAha haiN| inako upayukta vyaMjanoM meM milAne se eka aMka hI 64 rUpa hokara // 13 // 37 aMka hotA hai 152-153 // anta meM apane Apa hI oMkAra rUpa ho jAtA hai / 132 // bajhAkSara 64 haiM / 154 eka maMka hI siddha svarUpa hai / 133 // zuddhAkSarAMka ko 155 / eka meM hI saba kucha hai, aisA samajho / 1341 soghe milAkara 6+4=10 hote haiM / 156 / eka maMka ho 20 aMka hai / 135 // isa saMyukta 10 meM se bindI nikAla dene para 1 raha jAtA hai / 157 / yaha oMkAra dUsarA aMka hai / 136 // yahI 10 zuddhAMka hai|15| eka kA bhaMga karane se / 1371 zuddhAMka 1 hI akSara hai / 15 / 12 paMka hotA hai / 131 vRddhi meM prAvi bhaMga hai / 160
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . . kArya siddhi saMgha baigalora-dillI siriadhalaya - yaha buddhi ke dvArA upalabdha aMka hai / 16 / yaha sAkalya bhaMga kA anta hai|12| yaha siddhAMta sAgara kA aMga hai / 162 / sAkalya milAne se saba hai / 183 // 'yaha siddha bhagavAna ko dilAnevAlA bhaMga hai|1631 yaha parAkaSTa kA bhaMga hai / 184 yaha zuddha guNAkAra kA aMga hai / 164 / anta meM sabhI milakara yaha dravyAgama hai / 18 / yaha Rddhi ko dikhAnevAlA bhaMga hai / 165] yaha sAphalya bhaMga kA madhya hai / 186 / yaMha siddhaM saMsiddha bhaMga hai / 166 / yaha sAkalya milane para bhI bhavya hai / 187 / yaha buddhi ko prakaTa karanevAlA anubhaMga hai / 167 / yaha parAkaSTa parabrahma bhadra hai [18 .... 'yaha Rddhi ko prakaTa karanevAlA anubhaMga hai / 1685 yaha AkAra se dravya bhAvaM hai / 186 / yaha siddhatva prApta karane ke lie Adi bhaMga hai 166 / yaha sAphalya hI 64 hai / 160 / isako saMpUrNa miTAne se siddha bhagavAna kA aMga rUpa hai / 170 / yaha sAkalya hI gabdAgama kA / 161 yaha zuddha sAhitya nAmaka bhUvalaya hai / 171 // parAkaSTha parabrahma tanya hai / 19 / vaza kiye hue karmATaka ke pATha rasabhaMgoM ke samparza prakSara rasa bhaav|| yaha.mAkalyAMka cakra kA Adi haiM / 193 : . ko milAne se prApta yaha 718 (sAta sau paThAraha) bhASA hai / 1721 . atyanta sundara ramaNIya Adi ke bhaMga saMyoga amala ke 1 akSara ko| yaha sAkalya karma se haarii| 194 // kramazaH yadi 7 se guNA karate jAyeM to 64 vimalAMkoM ko utpatti hotI hai, yaha sakalAgama dravya rUpa hai|165. . aisA samajhanA cAhie / 173 / paha. ekAMka siddha bhUvalaya hai / 166 / zrI siddha ko likhakara usameM arahanna a ko zrI azarIra siddha bhagavAna prAdi nija zabda eka o3mkAra kI vijaya rUpa hai isa vijaya ko prApta na aura pAiriyA ke pahale kA aina tInoM ke pAsa, A ko pRthaka pRthaka kiyA parabrahma ke samAna apane ko mAnakara apane andara hI aArAdhana karanevAle likhakara eka meM milAne se grA hotA hai| yaha zreSTha dharmAcaraNa ke prAdi se yogIanya apane ko basunA 27 svaroM meM 'yo ani se anya zeSa pAMca prakAra mA pAtA hai| punaH Age uvajjhAyA ke Adi meM u pAtA hai| aura antima ke u anya rasalaTa ko AvazyakatA kyA hai kyoMki vaha jo eka prakAra hai.madhI sAdhu muni ke zrIkAra ke Adi meM mu aura mU se ma AtA hai / ina sabhI ko eka hai aura usI kA aMka arthAt jo paMca parameSThI hai vaha bhI usI kA rUpa hai parassara meM milAne se prom vana jAtA hai / yaho oMkAra samasta prANI mAtra ! aura usI kA nAma proma hai joki eka akSara hai / aura proma akSarAhI basa ko sukha denevAlA mantra hai| 174-175-176 / vizva meM sampUrNa prANiyoM ko iSTa ko prApta karAne vAlA hai / 197-198 / ,, yaha kalaMka rahita jIva zabda hai / 17 - samastavAdiyoM ko parAjita karake bhagavAna kI divyabANI kelA ... yaha sAkalya bhaMga kA mUla hai / 178 marma jAnanevAne samyagjJAna ke sAdhana yaha 64 causaTha aMka haiM / 196- MEE yaha sAkalya kA saMyoga hote hI eka hai / 176 / :: . . baMba aMka nau rUpa ko kahanevAlA navapada makti kI vijaya pRthvI talameM yaha parAkASTha parabrahma kA aMka hai / 180 prApta hone se 64 aMka isa sampUrNa pRthvI meM eka hai 1200 * yaha usa prakalaMka jIva kA tattva hai|181|| abheda dRSTi se dekhA jAya to aMka kA prakSara eka hai sama bhekako prasana
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri mUvalaya sarvArtha siddhi saMpa begacauravillo kiyA jAya to bhI eka hai| yaha karmATaka kitane Azcarya kA hai? kyA yaha / bheda kI apekSA se akSara pauMsaTha haiM / 21 / / sAmAnya hai? arthAta sAmAnya nahIM hai / 201 // ameda vivakSA se eka aMka hai / 220 // karma sAmAnya rUpa se eka hai, mUla prakRtiyoM ke anusAra 6 prakAra kA / zrI bhagavAna vIra ko vANo nau aMka rUpa hai / 222 hai| uttara bhedoM ke anusAra karma saMkhyAta bheda vAlA hai| una karmoM ko dabA yaha vizva kAzya nAmaka bhUvalaya hai / 222 // denevAle pArama-prayala bhI utane haiM / ina sabake batalAnevAle vizva ke aMka nikala navapada bhakti hI praNuvrata kI prAdi hai aura jIva jina-dIkSA dhAraNa pAte haiM / 202 / karake navAMka ko ATha se, sAta se, dose, samabhAga karane se zUnya rUpa meM dIkhatA vaha vizva kA vyApI hotA hai / 203 / hai / 223 // yahI jIva kA ananta gariNata hai / 204 / moha ke aka kitane haiM, rAga ke kitane haiM, aisA jAnakara vaha moha yaha janma aura maraNa kA ananta hai / 205 / deSa ko jaba naSTa kara DAlatA hai taba niraJjana pramUrtika pAtmA kA jJAnAMka bhagavAna paIta deva ke jJAna meM AyA huA yaha ananta hai / 206 // kitanA hai, yaha mAlUma hotA hai / 224 / zro vIra bhagavAna kA jAnA huA yaha aMka hai / 207 // terahaveM guNasthAna meM pahuMcA hue AtmA ke sAre darzanAMka. bArahaveM jIvoM ko saMsAra meM halana-calana karAnevAle karma haiM / 208-206 / guNa sthAna kA aMka prora sAra bhUta caudahaveM guNasthAna ko prApta huA caudahavAM yahI jIva rAzi kA kauTa hai / 210 // mahinA rupAta hai / 225 binA rakSA ke yaha aMka hai / 2115 punaH ziva pada ko prApta karake siddha loka meM pahuMcA hA siddhaloka ke jIva ko saMsAra meM bhramaNa karAnevAlA yaha aMka hai / 212 / nivAsI jIva aura unake pATha guNa kI vyApti se pAye hue aMka kitane haiM, yaha jIva rAzi ke gaNita kA aMka hai / 213 // isa sampUrNa viSaya ko batalAne vAlA yaha atizaya nAmaka dhavala bhUvalaya pavitra jIva ko pAta karanevAlA yaha aMka hai / 214 // hai| 226 bhAva kAka rUpa yaha gaNita hai / 215 // kAmadeva kA hantA Age 14, 316 antara ke 8,016 sampUrNa milane jIva ko saMsAra meM rulAne vAlA yaha gaNita hai / 216 / se eka ko batalAnevAlA yaha bhUvalaya nAmaka grantha hai / 227 / yaha sampUrNa jIvoM kA gaNita hai / 217 / R, 8, 019+aMtara 1,4316-22,338, pavitra jIva kA jJAnAMka hai / 2181 athavA a-2,00,565+R22,3382,22603|
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ pArarUpA pApa RSigaL adhyAtma yoga sAmrAjyaye / vazavAda zrI bhadrarA zira // rasavastutyAgada sama yamadim banda / yazasiddha kAvya bhUvalaya // 1 // esa rida dhyAnAniyArayakeyoLu banda / zUra digambarara nava va* mUru kundida koTiyakSaradankada / sArAtma sikha bhUvalaya // 2 // va rada samhanana vyavahAra nayavAda / pariya nizcaya naya ma duve / / sara mAgerdAga zuddhatva siddhiya / paramAtmananga bhUvalaya // 3 // mA diya samhananavu vyavahAradAsAdhane nizcaya nayava // sAdhipa sa# vasamayayadi maMgala kAvya / dodinim banda bhUvalaya // 4 // para janmadAntavAviya zubha karma / vizvaSTu sukhavanu tu mabi / saruva puNyodaya hadinendu shrenniyu| barabekendenuva bhUvalaya // 5 // uradavaranga rakSaNayu // 6 // najanmadantya zarIra // 7 // eraDane carama zarIra // // baragaLa sambaLa kAvya // urada sanmaujiya baMdha // 10 // garuva zarI guruvara kAvya // 12 // parasarALida ganga vamaza // 12 // rasottigeya vara mantra / / 13 // eraDUvareya dvIpadanda // 14 // guruva goTiMgarellaranda // 1 // aramaneyo pUrNa grahabU // 16 // na kurigaLa andaLida // 17 // iruvegaLanTada sihiSu // 1 // breyodagalu yavanAnga // 16 // arasugaLALda kaLavappu // 20 // maretiha adhyAtma rAjya // 21 // aravaTTigeya tavarUra // 22 // dadanAdanubhava kAvya // 23 // prabAraNagaLa tIkSaNa madula // 24 // aramane gurumaneyomadu // 25 // i* buriddhi siddhige prAdinAtharu' peLda / dhava 'ajitara' gaTuge' sa* vi|| nava vAhanagaLu ettu prAnegaLe 'munavakArasa vRdinim syaadaa||26|| e, velhAra 'da lAgavati gAyana supara peLa badha ra* u|| sAvaya sadimatahahA[1] sarvArthasArAvayavada dhanavAba // 27 // tara ratara 'mAna galikada' sarvakAryada' / sarada 'pAdiyali' sarva va ru| aruharu kudureya tandu sevisuvaru / 'marahanta sarva mazagalada' // 28 // I* teranAma 'maGagaLamama[2] hArADuba' khyAtiya 'manavaanu' nate ja* yA nUtAn 'kaTiTTarateneradikapiyAkhyAta 'lAMchanathu' hArava'da // 26 // reza NukAdeviya' 'syAvayAdamudrayim tArAdi'kaTTidar saar'| dAe ga* sarva svavApirisi' [3] da aMka / kSoNiya atizaya dhavala // 30 // aNuvanu 'svasti zrIma' ntama // 3 // tatniyA 'drAya rAjaguru' // 32 // vanage 'bhUmaNDalA thiparu // 33 // inavamzajhA 'cAryaru'e // 34 // naanage 'ekatvabhAva' neya // 35 // iNukuba annu'naabhaavitrum||36|| jhan 'ubhayanam' samagraruma zrI // 37 // anudina trigurita guptrumc||38|| yaanuvan 'tukariyA rahita // 36 // Ananda 'rum paJca vrata // 40 // yaanuva 'sametarum sapta' // 41 // rNa 'tatva sarojinI rA' ja // 42 // anu 'jaham saruma aSTamada' da // 43 // paniya 'bhaManatam navavi' // 44 // Lanavi 'dhamAla brahmacaryA // 45 / / anuva 'lankataruma deza' bada // 46 // ganavu 'dharma sametaruma dvA' // 47 // naneva vazAnga zAta' dharar // 4 // anuva 'pArAvAraruma' zo // 46 // mana 'caturdaza pUrvAdigaLuma' // 50 // pa* va 'dIpti tejava nAtma cakradoL' tAnu / midu 'beLaguva gupti' tA* bam / / adara 'trayava paalisutsuptvaadaatmaanudit'ttvvsuttutlih||11|| cu* rite 'guptiya cakra kokayahi [4]sirdaag| vara'gavarAzilekka' ma* dA liruvu'daMkagaLa tannoLagiTTu'nava namo diriyiri'dymuuvRdugNdh'||52||
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUSalaya sarvArtha siddhi] saMgha gaura-dillI // *for limba 'suvizAlavaha tAvareya me / TTTe Liyuta barata liI * shrd|| valiy 'utavandavaraMka vAdiyakamalA' [5]LevAga' mariNasva rajata ' // 53 // mamada 'pArada gaMdhakAdiya kSaraNa' nirmala 'doLu bhasma' veda aOM cha | dharma 'yAgisya' nUka 'garaganeya havinA' dharmA'yurveda vidyege,ma' // 54 // * 'ripanava jalajaba paMkha' [6] ma 'cittaboLese' dana'va sampU'da ra sadA gurAda 'kSarAMkada zrotugaLoDane kU / Di' nacandara suva' citra viye / / 55 / / enalu 'parama jina samaya' // 56 // garaNa 'vAdhivardhanaravaru // 57 // ina 'tara pina sudhAkaram' / / 58 / / TrA 'pratikramaNa zAstrAdyar' // 56 // prAsadiruSa 'parIkSitaru' // 60 // ugavaNa' matijJAna dhararum // 61 // duri se zrAru mUrDaMgaLam ||62|| sainala iSTArthavari // 63 // manada pA akSararum // 64 // aNu 'pada samaghAta dhararum' || 65|| iNu 'pratipatyanAga dhararum // 66 munad 'anuyoga zrutAnyar' // 67 // oNi 'prAbhRtaka prAbhRtakar' || 68 || LUgaralu 'prAvRtakAMgara' // 66 // ANija 'vastu hattanka pUrvar' // 70 // LyA 'daza coddaza pUrvar' // 71 // anuyoga 'jIva samAsar' // 72 // guNa 'samAsavu hantippattu' // 73 // narAva 'AcAra sUtrarUtar // 74 // aNi 'sthAna samavAyavararu' / / 75 / / guraNava 'vyAkhyAprajJaptara' // 76 // unada 'jJAtrukathA rUpara // 77 // guna 'upAsakAdhyayanAMgara // 78 // aNu zrantaddazadhararum // 76 // Tna 'anuttaropapAda dazar ||80|| SNa 'prazna vyAkaraNa kiga ' // 81 // RNu mahA 'vipAka sUtrAMga // 82 // bhAgyavasa 'ya svastika vAhanaveri' / noga 'duttama poreghu' / / sAgalademyam [7]Na va padadaMka vRddhi' / nAga'yamahoduba' suvizA' // 83 // * zade 'lavahatambeLaga cautiyacam' / desevin 'inakiraNad i hosa 'belaLadu' pravahipakAvyayenna' ya / jasa [8] haruSadoLe raDu' gaLa / / 64 / / * namra prANigaLom dAgiye teradaLu / ghana karimakariyadu tu tu* a / janar 'oreya dvidhAreya syAdvAdada' ghanavAda' starava pariya' // 85 // * risi 'bhAvisalad bhutabala [8] maNiratnAvara mAlebAhArAdiy a la / sara 'gaLanI va ru'gariNatada hattu 'siri'pRkSagaLu kaSaraNadoLuge // 86 // * yu 'kalpadinbay tan' da' domdAdante' savi 'jina rAsana vada * / / ava vRkSakalpa' (10) gaLagaLu gocara savi' bUttiyoLA hAhAravanus' // 67 // nava prathamAnuyoga dhara' // 60 // avaroLa 'pUrvagatadali' // 63 // bhava' prastinAsti ( pravAda) pUrvavaru avirala grAtma pravAda' zrAva 'vidyAnuvAda pUrvar' rAva "kriyA vizAlavara hava 'hattu hRdinAku endu ayu 'mRvat hadinayDu hattu zravaraGaga 'vastu bhUvalayara' // 66 // HESHI // 66 // zravaru 'hannomdangu dhararu // 88 // ig 'pUrvagata LigaLu // 61 // bubu 'utpAda praziyada' // 64 // yuveya 'jJAnapravAdara // 67 // yvaru 'karma' pravAda dharar // 100 // ha ya kalyANa vAdadavar // 103 // va 'lokabindusAra ghavar // 106 // zravu 'hadinendu hannera' // 106 // va 'parikarma sUtraravaru 115811 du 'dRSTivAdanaygaLu // 62 // avara 'voryAnuvAda dali' / / 65|| vacara satya pravAdavavu nava pratyAkhyAna pUram // 101 // tiviye 'prANAvAya pUrve // 104 // zrAvella 'hadinAtku parvar // 107 // mRdu hanneraD hRdinAr ippattu // 110 // pavi 'anA vizva vastugaLa // 113 // tu Ain i nhu'|| sabadu va munigNddbherunndd'ii'| nava 'cihna syaadvaadvtp'(11)aa|.1.15 175 im 'havatu hattu hattugaLu' // 112 // su* zravaNanun 'Du zrI caryeboLAtmana' / vivarada // 102 // // 105 // // 108 // / / 111|| // 114 //
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha baiMgalora-dillI i% vu 'vazavallada mana koNanantiA / ga'yanuvazagoLisida' ba * duk|| savaNanu jinmudro|hosbhuuvlydi'nd / savi lAMchanabAgalu'zrI / / 11 / / * zzana vazavAyatemmaya sommu (12)luendu |bre divadindavat a* risu|| bara'jinanAthanu, avitu handiyaveSA parisi avanige kAvyagaLa // 117 / dhaka 'rabhavanitta sUkara'nava vAhana' sabhava poregemmam [13]ya a taka na ||grbhd 'gaganeyillada dravya zRtadakSa' / garbha rAMkada maNigaLaM'nu // 11 // va* zava'romaromadali hegodu konDir 'sama zrI karaDiya a' prA* tm|| yazavaku'lAMchanakSapadaamahimeyamAyaza tork[11]ykssdevrugl||11|| ra saba 'prAyudha baca jina dharma' dakSuNNa' dizeyali 'sevegAgi' bhU uvi| gisi hudu' zikSa yodrkssnnyisv'| vaza lAMchana vana'yazade // 120 // 'prAzeyAdiya eraDarali' // 121 // mAze 'anapaNIya varum' // 122 // iseva pUrveya hadinAlkam // 12 // hasanadarali 'pUrvAnta' // 124 // asamAna 'aparAMtadhrubarum // 12 // ma sake' praruva cvnlbssi'||126|| asaduza 'adruva smprrnndhi||127|| duize 'artha bhaumAvamAdya // 128 // eseye 'sarvArtha kalpaniyA' // 126 // eze 'atIta jJAnavarara' // 130 // psarisid 'anAgata siddha // 131 // 'usaha siddham upAdhyAya' // 132 // lusarisi 'initellayugaLam // 133 // proseyisidaru 'senagaragaru' / / 134 // 'dazadharmad acAra grantha' // 135 / / prasihara 'jina samAhitara' // 136 // yazada 'bhuvalaya dhavalaru' // 137 // as 'mahAdhavaLa prarUpar // 13 // lasadRza 'jaya dhavalavaru' // 136 // asama vijaya dhavalavaru' // 140 // vazada 'siddhAMta paJcadhara // 141 // 'usaha senara vamaza ghayalara' // 142 / bhsava pUjitara bhUvalaya // 143 // kara vacada 'rakSaNe Iudu sahasA'(15)kavi'tuSa maSa bodhdind'| nava a 'asi A u sAvanu vshgolisid'|prvr vegavanu'yazadoLa // 144 // U ruta'toruva hariNa lAMchana vat' / 'sAri hesarise baha puNya 'a' vA 'sAra saphala(16)rasayutavA giruvu dellAdAriyali h'soppuglnu'|145|| * Lisutta 'tindu hasanalladADumuva / 'yaza yanu' bisuDu aTagaramhasadana'tepApaharaNamALapa hosaTagar'eseyalu'hadineLaraMka' (17) // 146 // e, risi 'gaganavellaba sutti bageyoLa' / gArA' gaDagid agaNita' na* 'sArada 'zabdarAziyaduma sogasAda' / nerada 'gamala bhUvalaya' // 147 / / ho* divya 'nanyAvarta hglinnti'| rodinadhi 'ralena an tu vedita 'hRdaya' (18)de dhaarnnaashiyolel'| sAdhane bala bAsdeva' // 14 // udita 'pAragada rAddhAMtar' // 146 / / dhavaza 'sakala zAstragaLam // 150 // navada 'sampannarama sakala // 15 // vedo 'vimala kevala gAraNA // 152 // adaraa 'dhIzvara ruma zrI // 153 // eghara 'triloka svAmi dayA' // 154 // abu 'mUla dharmadoLa' dita // 155 // radaru paviSTa triloka' // 156 // Adara 'sAra lagdhi' garcha // 157 // kadira 'sAra cAritra sAra' // 15 // eduha catuSTayanALoLa // 156 // gdaroLa 'gAda rAvaka ra // 16 // ivara 'AcAra movalAda' // 16 // dare 'sandhAni lokAni' // 16 // sdavadhi 'sUrya prajJapti' 1163 / / idu 'yukti yukti prAgamaru' // 164 // da 'paramAgamavAda' // 16 // pradarali 'tIrthakarAnta' // 166 // rva 'santati mUla prakRti' // 167 // tadige 'uttarottara prakRti' // 16 // nada 'varanatappa sajjanaru' // 16 // aduve 'maya bhArata samja en'||170|| sadRza 'anya bhUbalayara' // 171 // para rada 'sArAtma' tu 'navamAMka cakri'yu / bare 'sAra maMgala pUU' bhU prAyaravarNa kumbhavAhanananu nerdi| paridu'tutise vAhana maa[19]||172|| eka riNava padavellage bhdrkvc'| vara 'vantu sadeyada cira bareda ka 'ppahameyya' suvizAlabAnA / mereva 'ya lAMchana'kavi' // 17 //
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri mubalava sari siddhi saMbha, delaura-dillI ko hati'bhavateyam kalisu[20] va raajy'| sAra'da SaTkhaNDava'nu ta ai|| paramdu'porevAhana rAjya muktige| bAri 'hannonvaneya'nele // 174 // va ba 'rAjyavanALba cakriyu pUjisi' / sabi'danta'rAjya vAhana pranIdhiva'lotpalaku[21]La'koTilekkadolippAnavavu'antAvikAvyavasA175 hara vadhe'mITuba tntiynaad'daattvu| modagi banda zrI shNkh'| pada gara bhavAhanavema'gATavizaruta' / sababa 'dha nitata sara'[22] sati // 176 / / pradarali'tarka vyAkaraNar' // 177 // rda chandassu nighanTu // 17 // prAda alaMkAra kAvya dharar' // 17 // kdasina 'nATakASTAMga // 10 // , pradariNata garieta jyotisskr'||18shaavgid'skl shaastrgl||182|| adara vidyAdi sampannara // 183 // viyante 'mhaanubhaavr'||14||:. adarali'lokatrayApar' // 15 // ddhi'gAravada virodhr'||186|| ade sakala mahImaNDalAryar // 17 // dhiya'tAkika ckrvti||18|| prade'sadvidyA catumukharu' // 18 // uda'SaTtarka vinodara' // 10 // nava'navyAmikava vADipara' // 191 // pradarali'vazeSikavam // 12 // sadiya 'bhASya prabhAkararu' // 163 // prade 'mImAmsaka vidyAdhara // 164 // kad 'sAmudrikara bhuuvlyr'||16|| kaLa 'ruNeyoLaybara mantarada' saraNimim / aruhana 'mahimeyim' raNA raNA ||'dhrnnendr padmayarAgi'tAva pritnd'vraahaavu'vaahngl'li||1965 pa* ripari cinheyu dharege vismayakara / variga[23 nem anyasisa ha* piitth| varida'nerida mahavIra'jinanAyaka'hariva'ravAhanaba'jana' // 16 // peza 'rella rAjya cinhege viirrsbendu'| hAri 'maneya melera' do sAra idaharitva[24] paznamagaLe raDunarippa'sAra'tambaracakra p||19|| prA 'gaLa nAlphu'ma 'serisuta' padmagombhaya' sAge / 'nUrAstunAl' SA kA Igala'kane padmaviSa TharapAda'virAga vijaya[25] utpl'|16|| ha* ra'puSa pavAhana deva' zrI 'namijina' / guruvinutpatti' yaha ha siri'kAlava cinheM satpathavanu toriguruve 'nammas pAlisembe' // 20 // u* sari citpatha mArgakadisalA(26) manu' / viSa'mathanathya' naama pa* danuvRSabha tIrthakara jinamudrayo tapa viza gydjinvRkssvdn'm||201|| * rapaTaraNa hoLeva azokeya rUpentuva / ghanavaTavRkSabadma' ra liguragadariga[27]m zrI manasijamadanavanada'ajita jineshvr'|202 Taza baNeya tanubhArava tapakoDiji / nava'nAda eLele bALe'ya' bana yA 'giuDi 'ennuvshokeyu'| nava'tAm svaccha [28] garabhava // 203 / / yaka zadantima dehava zAlmali'vara' / vaza 'vRkSada DiyoLu baI' na du|| vATTa paramAtma zambhava jinarigA' yaza'vRkSaveM' suravandha // 204 // : prAzAyurveda vidhijJar // 20 // 'dazadharma yogasAra dharar // 206 // rasavAda datizaya bhadrar // 207 // pAsa hadinenTu darzanaru // 20 // .. tsa sthaavrjiivhitvr||206||vsh brahma vidyA lssrgnn||210|| azA bhUvalaya digbhrr||21|| tasajIvagaraganeya catura // 212 // : : resevara svcchaabhipraay||21shaaysh rAjya cakravatigaLa ||214||maase zabdava vidyAgamaru // 21 // psaripa knnaaddinoddeyr||216|| chazatada sUtrAMgadhararu // 217 // nasanaseyaLida siddhaant||21|| pisaraNateyaLiva kannaDiga // 21 // ksbrnaaddinolclip||220|| tasayidya yatizaya kushl||22|| ssadaka gaNaneya kushl||222||pusspgcchdli bhuublyr||223|| ko Tiya 'vRkSavadaNNa' (26) ne nrvndh'| sATiyaLida abhinan tu* sATiye 'abhinandana mattu sumtiyu| peTeya 'sarala priyangu // 224 // muka gariNata vRkSagaLavu 'mrdddiyolu'| soga 'tapageyda vRk nA* gaa| agaSagaLe'gharaNige santoSAbagehita kAri[30]darzana vol||22|| ika bar 'agAtmanirava kanDiradara' / sadivara 'darzanotpat zaMjha sava tiya vRkSa' harSada kuTaki zirISa / nava gaLe raDam 'sparzava zo // 226 / / eka keya naraha(31)prAtma prakAzana pAnava 'prabha jina,rAtma' tiLiyosiba'supAya jinendra'svAtmasiddhinAgAsavi vakSaSada mUladi prAtma227 isa re 'candraprabha suguriNa'(32)vazagaradAtmana' / siri 'puSpadanta' eka ikSaNavA vara vRkSa'hosa akSavenenAgabhariNayumare hasa bellavatta badU // 22 // atara zloka ko tIna lAIna yahA~ honI thIM parantu yahAM cAra lAIna hone se prathama akSara sarpa kI gati se par3hane se nahIM nikala sakatA hai / pAThaka loga jaina tIna lAIna banAkara par3ane se pahalA puna : par3ha sakatA hai isa graMtha meM yahI eka adbhuta kalA hai|
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhuvalaya saya siddhi saMgha, baMgaloranIvalmI para madalI vRkSavaDiyaliharasahI kana tala jinanajjA'33 va Ta da / / jina'tapagemdu muttugavene tumur| vana giDadapavarga daDiyim // 22 // buka duri 'poba'm'tapasigaLa gragaNyaru' / sadaya 'zreyAmasaru' bha tujha lA mudadi tapasivazokavadajja'34malapisiddhISi'behava tendu vRkSA230 duka riyadi biTu'da'apavargavam vAsu' / siri pUjyar 'supavitra' jinasAsiriya pATali jambUka vitapisivAbarave vimalanAtha nv'35saa231|| eka nirimanasijanama gehaannt'sh| goda dharma svAmi' yukta taka pALiya'konege azvatthavu vadhimA sAla'nuvAda parNa dagi' // 232 // luLigi'DavaSTibindayadi' / / 233 / / kolu tAta jinarAda'supa' 234 // yala vitrada maho36 arahama // 235 // eleyu'tarAda zAntiyu' kaa||236|rglu'kunyu devaru suruci' // 237 // valako 'ranandiyu tilaka' // 23 // Tla 'saradiyavRkSa mUla' // 236 / / yala dali tapavagey darahan' // 240 // ali'tarAgizva jasA 37 var' // 24 // baladara zanadoLaganari' // 242 // Ulita zrI ara malli' // 243 // mallAta kAdri bhUvasaya // 244 / / vakSA zavazisidAtma pakSagaLu sprsh'| hasa'maNiyatera mAnu zAli // vaza'kamkeliya harSava vRkSaga la'za'haho 35 paraNiyoLa munisu'||245|| a nisa 'vrata nami devaru arahanta / guNa 'rAda vRkSa gaLm' sakSa bosa'vareye campaka dhakulamaLembera / I raNava 'm paramAtmara bara' 246 // na. 'kSavahaha. 36 samavasaraNavanu nemi'| akSara toyaMkarara' nasa sakSa vimala meSabhRta (giDava) vimalarame' rakSe yoLUra jantadi km||947|| deza 'valyahondidaramamadhIman nemi'| tAvu jinarA40sImeya'ma nu!| novaLiva zrI pArzava toyshnu'| pAdeya 'rAmaraNIyakavA' // 248|| bavanda dAra'mA marava' // 246 / / layara Diya suvarNa bhanA' // 250 gavarA'cala' zImege sama' // 25 // nava'medavarava 41 mhviirdevnu|252| mavatAre'zAlordoruhada' // 25 // vavaesadadi bahaLa karma / / 254 // ma banella keDisi' vahisida' / / 25|| vAve'pAvA pukheda ra // 25 // va zojeyu sihiyAgi' // 27 // pravihudalli japta 42 ykssraakss||258|| rava 'sa ghyansarara shokvne'|25|| vabane rUla'sAkSAt prAgi' 260 // geve nillisa barakSeya ma' // 26 // zadeya ragaLellavanu prsho||262|| ka pravendI visasili ruva' // 26 // tividha mAhi'43 yu'rasayutavA' // 264 // kavirala vRkSavi mAle 21 // vana gaLa'hosa ghanTegaLa' // 26 // tabida'lankArarasayukki' // 267 // babubahaba phalAvaLi baggi' // 26 // riSiharasamAna vibhava no||26|| geva'umama 44 soruva gndh'|270|| rava'da bhArada blUDanubhUri' // 27 // bat 'yabhavada zAkhegaLe // 272 // anu'bAriyoLella bhavya' // 273 / / bubu prAtmarazokabu hAreM // 274 // saghanorogigaLa'm mAve // 27 // ravaharama 45 taragaLu ippaa276|| vatu'mAskara hamam paramA' // 377 // kha mamAtma bagdya zAstrabali'barediha hdi'| gamanendu sA suvirajAti |smgeprmmNglkaahundd'4vh tIkSaNAsama bAgiha tyAdvA // 27 // ma* na'da buddhi yaMtoSNateyeSTem budanu'ghana'tIkSaNavAga' cis rito||dhn 'puSyAyuravedadarakaSaNe / samAyodagubudenan [47] caab27| para nu'lekkavanu noddhidara baru vombttu| jina'zrIvIra jinana' ra# 'bhuub'| tanu'laya' sAbira erara iMnnarasvat' ene 'makSara' IvAga sari // 20 // hara riyahudariga'46 antara mUrombat prombt| bare aivapronda ma kaavyaa| bareaitumarombat sone yomade aMka / siri'guru' vIrasema dhvlyaarm| ___ samasta R akSarAMka 10935+ samasta antarAkSarAMka 15,66326,628+samasta antarAntara 2250%26,175 athavA a-R2,22,603+326,172-252,051
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ bArahavAM adhyAya bArahavAM pradAra tIsarA '' hai, isa adhyAya kA nAma 'R' adhyAya hai| vinaya, vaiyyAvRtya, svAdhyAya, utsarga aura dhyAna ye chaha prakAra ke aMtaraMga tapa hai isameM paccIsaveM zloka taka vizeSa vivecana kreNge| 26 veM zloka se antara / ina donoM ko milAkara bAraha tapa hote haiM / ina taroM kI sAmarthya se prApta humA kAvya nikala kara pAtA hai, usa kAvya ko alaga nikAla kara likha liyA jAya / yaha yaza-siddha bhUvalaya kAvya hai / / to bhI usameM punaH dUsarA kAvya dekhane meM AtA hai| isa gadya meM sabase pahale vaha isa aDhAI dvIpa meM tIna kama nau karor3a dUravIra digambara mahA muniyoM diyA jAtA hai / isa gadya meM isa taraha kA viSaya hai ki gujarAta prAnta meM zrI ke antaraMga ko dhyAnAgni ke dvArA utpanna yaha sArAtma nAmaka bhUvalaya anya hai| neminAtha tIrthakara aura kRSNa jI eka jagaha rahate the| gujarAta prAnta meM eka! ina tIna kama / karor3a muniyoM kI saMkhyA isa grantha meM [sattAdI ahaMtA chAmmara samaya neminAtha aura kRSNa donoM gujarAtI meM bAtacIta karate the| usa samaya ! majjA arthAt prArambha meM sAta, aMta meM pATha aura bIca meM 2 bAra mau ho, gubarAtI ghora saMskRta prAkRta donoM mizra bhASA movUda thI, aisA mAlUma pdd'taa| arthAt ATha karoDa 16666697 isa prakAra batAI gaI hai| hai| usameM se kucha viSaya yahAM nIce uddhRta kiyA jAtA hai - uttama saMhanama vAloM ko jo vyavahAra dharma ko paripATI hai baha gyavahAra 1riSahAdipam ciNham, govadi, gaya, turaga, bAgarA kokam, paupayam, naya hai pora tadabhava mokSagAmI ke carama-zarIrI vyaktiyoM ne jo apanI racasanadavatam avasasI, mayara, so stiiyaa| maya haDDiyoM ke bala se khatru kA nAza karake prApta kI huI jo zuddhAma siddhi ganma, mahisa, barahaha,ho, sAho vajjaehiriNa bhag2alAya, tagara kusumAya, paramAtma aMga hai usa aMga kA nAma hI bhUvalaya hai / kalasA, kummuppala, sakha pahisimhA // pUna: isameM yaha batAyA hai ki yAdi kA saMhanana vyavahAra naya tathA artha-vRSabhAdi 24 caubIsa tIrthaMkaroM ke cinha vRSabha hAthI, ghor3A, ! nizcaya naya kA sAdhana hai| nizcaya sAdhana se sAdhya kiyA huA mo maMgala kAvya bandara, kokila, pakSI, padma, naMdyAvarta, arddhacandra, magara, so dvatIya (vRkSa) bheTa! par3hane meM pAyA hai vaha bhUvanaya grantha hai|4|| pakSI, bhaiSa, subara, haMsa, bacca, hariNa, meDhA, kamala puSpa, kalaza, / isa uttama nara janma ke prAdi aura anta ke jitane, zubhakarma hai mAmI. machalI, zaMkha sarpa pIra siNh| ina cinhoM ke viSaya meM jaina granthoM meM bhinna-bhinna / jaba taka vaha puNya karma manuSya ke sAtha rahane vAlA hai utane meM hI unake paripUrNa mata mAluma par3ate haiM / isake viSaya meM Age calakara likheMge aura 13 veM adhyAya / sukha ko ekatra kara dene vAlI tathA usa sukhake sAtha sAtha mokSa pada ko prAstra se bahuta prAcIna kAla ke digambara jainacAryoM kI paramparA se paTTAvalI ke karA dene vAlI ye aThAraha verigayA hai| usa zreNI ke anusAra prAtma khiddhiko viSaya meM yahAM eka gadya antara padyoM se bahate hue 14 veM adhyAya ke 130 veM prApta karA dene vAlA yaha bhUvanaya grantha hai| padya taka calA jAtA hai / kAnar3I meM karNATaka paMpa kavi ke pahale cattAnA arthAta ina asaraha aziyoM ko mAna para he none taka aura nIce ke mara caturtha sthAna (yaha bhUdalaya ke kAvya ke sAMgatya nAma kA chanda hai) aura bijar3e taka par3ha jAnA pora nIce se umara pAte prAme meM aThAraha zreNiyoM ke sthAna arthAt do sthAna nAmaka kAvya loka-prasiddha the| usa bejar3a nAmaka kAvya ko mijhate haiN| visa taraha bhUvamaya meM pravaraha zreNI par3hane meM pratyakSa mAsUma jhejA -.. yahAM uddhRta karate haiN| hai isI taraha bhUvanaba anya par3hane vAloM kA rAjAdhirAma, maMDalIka ityAdi isa madhyAya meM muniyoM ke saMyama kA varsana kiyA gayA hai| RSiyoM ke bartI aura vIryakara kI mahAhavezimA makhara rUpa se mila jAtI haiM 150 adhyAtma yoga sAmrAjya ke vazIbhUta jo anazana avamodarya, drataparisaMcyAna, rs| isa mArga se calane vAle bhavya jIvoM ko rakSA karane vAlA yaha bhUvalaya parimAga, vividha pasyAsana pora kAyakleza ye chaha bahiraMga vapa pora prAyazvisa 1 sivAnta hai|6|
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri palaya ..... sArthasiTi saMgha, paMgalora-vilI isa saMsAra kA anta karane ke lie antima manuSya janma ko dene vAlA ! liye eka bar3e pahAr3a ko zilA para eka bhagavAna ke AkAra ko rekhAeM khiiNcii| jamavalaya hai / / be rekhAyeM bAhubalI kI mUrti ke samAna dikhane lgiiN| taba rAmacandra jI ne usI .... dUsarA janma hI aMtima zarIra hai / / 1 mUrti kI grAkAra rekhA ko mUrti mAna kara darzana kara bhojana kiyA / usa patthara jaise naukara ko apane svAmI dvArA mahIne meM vetana milatA hai usI para rekhA se mUrti banane ke kAraNa usakA nAma 'kallu bappu rakkhA thA / 20 prakAra yaha bhUvalaya granya samaya samaya para manuSya ko puNya baMdha prApta karAne isa adhyAtma-rAjya ke nAma ko kumudendu prAcArya kI upasthiti meM vAlA hai / prarthAt unhIM ke samaya meM loga bhUla gaye the|21|| ... garbhAdhAna tathA janma se maraNa taka solaha saMskAra hote haiM, usameM mauMjI-1 . jisa samaya prativarSa yAtrA ko jAte the, usa samaya sampUrNa rAjya meM baMdhana arthAt vrata saMskAra vidhi ityAdi uttama saMskAra haiN| ina vidhiyoM kA sampUrNa janatA ko rAste meM zarbata, pAnI ko pilAne ke lie mArga meM pyAka kA upadeza karane vAle guruyoM ke dvArA calAyA huA yaha bhuvalaya hai / 11 // prabandha kara diyA thA / 2 / / . ina aThAraha zreriMgayoM ko sAdhana kiye hue gaMga vaMza ke rAjAoM ke kAvya bANa kA agna bhAga bahuta tIkSNa hotA hai| usI prakAra lakSmaNa ke . haiM / isa gaMga vaMza ke sAthI rAjA loga pratidina bhUvalaya kA adhyayana karate the| bANa kI tIkSNa agra noka se aba atyanta sundara rUpase darzana hone vAle bhavya yaha kAvya unake liye maMtra ke samAna thA / 53 // tathA atyanta sundara aura manojJa bAhubalI kI mUrti bana gaI / 241... .. bhUvalaya kA cakra baMdha DhAI dvIpa ke samAna hai|14| aisA mahatvazAlI kArya rAja mahala tathA guru kA maTha ye donoM eka rUpa yahAM parAkramazAlI 'goTTiga' dUsarA nAma zivamAra cakravartI the| yaha hokara kArya kareM to mahatvazAlI kArya hotA hai, anyathA nhiiN| kumudendu prAcArya zivamAra samyaktva ziromariNa 'jakkI lakkI gro' ke sAtha isa bhUvalaya ko|ke anyatra bhI kahA hai kiprAcArya kumudendu se hamezA sunA karate the| .. . tireya jovaranella pAlipa jina dharma narara pAlisuva benrikh| karNATaka bhASA meM rAja mahala ko 'prarayane ase kahate haiN| prarayane guru dharma dAcAra vanumaridiha rAjya narara pAlisu badaride // athavA prayAghara aisA artha hotA hai, jaba isa rAja mahala meM guru kA maTha bana jaataa| 1. artha:-samasta pRthvI maMDala ke saba jIvoM kI rakSA karane vAlA prema hai, taba pUrNa gRha bana jAtA hai|16 dharma manuSyoM kI rakSA kare usameM kyA Azcarya hai ? isI taraha guru kI jo pAzA .... isa zabdArtha ko ajJAnI loga nahIM jAnate / 17 ko pAta se nA na ko pAlana karane vAle rAjA apane rAjya kA pAlana - karane meM samartha ho to ? - bhUvalaya meM jo jJAna hai, vaha bahuta madhura tathA manohara hai| madhura arthAt / zyA Azcarya hai ? moThe rasa ke liye aneka cITiyAM usake cAroM ora cATane ke liye juTa jAtI isa bAta ko apane dhyAna meM rakhate hue rAjamahala aura guru kA pAzrama haiN| parantu isa jJAna rUpI mIThe ko koI bhI khAne ke lie [samApta karane ke eka hA~ thA aisA kahA / lie] nahIM juTatA / IhAH arthAt Upara kahe hue jo viSaya hai unako RSi siddhi ke lie bhUvalaya ke madhya yana karane vAle ko vRddhAvasthA pAne para mI true| bhagavAna RSabhadeva dvArA kahA huaA mukhya siMhAsana athavA vAhana baila va hAthI yaha avasthA hI dikhAI detI hai| gaMga vaMza ke rAjA ke sAtha prAcArya kumudendu kA saMgha navakAra zabda ke syAta cinhita hai arthAt / 26 / kalavappu tIrtha arthAt avaraNa velagula kSetra meM darzana ke lie gayA thaa| purAtana lAMchana ke samAna rahanevAlI pavitra zuddhatA ko isa vartamAna kA kahA samaya meM lakSmaNa ne gadA daMDa ke dvArA apanebhAI zrI rAmacandra jI ke darzana ke / huA arthAt isa lAMchana kA kahA huA isa bhagavAna kI mahimA ko kahAM taka
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUSalaya . . .. sarvArtha siddhi saMgha baiMgalora-dillI varNana kreN| sarvArtha sAramaya padArtha kA sAdhya kara denevAle adi aneka prakAra (zloka naM0 31 se 50 taka meM senagaNa guru-paramparA kA varNana pAyA ke vaibhava ko prApta kara denevAle, tathA dhAvakoM ko yaha sArI bastu atyanta hai| isa viSaya kA pratipAdana va vivecana para kiyA jA cukA hai)| upayogI tathA pradAna kara dene vAle haiM / 27 apane ko jaba uttama pada kI prApti hotI hai / usa samaya mAnava ke isa prakAra ina donoM ilokoM kA artha kahA gyaa| inhIM donoM shlokoN| hRdaya rUpI cakra meM camakane vAle ujjvala jyoti ko komala karake trizupti ko pahacAnane ke lie artha virAma DAlakara koSThaka meM banda kiyA hai / zloka 1 se apane andara hI apane prAtmA (hRdaya cakra) ko bAMdhanA usa samaya prAtmA apane meM jahAM pragrejo kA praka DAlA hai vahAM eka zloka kA artha nikalatA hai| vahA~ antaraMga ke samasta guNoM meM ghUmatA rahatA hai| usa samaya aneka tatva apane se Age dUsarA artha nikalatA hai| isI prakAra pratyeka daloka kA artha nikAlanA / bhItara hI dIkhate haiN| usa samaya vaha AtmA eka tatva ko dekhakara Anandita hote cAhie aura Age bhI isI prakAra se pratyeka adhyAya aura pratyeka zloka meM hue dUsare tatva meM aura isI taraha aneka tatva meM ghUmatA rahatA hai / isI ko milegaa| svajeya meM parajeya ko dekhanA kahate haiN| [yaha atyanta sundara adhyAtma-viSaya pratyeka kArya ke prArambha meM usa kArya ke gaurava ke anusAra bhinna-bhinna hai ] / maMgala vastu ko lAne kI paripATI hai| ahaMta deva ne samasta maMgala kAryoM ko isa adhyAtma kA atyanta mAdaka sugandha navanavodita, arthAt "nayI-nayI do bhAgoM meM vibhAjita kiyA hai-1 laukika maMgala 2 alokika maMgala / utpanna huI gaMdha" jaise nava aMka apane andara samAveza kara lie haiM usI prakAra - alaukika maMgala kI vivecanA mAge calakara kareMge laukika maMgala meM zveta / isake bhItara naye nayevarNa rUpI cauMsaTha akSara nikalate hue tathA nyUnAdhika hote ghor3e ko lAkara dekhanA cAhie / 2 / / hue rAzi meM sabhI aMkoM meM ghUmane kA caritra arthAta baMdhana rUpa hai|5| ". zveta ghoDe se bhI adhika vega se bhAganevAle usa mana ko amaMgala jaisA kamala ke Upara ke sUkSma bhAga ko sparza karate hue nIce utara kara Ane mAnA jAtA hai| usa amaMgala rUpa mana ko maMgala rUpa meM parivartana karane ke lie vAle, bhramara ke samAna usI meM ghUmate samaya ratna, sonA, cAMdI kA raMga dIkhane atyanta vega se daur3anevAle ko, atyanta matta hokara kUdane vAle caMcala bandara ko lagatA hai|53| khar3A kara dekhane se apane caMcala mana ko ekAgra citta banAne ke nimitta in| isa marma ko samajhakara pArA aura gaMdhaka ke garieta kramAnusAra bhasma donoM ke maMgala meM lAne kA yahI prayojana hai / 261 karake dharmArtha rUpa meM isakA upayoga karanA yahI puSpAyurveda kA marma hai / 54) / reNukA devI arthAt zrI parazurAma kI mAtA syA dvAda mudrA se apane mm| jalaja arthAt jala kamala kI eka-eka paMkhur3I ko ko sparza karake kamala ko bAMdhatI thI / jisa samaya unake pati unake Upara kaba hue the usa samaya rUpa bana gayA, usI prakAra dravya mana bhI hai / dravya mana aneka viSayoM se bhinnareNukA debo ne apane mana ko ekAnu karake yaha cintana kiyA ki merA aatmaa| bhinna hone para bhI eka hI hai / usako ekatrita karake, jaise prakSara ko mAtrA hI merA sarvasva hai yahI merA sahAyaka hai, usI samaya unake putra parazurAma ke aura aMka milAkara jaise kAvya rUpa banA dete haiM usI prakAra dravya mana ko bhI parazu ke prAghAta se unakA prANAnna huyA aura unhoMne uttama zubha gati ko bAMdha de to candramA ke samAna vaha bhItara kA mAMsa piNDa dhavala-rUpa dIkhatA hai| prApta kiyA / arthAt devagati prApta kii| isakA nAma citra vidyA hai / 55 // ( yaha prasaMga anya vaidika grantha meM nahIM hai) (zloka naM056 se zloka naM082 taka senagaraNa kA varNana pAtA hai) isa prakAra aneka vizeSa viSayoM ko pratipAdana karane vAlA yaha ati- hai jaise nava aMka apane andara hI vRddhi ko prApta karatA hai usI para saMrakSita zaba bhUvalaya grantha hai|30|| 3 bhI hotA hai| isI taraha hone ke kAraNa hI nava pada bhAgya-dahAlI kahalAtA hai,
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 / siri bhUSalaya sarvArtha siddhi saMgha baiMgalora-distI aura yaha svastika rUpa bhI hai / yadi yaha siddha ho jAya to sadaina apanI rakSA / bhavalaya se hI isakA artha ThIka hotA hai / 24 bhagavAna ke cinha ko liyA bhAva kara letA hai / 83 / ! to bhagavAna mahAvIra kA cinha 'siMha' hai isalie caubIsa lenA, isa zloka ko vyavahAra aura nizcaya yaha donoM naya mizrita hokara eka hI kAvya meM batA diyA / zAtinAtha bhagavAna kA cinha hariNa hone se gaMdhaka 16 hai / zItala pravAha rUpa hokara vRddhi ko prApta honevAle caturthI ke candramA kI kiraNoM ke 1 bhagavAna kA cinha 'vRkSa' hone se navasAra dasa tolA hai| isa gaNita kA samAna, sAtha sAtha pravAha rUpa meM Age bar3hatA jAtA hai|4| / nAma 'harazaMkara gariNata' hai| aisA kumudendu prAcArya ne kahA hai / / mana aura prANa donoM eka samAna rahanevAle ko karimakara svarUpa kahate / [zloka naM0 88 se zloka naM0 114 taka Upara kahe anusAra varNana haiM / arthAt hAtho aura magara ke samAna rahanevAla ko kahate hai| mana aura prANa kiyA jA cukA hai| ] donoM eka rUpa meM hokara rahanevAle dvidhArA zastra ke samAna syAdvAda rUpa meM dIkSa digambara jainAcAryoM ne bahiraMga meM gocarI vRtti pudgalamaya anna grahaNa par3atA hai| isa prakAra yaha jinendra bhagavAna kI bANI meM dIkha par3atA hai| / karate haiN| aura aMtaraMga meM apanI zrIcaryA arthAt apanI jJAnacaryA meM jJAna rUpI "karo kathaMcit makarI kathaMcita, prakhyApayajana kathacidutim" arthAda / anna ko grahaNa karane haiN| isI taraha gaDaveska' arthAt do sikhAnA pakSI bhI eka tarapha hAthI kA muMha aura dUsarI tarapha dekhA jAya to magara kA muha, isI grahaNa karatA hai| [isa pakSI kA cinha maisUra rAjya kA pracalita rAjya cinha kA nAma 'kathaMcit' hai| yaha "kathaMcit" vAkya jinendra bhagavAn kA vAkya hai)|15|| hai / 25 3 gocarI maura zrI carya ye jinake vaMza nahIM hai unakA mana bhaisa ke samAna kalpa vRkSa eka kSaNa meM jaise dasa prakAra kI vastu ko eka sAtha hI dete / sUsta rahatA hai| usa susta bhAva ko batalAne ke liye bhaMsa ke citra ko lAMchana hai usI prakAra pArA aura gaMdhaka se banI huI rasa rUpI banoSadhi aneka phala / mpa meM batAyA gayA hai / 116 // eka hI sAtha detI hai| vaise hI dravya mana ko vaddha rUpa kara diyA jAya to eka kSaNa hamAre aMtaraMga meM pragaTa huI darzana zakti ko lekara aura zAstra rUpa meM meM aneka vidyAoM ko sAdhya kara dene yogya bana jAtA hai / isI prakSara se sabhI / banAkara likhane kA jo kArya hai, yaha kArya jinake andara jinendra bhagavAna hone vidyAnoM ko nikAlakara le sakate haiM / gocara vRtti se AhAra ko lekara anta meM kI zakti pragaTa huI hai kevala ve hI isa zAstra kI racanA kara sakate haiM, anya bhuni deha cyuta hokara svarga meM apane kaMTha se nikale hue amRtamaya se prApta hokara koI nhiiN| isa bAta ko batalAne ke liye sUbhara ke cinha ko yahAM dikhAyA ghAyu ke avasAna meM vahAM se cyuta hokara isa bharata khaMDa meM prAryakula meM janma hai|117 siyA, / una logoM (mahAtmAnoM) na ina kalpa vidyAoM ko 24 bhagavAna jisa jinendra deva ne zUkara cinha ko prApta kiyA hai, yadi usa cinha ke vAhana (cinhoM) kA guNa karate hue Aye huye labdhAMka se akSara banAkara kI mahimA ko yatnAcAra pUrvaka samajha leM to vaha hamArI rakSA karake aneka isa vidyA ko prApta kara svapara hita kA sAdhana kara letA hai| prakAra kI vidyAnoM ko prApta karA detA hai| dravya sUtra ke akSara kisI kalpayahAM Upara bhUvalaya ke caturtha khaMDa meM prAye prANa vAyu pUrva ke prasaMga ko| sUtra se Aye hue nahIM haiM, ye to ananta rAgiyoM se nikale haiN| pratyeka AkAza uddhata karate haiN| pradeyA meM amUrta aura ratnarAzi ke samAna rahane vAle kAla dravya asaMkhyAta haiN| "sUtaM kesaragaMdhakaM mRganavA sArada ma maditam" / usa pasaMkhyAta rAzi ke pratyeka kAlAzu meM anAdi kAlona kathana hai dhaura ananta arthAt pArA 24, solA, gaMdhaka 16 tolA, navasAra 10 tolA isa kAla taka aisA ho calatA rahegA / aba eka kAlANu meM itanI zakti hai to una prakAra isakA marya hotA hai| isakA artha koI vaidha ThIka nahIM kara sakatA / saba zaktiyoM ko darzana karane kI zakti zrI jinendra deva hameM pradAna kreN|
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 siri bhUSalaya sarvArtha sivi saMgha maMgalaura-dillI rocha ne apane zarIra meM jisa prakAra apane zarIra meM sampUrNa bAloM ko| uso prakAra isa jIva ko pApa ko chor3akara puNya ko grahaNa karanA caahie|146|| graMya liyA hai usI prakAra sampUrNa dravya sUtra ke akSaroM ko kAlANu ne apane paha bhUvalaya rUpI mamasta akSara dravyagamana kI rAzi lokAkAza ke saMpUrNa meM samAveza kara liyA hai| isa bAta ko sUcita karane ke lie rIcha ke lAMchana / pradeza meM vyApta hai| jisa prakAra vaha vyApta huA hai usI prakAra yaha jIvAtmA (cinha) ko yogI jana ne zAstra meM aMkita kiyA hai| usa prakita cinha kI devagaNaM ko bhI jJAna se jo-jo akSara jahA~-jahA hai vahAM vahAM jJAna ke dvArA pahuMca kara pUjA karate haiM / 116 // samajha lenA caahie| usI prakAra bhUvalaya cakra ke pratyeka prakoSTha meM rahane jagata meM bacca atyanta balazAlI hai| isameM pArA milA kara bhasma kie vAle pratyeka kA rahane vAle samasta viSayoM ko sarza karate hue bhasma ko zastra ke Upara lepa kiyA jAya to vaha zastra sampUrNa AyuSoM / huye bhinna-bhinna rasa kA pAsvAdana karAtA hai / 145 / kI jIta letA hai| usI prakAra jena dharma hama sampUrNa sUkSma vicAroM kA zikSaNa bArAgasI arthAt banArasa meM vAsudeva ne nandyAvarta gaNita se uparokta dete hue bhavya jIvoM kI rakSA karane vAlA hai| isa viSaya ko batAne ke lie zabda rAzi ko samajha liyA thA aura anya divya sAdhana ko bhI sAdha liyA vaca lAMchana aMkita kiyA hai / 120 thA 1148 noTa:-loka naM0 121 se zloka naM0 143 taka ayaM likhA jA cukA / noTa--zloka naM0 146 se 171 taka ko vyAkhyA kI jA cukI hai| hai| mUkhaM se mUrsa arthAt akSara zUnya ko bhI jisako "pa si ra u sA" kaa| navamAMka cakra meM samasta maMgala prAbhata caudaha pUrva bar3A hai| upamA se uccAraNa karanA nahIM AtA hai aise manuSyoM ko bhI tuSmASa isa maMtra ko dekara 3 dekhA jAe to vicitra cauMsaTha varSa rUpI kubha meM samasta dvAdazAMga rUpI amRta bharA ati vega se unakI jJAna zakti bar3hAne vAlA eka mAtra jaina dharma ho hai| isI hai| saMsArI jIvoM kA sampUrNa dazA usa kuMbha ke dvArA jAnI jA sakatI hai / isa prakAra sampUrNa jIvoM ko isakI zakti ke anusAra upadeza dekara unake jJAna ko prakAra karane kI zakti jinameM nahIM hai ve isa kubha kI pUjA kreN|172|| bar3hA detA hai| kubha bhare hue samasta akSara nava padoM ke antargata haiN| prahata siddha prAdi turubhASa, kahane kA abhiprAya yaha hai ki 'tuSA' Upara kA chilakA hai aura nava pada hI rakSaka rUpa bhadra kavaca hai| vaha bhadra kavaca kabhI nAza nahIM hone 'mASa' bhItara kI ur3ada kI dAla hai| chilakA alaga hai aura usake bhItara kI / 3 vAlA hai| isa bAta ko sUcita karane ke liye ho kachue kA lAMchana [cinha] dAla alaga hai| usI prakAra zarIra alaga hai aura prAtmA alaga hai| yaha upa- vijanoM kI racanA ke lie mahatva paryA vasta hai / 17 // deza ajJAniyoM ke lie eka mahatva pUrNa upadeza hai / 144 / saMsArI jIvoM ke lie atyanta zIla gati se puNya bandha honA anivArya rAjya meM pahale phailI hue kIrti hI rAjya ko bhadratA ko sUcita karatI hai| isa hetu ko batalAne ke lie harie' lAMchana (cinha) aMkita kiyA gayA hai| usI taraha jaba jIvoM ko vrata prApta hotA hai to usa samaya 11 pratimA hai| jaMgala ke rAste meM per3a se gire hue kacce patte ke rasa ke dvArA atyanta arthAt zrAvakoM ke 11 baje arthAt dhAvaka dharma rUpI rAja prApta hotA hai / jaba vega se daur3ane vAle caMcala pAre ko bAMdha diyA jAtA hai| usI tIna bega se zarIra zrAvaka zrAvaka loga apane vrata meM bhadra rUpa rahate haiM, vahI mokSa mahala meM car3hane kI prathama ke roga nAza ke nimitta ko batalAne ke lie prArogya ko zIghAniyA~dha baDhAne sopAna hai| yahAM se jIva kA sthAnAdi paTakhaMDa Agama rUpI siddhAnta rAja arthAta ke lie yahA~ 'pAdarasa' kA prayoga batalAyA gayA hai / 145 // 1 mahAvata meM samAveza ho jAtA hai / 174! satrahaveM bhaMga ke gaNita meM meMr3hA kA dRSTAnta diyA gayA hai| vaha meMr3hA sabhI kumudendu AcArya ke ziSya, samasta mAratavarSa ke cakravartI ne ise bhUvalaya prakAra ke patte ko khAkara kevala bakarI ke na khAne vAlI vastu ko chor3a detA hai| ke pratargata SaTakhaMDa mAgama ko lekara karor3oM kI ginatI se ginate hue nikAlA
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 . . .. ..: . sirimabajaya sarvArtha siddhi saMgha nagalaura-pillI thA / usakA Adi anta kA rUpa kAvyamaya thA / arthAt pahale zloka kA aMtAkSara parameSThi namaskAra maMtra ko sunakara zarIra kI vedanA ko bhUlakara samAdhistha hI zloka kA prathama bana jAtA thA / 175 // humA una donoM jIvoM ko sadgati hone meM kaunasA Azcarya hai ? arthAt Azcarya sarasvatI devI apanI uMgaliyoM se vINA para jo TaMkAra kA madhura nAda nahIM haiN| . karatI hai usa nAda se nikale hue zabda rUpI bhUvalayoM se dhutajJAna ko lekara kumudendu prAcArya ne ajJAnI jIvoM ke kalyANa ke lie kevala asi zivamAra cakravartI ne par3hAyA thA / 16 / / mA u sA mantra kA hI prayoga karake atyanta mUrkha tathA nirakSara bhadra jaise - noTa-176 zloka se 165 zloka kA vivecana ho cukaa| jIvoM ko bhI Ayu ke avasAna kAla meM ina tuSa mASa yA paMca parameSThI mahA eka madArI eka sthAna para baiThA huA thaa| usane bhaMga pokara agni ko mantra ko una jovoM ko dekara aMtima samaya samAdhi sthiratA karAke nIce pheMka diyaa| vaha apanI poTalI meM nAga nAgina do sarpa liye baiThA thaa| bhaMga mUrkha ko jJAnI banAkara deva gati prApta karA diyA. yaha kitane upakAra kI bAta pIkara pheMkI huI agni usa poTalI meM jAkara gira par3I aura andara hI andaraM / hai ! kyA janAgama kA mahatva kama hai ? ati nahIM / sulaga gii| taba usa poTalI meM rakhe hue nAga nAgina prANa ko na chor3ate hue / pArzvanAtha bhagavAna ko kama ke dvArA aba upasarga huA taba mAtaMga donoM Apasa meM lipaTe hue Upara uThakara khar3e hote hue agni ko jalana ke kAraNa siddhadAthino ityAdi deva, deviyA~ usa upasaga ko dUra karane ke liye kyoM nahIM tar3apa rahe the| usa samaya usI mArga meM Ane vAle pahale bhava ke pArzavanAtha bhaga- pAe aura dharaNendra padmAvatI kyoM pAe ? isa prazna kA uttara Upara ke viSayoM vAna apane pUrva bhava meM yatirUpa meM jaba mA rahe the taba ina donoM nAga-1 se hala ho cukA hai / 166 / / nAginiyoM ke maraNa samaya ko dekhakara turanta hI vahAM pahuMca gae aura inako paMca mahAvIra bhagavAna ke hamAre hRdaya meM rahane ke kAraNa hamArA mana siMha parameSThiyoM ke navakAra maMtra ko sunA diyaa| kabhI kisI bhava meM na sune haye parama ke samAna parAkramI ho gayA hai isIliye hama vIra bhagavAna ke anuyAyI yA bhakta pavitra isa mantra ke zabda ko sunakara ve donoM nAga nAgina ekAgra citta se sthiratA , aisA loga kahate haiN| apane hRdaya rUpI siMha ko mahAvIra bhagavAna ko siMhake sAtha kapara dekhate huekhar3e hue| taba pAkAcA mArga se gharagendra aura padmAvatI / vAhana kara samarpaNa karane ke bAda zUra bIra loga anya devoM ko kyoM namaskAra kA vimAna jA rahA thaa| vaha vimAna atyanta vaibhava ke sAtha jA rahA thaa| usa kareMge? kabhI nahIM isIliye bhagavAna ke siMhAsana kA cinha vIroM kA cinha mahimA kI icchA rakhate hue nidAna bandhakara uttama sUkha kI prApti karane ke mArga / hai / 167 / / ko chor3akara bhuvana loka meM jAkara gharagendra padmAvatI hue| yahAM kaI loga zaMkA rAja cinha ko vIra rasa pradhAna hone ke kAraNa Aja kala bho apane karate hai ki isa mantra ke mantraNa se pAma TUTakara gira jAtA hai kyA? aura mahala ke Upara dora tathA siMha ke dhvajA lagAte haiN| isI kAraNa se mana rUpI bahuta se loga vAda-vivAda karate haiM / kintu yaha bAta ThIka nahIM hai ki-tatvArtha siMhAsana se 225 kamaloM ko cakra rUpa banA kara varNana kiyA hai / 1981 sUtra meM umA svAmI AcArya ne "dhyAnamantramuhUrtAt ekAgra cintAnirodha dhyAna" cAra mukha rUpa meM rahanevAle siMha ke sira para Aye huye 100 kamaloM arthAt eka vastu para aMtarmuhUrta arthAt 48 minaTa taka dhyAna raha sakatA hai| ke Upara saMcaraNa karane vAle bhagavanta ke caraNa kamala rAga vijaya ke kAraNa agara manuSya apane dhyAna ko aMtarmuhurta kAla naka sthira hokara karatA hai to utpala puSpa arthAta kamala puSpa ke samAna dikhatA hai / 168 / vaha utane samaya meM kevala jJAna prApta kara sakatA hai| aba vicAra karo ki zarIra tIrthaMkara ke rahane kA samaya ho maMgalamaya hotA hai| kyoM ki unake janma ko meM kaise choDU aisA mana meM prAtaraudra kara bhare hue jIva ko dukha meM prApta hone kI loga pratIkSA karate rahate haiM / janma hone ke pazcAta unake hone vAle honA tathA nIca gati meM jAkara utpanna honA svabhAvika hai| isI taraha paMca anya tIna kalyANaka arthAta tapa, jJAna tathA mokSa milakara paMca kalyANaka hote - - - -
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya sArtha sibi saMgha baiMgalaura-dillI haiN| isI prakAra neminAtha bhagavAna ke samaya kA kathana yahAM pAyA hai| isa jAtA hai aura vahAM kI miTTI viSamaya bana jAtI hai / 225 // varNana ko sunakara hama apanI zakti ke anusAra unakI bhakti kareM / 166-200 / donoM nau-nau ko milAne se 18 hotA hai| kuTakI aura zirIza arthAt RSabhadeva bhagavAna ne jisa vRkSa ke nIce khar3e hokara tapa kiyA thA usa / zosama ina donoM vRkSoM kI miTTI se lepa karane se manuSya nirAkula ho jAte haiN| vRkSa kA nAma jina bRkSa hai / 201 / padma prabhu aura supArzvanAtha bhagavAna ne jisa nAga vRkSa ke nIce mAtmasiddhi jisa prakAra baTa vRkSa apanI zaraNa meM prAnevAle sampUrNa jIvoM ko ko prApta kI thI usa vRkSa ke garbha meM rahane vAlo miTTI ko kucha roga ko apanI chAyA se zItala kara prAzraya pradAna karatA hai usI prakAra usI vRkSa ke nivRtti ke lie saMjIvanI proSadha rUpa meM upayoga kiyA jAtA hai| nIce jinendra bhagavAna ne apanI kAmAgni ko zAnta kara karma ko nirjarA karake / 226 / aura / 2271 Atma rUpI zAnta chAyA ko prApta kiyA, isaliye isako jina vRkSa evaM prazoka velapatra aura nAgaphaNa hana donoM vRkSoM ke garbha meM rahane vAlI miTTI ko vRkSa bhI kahate haiM 1202 // bhinna-bhinna rogoM ke lie divya auSadha rUpa meM parivartita karate haiN| usako yaha zarIra rahala ke samAna prAdhAra bhUta hai / usako azyA meM upayoga / candraprabhu aura puSpadanta jinendra bhagavAna ke zikSaNa se arthAt gaNita ke dvArA kara jaise naI mAtmA ko prApta kara zoka rahita hotA hai, usI prakAra atyanta : samajhanA cAhie / 228) komala sAta patte vAle kele ke vRkSa ke nIce tapa karake siddhi prApta karane ke sambara vRkSa arthAt bor3o bAMdhane ke pattoM kA vRkSa aura palAza kA vRkSa kAraNa usakA nAma azoka vRkSa par3A / taba unakA narabhaba phalIbhUta huaa|2031 ina donoM kI miTTI bhI uparokta vidhi ke anusAra nikAla lenI caahie| isa zAlamalI vRkSa ke nIce saMbhava nAtha tIrthaMkara ne tapasyA kI thI isaliye! ko vidhi zItalanAtha bhagavAna ke kahe ke anusAra samajhanI cAhie / 226 // isako bhI azoka vRkSa kahate haiN| yaha azoka vRkSa devatAgoM ke dvArA bho / isI prakAra tendu vRkSa aura isa vRkSa ke nIce gire hue pattoM ko milAne baMdanIya hai / 204 // se mahApauSadhi banatI hai| isakI vidhi zrI zreyAMsanAtha tIrthakara ke gaNita se noTa-zloka naM0 205 se lekara iloka naM. 223 ilokoM taka vivecana / / jAnanI cAhie 230 ho cukA hai| sUkhA humA sarala [SadArU] karor3oM vRkSoM ke gariNata aura unake guNoM isI prakAra pATalI vRkSa aura jambU vRkSa ina donoM kI miTTI se pauSadhi ko jinhoMne batAyA hai una abhinandana aura sumatinAtha bhagavAna ko namaskAra banAne kI rIti ko vAsupUjya paura vimalanAtha tIrthaMkara ke gaNita se jAnano karate haiN|2240 cAhie / 231 // jisa vRkSa ke pola arthAt tane meM sarpa rahatA hai usa vRkSa ko nAmavRkSa azvatya aura dadhipaNaM ina donoM vRkSoM ke garbha se miTTI ko prApta karane kahate haiN| usa jhAr3a ko kATate samaya nIce ke hisse mAtra kA kATakara jaba kI vidhi ko anantanAya aura dharmanAtha tIrthaMkara bhagavAna ke pariNata se jAnanI usameM sarpa dikhAI par3a jAya tava uma vRkSa ko kATanA baMda kara denA caahie| cAhiye / 2321 agale dina jaba yaha sarpa nikalakara dUsarI jhAr3I meM calA jAe taba usa vRkSa nandI aura tilaka ina donoM vRkSa kI miTTI ko nikAlane kI vidhi ko kATa denA cAhie / jahA~ per3a ke pola meM sarpa rahatA hai usake sira ke bhAga zAMtinAtha aura kuthanAya bhagavAna ke gariNatoM se samajhanI caahie| kI miTTI bahuta narama hotI hai / baha miTTI aneka davAiyoM ke kAma meM bhAtI hai| prAma, kakelI ina donoM vRkSoM ke garbha meM rahane vAlI miTTI ko vidhi padi sarpa ko isa prakAra na haTAyA jAya to vaha rUpaM vahIM ghoTa karake mara ko munisuvrata aura naminAtha tIrthaMkara ke gaNita se samajhanI caahie|
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ sira mulaca meSa zRGga vRkSa ke garbha se prApta miTTI se AkAza gamana kI siddhi hotI hai / isa vidhi ko naminAtha zrIra neminAtha tIrthaMkaroM ke gapitoM se samajha lenI cAhie / 233 / 234235236237/238/236240 2411242 243244/245246247 / 248 sammeda parvata para rahane vAle aneka prakAra ke azoka vRkSoM ko pArzvanAtha tIrthaMkara ke gariNatoM se samajhanA cAhie / are vRkSa kI jar3a se suvarNa arthAt sonA bana jAtA hai| isa vidhi ko pArzvanAtha bhagavAn ke garietoM se samajhanI caahie| isa vidhi ko na jAnane vAle sIla aura gar3ariye loga apane mer3iye ke pA~voM meM lohe kI nAla bAMdhakara suba bhadra kUTa ke pAsa bheja dete the| usa jar3a ke Upara mer3iye ke pAMva par3ane se lohe kI nAla ke sparza se pAMva meM baMdhI huI nAla sone kI bana jAtI thii| Tong rAta meM jaba bher3iye ghara Ate the taba unake pAMvoM meM jar3I huI nAla ko nikAla lete the dhIra usako becakara apane jIvana kA nirvAha kara lete the / isI svarNabhadra kUTa se pArzvanAtha bhagavAna mokSa gae the isase isakA nAma suvarNaM bhadra kUTa par3A hai / isalie isakA nAma sArthaka hai / zAlova vRkSa se mahAauSadhi bana jAtI hai| isa vidhi ko zrI mahAvIra bhagavAna ke gaNitoM se samajhanI cAhie / yakSa - rAkSasa aura vyantaroM ke samasta zoka kI nivAraNa karane ke kAraNa ina sabako azoka vRkSa ke nAma se pukArate haiM / makSa-rAkSasoM ke pAsa vidyA zrAdi kA bala hotA para parantu Ajakala ke manuSyoM ko Rddhi-siddhi vidyAdi prApta hotI asAdhya hai / isa kAraNa kumudendu AcArya ne caubIsa tIrthaMkaroM ke bhagavA 72 tIrthaMkaroM ke lAMkhanoM se aura tapasyA kiye hue vRkSoM se ArogyatA AkAza - gamana, lohAdika ko parivartana karane vAle aura suvarNamaya rUpa maMtra ( mazInarI) ityAdi ko pAre ke rasase sAdhana karanevAle aneka rasoM kI vidhi ko mahAM batAyA hai| paramAtma jinendra bhagavAna ne vaidyaka zAstra meM aThAraha hajAra maMgala tathA ho puSpoM ko tIkSNa syAdvAda buddhi se apane gaNita ke dvArA nikAlane kI sarvArthasiddhi yaMtra baMgalaura-dillI vidhi batalAI hai | 278 mana tathA buddhi kI tIkSNatA ke kitane aMga hai ? isa bAta ko tIkSNa buddhi ke dvArA hI gaNitoM se guNA karane se puSpAyurveda kA gaNitAMka dekhane meM zrI sakatA hai / 2761 yadi anuloma krama ko dekhA jAe to isa guNAkAra kA patA laga jAyagA / usako yadi mAr3e se jor3a diyA jAya to nau-nau mA jAyagA / yaha vIra bhagavAna ke kathanAnusAra 2250 varga meM AtA hai| isI vidhi ke anusAra yadi koI gaNita dekhA jAya to nau hI AtA hai kintu una samI ko yahAM nahIM lenA cAhie kevala 2650 ( do hajAra nau sau pacAsa ) ke gaNita meM hI ise mAnanA cAhie | 260| isa adhyAya ke 251 zlokoM meM 15993 akSarAMka 10635 kula 26628 isa prakAra aMkAkSara prAte haiN| zrI vIrasena prAcArya dvArA pahale upadeza kiyA gayA yaha bhUvalaya grantha hai| Age ataraMga meM Ane vAle 48 "Rddhi-siddha Adi nAtharU" nAma ke zloka ke prAkRta aura saMskRta mAtra artha yahAM diyA jAtA hai| Age calakara samayAnusAra prAkRta bhagavadgItA likhI jaaygii| isake Age hama punaH bArahaveM adhyAya ke aMtaraMga caubIsaveM zloka se lekara 281 zloka taka zreNIbaddha vAkya se par3hate jAe~ to andara hI andara jaise kue ke andara se pAnI nirantara nikAlate rahane para bhI pAnI kama na hokara bar3hatA rahatA hai usI prakAra bhUvalaya rUpI kUpa meM akSara rUpI jala na rahane para bhI aMka rUpI jala (27x 27 = 729) nikAlakara yadi bAhara rakha diyA jAya to usase 24 vAM zloka rUpI jalakaraNa upalabdha ho jAtA hai| vaha isa prakAra hai: ina riddhi siddhi 'AdinAtha' pailada / dharmaM ajitara gaDge sArva // navavAhanagala e Anegaluma | navakAra hinisyAdvA // isa zloka meM "ivu" "pailadaghava" "rAvitavavAhanagalu" "navakArasa" ina akSaroM ko chor3akara zeSa akSaroM ke atirikta zloka banate jAte haiN| vaha isa prakAra haiM : riddhi siddhi AdinAtha prajitara / gage etu Anegala ||
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUSalava savArtha sibi saMgha galaura-vittI mudhinisyaadvaa.........|| jaba mana kI caMcalatA ruka jAtI hai taba Atma jyoti kA jJAna vikaiso rIti se 27veM zloka se lene para bhI yaha zloka pUrNa ho jAtA hai| sita hone lagatA hai| aura usa vikasita jJAna jyoti ko punaH 2 prAtmaMcaka danAMghanadanti / ghumAne se kAya gupti, vacana gupti tathA manaH gupti kI prApti hotI hai| taba mudhiya pelabudintahahA // AtmA ke andara saMkoca-vistAra karane kI zakti banda ho jAtI hai / sase gupta chor3e hue "I" yaha prakSara prAkRta bhASA aura "sa" akSara-bhASA ko| kahate haiM / usa avasthA ko zabda dvArA batalAne ke lie zrI kumuvendu prAcArya jaaegaa| isa ginatI se cAra kAvya bana gaye / ne cakravAka pakSI kA lAMzcana liyA hai| yaha upayukta udAharaNa ThIka hI hai, riddhi siddhi meM rahanevAlA prAdyakSara "ri" ke atirikta yadi par3he to| kyoMki bhUvalaya cakrabandha se hI bandhA huA hai / 41 risahAdINaM cirAhama" ityAdi rUpa eka alaga bhASA kA kAvya nikala isa bhUvalaya grantha kI, mahAna aMka rAzi se paripUrNa hone para bhI yadi AtA hai jo Upara likhA jA cukA hai| yaha zloka mUla bhUvalaya se nahIM par3hA / sabhI saMkhyAmoM ko cakra meM milA diyA jAya so, kevala nau (9) ke andara hI jA sakatA, kintu yadi vahAM se nikAlakara par3A jAya to par3ha sakate haiM, yaha / gaNanA kara sakate haiM / isI rIti se pratyeka joba ananta jJAna se saMyukta hone camatkArika bAta hai arthAt adbhuta lIlAmayI bhagavadvAraNI haiN| para ke andara hI gabhita ho jAtA hai / vaha 9 kA aMka eka sthAna meM hI aba Rddhi siddhige zloka se lekara 48 zloka paryanta artha likheMge- rahanevAlA hai| isI prakAra ananta guNa bhI eka hI jIva meM samAviSTa ho sakate bhUvalaya meM buddhiriddhi, balariddhi, auSadhiriddhi ityAdi aneka RddhiyoN| haiN| jisa taraha sUryodaya hone para prasAra kiyA huA kamala apanI sugandhi ko kA kathana hai| una saba Rddhi kI prApti ke lie arthAt siddhi ke lie bhI phailAtA hai para rAtri meM sabhI ko sameTa kara apane aMdara gabhita kara letA hai, AdinAtha bhagavAna aura zrI ajitanAtha bhagavAna ko Adi meM namaskAra karanA| usI prakAra prApta ko huI Atma jyoti ko apane aMtargata karake aura bhI cAhie, unake vAhana vaila aura hAtho se syAvAda kA cinha aMkita hotA hai| adhika zakti bar3hAkara bAhara phailAne kA jo AdhyAtmika teja vRddhiMgata ho jAtA aisA granthakAra ne kahA hai / / hai use zabda aura ciDhUpa se batalAne ke lie pAcArya dhIme jala kamala aura apanA abhISTa svArya sAMdhana karanA hai arthAt sUbalaya ke 64 akSaroM aMka kA cinha liyA hai / / kA jJAna prApta karatA hai / ina 64 akSaroM kA yadi sAdhana karanA ho to sarva ratna, svarNa, cA~dI, pArA aura gandha ityAdi kara loha tathA pASANa prathama maMgalAcaraNa honA anivArya hai / maMgalAcaraNa meM laukika aura alaukika ko kSaNa mAtra meM bhasma karane kI vidhi isa bhUvalaya meM-puSpAyurveda rUpI cauthe do bheda hai / laukika maMgala meM zvetachatra, bAlakanyA, daveta azva, zveta saSarpa, khaMDa meM batalAmI gaI hai| vahAM isI jalakamala aura navamAMka gaNita ko upayogI pUrNa kumbha ityAdi doSa rahita vastueM haiM / aba sarvamaMgala ke Adi meM zveta azva batalAyA gayA hai / ko khar3A karanA abhISTa hai / / guptitraya meM rahanevAlI AtmA kA citta meM sampUrNa akSarAtmaka 64 manuSya kA mana caMcala markaTa ke samAna eka vRkSa se dUsare vRkSa, zAlA ! dhvani ko ekamAtra meM samAveza karane ko vijJAnamayI vidyA kI siddhi ko dene se zAkhA tathA bAlI se DAlo para nirantara daur3atA rahatA hai| usako bA~dhakara vAle zro supAzvamAya tIrSakara hai| unakA vAhana svastika hai| isa mahAna rakhanA tathA makaMTa ko bAMdhanA donoM samAna haiM / caMcala mana svAvAdaspI baage| vidyA ko zabda rUpa se dikhalAne ke lie prAcArya ne svastika kA cinha upayuka se hI bAMdhA jA sakatA hai| usake cinha ko dikhAne ke lie prAcArya ne markaTa batAyA hai|7|| kA udAharaNa diyA hai / / ___kA aMka mahaMta siddhAdi ra pada se aMkita hai / vaha pati ke hone para
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ ciri bhUkSaya sarvArtha siTi saMgha baMgalaura-dillI bhI kevala 9 hI rahatA hai / jaise 6x2=18 tathA 643-27 hone para bhI khAlene ke anantara gAya ke khAne ke lie bhAga na rahakara kevala gadhe ke khAne ina do saMkhyAmoM ko pRthaka pRthaka (+1-12+7=) jor3ane para kevala ! ke yogya hI rahatA hai usI prakAra aNubatI ke AhAra grahaNa karalene ke pazcAt e hI hogaa| isakA udAharaNa Upara bhI diyA jA cukA hai| saMkhyA meM se zeSAnna munijanoM ke upayukta na rahakara kevala pravatiyoM ke lie hI rahatA hai| pahale kA 1 nikAlakara yadi do ko 1 mAnakara ginatI kareM to pAThavIM saMkhyA jisa prakAra gaghA phasala ko ukhAr3akara samUla khA jAtA hai aura usake bana jAtI hai isIlie kumudendu prAcArya ne gaNanA karane ke samaya meM AThaveM / khAne ke bAda kisI bhI jAnavara ke khAne lAyaka nahIM raha jAtA usI prakAra candraprabha bhagavAna ko prAdi meM liyA hai| candramA zItala prakAza ko prakAzita avatI ke bhojana kara lene ke pazcAt zeSAnna kisI tyAgI ke yogya nahIM raha karatA hai aura vaha zukla pakSa kI caturthI se bar3hatA jAtA hai / isI prakAra yogI / jAtA / ina tIna lakSaNoM ko kramazaH gocarI, azvacarI tathA gadhAcarI kI zAna-kiraNa bhI 8 aura 6 ina donoM aMkoM se arthAt sama-viSAka se / kahate haiM pravAhita hotI rahatI hai / isa zItala jJAna-gaMgA pravAha ko zabda rUpa meM dikhAne munijana AhAra grahaNa karate samaya apanA lakSya do prakAra se rakhate ke lie zrI prAcArya jI ne candramA kA cinha udAharaNa rUpa meM liyA hai| 1 / eka to zarIra ke lie cAvala-roTI prAdi jar3Anna grahaNa karanA aura dUsarA - isa jAna-gaMgA ke pravAha meM DUbakara yadi pAdhyAtmika zakti ko prApta / svAramA ke lie jJAnAnna / karanA ho to svAdvAda kA avalambana lenA cAhie / syAdvAda rUpI zAstra dvidhAra yadyapi upayukta do prakAra ke AhAroM ko munijana grahaNa karate haiM se yukta hai| arthAt usa talavAra ko 1 phala ke Upara yadi prahAra kareM to vaha / tathApi zarIra ke lie jar3Ana ko apekSA nahIM rkhte| kyoMki munijanoM kI svapakSa aura parapakSa donoM ko kATatA hai / isa tathya ko zabda rUpa meM batalAne bhAvanA sadA isa prakAra banI rahatI hai ki jaba vamana kiyA huA bhojana kulA ke lie prAcArya ne karI makarI kA udAharaNa liyA hai / kahA bhI hai ki:- bhI nahIM khAtA taba kala ke tyAga kie gae pAhAra ko hama ruci ke sAtha kaise ___"karI kathaMcinmakarI kathaMcitprakhyApayajjaina kathaMciduktim" isakA grahaNa kareM ? ata: ve AhAra grahaNa karane para bhI araci ke sAtha karate haiM / ise martha Upara yA cukA hai 18 1 gocarI aura zrIcarI donoM vRtti kahate haiN| svarga lokastha kalpavRkSa se pAkara bhUvalA zAstra kA 10 vAM aMka 1 isa viSaya ko batalAne ke lie prAcArya ne gaeDameruNDa pakSI kA cinha banakara maNi rala mAlA prAMhAra Adi Ipsita padArthoM ko pradAna karatA hai| liyA hai / 11 // isa bAta ko zabda rUpa dene ke lie prAcArya ne 10 kalpa vRkSoM kA cinha rUpa yaha mana dravya mana aura bhAva-mana do prakAra kA hai 1-eka prakAra kA meM liyA hai / arthAn vRkSa kA cinha 10veM tIrthakara kA hai / 10 / mana lagAtAra viSaya se viSayAntara taka caMcala markaTa ke samAna daur3a lagAtA digambara jaina muni gocarI vRtti se AhAra grahaNa karate haiN| yAhAra rahatA hai aura dUsarA susupta hokara kAhila bhaMse ke samAna sthira hokara par3A lene ke gocarI, azvacarI, garghapacarI (gadhAcarI) aise tIna bheda haiM / jisa prakAra rahatA hai / isa viSaya ko batalAne ke lie prAcArya zrI ne bhaise kA cinha liyA gAya phasala ko naSTa na karake kevala kinAre se khAkara apanI kSudhA zAnna karane hai| ina donoM kriyAoM se, arthAta vipaya se viSayAntara taka jAnA yA supta ke bAda bhI anya jIva jantuoM ke khAne ke lie rakha chor3atI hai usI prakAra raha jAnA, pAtmA kA kalyANa nahIM ho sakatA kyoMki ye donoM prAtmA ke lakSaNa 36 ora 28 mUla guragadhArI mahAvato prAcArya tathA munijana gocarI vRtti se nahIM haiN| prAtmA kA lakSaNa sadA jJAnadarzana meM lIna rahanA ho hai / 12 / / palpa mAhAra grahaNa karake pAhAra denevAloM ke lie bhI rakha chor3ate haiN| jinendradeva jaba svarga se cyuta hokara mAtRgarbha meM avatarita hote haiM. ::: jisa taraha prazva phasala ke arghabhAga ko khA letA hai, kintu usake ! taba hAthI ke AkAra se mAtamukha dvArA praveza karake mArga meM tiSThate haiN|'
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhuSalaya 186 jinendradeva hI sarva saMsAra ke kAvya haiN| vaidika dharma ke aMtargata bhI mudrita veda meM aisA pratipAdana kiyA gayA hai ki pAtAla meM chipe hue bhUvalaya rUpoM veda ko viSNu rUpI zUkara ne nikAlA thA / isa dRSTi se vaidika dharma meM zukara kA mahatvapUrNa sthAna hai | |13| bhUvalaya meM 64 akSara rUpI prasaMkhyAta akSara haiM aura utane hI zraMka haiN| usako bar3hAne se saMkhyAta, asaMkhyAta tathA ananta aise tIna rUpa bana jAte haiM / kintu yadi use ghaTAyA jAya to sUkSma se bhI sUkSma hojAtA hai arthAta bindIrUpa ho jAtA hai| loka meM yadi ekIkaraNa na ho to yaha suvidhA nahIM mila sakatI arthAt na to ananta hI ho sakatA aura na bindI hI / rIcha ( bhAlU) ke zarIra maiM aneka roma rahate haiM / kintu una sabhI romoM kA sambandha pratyeka roma se rahatA hai arthAt eka romakA dUsare roma se prabheda sambandha hai / isIlie kumudendu prAcArya ne upayukta viSaya kA spaSTIkaraNa karane ke lie bhAlU kA lAMchana diyA hai 114 | yakSa devoM kA zrAyudha vajra hai aura vaha jaina dharma kI rakSA karanevAlA sudRr3ha zastra hai| aisA hone se zikSaNa ke sAtha-sAtha rakSaNa karatA hai / isa viSaya ko dikhAne ke lie zrAcArya zrI ne vajra kA lAMchana diyA hai / 15 / tuSa-mASa kahane meM yasi yA usA maMtra kA vega se uccAraNa ho jAtA hai| isa cinha ko dikhAne ke lie AcArya zrI ne hariNa kA lAMkhana diyA hai |16| sabhI puNya ko apanAkara kevala 1 pApa ko tyAga karane ko zikSA ko batalAne ke lie prAcArya zrI ne yahAM bakarI kA dRSTAnta diyA hai| kyoMki bakarI samasta hare pattoM ko khAkara 1 patte ko tyAga detI hai / 17 / zabdarAzi samasta lokAkAza meM phailI rahatI hai| itanA mahatva hone para bhI 1 jIva ke hRdayAntarAla meM jJAna rUpa se sthita rahatA hai| isa mahatva ko batalAne ke lie nandyAvarta kA lAMchana diyA gayA hai |16| sAtaveM balavAsudeva vanArasI meM grAtma tatva kA cintavana karate samaya navamAMka cakravartI ke sAtha apanI digvijaya ke samaya meM maMgala nimitta pUrNa kumbha kI sthApanA kI thI / pavitra gaMgAjala se bharA huA usa pavitra kumbha se maMgala hone meM Azcarya kyA ? arthAt Azcarya nahIM hai| isa viSaya ko sUcita karane ke lie kumudendu bhAcArya ne kumbha vAhana ko liyA hai| 16 sarvArtha siddhi saMgha baiMgalora-dillI mahaMta siddhAdi nau pada ko hamezA apane vAloM ko vaha bhadra kavacarUpa hokara rakSA karatA hai| usa viSaya ko batalAne ke lie kachuA kA cinha diyA hai isa kachuve kA varNana kavi ke lie mahatva kA viSaya hai | 20 | samavazaraNa meM siMhAsana ke Upara jala kamala rahatA hai| tIrthaMkara cakravartI rAjya karate samaya nIla kamala vAhana ke Upara sthita the| isalie yahAM nolopala cinha ko diyA gayA hai | 21| bhUvalaya meM prAnevAle antAdi ( antAkSarI arthAt jisakA antima akSara hI agale paca kA prAraMbhika akSara hotA hai) kAvya hai| aise zloka bhUvalaya meM eka karor3a se adhika Ate haiN| gAyana kalA meM parama pravorA gAyaka vINA kI kevala cAra taMtriyoM se jisa prakAra sumadhura vividha bhAMti ko karor3oM rAgarAganiyoM ko utpanna karake sarvajana ko mugdha karatA hai usI prakAra bhUvalaya kebala 6 aMkoM meM se hI vividha bhASAoM ke karor3oM zlokoM kI racanA karatA hai / isalie yaha 64 dhvanizAstra hai| isako batalAne ke lie prAcArya ne za kA cinha diyA hai | 22 bhUvalaya kAvya meM aneka bandha haiN| isake aneka bandhoM meM eka nAgabandha bhI hai| eka lAina meM khaNDa kiye huye tona 2 khaNDa zlokoM ko prantara kahate hai| una khaNDa zlokoM kA AdyaakSara lekara yadi likhate cale jAyeM to usase jo kAvya prastuta hotA hai use nAgabandha kahate haiN| isa bandha dvArA gata kAlIna naSTa huye jaina vaidika tathA itara anekoM grantha nikala pAte haiN| ise dikhalAne ke liye sarpalAMkhana diyA hai | 23 | bora rasa pradarzana ke liye siMha kA cinha sarvotkRSTa mAnA gayA hai / zUra vIra do prakAra ke hote haiM / 1 rAjA aura dUsarA digambara muni ina donoM ke bahuta bar3e parAkramI zatru huA karate haiN| rAjA ko kisI anya rAjA ke car3hAI karane vAle bAhya zatru tathA digambara muni ke jJAnAvaraNa Adi ATha antaraMga karma zatru lage rahate haiM / zrantaraMga aura bahiraMga donoM zatruoM ko sadA parAjita karane kI jarUrata hai| inhIM AvazyakatAoM ko dikhAne ke lie dhAcArya ne siMha lAMchana diyA hai | 24| prathama adhyAya meM bhagavAn ke caraNa kamala kI gaNanA meM jo 225 ( do sau paccIsa ) saMkhyA kA eka kamala cakra batAyA gayA thA use yadi cAra se -----
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ sira bhUvanaya vArasA0-rimar guNA kareM to kula 600 kamala cakra ho jAte hai| isa 900 ko kamala cakrarUpo samavazaraNa kI racanA meM meSa zRGga vRkSa kA upayoga batalAyA hai / yaha banAveM aura unhIM cakroM se bhagavAn ke caraNa kamaloM kI ginatI kareM to labdhAMka 1 bho azoka vRkSa hai 1401 se yaha adhyAya nikala kara pA jaaygaa| ise padama-viSTara vijaya kAvya kahate! dAsa vRkSa ko bhI azoka vRkSa ke nAma se pukArA jAtA hai|41|| haiN|25|| pAlovIrU arthAt zAlmalI vRkSa zrI azoka vRkSa hai / 4 / zrI nami jinendra svarga se cyuta hokara apanI mAtA ke garbha meM bhAne ke deva manuSya ityAdi jIva rAzi ke sampUrNa roga ko nAza karane vAle samaya meM utpala puSpa ke rUpa meM rahe the| aisI bhAvanA bhAte haye yadi usa puSpa / ye sabhI vRkSa caubIsa tIrthaMkaroM ke tapobhUmi ke vRkSa the 143 / ko pUjA kareM to svargAdi sukhoM ko prApti ho jAtI hai / 26 / / ina vRkSoM ko dhvajA ghaMTAdi se alaMkara karate hue yakSa devagaNa bIbIsa mAdi manmaya ke pitA zrI RSabha torthakara ne vaTa vRkSa ke nIce tapasyA tIrthakaroM ke smaraNa meM pUjA karate haiM / 44) kii| isa kAraNa use jina vRkSa aura zoka nivAraka arthAt azoka vRkSa bhii| ina vRkSa ke puSpa jaba khila jAte haiM taba usameM se nikalane vAlA sugaSa kahate haiM / 27 kI vAyukA dArIra se sparza hote hI zarIra ke sabhI bAhya roga naSTa hote hai| saptacchada arthAt 7.7 pattoM vAlA sundara vRkSa bhI kalpa vRkSa hai| sagaMdha ke saMghane se manake roga kA nAza hotA hai| aise hone se isa phUloM kI isa vRkSa ke nIce zrI majita tIrthaMkara ne tapa kiyA thaa| isaliye yaha bhI azokapIsa kara nikale hae. pAre ke rasa se banAye huyA rasa maNi ke upabhoga vRkSa hai|28|| se prAkAza gamana arthAt khecara nAmaka Rddhi prApta hone meM kyA Azcarya hai? zAlmali (semara) vRkSa ke nIce thI saMbhavanAtha ne tapa dhAraNa kiyaa|26 marzada kucha bhI gADcarga nahIM hai / 45 sarala-devadAra aura priyaMgu ina donoM vRkSoM ke nIce abhinandana va sumati ina caubIsa ko paramAtma rUpa vaidyaka zAstra meM aura bhI aneka prakAra ke tothaikara ne tapasyA kI thI, isa kAraNa yaha bhI azoka vRkSa kahalAtA hai|30| arthAta aThAraha hajAra prakArake vRkSoM kI jAti batAyI gayI hai / isa maMgalaprAbhUta samyagdarzana zAstra se bhAtmA ko pahacAna karAne vAlA samyagjJAna una adhyayana se gaNita zAstra ke marma ko jAnane vAle hI nikAla sakate haiM / 46 / / donoM kA svarUpa dikhalAne ke liye kuTakI aura sirIza kA cinha batalAyA syAvAda rUpI talavAra kI dhAra tIkSNa hai| isI taraha ke tIna buddhimAna gayA hai| ise bhI azoka vRkSa kahate haiM / 31) jana bahuta sUkSma vivecana karake isa bhUvalaya se puSpAyurveda garieta nikAla nAgatRkSa bhI azoka vRkSa hai| candra prabhu jinendradeva ne isI nAga vRkSa ke ne noce tapasyA karake prAtma-kalyANa kiyA hai / 321 jisa saMkhyA ko dekheM usase hI mAtA hai, yaha mahAvIra bhagavAna isI rIti se nAgapharie aura kapittha (katha ) ye donoM bhI kalpa vRkSa kA vAkya hai| isa adhyAya meM 2250 akSara haiN| palAza arthAt tumbura vujha bhI azoka vRkSa hai / 34 // saMskRta ke artha ko likhate haiM:tendu vRkSa pATali, jambU (jAmuna) bho azoka vRkSa hai / 351 samasta mata gaNa parahita meM rata hoN| sampUrNa doSa nAza ho| samasta azvattha aura dadhipaNaM bho azoka vRkSa hai / 36 // zAsana ko jItane vAlA jaina zAsana jayavaMta ho| nandI aura tilaka bhI azoka vRkSa hai / 37 / zrImatparama gaMbhIrasyAhAdAmogha lAJchanam / pAma aura kakeli ye donoM vakSa bho azoka vRkSa haiM / 38 / jIyAt trailokyanAthasya zAsanaM jaina zAsana / caMpaka (caMpA) aura bakula bho azoka vRkSa haiM / 3 / / bAravAM adhyAya pUrNa humA: / / syAdvAda
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ terahavAM adhyAya saGkra Daveza 'sAdhugaLiharerai' / pADina 'vare dvoSadi' sA // kUDi dhU* vayu 'sAvisutiharum mokkSa' / rUDiya 'vanu'' kAvyadali // 1 // Dagamaga 'AdiyanAdiya kAlavim' / doge 'diha sarvaM sAdhugaLi | 'ga bu zrasarigageyAge 'namavembU om [1] gharisala' pragaNitA 'nanta jnyaanaadi| 2 va zada ' svarUpava parizuddhAtma rU' / vazarU 'pavanu varasa *' hasada 'sAdhugaLa sAdhisutiruya' tizaya vesa 'ru paramana tammAtma // 3 // * 'nomi [2] yamigaLivaru mahAvratagaLay / danu hondi karma ' lA sa' doLa' | minugutamuni guptitrayavasa manAgina' muni' upa 'krama' vAsakAvya rasa 'vi peLida gamakadoLiru sAdhu' / vara gaLva' [3] 'navagaLeraDa' * tu|| sara sAyira jAti zIlava' da 'navara 'tara 'bhedagaLa lla varitu // 5 // zrA* vatu 'suvizuddhavAvem bhatnAtku' / kAvin 'lakSagaLvem bhA'* pAvaka'ayanu attara gugaLat yo' [4]zita 'tiLidu paalisuvr||6|| 'hU, pravina bhavavariSayaru' || 8 || 'avarabhiprAyave zabda // 6 // eve taba vidyAdhAmahaM 11 // prAgalu 'siddhAntigaLu' // 12 // ' v AvAnalakarma zra vanaru' // 14|| avaru 'bhedAbheda nayaru // 15 // 'zravaraSTAnganimitta' kuzalar // 17 // zrAvAda 'stam bhanavaritar // 16 // yvaru 'AkarSaNa nipuNar // 20 // pradhar 'ucchATana balaru' // 21 // Ivara 'siddha siddhArtha ||23|| 'pyanadantiha cakra bandhar' ||24|| sva 'vana cakraravartigaLu ' // 26 // bhAvAga' tapovana vALUvara' / / 27 'sthAvira sena bhUvalaya // 26 // AvAga 'darzanavaridar // 7 // // 's zrAvino kalpavari // 10 // prabu 'gaJaca mithyAtva dhvastar // 13 // 'vagharelunayade pravINar ' // 16 // pravara 'mohana vazikaraNAr // 16 // bRdala 'sakala mantra sAdhyar ||22|| 'Iva gurade prati prAjJar // 25 // 'thyAvara jIva rakSakaru' // 28 // pa riva prayadaneparameSTigaLiLapoLA gi' risi' du samAdhiyozh na ra* gA ||nr 'gAtmasiriyembAhArava kombabAla' ra 'zAligalusAghugalakA '5 |30| ra jJAna sAdhane yoLAtumadhyAna piDadiha / jJAnavantaru simha tI ju# 'Li 'ujJAnAvizaktiyoL 'vi' ratarak' [6] usa vaLi 'nAnAvidhavAva' su* * ranu zrannavatim vAneyantAnanda / 'siri svAbhimAnigrazhSa [7] pa govAgama 'ratrinante, 'prA 'dinavella' rUyA 'gaLisiva zuru aba na vavaru 'taporAjyadavaru' ||35|| navamAnaka pada yatinilayar ||38|| // zrArAtiyA' dante zAne parAkrama' / jJAnasa 'buLLa samyamigaLa ||31|| mulige|| yali 'AhAraviTTaru taanugmbhiir| do Lidu' ra 'jAnega vara visala // 32 // // sara' dinavella tindannavarAtrikA la'riya bimana vidumela' praa|| 33 / kA' vA 'kSaragaLa manasiddha rAtriyozh' zrI vANi 'meluvara (dazakti // 30 avaratizaya rAjarAja // 36 // kvidavar tapacakradhararu // 37 // davalli gurukula candrar // 36 // vi gurukula samuddharaNar // 40 // // 42 // Sava madhyAnha kaLa, pavaSar yovanALi bhASA bhASitaru TavaNeyo hitava peLa varu vavaru zrI vRSabhasenArya rar indra prasya gadyar evaboLa kaviya manipa yadeyaSTu karmaviLa lavasu // 50 // LavarAdi caturAzItiyaka LavaLada simUhAsanavarge // 43 // // 45 // vavaru cAturvarNa priyaru // 46 // bhUvalayake jJAni ghrar // 46 // yavararajike savanuvari brAmha // 52 // // 41 // 44 // // // 47 // // 48 // // 51 //
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri patava sAhidi saMpa baiMgIra-dillI vRSabha pazavariyar // 53 // kAvar tosvat mobada sahasara // 54 // sa ri 'yoLomde dAriyoL' baha 'vegadi' vara 'vyakyavAgoDupana' para rara'mAba'vara' vyaktitvake tandante / srlvaadvytilivr||55|| sa* navar 'usAghugaLa a[9] sadruza 'krUNeya' / dhana dharapo ende' ra kha* // tanade 'nanuba hasubadu gariyane meyu' / venu 'vateravi paramAdana' // 56 // bhu kRtiya anna 'vagocarivadatiyit' / vyaktadina 'duDi ha na gu'khu' / / zaktar 'nireha vatigaLam [10] tireyolu'| vyatitva taDeyi LaLaDe' ha / / 57 kula nyvhridaadduvvrnnaaliyn| te nissanga verasuta cari T // yuvina suvekAnaga vihArigaLa guru'|muni gaLayadaneyasAdugaLa ab[11]||58|| mA* nava'bhika SuLivaru sakaLa tatva / cha yAna'gaLanusAkSAt dh pra* risi / tAna prAgibeLaguva akSarajJAnigaL'AtAnumAdityanandAdira // 56 // ro pavilaLadera kaSipa tejomUrati' / Ame yavara [12]u'rameyamananu ma* // I lutatiha sAgaranante gambhora'd / IsuvarasamaradoLa krm'|60|| dhamabhanga 'aivara aJga // 61 // daiserAdi 'kesarisenara' // 62 // sisiddharu 'cArasena guru // 63 // hasamana 'vajra cAmararu // 64 // nusuLada 'bajarasenaguru' // 65 // vazagupta 'pAdatta senara' // 66 // masakada 'jaLaja senaguru' // 6 // naseyaLiviha 'battasenar' // 6 // veseva 'vidarbha senavara' // 6 // tasa rakaSa 'nAgasenagaru' // 7 // rAtige 'kunthusunaguru' 71 // sasahara 'dharma senavaha // 72 // iSimaddara senaguru' dh3|| pasaripa 'jayasenaguru // 4 // sadaba sadharma sena // 7 // gasadRza cakara banadha guru // 76 // yazada 'strayabhUsenar // 7 // masakavijai 'kumbhasenara' // 7 // nsahara 'vijJAsenavarU' // 79 // meseyaru bhalli senaguru' // 50 // hisihiggadiha 'somasenara // 1 // masa 'varadatta munIndrara' // 2 // eseva 'svayam parabhAratiSu' // 3 // nusira 'indarabhUti viparavara // 4 // vazadanAdiya 'guruvamza' // 8 // dRzadharmadhara 'senavaraza' // 8 // nasaharara 'promadAraya domadu // 7 // eseyuva 'sena bhUvalayara // 8 // ta* nudina karma 'va gevara samateyo' / 'dhana 'mandarAcaLarasa' ca* ||jnumte upasara ga vamaraLa kappa rAgina cndvihrum[13]maah||6|| he 'dha 'nanAda candramanante zAna tiya' / mAdh 'rUhanu sAra va' vara tu* dyAdhana candrama'kha ru sAhasa vrt| dhodhana gaLamaNiya nupya' // 6 // va* risuta rUhina mariNa gaLanatihara ha[14] a kSaravene nAzavaLi' ci* daridakaparavemba parizuddha kevl'| vara'jhAna diravamu sahane // 1 // pra vani yo viruva bhUmiyatera akhiva / nava samateyolorevara ma[25] ni* avamivADiha 'maeriNanim gevaLApravumanekaTTe pradaroLavA // 2 // gi javi vAsipa hAdhinantesadanavanitAra' jaruphaTiLali' ke vAnijad'yemudavillade vAsiparaba (16)rAjasuta'tireyoLagiddA 3 // sA tireya mudaliha suruciravAkA za' ta'vante porevvraari|| ma ti hati'lalada nirAlambara sahabaru' / satata niralepakarayA' (17) // 14 // * va sArva kAladoLu mokSadanveSaNa'nava'doSiyoLiruva sA lA ||svnnsaa 'dhugaLu nirvAepadana sAdhi / muvamata bALuvaravarasa // 4 // ghora raNahita sara va sAdhunaLige' / vAriyo nami' saha(1)dharma mAsa 'vAsAtakarmabhUsiyoLi ha zAra mahAmUrukAladoLa nira ml'VIN6||
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUSAlaya sarvArtha siddhi saMgha baiganaura-dillI riNarayahogA 'vAyubhUti' // 7 // dArijapada 'ani bhUti' // 6 // rarase 'sudharmasenaguru' | | vIran 'pAryasedaguru' // 10 // hara 'munaDiputAravayaguru' // 101 // na zreSa Ta 'mayatareha senara' // 102 // nara 'prakampanasenaguru' // 103 // maravebaLida 'andharaguru' // 104 // nirayake hogada 'pracalaru' // 10 // harUSa 'prabhAva senaguru' // 106 // viracisibaru pAhuuvam' // 107 // tireya 'kevalava raSisalu' // 108 / / zAradoLakakSaraba kaTaTubaru // 10 // yaraDane gaNadhararavaru // 110 // baradanka bhaJa gAnka vevar // 11 // irada mahAbhASeyarida // 112 // kArya kAraNada sambandhar // 113 // girayada jJyAna veLdavara // 114 // bhoraNa beda anya dharara // 115 // maradoLa hitaba mAdhipaha // 116 // dAraNAziyali vAdipara // 117 // hara ziva zakara gaNitar // 11 // viracita kavya bhUvalayar // 116 / / bA* lava'paddhatiyAda bhUvalayadma' / pAlinna'karma bhUmiya pra' ra ghara pAlisira(16)vara'I'zuddha cayatanya' da vilasita lakSaNa param // 120 // hake ruSa nijAtma tatvaci' ya 'parama'ru / barada samyagdarzAna' vara ||sr'd vartaneyirpa paramAtma darzanA / varadA'cAran (20) havariNa // 121 / taka riNa si koLa La taliriyavargavelalava' / guNa avaru tammA' louli vinutA'tmanoLa tandu samateyoLavikAra'jina'dAnanda myraagi'||122|| taka magalli suvizAlavaha tannandava'kara'mA[21]sarva sAdhuunu' kI prAlisira / bamala bheda jJAnadindali sadha' zAsamala rAgAdigaLemya // 123 // ra vara 'garvada parabhAva smbhndh'be| savi'vaLisuvasara''ba ru // avarakriyeyu samyagjJAnama[22] manasija / savana'madanarI nishc'||124|| praya bani yajamAna dnubhvdolgaacri| pa'va'cinumayatatvA ta* niyaa| navada'bhayAsa jJAnAcArakoneyAdi'siniyariyAcAra praa[23]'taanu'||12|| pravanariviha senagaNaru' // 126 // gabaniye 'tAnemba gurugaL' // 127 // navadanka bhuvalayaveLadar // 128 / / 'bhavadantyabhavana tordavaru // 126 // lavadanaka 'nAlkumAgalaru' // 130 // gaviyukayalAsadoL vaSabham // 131 // mavaroL ajitaru sammeda // 132 // eveLa ve zambhava ali // 133 // lAvabhinamAdanaralle // 134 // kavi bandadyasumatiyar alle // 135 // savaraNa padmaparabharalle // 136 // Tevu sirisupArzavaru prarlala // 137 // nava candraprabha puSpadantar // 13 // vade zItalura royAmasar // 136 // nava campeyoLa vAsupUjyar // 140 // eveyarara nadiya madhyavali // 141 // yaveyamuccada vimalaralle // 142 // sovukhya ananta dharma jinar / / 143 // nava zAnti kunthu pararalle // 144 // neva malali munisuvratarlala // 145 // raba nami sammeba nemi // 146 / / TvarUralya pAvAntavIrara // 147 // niva stharNa bhavadoLa pAra zvara // 14 // kucha vivandyayarivaru 'zuddhAtma bhAvaneyinda / avaniya toreyu ni* ratiyAsaviyAgiiTisidAda svaabhaavi|'k'b'driiniketndti'ym||14|| so vida sukhahanubhUtiyu tAne s| tIvi'samyaktvacAriri hara pAdana dan (24)marmada samyaka cAritra' / tIdira 'doLage niramalava' // 15 // e gavaratanayiha'tiha'va karmava haripa / nagade nizcaya cArit zuka vAyogevarAkAra dharmavaparipAlisavau'[25]agaNita'vArija prAramA 1515
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvajaya sarvArtha siddhi saba dekhora-distI I suta patradoLiruva norinakaraNa' / prAzA vArijavo varyi'si ghe* // rAziira pante sArAtmadaruyadoLirdu lisinim'paradaravaya daary||152|| mora raNikeya nirodhisvas(26)sarvasa'rArAji masta icchega' Sa // sAgara 'Lanirodhadi nirvahisuta' / sera 'lAtmananu sarvava nijaa'||153|| urada 'uttama bhAvaneyanuSThA // 154 // cha ra nava nirarvahisavude // 155 // porayaSa'ma(27)saMyutayaha // 156 // dara 'uttama tapadali' // 157 // kara vazarvati goLisuta' // 15 // karuNeya 'manaba asaza' // 15 // lArapa 'vAgirisirapu' // 160 // sara 'denizcaya dasamAna // 161 // sara 'tapadAcAra(28)varavara // 162 / / Dera 'zanacAravAda nAlku' // 163 // kUra 'gaLoLu marasadezakati' // 164 // tari 'yoLa bhajiyaparamAtma' // 16 // tarade 'pariyanArAdhisutru' // 166 // mare'du tAne parizuddha' // 1675 varavor2yAcAra (29) bhUri' // 168 / / rara 'vayubhavayutavAgi' // 166 // La 'ruvI ayadu cAritrA' // 170 // kara 'rAdhanegaLanu sAra // 1713 Tara 'pazacAcAra venuva // 172 / / doreva sidghAnda bhUri // 173 // rara 'vayabhavada bhUvalayada // 17 // vadave 'terina kalaza // 17 // dara 'viddanate tammAtma // 11 // ra 'nasAra ratnatrayAtma // 177 // era 'kada kAraNa samaya // 178 // nara 'sArava baladinada // 176 / / para 'liserisabud nizca // 18 // riyAra(31) SuTTu bhadasiva' // 11 // iruvude 'sokkhamanAlaya' // 12 // u* sihaTipa nizcayavadanu hudRDhise / vaza kAryannu samaya, bhuvi // rasa dasAra haTi bahadu samAdhiyayA(32)yA,dharma saamraajydrii||183|| jA yAvItarAgada nirmalAtmana samA, payodhiyoLa karma samhaH va* // naya 'prAkha mADute nidirya zarma paru' / svayam sarvasAdhugati' 'paat||14|| jala ya ke samsAradAzeyu biddhabhavyapU / ta'yavara pUNya pAdaga' nA // saya' ' ra 'notimArgadanirbharabhakti' / yimanona mAtu manasu kA // 18 // nI viyavatya(34)namisu smarisu konDADustotrava'doLa emba' na te kramAnava bhUvalaya peLa vudu zramavillade' savi siddhAnta maaryvhon| 186 / tujha na de nimage tappadu mukatipana ja[35]tIrtham ka'nana 'rarante' tAkSa madanlA / manihanu svArthabAgalu zuddhajyAnave / ne vyrydjnyaanvkeddise| 187 / eka ri ratnatraya tIrtha nanaya anta sA ranagata[36]tiLipAdana ma ta // sAra catuSTaya rUpanu valita pam / nArA 'cama' bhAvayutanu' // 16 // era 'kali sapta bhaya vipa' // 16 // ga 'mukta sa varapanu caluva // 10 // Larava 'akhamDasvarUpade [37] // 16 // yora nityanijAnandayaka' // 12 // garuva 'cidrUpama satya' // 193 // doreva parAtpara sukhada' // 14 // maLi 'sa tatutyaru sarva sAdhu' // 16 // saruva 'galendariyuta pra // 16 // virala 'tabanta bhakti nami' // 19 // dara pe ham(38)ruSigaLana vara' // 18 // khuravara 'padaprApatiyAga' 16 kara 'vira lendasamAna' // 20 // larayava 'bhaktiyim bhajase ||201shaa paraDu 'pazabahuvelularage // 202 // haru 'savikalparUpada su' // 203 / / varada 'samAdhi ya siddhi' // 204 // dhari 'sAdhanasa (39)karuNeya' // 20 // dhanarase 'gurugaLayvara' 206 / / hara va bhaktiyim baruvakaSa' // 207 // gari 'rAnaka kAyayaknu vira' // 20 // nacisi 'parAkatasamasavura' // 20 // sara ta kanaDa voLa verasi' // 210 // mare 'paddhattigarnayabayA(40) // 21 // karapAtravanana bhUvalaya // 212 //
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhuvalaya sarvArtha sisi saMgha meMgalora-dillI sara ra tireyoLagirava samasata vasatu' / sari peLavalarahanta' navaradAvara'rAdiyAdadaMduparameSThigaLakholliApariyapadadhatiyoLa virciaa213|| * tizaya siharabalatidati (41)nayA yAdila / kSatibaraNagranthava anoLamona / Duti'prAya hanneraDu ma' sAvirada / hita zareyo mArga za lokglim||21|| tara niyA'da kahida reya aivarakAvya' / bama vaya 42) pAreSTa ja ma pAgaNasi visidaraSTusatphalavova saa| ra'na'sarvasvavI aiTu' 21 // taka bage seridarahavasiddharAcAryapAThaka' dhavaru'sArarusa A sAdhu avaru gaLara'(43)sutappadebhUvalayakamAdi'vayada maMgala vipatanAlavar'216 duvasir 'mamantara proppuba' du // 21 // ravatu 'pacakAra' variyA // 21 // va 'si pAu sA mantra // 21 // yave 'vippa sAla kakSara kAvya' // 22 // eba mA (44)sAviradendu' // 221 // ruva 'nAmagaLanu kUDa // 222 // aAvA 'lu pAvanabAda' // 223 // nava 'mosbattu sAvAga' // 324 // nevade 'jIvara kAvudennu' // 22 // yu 'va kAvya zrI vIra paLada' 226 // sobaraTTa bhUvalamama' (45) ga // 227 // Tuba 'ghare yoLI aomavatu // 22 // aivaha 'gaLa vistarisa' // 22 // lAyAga 'lu baruvanaka' // 230 // navavu 'nUra hanaterau pari' // 23 // kavi 'zuddha badra matte kUDa' // 232 // manira'lu nAl ku baradharma // 233 // tava'zAstabimpari'(46) // 234 // laba nAlaka hoseyalu naparde' // 235 // navateya hosa zAstaravidatan // 236 // nUvan 'du koTTa bhUvalaya' // 237 // kAba 'da hosa paddhatige' // 23 // Dubin'raguveti [47 harSavardha' // 23 // ravivAra 'namappa kAgya // 24 // bovavatu 'momabattAha' naLa // 241 // Lavara sparzadoLoderaDemaba' // 242 // gevi'sparzamariNagaLayabodom / / 243 // mava 'bat anka ke haruSa' // 244 // rava'doLe guvenindum (48)nAsa // 245 // vigaLankada bharI bhUvalaya // 446 / / sa pArtha siddhiyoLa hamI vara devaru / nihisutaliha he ma* me // dhrmvymvdtishyddiirghaayuvu| nirmala bhaktarigahadu / 247 / pra varoLa garasu ALagaLemba bhedavam / kavimaLu kApabudazaka ya* a|| avaranatekaramATavezabhASeyajana / dagharelalazAzSada sukhaci / 248 / yazakIratiyallada yazakIrti nAmada / hesarina koda ay a va vazageyavajanapadavillavInADinoLAkusumAyudhanALa neladoL / 24 / / si* raboLu parisirda makuTadoLa kettirda / vararatnayuti ha* risi // guruvinacaraNadhU liyahottamodhAtka / doreya rAjyada'La'bhUvalayA250 da* riyantara nAlkenTombat aidomadu / sariyankadakSar pra iLa se // guruveLa eLa nAlakomabataDa intAge / kahanADajanateya kAvya // 25 // ghA riNiyoLa hadibhUraneanka l'| serisenamAlavata enT am / zUra digambararakSamaSada ( pa rSada) (nanta bhUvalaya 'La' // 252 / / 6,477+antara 15,684+antarAntara 2166 = 2,2630 athavA pra-R-2,52,081+La 27,630 = 2,76,711
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ terahavAM adhyAya bhAratavarSa aDhAI dvIpa meM hai| isa pradeza meM jitane bhI sAdhu gaNa haiN| ve usa kaThora tapasyA ko saralatA se siddha kara lete haiN| +6=18000 ve sabhI mokSamArga ke mAdhana meM saMlagna rahate haiM / bhArata ke madhya pradeza meM 'lADa" [aThAraha hajAra] prakAra ke zIla ko dhAraNa karake tathA usake aAbhyantara bheda nAmaka eka deza hai / usa deza meM sAdhu parameSThI mAgamAnusAra atizaya tapasyA ko bhI jAnakara parizuddha rUpa se niraticAra pUrvaka pAlana karanevAle apane karake Rddhi ke dvArA apane prAtmika bala kI vRddhi karate rahate haiN| una samasta ziSyoM ko bhI isI prakAra zIla ko rakSA karane ke lie sadA upadeza dete sAdhunoM kA kathana isa terahaveM adhyAya meM kareMge, aisA zrI kumudendu prAcArya pratijJA karate hai / aThAraha hajAra zIloM ke antargata caurAsI lAkha bheda ho jAte haiM / prakAzamAna pAtmajyoti ke prabhAva se AdikAla arthAt RSabhanAtha bhagavAn / unako uttaraguNa kahate haiN| inameM eka guNa bhI kama na ho, isa prakAra pAlana se athavA anAdikAla arthAt RSabhanAtha bhagavAna se bhI bahuta pahale se ina ! karanevAle ko sAdhuparameSThI kahate haiM 16 // samasta sAdhuoM ne (tIna kama nau karor3a muniyoM ne) isa zarIra rUpI kArAgRha ! ye sAdhu samasta darzana zAstroM ke prakANDa ke hote haiM 171 se pArama-jyoti ko pragaTa karake mokSa pada ko prApta kiyA hai| ataH una sabhI / ye sAdhu sarpa ke bhava bhavAntaroM ko apano zAnayAkti ke dvArA jAna lete ko hamArA namaskAra hai| kyoMki isa prakAra namaskAra karane para se gaNita hai (varSa-bAbda se samasta tiryaMca prANiyoM ko grahaNa kiyA gayA hai) 101 meM na pAnevAle anantajJAnAdi guNoM kI prApti hotI hai / unake mana meM jo anAyAsa hI zabda utpanna hote haiM vahI zabda zAstroM vivecana:-mUla bhUvalaya ke upayukta do kAnar3o zlokoM meM se sAdhugali. kA mUla ho jAtA hai / / hareraDUvaretIpadi ityAdi rUpa aura eka kAnar3I padya nikalatA hai| una 48 grAma ke vRkSa meM jo phUla (baura ) dvArA rAsAyanika kriyA se gaganagAkAnar3I padyoM ke mila jAne se eka yUsarA aura adhyAya bana jAtA hai| vaha minI vidyA siddha hotI hai usa vidyA ke ye sAjana pUrNarUpa se jAtA hai| usa adhyAya anya sthAna meM diyA gayA hai| usa adhyAya meM aneka bhApAyeM nikalatI / / vidyA kA nAma analpakalpa hai / 10 / / haiM / kintu una bhASAmoM ko yahAM nahIM diyA hai| yahI krama agale pradhyAyoM meM meM sAdhu no () aMkApI bhUbalaya vidyA ke pUrNa-jJAtA haiM, ataH inakI bhI cAlU rhegaa| agAdha mahimA kA varNana kisa prakAra kiyA jaay|111 ve sAghu jana apane AtmasvarUpa meM rata rahakara parizuddhAtma-svarUpa ina sAdhuoM kA pratyeka zabda siddhAnta se paripUrNa rahatA hai| arthAt ko sAdhana karate hue sarva sAdhu arthAt pAMcava parameSThI hokara parama atizaya rUpa inake pratyeka vacana siddhAnta ke kathAnaka hI hote haiM / 12 / se paramAtmA ke sadRza hone ko sadbhAvanA sadA karate rahate haiM / / / ve sAdhu paMcamahAvatoM ko nirdoSa rUpa se pAlana karate hue kramAnugata inake eka hI zabda ke kebala zravaNa mAtra se mithyAtvakarmoM kA nAza prAgmikonnati mArga meM sadA agrasara rahate haiN| mana, bacana aura kAya guptiyoM, ho jAtA hai, to unakA pUrNa upadeza sUnane se kyA hogA ke ghAraka hote hue upavAsa arthAt mAtmA ke samIpa meM vAsa karate rahate haiN| unake darzana mAtra karane se karmarUpI samasta banoM kA nAza ho jAtA sAghuoM ke guNoM ke kamana karanevAlI vidhi ko upakrama kAbya kahate haiN| yahI hai / 14 / zrI bhUvalaya kA upakramAdhikAra hai / 4 / bheda aura prabhedarUpo do prakAra ke naya hote hai| una donoM nayoM meM meM unake tapazcaraNa ko dekhakara saba pAzcaryacakita ho jAte haiM, kintu | sAdhuparameSThI niSNAta hai|15|
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUrA sarvArtha siddhi saMca baiMgalora pillI ye sAdhu negama, saMgraha, vyavahAra, RjusUtra, pAbda, samabhirUTa pora evaMbhUta / / mataH ve pAtmika balazAlI the / ina muniyoM ko jaMgala meM pAnevAle rAjAina sAta nayoM meM parama pravINa haiN|16| ghirAja bar3I bhaktibhAva se pAhAra dete the| ataH ye Atmika bala ke sAtha ye sAghu jyotiSa vidyA ke aSTAMganimittahAna meM pratyanta kuzala hote zArIrikAdi se bhI balazAlI ye 130 antaraGga aura bahiraGga jJAna se vibhUSita hote huye ye mahAtmA prAtmaye sAdhu vAdI-prativAdI ko vidyA ko stambhana karane meM bahuta catura hai / dhyAna se kadApi nahIM vicalita hote the| aise jJAnI sAdhu parameSThI usa jaMgala meM athavA bhUta pretAdi grahamaNoM ko bhI stambhana karane vAle haiM 118 // siMhatIrtha nAmaka pavitra sthAna meM tapasyA karate the| ina paMcaparameSThiyoM "kI ina sAghuSoM ne mohana, bazIkaraNa Adi vidyAmoM meM atyanta pravINatA! mAjJA pAte hI jaMgala meM rahane vAle sabhI sAdhu ghanaghora tapa karane ke liye tayAra prApta kI hai athavA bandha karanevAle ko mohana karake apanI ora AkarSita ho jAte the aura usa tapa ko karake prakhara jJAna ko prApta kara lete the| isa karake unheM apanA ziSya banAne meM bhI ye nipuNa haiM / 16 / / prakAra samasta tapasvI usa siMhatoyaM tapobhUmi meM atyanta dhana ghora tapa karake grahAdi ko AkarSaNa karane meM bhI ye atyanta nipuNa haiM / 20 / / apane prAtmabala ko bar3hAne bAle the / 31 / aura grahAdi kA uccATana karane meM bhI ye atyanta samartha haiM / 21 // aise utkRSTa jJAnAdi zaktiyoM ke dhArI hone para bhI ve sAghu jJAna mada aura samasta mantroM ko sAdhya karane meM ye atyanta nipuNa haiM / 22 / 1se narvathA rahita rahate the| aise parameSThiyoM ke kara-pAtra meM die hue pAhAra ko samasta artha ko siddha karanevAle isa sAdhu parameSThI ko siddha bhagavAna dekhakara ve isa prakAra vicAra karake grahaNa karate the ki yaha sAtvika mAhAra bhI kahate haiM / 23 / nirmala jJAna kI unnati karane vAlA nahIM hai, yaha kevala jar3a zarIra ko hI avalaya meM jaisA cakrabandha hai uso rIti se AtmikaguNoM ke cakrarUpI puSTi karane vAlA hai aura pAtmA ke dvArA utpanna huA zAnAmRta brAhmaNa bhanna bandha meM pavana ke samAna ghUmane vAlA hai / 24 // AtmA ko puSTi karane vAlA hai| jar3a zarIra aura pAtmA ko bhinna rUpa ye sAdhu dAna dene meM atyanta prAjJa haiM aura saMsAra meM sabhI logoM ke dvArA samajhakara pudgala anna pudgala ko pAtma svarUpa se utpanna anna prAtmA ko samajhakara pudgala anna pudgala 'dAna dilAne meM bar3e bilakSaNa haiM 125 // arpaNa karane vAle mahApuruSoM ko AhAra dene kA zubha-samAgama atyanta puNyodaya 1 se hI prApta hotA hai, anyathA nahIM / 3 / jaMgaloM meM samasta jIboM ke bIca cakravartI siMha hai aura usameM rahane vAle jisa prakAra gajarAja bar3e gaurava ke sAtha die hue bhojana ko goratA sapasvI jana usa siMha se bhI pUjya hai| kintu siMha aura una samasta sAdhunoM se| pUrvaka grahaNa karatA hai usI prakAra ye sAdhu gaMbhIra mudrA se khar3e hokara prAtmonnati bhI sevya ye paMcaparameSThI haiM / 26 // 1 ke lie pAhAra grahaNa karate haiM, AhAra ke lobhase nahIM / isIlie rAtri meM pAna ye sAdha gaNa sarvadA tapovana rUpI sAmrAjya kA pAlana karane vAle haiN| karane para unakI prAdhyAtmikatA adabhuta rUpa se camakane lagatI hai|33| arthAt sthAvara Adi samasta jIvoM kI rakSA karane vAle haiN|21-28 I nI pAgama nikSepa dRSTi se ye sAdhu parameSThI RSabha ke samAna bhadratApUrvaka hajArA vaSA se hajArA muAna isa bhUvalaya anya kA upadaNa data haya isa mana se dvAdazAGga zruta kA citana karane lagate haiN| taba akSara jJAna utlanna ho jAtA likhate Aye haiM / hai| prakSara ke prathaM kA varNana pahale kiyA jA cukA hai| prataH vahI akSara jJAna uso jaMgala meM ye sApa jana manuSya tiryaJca aura devoM ko upadeza dete rAtri ke samaya una sAdhanoM ke hRdaya-kamala meM anakSara rUpa bana jAtA hai / 341 huye apane prAtmAvalokana meM lIna rahate the aura jJAna darzanAdi anAna gunnoN| isa tapasyA meM nizcala bhAva se ye mAdhu parameSTho rata rahane ke kAraNa kA upayoga rUpI pAhAra pAtmA ko dete huye jaMgaloM meM vicaraNa kiyA karate ' tapo rAjya ke svAmI kahalAte haiM / 25 //
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 siri mUklaya sarvArthasiddhi saMgha, baMgalora-dillI tru parameSThI atizaya guragoM ke rAjarAjezvara haiM / 361 ___ ina yAcAryoM ke sAtha vArtAlApa karate samaya inake pAsa baiThe hae anya visa prakAra paTkhaNDa pRthvI ko jIta lene para cakravartI pada cakrI ko| kavigaNa bho vItarAga se prabhAvita ho jAte the aura usa prabhAva ko dekhakara ye prApta ho jAtA hai usI prakAra jIva sthAnAdi SaTkhaNDa apane mastiSka meM sAraNa prAcArya ise vizeSa rUpa me gaurava pradAna karate the|45|| karane ke kAraNa aura tapIrAjya meM paramotkRSTa hone se cakravartI khlaate| ina mahAtmAnoM ne brahmakSaviyAdi cAroM vargoM ke hitArtha apanI anupama haiN|37 kriyApoM se saMskAra kiyA thA / 46 / ina sAdhu parameSThiyoM meM navamAMka pA se siddha kI haI dvAdazAMga vaannii| ye munirAja eka hI samaya meM upadeza bhI dete the aura zAstra lekhana arthAt bhUvalaya kA pUrNa jJAna prApta kara liyA hai / 38 // kArya bhI karate the|47|| ye sAdhu parameSThI samasta gurukula ke ajAnAmdhakAra ko nAza karane vAle yava mAtra bhI karma kA vaMdha ye nahIM karate the|4| candramA ke samAna haiM / 3 / / ye sAdhu samasta vizva ko zAnti pradAna karane vAle the| arthAt samasta isa gullusa meM jo kavigaNa rahate hai unakA uddhAra karane vAle sAdhA bhUmaMDala ko sukha-zAnti dene vAle the|4|| parameSThI hai / 4 / / ina munirAjoM ke prAdi puruSa zrI vRSabhadeva tIrthakara ke prathama galaghara ina muskuloM meM siMhAsana para virAjamAna hokara rAjAdhirAjoM se sevya / zrI vRSabhasenAcArya the / 50 / maleka muSa vidyamAna the| vaha indraprasya se lekara mahArASTra tAmila aura vRSabhasenAcArya se lekara caurAzI gaNadhara ina sA parameSThiyoM ke karNATaka deza meM prakhyAta aneka gurupIThoM ko sthApita kiyA thA / isa gurukUla ke prAdi puruSa the / 51 // muni saMgha meM samasta bhavya jIva samAveza hokara apane jIvana ko phalIbhUta banAne / catuH saMgha meM RSi, AryikA, zrAvaka aura thAvikA ye cAra prakAra ke ke lie yAtma-sAdhana kA jJAna prApta kara lete the| bheda hote haiN| una vRSabhasenAcArya ke samaya meM saundarI devI aura brAhmI devI ke isalie inheM deza-dezoM se pAye hue zrImAn nathA dhImAna sabhI vyaktiyoM donoM pAryikAyeM yoN| inhIM donoM tyAgI deviyoM kA sarva prathama sthAna svAmI me mayAha kala vRkSa arthAt anna dAna denevAle kalpa vRkSa se nAmAbhidhAna / mahilAoM meM thA |52s kiyA thaa|41|| ina donoM prAdi deviyoM ne sarva prathama zrI bhUvalaya kA pAkhyAna prAdi dehalI rAvadhAnI ko pahale indra prastha kahate the| AkAza gamana Rddhi se tIrthakara zrI grAdi prabhU le bharata cakravartI tathA gommaTa deva ke sAtha sunA kaa| pAkara isa sena garaNa vAle muniyoM dvArA jaina dharma ko prabhAbanA hoto yo / 4 / yadyapi yaha bAta hama Upara kaha cuke haiM, tathApi prasaMgavaza yahAM hamane iMgita kara prAcIna kAlIna cakravattiyoM kA rAmihAmana navaratnoM se nirmita thaa| diyA / 53, aura una cakravatiyoM ne ina parama pUjya munIzvaroM ko pravAla mariNa kA siMhAsana! inhIM brAjhI paura sundaro devI se lekara prAcArya zrI kumudendu paryanta banavA kara pradAna kiyA thA aura ve sadA jama siMhAsana ko namaskAra kiyA FREERE gaNanIya prAyikAyeM boM / 54 / karate the|43|| yaha saba catuHsaMgha sarala rekhA arthAt mahAvata ke mArga se ho vicaraNa ina munirAjoM kI khyAti sunakara grIka dezIya janatA pAkara inake | karatA hA saMyama pUrvaka niyata vihAra karatA thaa| inake sAtha calane vAle dharmopadeza kA zravaNa, pUjana prAdi karate the ataH ye yavanI bhASA meM vArtAlApa bahuta bar3e-bar3e mAlizAlI vyakti bhI pIche par3a jAte the| una sAdhuoM ko gati karate hue aneka yAvano anyoM kI racanA bhI karate the| 1 itane vega se hotI thI ki mRga aura hariNa ko cAla bhI inake sAmane phIko
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri mRganaya saryi siddhi saMca baiMgalola vimlI pratIta hotI thii| itane vega se gamana karane para bhI ve jarA bhI thakita na hokara 1 lA AhAra, vastra tathA vasatikA mAdi ke yAcaka aura dUsarA mAna zrAvakoM ko mArga meM calate 2 upadezAmRta bhI pilAte jAte the|55|| pipAsu / jJAna pipAsu bhikSu samasta tattvoM kI kAmanA karate huye guru ke upadeza se ina mAdhu parameSThiyoM ke asahaza karuNA hotI hai| inakA dayAbhAva / athavA apane zubha ba zuddha dhyAna se abhISTa pada prApta kara lete haiN| mAnavoM taka hI sImita nahIM balki mamasta jIva mAtra se rahatA hai| ye pUryo- ina tasvAnveSI sAdhuoM ke mAtmika jJAna kA prakAza sUrya ke samAna pAjita tapa ke prabhAva se dayA ghana bana gye| dhana kA artha samasta Atma pradezoM / atyanta pratibhA zAlo hotA hai| aura jaba ye mahAtmA dhyAna meM magna ho jAte meM dayA bhAva akhaMDa rUpa se vyApta ho jAnA hai| jisa prakAra gAya phasala ko|haiN taba inakI AtmA ke andara jJAna kI kiraNeM ghavala rUpa se jhalakane lagatI samUla naSTa na karake kevala chAla ko khAkara santuSTa ho jAtI hai tathA usake haiN|56| badale meM atyanta madhura, pauSTika evaM samasta jana kalyANakArI paya pradAna krtii| ye sAya ziSyoM kI rakSA karate samaya kisI prakAra kA raMcamAtra bho roSa hai usI prakAra navadhA bhakti pUrvaka dhAvakoM ke dvArA diye gaye nIrasa mAhAra nahIM karate / inakA svarUpa sadA teja puja se pUrita rahA karatA hai| jisa prakAra ko sAdhu jana grahaNa karake santuSTa ho jAte haiM tathA usake badale unheM jJAnAmRta / sAgara samasta pRthvI ko cAroM ora se gherakara rakSA karatA rahatA hai usI prakAra prApta ho jAtA hai jo ki sva-para kalyANakArI hotA hai / 56 / ye sAdhu parameSThI samasta ziSya vargoM ko apane jJAna rUpI durga ke dvArA surakSita isa saMsAra meM prAya: sabhI loga ekAnta meM bhojana grahaNa karate haiM kintu rakhakara Atmonnati ke mArga ko pratIkSA karate rahate haiN| aura aisA karate huye sAdhuSoM ke liye apane mAtmA ke atirikta anya koI ekAnta sthAna kahIM bhI bhI anAdi kAlIna apanI AtmA ke sAtha baMdhe hue karmoM ke sAtha sAmanA karake nahIM hai| ata: ve gocarI vRti se sarva samakSa prAhAra grahaNa karate haiN| isa vijaya prApta karate rahate haiN|60|| prakAra kA grahaNa kiyA humA mAhAra nirIha vRtti kahalAtA hai| ina sAdhujanoM pAMco parameSThiyoM meM ye sAdhu parameSThI pAMcaveM haiN| prAcArya kumudendu ne ko prAbhvantarika jJAnAmRta AhAra parama priya hone ke kAraNa podgalika jaDAna vaSabha senAdi 84 ke bAda gautama gaNadhara taka aura unake samaya se apane samaya mAhAra grahaNa karate samaya yaha patA hI nahIM calatA ki "hama pAhAra grahaNa taka sabhI prAcAryoM ne bhUvalaya ke aMga jJAna kI paddhati kina 2 prAcAryoM meM thI kara rahe haiN|" kyoMki inakA lakSya kevala prAtmA kI ora hI pratikSaNa rahA 1 ityAdi kA nirUpaNa karate huye dUsarA nAma kedArIsena tosarA nAma cArasena karatA hai| dhyAnAdhyayana meM kisI prakAra kI koI vAghA na ho, isa kAraNa Adi krama se bajracAmara, vanasena, bajjacAmara, vAM gradattasena, jalasena, ye munirAja pramANa se kama arthAt arddha peTa avamaudarya vRtti se AhAra grahaNa 1 dattasena, vidarbha sena nAgasena, kunthusena dharmasena, mandara sena, jai sena saddharma sena, karake tapovana ko gamana kara jAte haiM / 571 cakrabaMdha, svayaMbhU sena, kubhasena, vizAla sena, malli sena, somasena, varavatta .. ye sAghu jana kunaya (durnaya) kA chedana-bhedana (nAza) karake anekAntavAda / munIndra, svayaM prabhAratI, indrabhUti, vipravara, guruvaMza, senavaMza ityAdi 1561 dharma kA pracAra karate huye kisI kA mAdhaya na lekara pavana ke samAna svacchanda munIzvara senagaNa meM bhUvalaya ke jJAtA sAghu-parameSThI the| 61 se lekara 88 hokara akele vihAra karate rahate haiN| anekAnta dharma kA artha akhila vizva / taka zloka pUrNa hyaa| kalyANakArI dharma hai| esA sadupadeza dene vAle ina sAdhu parameSThiyoM ko pAMcavAM vivecana:-yaha AcArya paramparA mUlasaMgha ke prAcAryoM kI hotI huI itiparameSThI kahate haiN|5| hAsa se pUrva kAla se lekara AI huI mAlUma par3ato hai| isa sambandha meM hama ye sAdhu parameSThI mAnava rUpI bhikSu haiM / bhikSu zabda ke do bheda haiM:- anveSaNa karate huye mahAn mahAn itihAsajJoM se vArtAlApa kiye / to usa vArtA
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ biri bhavAya sapA sidisaMbagauravilyA lApa kA bhAva yaha nikalA ki ye 1561 muni prAcArya kumudendu ke hI sama- dIptimAna naba ratnoM ko eka hI prAbharaNa meM yadi jar3a diyA jAya to kAlIna mahA medhAvI, prAcArya ke hI ziSya the| ina saba ke sAtha prAcArya kumu-1 unakI pRthaka pRthaka prabhA ekatrita hokara anupama prakAza deto hai isI prakAra jJAna dendu vihAra karake mArga meM samasta AcAryoM ko mariNata paddhati misalAte huye kI vibhinna kiraNoM ko zrI kumudendu prAcArya ke 1561 ziSyoM ne grahaNa kiyA samasta bhUvalaya grantha kI racanA cakrabaMdha kramAnusAra sabhI bhAcAryoM saM krvaaye| aura kumudendu prAcArya ne una jJAna kiraNoM koekatrita karake isa bhUbalaya siddhAnta 162464=10368 arthAt zrImad bhagavada gItA ke 162 loka lo bhavanaya / anya kA rUpa diyA jisameM ki vizva kA samasta jJAna nihita hai| . . . ke 64 akSaroM se guNA kara diyA jAya to eka bhASA arthAt gIrvANa bhASA ! meM Rgveda bana jAtA hai| isa prakAra kI vidhi se prAcArya zrI kumudendu ne apane ! kevala jJAna akSara (avinazvara) hai sI prakAra bhUvalaya kA aMkAtmaka jAna akSara eka ziSya ko upadeza diyaa| to usa medhAvI ziSya ne eka hI rAtri meM upa-11vinAvara yukta akA kA racanA cakravadha rUpa meM karaka dikhA diyaa| isI gati se duusr| jisa prakAra bhUmi ke antaraMga bahiraMga rUpa meM padArthoM ko dhAraNa karane kaMpa ziSya ko 192454 vahI 1036% aMkoM kA upadeza dekara kahA ki acchA / sahana zakti vidyamAna hai usI prakAra muniyoM ke antaraMga-bahiraMga samatA bhAvoM meM suma apanI buddhi ke anusAra bnaayo| guru deva kI AjJA pAte hI dUsare ziSya anupama sahanazakti vidyamAna rahatI hai / usa parama samatAmaya munirAjoM ke dvArA ne bhI phala svarUpa zrI veda vyAra, maharSi niracita mahAbhArata arthAt vayAkhyAna isa bhUvalaya kI racanA huI hai / / 2 / / tathA usake antargata pAMca bhASAnoM meM zrI madabhagavad gItA ke aMkoM ko cakra-1 / jisa prakAra aniyata ghUmane phirane vAlA sarpa yadi kisI ke ghara meM pA baMca rUpa meM zIghra hI banAkara zrI guru ke sammukha lAkara prastuta kiyaa| isI jAve to usake viSamaya danta ukhAr3a dene para baha kisI ko kucha bhI bAdhA rIti se 1561 mahAmedhAvI muni ziSyoM ko racanA ke liye de dene se sabhI nahIM de pAtA usI prakAra aniyata sthAna aura basitakA meM vihAra karane vAle RSiyoM ne eka hI dina meM mahAna adbhuta bhUvalaya grantha ko viracita karake guru yogI jana viSaya-vAsanAmoM ke viSa ko dUra kara dene ke kAraNa kisI bhI prANI ko pradAna kara diyA / taba kumudendu muni ne samasta medhAbI maharSiyoM kI vAka ke lie ahita kAraka nahIM hote|63| pyakti ko ekatrita karake apane divya jJAna se annamuhUrta meM iga bhUvalaya grantha kI ! racanA kii| vaha cakrabandha 16000 saMkhyA parimita hai| jisa prakAra bhUmi ko chinna-bhinna karane para bhI bhUmigata pAkAza chinna bhinna nahIM huA karatA usI prakAra sAdhu gaNa zarIra ke chinna-bhinna hone para apane apane karmAnusAra mAnava paryAya prApta hotI hai aisA socakara tapo bhI apane anupama samatA maya bhAvoM meM svAvalambana rUpa se apane guNoM dvArA bana meM tapasyA karate samaya munirAja meru parvata ke samAna akampa (nizcala) rahate pAnA ko pUrNa rUpa se surakSita rakhate haiN| aise munirAjoM ke dvArA isa bhUvalaya hai| tathA apane pAtmika guraNoM ko vikasita karate huye mohakarma ko jIta lete| kA nirmANa huA / 14 / haiM. 1 jisa prakAra gatri meM candramA apanI zItala cAMdanI ke dvArA svayaM I ve munirAja sadA sarvadA kevala mokSa mArga ke anveSaNa meM ho tatpara rahate prazAnta rahakara samasta jIvoM ke saMtApa ko hara letA hai usI prakAra sAdhu jana haiN| tapasyA meM zAlavRkSa ke samAna kAyotsarga meM khar3e hokara ve munirAja nizcala siMha vikrIDitAdi mahAna mahAna yatoM dvArA svayaM prazAnta rahakara anya jIvoM kA bhAva se tapa karata ha / bhI zAnti pradAna karate haiN| ataH unakI buddhi rUpI saMpatti sadA cmktii| aise sAdhu parameSThI isa karma bhUmi meM rahane para bhI saMpUrNa karmoM se rahita pahI hai 101 hote haiN| aura mArga meM bihAra karate samaya rAjA-raMka ke dvArA namaskAra kiye
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ karate / .. siri mRvalaya sArtha siddhi saMgha baigalora-dilyA jAne para samadarzI hone ke kAraNa kisI ke sAtha leza mAtra bhI rAga dveSa nahIM! isa rIti se banArasa meM vAda-vivAda karate rahane se jainiyoM ke pAThava tIrthaMkara candraprabhu tathA cauboM ke candrazekhara bhagavAna eka hI hone se "harazivazaMkara utkRSTa kula meM utpanna huye sAdhu jana varNanAtIta hai| ata: unheM U~ca garieta" aisI upAdhi ina munIzvaroM ko upalabdha huI thii| isI gaNita zAstra nIca kula ke cAhe jo bhI namaskAra kareM una sabako de samAna samajhate the| isake dvArA mubalaya grantha kI racanA tathA svAdhyAya karane ke kAraNa inheM "bhuvalayara" prakAra tInoM kAloM meM ina sAdhunoM kA caritra parama nirmala rahatA hai|6 nAma se bhI pukArate the|67 se 166 taka zloka pUrNa humA / inake atirikta aura bho aneka sAdhu zrI kumudendu muni ke saMgha meM the| bhavalaya kI racanA meM "pAhuDa" vastu "paddhati" ityAdi aneka udAharaNa ve bhI senagaNa ke antargata hI the| ye sabhI muni narakAdi vargatiyoM kA nAza haiN| ye karmabhUmi ke arddha pradeza meM rahanevAle jIvoM ko upadeza dene ke lie sAMgatya karanevAle the| inakA varNana nimna prakAra hai: nAmaka chanda meM paddhati grantha kI racanA karate the| usa pantha meM vividha vAyubhUti kamala puSpa ke samAna suzobhita caraNa haiM jisake aise agni bhASAoM meM zuddha caitanya vilasita lakSaNa svarUpa paramAtmA kA hI vaNana parthAt bhUti, bhUmi ko chor3akara adhara mArga gAmI sudharma sena, vIratA ke sAtha tapa karane / adhyAtma viSaya hI pradhAna thA / 120 // bAle mArya sena, gaNanAyaka muDI putra, mAnava kala ke usAraka maitreya sena nroN| ve mahAtmA sadA paramAtmA ke samAna santoSa dhAraNa karake prAramatattva meM zreSTha prakampana sena, smaraNa zakti ke dhAraka anna sena guru, narakAdi duHkhoM / ruci se paripUrNaM rahate haiM aura samyagdarzana kA pracAra karate hue darzanAcAra se se mukta acala-sena, ziSyoM ko sadA haSita karane vAle prabhAva sena muni ina 1 suzobhita rahate hai 1121 // 'samasta muniyoM ne pAhuDa grantha kI racanA kI hai| una maharSiyoM ke mana meM kadAcit kisI prakAra kI yadi kAmanA utpanna - prazna-pAdRSTa grantha kI racanA kyoM kI gaI ? ho jAtI thI to ve tatkAla hI use zamana karake usa kAmanA ke viSaya ko uttara-kevala jJAna tathA mokSa mArga ko surakSita rakhane ke liye isa janma paryanta ke lie tyAga dete the aura apane citta ko ekAna karake samatAbhAva pAhuDa grantha kI racanA kI gii| ina muniyoM ke bAgbANa se hI zabdoM ko racanA pUrvaka Atmatattva meM magna hokara prAnandamaya ho jAyA karate the / 122 / ho jAtI thI / ataH janatA inheM dUsare gaNadhara ke nAma se saMbodhita karatI thii| taba una mahAtmAoM kA vizva vyApaka jJAna prAtmonnati ke sAtha sAtha usa usa kAla ke dhAraNA zakti ke anusAra gaNita paddhati ke dvArA / alokAkAza paryanta phailatA jAtA thaa| aura prakAza ke phaila jAne para bheda aGgajJAna se veda ko lekara ve sAdhu granthoM kI racanA karate the / arthAt mantra / vijJAna svayameva jhalakane lagatA thA / tathA zubhAzubha rAgAda samasta vikalpa kAlIna mahAbhASAnoM ke ve sAdha jana jJAtA the aura kArya parabhAvoM se mukta ho jAtA thA 1123 / kAraNa kA sambandha bhalIbhAMti jAnate the / maraka gati se Aye hue samasta jIvoM jaba prAtmA ke sAtha parabhAva kA sambandha utpanna hotA hai taba saMsAra ko jJAna pradAna karate hue ve munirAja punaH naraka bandha karane se bacA lete the| bandha kA kAraNa bana jAtA hai / kintu apane nija svabhAva meM rahanevAle upayukta de samasta munirAja cAroM veda tathA dvAdazAMga vANI ke pUrNa jJAtA the tathA praayu| sAdhuoM ke Upara lezamAtra bhI parabhAva nahIM par3atA thaa| saMgha meM rahanevAle samasta ke avasAna kAla meM sva-para hita karanevAle the| usa prAcIna samaya se banArasasAdhu sarala, samadarzI evaM vItarAgatA pUrNa the| ataH paraspara meM mAdhyAtmika nagara meM vAda-vivAda karake yathArtha tatva nirNaya karane ke lie eka sabhA kii| rasa kA ho lena-dena thA vyAvahArika nahIM / sabhI sAdhu nizcaya naya ke pArASaka sthApanA kI gaI thii| usa sabhA meM inhIM sunIzvaroM ne jAkara zAstrArtha karake the,124|| Atmasiddhi dvArA prakAza DAlakara mAnavoM ko kalyANa kA mArga nirdiSTa kiyA thaa| kadAcit isa pRthvI sambandhI vArtAlApa karane kA avasara yadi Aka
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 - siri bhUvalaya sarvArtha siddhi saMgha baMgalaura-dillI smika rUpa se pA jAtA thA to ve sAdhujana terahaveM gRNasthAna ke anta meM pAne- zrI ajitanAtha bhagavAna ne isa bharatakhaMDa meM avatAra lekara dharma kA utthAna vAle cAra kevalI samudghAtoM kA pRthvI sambandho pAtma pradeza ko hI vicArate kiyA tathA sammeda mirava se mukti pada prApta kara liyA / 13 / hue isa pRthvI meM rahanevAlI paudgalika zakti kA cintavana karate hue pAtmA eka tIrthakara meM lekara dUsare tIrthakara taka arthAt zrI mambhava, zrI kA avalokana karate rahate the| ataH sadAkAla saMgha surakSita rUpa se bihAra abhinandana, zrI sumiti, zrI padmaprabha zrI supArzva, candraprabha tho puSpadanta, zrI karatA thA / isakA nAma jJAnAcAra yA 125 // zItala, thI yAMsa, ina sabhI tathaMkaroM ne zrI sammedazikhara parvata se mukti prApta samavazaraNa meM lakSmI maNDapa (gandha kuTo ) hotI hai| usameM bhagavAna / ko thii| inameM se pAThaveM tIrthaMkara zrA candraprabhu bhagavAna zrI kumudendu prAcArya ke virAjamAna hote haiN| usake samIpa cAroM aura bAraha koSThaka (koThe) hote iSTa deva the, kyoMki yaha pAThavAM aMka 64 akSaroM kA mula hai|133 se lekara haiM, jinameM se pahale koSThaka meM munirAja virAjamAna rahate haiN| isI ke anusAra 136 tk| paramparA se lakSmI sena gaNa nAma pracalita hupA / ataH upayukta samasta prAcArya campApura nagara meM zrI vAsupUjya tIrthakara nadI ke Upara adhara [yavAna lakSmIsena gAvAle munirAja kahalAte haiM / 126 / / bhAga ] se mukti padhAre / 140-141 // gautamAdi gaNadharoM se lekara upayukta sabhI prAcArya divya dhvani se| tatpazcAt zrI sammedazikhara parvata ke Upara zrI vimalanAtha, zrI ananta mune hue samasta dvAdazAMga racanA ke krama ko nau (8) aMkoM ke andara gabhita nApa, yo dharmanAtha, zrI zAntinAya, zrI kunthunAva, zrI arhanAtha, zrI mallinAtha karanevAlI vidyA meM parama pravINa the arthAt bhUvalaya siddhAnta zAstra ke jJAnI / muni suvatanAtha, zrI naminAtha ina sabhI tIrthakaroM ne zrI sammedazikhara giri se. the|127-128|| muktipada prApta kI thI / aura zrI neminAtha bhagavAna ne / 142-146 / anAdikAla se lekara una prAcAryoM taka samasta jIvoM ke samasta bhavoM Urjayanta giri [girinAra-janAmadI. pAvApara sarovara ke madhya bhAga ko jAnakara AgAmI kAla meM kauna-kauna se jIva mokSa pada ko prApta kareMge yaha ! se zrI mahAvIra bhagavAn tathA zrI sammeda zikhara jI ke svarNa bhadra Toka se zrI bhI batalAkara ve prAcArya sabhI kA uddhAra karate the / 12 / / pAtharvanAtha bhagavAna mukta hue the / 147-148 / ye sAdhu parameSThI arahanta, siddha, sAdhu aura kevalI praNIta dharma in| vivecana-zrI pArzvanAtha kA nAma pahale pAkara zrI mahAvIra bhagavAna cAroM ke maMgalasvarUpa hai| isakA prAkRta rUpa isa prakAra hai-"arahanta maMgavaM. 1 kA nAma bAda meM mAnA cAhie thA para Upara viparIta krama kyoM diyA gayA? siddhamaMgala, sAhumaMgalaM, kevalIpaSlatto dhammomaMgalam' |130 // isa prazna kA agale vaMDa meM spaSTIkaraNa karate hue zrI kumudendu pAcArya vivecana-prada zrI kumudendu prAcArya jA upayukta sAdhu parameSThiyoM ko / likhate haiM ki zrI sammedazikharajI kA svaNabhadra kUTa [bhagavAn pArzvanAtha kA caubIsa tIrthakaroM kA svarUpa mAnakara 24 nokaroM kA nirUpaNa karate hue mukta sthAna sabase adhika unnana hai mana eva vahAM pahuMcakara darzana karanA bahuta unake nirvANa pada prApta sthAnoM kA varNana karate haiN| kaThina hai| [ isa samaya to car3hane ke lie sIr3hiyAM bana jAne ke kArarapa marma.. kaisAsagiri se zrI RSabhanAtha tIrthaMkara mukti pada prApta kie bhagavAn / kucha sugama bana gayA hai kintu prAcIna kAla meM sIr3hiyoM ke prabhAva se vahAM me zrI RSabhadeva sarva prathama tIrthakara tathA bhUvalaya grantha ke prAdi sRSTi pahuMcanA atyanta kaThina thA] usa kUTa ke Upara pahale lohe ko suvarNa rUpa meM kanthe / 13 // pariNata kara denevAlI jar3I-bUTiyAM hotI thIM, ataH suvarNa ke abhilAyo bakarI isake bAda dUsare tIrthakara ke antarAla kAla meM dharma dhIre ghaTatA claa| pAlanevAle gaNeriye bakariyoM ke khuroM meM lohe kI khara car3hAkara isI kUTa ke yA / aura eka bAra pUrNa rUpa se naSTa sA ho gayA thA / taba dUsare toyaMkara upara unheM carane ke lie bheja diyA karate the jisase ki ve ghAsa-pattI varatI
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 siri bhUSalaya sarvArtha sidi saMgha baiMgalora-dillI gharatI una jar3I bUTiyoM para jaba apanI khura rakhatI thIM taba unake lohe ke tura isa taraha pAtma bhAvanA meM hI lIna hote hue tIrthakara paramadeva navamAMka sone ke bana jAyA karate the| isa kAraNa isa kUTa kA nAma svaNaM bhadra prakhyAta / mahimA ke sAtha jagata ke tInoM lokoM kA pUrNa rUpa se nirvAha karate hue tathA hamA pIra isI kAraNa bhagavAna pAzvanAtha kA nAma granthakAra me anta meM prAtmA ke zuddha caitanya svarUpa ko bhItara me umar3akara bAhara Aneke samAna tapasyA diyA hai| ko karate hue aura usI taraha bhavya janoM ko bhI prAcaraNa karane kA upadeza ina sabhI tIrthakaroM ne zuddhAtma bhAvanA se isa pRthvI aura zarIra ke moha tathA Adeza karate hue uttama tapa meM sabho bhabya jIvoM ko tRpta karate hue jagata ko chor3akara nivRtti mArgako aMgIkAra karake usa madhdhAzma ke prAnanda se utpanna / ko Azcarya cakita karate hue unake manako vizAla karate hue sampUrNa jova hae svAbhAvika prAtmika aizvarya ke samAna rahanevAle mokSa pada ko prApta kiyaa| samAna haiM. aisI preraNA karate hae prAcAra sAra meM kahe hae tapazcaryA ke marma kA hai / ataH ina tIrghakaroM ko jagata ke sabhI kavi namaskAra karate haiM / 146 / anugraha karAte hue jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, aura tapAcArAdi ina pAMca ye jisa sukha ke anubhava meM rahate haiM vahI sukha samyaktva cAritra prAcAra ko janatA meM sthApanA karAte hA sAmAyika prati kramaNAdi kriyAoM kahalAtA hai| usa pavitra cAritra ke marma ko apane andara pUrNatayA bhare rahane ko karate samaya zakti ko na chipAte hae pAcaraNa karanA cAhie / isa prakAra ke kAraNa unako parama zuddha nirmala jIva dravya kahate haiN| isa taraha nirmala / upadeza karatI hue tInoM saMdhyAkAla meM devasika rAtrika, pAkSika, cAturmAsikasaMvavartanA meM rahanevAle tIrthakara bhagavAna ke nizcaya cAritra meM lIna hone ke kAraNa sarAdika kesamaya meM ahaMta siddha caubIsa tIrthakarAdi guNoM ke samAna apane mAtmA zeSa bace hae adhAti karma svayameva naSTa ho jAte haiN| hamAre samAna una logoM ke andara anarala parAstava, vastu staba, rUpastava ityAdi gurakhoM kI karane kI jarUrata nahIM par3atI aura na unheM hamAre samAna bhAvanA karane kA upadeza dete haiM / 154 se 166 tk| kisI vyabahAra dharma ko pAlana karane kI AvazyakatA rhtii| isalie ve para vastu ko bhUlakara samasta zuddha jIva ke samAna merI prAtmA isI samavazaraNa meM siMhAsana para rahanevAle kamala puSpa ko sparza na karate hue cAra taraha parizuddha hai. aisI bhAvanA karate hue nizcaya cAritra meM apanI zakti ko aMgula aghara rahate haiM / 150-151 // 1 vaibhavazAlI samajhakara mahAna vaibhava saMpanna pAMca cAritra pArAdhanA arthAt siddhAMta jaise kamala patra ke Upara rahanevAlI pAnI kI bUda kamala patra ko sparza mArga ke adabhuta aura anupama jAnArAdhanA darzanArAdhanA cAritrArAdhanA, tapAnahIM karatI tathA pAnI meM tairatI huI machalI ke samAna kamala patra ke Upara par3I / rAdhanA, aura bIyArAdhanAdi kA atyanta varNana ke sAtha upadeza karate hue ratha huI pAnI kI dUdeM tairatI rahatI hai usI prakAra tIrthaMkara bhagavAna bhI samava- ke kalaza ke samAna rahanevAle apane AtmasvarUpa ke nizcaya sthAna arthAt siddhAtma saraNAdi para dravya meM mohita na hote hue apane sArabhUta Atma dravya meM hI lIna svarUpa nAma ke eka hI sAMce meM Dhale hue zuddha sone kI pratimA ke samAna svasamaya rahate haiM / samavasaraNa meM deva mAnavAdi samasta bhavya jIva rAzi vidyamAna hone ! sAra ke bala se nizcaya nayAbalaMbana rUpa zuddha jIba bana jAtA hai / taba unako para bhI ve paraspara meM abhimAna tathA rAgadveSa na karate hue svapara kalyANa kI ciraMjIvi, bhatra, ziva, saukhya, ziva, maMga pIra maMgala svarUpa kahate haiN| 172 sAdhanA meM magna rahate haiN|152|| se 182 tk| kramavartI zAna ko nirodha karate hue akrama arthAt anakSarAnmaka navajAta bacce ke svAsa calate rahe to vaha jindA rahegA aisA kahane ke sabhI kI icchAoM ko ekIkaraNa karake sampUrNa jJAna ko eka sAtha nirvAha karate anusAra samyaktva ke prabhimukha jova ko mokSa meM jAkara janma liyA, aisA hue tokara paramadeva samasta saMsArI bhavya jIvoM ko apane amRtamaya bANI ke samajhanA cAhie / taba vaha jIvAtmA svayaM svayaMbhU aryAt svatantra hotA hai, aisA dvArA uddhAra karate haiN| isa krama se samastajIva eka sAtha apane apane anAcanataM samajhanA caahie| taba karanevAle jitane bhI kArya haiM ve sabhI vijJAna maya hote svarUpa ko jAnakara chor3a dete haiM / 153 // haiM aura samasta pRthvI ke sAra ko samajhakara grahaNa kara letA hai| vaha saMsAra
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 .. siribhavalya sarvArtha sikhi saMca baiMgalaura-dillI ke sukha ko anubhava karane para bho Atma samAdhi meM lIna hokara dharma sAmrAjya , meM yadi eka bAra jova gote lagA le to vaha zIghrAtizIghra saMsAra sAgara se 'kA pradhipati hotA hai / 183) pAra ho jAtA hai / vaha tIthe anyAnya krodhAdirUpa taraGgoM se bacAkara ananta vItarAgatva kA nizcaya bhAva meM pariNAma karanevAle ve sAdhu parameSThI catuSTayarUpa Atmika saMpatti ko prApta karane vAlA bajra vRSabhanArAva-saMhavana mAtmasamAdhi rUpI samudra meM tairate hue samasta karmoM ko nAvA karate hae. sampUrNa zarIra kI prApti karAke usa janma meM mukti sthAna meM pahuMcA detA hai, aimA zrI nayoMke viSayoM ko jAnate hue apane prAsmA meM lIna rahanevAle AtmA meM tInoM / sAghu parameSThI upadeza dete haiM // 18 // kAla meM saMsAra meM mahonnata sthAna ko prApta hote haiM / aise yogirAja hamezA / pe sAdhu parameSThI ihaloka, paraloka, atraNa, agupti, prAgantuka Adi jayavaMta raheM / 14 / sAta bhayoM se mukta hone ke kAraNa parama parAkramI hote haiN| isa prakAra sAta - Asanna bhavya ko utpanna zuddhAtma prApti kI honevAlI prAzA unake jaya | bhayoM me rahita rahane ke kAraNa una sAdhu parameSThiyoM kA mukha-kamala ke kAraNa hotI hai hamAre vijaya ko dekhakara bhI tU saMsAra kI viSayavAsanAoM ko prasannatA se paripUrNa rahatA hai| mokSa sthAna meM sadA prasannatA-pUrvaka nahIM chor3atA ? parama pavitra sarvamAdhu parameSThiyoM ke pavitra puNya caraNoM meM apane rahanA ho jIva kA naisargika svabhAva hai / saMsArAvasthA meM rahane vAle sabhI upayoga ko lagAkara agara tU pUjA karate to tumheM una samasta yAcaraNoM kA jIvoM ke zArIra meM khaMDa 2 rUpa se zarIra ke andara chidra rahate haiN| para mukkAmArga tathA nirbhara bhakti pA jaatii| isalie pApa mana vacana aura kAya me paMcavasthA meM aisA nahIM rhtaa| kyoMki vahAM para jIva akhaMDa ghanasvarUpa meM rahatA parameSThiyoM ke pavitra caraNoM kI nirbhara bhakti se ArAdhanA kro|15] hai| kisI ke samparka meM na rahane se prakhaMDa svarUpa rahanA zuddha vastu kA svabhAva samasta dvAdazAMga vANI ke marma ko jAnakara usa mArga se tU zrama rahita / hI hai / mukti meM sadA kAla jIva mAtmA se utpanna huye grAnanda meM tallIna rahatA calate hue pAne se paMcaparameSThiyoM ko namaskAra karanA, stuti karanA, smaraNa hai| ve mahAparAkramI siddha jIva caitanyasvarUpa se rahate haiM aura satya svarUpa hai| karanA, ityAdi Rbha ko kahe jAne bAne navamAMka gaNita se baddha hokara hane / usa durlabha sukha meM rahane vAle siddha parameSThiyoM ko sarvasAba parameSTho apanA vAle ko zrI bhUvalaya se Apa samajhakara usa mArga kI prApti kara lo 1186 / sarvasva mAnakara sadA kAla yAnI yaviratna rUpa se bhakti pUrvaka manana karate hai| - mokSa dUsare ke vAste nahIM hai isalie vaha anya kisI dUsare ke dvArA ye RSigaNa una siddha parameSThiyoM ke pada prApti ke nimita trikAla asAdhAraNa prApta nahIM ho sakatA / tIrthakara bhagavAna bhI apane hAtha se pakar3akara apane bhakti karate rahane se vaha pada prApta kara lete haiN| sAtha mokSa ko le jAnevAle nahIM haiN| isa saMsAra meM ve sAdhugaNa savikalpa rUpa se dIkha par3ane para bhI apanI ve bhI hamAre samAna kaTina tapazcaryA karake apane karmoM kI nirjarA / AtmasamAdhi siddhi kA mahAn sAdhana saMcaya karate haiN| vaha sAmagrI parama dayA, karake mokSa kI prApti kara lie haiN| isI taraha hama logoM ko bhI apane satya Adi vAstavika mAmagrI hai| una sAmagriyoM se jaba pranya racanA karane ke svArtha ko siddha kara lenA cAhiye / svArtha kA artha anya janoM ke dvArA anubhava liye baiTha jAte haiM taba prAtmasvarUpa tathA akhila vizva ke samasta padArtha sphaTika karane vAlI vastu kI apekSA karake anubhava karanA hai| yaha svArtha vaimA nahIM hai| ke samAna jhalakane lagate haiN| isa kAla meM bI gharasena prAcArya ne pAMca parameSThiyoM kyoMki isase kisI ko kicid mAtra bhI hAni nahIM pahuMcatI / mokSa sukha kA kI bhakti se nikala kara Ane vAle prakSaroM ghora aMkoM se jisa kAvya kI racanA svArtha siddha karane kA haka sabhI ko hai| samasta ajJAnatAoM ko naSTa karake / ko hai vaha prAkRta, saMskRta tathA kannaDa ina tInoM bhASAoM mizrita aIbhASA hitarUpa meM tallIna honA zuddha jJAna kI prApti hai / 187 / kahalAtI hai| isa rIti se unhoMne jo sAr3he tIna (33) bhASA kI racanA kI .... sampagdarzana zAna cAritra rUpI nirmala jala hI tIrtha hai aura usa tIrtha hai vaha "pati" nAmaka chanda kahalAtA hai| isa prakAra racA humA grantha bhI isa
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUSavAya maSi sidi saMgha, bI-NitI bhUvalaya meM gabhita hai| dizArUpI bastra aura karapAtra pAhAra grahaNa karane vAle isa bhUvalaya ke antargata paMca parameSThi kA bolli sUtra saMkSepa rUpa meM bhI sAdhunoM dvArA anAdi kAla se saMpAdana kiyA humA granthasAra isa bhUvalaya meM nikalegA aura vistAra rUpa meM bhI niklegaa| isa maMgala prAmRta nAmaka anya meM gabhita hai| usameM se eka grantha kA nAma "paMca parameSThI bolli" hai| yahAM taka jo 24 (caubIsa) tIrthakaroM kA baena hai vahI paMcaparameSThI arthAt arhasiddhA186 se lekara 212 zloka taka pUrNa huaa| pAryopAdhyAya sarva sAdhu kA guNa varNanAtmaka hai / aura dahI paMcaparameSThiyoM ke vivecana-mAjakala "paMca parameSThI bolli" nAmaka kAnar3I bhASA meM bolli kA viSaya hai / 216 // jo anya mila rahA hai vaha prAcIna karNATaka bhASAmeM hone para bhI dazavIM shtaabdii| sUtra rUpa meM jo paMcaparameSThI kA bolli hai vaha bIjAkSararUpa hone se se pIche kA hai, prAkRta bhASA meM maMgalAcaraNa ke prathama zloka ko dekhakara ajana / mantra rUpa hai aura mantrAkSara to bobAkSara banate hI haiN| caka akSara meM ananta guNa vidvAna isa bhUbalaya grantha ko dazavI zatAbdI ke bAda kA kahate haiN| hai| isaliye usa akSara ko kevala jJAna kahate haiN| bhAratIya saMskRti meM nama: kintu aisA nahIM hai| kyoMki bhUvalaya siddhAnta racita pAMca prmesstthiyoN| zivAya tathA asi pA u sA ye donoM paMcAkSara bIja mantra haiN| buddhi Rddhi ke kA 'bolli' nAmaka paddhati grantha sAr3he tIna bhASA meM hone se zrI pATha bheda haiN| unameM eka bIja buddhi nAmaka mahAn atizaya-pAlinI buddhi bho kusudandu AcArya ke pUrva kisI mahAn prAcArya dvArA racita hai| usakA spssttii-hai| dvAdazAMga vANI ke asaMkhyAta akSaroM meM se kevala eka ho akSara kA nAma karaNa agale zloka meM kiyA gayA hai / isa pRthvI meM rahane vAlI samasta vstuoN| kahane se samasta dvAdazAMga, (gyAraha maMga tathA cauhada pUrva Adi)kA jJAna ho jAnA kA arthAt jIvAdi SaD dravyoM kA kathana sarva prathama bhagavAn kI vANo se / bIja buddhi nAmaka Rddhi hai| Rddhi kA artha AdhyAtmika aizvarya hai| caudaha niSpanna huA hai| usa kathana ko lekara pUrvAcAryoM ne apane adbhuta jJAna se pUrvo meM agrAyaNI nAmaka eka pUrva hai| usakA nAma vaidika sampradAyAntargata "paMca parameSTho bolli" paddhati nAmaka grantha ko racanA ko hai| vaha anya / RgvedAdi granthoM meM bhI diyA gayA hai, kintu vaha naSTa ho gayA hai, aisI vaidikoM ahaMtsiddhAcAryopAdhyAya sarvasAdhunoM ke yaza kA guNagAna karane ke kAraNa paddhati kI mAnyatA hai / nAmaka chanda se prakhyAta thA / 2133 usa agrAyaNI pUrva se 'paMcaparameSThI bolli' nAmaka 12 hajAra loka usa paMca parameSThI ko bolli meM aneka prakAra ke nyAya pranya, lakSaNa parimita eka kanar3I grantha nikalatA hai| usa grantha meM paMcaparameSThiyoM kA samasta grantha ityAdi vividha bhAMti ke prativAya saMpanna granya bAraha hajAra kAnar3I zlokaguNa varNana hai, mRtyu ke samaya bho yadi una guNoM kA smaraNa kiyA jAve to aura kaI hajAra zloka ke anya grantha samilita haiM / ye sabho anya bhUvalaya ke prAtma-zuddhi hotI hai| tayA bhagavAna ke 1008 nAma bhI usameM antargata haiM samAna hI sAtizaya niSpanna huye haiM / 214 // usa 1008 ko jor3a dene se (1++ +5-9) 6 nau pA jAtA isa prakAra navamAMka baddha kramAnusAra baMdhe hue sabhI ko naya mArga / hai / nava pada A jAne se yaha grantha bhagavAna mahAvIra kI vANI ke anusAra batalAne-vAle isa pAMca parameSThiyoM ke guraNamAna rUpa kAvya ko bhakti-bhAva se vAdazAMga ke antargata hai / 217 se 226 tk| jitanA hI adhika svAdhyAya kareM utanA hI adhika unakA prAtmA guNavAna bana saurASTra meM zrI bhUtabalo prAcArya ne sabase pahale navama aMka paddhati jAyagA aura parampa ga me abhyudaya saurUpa 18 tathA naya zreSasa samasta sukha vinA se 'paJca parameSThi volli' grantha racanA ko thI usa grantha ko gaNita paddhati dvArA icchA ke hI svayameva mila jAyagA / isa prakAra utkRSTa phala pradAna karane vAlA nikAlane ko vidhi 112 ke vargamUla se milatI hai| 112 ko Ar3e rUpa se samasta saMsAra kA sAra svarUpa bhUvalayAntargata yaha paMca parameSTho kA bolli rUpa jor3ane para (1+1+2%D4) 4 AtA hai, usa cAra aMka kA abhiprAya jina mantha hai / 215 // / vAgI, jinadharma, jinamaitya aura caityAlaya hai / usa 4 aMka ko paMca parameSThI ke
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUSajJaya.. - "- ... sAma sidisama, zAradallI 5 aMka se jor3ane para (4+5= 1) aMka pA jAtA hai joki navapada (paMca / sadA sarvadA isa siddhAnta zAstra kA upadeza sunate samaya vaha samyaktva ziromaNi parameSThI jina vANI grAdi / devatA ) kA sUcaka hai| . hu~kAra sAya sura hue atyaMta puNya hote meM isa kAraNa se unheM 'zaigoTTa' arthAt .. prAcArya kumudendu sUcita karate haiM ki unake samaya meM 'paMca parameThaDI sunanevAlA vizeSaNa diyA gayA thaa| uparyukta zaigoTTa zabda karNATaka bhASA meM hai bolsi' grantha lupta thA, vaha aba garigata paddhati se prApta ho gayA hai hamane isakA dUsarA nAma 'goTTikA' bhI thA isakA artha zrI jinendra bhagavAna ko vAraNI usako 'paddhati' nAma diyA hai / 'paddhati' caudaha pUrvo ke antarbhUta hai ata: hama ko sunanevAlA hai / karnATaka bhASA meM zrI jimendra deva ko "gorakha, garuva,". usa paddhati nAmaka grantha ko namaskAra karate haiM / yaha kavijanoM ke lie mahAna ! ityAdi aneka nAmoM se pukArate the| Ajakala bhI Izvara ko vaidika sampradAya adbhuta viSaya hai ataH pratyeka vidvAna ko isakA adhyayana karanA cAhie / 227 meM 'gorava" kahane kI prathA pracalita hai| inakI rAjadhAnI nandodurga, ke nikaTa se 247 tk| 1 "maraNe" nAmaka eka grAma hai joki pahale rAjadhAnI thii| Adhunika aitihAsika aba zrI kumudendu AcArya isa terahaveM adhyAya ko saMkSipta karate hue khte| vidvAna "magara" nAmaka grAma ko "mAnya kheTa" nAma se mAnakara haidarAbAda ke haiM-isa bhUvalaya ke isaadhyAya kA adhyayana karanevAle bhavyajana sarvArtha siddhi antargata samajhate haiN| isI ke nikaTa "zItakaralu" nAmaka eka bahuta prAcIna vimAna meM prahamindroM ke sAtha 33 sAgaropama dIrgha sukhamaya jovana vyatIta karate / grAma hai / jisameM gaMga rAjA ke dvArA aneka zilpa kalAmoM se nirmita eka jina haiM / 2481 mandira hai| prAcIna kAla meM jo "ma" nAma thA vaha choTA-sA , dehAta bana . sarvArthasiddhi meM indra sevaka, Adi kA bhedabhAva nahIM hai, yahAM ke deva gayA hai| apanI prAya paryanta nirantara sukha anubhava karate haiN| usa sarvArtha siddhi ke samAna eka bAra mahAna vaibhavazAlI "prathama goTiga zivabhAra" jaba hAthI ke kagara karmATa [karnATaka] bhASA tathA janapadavAsI janatA sukhI hai / isa deza meM hajAroM baiThakara pA rahA thA taba usane eka hajAra pAMca sau (1500) ziSyoM ke sAtha disambara muniyoM kA vihAra tathA siddhAnta pracAra hone se isa dezavAsI yaza-arthAt saMgha sahita dUra se Ate hue zrI kumudendu prAcArya ko dekhaa| usa samaya kIrti mAma karma kA bandha kiyA karate haiM, ayaza:koti prakRti kA bandha kisii| varSA hone ke kAraNa pRthvI para kIcar3a ho gaI thii| prataH "godriga zivamAra" ke nahIM hotA / prAcIna samaya meM zrI bAhubalI ne yahAM rAjya zAsana kiyA thaa| hAtho se zoghra utara kara naMge pairoM se prAcArya tho ke darzanArtha unake caraNa samIpa 249-2501 1 jaakr| . .. apane mastaka meM kohenUra ke yamAna amUlya ratna jar3ita kirITa ko usane munirAja ke caraNoM meM mastaka jhukAkara namaskAra kiyA. dhAraNa kiye hue pramoghavarSa cakravartI ne guru zrI kumudendu prAcArya ke caraNaraja vaise hI usake mastaka meM dhAraNa kiye hue ratna jaDita kirITa meM munirAjaH ko apane mastaka para cAraNa kiyA thaa| inake zAsanakAla meM isa bhUvalaya ke pairoM kI dhUli laga gaI jisase ki ratna kA prakAza phIkA par3a gayA / kumudendu grantha kI racanA huI thI / 2515 / prAcArya zrI. to apane saMgha sahita vihAra kara gaye aura rAjA lauTakara apanI, vivecana-krizcana zaka 680 ke lagabhaga samasta bharatakhaNDa ko. jItakara | rAja sabhA meM jAkara siMhAsana para virAjamAna ho gayA : nitya prati rAjasabhA. himavAn parvata meM karATaka rAjya cinha kI dhvajA ko rAjA amoghavarSa ne meM baiThate samaya mastaka meM lagI huI ratna kI prabhA camakatI thI, kintu prAja. phaharApA thaa| usI samaya meM isa sUvalaya grantha kI racanA huI thI. isa prasaMga dhUli lagane ke kAraNa usakI camaka na dIkha pdd'ii| taba sabhasadoM ne mantrI ko meM unako dhavana, jayaghavala, vijaya dhavala, mahAdhavala ora atizayadhavala kii| izArA kiyA ki rAjA ke massaka meM lage hue mukuTa ke ratna para dhUli lagI visvAvasI pradAna kI gaI thii| gaMga vaMza ke prathama zivamAra nAmaka yaha dharmAtmA hai ata: use kapar3e se sApha krdo| taba mantrI rAjA ke pIche khar3A hokara use..
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvalaya 20 sApha karane kA maukA dekhane lagA / akasmAt rAjA kI dRSTi mantrI ke Upara par3I taba unhoMne pUchA ki tuma yahA~ kyoM khar3e ho ? mantrI ne uttara diyA ki Apake kirITa meM lagI huI dhUli ko sApha karane ke lie khar3A hU~ jisase ki ratna kI camaka dIkha par3e / rAjA ne uttara meM kahA ki hama apane zrI guru ke caraNa raja ko kadApi nahIM haTAne deMge, kyoMki yaha ratna se bhI adhika mUlyavAna hai / isalie maiMne apane guru kI dhUla ko jAna bUjhakara rakhaliyA hai| isa prakAra kahate hue usa kirITa para lagI huI dhUli ko hAtha lagAkara apanI AMkhoM meM lagA liyaa| guru deva ke prati rAjA kI bhakti tathA usakI mahimA anupama adbhuta thii| usa guru kI dRSTi bhI to dekhiye ki ve apane ziSya "godra zivamAra" ko koti saMsAra meM phailAne tathA cirasthAyI rakhane ke uddezya se AI huI pAMcoM virudAvaliyoM ke nAma se dhavala, jayabavala, mahAghavala, vijayaghavala, tathA atizaya ghavala zrI sUvalaya kA nAma rakha diyA / yaha guru kI atyanta kRpA hai, aise guru ziSya kA zubha samAgama mahAna puNya se prApta hotA hai / rUpa isa terahaveM adhyAya ke antara kAvya meM 15684 akSara haiM aura zreNIvaddha kAvya meM 9477 akSara haiN| ye saba karnATaka dezIya janatA ke mahAn puNyodaya se prApta hue haiM / 252 / isa terahaveM adhyAya ke antarAntara kAvya meM isake atirikta 48 zloka aura nikala prAte haiN| zUravIra vRtti se tapa karanevAle digambara jaina muni "akSa" prakAra se jisa prakAra AhAra grahaNa karate haiM aura usa samaya prakSaya rUpa paMcAzcarya vRSTi hotI hai usI prakAra isake antarAntara kAvya meM isake alAvA eka aura adhyAya nikala A jAtA hai, jisameM kiM 2166 prakSasaMka haiM / isa rIti se kavala eka hI pradhyAya meM 3 adhyAya bana jAte haiM / 252 / vivecanaH -- digambara jaina muni gocarIvRtti, bhrAmarI vRtti tathA kSakSa ina tIna vRttiyoM se AhAra grahaNa karate haiN| inameM se godharI vRtti kA vivecana pahale kara cuke haiN| para zeSa do vRttiyoM kA vivaraNa nIce diyA jAtA hai / bhrAmarI vRtti:- jisa prakAra bhramara kamala puSpa ke Upara baiTha kara usameM sarvArtha siddhi saMbha baiMgalaura-dillI kisI prakAra ko hAni na karake rasa ko cUsatA hai aura kamala jyoM kA tyoM surakSita rahatA hai usI prakAra digambara jaina sAdhu zrAvakoM ko kisI prakAra kA bhI kaSTa na ho, isa abhiprAya se zAnta bhAva- pUrvaka prahAra grahaNa kiyA karate haiM / ise bhrAmarI vRtti kahate haiM / kSAvRttiH - telarahita dhurevAlI bailagAr3I ko gati sucAru rUpase nahIM calato tathA kabhI 2 usake TUTa jAne kA bhI prasaMga zrA jAtA hai, ataH usako ThIka taraha se calAne ke liye jisa prakAra tela diyA jAtA hai usI prakAra sAbu jana zarIra kA pAlana-poSaNa karane ke liye nahIM, balki dhyAna, adhyayana tathA tapa ke sAdhana-bhUta zarIra ko kevala rakSA mAtra ke uddezya se alpAhAra grahaNa karate haiM / isa vRtti se prahAra grahaNa karanA akSamakSa vRtti kahalAtI hai / isa kAvya ke antargata 247 246, 244 aura 244, 243, 242 isa kramAnusAra tIna 2 zlokoM ko pratyeka meM yadi par3hate jAyeM to isI bhUvalaya ke prathama adhyAya ke 6 veM zlokake dUsare caraNa se prathamAkSara ko lekara kramAnusAra "madolagera kAnUru" ityAdi rUpa kAvya dubArA upalabdha ho jAtA hai / yaha viSaya punarukta tathA akSaya kAvya hai / yadi isa grantha kA koI patra naSTa ho jAya to nAgavaddha praNAlI se par3hane para pUrNa ho jAtA hai| lu 6477+ antara 15684 + prantarAntara 216627630 athavA se Rtaka 252001+ la 27630=276711 akSarAMka hote haiM / isa adhyAya ke prAdyaakSarase prAkRta bhASA nikala AtI hai| jisakA artha isa prakAra hai bhArata deza meM lADa nAmaka deza hai, lADa zabda bhASA vAcaka bhI hai aura dezavAcaka bhI hai| lADha bhASA aneka jAtIyA hai, usa lADa deza meM zrI kRSNa ke putra pradyana zaMbhukumAra, aniruddha ityAdi 72 karor3a muni loga dIkSA lekara karjayantake zikhara prarthAt parvata para tapa karate hue eka-eka samayameM sAta sau-sAta sau muni garaNa ne karma ko kSaya karake siddha pada prApta kiyA isa terahaveM adhyAya ke 27 veM zloka se lekara Upara se nIce taka par3hate jAya to saMskRta loka nikalatA hai usa zloka kA artha nimna prakAra hai:- ... artha- isa siddhAMta grantha ko dhavala, jaya ghavala, vijaya dhavala, mahA
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 siri bhUSanaya sarva sisisa'ca vegalaura dillI dhavala aura pratizapa dhavala, ina pAMca khaNDoM ke rUpa meM vibhAga kiyA gayA hai| lAMgUlacAlana maghazcaraNAvaghAta, bhUmonipatya vadanodaradarzanaM c| yaha bhArato bhArata mAtA kI zuci aura nirmala koti rUpa hai / ina pAMca khaNDoM se yA piNDadasya kahate gajapuMgavasta, ghoravilokayati cATuzanazca bhukt| pAne vAlA jJAna rUpI kiraNa vizva ke samasta padArthoM ko arthAt SaT dravya ko| vivellativannavarAzikAladi / manaviTTa meltha yattinante / / ni:ka rUpa se ase bhUba kA kiraNoM meM arthAt prakAza meM rakkhe hue padArtha spaSTa / rUpa se dekhane meM prAte haiM, usI taraha samasta bhubalaya se padArtha spaSTa rUpa se dekhate . vimavellALasida zrutadaMkAkSaragaLa / manasiTu rAtriyogAnesuvara // 6 // meM Ate haiN| isaliye ina pAMca dhavala rUpa bhUvalayagrantha ko maiM namaskAra karatA hai| zaktiyoLoMde dAriyoLa vegadi / vyaktavAgoDava mRgava / / maMtaradhikAra:-nIce diye jAne vAle 'sAdhugalihareraDu vade dvopadi sAdhi vyaktitvakepadante saralavAda / vyaktivAgaLithara sAdhupama // sutiharu mokSa vanu" ityAdi rUpa zloka ke adhyAya meM 'sAdhayanti zAnAdizakti-karapoya varavo e'vaintuba hasuvadu / gariyanemeyuvateradi / / bhirmokSamiti' ityAdi rUpa zloka aura antima akSara se promityekSaraM brahma paramAnnava gori ttiyi Dilya nIrihayavRsigaLam ||10Fityaadi rUpa bhagavad gItA ke zloka nikalate haiN| isa adhyAya ko yahAM krama me tiriyoLa taDeyillade haridAva / baragAyinte nissg| diyA gayA hai| gherasutacerisuvekAMgavihArigaL / gurugaLaMdane yasAdhugaLaprab // 11 // sAghugaLihareraDUvaredvIpadi / mAdhisutiharumamokSavatu // vibhikSugaLivarusakala tatvagaLanu / sAkSAttAgi beLagu / / prAviyanAdiya kAladivihasarva / sAdhugaLige namanamo // 1 // ___akSara jJAnigaLAdityu naMdAdi / rakSipa tato mUrtiyavar / 12 / . . parisalanaMta jJAnAdi svruupv| parizuddhAtmarUpavanu / rameya suttiha sAgaradante gaMbhIra / samaradoL karmavagelyar / / . varasarva sAdhugaL sAdhisutiruvara / paramana tammAtmanomi / / 2 / / / sarateyoLa maMdarAcalabante upasarga / bararalakaMparagiharum / 13 / yamigaLivabandu mahAvratagaLayadanuhoMdi / kramaboLi sarvasAdhu gltaa| 3 mohananAda caMdramanante zAntiya / kahanu sarva candramaru / / samanAgiupavAsadipeLda / gamakadoliharusAdhu gaLda // 3 // sAhasavatagaLa mariNayanu dharasuta / ruhina mariNagaLaMtihaha, / 14 / .... navagaLe raDara sAvira jAtizIlaba / navara bhedagaLellayaritu / / kSaravenenAzavadaLirakSarakheMba / parizuddha kevala jJAna // suvizuddhavAbhatnAlkulakSamaLemba prabanuuttara guNagaLan yo // 4 // diruvanusahaneyoLiruva bhUmiyatera / arivasamateyolorevartha // 15 // tikiTu pAlisuva reMTaneparameSThiga / kiyoLa gidusamAdhi / midumADimannini gehalumaneka? / adaroLyAsipahAvinante // yoLagAtma siriyA basAhAravakoMba / balazAligaLa sAdhugaLakA // 5 / / / sadanabanitarU kahiralalliye / mudavillade vAsiparuva // 16 // jJAna sAdhaneyoLAtmadhyAnavidaha / jJAnavantara siMhadante // tiriyoLagiddaru tiruhamuha daLiha / suraciradAkAzadante / / zAne parAkrama buLLa saMyamigaLu / jJAnAvi zaktiyoLa ratarak // 6 // / porevaparArillaba / nirAlaMbaha saravahanilepa karayA // 17 // nAnAvidhavAda pAhAra viTTaru / tAnugaMbhIravoLidda // sarvakAlaboLu mokSadanveSaNa / dUviyoLiruva sAdhugaLu // zAne gauravisala annavartivAnayat / tAnandavAbhimAnigaLava // 7 // nirvANapavavasAdhisuta bALuvarva / sarvasAdhu gaLgemiha // 18 //
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ miri manAlaya sArtha siddhi saMgha baMgalora-dillA ghama va sAruta kama bhUmiyoLiha / zarma ru mUrukAladoLa // terina kalazavihante tammAtmana / sAraratnatrayAtmakada // nirmalapaddhati yAda bhUvalayada / karma bhUmiyaddha pAlisira 16 // ___ kAraNa samayasArava baladidali / serisuvudu nishcypr||31|| para zuddha catanya vilasitalakSaNa / parama nijAtma tatvaruci / / suTu bhaziva sokkha maMgalavabu / huTTipanizcayavadanu // parama samyagdarzana davartanIyarpa / paramAtma varzana cArana / 20 / huTTise kArya samayada sAradu / huTiTa vahudusamAdhivayA // 32 // habanisi koLLutalidriya vargaveLLavA / abaru tammoLa taMdu // dharma sAmrAjyada tho vItarAgada / nirmalAtmana samAdhiyoLa / samateyoLa avikAra dAnaMda myrgrg| suvizAla vaahtnNddhmaa||21|| karma saMhArava mAhutenidirpa zarmara sarvasAdhugaLU // 33 // sarva sAdha bheda jJAna didali / sarva rAgAdi gaLeva / yAtake saMsAradAzeya biDubhavya / pUtara puNya pAdagaLa // gavarva parabhAva saMbaMdhayoLisuva / sabare kiye samyagjJAnaM / 22 / nIti mArgada nirbhara bhakti yinonu / mAtumanasukAyadatya // 34 // manasija mardanarI nizcaya jJAna / danubhavadoLagAcapaM // namisu smarisu koMDADu stotra doleba / kramava bhUvalaya peLa badu / cinumaya tatvavabhyAsa jJAnAcAra / koneyAdiyArevAcAra // 23 // zramabillade siddhAMtava mArgavahoMde / nino tappadu mukti pavaja / 35 tAnu zuddhAtma bhAvayiMda huTTisi / dAnanda svabhAvikada / / tIrthakararaMte nannAtmanihanu / svAryavAgalu zaddha jJAna / / __ zroniketanaMdati sukhadanubhUtiyu / tAne samyaka navacAritran // 24 // ___ vyarthada jJAnava keDisi ratnatraya / tIrthananya aMtaraMgat // 36 // marmada samaya cAritra dolge| nimaMlavavartanaviruva // liLiyAdananta catuSTaya rUpanu / banita paMcama bhAva yutanu / kama va haripanizcaya cAritrarAcAra / dharma vaparipAlisuvaja / 25 // kalisapta bhayavirSamukta svarUpanu / caluva prakhaMDa svarUpade // 37 // bArija patra doLiruva nIrina krnn| vArija doLa yatipante / / nitya nijAnaMbaika cidrUpatu / satya parAtpara sukharu / sArAtma vravya doLidu para dravya / dAraMkeyanirodhi sutusa // 26 // satyA sarva sAdhugaLe dariyuta / atyaMta bhiiya namipe // 3 // sarva samasta iccegaLa nirodhadi / nihisutalAtmamanu // raSigaLa navara pada prAptIyAgale / sasamAna bhaktiyi jise // sarvanijAtma bhAvaneyanuSThAnava / nirbahisuSade tapama // 27 vazabahudallage savikalparUpada / susAdhi siddha sAdhanasa // 36 // rasayuta daha uttama talli / vazati goLisata manada / / karaNoya gurugaLaM ghara pada bhaktiyi / baru prakSarAMka kAvyavanu / asadRza yAgirirAMsapuMde nizcaya / isamAna tapadAcAra // 28 // viracisi prAkRta saMskRta kannaDa / verasi paddhati panthavayA // 40 // varadarzanAcAra vAdanAlkugaloLa / marasada zaktiyoLa bhajipa / / tiriyoLagilva samasta vastuva peLa va, / arahantarAdiyAnaMdu / / paramAtma pariyanArAdhisuvudu tAne / parizuddhavIryAcArana // 26 // parameSThigaLabolliya paddhatiyo / viracisiharu bolliyati 411 bhUri vaibhavayutavAgira vo aidu / cAritrArAdhanegaLanu / nyAyAdi sakSaraNa granyavanoLagonDu / prAyahanneraDu sAvirada / / sAra paMcAcAra venuvasiddhAMtada / bhUri vebhavada bhUvalayad // 30 // zreyomArga isoka gaLigda kaTTie / zreya aivara kAvyavapa // 42 //
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 khira mUSajaya sarvArtha sivi saMgha baiMgalora-dillI yAreSTu japasidaraSTu satphalavodha / sArasarvasva vi aitu // jJAna-amRta mantrakA hI bhojana karate haiM aisA samajhanA caahie| prAtmasamAdhimeM lIna seridahatsiddhAcArya pAThaka / sArara sanasAghu gaLara // 43 // 3 rahane vAle una sAghu parameSThiyoM para cAhe jaise bhayAnaka kaSTadAyaka upasama pAveM tapade bhUtalaga vogAdi maMgala ! hApanAlvara mantra // kintu ve prA:ma-pAna se vyuta (skhalita) nahIM hote, yAtma-dhyAna meM lage rahate vApuvapaMcAkSara asi prA i sA / vippasAlakSara kAvyavamA // 44 // haiN| jisa taraha siMha bhayAnaka bAdhAeM pAne para bhI pIche nahIM haTatA, Age ho bar3hatA jAtA hai, isI taraha ve siMha-dRtti bAle sAdhu vighna-bAdhAoM ke dvArA sAviradeMTu nAmagaLanu kUDalu / pAvana bAda bombattu / / prAtma-dhyAna se pAche na haTakara Age bar3hate jAte haiM / / 3-4-5-6 / / sAbAga jIvara kAvudennuva kaavy| zrI vIra peLa va bhUvalayam // 4 // artha-jisa taraha gauravazAlI svAbhimAnI gajarAja (hAthI) ke sAmane dhariyo kombattugaMLa vistarisalu / baru kanU ruhannaraDu / / / yadi cAvaloM kA Dhera, gur3a kI bhelI tathA nAriyala kI kaccI girIkhAne ke liye parizuddha badamatta kUDaLu nAlku / varadharma zAstra vimba grahagaLa // 46 // / rakha dI jAye to vaha lolupI hokara use khAtA nahIM, gambhIra mudrA meM khar3A vazavAda paMcAkSara doLagI nAlku / hoseyalu naba devteyaa|| rahatA hai, jaba usakA svAmI usake dA~ta, sUDa tathA mastaka para prema kA hAya hosazAstra vidatadu koTTa bhUvalayada / hosa paddhitigeraguveti // 47 // pherakara thapathapI detA hai, bhojana karane kI preraNA karatA hai taba vaha bar3I gaMbhIratA harSa varddhanamaya kAvya prombattAru / sparza noLoMndera Demba / / / ke sAtha bhojana karatA hai| usI prakAra gauravazAlI svAbhimAnI sAghu lolupatA sparzamariNa gaLaM dAbombattaMkake / harpadoLaragubenindum // 4 // se bhojana nahIM karate, ve bar3I ni:spRhatA ke sAtha makti sahita ThIka vidhi milane artha-madhya loka ke antargata DhAI dvIpa meM makti mArga kI sAdhanA karane para zuddha pAhAra grahaNa karate haiM // 7 // vAle prAtmakalyANa meM nirata jo nona kama nau karor3a munigaNa anAdi yAnI-kuttA apane bhojanadAtara ke sAmana Akara pUcha hilAtA hai, apane (paramparA) kAla se bihAra karate hai unako meM mana bacana kAya kI zuddhi ke parA kA paTakatA hai, jamAna para laTa kara apanA paTa mAra mukha dikhalAtA hai, sAtha namaskAra karatA hai / aisI cATukArI (cApalUmo) karane para usako bhojana milatA hai kintu hAthI aisI artha-apane jJAnAdi ananta guNoM ko bhUlakara tathA zarIra Adi para-1 cApalUsI karaka bhAjana nahA karatA vaha to dhAra hokara dekhatA hai pAra apane dravya ko apanA mAnakara yaha prAtmA yanAdi kAla meM maMsAra meM bhramaNa kara rhaa| svAmI dvArA cAdakArI kiye jAne para bhojana karatA hai| hai| jaba ina prAtmAke mAsanna bhavyatA-pragaTa hotI hai taba yaha apane hRdaya meM prathama mahAnatI sAdhu bho bhojana ke liye lolupatA pragaTa nahIM karate, na kisI zrI jinendra deva ko sthApita kara letA hai / / se bhojana mAMgate haiM, na khAne ke liye kucha saMketa karate haiM, unheM to jaba koI prayaM-saMcamo sAdhu pAMca mahAvrata tathA tIna guptiyoM ko samAna rUpa sa vyakti bhakti tathA zraddhA ke sAtha bhojana karane kI prArthanA karatA hai taba ve pAlana karate hai. upavAsa yAnI prAtmA ke samIpa rahane ke upakrama ke mArga se bar3I ni:spRhatA dhaura gambhIratA ke sAtha apanI vidhi ke anusAra bhojana (upetya vasati, iti upavAsaH) kahe hue vidhAna ke krama se sAdhu 18 hajAra karate haiN| prakAra ke zIloM tayA 84 lAkha utara guNoM ko samajhakara pAlana karate haiN| ve martha-jisa taraha gAya dina meM bana meM jAkara ghAsa carato hai, aura rAta ko pAMcaveM parameSTho sAtha hamAre (sAdhAraNa janatA ke) dekhane meM to pRthvI para calate ghara pAkara baiThakara jugAlI (carI huI dhAma kA roMya) karato hai, isI prakAra haiM, baiThate hai, bhojana karate haiM, parantu yathArtha meM de calate hue baiThate hue tathA bhojana sAdhu dina meM jo zAstra par3hakara jJAna prApta karate haiM, rAtri ke samaya usa jJAna karate hue bhI grAmasamAdhi meM lona rahate haiN| ve anna kA bhojana karate huye bho / kA khUba manana karate haiM, usa jJAna amRta kA bhAtma-dhyAna dvArA pAna karate haiN|
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 211 siri bhUSalaya savAya siddhi saMgha beMgalora-dillI arya-jisa taraha bholA hiraNa apane parAkrama aura vega se daur3atA hai karake avinAzI banAne vAle haiM / ina 64 akSaroM se bhUvalaya kA nirmANa huna usI taraha sAdhu bhI mana vacana kAya kI saglanA ke sAtha vicaraNa karate hai|| hai| isa bhUvalaya se jAna prApta karake sAdhu parameSThI apane upadeza dvArA samasta jisa taraha hare bhare kheta jisa meM ki gehUM, prAdi anna apane bAli [muTTa] jovoM kA karmamAra halakA karate haiM // 15 // se bAhara nahIM pA pAye. hai koI nA chor3a dI jAvaM to vaha usa dhAnya ko bAli vivecana-bhUvalaya ke isa tIsare adhyAya ke prathama loka se 15 ve (mur3e) kA hAni na pahuMcAnA haI, kayada una nA kI ghAsa ko khAtI hai, isI , zloka taka ke antima akSaroM ko milAkara pracalita bhAva gItA ke 8 veM prakAra sAdhu gocarI ni ne, bhojana karane vAle bAtA ko raMca mAtra bhI kaSTa / adhyAya ke 13veM zloka kA 'promityekAkSaraM brahma' yaha caraNa nikala pAtA hai| yA hAni na pahuMcAte hae sAdA nIrasa zuddha bhojana karake apanA udara pUrNa tth| isake mAge 16veM zloka se 26 zlokoM ke prantima akSaroM ko milAkarate hai 118 / / kara gItA ke ukta caraNa se prAge kA dvitIya caraNa "vyAharanmAmamusmaran" artha-isa ananta yAkAza meM jisa prakAra vAyu apane sAtha anya kisI nikala pAtA hai| isI prakAra prAge bhI bhagavadgItA ke zloka nikalate haiN| bhI padArtha ko lekara sarvatra ghUmatI hai, usI prakAra sAdhu niHsaMga hokara mayaMtra ! usa gItA ke antargata 'RSi maMDala' stotra nikalatA hai| usa gItA ke zlokoM bihAra karate hai // 1 // ke antima akSaroM ko ekatra kiyA jAye to 'tatvArthasUtra' ke sUtra bana jAte hai| prayaM-prAcArya upAdhyAya sAdhu parameSThI apane divya jJAna se vilokavartI 1 artha-jisa taraha daumaka apane mukha meM miTTI ke kraNa le lekara bAMbI trikAlIna padArthoM ko jAnakara samasta jI ko sUrya ke samAna prakAzita karate tayAra karatI hai, para usa bAMbI meM prAkara mapaM rahane lagatA hai phira kucha samaya hue vitaraNa kiyA karate // 12 // ke bAda vaha sarpa usa bAMbI se moha chor3a kara vahAM se nikala anyatra rahane lagatA artha-jisa taraha samudra pRthvI ko ghera kara surakSita rakhatA hai isI taraha hai| isI prakAra sAdhu gRhasthoM dvArA banavAI gaI aniyata vasattikA (maTha-dharmaapane hitamaya upadeza se gaMsArI jo boM ko ghera kara mAghu unakI rakSA karate hue zAlA) meM prAkara kucha samaya ke lie Thahara jAte hai aura kucha samaya pIche usa svayaM kama sayoM ke nAya yuddha karake karmo para vijaya prApta karate haiN| jisa vasatikA se nikalakara nirmoha rUpa se anyatra bihAra kara jAte haiM 116 / jagAra mamera parvata capAta nathA jhAvAna (bhayAnaka pA~dhI) se calAyamAna na artha-jisa prakAra pRthvI ke Upara kA prAkAza dUra se (kSitija para) . hokara nidatrana rahatA hai usI taraha mAdhu mahAna bhayAnaka upadravoM ke prA jAne pRthvI ko chUtA hughA-sA dikhAI detA hai kintu vAstava meM AkAza puthvI Adi para bhI prAne mAmadhyAna meM calAyamAna na hokara pracala bane rahate haiM // 13 // kisI padArtha ko chatA nahIM hai, nilepa nirAdhAra rahatA hai| isI prakAra sAkSa artha-jisa taraha yo ma Rtu meM bhayAnaka nokSaNa garmI se santapta manuSya apanI pAtmA meM nimagna rahate haiM, saMsAra ke kisI padArtha kA sparza nahIM karate, ko rAdhi kA pUrNa nandamA zAnti pradAna karatA hai. isI prakAra saMsAra dukha me yAkAza ke samAna nilepa, nirAvanamba rahate haiM / 17 / mantapta nArI joyoM kA mAnu sammeSThI yAne jitamina priya upadeza se zAnti / artha-sAdhu parameSThI ko sadA mokSa prApta karane kI abhilASA rahatA pradAna karate haiN| ye mAbu apana hRdaya meM mamvandarzana, jAna, cAritra rUpI navaya hai aura ve sadA mokSa kI sAdhanA meM lage rahate hai| una sAdhU parameSThI ko ko mAlA dhAraNa karate hai aura ve ratnatraya kA ho apanA bhAra samajhate haiM mAno hamArA namaskAra hai|1| zarIra prAdi para-padArthoM para mamatA nahIM karata / / 14 // artha- sAdhu dvija varNa ke hote haiM, karmabhUmi meM bihAra karate hai.. artha-'sara' kA artha 'vinAza' hai, ataH "akSara" kA artha "avinAzo" | durguNoM se achUte yAnI nirmala rahate haiM tathA karmabhUmi kI janatA ko paddhati hai| kevala jJAna abinAzI hai ata: use 'akSara' bhI kahate haiN| bahiraMga meM jo / anya bhUbalaya kA upadeza dete rahate haiM // 16 // 'i' prAdi 64 prakSara hai ve bhI jagatavartI samasta jIvoM ko karmabhAra se halakA / prayaM-ye sAdhu zreSTha hone se 'parameSThI' kahalAte haiM, vizuddha catanya jyoti
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 siri bhUvajaya sapAya siddhi saMca begalora-vilI ko prajvalita karate haiM, apane pAramatatva meM hI ruci karate haiM. isa pAtmatatva / parama tapa samajhanevAle sAdhu parameSThI haiM / 27 / ruci ko hI samyagdarzana kahA jAtA hai / samyagdarzana ko nirmala rIti se pAcaraNa artha-pAtmA ke uttama guNa uttama tapa se pragaTa hote hai| AdhyAtmika karalA darzanAcAra hai|gaa parameDI ra dA darzagAtAra meM rata rakhate haiM // 20 // guNa jaise-jaise pragaTa hote jAte haiM, taise-taise citta prAnanda se bharatA jAtA hai| artha-pAMcoM indriyoM ke iSTa aniSTa viSayoM meM rAga dveSa bhAvanA ko / usa mAnanda ko bar3hAte jAnA hI beSTha tapAcAra hai / 28 / syAgakara sAghu parameSThI indriyoM ko prAtma-mukha karalete haiM tathA samasta padArthoM meM parya-darzanAcAra, jJAnAcAra, cAritrAcAra tathA tayAcAra ina cAroM samatA bhAva rakhate haiN| ve kisI bhI prakAra kA vikAra nahIM mAne dete| prAnanda pArAdhanAoM meM rata rahanevAle, pAtma-ArAdhaka sAdhu ko prAtma dRr3hatA ko se sadA Atma-ArAdhanA meM lage rahate haiM / 21 // parizuddha vIryAcAra kahate haiM / 2 / / artha-ve sAdhu apane bheda vijJAna dvArA prAtmA ko zarIra se bhinna parya parama vaibhavazAlI cAritrAcAra ko hI vidvAna loga 'paMcAcAra' anubhava karate haiN| tayA aisA samajhate haiM ki rAga dveSa se utpanna karma dvArA / kahate haiM / usa paMcAcAra kA pratipAdana karanevAlA yaha bhUvalaya hai / 30 / zArIra banA hai aura yaha para bhAva kA sambandha karAne vAlA hai / aisA samajhakara artha-jisa prakAra maMdira ke zikhara para tona kalaza hote haiM usI prakAra de zarIra se mamatA chor3akara AtmA meM hI ruci karate haiM / 22 / prAtmA ke zikhara para ratnatraya rUpa tIna kalaza haiM isI ko kAraNa samayasAra prayaM-manmatha (kAmadeva kA mathana karanevAle sAe parameSThI mNtrNg| kahA gayA hai| isI kAraNa samayasAra se nizcaya samayasAra prApta hotA hai| tathA bahiraMga kA marma samajhate haiM aura bahiraMga padArthoM ko heya (syAgane yogya) nizcaya samayasAra kA hI dUsarA zuddha pAsmA hai, aisA samajhanA cAhie / 31 // samajhakara apane citsvarUpa AtmA ko hI apanA samajhate hai / isa prakAra jJAnA- artha-muSThu, bhadra, ziva, saukhya ye maMgala ke paryAyavAcI nAma haiM / usa cAra ke paripAlaka sAdhu parameSThI haiM / 23 / / maMgala ko uttama karane kA nizcaya AtmA meM utpanna honA hI kArya samaya sAra artha-apane Atma-anubhava se prApta hue anupama sukha ko prApta karane / hai aura vaho kArya samaya sAra sAdhu parameSThI kI parama samAdhi ko dene vAlA vAle sAdhu pRthvI bhAdi padArthoM se moha mamatA nahIM karate / isa nivRtti se / hai / 32 // utpanna huyA Ananda anubhava ke sAtha 'maiM mukta hai aisA anubhava karate haiN| usa ayaM dharma sAmrAjya, vItaragatA tathA nirmala samAdhi meM evaM karmoM kA sAdhu kI zuddha pravRtti hI samayakacAritra hai, aisA samajhanA cAhie / 24 vinAza karane ke lie tatpara hue zramaNa ko hI sAdhu parameSTho kahate hai|33|| marya-isI nirmala samyak cAritra kA prAcaraNa karanevAle, tathA krmoN| artha-he bhavya jIba ! saMsAra se tujhe kyA prayojana hai, ise chodd'| kA nAza karane kI zakti rakhanevAle, nizcaya cAritra ko hI dharma samajhane vAle dU pavitra sAdhu parameSTho ke caraNoM kA mana bacana kAya se sevana kr| isI sAth parameSThI kyA isa jagata meM dhanya nahIM haiM ? arthAt ve dhanya haiM / 25 se tujhe avinAyI sukha ananta kAla ke lie prApta hogA / 34 // martha-jisa prakAra kamala ke patte para par3I huI jala kI bUndeM kamala arya-he bhavya jIva ! tU sAdhu parameSThI ko namaskAra kara unako hRdaya ke patte ko na chakara idhara-udhara hotI rahatI haiN| isI taraha sAdhu saMsAra meM meM rakhakara smaraNa kara, unakI stuti kara, tathA unakI prazaMsA kara / isa prakAra vicaraNa karate hue bhI samasta bAhya padArthoM se nirsapa rahakara sva-mAtmA meM / krama ko batalAnevAle bhUvalaya siddhAnta ke pratipAdita mArga ko yadi tU brahaNa nimagna rahate haiM / 26 / karegA to tujhase mukti pada dUra nahIM hai / 35 // artha-samasta icchAtroM ko rokakara prAtmAdhIna karanevAle, aura apane artha-he bhavya jIva ! jisa taraha prahaMta tIrthara kA pariNuddha mAna AtmA ko paramAtmA svarUpa bhAvanA karanevAle tathA usI ke anuSThAna ko ho / darzana svarUpa AtmA hai vaisA hI pAramA merA mo hai| vaha pariNusa jAna vyartha
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 213 siri mUvanaya sadhi siddhi saMgha degaloraladalla annAna ko dUra karanevAlA hai / ataH samyagdarzana zAna cAritra rUpa merA aatmaa| tathA sarvasAdhU ke milAne se ubhayAnupUrvI kayana prakaTa ho pAtA hai / ho tIrtha hai aura vahI aMtaraMga sAra hai / 36 / varga-ise nigama pUrvaka yadi guNA karake dekhA jAya to mUvalaya ke artha-jisa taraha kIcar3a miTTI Adi se rahita jala nirmala hotA hai| prAdi meM maMgala rUpa 24 tIrthaGkaroM ke mantra asi mA u sA isa paMcAkSara meM uso taraha merA AtmA ananta darzana, ananta jJAna, ananta sukha, ananta vIrya gabhita haiN| isa prakAra paMktiyoM dvArA akSaroM se paripUrNa kAvya ho paMca parameSThI svarUpa nirmala (karma mala rahita) hai| vahI paMcama gati rUpa hai aura vahI AtmA kA "volli" hai|441 svarUpa sapta bhayoM kA vinAza karake akhaNDa akSaya mora mukha ko dene vAlA marya-bhagavAna ke 1008 nAmoM ko yadi pAr3A karake paraspara meM hai / 37 milA diyA jAya to aMka pAtA hai aura vahI maMka saMsAra meM janma-maraNa artha-nitya, nijAnanda, citsvarUpa mokSa sukSa ko prApti meM jo sadA karanevAle jIvoM ko saMsAra sAgara se pAra lagAkara abhISTa sthAna meM pahuMcA dene rata rahate haiM 'tuma isI sukha ko pArAdhanA karoM isa prakAra bhavya jIvoM ko| vAlA hai, yaha bhUbalaya kA kathana hai / 45 jo sadA preraNA karate rahate haiM, aise sAdhu parameSThI kA hI tuma sadA dhyAna karo, artha-isa prapaMca meM aMka rUpI vistRta kAvya ko zrI bhagavAna ArAdhanA karo aura pUjA karo (38 / mahAdIra svAmI ke kathanAnusAra yadi gariNata ko dRSTi se dekhA jAya arthAta artha-vehI mahaSi haiM, unake pada hamako prApta ho|' aisI bhakti / 1000+6=112 ho jAtA hai aura isI 112 ko sIdhA karake padi Sor3e bhAvanA se prArAdhanA karanevAle pArAdhaka ko sabikalpa samAdhi kI siddhi to isa yoga se prApta 4 aMkoM meM se ho jAtA hai| inhIM cAroM ke AdhAra hotI hai / 36) para kramazaH 1 dharma, 2rA zAstra3rA mahavimba aura 4 thA devAlaya hai| isa artha-dayA dharma ke upadezaka tathA saMsthApaka paMca parameSThI kI bhakti / dRSTi se aMka ko vibhakta kiyA mayA hai|46 se AnevAle prakSara-paka kAjya ko prAkRta saMskRta kAnadI meM gabhita yaha bhUvalaya / uparyukta paMcAkSara kA artha paMca parameSThI vAcaka hai / aura usa paMca anya hai| yahI mUbalaya dayAmaya rUpa hai / 40 parameSThI meM Upara ke 4 ko milA dene se devatA ho jAte haiN| isa taraha krama artha-isa saMsAra meM rahanevAle samasta vastumoM ko kahanevAle prhNtaadi| se aMka ke sAtha hai. batAyoM ke svarUpa ko batalAne vAle isa bhUvalaya arthAt paMca parameSThiyoM ke bolli nAmaka pratya kI racanA zrI bhUvalaya pati ke kramAnu paMca parameSThI ke nUtana "bolli" paddhati ko meM namaskAra karatA hU~ 47 / sAra atizaya rUpa meM pUrvAcArya ne kI hai| usa grantha meM nyAya lakSaNAdi granthoM / artha-harSa vardana nAmaka kAvya meM 6612 aMka haiN| sparza mariNa ke ko garmita karake use sAtizaya banAyA gayA hai| usa anya meM 12000 zloka samAna inhIM maMkoM ko yadi pAr3A milA diyA jAe to saba aMka ko maiM saharSa haiM / ve zloka paramparA se abhyudaya kAraka tayA niH yasa mokSa mArga kI carama / mana, vacana kAya pUrvaka namaskAra karatA hU~ aura paMca parameSTho prAdi sarva sAdhunoM sImA taka pahuMcAne vAle haiN| usameM kevala paMca parameSThiyoM ke hI viSaya haiM / 42 ko meM namaskAra karatA huuN| artha-isa kAvya kI mArAvanA yA isakA svAdhyAya jitane bho bhavya de sarva sA kisa prakAra haiM ? to "sAdhayanti jJAnAdi yAktibhirmokSa" jIva kareMge una sabako yaha uttamottama phala pradAna karanevAlA hai| isalie / iti sAdhavaH / samatAM vA sarvamUteSa, dhyAyantIti nirukti nyAyAditi sAdhavaH / sAra gabhita upayuka paMca parameSThiyoM ke aMko meM punaH pahata siddhAcArya upaadhyaap|
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ caudahavAM adhyAya * savara kAvyadananta tIrthana kara / harasa vallad a ' sa varakhu / susa varavidananta garaganeya atizaya / da sa varadaga bhUvalaya / / vi* 'nami nemiyupaarvaajnrtntryr'ige| dhanabhaktiya 'u' i* ti vimala' // tani vakulazaruna gadArukamadavakSa' / dhana 'mUladoLa' sibhamadAmi // 2 // sa 'tapagedida'sa'karamadabhUvalayake / hitadinamipamo[1]mana da* proSa' / / yuta' ke siddhAntadazAstravutanuvineM' : hita prANAvAyavanArayu // 3 // na* 'danupama vacanada doSake zabdaya / 'tada radhana siddhAnta a' dhA ra // adana 'vanaruhim(2)zarIvardhamAnaji viva'nendrana'bAmanAjuruSaH // 4 // tu* savAriNayasevisigavatamaRSiyu' / yazava bhUvalayAdisiddhAn' naa|| sUsatagaLayadakekAvembahanaeraG / masamA nagaa[3] vanu' tirahayasaba // 4 // dAzara 'vRSabhasena' varaye // 6 // gapazavariNa 'barAmahi sadanadariyatA // 7 // asuvanu 'mokSazeLato n' // rasavasatu granathadoLa' dayeya // 6 // tisahasara 'sUtrarAtakam aru, pi // 10 // gusuguTa Tu vanagavan aritu' // 11 // dazadhadAdiyavaranaka // 12 // kesarilladatizaya pannIra // 13 // posadaupavAsada karamA / // 14 // nazaLidiha 'yaza' ANi // 15 // musala 'ba muTaTadayaza' sa // 16 // kusuLade 'pALa Dagranayan // 17 // lasa 'daravyavanelala variga / / 18 / / gasavariNa 'pariNayogaddAra' ma // 16 // sarudAru 'dravayAnaka' // 20 // masabUza 'gaNitavanadha' vaya // 21 / / kasavaLisuta bALava' anaka' k // 22 // yazavelala 'baLa tiruva' tat // 23 // 'bhUsurarAdhipa' yazavA // 24 // 'vaza vara 'tiyA badanakA pha // 25 // lazavanakadoLu 'banad' phalA // 26 // 'yazadanaka beraDAguva' ni // 27 // vajJavada 'tizayada vidyA' aca // 28 // kAzAcyApiya 'yalayAnaka' // 26 // ji* tavanu 'peLemundakezaratakaivali / zata 'gajinavAriNaya anu' ma nutavA 'hadinAla ku ghana pUrvegaLali' hidi 'kaTirisiradA' rateya // 30 // ga* va'pUra veyoLa janara'vara jIvanakaumdu / savi pUra ve[4] ra ma'da kA* La // ravaNIyavAdomduparANAvAyada' sadikaramadoLa 'dhauvinuno // 31 // va* nubanuhadibhUrukoTiya kramavAdasi / dhanarAdhAnatalekakada'li * jina padadalizaramahAriyAyurveda / vana (5)dharmasAmrAjyamanyam // 32 // riza va ghIya 'vAdovedadanakavu karma' / sadyaya 'jADyagaLa kolalu, ta* 'vu // du' dadada 'nirmalabai madhyammada' / sad didali' tAracahi // 33 // * raroL'zarabharugurisidakSaradaz [6] a / vara'mAleya sonanega' nA // saraLAramkadahindeptAlinoLnAlanAlakam / deraDammele sonuneguso' // 34 // dA ra 'nane enTeraDayadu nUlante bn| dAra'daraDonaderaD A7] da a|| zArade naalggelophccuvaakrss| nUrA 'ha' pAyAridni // 3 // (212528002544000000-prA.daanka) kara pAtra dAna yAms ara // 36 // yanavandya zarI baramahavatta // 37 // . ... viredAna surondara sena // 38 // bharaLalu indara nakSa tayA // 36 // lAranka pana senavanI // 40 //
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 215 siri bhUkSaya nazreSTa mahendra surame giriyagraba punarnastha radda vizAkhadatta suruci bere mahAlita nandi sama // 41 // ||44 // yasa somasenaNusuratI nereyopuSyamitra bhUpar bhAratajayadattasavarNiH // 47 // sorameyya somasenan ruthA sereyavi sanvara karuni dore dhanya sena suranuta haSabhara dha batta // 52 // / / 54 / / saruvariyupatnAlaku dAta // 55 // 11.PH sA nurada sumitra dharmamitaram // 50 // varasena vanya sena gaNabhu // 53 // mareya sukULara saranut zra* du'vayyasAlankasaradapAdarasapo' / kada lAgadanatada' zra* rada // vidha'hUvinindaredAgalIle yinadiSaTu' / vidha' idara gaLun ( 8 ) matanazzA / 56 / ma na yazavAgizrondaroLonada ke re| 'nala 'deho sapuTado bha' na // rAzisa' narazakAvayabhUvalaya' (6) 'nitya' / zrazedha va banavite' te su* 'rasadarakSa' ekAvyadoLe na dubhe / va'rava' jamaSTadhA sUtra / ya ra bavA 'galu puSpada rasadina daho sa va siddharasavAdanata ' // s pravatu zrAdimanu 'bharata' m // 61 // avaroLu savi'mitrabhAva' m // 64 // vavaroLa 'dAndhavIrya, dhanA // 67 // kavivandya' sImprandha ra 'var // 70 // bhavane svayam bhU' bhUbhujam // 73 // pAcana punDarIkA' yasa // 76 // LvaroLumiri 'nArAyaNa' um // 76 // ghanira 'samavAgi kusumAyur vedada mahi / me' na 'yasAruvanasa' siyasa // 57 // // lesina 'tuvIryarakSaNebhALa padyavarAna' Izana 'kada siddharApamna || 56|| ra bajariddhiyakSyapurANarakSaNeya 'ra'la [10]rasapavakvA' vAsm // 56 // varAne 'hosa vayya dAnada phaladindA' savanA't magehosa' tina zAm // 60 // uvazrotru siri 'satya bhUyAva' m // 62 // vavaesa ' satya vIrya' naum kA // 63 // tvanum I siri 'mitravaI' // 65 // luva vaza 'dharmavIrya' vanA // 66 // nava zrotara zrava 'maghava vIryam // 68 // gevivara 'voddha vIrya A' tuka // 66 // zraprazraroha 'tripiSTa' sadharma // 71 // vividhabhyakti 'dvipiSTya' vanagA / / 72 // lAvaNya 'puruSa zrottama' nat // 74 // gavaroLa, 'puruSavartha' vayA // 75 // libiyara 'dmatta ' zrayatum // 77 // gaviyoga 'kunnAlaya' sarasa // 78 // cavana 'subh zram' 'ajitanjyadhat ||80|| lava roLu 'ugrarasa es' baghA kavivandya zra 'zariNakazcana rapa m ||83 || // 81 // mathaviva' ajityasena' asa // 82 // gha* ra'dehaprAptabAguvaddha' (11) tu zvaLidhU / saritavAgiha munideha ' // si ra 'daLinasparzana vAgehALAda' / naranige 'maha mahA' tatka // 64 // * veda' vyAdhiyariddhige' savi 'heLava' / savi 'rAmabadhardhim' (12) * / avar 'tammavAdhiya 'savi' enjaluguLalu' kavid' ummuvasecaneya // 85 // # var'yindanasmavyAdhigaLellaupazama' va 'vapudu' nava dA 'hemme // nava 'kSa veLavkSadhara dhiyara' [13] llinuguvaM / berinimhaduva mala' yo // 86 // i* ni 'dinda konegAlada rogabaDage 'zrI / 'jina munigaLa riddhiyada n* ghana 'bhalbhoSavi' riddhi ' enuva rAnA ma'na' ko vidA (14) lIle' v||87|| dA* riyim kividanatanAsikakara riMgana' / sArameya 'mAlegaLim bana tu // sori' damaladima 'hALAgesakalaro' 1 gArAge 'gadariddhiyunTu' i||88|| Aramaru beza 'kAla' ra vaza) du ||8|| raDu envaine 'pAzvadvaya' ha // 60 // vara hoLayupradale 'prazi' pa // 11 // sarvArtha siddhi saMca beMgalaura-dillI // 42 // ||45|| // 48 // // 43 // // 46 // // 46 //
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 siri mukhakSaya pArtha siddhi saMbha manora-ktiI vara 'zItalarDa' 'mALa aba pra' sa // 2 // yara 'deza' vAspU jya' ar // 3 // dra 'vimalAnant ' samaya // 14 // ruru ' dhamra malli nam inka // 65 // ha.aru 'm unisuvratma' avera // 66 // mUru eLUjana ara'mana ganarama 18RI lararu 'bIraru nema ri 'videha a' vapha 180 yaru 'zAna ti kuna thau para a' vala ||66mrr 'kuruzAngamaraNa' raha mat // 10 // vara 'deza' dauttaraya 's bharayA // 101 // mUri 'valaya avara para iga // 102 // tirugaviha prabhUvamalayaanu'ma // 10 // varuzisala mA 'dezapadma' pa // 104 // bharata vezava siriyana bagharA // 10 // phanADa atizayad kuru hu // 10 // 'paraSadakariNa' yadusaras // 107 // vara 'vayAgyavusatat // 108 // 'narara sadbhAgya bhUvalayA' // 10 // para bar prAgepeLUmalaSadharSiya sama' (15) saviyava 'lAlityatva age / savi'kAvyanAjayina dali'baruvana te / adu 'sAlAdamala mRtarAdi g // 11 // u* g 'aLapAlella divyavaSadhavappave / gala'bahelucce viSTA' pa // 'baga'dhardhinam (16)Age'tanuvinasparzadagALi / yuguLi __ 'sokalu' a 'tanuvina na // 11 // ba* sida'vyAdhigalela lkoneyaaminiirog'| danuvAguvariddhiya ja' r| ha 'nana sarvakSadhara ghi sanA' [17] yu 'manavasoma ki / ' na 'kAlakUTavama itavam // 112 // pradu 'vappa jinamapadantira pa riddhi mu-| ni' da 'yamukhavasAra da' siviSa' / / badu vama rutavadAge tanuprAsyAviSara ghiya / si' (18) dabara neradadST ' vi // 11 kura vidaI boLaluviSava' da 'ma rusa sAra' / sa 'bAguva rividhiyadu serin saciy 'a muniyavRSTiyuviSa bama rutasA / khedaSTiviSadhi 3 // bha' [15] vanac // 114 / / idu'citravicatravAvaSadharudhigaL' / ida 'enduhavarake ghari 'bandu' / adusAriruvacitraballiyemodalAda' / adara 'mUlikegaLama s' pak / / 11 / / dedakala, amakatavaduviSa // 116 // madabaLiyuva sopinaruNA' // 11 // riddhige barubadu saraha // 11 // gadukina tiruLavu 'kepaLaka' // 11 // prodaLa 'mAvaladagiDa' // 120 // vadana rasake vamamugum // 121 // radarali 'banta duramala' na // 122 // rodhana 'karNakunDala baj // 123 // 'udadanka gaNave' ya sakadaz // 124 // 'nUlisuva havanare' e // 12 // 'ThadadakSara' guNavariya // 126 // udaya ke tiruguva paduma' // 127 // rada 'releyada havinaras' // 128 // 'padmAvati daiviya aNimA' // 126 // dadanaka 'rasamariNa' yadubhi // 10 // ibarali 'devendra yati' hi // 13 // saba "jinavavata gaiyadanupA // 132 // prAdara 'lakiya mara' pA // 133 // gavahara 'sarvasAra' vada // 134 // idaridada 'rasasiddhi buvasa // 135 // yadu 'prAraNAvAya rasa' mA
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUSalaya sarvArtha siddhi saMgha, baiMgalaura-dillI vidha 'vayavavavangakovida' na / 137 // 'sadanada tyAgigaLgavani' // 13 // la* dada 'risi grandhake tanu tAm (20)tankSaNa / hadinendusmA ra irazloka' // sa 'da sUtara vayadyAnkanakamavi 'di citri / si' ha hadinenTu sAvira' va // 136 // e* risijAtiyauttatamahavinima'sArasago[21]rasavanu hai' // pArada ahUvinim mardisi puTa' / dAraya 'viddha 'hosa rasa' ra // 14 // sa* varaNanu 'ghuTi keya kaTi' da 'rasasiddhi' / ravi 'yAmasiddhAnta' da ka SA / kharasAyanahosakala pasUtravayadyavad [22] suvazagoli _ sidazrI' zayati // 14 // A nuva samanatamadrAcAryaRSiyupA' / raNavaNAvAyadinna szI / laNyendu hosedakAvyavucarakAdigALa'riNaya riyAsadza'tu // 142 // svaraNa vayadyAgamaka(23)llitAyurveda' / savana'vellavu'sadi prokSa du| abu 'huTTitila lindaiLe yavarela la'hAsavivila lina dabaLe sutam / 143 // davaSabhAjitAnantaku // 144 / / nava abhinandana ella // 14 // kevavara ayodhyA purak // 146 // tava zambhava shraavstiyss||147|| ravinItApura sumatipaya // 148 // buddha padmagrama purasuka // 146 / / dava kavazabhiya puraru / / 150 // vava pAzva supAzva rvitaa||15||nnu vArANazi endene kaashim||152|| pavi candraprabha candra puurdo||153|| vaya siri puSpadanta jinss||154|| naSa pada kAkandipuram // 15 // nava zItala bhaviLA purp||156|| va zreyAmsa simhapura // 157 // uvAsupUjya cmpaapurp||158|| kevimala kAlya puraz // 156 // ava dharma ratnapura vaya // 160 // deva zAMti kunyu ara vrdd||16|| . prAbaru hasRtinApura sdbhi|162|| bya malli nami mithileyvr||163|| rava munisuvrata kuzAgra purj||16|| ha.vanave nAma dvArAvati ena / / 165 // avavIra kuNDalapura pA // 166 // mavarella janma bhUvalaya praa||167|| a baroLa jIva himseya serisi tandA kha' va 'kara kAvyake dhiha kA' nA* nava 'sa(24)leleyAyurveda shbdv'| siva bhagavanta saalinis'n||168 ma navaprANAbAya zolavendara jIva' / vanu 'rakSeyendoredire' duOM maa| navanada pAlisa beDave dayene (25) / navama 'kalita jiivr'16|| me* lendu 'kAyaba kaliyadavara kolva / balavanta carakana' vayad ya mtm| sole 'amgelutlhimsaayurvedv'| sAema rakSiya blbhd170|| * nada'prANAvAyabadi[26]yAvarajIyAra nava'koluvudarindaletamAni tu 'vu pApaya honduvarema baaviir| jina 'bAriNaya neneyave'tAn // 17 // eOM rida 'himaseyabhAvanegihRdu dhiha / kArane[27] karuNeya sarva a' * // nerida 'jovara melirabeku do| bA reyuvudAgaSadha 5 iNpraa172|| uruhi karma 'vamaza' dorevaza // 173 // dara zreSTa 'promaderaLamUra' va // 174 // vara'nAlkayadAra enTa prombt||17|| tara 'hattu han prom haneraLa 'zu // 176 / / dara 'hadimUra hadinAlkavarA // 177 // dhAre 'hat provat ippat promdan / / 17 / / narAja vamaza ikSvAku sa // 176 / siri pAvara supAva ugraura // 10 // dharma zAntiyu kunyumaraha // 18 // vazise 'kuruvam zavavara' // 182 // maraLi ippat anka varava / / 183 // viracita harivamaza haruzanna // 14 // haru vardhamAna rizya ca // 18 // arahanta nAtha vamzajaya m||186|| grasugaLali nemi hariva // 17 // larayadA kUDalayadu vara s // 18 // bhratava rAjavamza e // 186 // urida dharma pAlipana // 10 // vara rAja jinavamza barasa y // 16 // paraura avasarpiNa hunDyo // 162 // vara vauSabhAdi vIrAMtar // 13 // kAraNa kArya bhUvalayar u // 14 // OM ravarim 'iruvendu siddha samanta bhad' / raha 'rAyana cari ta raNa // ke ragi 'namisibarahudi (28) khyAti pUjA laa| bha' ra 'dAyim carakA' bha // 19 // i didi nUtana pranya kartArar prItiyim / vidhi 'himseya pore' sa* 'yalu'tara rasavidyeyAtakesiddhiyAguvapadava'nama[26 ntmstk'yo| 196 // riza raNa'vAgi giDadonukuLitirda nutmuu| liNe kegaLa hU~vama hatisa' n vinada 'lahimseya vratadondige divya / guragadakSiya sidhaussdh'|197 . mirAja nitarotAgotamolakAtA Tanasifamw--.---.'.'...
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ para sumitra vijaya jyeva // 216 papa rasada vi 'jayavAga kara li jar 'yama mu mA pAra gabu hA ha- ruSa 'dAyurveda jl[31]puurvaarjit'| varada'tpIDana roga'Atakha. navellava sArvajanikarella / ka' ra 'Levu nivAraNa sukhava" i||166|| re* gi 'sAghiserendu peLadama sArvange' / bemAdi 'sukhasiddhiya ho ja'[32]vegadi jayisiri karmahimseya naga mArgAdajaya' vretaa||200| ghaguragara tande' ye varad avan / / 201 // gumise 'nAbhirAja vAsa / / 202 // yagarise 'jitazata nupama // 20 // maguLalu zIravi jit prAr ii||204|| siguri 'sambarara 'megharatharSa' // 205 // vaga dhAraNara 'supatiSTha' // 206 / / saguru 'sena sugrIva a' kanya // 207 // dama 'vasvaraya vimalavAhanara'sa // 206 // bagevaru 'vAsu ujya' rusak / / 206 / / maga ta varma'siriyara aha praa21.0|| adharava 'simhasena' varan ac // 211 // dga 'bhAnu vizvana' senavan / / 212 // sagadharara 'zUrasenana' bat // 213 // aguru 'suvarzana' vidhayae // 214 // dagaruyu siri 'kumabhavana' yy||21|| vagaraNa 'sumitra vijayana' banas // 216 // rga 'samudra vijaya rAja' vrnpr||217|| laga 'vizvasena siddhArtha a||21|| egaripar 'pitRkula' rujyeva // 216 // gaganaboLa niluva 'bhUvalaya prA' // 220 // riNa* ja sidhiyappudu rasada vi 'jayavAge / dhija 'deha mohamasa* kA bhjsmbhaagydjylaabhhuudell'| sajasasAma[33] yajJadapazuhima 221 va ra 'se ajJa rAyurveda ajJara mAriya / bara 'li' jar 'yama suja" i rumaa|| pa'ra'vandariTutyAgavamAddhi'naranosariyo ajJateyamapariha b||222|| vA rikuma(34)pApa puNyagaLa vivecne'| vAri yindira pApapramatrA' prApAra rgabu himseghendu' re 'prApattuma'seralu'bahudendu vittu'n|223|| * bad a 'ahimaseya zo paddhatiyavam / yavanama(35) vevara' ma ghA* v|| siva'guru zAtra'va'zaraNendu nabuta'saviya novugakaliya'kucU / 224 ga* ma 'lu baralu nAvu puSpAyurveda' da / sa 'marva peLi sAvuha u' na sama 'TTa Daguva teraca [36]nmtvrellrge'|gm kalisuve vadarima'ca225 ya* za da sammodadidali bandu hemmeya' / rasa 'svarNavAdama' va 'ra' luha sabAdavanemamisabsyavasAdhisipisa'rimo[37 bhAratadeva-226 prA zada bhAgyava ahimaseya saaruv'| Izanna hUpinavavyA proDa prA' sAra samagrahaba da 'nu zo puujypaa| dA sA'cAryarasAra' bas / 227 prazara tAthiyo 'maruvam thi // 22 // daza 'vijayA' ke suSeNA' ntA // 22 // zeyoLomaderaLa mUru anka an // 230 // i 'siddhArthA' maGagalA devinana // 23 // nava 'suSomA paruTvi' nAlkayadaho / / 232 // gayadAreLendu lakSmaraNadha // 233 // rasa 'jayarAmA sunandAt // 234 // AzA 'nandA vijayAmam a // 235 / / naSa aomabata hattu han aomadam // 236 // yaza dvAdaza 'jayazyAmaha' // 237 // maza hadimUranka vihavada // 23 // maza 'lakamimati sunabhA' pA // 236 // Daza caturadaza harapariName p||240|| azada 'airA sirikAnta devim // 24 // se hadinAra hadimeLa anka // 242 // ese 'mitrasena jAvati'yar // 243 // rasa 'somA varapilA' vintu // 244 // paze ziva brAmahilA' amama // 24 // pase 'priya.kAriNa dinenTAdiva // 246 // i sirimpat nAluku bhUvalaya // 247 // e* va 'kalyANa kAraka vr[38]ssidugt'| abuSidhu samrAdhdhana sU' no* kavai 'trada hadavanaritu bhUbala / ' varanpha // 248 / / * sa 'dAriyamasiddharasa dinadodagisihosa'kAvya kavini[36]taru' va rasa'badu maGgalamayasiddharasa kaany| husiyada arahanAgamAsi // 246 / / m ratha baredakA [vyava] keLi himseya' / sarvathA 'tyajisidi' na tA ||prvv saruvasampadavellataruva(40) nirmala manavacanavutA // 25 // prom 'kAya trikaraNa(marma zuddhiya jinvyny'| zamkAdi 'nenduva c 'rAhammam 'konegippateLan kaviruba'zrInimma bhUvalayakedhana' va251 tara numana vacana zuddhigaLa bhakti yinadenA / jinage 'ragubenu (41) ci* rkaa| lanamaskArade baruba kyyugidih| manathiyatizaya bNsyaa||252| e* nesbe carakamahaSiya himsey| sAnurApadiniya praarisih| jArasa ra* amoghavarSAnkana saLayochu / kSoriNaya sarvaca matadima // 25 // sika pAravatozana gariNatade baha bayaya / daniyoL peLuva aGga dvivrsmnvyantrondonbt| savimUrapadondu akssry|254 ma ralalu hattusAviradina nUrAru[eraLanurAru]baruvanaka vido I'lU' ma saruvajJaneridahadinAlsuguNasthAnAparahaMta[guruparanapareyAda''andababhUvalayada samasta 'La' akSarAMka 10,206+ samasta antarAkSarAMka 15,360+samatta antarAMtara 1,827 = 27423 athaza a- 2,79,711+ Lu 27,423=3,07,134
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ caudahavAM adhyAya svara akSaroM meM ku 14 vAM akSara hai / isI akSara kA nAma prAcArya sakrama se nirmohI hokara nirmala tapasyA karanevAloM ko isa bhUvalaya ne isa 14 veM adhyAya ko diyA hai , 14 veM tIrthaMkara zrI anantanAya bhagavAna / granya meM chipI huI aneka adbhuna vidyAnoM kI prApti ho jAtI hai| isalie haiN| ve ananta phala ko dene vAle hone ke kAraNa atizaya dhavala rUpa bhuuvly| mUvalaya siddhAnta anya ko sabhI ko bhakti bhAva se namaskAra karanA caahie| grantha meM svara akSara ke dIpaka ko 14 mAnakara aMga jJAna ko ananta rUpa gaNita ! mana meM jaba vikalpa utpanna hote haiM taba siddhAMta zAstroM kA yathArtha rUpa se artha se lekara gaNanA karate hue grantha ko racanA kI gaI hai| inhIM anantanAtha bhagavAna nahIM ho pAtA / mana kI sthiratA tabhI prApta hotA hai ki jaba prANAbAya pUrvaka ko vaidikoM ne ananta padma nAma bho kahA hai| vaha anantapadana nAma zrI kRSNa jJAna se zArIrika svAsthya ThIka rahatA hai aura tabhI tapasyA karane kI bhI anurUpa paryAyase janma lekara kurukSetra meM digambara dIkSA grahaNa karane ke icchuka / kUlatA rahatI hai| isIlie Aryajana trikaraNa zuddhi ko sabase pahale prApta kara arjuna ko kartavya karma kA bodha, karAnevAlI gItA kA upadeza bhUvalaya ke DhaMga lete the|3| se diyA thaa| usakA nAma zrI madbhagavad gItA pAMca bhASAoM meM anyatra alabhya vivecana:-isa tIsare zloka ke madhya meM antarAntara kA eka zloka kAvya iso adhyAya ke antarAntara zloka meM ganamaH zrI vardhamAnAya" ityAdi rUpa samApta hotA hai| usake anta meM "namipa o" zabda hai| jisakA artha kAnar3o kAnaDI zloka ke antima do akSaroM se nikala AtA hai| isa adhyAya ke anta / bhASA meM namaskAra kareMge aisA hotA hai / antimAkSara pro bhagavadgItA ke meM basA hai usI prakAra se hama pratipAdana kreNge| vahAM "promityekAkSaraM brahma" ! promityekAkSara kA prayamAkSara ho jAtA hai| vahI pro akSara Rgveda kA gAyatrI se lekara bhagavadgItA prArambha hogii| mAjakala pracalita bhagavadgItA se pare / mantra rUpa meM rahanebAle 'protatsaviturvareNyaM ke lie prathamAkSara ho jAtA hai| iso paura viziSTa kalA se niSpanna vaha saMskRta sAhitya apUrva hai / / prakAra mAge bhI aneka bhASAoM meM kabhI Adi meM va kabhI anta meM pro milegA; yaha bhagavada gItA pAMca bhASAoM meM hai| pahale kI puru gItA hai| purujina para vaha hameM jJAta nahIM hai| isa paddhati se tIna AnuparvI ko grahaNa krnaa| paryAta RSabhadeva ke samaya meM unakI donoM rAniyoM ke do bhAiyoM kA nAma: isakA vivaraNa isa prakAra hai:vinami paura naminAtha thaa| una donoM rAjAoM ne ayodhyA ke pAvavartI nagaroM pahale-pahale akSara yA graMka ko lekara pAye-Age bar3hanA prAnupUrvI (pUrva meM rAjya kiyA thaa| unake rAjya zAsana kAla meM vijJAna kI siddhi ke lie anu iti anupUrva, anupUrvasya bhAvaH prAnupUrvI ) hai / jisakA abhiprAya 'kramazaH bakula ( sumana ) zrRMga devadAru ityAdi vRkSoM kA upayoga kiyA jAtA thaa| pravRtti' hai| ve donoM rAjA vividha bhAMti ko vidyAoM meM pravINa hone ke kAraNa vidyAdhara AnupUrvI ke tIna bheda haiM pUrvAnupUrvI, 2-pazcAdAnupUrvI, 1-patrasvarUpa hI the| aura vividha vidyAnoM ko siddha karane ke lie inhIM vRkSoM ke tatrAnupUrvI / jo bAMyI ora se prArambha hokara dAhinI ora krama calatA hai vaha phUloM ke rasa se rasAyana taiyAra kara lete the| isI ke dUsare kAnar3I zloka ke pUrvAnupUrvI hai jaise ki akSaroM ke likhane kI paddhati hai| athavA 1-2-3-4-5 antima meM "indriyANAM hivaratA' nAmaka saMskRta zloka ke anta meM mivA- Adi aMkoM ko kama se likhA jAnA jo krama dAhino mora se prArambha hokara mbhAsa" hai| isa vaijJAnika mahatva ko rakhanevAle se bar3hakara apUrva pUrva granthoM ke 1 bAMyI pora ulaTA calatA hai jisako vAmagati bhI kahate haiM, vaha pazcAdAnupUrvI milane se yaha ananta gussAtmaka kAvya hai| isa kAraNa zrI anantanAtha bhagavAna hai, jaise ki gaNita meM ikAI dahAI saikar3A hajAra prAdi likhane kI paddhati hai kA smaraNa kiyA gayA hai / / / isI kAraNa kahA gayA hai 'mAnAM vAmatogatiH' yAnI-aMkoM ko pati prakSaroM
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 siri bhUSajaya sarvArtha siddhi saMgha begalora-dillI se ulaTI hai| jahAM kahAM se krama prArambha karake mAge bar3hanA yatratatrAnupUrvI hai ThIka bhI hai / jo viSaya svayaM samajha meM na pAve vaha galata mAlUma honA svAjase 4,1,3,2 yAdi / bhAvika hI hotA hai / kevala eka hI bhASA meM zuddha rUpa se yadi vAkya racanA mAdhunika gaNita paddhati kevala pazcAdAnupUrvI se pracalita hai / ata: vaha karalI jAya to bhI usa bhASA meM rahanevAle zrI vardhamAna jinendra deva ke kevala adhUrA hai, yadi tonoM bhAnupUrtiyoM ko lekara baha pravRtta hotA to pUrNa bana jaataa| jJAna meM bhalakanevAlI samasta bhASAnoM ko eka sAtha zuddha vAkya racanA karanevAle zrI kumudendu prAcArya ne bhUvalaya siddhAnya meM tonoM pAnupaviyoM ko apanAyA hai| jIva isa kAla meM nahIM hai| aura isa avasapiNI kAla meM Age bhI nahIM hoMge, isI kAraNa unhoMne bhUvalaya dvArA saMsAra ke samasta viSaya aura samasta bhaassaamoN| aisA pratIta hotA hai / / ko usameM garbhita kara diyA hai / bhagavAna mahAvIra ke divya vANI meM isa prakAra malako huI divyadhvani pUrvAnupUrvI paddhati se bhUvalaya meM jaina siddhAnta pragaTa hotA hai, pazcA-1 ko cauthe manaH paryayajJAnadhArI RgvedAdicaturveda pAraGgata brahmajJAna ke somAtIta dAnupUrvI se bhUvalaya meM janetara mAnyatA vAle grantha pragaTa hote haiN| yatratatrAnupUrvI padoM meM virAjita bAhmaNottamoM ne avadhAraNa karake bhUvalaya nAmaka aMgajJAna ko se bhUvalaya meM aneka vibhinna viSaya pragaTa hote haiN| granthoM meM guthita kiyA / arthAt sarvabhASAmapI, sarvaviSayamayI tathA sarva kalAkisI bhI viSayakA vivecana karane ke lie prathama hI akSara paddhati kaa| mayI ina tInoM rahasyamayI vidyAoM ko bheda vijJAna rUpa mahAna guNoM se yukta prAzraya liyA jAtA hai kintu akSara paddhati se vizAla vivaraNa pUrNa taraha se hokara siddhAnta granthoM meM gucita kara diyA / usakA vistAra rUpa kaMcana pragaTa nahIM ho pAtA, taba aMka paddhati kA sahArA lenA par3atA hai| maMkoM dvArA hI yaha bhUvalaya siddhAnta anya hai / akSaroM kI apekSA bahuta adhika viSaya pragaTa kiyA jA sakatA hai| parantu jaba vivecana:-zrI bhagavadgItA meM anAdi kAlIna samasta bhagavadvANI ko aura bhI adhika vizAla viSaya ko aMka balalAne meM asamartha ho jAte haiM taba milA dene kI asAdhAraNa zakti vidyamAna hai| gautamaRSi vaidika sampradAya ke rekhA paddhati kA Azraya lenA par3atA hai| prakANDa vidvAna hone ke kAraNa vRSabhasena gaNadhara se lekara apane samaya taka bhUvalaya meM tInoM paddhatiyoM ko apanAyA gayA hai isI kAraNa bhUvalaya / samasta bhamavadvANI rUpa purugItA, nemigItA, kRSNagItA (bhagavadgItA) aura dvArA samasta viSaya pragaTa ho jAtA hai| 1 mahAvIra gItA ina cAra gItAmoM kI racanA kI thI aura bhaviSya vANI rUpo mahAna medhAvI vidvAna rekhA-paddhati se viSaya vivecana kara sakate haiN| AcArya zrI kumudendu kI gItA kA bhI varNana saMkSepa rUpa se kiyA thaa| usake usase kama buddhimAna vidvAna aMkoM dvArA vivecana karate haiM / usame bhI kama prati- udAharaNa ko isI adhyAya ke kAnar3I mUla zlokoM ke antima akSara se dekha bhAzAlI vidvAna akSaroM ke dvArA hI viSaya vivecana kara sakate haiN| isI krama sakate haiM / RSabhamena gAdhara ne bhI isI krama se atItakAlIna samasta bhagavad se vargoM se bhI kevala jJAna ke samasta viSayoM ke jJAtA mahAtmA the| vaha avadhi / vANI kI racanA ko thI aura usI vANo ko zrI AdinAtha svAmI ne grAhI jJAna kA viSaya hai| Age ina sabhI viSayoM ko zrI kumudendu prAcArya vistRta / devI ke nAma se akSara rUpa tathA sundarI devI ke nAma se aMka rUpa prakaTa kiyA rUpa se batalAyeMge / 3 / / isakA joki vivecana pahale kara cuke haiM isa samaya bhUvalaya meM dRSTigocara ho saMsAra meM rahanevAle sabhI jIvoM ke vacana meM kucha na kucha doSa rhtaa| rahA hai / isa prakAra upadeza karake ve sabhI gaNadhara parameSThI ne kSaNika zarIra hai| usa doSa ko miTAne ke lie vidvajjana zabda zAstra kI racanA karate haiM, 3 ko tyAgakara cirasthAyo zAzvata sukha ko prApta kara liyaa| ina sabhI granyoM ko kintu phira bhI unako vidvattA kevala eka hI bhASA ke lie sImita rahatI hai / / aMga jJAna paripATo se bastu nAmaka chanda kahate haiN| 3000 sUbAhoM ke jJAtA vaha nigukha bhASA dUsare bhASAyoM ke jAnakAroM ko azuddha sI mAlUma par3atI hai| ko vidyAdhara cakravartI kahate haiN| una samasta gaNaghara parameSThiyoM ke vacana
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 221 siri mUSalaya sarvArtha siddhi saMgha gataura-dillI madhura, miSTa evaM sarvajana hitakArI hote haiM / dayAdharma kA pracAra hI ina samasta lAne vAle ye munirAja haiN| unhIM ke dvArA viracita yaha bhUvalaya kAvya hai| granthoM kA uddezya hai tathA isameM uttama kSamA, mArdava prArjavAdi dazadharmo ho| // 13-26 // yatizaya varNana hai| 64 akSaroM kI jo vargita saMvarjita rAzi AtI hai una samasta aMkoM kA jisa prakAra anya jaloM meM kucha na kucha gardA (kIcar3a) rahatA hai para jJAna jisa mahAnubhAva ko rahatA hai unheM zruta kevalo kahate haiN| aura vaidika sugaMvita jala meM kisI bhI prakAra kA kiMcidmAtra bhI gardA nahIM rahatA, usI prakAra 1 matAnuyAyI maMtra-draSTA kahate haiN| maMtra-draSTA ve hI hote haiM jo ki 11 mA anya dharmoM meM kucha na kucha durguNa pAye jAte hai| parantu parameSThI pratipAdita daza ! tathA 14 pUrva se niSpanna samasta beda jJAna ko maMka bhASA meM nikAlane meM samartha ghamoM meM kisI bhI prakAra kI malinatA nahIM pAI jAtI // 6 lekara 13 shlok|| hote haiN| aise samaya muni zrI mahAvAra bhagavAna se lekara zrI kumudendu prAcArya vivecana:-isa antara zloka ke 26 veM zloka se lekara 6 veM zloka paryanta eka sau (100) the| ye samasta muni sadA sva-para kalyANa meM saMlagna taka yadi pA jAye to prathama adhyAya meM kathita, kamaloM kA varNana puna rukti se rahate the||3 // prAtA hai| usameM sAta kamala puSpoM se mugandhita jala (gulAba jala) taiyAra kara 14 pUrvo meM prathama ke pUrva ko nikAla kara zeSa 5 pUrSoM meM vizva lete the, aisA prarya niSpanna hotA hai| yaha kAvya racanA kI atizaya mahimA hai| ke samasta jIvoM ke jIvana-nirvAha karane ke liye vaidyaka, maMtra, tantra, yantra, rasa dazadhoM ko pAlane vAle proSadhopabAsI muni hote haiN| upavAsa zabda vAda, jyotiSa tathA kAma zAstra Adi prakaTa hote haiN| una sabhI vidyAmoM meM kA artha-"upa samIpe basatItyupavAsaH" arthAt prAtmA ke samIpa meM vAsa karanA / gUDhAtigUr3ha rahasya chipA rahatA hai| usameM ramaNIya zarIra-vijJAna ko batalAne upavAsa hai| aura isI prakAra ke upavAsI munirAja avinAzI granthoM ko| vAlA, prANAvAya (mAyurveda) eka mahAna zAstra nikalatA hai jo ki cauthe saMda racanA karake zApayat yaza ko prApta kara liyA karate the| ve mahAtmA sadA / meM vistAra rUpa variNata hai // 31 // apane guru garagaghara parameSThiyoM ke sAtha nirbhaya vicaraNa karate rahate the| isI liye| vivecana-prANAvAya pUrva meM 1000000 kAnar3I zloka haiN.| una zlokoM inha kasA prakAra ke zastrAstrA kA prAvazyakatA nahIM par3atI thii| ve mahAtmA meM pRthaka pRthaka bhASA ke bhaneka lakSakoTi zloka nikala kara mA jAte haiN| usakA pAhuDa (prAbhUta) pandha kI racanA karane meM bar3e buddhimAna hai / itanA hI nahIM, balki ! aMka nIce diyA gayA hai| be aniyoga dvAra nAmaka grantha kI racanA karane meM bhI parama pravINa haiN| ve sUkSmA-1 mahA mahimAvAna Ayurveda zAstra bhUvalaya tRtIya paMDa mUtrAvatAra se bhI tisUkSma jJAna meM gamya hone vAle jIvAdi SadravyoM ko gaNita-bandha meM bAMdhakara nikalakara pA jAtA hai| vaha sUtrAvatAra nAmaka tRtIya saMDa dUsare tAvatAra aGgajJAna meM milAne vAle gariNatAgamajJa aura aMka-zAstrajJa hote hai| vividha khaMDa se bhI nikala kara pA jAtA hai| vahazrutAvatAra nAmaka dUsarA khaMDa isa vastu athavA zabda ko dekha tathA jAnakara unakI vAhyAbhyantarika samasta kalAgyo / maMgala prAmuta nAmaka prathama khaMDa ke 56 veM adhyAya ke antima akSara se lekara yadi ko tatkAla hI vyAkhyAna karane meM kuzala hone se tattakAlIna samasta vidvAn / Upara par3hate cale jAye to yathAvat nikala kara pA jAtA hai| brAhmaNa unake yazoM kA guNagAna karate the| yaha adbhuta jJAna sAdhAraNa jntaa| yahI krama Age bhI cAlU rhegaa| arthAt pA~cavAM khaMDa vijaya dhavala pratya ko sahaja meM nahIM mila sktaa| choTe aMka ko lekara guNAkAra kriyA se bar3A / cauthe khaNDa ke prANAvAya parvaka nAmaka khaNDa meM yathA tathA nikala kara pA jAtA aMka banAne ke bAda una matrako aMka meM ekatrita karake usake phaloM ko dikha- hai| isI krama se pAge calakara yadi 8veM khaNDa taka pahuMca jAyeM to antima . lAne vAlA sabase jaghanyAMka 2 hai sarvotkRSTAMka hai tathA usake andara rahakara / maMgala prAbhuta rUpa navaveM khaNDa taka eka aisI camatkArika kAvya racanA hai jisase prataziya vidyA ko pradAna karane vAle alokAkAza paryanta samasta aMkoM ko bata- ki aSTha mahAprAtihArya vaibhava se lekara samasta : khaNDa eka sAtha sugamatA se
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 siri bhUvalaya sarvASa sibi saMgha,baiMgalora-dillI par3A jA sakatA hai jo ki ki dhutake.valiyoM ke sAkSAta mUrna svarUpa hai| pada kA artha durUha hone se ise chor3a denA par3A / anAdi siddhAnta pada ke eka meM . hAtho ke Upara rakkhI huI ambArI ko syAhI (iGka) se pUrNa karake rahane vAle gyAraha aMka pramANa akSaroM ke samUha ko kauna dhyAna rakhane meM samartha ho usa syAhI se jitane pramANa meM grantha likhA jA sakatA hai use prAcIna kAla meM / sakatA hai ? arthAt isa kAla meM koI bhI nahIM kyoMki yaha zrutakevalI gamya hai| eka pUrva kahA jAtA thA; Adhunika vaijJAnikoM ke mana meM yaha bAta nahIM paatii| RddhidhArI muniyoM ko isa krama prApta veda jJAna ke aMka ko prakramavartI yo| unakA tarka thA ki itanI vizAlatA eka pUrva kI nahIM ho sakatI; kintu 1 jJAna se samajha kara nirmala rUpa madhyama jJAna prApta ho jAtA hai| unhIM muniyoM jaba unake sAmane adbhuta bhUvajaya zAstra tathA usake antargata prAmANika gaNita ke dvArA viracita hone se yaha bhUvalaya grantharAja mahA mahimA saMpanna hokara zAstra prastuta huyA taba sabhI ko pUrNa rUpa se vizvAsa ho gayA aura zraddhA pUrvaka puNya puruSoM ke darzana tathA svAdhyAya ke liye prakaTa huprA // 32-33 // loga isakA svAdhyAya karane lge| itanA hI nahIM isakI mAnyatA itanI adhika ! vidvAnoM ne mAlA ke samAna ina aMkoM ko guNAkAra karate huye eka viziSTa baha gaI hai ki yaha grantharAja rAjabhavana, rASTrapati bhavana tathA vizva vidyAlayoM / vidhi se prANAvAya pUrva nAmaka grantha se aMkoM dvArA akSaroM ko banAkara divyo(yUnisiTIja) ke sarasvatI bhavanoM (lAibreriyoM) meM virAjamAna hokara sabhI vadhiyoM ko jAna liyA thaa| vaha samastAMka chaha vAra zUnya aura saralamArga se ko svAdhyAya karane ke lie sarakAra se mAnyatA mila gaI hai aura bhArata sarakAra cAra, cAra, pA~ca, do bindI, bindI, pATha, do, pAMca, do eka, do arthAt 21 kI vidhAna sabhA tathA maisUra prAnta kI vidhAna sabhA meM isakI carcA bar3e joroM hajAra koDA kor3I 25 koTA koTi, do kor3A kodd'ii| se cala rahI hai| ATha sau karor3a paccIsa lAkha kor3I cAlIsa kor3I aMka pramANa hotA isa prANAvAya pUrva meM 130000000 (teraha karor3a) pada haiM / aura eka / hai / usako aMka saMdRSTi se deM to 212528002544000000 aMka pramANa pada meM 16348307888 pakSara hote haiN| 130000000 ko yadi upayukA hotA hai| akU se guNA kareM to jitamA aMka pramANa hogA utanI aMka pramANa prANAbAya prANAvAya pUrva dvAdazAMga ke antargata eka pUrva hai joki upayukta aMka pUrva kA paka hogaa| yaha saiddhAntika gAnA kA krama hai| bhUvalaya kA kramAMka pramANa akSaramaya hai, usameM vaidyaka viSaya vidyamAna hai| caraka suzruta vAgbhaTTa asAdhA hai, kyoMki 3 prAnupUrviyoM ko pRthak pRthaka gaNanA hone se aMka bddh'| ko vRddhatraya kahate haiM vaha vRddhatraya grantha atharvaveda se pragaTa huA hai, aisI vaidika gayA hai| arthAt teraha karor3a teraha karor3a =jo aMka prAtA hai usa aMka ko| vidvAnoM kI mAnyatA hai| kintu yaha bAta ThIka pratIta nahIM hotI kyoMki upayukta gyAraha aMka 4 gyAraha aMka=jo aMka prAtA hai usame guraNA karane se Ane / atharvaveda choTA hai usameM se vRddhatraya jaise vizAla grandha pragaTa nahIM ho skte| vAlA samghAMka pramANa saMpUrNa Ayurveda zAstra bana jAtA hai| kintu bhUvalaya grantha kA nirmANa 64 akSaroM ko vividha rUpa bhaMgoM se 62 maMka vivecana:-pada pAbda kA artha tIna prakAra kA hai pramANa akSaroM se huyA hai ataH bhUvalaya se saba bhASAyeM aura sarva viSaya karor3oM 1-praryapada, 2-pramANa pada aura 3-madhyama pada athavA anAdi siddhAnta | zlokoM meM pragaTa hote haiM / isalie bhrUvalaya se samasta vaidyaka viSaya svatantra rUpa pada / artha pada meM kevala paryAvavodha yadi ho gayA to basa Thoka hai| vahAM para se pragaTa hotA hai| usakA udAharaNa yaha haianya vyAkaraNa tathA gaNitAdi lakSaNoM ko prAvazyakatA nahIM pdd'tii| pramANa zrImad bhallAtakAdrivasatijinamunisUtavAderasAbjama, pada meM anuSTup prAdi chaMdoM ke eka caraNa meM pATha Adi niyata akSara hote haiN|| 'anyArtha' lAJchanAkSaM ghaTapuTarabanAnAgatAtotamUlam / [bhUvalaya meM isase vyatireka kama hai ] sabhI vyAvahArika vidvAnoM ne ina donoM padoM demaMduvarNasUtrAgavidhigariNataM sarvalokopakAraM, kA prayoga vyavahAra meM rakhakara losare ko chor3a diyA hai kyoMki anAdi siddhAnta / paJcAsyaM lAjanAgnibhasitagurapakaraM bhadrasUriH samantaH /
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 223 siri bhUSajaya sabaci siddhi saMgha bepatora-dillI suvratI yaha vaidyaka viSayaka iloka panya kisI grantha meM upalabdha nahIM hotA, , jIvoM ke roga nivAraNArtha vaidyaka zAstroM kI racanA kaise ho sakato hai ? kevala bhUvalaya grantha meM hI milatA hai| jina muniyoM ne jo grantha racanA kI hai vaha aMga paramparA kA anusaraNa yadi zAradA devI sAkSAt prakaTa hokara apane varada hastoM se svayaM jilA karatI huI kI hai| ataH vaidyaka zAstroM kA nirmANa karate hue prAcAryoM ne jina kA saMskAra kareM to upayukta aMko kA prAmANika zAstra siddha ho sakatA hai| proSadhiyoM ke upayoga ko sUcanA kI hai usameM ahiMsA dharma kI pramukhatA rakhate karapAtra meM paryAt muni prAdi satpAtroM ko bAhAra pauSa vAdika dAna denevAle hue vastutatva kA nirUpaNa mAtra kiyA hai| ataH usameM koI bAdhA upasthita uttama dAtAoM ko yaha prAraNAvAya pUrva zAstra mAlUma ho jAtA hai| isa kAla nahIM hotii| taka arthAt zrI kumudendu prAcArya taka jisane jJAna prApta kara liyA hai unake / yaha yadi isa vaidyaka zAstra kA niSedha kiyA hotA to 14 pUrva meM prANAnAma nirdiSTa kreNge| vAya pUrva ko maMgavAna jinendra deva nirUpaNa hI nahIM krte| isa grantha ko kisI dAno bayAMsa brahmadata manuSya ne to likhA nhiiN| yaha sAkSAta jinendra deva kI vANI se hI prakaTa .sundara sena humA hai| ataH isakA svarUpa jaisA hai vaisA likhane meM kisI prakAra kI bAdhA nakSatrAyA padmasena nahIM hai| bhagavAna jinendra deva apanI kalpanA se kucha nahIM karate, kintu vastu kA somasena jaisA svarUpa hai vaisA hI unhoMne nirUpaNa kiyA / ataH isameM kisI prakAra kI mahendra somasena / koI bAdhA nahIM pAtI Ayurvedika meM manuSyAyurveda, rAkSasAyuveda, puSyamitra punarvasu tathA samasta jIvAyurveda gabhita hai| rAkSasAyurveda meM madya, mAMsa Adi abhakSya saundara jayadatta padArya mizrita haiN| jinakA sevana karane vAle rAkSasoM ko siddha zuddha pArA, vizAkhadata dhanyasena svarNa tathA lohAdika bhasmoM se taiyArakI gaI siddhauSadhiyAM lAgU nahIM hotii| sumitra dharmamitra kyoMki prazuddha paramANuyoM se racita rAkSasoM ke azuddha zarIra ke lie azuddha mahAjitanandi . vRSabhavarddhanadatta auSadhiyA lAbhadAyaka hotI haiN| mAMsa, madirA, manu, mala mUtrAdi ke dvArA taiyAra darasena (dhanya sena) sukUla rasa kI gaI auSadhiyAM azuddha hotI haiN| aura ye azuddha auSadhiyAM anAdikAla se banyasena varddhanadatta . yathAvat rUpa se pracalana meM Ane ke kAraNa apane yathArtha nAmAnusAra haiN| unakI ina sabhI rAjAoM ne pAhAra mAdi 4 prakAra ke dAna ko satpAtroM ko prayoga meM lenA yA na lenA buddhimAnoM kA kArya hai| dekara atizaya puNma baMdha karake tuSTi, puSTi, zraddhA, bhakti, alubdhatA, zAnti ! dharma mArga meM pravartana vRtti karanevAle jovoM ko hiMsAdi pAMcoM pApoM tathA akrodha ina sAta guNoM se yukta utama dAtUpada prApta kiyA thA 136-55 // ko tyAga denA caahie| ataH unake lie yaha prazuddha poSiyA~ upayukta nahIM isI bhUvalaya ke cauthe khaMDa prANAvAya pUrva meM 15000 phUloM se samasta / hotii| unake lie vizuddha rasAyana mUkSmAti sUkSma pramAza arthAt suI ke ana Ayurvedika zAstroM kI racanA isalie kI gaI ki vRkSoM kI jar3a, patte, chilakA ! bhAga pramANa mAtra bhI siddhauSadhiyA~ kuSTha, kSayAdi asAdhya rogoM ko samUla naSTa tathA phaloM ke tor3ane se ekendriya jovoM kA ghAta hotA hai| kintu mahAbatI 1 karake amogha phala detI hai tathA vRddha manuSyoM kI kAyA palaTa kara taruNa banAne sunirAja ekendriya jovoM kA bho vadha nahIM karate / aisI avasthA meM vyAdhigrasta ! meM pUrNa saphala hotI haiM isakA vistRta vivecana prAraNAvAya pUrvaka nAma caturtha
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 .:. . siri bhuvalaya mAtra siddhi saMgha begalora-dillI khaMDa meM kiyA jAyagA / upayukta caubIsa dAtAroM ne mAhAra, auSadhi, zAstra isa suramarakSaNa kAvya meM Rddhi, aya nAza, prANa rakSA, yaza, (kAnti).. abhaya ina cAra prakAra ke dAna satpAtroM ko dekara trikAlavI jodoM ke kalyA- istambhana, pAcana Adi pATha mUtroM dvArA auSadhiyoM kA varNana hai / NArya lokopakAro isa vizuddha Ayurvedika zAstra ko sthAyI rktaa| unakA usa rata mariNa ko sevana karane mAna se navIna janma ke samAna navIna , yaha kArya atyanta zlAghanIya hai / 36 55 // kAyAkalpa ho jAtA hai| tathA usa rasa mariNa sevana se prAtmA meM aneka kalAyeM uparyukta prANAvAya pUrvaka jo aMka haiM utane hI aMka pramANa eka tole / pragaTa hotI haiM / 60 parizuddha bhasma banAye hue pAre meM chidra ho jAte haiN| chidra sahita baha pArA' isa rasamariNa ko sabase prathama bharata cakravarto ne sevana kiyA / 6 / paraspara meM puna: nahIM milatA 1 isI pAre meM yadi phUloM ke rasa se mardana karake isa pRthvA ke vahI puruSottama the|62|| agnipuTa meM pakAyA jAya to vaha ratna ke samAna pratibhAzAlI vizuddha rasamaNi ve ho satya vIrya zAlI the / 63 / bana jAtI hai| usa mariNa ko baz2a khecarI dhuTikA, ralatraya auSadhi, basanta ve sadA zatru mitra ko samAna samajhate the / 64 / / isa kAraNa ve sAmrAjya aizvarya ke adhipati bana gaye the|654 . . kusumAkara ityAdi aneka nAmoM se pukArate haiM / ina mariNayoM ko pRthak pRthaka rUpa se yadi apane hAtha meM rakhala to AkAzagamanaH jalagamana ityAdi aneka ve hI marmajJa tathA dharmavIra the|66| siddhiyAM upalabdha ho jAtI haiN| yaha saba puSpoM se bana jAtA hai na ki vRkSoM ko| ye hI dAnavIra the 1671 chAla Adi ekendriya jIvoM ke ghAtaka padArtho se 156/ ve hI dharma zrotAoM meM pramukha the|68.. - : vivecana-mAcArya zrI kahate haiM ki jisa prakAra bhUvalaya grantha rAja ve hI zuravIra yoddhA the|66| kI racanA garirAta zAstra kI paddhati se kI gaI hai usI prakAra saMyoga bhaMga se ve kaviyoM dvArA bandanIya tathA stutya (prazaMsanIya) the 70 / / ve navona bharma priya zrotA kahalAte the|71|| (Permeetesletion and comlicacial ). aneka prakAra kI bhaktiyoM tathA binayoM se yukta the.17|| vasanta kusumAkarAdi rasoM ke saMyoga se vividha bhAMti kI rAsAyanika auSadhiyAM prApta kI jA sakatI hai| jaba kebala eka hI pauSadhi meM mahAna guNa ve svayaM-samrATa kahalAte the|73| vidyamAna hai to saMyoga bhaMga vidhi se samasta siddhauSadhiyoM ko ekatrita karane pr| ve lAvaNya puruSottama kahe jAte the|74 . kitanA guNa hogA, so varNanAtIta hai| samasta puruSoM meM zreSTha zarIra dhAraka the 753 , ve pAvana puNDarIka ye 76 / 18 hajAra puSpAyurveda ke anusAra kula nikalane se pahale vRkSoM ko kalI dAna ke prabhAva me nabIna phala prApta karane vAle the|775 tor3akara una kaliyoM kA prakaM puthak pRthak nikAla kara pAre ke sAtha usa rasa isI pakAra yoga dhAraNa karane vA rAjAlA kuNAla thA 178 .. meM puTa dete the, taba vaha pAda rasa kaNi taiyAra hotA thA / 57 / aizvarya meM nArAyaNa ke samAna ye 76 / usa puSpAyurveda ko auSadhi rAziyoM ko kahanevAlA yaha bhUvalaya hai|58| usa pauSadhi ke cabAne se subhauma cakravartoM ke samAna tejasvI ho jAte " usa puSpAyurveda ke anusAra taiyAra kI gaI rasa maNi sevana karane se 10 vorya-stambhana hotA hai, vRddha avasthA yauvana pavasthA meM pariNata ho AtI hai| ugratA meM ve bhujaMga ke samAna the| .usake sevana se yakAla mRtyu nahIM hoto, zarIra mur3a ho jAtA hai|58 pRthvI kA ajJAna dUra karanevAle ye 182 ... :...:...
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ . .. siri bhUvalaya , sArtha siddhi saMgha maiMgasaura-dillI sAtAra isa taraha bhagavAna mahAvIra ke samavazaraNa rAjA therieka thA / 3 / / dharmadAya mallinAtha ye tIrthakara aMka hai 18 ... ... ...... prApta kiyA zreSTha muni kA yaha deha yAnI isa muni kA zarIra tapa yA saMyama isI aMka ke muni suvratanAtha haiM / 16 / ke dvArA tapate hue dhUli se lipta huye isa zarIra kI pUli ko apane zarIra se sAta tIrthakara aMga deza meM adhikatara bihAra karanevAle haiN|95! sparza karane se roma se jarita hayA zarIra eka niroga banakara kAmadeva ke vIranAtha aura neminAtha videha deza meM 1851 samAna tathA taruNa yuvaka ke samAna bana jAtA hai / 04 / zAntinAtha, kunthunAtha, aranAca kA kurujAGgala deza balaya vihAra kSetra atyanta purAne tathA asAdhya roga ke nAza karane ke lie atyanta uttama -100 / mIThI rAma varNa auSadhi se yukta Rddhi dhArI muni ke muMha kI lAra tathA mUThana samasta tIrthakaroM kA vihAra kSetra AryAvarta yA bhAryavalaya rahA hai| .. ko sevana karane se tayA yUka sevana karane se saMsArI sampUrNa mAnava prANI ke sarva-1 101-102 // cyAdhiyAM nAza hotI haiM / usa muni ko kSalla aauSadhi Rddhi kahate haiN| isa prakAra tIrthaMkaroM ke bihAra kA yaha (AryAvarta) bhUvalaya hai / 103 / jisa muni ke zarIra ke pasInA ko hamAre dArIra ko sparza karane mAtra esa va kasA tughA maheza gupaka zloka (paya) hai 104.: se purAnI vyAdhiyAM kA upazama hokara nabIna kAtimAya sundara kAyA bana jAto yaha bharata kSatra kA vaibhava hai / 10 / . .... .... hai tathA garva ke sAtha apane ko yaha batalAtA hai meM kAma deva hU~ ahaMkAra ko yaha kuru deza kA pratidAya rUpa kuru hai / 106 // utpanna karane yogya zarIra prApta kara dene vAlI yaha sallopaghi Rddhi dhArI ye deza sarasa hai tathA pArasa, pArA Adi ko khAnivAle haiN|10|| muni-ke asIna kA hI mahatva hai / 8586 / ye deza mahAna puruSoM ke utpAdaka haiM tathA mahAna vairAgya utpanna karAkara grAdi se lekara anta taka roga ko nAza karanevAle, zrI jina muni ke mukti ko prApta karAnevAle haiN|108| Rddhi ke zarIra kI eka mala karaga ke aNu ko lekara apane zarIra ko lagAne yaha bhUvalaya manuSya ke saubhAgya ko prApta karAnevAlA hai |16 mAtra se jo Adi anta kA roga naSTa hotA hai aise Rddhi ko vidvajjana jalloSadhi kahate haiM / jina RSiyoM kI jihvA (jIbha) para AyA huA kaDavA, nIrasa padArtha bhI madhura (mIThA) rasamaya pariNAta ho jAtA hai, vaha maghusrAvI Rddhi hai| unake jina yati ke kAna, aAMkha, nAka, danta ke mala chUne mAtra se pArIra ke ! zarIra kA mala bhI madhura ho jAtA hai / 110 / .. mamasta roga naSTa ho jAte haiM, vaha maloSadhi Rddhi hai| jina RSiyoM kA thUka, viSThA tathA mUtra pRthvI para par3A hamA sukha . ve sAdhu puSpadanta bhagavAna ko prApta hue haiM / - ve pArzvadvaya (supAzvanAtha, pAzrvanAtha) ko prApta hue haiM / 10 / jAtA hai usa sUkhe hue mala mUtra kI bAyu ke chune mAtra se anya jIvoM ke roga ' ve muraNa kI apekSA gaNanAtIta-anantanAtha ko prApta hue hai / 11 / / dUra ho jAte haiM, yaha viDoSadhi Rddhi hai|111|| ve samasta jIvoM ko saMsAra tApa se zItala karanevAle zAtalanAya bhgvaan| jina RSiyoM ke zarIra ko chUkara bahane vAlI vAyu ke sparza mAtra se ko prApta hue haiM 162 / samasta mAnava pazu pakSiyoM ke samasta roga dUra ho jAte haiM, tayA kAlakUTa viSa samasta vizva se pUjya vAsupUjya bhagavAna haiM / 63 / kA prabhAva bhI naSTa ho jAtA hai vaha jalauSadhi hai|112 . . .. ve vimalanAtha anantanAtha ko prApta hue haiN|4| jina RSiyoM ke mukha se nikalI huI lAra ke dvArA rogiyoM kA viSa dara
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 siri bhUSanadha samarSi sidhi saMgha, baiMgalora-vilo jhe jAve yaha prAsyaviSa nAmaka Rddhi hai / 113 / hai| isakA nAma prANAvAya rasa bhI hai| isako vidvAna jAnate haiM / yaha tyAgiyoM jina muniyoM kI dRSTi (dekhane) dvArA dUsaroM kA viSa dUra ho jAve vh| ke pAzrama se pragaTa humA hai / 130.138 . dRSTi viva Rddhi hai / 14 isa prakAra 18 hajAra zlokoM dvArA isa bhUvalaya meM 18 hajAra puSpoM aise RddhidhAraka muni jisa janameM rahate haiM unake prabhAva se usa banakI vana-1 ke prabhAva ko pragaTa karavAle puSpAyurveda kI racanA huI hai / 13 // spatiyoM ( vRkSa, bela, paudhe prAdi ) ke phala phula, patte, jar3a, chAla Adi bhI aThAraha hajAra jAti ke uttama phUloM se nicor3a kara nikale hue puSpa mahAna guNakArI evaM roganAzaka ho jAte haiN|115|| rasako pArada ke puSpoM se mardana karake puTa meM rakhakara navIna rasa kI puTikA una bataspatiyoM ke sparza ho jAne se viSa bhI amRta ho jAtA hai / 116 / / ko bAMdhakara usa puTa ko pakAne ke bAda rasa siddhi taiyAra hotI hai| taba yahI zrIjinendra bhagavAna ke kahe anusAra una vRkSoM ke patra mada ( nazA rasAyana navIna kalpasUtra baMdyAMga arthAt mAdhurveda kahalAtA hai / 140-141 // mUrkhA) dUra karane vAle hote haiM 1117 / ___ yaha Ayurveda zrI samanta bhadrAcArya RSi dvArA vazIbhUta kiyA gayA RddhiyoM ke upayoga meM Ane vAle sarala vRkSa / 1181 prANAvAya pUrva ke dvArA nikAlakara viracita kiyA huyA asadRzya kAvya hai| tiruha vRkSa mAdala (bijaurA), vRkSa kI kalI ke prakaM se dAMtoM kA / aura yaha kAvya carakAdika kI samajha meM na AnevAlA hai / arthAt yaha asahazya mala dUra ho jAtA hai / 116-122 / kAbya hai / isako zravaNa vaidyAgama kahate haiM / yaha zramaNa vaidyAgama atyanta lakSita inake phUloM ko kuNDala kI taraha kAna meM lagAne se kAna baja samAna / Ayurveda hai aura yaha zravaNoM ke dvArA nirmANa hone se atyanta rucikara hai tathA haba bana jAte haiN|123| saMsAra ke prANimAtra kA upAkArI aura hita kAraka hai / isalie bhavya jIvoM una puSpa ko sUcane se nAka ke roga naSTa ho jAte haiN|124 kI rUci pUrvaka par3hakara ke isa vaidyAMga praryAt kathita Ayurveda kRti ke anusAra una puSpoM meM aneka guNa haiM / 125 // isa auSadhi ko agara jIva grahaNa kareMge to iha para ubhaba loka sukhadAyaka ina samasta puSpoM ko jAnanA yogya hai / 126 // prArama hita sAdhana karane yogya niroga zarIra bana jAtA hai / 142-143 / / sUrya ke udaya hone para khilane vAlA kamala udaya padma hai / 1271 isakA spaSTI karaNa zrI kumudeMdu AcArya ne svayaM karate hue likhA hai ityAdika puSpa padmAvatI devI ko pariNamA hai 112 // ki isa prAyurveda kA nAma ahiMsA Ayurveda hai aura isa ahiMsA puSpAyurveda kI rAjA jinadatta ina puSpoM ko padmAvatI devI ke sAmane bar3AtA thaa|126 paripATI RSiyoM tathA zrI tIrthakara bhagavAnoM ke dvArA nirmita hokara paramparA rAjA jinadatta una puSpoM ko padmAvatI devI ke zira para virAjamAna se calatI AyI hai| isa caudahaveM adhyAya meM puSpAyurveda vidhi ko gharakAdi bhagavAna pAzrvanAtha ke caraNoM para car3hAtA thaa| bhagavAna pArzvanAtha ke caraNoM RSi ne samajhane vAle vidhi ko jina dala rAjA ko zrI devendrayati aura amodha ke tathA padmAvatI devI ke zira ke sparza se ve puSpa prabhAvazAlI ho jAte the| varSa rAjA ko yo samasta prAcArya ne sAdhana rUpa meM batAye gaye puSpAyurveda vidhi una puSpoM ke rasa se zrI devendra yati ne mahAna camatkAra dikhAyA tathA vaha rasa ! kA isa adhyAya meM nirUpaNa kiyA gayA hai / devendra yati ne rAjA jinadatta ko diyaa| rAjA jinadatta ne usa rasa se anupama / ahiMsA maya Ayurveda ke nirmANa kartA puruSoM ke utpatti sthAna tathA phala prApta kiyA / usa rasa ko pairoM ke taluyoM meM lagAne se yojanoM taka zodha ! unake nagaroM ke nAmacale jAne kI zakti pA jAtI thii| isI kAraNa isakA nAma pAda rasa Rdi| RSabhanAtha, ajitanAtha, anantanAtha 14|
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUktaya sarvArtha siTi saMgha, maMgaloraladillI abhinandana ina cAroM kA janma sthAna ayodhyA nagaro hai / 145-146 / isa taraha manAdi kAla kI paramparA se cale pAye hue ahiMsAmaya prAzambhavanAtha kA zrAvastI hai1947| yurveda meM duSToM ne apanA svArtha siddha karane ke lie isa mAyurveda meM jIva hiMsA sumatinAtha kA vinitA purI hai / 1486 1 kI puSTi karake racanA kiyA hai / ata: ina khaloM ke kAvya ko dhikkAra hai / 168 / zrI padma prama bhagavAna kA kauzAmbo nagarI hai / 146-150 / atyanta sundara isa aAyurveda zabda kA artha mAyu tathA zarIra mana vacana zrI bhagavAsa pAvanA yA zupavinAya ko janma bhUmi vArANasI moina tInoM baloM ko bar3hAne vAlA hai| aura yaha Ayurveda ziva tathA krama basa hai|151-152| zrI caubIsa bhagavAna kI paripATI se nikalakara manake dvArA utpanna hokara pAyA huA prANavAya nAmaka zaulaguraNa hai / hola kA artha jIva hai / yaha jIva hamezA zrI candraprabha bhagavAna ko janma bhUmi candrapurI hai / 153 / apane svarUpa se bhinna hokara kisI para padArtha rUpa nahIM hotA / jIva ke andara zrI puSpadanta bhagavAna ko janma bhUmi kAkaMdI purI hai 154-155 / / Ane vAle tathA jIva ko ghAta karane vAle prazuddha paramANugoM ko dUra kara jIna zItalanAtha bhagavAna kI janma bhUmi bhadrilA purI hai / 156 / | ke svarUpa kI rakSA karanA yA anya AtmaghAta karane vAle azubha pariNati se zreyAMsanAtha bhagavAna kI janma bhUmi siMhapurI hai / 157 / baghanA isa zIla marthAt jIvAtmA kA svarUpa hI zIla hai| zrI vAsupUjaya bhagavAna kI janma bhUmi campApurI hai / 158 / isa zloka meM prANAvAya zIla kA artha jIva dayA yA jIva kI rakSA zrI vimalanAtha tIrthakara kI janma nagarI kauzalapura hai / 156 // 3 kara diyA hai| jisa prAyurveda zAstra meM jIva rakSA kI vidhi na ho zrI dharmanAtha bhagavAna ko ratnapurI hai / 160) 3 yA jIva hiMsA kI puSTi jisameM ho vaha mAyuvada zAstra jIva kI rakSA kisa zrI zAnti, kuthunAtha, aura arahanAtha kI janma nagarI hastinApura hai| prakAra kara sakatA hai ? mAyurveda zAstra kA artha sampUrNa prANI para dayA karanA 161-1621 hai yaha dayA dharma mAnava ke dvArA hI pAlA jAtA hai| isalie isa mAnava kA dhI mallinAtha naminAtha ko nagaro mithilApurI hai / 163 / kartavya sampUrNa prANo mAtra para dayA karanA batalA diyA hai| kyA pratyeka mAnava zrI munisuvrata tIrthaMkara kI janma nagarI kuzAgra puro hai / 164) ko dayA dharma kA pAlana nahIM karanA cAhie? avazya karanA cAhie / aura zrI neminAtha tIrthaMkara kI janma nagarI dvArAvatI hai / 165 / naumAMka arthAt nau aMka hI jIva dayA hai aura yahI jIvakA svarUpa hai / 169 / zrI bhagavAna mahAvora to kara kI janma nagarI kuNDala pura hai 166 / jisa mAyurveda meM eka jIva ko mAra kara dUsare jIva kI rakSA karane ina tathaMkaroM kA jahAM-jahAM janma hai unakA janma hI yaha bhUvalaya anya vAle vidhAna kA pratipAdana kiyA gayA hai tathA jisameM caraka RSi ke Ayurveda arthAt vaidyAgama ko khaNDa kara ahiMsA Ayurveda kA prati pAdana kiyA hai vaha maha sUvalaya prantha sampUrNa vizva ke prANI mAtra kA hita karane vAlA hai| / ahiMsAtmaka Ayurveda hai / 17 / yaha sUvalaya sampUrNa saMyama tapa zakti tyAga ityAdi parizrama se cAra dhAtiyA / prAraNAvAya se sthAvarAdi jIvoM kI hiMsA karane se hI Ayurveda kI koM ke naSTa hone ke bAda zrI toyaMkara parama devake mukhArabiMda se nikalA huA hai auSi tayAra hotI hai anyathA nahIM kyoMki jaina darzana meM zrI bhagavAna mahAvIra hai |is ahiMsAmaya bhUvalaya ke antargata nikale hue aThAraha hajAra zloka ne sampUrNa prANI mAtra kI rakSA karanA prAraNo mAtra kA kartavya batalAyA hai| puSpAyurveda ke haiM / aura yaha Ayurveda sampUrNa jIva kI rakSA karane ke lie dayA ! parantu Ayurveda kI racanA prAraNAvAya ke binA arthAt prANI ke vAyu ko ghAta ahita hai| kiye binA isa prANAvAma paMcAgama kI davAI taiyAra nahIM hotI / isalie
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ . siri bhUSalaya savArya siki saMca begalora-billI isa prANAdAya Ayurveda ko prauSadhi taiyAra karane ke lie jovarakSA karanA bahuta 1 ko jar3a Adi ko yahAM grahaNa nahIM kiyA gayA hai| rasAyana auSadhi kA vidhAna anivArya hai| kyoMki isameM pApa kA baMdha nahIM hotaa| parantu apano kalpanA ke kevala puSpoM se hI hotA hai / isalie kevala puSpoM kA hI yahAM varNana kiyA dvArA kalpita hiMsAmaya grantha ko racanA karake kara rAkSasa ke samAna prakRti ke gayA hai| manuSyoM ne isa granya kI racanA karake pracalita kiyA hai| prANavAyu ke bAre meM kahA bhI hai ki. isa taraha hiMsAmaya grantha kI racanA karane kA kAraNa yaha humA ki / "prANapAnassamAnasya dAnavyAnassabhAnagaH" bhagavAna mahAvIra svAmI ko ahiMsAmaya vAraNI ko tathA hiMsA aura ahiMsA ke ityAdi daza vAyu ko sahAyatA lenI par3atI hai| kintu jinendra bhagavAna bhAva ko Thoka na samajhane ke kAraNa tathA inako bhAvanA pahale se hI hiMsAmaya ! ko vANI meM prANa Adi vAyu kI jarUrata nahIM par3atI aneka vastuoM se mizrita hone ke samAna tIna car3hI huI thii| isalie ina duSTa tathA kara pariNAma ke 1 hone para bhI unakI vANI kA artha spaSTa rIti se pratipAdita hotA hai| dvArA viracita isa pApa tathA hiMsAmaya aAyurveda grantha ko dhikAra ho, aisA thii| isa prakAra jo auSadhi Rddhi hai vaha Rddhi jisa bhavya mAnava ko prApta digambara jainAcArya kumudendu kahate haiM / 171 / / huI hai, unako sparza karane mAtra se paramparA se AtmA ke sAtha lagA hupA karma sabase pahale kisI bhI mata kA pAgama, kAstra, ghAyuvada yA prANAvAya! vaMza tatkAla naSTa hotA hai / 173 / ityAdi jo bhI zAstra hoM una sabhI granthoM meM sabase pahale jIva dayA arthAt isa Rddhi ko prApta kiye hue mAnava meM beSTha 1-2-3 // 174 / sampUrNa jIvoM ke prati karuNA bhAva avazya honA cAhie kyoMki yahAM jItoM 4-5-6-8-6 17 ke prati bayA yA karuNA bhAvanA nirUpaNa na ho vaha kabhI bhI Ayurveda vadyAgama 10-11-12 / 176 / nahIM kahA jA sakatA / isalie sadA jIvoM kI rakSA karane kI bhAvanA rakhanA 13-14-19-21 / ye rAjabaza tathA ikSvAku vaMza ke the|| 77-176 / hI tapa hai aura iso ke dvArA rasa Rddhi arthAt auSadhi Rddhi kI prApti hotI zrI pAzca nAya aura supArzvanAtha ugra vaMza ke haiN| dharma zAnti nApa hai|172-173| aura ku'ghunAtha arahanAtha, ye kuru vaza ke haiM / 180-181-1824 vizeSArtha:-isa bhagavAna mahAvIra svAmI ke mukha se nikalI huI divya I bIsa tIrthaMkara zrI munisuvratanAtha harivaMza meM hue haiM / zrI barddhamAna dhvani ke prANAvAya pUrva se nikalane ke kAraNa isa sUcalaya nAmaka grantha meM / nAtha vaMza ke hai / 183 se 156 / kisI jIva kI hiMsA nahIM hai| mahAvIra bhagavAna se lekara zrI kumudendu AcArya zrI neminAtha harivaMza ke haiM 117 taka jitane bhI yahAM vratadhArI digambara muni ho gaye haiM ve sabhI anAdi kAlIna hai ye pAMcoM vaza harivaMza ( ikSvAku vaMza, kuruvaMza, harivaMza, vaMza, bhagavAna vItarAga kI paramparA se bhagavAna mahAvIra svAmI ke anuzAsana ke aura nAtha baza) bhArata ke pramukha rAjavaza haiM, inameM dharma paramparA calI pAI anusAra the aura bhagavAna mahAvIra se lekara kumudendu prAcArya taka jitane bhI hai aura isa vaza ko dUsaroM ke Upara acchA prabhAva rahA hai / 188 se 19za vratI digambara muni ye ve sabhI bhagavAna mahAvIra ke anuyAyI the| isIlie / bhagavAna grAdinAtha se lekara bhagavAna mahAvIra taka cale pAye hue 16000 hajAra jAti ke puSpoM se vaidyaka grantha kA nirmANa kiyA gayA thaa| hueDAva-sarpiNI kAla meM yaha bhUvalaya grantha kArya kAraNa rUpa hai| yAnIyahAM para yaha prazna uThatA hai ki vRkSa kI jar3a, pattA aura chAla ityAdi na lekara tIrthaMkara kI vANo kAraNa rUpa aura bhUvalaya kArya rUpa hai / 192 se 1941 kevala puSpa ko hI kyoM liyA ? yaha bhUvalaya anya kisI alpajJa kA kalpita nahIM hai, balki sabasa uttara-rasAyana auSadhiyAM kevala puSpoM se hI taiyAra hotI haiM / isalie vRkSa tIrthaMkaroM kI divya dhvani se isakA prAdurbhAva huA hai| bhagavAna mahAvIra ke
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri bhUvajaya 22 anantara zrI samantabhadra, pUjya pAda Adi yAcAryoM kI guru paramparA dvArA suvalaya grantha kA samasta viSaya zrI kumudendu AcArya taka calA AyA hai| ye samasta zrAcArya bhagavAna mahAvIra ke anuyAyI the| ina AcAryoM ne grantha racanA kisI syAti, lAbha, pUjA prAdi kI bhAvanA se nahIM kA inakA uddezya sva-para-kalyANa tathA AdhyAtmika vikAsa evaM prAtmA kI siddhi ho rahA hai | 165 | "zrI samantabhadra, zrI pUjyapAda Adi AcAryoM ne jo loka kalyANa ke lie rasa-siddhi Adi kA vijJAna apane manthoM meM kiyA, caraka Adi ne unakA yAdara, AbhAra na mAnate hue apanI khyAti ke lie upa prAcAryo ke granthoM kA anukaraNa karake grantha racanA kI hai / 166 / . 18 hajAra puSpoM kA rasa nikAlakara usako puTa deve phira anya bartana meM use rakhakara usakA mukha banda kara deve phira use agni para car3hAve, taba vaha navIna rasa siddha hotA hai| isa rasa siddhi ke zranantara hI zrI samantabhadra, pUjyapAda AcArya ne vaidyAgama kalpa sUtra kI racanA kI hai| zrI kumudendu zrAcArya kahate haiM ki zrI samantabhadra zrAcArya ne prAraNAvAya dvArA jo vaidyAgama kalpa sUtra kI racanA kI thI vaha adRzya hone ke kAraNa rasa siddhi vidhAna caraka zrAdi ko prApta nahIM huA taba una caraka Adi paramparAgata rasa vijJAna ko tyAgakara kalpita racanA kI tathA zrAyurveda grantha racanA caraka Adi se hI prArambha hugrA. aisI prasiddha kara dI aura usa rasAyana meM jIva hiMsA kA vidhAna kiyA aise hiMsA vidhAna karane vAloM ko zrAcArya dhikkArate haiM prAraNAvAya yAnI prANiyoM kI prANa rakSA rUpa prAyurveda tIrthaMkaroM kI vANI se pragaTa huA hai / caraka Adi ne asa jIvoM kI hiMsA dvArA rasa zrauSadhi vidhAna kiyA hai use prANiyoM kI prANa rakSA rUpa prANAvAya yA Ayurveda kaise mAnA jA sakatA hai / 167 | jana vRkSoM kI kaliyoM ( phUla kI avikasita avasthA ) ko tor3a kara athavA vRkSa se girI huI kaliyoM ko ekatra karake jala meM DAlakara unheM khilAte haiM, phira una kaliyoM kA rasa nikAlakara usa rasa se pratizaya prabhAvazAlI rasa auSadhi taiyAra hotI hai, joki indra ko bhI durlabha hai| gRhastha sthAvara jIva hisA kA tyAga nahIM hai, ataH vaha vRkSoM se phUla kI kaliyoM ko tor3akara rasAyana taiyAra kara sakatA hai / do indriya Adi yasa jIvoM kA saMkalpa se ghAta karanA gRhastha ke lie tyAjya hiMsA hai, aisA jinendra deva ne kahA hai / 168 / sarvArtha siddhisaMgha beMgalaura-dillI usa rasAyana kI svalpamAtrA bhI sevana karane se manuSya ke mahAna tathA jo roga naSTa ho jAte haiM / svastha zarIra dvArA manuSya tapazcaraNa Adi karake svargAdi ke sAMsArika sukha prApta kara letA hai aura anta meM apane svastha zarIra dvArA karma kSaya karake mokSa prApta kara liyA karatA hai / 133 / aise prabhAvazAlI jinendra dvArA upadiSTa prAyurveda pratyeka vyakti ko prApta karanA cAhie jisase vaha svapara kalyANa karake manuSya isa loka paraloka meM sukha prApta kara ske| Ayurveda samasta zArIrika doSoM ko naSTa karake bhauSaaiyoM ke guNoM se zArIrika bala Adi guNa pragaTa karane vAlA hai aise jayazIla Ayurveda ko sabase prathama karma bhUmi ke prArambha meM rAjA nAbhi rAya ke putra bhagavAna RSabhanAtha ne apane putroM ko par3hAyA thA / 200 se 202 // prAraNAnuvAda pUrva ke rUpa meM bhagavAna AdinAtha ke bAda kramazaH rAjA jita zatru ke putra bhagavAna ajitanAtha ne rAjA jitAri ke putra bhagavAna zambhava nAtha ne rAjA saMvara ke tanaya bhagavAna abhinandana ne rAjA meghaprabha ke putra bhagavAna sumatinAtha ne, nRpatigharaNa ke putra zrI padmaprabha tIrthaMkara ne, supratiSTha rAjA ke putra zrI supArzvanAtha svAmI ne rAjA mahAsena ke putra bhagavAna candraprabha ne, sugrIva rAjA ke putra bhagavAna puSpadanta ne, har3aratha rAjA ke putra zrI zItalanAtha tIrthaMkara ne, viSNunarendra ke putra bhagavAna zreyAMsanAtha ne vasupUjya rAjA ke putra bhagavAna vAsu pUjya ne rAjA kRtavarmA ke putra bhagavAna vimalanAtha ne, zrI siMhasena ke putra bhagavAna anantanAtha ne bhAnu rAjA ke Atmaja zrI dharmanAtha tIrthaMkara ne rAjA vizvasena ke putra bhagavAna zAntinAtha ne sUrya sena rAjA ke putra bhagavAna kunthunAtha ne rAjA sudarzana ke putra bhagavAna aranAtha ne, rAjA kumbha ke putra bhagavAna mallinAtha ne rAjA sumitra ke putra zrI muni suvrata nAya tIrthaMkara ne, vijaya narendra ke putra bhagavAna naminAtha ne rajA samudra vijaya ke putra bhagavAna neminAtha de, zrI bharavata rAjA ke putra bhagavAna pAzrvanAtha ne aura rAjA siddhArtha ke putra bhagavAna mahAvIra ne arhanta pada pAkara usI zrAyurveda kA upadeza samavazaraNa dvArA sUvalaya ( bhUmaNDala) meM apanI divyadhvani dvArA diyA isa prakAra isako pitR kula bhUvalaya kahate haiM / 203 se 220 tk| pitRkula paramparA se cale Aye prAraNAvAya zrAyurveda se garmita sUvalaya kA svAdhyAya karanevAle vyakti apanA zarIra niroga karake paramArtha ko siddhi kara
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ sire bhUvakSaya sarvArtha sidi ga gaura-vimI nete haiN| karma pahiMsA dvArA sampanna kiye hue rasa kA zarIra para lepa karane se zrI pUjyapAda prAcArya ne prAyurvedika anya kalyANakAraka dvArA siddha zarIra lohe ke samAna dRr3ha ho jAtA hai| yadi usa rasamaNi kA lohe se sparza / rasAyana ko kAvya nibaddha kiyA, usI ko maiMne (zrI kumudendu ne) bhUvalaya ke kiyA bAve to lohA suvarNa bana jAtA hai| zrI kumadendu prAcArya kahate haiM ki rUsa meM aMka nivaDa karake rogamukti kA dvAra khola diyA / 24 // rasamaNi ke siddha ho jAne ke samAna prAdhyAtmika siddhi ho jAne para pAtmA / yaha siddha rasa kAvya maMgalamaya rasa ko dilAnevAlA hai| nisandeha yaha ajara-amara bana jAtA hai / 22 / / | bhUvalaya arhanta bhagavAna kA upadiSTa Agama hai , isako suno aura hiMsA mArga zrI kumadendu prAcArya kahate haiM ki 'isalie ajJAnI logoM ne jo jIvoM (jIva hiMsA se auSadha nirmANa) ko tyAga do / 246 / 250 / kI hiMsA dvArA prauSadhi taiyAra karane kA ghAyuveda batAyA hai usako tyAgakara mana vacana kAya ko zuddhi pUrvaka bhagavAna ke upadiSTa puSpa Ayurveda ko prajJAna kA parihAra karanA cAhie / 222 // 118 hajAra zlokoM meM racanA karake bhUvalaya meM gabhita kiyA hai| 18000 meM se ... pApa aura pajya kA vivecana acchI taraha jAnakara hiMsAmaya pApa mArga tona banyoM ko haTAkara zeSa rahe 11+t ) ko navamAMka meM lAne para kA tyAga karake arhanta bhagavAna dvArA upadiSTa bhUvalaya ke anusAra ahisA mAme use mana vacana kAya rUpa tona ke sAtha guNA karane para (643-27) 27 kA anusaraNa karanA cAhie / 223 // / ke pramANa yaha bhuvalaya grantha hai // 25 // satyadeva guru zAstra hI isa jamata meM zaraNa haiM aisI aTala zraddhA ke sAtha 27 ghaMkoM meM garmita isa bhUvalaya grantha ko maiM manavacana kAya kI yadi mAyurveda ko sIkhanA cAhoge to hama tumako zIdha puSpa prAyuba da kA jJAna / trikaraNa zuddhi pUrvaka bhakti se namaskAra karatA huuN| cirakAlIna paramparA se prApta karA deMge aura tumheM usa pAyarveda dvArA navIna janma prApta ke samAna se cale Aye hue isa mUvalaya anya ko zuddha mana se bAra-bAra namaskAra karatA kara deMge / 22 // huuN|252| zrI pUcya pAda AcArya kahate haiM ki bhArata deza kI janatA ko mahisA kitane pAzcarya kI bAta hai ki paraka RSi praNIta hiMsAmaya prAyurveda maya puSpAyavaMda sunane kA saubhAgya milA aura mujhe janatA ko mAyubada sunAne kA ddhimAna rAjA amogha varSa kI rAjasabhA meM bhagavAna jinendra dvArA upadiSTa kA saubhAgya pApta huA hai / 226-227 ahiMsAmaya bhAyurveda dvArA parihAra karA diyA / 253 / isa prakAra jina 24 tIrthakaroM ko pitRparamparA se pAyurveda calA paayaa| zivapArvatIza gaNita dvArA kahA gayA vaidya bhUmikA vivaraNa tathA hai una tIrthadUroM ko mAtra paramarA ko aba batalAte haiM / bhagavAna RSabhanAtha usakA samanvaya kA antara kA eka, nau aMka tathA tIna, pAMca eka (3-5-1) kI mAtA maradevI, ajitanAtha ko mAtA vijayA, zambhavanAtha kI mAtA suSeNA, akSara nAma kA yaha bhUvalaya grantha hai| abhinandana kI mAtA siddhArthA, sumatinAtha ko mAtA pRthivI, candraprabha kI mAtA jaise no 1-choTe aMka 3+5+1= punaH 1026 pAnevAlI maka lakSmaNa, puSpadanta kI mAtA rAmA, zItalanAtha kI mAtA nandA, zreyAMsanAtha kii| vidyA yaha 'lu' akSara zrI siddhi bhagavAna dvArA car3hakara prApta kiyA hayA caudaha mAtA veNudevI, vAsupUjya kI mAtA vijayA, vimalanAtha ko mAtA jayazyAmA, 1 guraNa sthAna nAmaka arahanta bhagavAna ko paramparA se calA pAyA hupAla' zabda anantanAtha kI mAtA sarvayazA, dharmanAtha kI mAtA suvrata, zAMtinAtha kI mAtA / hai|254-25|| airA, kunyunAtha kI mAtA lakSmImatI ( zrImatI), arahantanAtha kI mAtA mitrA ! samasta 'lu' akSarAMka 10, 206+samasta makSarAMka 15, 390+samasta mallinAtha kI mAtA prabhAvatI, munisuvratanAtha kI mAtA padamA, naminAtha ko / antarAntara, 27 27, 423 athavA pra-2, 76, 711+'lu' mAtA baprilA, neminAya ko mAtA zivAdevI, pArzvanAtha kI mAtA bamilA ! 27, 423:30, 7,634 / (bAmA) paura bhagavAna mahAvIra kI mAtA priyakAriNI hai|247) iti caudahavAM 'lu' madhyAya - -
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 _ 107 saMDa dUsarA 110 111 111 116 2-1-5 43 1 4443 1 1 145 145 1 1 1 15959 1 56 155 1 22 4451 45 42 42 42 43 47 53 524 1 | 53 435443 1 1 42 2854 1 42 4759 30 16 13 1 jaina siddhAnta zrI 24 154 187 13 73 4 156 14754 1 28 13 56 3 1 1 3 30 18 1 4 bhUvalaya zrutAvatAra 42 14751 54 1 54 35 58 543 7 116 54 1 18 47 42 52 153 156 47 56 9 43 1 1 1 53 1 54 28 54 60 54 48 45 54 53 7 1 56 54 45 43 47 1 160 51 ! 52 43 56 16 53 1 1 1 48 1 58 1 1 1654597 3 7 1 53 52 7 7 45 1 43 157 1 56 55 56 7 437 48 56 13 1 13 42 52 54 1353 1 7 54 1 7 56 54 1357 | 11630345945 156 22 / / / 48565554 15359 18 1 1 45 454535343056 47 460 145 48 52 46 1 1 1 1 45 15654 35 309 5654 17 4554 1 4347 142452 3 45456454443 154 1648 45 1 42 30742 47 1 55 1 43 430 1 47 1 56 56 41 535 1 45 1 40 1 1 4 43 1 1 53 52 43 465459 31 15430 1 57 4 4053 30 28 1 42 1 1 1 55 1 1 53 4 7 4 1 339 1 47 57 1 47 47 6 46 3 54 52 45 1 58 45 54 1 54 30 54 55 54 57 48 54 | 156 1 54 (1) 1 4 55 1 1 1 7 30 7 156 60 54 47 17 1 1 748 45 53 60 3 54 1 45 47 53 1 54 45 1 1 45 47 44 456 28 5656 38 1 47 154 1 1 28 146 45 7 1614553 55 1 156 45563 1 54 138 54 13043 51 16 59 4 13 2 43 14360 4 7 157 24 7 1 142 1 4 1 51 48 16 4 30 24 7 38 47 16 47 4 45 1 46 52 7 42 52 56 47 1 59 1 45 3 52 16 16 56 1 1 53 59 1 1 1 54 18 55 54 46 1 54 3 4 47 56 45 56 1 60 4 56 13 1 47 30 13 3 56 60 1 1 45 4 24 16 42 6 53 3 1 | 153 4 439 1 1 47 1 ! 38 42 1 1 47 56 1 13 48 4 60 42 3 55 45 47 30 1 47 / 54 47 16 459 53 54 / 43 55 1 57 43 22 4 59 52 45 54 55359347 1 30 1 45335 1 1 1 48 3 54 28 1 54 45 56 / 18 4 6 16 16 37 56 4 59 43 45 7 1 5247 45 1 54 1 42 56 1 1 18 47 56 54 47 7 43 1 1 56 59 1 1 28 45 4525413 30 3 30 42 42 52 47 45 1 1 48 4 547 46 47 1 4 53 3 4 4 47 1 7 1847 5347 1 17 42 1 152 47 1647 1594 55 6042 4 5356 43 1 54 45 48 1 54 1 30 45 353 45 16 1 13 42 54 4 56 55 4 3 42 3 30 47 45 1 1 SARWARTHA SIDDHI SANGHA, BANGALORE-DELHI 103 los 100
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ VULL 180 123 37 153 4 28 147 13 48 60 45 40 52 45 47 4 59 11 1 45 60 11 45 42 48 13 a far sit 52 47 158 1 22 147 14 1 1 1 1 54 4 54 44 1 1 454 13 1 1 52 59 45 4 TRUITY 16 28 54 40 45 54 1 7 1 59 45 52 152 159 54 54 591 56 58 54 4 1 1 54 47 16 i 11 i3 54 59 30 24 1 33 54 34 152 11 30 1 4 24 47 54 16 14 52 53 30 43 1 43 4 1 .13 13 4 78 56 1 53 30 30 45 43 52 4 1 8 56 13 52 52 24 130 1 45 13 45 I 24 47 47 1 56 56 54 4 1 7 1 56 59 4 1 1 4 1 43 54 1 45 1 2 4 56 1 7 1 54 1 142 30 53 4 1 54 55 52 54 45 54 54 1 40 1 30 1 59 1 59 16 45 1 54 54 7 1 1 16 45 54 1 9 52 54 1 3 52 45 4 47 18 1 51 7 56 55 4 59 743 1 1 52 1 1 54 3 3 1 54 53 48 7 56 1 4 52 54 1 30 4 54 1 1 45 3 30 1 45 1 55 1 56 45 28 34 1 4 60 56 45 59 1 1 47 1 43 30 13 28 56 59 1 6 53 1 52 1 1 1 47 1 57 54 1 54 46 16 54 1 1 471 4 1 7 1 1 48 154 1 47 3 6 60 1 1 4 1 52 1 1 54 1 47 31 18 53 45 59 45 54 53 57 3 60 (1) 52 43 43 5745 53 43 597 56 24 I 24 1 54 59 1 3 4 4 16 48 4 3 56 1 42 7 7 4 1 4 45 4 56 1 42 48 1 4 1 1 34 51 33 55 50 13 53 57 42 16 45 4 47 56 47 47 7 46 1 45 18 54 30 59 46 1 1 1 1 55 1 1 3 46 3 523 55 1 52 4 1 7 59 53 1 59 1 44 4 45 50 119 46 58 54 16 54 30 59 7 42 54 4 54 1 36 30 3 56 35 454 1 56 42 13 4 1 1 1 1 1 54 43 1 16 3 1 1 54 54 56 45 55 59 3 7 24 59 1 24 44 1 1 45 53 : 1 54 59 47 54 45 56 1 1 1 1 1 4 42 57 46 1 43 59 60 4 54 52 59 56 60 1 1 47 1 1 1 1 45 55 59 45 56 40 3 45 59 54 27 16 552 1 1 3 1 | 57 1 1 45 43 56 54 4 55 7 1 1 16 56 iii 46 54 47 3 30 54 31 53 1 6 53 60 17 45 60 45 52 47 54 42 28 7 40 53 30 16 431 433 147 42 47 1 4 1 30 54 1 4 1 1 1 1 47 52 47 3 6 24 47 1 46 53 59 30 1 1 24 47 1 40 47 57 54 30 57 45 45 42 4 4 16 56 56 1 1 1 1 1 1 47 59 52 1 1 54 45 4 16 3 3 1 147 1 1 56 45 1 3 57 53 1 3 59 1 1 1 1 54 52 1 4 S4 53 43 56 53 58 1 54 54 577 56 56 31 471 18 7 54 54 53 735 56 59 1 43 SARWARTHA SIDDHI SANGHA, BANGALORE-DELHI. 184 18s 138 119 120 140 - 19
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 165 IA 153 18% 2-3-7 45 33 6 7 13 37 4 30 24 42 59 7 1 35 59 47 1 face at 4 16 54 28 1 4 3 45 30 44 area 56 59 45 42 57 47 1 43 52 1 1 1 1 1 54 43 1 45 56 54 45 43 56 7 47 1 3 3 4 4 59 47 56 4 "I 56 54 54 1 3 18 59 47 45 4 1 54 54 45 4 3 45 51 52 59 1 40 4 1 1 45 1 4 30 43 54 52 54 1 1 55 3 1 18 1 1 28 33 43 52 30 45 59 42 47 54 453 47 1 1 4 3 4 1 1 1 56 46 57 55 1 I 1 45 47 30 54 59 54 1 1 3 1 46 1 47 56 54 ..7 56 4 1 52 45 4 1 45 35 1 1 54 43 4 1 59 53 4 38 4 4 3 16 30 22 38 54 56 34 1 28 1 4 30 1 1 1 58 4 28 30 54 40 7 59 47 54 59 28 54 4 1 18 1 24 1 1 3 54 56 43 1 55 47 53 16 SARVA 54 40 54 4 55 56 59 56 6 55 1 16 601 54 st 7 1 43 54 30 17 7 7 37 1 53 1457 4 1 9 45 48 24 4 45 42 47 48. 60 -6 48 54 1 54 28 4 1 3 60 4 1 7.1 1 3 18 42 16 54 56 16 47 33 54 9 ! 13 55 4 56 47 1 30 54 30 4 7 30 1 1 45 51 1 54 43 1 47 56 54 48 47 59 30 13 56 53 47 1 521 6 6 47 3 1 1 1 47 30 16 1 1 1 16 1 1 52 4 54 47 59 56 57 47 3 7 4 59 54 55 4 53 54 1 54 28 11 17 53 59 54 55 4 1 56 1 56 47 1 47 4 7 16 54 1 40 9 56 54 16 1 1 7 54 I 16 52 1 1 56 1 43 54 1 22 54 1 45 53 59 1 53 45 1 43 52 53 | 48 2 43 52 1 57 43 56 | 52 59 1 59 47 | 42 | 454 54 1 54 7 7 47 5 1 1 3 4 1 57 742 54 1 13 145 (1) 57 45 | 48 28 52 52 53 7 45 11 45 48 56 1 55 4 46 55 43 | 48 1 56 52 28 60 1 47 1 56 1 45 4 59 | 24 4 7 49 1 1 I 53 54 i 42 43 1 56 1 54 24 54 54 54 45 28 43 46 4 3 1 1 48 7 54 52 2 54 1 59 2 16 7 47 47 56 1 45 48 1 52 61 42 54 30 53 53 28 28 9 56 33 56 1 51 56 45 7 4 1 56 55 24 55 4 4 1 959 56 1 11 16 47 45 9 1 551 59 28 54 56 18 1 4 52 54 57 52 59 i 51 1 54 56 45 1 1 45 60 30 28 1 43 1 1 4 4 45 55 47 9 4 53 43 52 54 30 1 54 24 53 53 52 53 47 9 38 51 59 1 474 354 33 30 1 1 1 4 1 58 74 551 57 60 1 52 5 1 45 38 59. 4 56 46 54 56 53 17 1 50 1 1 30 55 471 53 47 52 70 16 45 54 1 45 45 1 16 1 33 1 3 4 52 1 1 SANGHA, BANGALORE-DELHI 14. 1
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ JRS 1b 163 2-18 130 45 52 43 544 34 3 54 56 45 14 56 53 37 60 47 46 1 30 1 50 50 43 45 37 4 1 43 354 33 29 42 7 37 54 52 1 1 3 3 24 30 37 7 3 1 43 1 1 FACET * 24 53 1 43 30 1 28 11 24 1 1 43 30 28 56 53 48 37 1 28 55 42 4* 35 53 59 1974 19er 2 28 37 1 48 144 59 53 59 54 1 3 1 3 4 1 51 28 1 1 18 37 4 24 1 1 56 30 4 56 43 44 421 43 54 45 42 30 4 3 7 30 54 53 60 47 54 59 52 52 3 1 48 1 1 53 54 37 53 4 1 1 18 37 54 53 42 48 4 11 14 17 1 37 34 48 30 59 3 1 1 1 56 56 54 42 1 4 3 3 53 30 30 45 49 53 30 45 42 143 36 37 7 52 54 39 ul 52 i i 32 3 53 54 4 37 52 48 48 3 37 36 30 4 37 1 56 4 2 1 53 3 52 456 1 42 54 4 1 30 7 43 1 551 52 46 42 45 3 30 30 1 56 1 55 150 155 4 52 51 9 43 43 53 47 52 34 1 45 1 59 9. 42 37 56 45 1 52 1 59 51 953 1 29 1 56 4 60 1 28 54 1 42 32 73 4 1 45 3 42 1 37 1 18 1 1 48 | 42 | 52 1 50 54 42 1 3 30 1 1 45 55 59 16 42 37 54 143 60 54 53 52 143 1 30 1 59 60 37 56 381 40 7 7 28 52 43 45 48 1 1 1 1 33 (43) 54 60 1 55 52 52 3 9 38 60 1 24 30 30 4 1 1 4 1 1 524 56 28 43 9 4 24 534 48 54 1 3 12 52 37 1 46 53 37 52 30 523 4 37 7 1 471 45 45 54 1 526 1 30 52 1 42 43 42 42 16 9 4 37 42 40 3 45 13 54 45 47 18 33 3 57 56 1 37 1 37'3 52 423 55 51 4 3 52 1 7 57 54 45 22 45 1 28 47 | 45 i 17 43 1 43 24 1 4 1 45 1 55 13 45 42 521 56 11 59 57 54 56 52 10 37 59 1 59 42 60 24 37 18 43 45 50 52 3 1 40 48 54 37 1 56 59 552 521 14 30 43 16 3 45 7 47 1 442 47 74 52 52 53 1 3 54 4 1 1 45 37 52 37 59 1 53 1 1 1 60 43 3 54 59 59 57 55 56 48 59 1 1 1 42 5 52 523 4 3 4 37 45 40 3 47 45 57 54 18 1 1 1 1 1 41 56 57 42 4 42 1 4 3 56 37 51 4 52 1 48 1 4 1 3 56 40 53 50 53 61 40 3 4 28 43 37 42 52 43 52 1 1 3 7 52 | 54 37 56 43 1 45 91 11 45 43 347591 i 11 30 43 BEZA 37 55 1 4 1 147 1 30 42 60 57 561 56 1 51 42 46 35-39_37_1 45 52% 1 59 16 45 37 4 55 1 1 4 1 52 557 48 4 4 4 4 30 1 524 SARWARTHA SIDDHI SANGHA, BANGALORE-DELHL 17 110 19 15. 11 172 194 19B