Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
naren-E-macarcanoe
-
सार
A
दावा
G
PRAKASS
। अथसारस्वतस्वसूचीपत्रम्.
WA
a
Foll.
Munaupasan
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व
नाम
सा
निम्मथमा सूयालो पत्र पाक
सूत्राश्लो-पत्र स्वरांतरचालिंगा: १० आदेशविशेषाः २२ ॥ २. वसंधिः
स्वरांतनपुंसकार 10 /0/ स्त्रीप्रत्ययाः | हसांनपुलिंगाः .. १२२ कारकाणि हमांतस्त्रीलिंगाः१२॥
समासाः पहसांतनपुंसकलि ५ ६ स्परांनपुल्लिंगाः 04/४/१९ ॥१२ युष्मदस्मदी ५२/१ /१०||
E82
जविसगसाधः
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
वृनिर्दिनीया पाक नाम गणाः सत्या सोपपत्र बन्न नाम गणा सूत्राः श्लो-पच | पनि नाम गणा सूत्राः श्लो.
परस्मैपदिन 14/15 || भयपदिनः |३/६/१०२/१७ परस्मैपदिन ६ आत्मदिन २४
||||परस्मैपदिनः ||२ ४|| आत्मनेपदिनः ६
॥ ९१ | आत्मनेपदिना र २ ॥ उभयपदिनः परस्मैपदिनः वा |९१ ||१२/उभयपदिनः | | १५/२. उभयपाटनः आत्मनेपदिन २ / ०९ ||२|भयपदिनः / 001.६/२७ परस्मेपदिनः । उभयपदिनः |
२२ आत्मनेपनि परस्मेपदिन २ १५ ॥ 11|| आत्मनेपनि ५ / ॥ up७||२२/भयपारनः | आत्मनेपरिम,
उभयपरिनः४ .||२४परस्परिन ,
पि
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व
८
निर्दिनीया पकिमाम गणा सूचामलोपत्र प्रभा नाम गणा सूत्राश्लो-पत्र पत्रिनाम गण सूत्राः श्लोपत्र २५/आत्मनेपरिन राना समकिया ॥२॥11/20/नामधातवः ॥
यमक्रिया ॥ २१ ॥10३२ आत्मनेपदव्यच ॥ २॥ २७ ध्यंतपक्रिया ५/२३ ॥ १३/यलक्म९ि२३ भापकर्मपकिर 10
लकारार्थाः ॥१३
तिचनीया प्रकि नाम सवालो पत्र ||पकि नाम सूचाः मो.पत्रमाक नाम
शालार्थपनि २/११३|| कृत्यमाकया उणादयः
|२५/२१४६ख्याधिकारः कस्वादिपार
६ भावाधिका २३ ॥ १४॥ स्वादिपकि-१६
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
amrSHARRAID
M Imaeee
AIIMaaNEMIRATNAMusnesamrauBARomamarner
maaronmetaraineranga
mnendensarmaareeDOMEDDLEmmamatlamouTERImeanmanNDITIONARY
अथसारस्वतपारपाः
RamSH
ouTRENOMeronema
amosamatamarinitiemunical
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
श्रीगणेशायनमः श्रीसरस्वत्यैनमः श्रीपरमात्मनेनमः प्रणम्यपरमात्मानंबालधीवृद्रिसिद्धवे || सारस्वनीमुजुकुमक्रियानानिविस्तरां इंदादयोपियस्यांतनययुःशब्दवारिधेः प्रक्रियातस्यक स्वस्यक्षमावक्तुनरःकथ २ तत्रतावत्संज्ञासंव्यवहारायसवते अइउकलूसमानाः १ अ. निनणत्याहारयहणायवर्णा:परिगण्यते नेपासमानसंज्ञाचविधीयने नैनेषुसूत्रेषसंधिरनुसंधेयो विवक्षिनत्याद्विवक्षितरतुसंधिर्भवतिइतिनियमान् लोकिकमयोगनिष्पत्तयेसमयमात्रत्वाच्च ह स्वदलतभेदाः सवर्णा:एतेषांहस्वदीयंभूतभेदाः परस्यरंसवर्णाभण्यते २ लोकाच्छेषस्यसिदिशिनवक्ष्यति ततोलाकनरबन्दस्वादिसंज्ञाज्ञातव्याः एकमात्रोहरचः हिमानोदी:त्रिमात्र गुतः व्यंजनचार्धमात्र एकमायोपवैदरचोहिमाचोदीर्घउच्यते विमावस्तुपूतोज्ञेयोव्यंजनंचाधी मात्रकं ३ वापरत्वेषांवदेन्माशाहिमावायसंवदेन धिमात्रंतुशिरवीजयान्नकलश्वार्धमात्रकं || एषामन्येप्युदानादिपोटा: सनि उजैरुपलक्ष्यमानदानः नीचैरनुदात्तैः समवृत्याचरितः एऐओ १ ओसंध्याक्षराणि ३ एपाहस्वानसंतिउपायेस्वराः 'अकारादयः पंचचत्वारएकारादयउपायेखराउ
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
च्यते ४ अडकलरोओअं अवानामिनःअवर्णवाःस्वरानामिनउच्यते ५अनुकांनास्ताव स्वराः प्रत्याहाराजग्राहयिषयाव्यजनान्यनुकामात हयवरल ६अणनङम्झ दययनजडदव || गवफछरध१०चरतकप११शषस१२ आयताभ्याप्रत्याहाराजयक्षताऽयताप्यामनवणा मास्याः१३ आदिमवणारयनगृद्यमाणतन्नामाग्रत्याहार: नथाहि अकारोबकारेणगृह्यमाणो: बमयाहारः सच अाइउकल्टएगोओहयवरलगणनङमझटधयाजडदगबइनि अबमस्याहारः जडधयभइतिझनपस्याहारः एवंयत्रयायेनयेनपत्याहारेणकृत्यंभवतिससतबनवगायः प्रस्याहाराणांसंव्यानियमस्तुनास्ति हसाव्यंजनानिहकारादय:सकारांनावर्णाहसाव्यंजनानि भवति १४ स्वरहीनंव्यंजनवरेभ्योऽन्यत्स्वरहीनं अन्यथास्वरेषुखरोनास्तीतितेषांस्वराणा मापिव्यंजनतास्यात् यहाभावप्रधानोनिर्देशःस्वरत्वहीनमित्यर्थः तेषंकारःसुखोच्चारणार्थत्वादि संज्ञक कार्यायेत् प्रत्ययाद्यनिरिक्तः कम्मैचित्कार्यायोचार्यमाणोवर्णइत्संज्ञोभवति १५यस्ये संज्ञानस्यलोपः१६वर्णादर्शनंलोपः १७ वर्णविरोधोलोपश १८ एकंवर्णनाशयति अन्यस्योत्सा
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा.स्वतिंप्रनिबधाति सवर्णविरोधः मित्रवदागमः १९ शत्रुवदादेशः स्वरानंतरिना हसाः संयोगः २१ कु चुटुतुपुवर्गाः २२ उकारः पंचचूर्ण परिग्रहणार्थः अरेदोनामिनोगुणः नामिनः स्थान का अरए ओए तेगुणसंज्ञकाभवति ३३ आरे ओ वृद्धिः आआर् एओ एतेवृद्धिसंज्ञाभवति २४ अत्यस्वरादि |ष्टि: अंत्योयः स्वरस्तदादिवर्णष्टिसंज्ञो भवति २५ अयात्पूर्वं उपया अंत्या हूर्णमात्रात्पूर्वेयः स उपधासंज्ञो भवति २६ असंयोगादिपरोह स्वोलघुः २७ विसर्गानुस्वार संयोगपरोदीर्घश्वगुरु : २८ मुखनासिकाभ्यामुच्चार्यमाणोऽनुनासिकः २९ मुरवेनोच्चार्यमाणो निरनुनासिक : ३० अः इति ||विसर्जनीयः वर्णशिरोबिंदुरनुस्वारः अंअः इति अचः परावनुस्वारविसगै ३१ अकुहविसर्जनी यानांकंठः इचुयशानां तालु ऋटुरषाणासूध लुतुलसानांदताः उपूपध्मानीयाना मोष्टी अमङ गनानांनासिकाच एदैतोः कंठतालु ओदौतोः कंठोष्टं वकारस्यदंतौष्ठं जिव्हा मूलीयस्यजिह्न मूलं नासिकानुस्वारस्य क३ खइति करवाभ्यां प्रागर्द्धविसर्गसदृशउपध्मानीयैः शषसहाऊ २ ष्मीणः कादयोमावसानाः स्पर्शाः यरलवा अंतस्थाः हकारंपंचभिर्युक्तमंतस्थेश्वाभिसंयुतं
२
क्र.१
प्र.१
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
उर:स्थतविजानीयाकंट्यमाहुरसंयुतं ५ अस्थानानिवर्णानामुर-कंतःशिरस्तथा जिह्वामूलं चटनाशनासिकोशेचतालच : इतिसंज्ञाप्रकिया अधाधनास्वरसंधिरभिधीयते दधिआनयड निस्थिने वर्णग्रहणेसवर्णयहण कारयहणेकेवलग्रहणं तपरयहणेतावन्मात्रग्रहणं इतिशि
सकेनः तस्मिन्निनिनिर्दिष्टेपूर्वस्यसम्मानिर्देशनविधीयमानंकार्यवर्णातरेणाव्यवाहतस्यता बिस्यबोद्ध्यं अतोवृत्तीपरेइनिधीचरे एवमन्यत्रापिज्ञेयं इयंस्वरे उवर्णायत्त्वमापद्यतेवरेपरे||
द्ध आनयइतिनावद्भवति हमेहंसः स्वरात्परोरेफहकारवर्जितोहसोहसेपरे डिविति र स्व रिपरे इतिवक्तव्यं तेनधकारस्यनपुनहित्वंइनिधकारस्यादित्वं झबेजबाः सानांझबेपरेजषाम| विति ३ इनिपूर्वधकारस्यदकार:सवर्णत्वात् वर्योवासवर्णइतिवचनात् यथासंरव्यंकावक्तव्यं दद्ध्य् आनयइतिसिडू पशातवरहानपरेणसंयोज्य शिलोच्चारणकतेव्य दय्यानन| यतकंनरोचतेस्माकंदरवामधरपिये अन्नयरोननार्थायदयानयवरानने ७ कृतस्पकरणनास्तिमृतस्यमरणंनहि पिष्टस्यपैषणंनास्तिहितीयेत्रितयंनहि गोरात्र निस्थिते इयंस्वरे
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व
ok
परसूता गो बनावटवति यत्तेकनेअहइतिविशेषणान्नरेफस्याहत्त्वं किंतुरायपोतिः स्वरं पूर्वा फात्परोयपोरिवति ५ इतियपस्याहत्व गार्यय् अत्र स्वरही परेणसंयोज्य प्रयो सू०४) तुंबिकातृणकाष्ठंचतेलंजलसमागमे ऊध्यस्थानसमायांतिरेफाणामीदृशीगतिः ज लतुंबिकॉन्याये रेफस्योर्ध्वगमनं रेफ वरपरवडश्वारोहतिनाच्छिरः पुर:स्थितंयदापश्येद धःसंक्रमनेस्वरं १० गोर्यत्रस्वरइत्यनुवर्तते एवमन्यचापियवनसूत्राक्षरे कार्यसिद्धिस्तत्रसवित्रसूत्रातरात्पदानरानुवृत्तिज्ञातव्या ग्रंथभूयस्वभयान्नास्माभिर्लिरव्यते उवउवायत्त्वमा पद्यतेवरेपरे हसेहंसः १०२ सू झबेजबाःरम सू०३० मधुअरमध्यत्रमधुरिःमध्य रि:मधुमासन मध्यासनं करं कवीरत्वमापद्यतेस्वरेपरे पितृअर्थः पिचर्थः लूलं लव ोलत्यमापद्यनेस्तरेपरे - सृजनुबंधः लनुबंधः एअय् एकारोअयभवानस्वरेपरे नेअनं नयनं ओअव ओकारोअवक्षवनिस्चरेपरे ५. मोअनिमेवात गवादेवीगमोऽक्षादीवतव्यः ३ गोभक्षःगयाक्षःगोइंदःगवेदः अइए अवर्णइवणेपरेसहएभवति ११ गोअयं गवायं गोअजि
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
नं गवाजिनं अगए प्र०२१०११ एऐऐ अवर्णएकारेऐफारेचपरेसहरोकारोपावनि १२ स्वरि णी स्वरिणी प्रकृतिप्रत्ययोमध्येपत्ययाश्रितकार्य औदास्यात् नित्यानित्ययोर्मध्यनियविधिर्व लवान उओ अवर्णउवर्णपरेसहोपावनि १३ओओओ अवर्णओकारेओकारेचपरेसह औकारोभवति २४ अक्षऊहिणी अक्षौहिणी भऊदःपोटः इतिगवादयः अविहितलक्षणप्रयोगांगवादाद्रष्टव्यः गवाक्षश्चगवेदश्चगवागचगवाजिन स्वरमक्षोहिणीपीढएसेपोक्ता गवादयः११ क्वचिखरवद्यकार: ययाऽध्यपरिमाणे गोयूनिःगव्यूनिःकोशयुगलं अन्यथाः ध्वनः परिमाणाभावेगवामिश्रीभावोगोयूतिः एआय ऐकार आयुभवनिस्चरेपरे १५नेअकः नायकः ओआव् औकारआवावतिस्परेपरे १६ नौइह नाविह वापिशवापदांते पदांतेस्थितानामयादीनांयकारबकारयोपिशवाभवति १७ तेआगता तागता नयागता पटोइहप टइह पटावह तस्मैआसनं तस्माआसनं तस्मायासन असोइंदु: असाइंदुः असाबिंदुः लोप शिपुनर्नसंधिः छेसितुभवनि १-२सरचेनि देसरवनि हेसरवयिति एदोतोतः पदांतेस्थिता
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
सारच | देकारादोकाराचपरस्याकारस्थलोपोभवति १९ नेअब नेत्र पटोअब पटोत्र सवर्णेदोर्यःसह
समानस्यसवर्णपरेसहार्यो भवति २० श्रमात्र यात्र अदी?दीर्यतांयातिनास्तिदीर्घस्यदार्थना पूर्वदीर्घस्वरहवापरलोपोविधीयते १२ दधिइह दधीह मधउदकं मधूदकं सामान्य | शास्वतोनूनविशेषोबलवान्भवेत् परेणपूर्वबाधोवाभायशोदृश्यतामिह १३ बहुव्यापकंसामान्य अल्पव्यापकोविशेषः अइगरम रसू.११) नवइदं तवेद ममइदं ममेदं सर्वविधियो। लोपविधिर्बलवान हलादेशषादोटेले.पीवक्तव्यः२१ क्वचिनदादिवर्णाभावेकेवलस्वरस्यापि|दिसंज्ञावक्तव्या हलईषाहलीषा लांगलईपालांगलीपा मनसईपा मनीषा शक अंधुः शकंयुः। कर्कअंधुकधुःसीमनअंतःसीमंतः केशवेशे अन्यत्रसामानः कुलअटा कुलटा पतन् अं| जालः पतंजलिःसारअंगःसारंगः पशुपक्षिणोः अन्यबसारांग: हलीपालांगलीषाचमनीषा। घोंनथैवच शकंधरथककूधुःसीमंतःकुलातथा पतंजलिश्चसारंगण्तेमोक्ताहलादयः ||४ १४ ओमाडायपि अवस्पिरीओमाडौंटिलोपनिमित्तोस्तः२२ अद्यओम अद्योम् शिया |
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
इहि शिवेहि ओमिनित्य ओमिपरेनियमवर्णस्य लोपोभवति २३ स्वरोम् स्वरोम उओमः २सू.१३ गंगाउदकं गंगोदकं कसर अवर्णक्रवर्णपरेसहारनवनि २४ नकादिः तबाईः | रायपोटिम २.५० वचिदार अवर्णवणेपरेसह सचिदाभवान२५ ऋणकणं ऋणा ण शीतऋतःशीतातः ऋतेचतृतीया समासेएचा १९ २६ अन्यत्र परमतः उपसर्गादवर्णाताई कारादोधातोआर्भवति २७ उपार्छनि प्राईति ऋकारादीनामधानोवा २८ उपार्षभीयति उप
भीयति प्रार्षशीयति प्रर्षभीयति ऋकारादो आरनेतिवाच्यं २९उपरिकारीयति उपकारीय ति लाल अवर्णलवणेपरेसहअलभवति ३० तवलकार: नवल्कारः कलवर्णयोः सावर्ण्यवक्तव्य ३१ कल्वर्णस्थानिकत्वादलयोरपिसावर्ण्यवाच्यं होतृलकारः होतृकार होत्लकार: परिअंकः इयंस्वरे (मरसू०१० रायपोहिः (म०२सू०५०पर्यकः पल्यंकरलयोईलयोश्रवण सयोर्बदयोस्तथा वदंत्येषाचसावर्यमलंकारविदोजनाः १५ एऐऐ अवर्णएकारेऐकारेचपरे|| सहऐकारोभवनि ३२ वरषा नवेषा तवऐश्वर्यतवैश्वर्य ओओओ अवर्णओकारीका
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
५.
सा. स्व. रेचपरेसह औकारोभवनि ३३ नवओट्न: नवोदनः नवऔन्नत्यं नवोन्नत्यं ओष्टोत्वोव अवर्णस्य (बृ.१ ओष्ठोत्वोः परयोः समासेसति सहवाओ भवति बिंबओष्ठः बिंबोष्ठः बिंबोष्ठः स्थूलओनुःस्थूलो प्र·१ तुः स्थूलीतुः असमासेकिं तवओष्ठः तौड : इतिस्वरसंधिः अथप्रकृतिभावउच्यते प्रकृतेयथास्थितस्यरूपस्यभवनंप्रकृतिभावः नामी अदसो मी संधिनप्रामोति १ अभी आदियाः खेद्वित्वे ईचऊच एचवे दिले ईकारांनऊकारांत एकारांतश्च शब्दोहित्वेवर्त्तमानः संधिनामोति २ मणीवदिकर्ज अग्रीअत्र पात्र मालेआनय मणीइव मणीव मणीवोष्टस्यलंबेने | प्रियोवत्सतरौमम हीयमाणोतुतौ दम्यौम किस्तत्रेदमब्रवीत् १६ रोदसीइव रोदसीव दंपनी इव दंपतीच जंयतीव संपत्तीव जायापतीस जायापतीव औनिपात: आच ओच अच इन्च उच्च ऋच वृच एच एच ओ ओ आओइति पृथक् पदंवानिपातः आकारनिपात ओकारनिपातएकस्वरश्व संधिनमामोति ३ आएवमन्यसे नोअत्रस्थातव्यं उउत्तिष्ठ डुइंद्रपश्य अअपे हि आग्रहणादाडोननिषेधः तथाचोक्तं ईषदशक्रियायोगेमर्यादा भिविधन्तियः एतमातं
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
डितविद्याद्वाक्यस्मरणयोरङिन्तु १७ ओनमेरेक्षसेनत्त्वमानृतादेंदतो खिलैः आएवं सर्ववेदार्थआ एवंसडूचो हरेः १८ पुतः पुनःसंधिनप्रामोति ४ देवदत्ता ३ एहि देवदत्ता ३ अत्रगोश्वरति दूरादाह्वनेचटेः पुनः दूरादाँ हाने गानेरोने व चारे गम्यमाने चटेः पुनो भवति ५ दूरादित्युत्र चकारग्रह
तू होता तेती यादी संधिः स्यात् हैहयोः स्वरे संधिर्नवक्तव्यैः ६ हे अनडून ऋतोसमानोवा कतोपरे समानः संधिनप्राप्नोतिवा ७ हिमऋतुः हिमर्तुः हिमऋतुः इतिप्रकृति भावसंधिः | अथव्यंजनकार्यमुच्यते चपाबेजबाः पदंीते वर्त्तमानाश्च पाज बाभवति अबेपरे १ पट्अत्र षडन वाक्यथा वा ग्यथा जमे अमावापदांते वर्तमानाश्चपाजमे परे अमावाभवति श्वाक्मात्रं वाड्यात्रं षट्मम पण्यम षड्मम | || मयटिनित्यंवाच्यं चिन्मयं चिन्मयं प्रत्यये अमोनित्यमितिकेचित् तेनवाङ्यावमित्यैकमेवरुपस्थाते च पाच्छशः च पादुत्तरस्यशकारस्यछोवा भवति अवेपरे ४ वाक्शरः वाक्ळूरःवाक्शूरः होझताः चपादुत्त रस्य इकारस्य झभावाभवति ५ नन्वेकस्य हकारस्यपंचझभाः प्राप्ताः केनेक्रमेण भवंति यहूर्गगश्च पस्त ||दुर्गगंश्वतुर्थो भवति तन्हविः तद्धविः नद्हविः वाहविः वाग्वरिः बागृहरिः स्तोः चुभिः शुस्तोः सकारस्यै
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-रच
Y
नवर्गस्यचशकारेणचवर्गेणचयोगेशकारचवर्गायथासंन्येन भवनः सचतुश्चस्तुस्तस्यस्तो स|महारेदएकवंछंदोवत्सूत्राणीतिवचनात् नपुंसकस्यपुरवंशचचवश्वश्वस्तैःश्चभिःशब्दे | चवर्गस्थवर्णापेक्षयाबहुवचनं अकृत्वाससमीमेनांतृतीयामकरोदिला ननश्चभिःश्वःपूर्वेणसनि पातःपरेणवा १९ कसचंति कश्चरति कस्शूरः कश्शूरः तचित्र तच्चिवं तत्शातन्छा नशान शकारादुत्तरस्यनवर्गस्यचुत्वनभवनि ७ विश्नःप्रश्नःष्टुमिःष्टुःस्तो सकारस्यतवर्गस्यचषकारेणटवर्गणचयोगेष कारटवर्गीयथासंख्येनभवनः टुभिरिनिबहुवचनात् क्वचित्तकारस्वर्गयोगविनापिष्टुलं अनिष्टोमःकस्पष्टःकप्पष्टः कसटीकते कशकते तन्हीकने नही कने तटीका नदीका तालिलः तवर्गस्यलकारेपरेलकारोभवति ९ तनलुनाति तलनानि भवानलिरवति भवादिरखनि अंतस्थाहिमभेदा: रेफवर्जितायवलाः सानुनासिकानिरॅनुनासिका | श्वतत्रनिरनुनासिकरवनकारस्यलकारोभवति १० नपि षकारेपरेतवर्गस्यष्टुत्वंनभवति ११ वानषष्ठः भवान्यष्टःोरंन्यात् पदांतेवर्तमानादृवर्गात्परस्यस्तोःष्टुत्वनभवति १२ षट्नरः ष-||||
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
|पननरः षट्सीदति षडसीदनि नसकछने नांतस्यपदस्यछतेपरेसमागमोपावनि रितकितावा यंतयोर्वक्तव्यो १४ रिखादाटोकित्सादने राजनचित्र राजश्चि भवान्तनोति भवांस्तनौति शेच|| | क्वानांनस्यपदस्यशेपरेवाचगागमोभवनि १५भवानशूरः भवाञ्छर: भवाज्यूशूरः भवानी ॥शूरः कोरस्वाहि:स्वरे पदांतेस्थिताङ-कारणकारनकारोहखाटुनराहि यतिखरेपरे १६यस्य
इदं "प्रयडिदै सुगण इहसुगण्णिह राजन्इहराजनिह राजन्इंद्रराजन्निदं छः हस्वादुतरे छकारोहि भवनि १७रवसेंचपाझसोनां झसानोरखसेपरेचपाभवति तवत्रंतवच् छ। विदीर्घापिच्वक्तव्यःदीर्घादुत्तरच्छकारोद्धिर्भवति १९ म्लेछः म्लेच्छः हीलाहीच्छ: अपिशब्द
हर्यात्पदाताहेनिवक्तव्ये २० लक्ष्मीलाया लक्ष्मीच्छाया लक्ष्योछाया आड-माझ्यांचवक्तव्यं ||आच्छादयान माच्छिदत् मोनुस्वार:पदातेवर्तमानस्यमकारस्यानुस्वारोवत्ति हसेपरे २२तम् ।। हसनि तंहसति पटुम्वृथा पटुंबृथा कोमारास्ववसाने प्यनुस्वारमिच्छनि अवसानेवा अवसा निमकारस्यानुस्वारोवाभवति २२ देवदेवम् नश्वापदांने झसे नकारस्यमकारस्यचापदांतेवनमा -
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
नस्यानुस्वारोभनि झसेपरे २४ यशानसि यशांसि पयासि पयासि कमसःकसःभमायपेस्य || अनुस्वारस्यसमावा भवति योपरे २५ नन्वेकरयानुस्गरमपंचनमा प्राप्ताः केनकमेणाभयं ।।। नि अस्थरापस्यसवर्णाः शानःशाननः वापदाते पदातेवर्तमानस्यानुस्वारस्यअगावाभयांति रणेपरे २६ करोति नरोति नंतनोति तन्तनोति तंजानाति नज्जानाति वर्गेवर्गातः वर्गपरे वानोमवति वर्गासापररूपस्यात् २७ संयंता सय्यंना चकारस्यान्यसवर्णाशावेपियका रस्यराकारावासवर्ण:संवत्सर-संवत्सर मनायवलपरकारेनस्वारस्यतेयथासंभ नि २५ किंमलयानि किमहालपति किन्हते किन्न्दते दिय:कियचः किंव्हलयात किंन् हलगर विल्हादयति किलल्हादयति हॉ:कुदकवाशारे कारणकारयोःशषसेपरेकु. कटुकारागमोवास्तः २९ पाइपेशःपाःमः पाड-पक्षःसुगणपष्टः सुगणपष्ठःसुगणप ए: मरवरे अनुस्वारस्यमकारोभवतिरेपरे ३० हिंअस्ति किमस्ति छंदसि अनुस्वार दसिकारमापद्यते शपसहरेफे उपरतः ३१ सदस्त्रि-शल्याजिनःसामयजूषिवयश्सोमः |
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
3
सिद्धसि देवाना राजानकारी चटुवर्गेषु पररूपमा पद्यने ३२ विनटल: विदुलः इतिव्यंजनसं | धिः अयविसर्गसंधिर्निगद्यते विसर्जयिस्यसः विसज्जैनीयस्यसकारों भवति खसेपरे १. कः तनोति कस्तोति शबसे विसज्जैनीयस्यवासकारो भवति शषसे परे २ कः शेते क श्शेने कः षंडे कपडे साधुः कस्साधुः कुधोः ६३ पौवा विसर्जनीयस्य कवर्गपवर्गसं बंधनखसेपरेवा : ३ कपोउचारणार्यो कृः करोति कः करोति कः पचति क | पचति कः पठति पठति वाचस्यसादयः संज्ञा शब्दानिपातात्साधवः वाचस्पतिः बृहस्प तिः कारस्करः शरस्क : भास्कर तस्कर: हरिश्चंद्र तहहतो: करपत्योश्वर देवतयोः सूत लोपश्व ४ इत्यादि अरोराभिषु अन्होतिसर्ज्जनीयर्त्स्यपदांतेरो भवति रात्र्या दिवज्र्जितेषु परत: ५ अहः पतिः अहर्पतिः अहः गणः अहर्गणः अहः अब अहरव अराभिविनिविशेवेणादहोरात्रं अहः रूप अहोरूपं अहः रथंतर अहोरथंतरं रूपराभिरथंतरेषुनरेफः इत्या दि अतोत्युः अकारात्परस्यविसर्जनीयस्य उकारोपभवति अतिपरतः ६ एदोनोतः म०१०
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा.स्व.
.
८
१८) कः अर्थःकोऽर्थः हबे अकारात्परस्यविसर्जनीयस्य उकारोपधावति हबे परे ७ कः गतः कोगतः देवः याति देवीयाति मनः रथः मनोरथ: आदबेलोपश् अवर्णात्परस्य विसर्जनीयस्य को पश्भवत्य बेपरे - देवाः अत्र देवा अत्र वाताः वाताः वातावाताः स्वरेय | त्वंवा अवर्णात्परस्यविसर्ज्जनीयस्य यत्वंवाभवति स्वरेपरे ९ देवाः अत्र देवायत्र देवा अत्र भोसः भोस प्रगोस अघोस् इत्येतस्मात्परस्य विसर्ज्जनीयस्य लोपश्भवत्य बे परे १० भोः एहि भोएहि भगोः नमस्ते भगोनमस्ते अघोः यानि अघोयाति नामिनेोर: नामिनः परस्यविसर्जनीयस्य रेफोभवति अबेपरे अग्निः अत्र अग्नित्र पदु : यजते पटुर्यजते रेफप्रकृतिकस्य खपेवा रेफप्रकृतिकस्य विसर्जनीय स्य खपेपरे वारे फोभवति १२ गीः पति: गीपतिः गी ५प तिः धूःपतिः धूपतिः घृपतिः रः रेफ्संबंधिनोविसर्जनी यस्य रेफोभवनि अबेपुरे १३ प्रातः अत्र प्रातरत्र /रैलोपोदीर्घश्च रेफस्यरेफे परेलोपो भवति पूर्वस्य च दीर्घः १४ पुनः रमते पुनारम| ते शुक्ति: रूप्यात्मनाभाति शुक्तीरुपयात्मनाभाति सेषाजूसे सशब्दा देषशब्दाच्च परस्यवि
-
fou
वृ-१
प्र.१
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
सर्जनीयस्य लोपशभवति हसेपरे १५ सःचरति सचरति एषःहसति एषहसति सेषादितिसहि नासमासेकृतघटमानासा सेषदाशरथीरामइत्यादीपादपूरणेसंध्यर्थाज्ञेया सैषदाशरथीरामः सेषराजायुधिष्ठिर सेषकर्णामहात्यागीसेषतामोमहाबलः२० क्वचिन्नामिनोबेलोपश ना मिनःपरस्यविसर्जनीयस्थलोपशमवनि कृचिदबेपरे १६ भूमिःआददेभूम्याददे यदुक्त लो किकायेहनहेदेबहुलंभवेत् सेमांभूम्यादेसषामित्यादीनामंदुष्टता २१वचित्रवृत्ति कचिद प्रकृतिः क्वचिदिभाषाक्वचिदन्यदेव विधेर्विधानंबहुधासमीक्ष्यचतुर्विधंवाहुलकंवदति २९ व
गमोवर्णविपर्ययश्रोचारोवविकारनामों धातोस्तदानिशयेनयोगस्तदुव्यतेपरि ।। धिनिरुक्तं २३वर्णागमोगवेदादोसिंहवर्णविपर्ययः षोडशादीविकारश्चवर्णनाश:पृषोदरे २४ ॥ वर्णविकारनाशायाधानोरनिशयनयःयोग:सउच्यतेपा मयूरपत्रमरादिषु २५विकंलने || निविस्कंसनेन शुनःशेफंचिन शुनरिच्छेयं पृषत उदरं पृषोदरं अनरक्सयोसः आकारेखतेव। पविसज्जनीयस्यसहोक्कचिद्भवति १७ गूढःआत्मा गूढोत्मा इनिविसर्गसधिः अविभक्ति
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
विभाव्यते साहिधा स्यादिरस्यादिश्व विभत्त्यतपदं तत्रस्यादिविभक्तिनाम्नायाज्यत अविपतिनाम विभक्तिरहितधातुवर्जिनंचार्थवच्छब्रूपनामोच्यते २ कृततद्धितसमासाश्चमातिपदिकसंज्ञाइतिकेचित् तस्मात् .
एकवचन द्विवचन बहुवचन ४डे .. पय्यास्। त्यस १सि
५ङसि क्याम् त्यस् २ अम् |३टा
श्याम भिस् ७डि ओस् सुप तस्मान्नाम्नःपराःस्याट्यःसमविभक्तयोभवनि ३ नवाप्यर्थमात्रैकत्वविवक्षायांप्रथमेकवचनं|सिः अकारांत पुलिंगोदेवशब्दः देवसिनिस्थिते इकारःसेरिनिविशेषणार्थःसोर्विसर्गः सकाररफयोर्विस नायादेशोभवयुधातोरसेपदांतेच ४ चकारात्पदांतेनाम्न उपयोतुिना नोः देवाद्वित्वविवक्षायां औओ ओ ओ परसू१४. देवो बहुत्वविवक्षावांदेवजसतिस्थि
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
नेजकारोजसीनिविशेषणार्यःजकारस्येत्संज्ञायांतस्यलोपः देवअसइनिस्थिते दीविसर्गोदेनाः अकाराज्जसोअमुक वाटतव्यचंदसि ५ कित्वादंते देवासः ब्राह्मणासःहितीयैकवचने देवअम्इनिस्थिते अमशसोरस्य समानादुत्तरयोरमशसोरकारस्यलोपोभवतिभधातोः ६ देवंपूर्ववत् देवी बहुत्वविवक्षायांदेवशसइनिस्थिते शकारःशसीरप०६सूतिविशेषणा।। र्थः सौनःपुंसःपलिंगात समानादत्तरस्यशसःसकारस्यनकारादेशोभवति शसि शसिपरेपूर्व स्यदीर्घावति यंदादेशस्तद्भवति ९ देवान् तृतीयेकवचनेदेवटाइनिस्थिते टकारोनुबंधष्टे नेप०६सू.१००तिविशेषणार्थ: उच्चरितमध्यसोयनुबंधटेन अकारात्परशाइनोभवति अ इरस.२०११) देवेनअधिकारआभवनि भकारेपरे११ देवाश्यांब्यः अकारात्परस्पति समकारस्याकारोभवनि १२ अइए (प्र.२०११) देवएसइतिस्थिते वृद्धिविसर्गोदेवेंःअका रस्यक्षिसि दस्येकारोवक्तव्यः१३ देवेक्षिःकर्णेभिः चतुर्युकवूचनेदेवडे इनिस्थिते का रोडि कार्यार्थःसर्ववडे अक् अकारात्परस्यङइत्येतस्यागागमोभवति १४ कित्वादंते ए|
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व- || अय्म०२सू.९दीर्घ देवाय देवाच्या एस्मिबहुत्वे अकारस्यएवं भवतिसकारोभकारेचपरे ।
बहत्वेसति १५ देवेषयःपंचम्येकवचने देवडा सिइतिस्थिते इकारस्मययक्षेदज्ञापनार्थ:ङसिर|| || त अकारात्परोङसिरन्भवति १६देवात् देवाच्या देवेश्यः षष्ठयेकवचने देवड़-सइनिस्थिने -स स्य अकारात्परोड्सस्योभवनि १७ देवस्य ओसि अकारस्यओसिपरेएवंायनिएअय भ०२सू. देवयो नुडास:समानादुत्तरस्यामोनुडागमोभवति १९टित्वादादी उकारउच्चारणार्थः नामिनामियरेपूर्वस्यदीभिवति २ देवानांसमस्येकवचने देवङि इनिस्थिते अड्ए प०२सून देवे देवयोःबहुत्वविवक्षायादेवसुपइतिस्थिते पकार:पित्कार्यार्थ : एस्मिबहुत्वे म०६सू०१५) किलातषःस कृतस्य कवर्गादिलाँच्चप्रयाहारादुत्तरस्यकेनचित्सूत्रेणकृतस्यसकारस्थषका रादेशोभवति अंतेस्थितस्यतुनभवति २१ देवेषु आमंत्रणेसिर्द्धिः आमंत्रणमाभिमुरवीकर||
तमिानःविहिनःसिसिज्ञोपवनियमाना रेपोऽधातो:समानादुनरस्पयलपिो१० भवत्यधातो:२३ हस्तासमानादुत्तरस्येतिज्ञेय आभिमुरव्याभिव्यक्तयेहेशब्दस्यपाक्मयो ।
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
ग:२४ हेदेव हेदेवों हेदेवा एवंघटपटसंपशकुंभाट्योप्यकारांता: पलिंगा: अकारांतानामपिस द्विानांतुविशेषःसर्वविश्वाउनय अन्य अन्यत्तर इतर इतर उनमकत्तर कतम समसिमने मएक पूर्व पर अवर दक्षिण उत्तर अपर अपर स्वभनर पद तद् यदएतद् इदम् अदसद्विविध म्युष्मान् अस्मन् भवन एनेसर्वाट्यविलिंगा: तनपुलिंगेरुपनयः अकोरीतःसर्वशब्दःस व:सर्वोजसी सर्वादेरकारांतात्थरोजसईयावनि २५अदा परसू०११) सर्वसर्वे सर्वो सर्वान पूर्ववत्यक्रिया शु!णोऽननेषकाररेफरवणेश्यः परस्यनकारस्यणकारादेशोभवति अतेस्थितस्यनावात २६नेनसानियादि अवकुपवंतरेपि अवमयाहारेणकवर्गेणपवर्गेणखम ध्येयवधाने पिभवतिनान्येन २७ सर्वणसर्वाभ्यासबः चतुर्यकरचनेसर्वडे इनिस्थिते सर्वा देःस्मट्सर्वादेरकारांतात्परस्यचतुर्थेकवरनस्यस्मडागमोभवति २८ एग अ०२सू०१७ सा स्मैसर्वाच्या सर्वेभ्यः पंचम्येकवचने सर्वअनइनिस्थिते अतःसर्वादेरकारांनासरस्थानः || स्महागमोभवति २९ दीर्घःमर्वस्मात सर्वाश्यां सर्वेश्या सर्वस्य सर्वयोःसुडामःसर्वादेवी
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
११
सा स्व. नात्परस्यामःसुडागमोभवति ३. सर्वेषाडिस्मिन् सर्वादेरकारांतात्परोडि-स्मिनभवति ३१२
स्मिन्सर्वयोःसर्वेष हेसर्व हेस: हेसर्वेइत्यादि एवंविश्वादीनामेक्शब्दपर्यनानांसर्वशः टूपंज्ञेयं उतरडतमीविहायतोपत्ययो ततस्तदंताःशव्ययायाः तथैवविश्वशरः विश्वामि। विश्वे इत्यादि उभयशब्दोनियंद्विवचनांतः उनी २ उभाया उपायोः२ हेउसो १ उपयश हिवचनोभावादेकवचनबहुवचनेभवतः उभयःउपये उभयं उषयान् उपायेन उपयैः उपमा रमे उभयेभ्यः उपायस्मात् उभयेभ्यः उपायस्य पायेषां उस पात्मन् उभयेषु उपाय ये अन्यः अन्यो अन्ये इत्यादि इतराःइतरो इनरेइत्यादि कतरःकतरो कतरे इत्यादि एवमेकश। रपयेतानारूपज्ञेय पूर्वादीनांतुविशेषःपूर्वःपूर्वी पूर्वादीनांतुनवानांजसईकारोवावक्तव्यः ३२|||| पूर्व पूर्वाःपूर्वपूर्वी पूर्वान् पूर्वेण पूर्वाश्या पूर्वेः पूर्वस्मै पूर्वाश्यां पूर्वेभ्यःपूर्वादिष्योनवममोडसि | डयो स्मातास्मिनोवावक्तव्यो ३३ पूर्वस्मात् पूर्वात् पूर्वीया पूर्वेभ्यःपूर्वस्यपूर्वयोः पूर्वेषापूर्व||| स्मिन् पूर्वे पूर्वयोःपूर्वेष हेपूर्व हेपूर्वी हेपूर्वे हेपूर्वाः परशब्दः परःपरी परे पराः इत्यादिएंव तर
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दपर्यंतानांरूपंज्ञेयं सर्वादिःसर्वनामारव्योनचे द्रोणोध्यवाभिधा पूर्वादिश्चव्यवस्थायांस|मोतुल्येतरो पुरि परिधानेबहिर्योगेस्वोर्थज्ञायन्यवाच्यपि २६ स्वाभिधेयापेक्षावधिनियमोव्यवस्था व्यवस्थायांकिंदक्षिणागाथकाःकुशलाइत्यर्थः प्रथमचरमतयायडल्पा कनि पयनेमानांजसीवा ३४ प्रथमःप्रथमो प्रथमे प्रथमाः चरमः चरमोचरमेचरमाः शेषंदेववत्। ||तयायडोप्रत्ययो तदंता शब्दरगाह्याःतयमत्ययांतोहितयःशब्दःदितयःहितयो हितयेदि|| नयाःएवंत्रितयशब्दः अयप्रत्ययांतोदयः वयश्च एवंनेमपर्यतानांरूपंज्ञेयं तीयस्यसविद्रपंडित्सुवावक्तव्यं हितीयःहितीयोहिनीया हितायं द्वितीयो द्वितीयान् हितीयेन द्वितीयाक्ष्यों रिलीयेःहितीयस्मेहिनीयाय द्वितीयाश्यां हितीयेत्यःहिनीयस्मात् द्वितीयान् प्रितीयाभ्यां हितीयेभ्यःहितीयस्य दितीययोदिनीय नो द्वितीयस्मिन् द्वितीये द्वितीययोःहितीयेषु हेरितीय हेहिनीयो हेहिनीयाः एवंतृतीयशब्दः अकारांतःपुल्लिंगोमासशब्दः मासस्यालोपो वामासशब्दस्याकारस्यलोपोवावक्तव्यःसर्वासुविभक्तिषपरतः ३५ हसेपासेलेपि इसाना ||
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्वा दीनाच्च परस्य सेर्लोपो भवति ३५माः मासः मासी मासी मास: मासाः मास मासं मासी मासी|| || इ१२ मासः मासान् मासा मासेन स्त्रोर्विसर्गः ९० सू०४) आट बेलोपश् (प्र.५सू०८) माझ्यां मासा) प्र. १ भ्यां माभिः मासैः मासे मासाय माझ्यां मासाभ्यां माझ्य: मासेभ्यः मासः मासात् माभ्यां मासाभ्यां माझ्यः मासेभ्यः मासः मासस्य मासोः मासयोः मासां मासानां मासि मासे मा सोः मासयोः मास्सु मासेषु हेमा : हेमास हेमा सो हेमासी हेमास: हेमासा: अकारांत पुल्लिं गोसोमपाशब्दः सोमपाः सोमपी सोमपाः सोमपी सोमपो आतो धातोर्लोपः धातुसंबंधिनआकारस्य लोपो भवति शसा दौस्चरे परे ३७ सोमपः क्विवंताधान वोयद्यपिशब्दत्वंप्रामास्तथा पिधातुत्वंनजहति सोमपा सोमपाभ्यां सोमपाभिः सोमपे सोमपाभ्या सोमपाभ्यः सोमपः सोमपाच्या सोमपाभ्य: सोमपः सोमपोः सोमपा सोमपि सोमपोः सोमपासु अधातोरि तिविशेषणाले पोनास्ति हेसोमपा : हेसोमपी हेसोमपाः एवंकीलालपाशंखध्मामधुपाविश्व १२ |पाधनदा व चेदाप्रभृतयः आकारांतोहा हाशब्दः हाहाः हाही हाहा हाहा हाही हाहान् आद
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
नाच्छसोनत्याभावइत्येके तेनहाहाः सवर्गदर्यःसह परसू०२०० हाहा हाहाझ्या हाहाभिः | एऐऐ मासू०१२० हाहै हाहापया हाहाभ्यः हाहा हाहाण्या हाहाश्यः हाहा हा हो: आका रांतेषुआबंतानामेवनुडागमोनान्येषामिनिनियमान् सवर्णेदी:सहरम०२सू०२०० हाहा हाहे हाहीः हाहासु हेहाहाः हेहाही हेहाहाः तथैवहुहुशब्दः इकारांनःपुल्लिंगोहारशब्दः नस्य प्रथमैकवचने हरिसितिस्थिते सोर्विसर्गः०४ सू०४० हरिःओयू इकारांतादुकारांनाच परस्य औकारायू आपद्येते ईभवतः ३८ हरी एओजसि इकारातस्यउकारांतस्यचजसिपरे एकारओकारचभवति २९ एअय परसू०९) हरयःधी इकारांतस्यउकारांतस्यचधिविषये। एकारओकारश्चभवति । हेहरे हेहरी हेहरयः हरी हरी हरीन टानास्त्रियां इकारांतादुकारां|| ताचपरानाभवति अस्त्रियां ४१ हरिणा हरियो हरिभिः डिनि इकारातस्यउकारांतस्यच ।। || डिनिपरे एकारओकारश्चभवति १२ एअय् प०२सू० हरये हरिणयां हरिभ्यः ङस्य एदो। यांपरस्पडसिङसोरकारस्थलोपोभवति ५३ हरे हरिश्या हरिण्यःहरे हो: हरीणां डेरोडित् इयामुत्तरस्यढेरो
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-रव
|भवनि सचाइन ४४ डिवाहिलोपः डितिदेः डितिपरेटेर्लोपोभवति ४५ हरो होः हरिष एवं-||
आग्रगिरिविकविमभृतयः उकारांताश्चविष्णुवायुभानुमभृतयोग्यतरवसूत्रः सिध्यति ॥ ॥मा भानुः भानू भानवः भानु भानू भानून भानुना भानुफ्या भानुभिः भानवे भानुभ्यां मा नुफ्यः पानीः भानुझ्या भानुभ्यः भानोः भान्वोः भानूनां भानो भान्योः भानुषु हेभानो है। भानू हेभानवः इत्यादि एवंविष्णुवायुप्रभृतयः सखिशब्दस्यभेदः सरिवसिइनिस्थिते | सेडाः सरिवशदस्यसोरधेभिवनि ४६ डित्वादिलोपः सरवाएसरव्युः सरिवशब्दस्यका रादेशोभवति धिवाजनेषुपंचसुपरेषु ४७ षष्ठीनिहितस्यादेशस्तदंतस्यज्ञेयः ४८ आयादे || शः सरवायोडिवचनस्यावाछंदास द्विवचनस्योकार छेदस्याकारमापद्यते ४९ सरवाया स || रवायःसरवायं सरवायो सरवाया सरवीन सरिवपत्योरिक सविपतिशब्दयोरिगागमोशव ति टाडेडिषपरतः ५. दीर्घत्वान्नानभवति सरव्या ऋषिप्रयोगसिद्ध्यर्थमाह आगमजम नियं आगमजंकार्य अनित्यंस्यात् ५५ सरिवना सरिवश्यां सरिवभिः सरव्ये सरिवायां
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
सविभ्यः कड़े सखिपतिशब्दयोगागमो भवति ङसिङसोङकारे परे ५१ सरव्य असइति स्थिते ऋतोड उ ऋ कीरांतात्परस्यङसिङ्सोरकारस्य उकारो भवति सचडित ५३ डिलडिलोप: सरयु : सखिभ्यां सरिवभ्यः सरव्यु: सरब्योः सरवीनां समम्ये कवचने ङेरोडिदि त्यो कारे कृते सखिप || त्योरिगागमः सरख्यो सरख्यौः सविषु अधेरितिविशेषणा देकारोधिविषये हेसरखे हेसरवाय हे सरखायः पतिशब्दस्यभेदः पतिशब्दस्यमथमा द्वितीययोर्हरिशब्दवत्यक्रिया पतिः पती पत यः पतिं पती पतीन् तृतीयादीतुसखिशब्दवत्यक्रिया पत्या पतिना पतिभ्यां पतिभिः पत्ये पतिभ्यां पतिभ्यः पत्युः पतिभ्यां पतिभ्यः पत्युः पत्योः पतीनां पत्यौ पत्योः पतिषु हेपते पती हेपतयः पतिरसमास एव सखिशब्दवक्तव्यः ५४ षष्ठीयुक्तछंदसिवा सीतायाः पत येनम इत्यादिप्रयोगदर्शनात् ततः समस्तस्यनादयोभवति प्रजापतिना प्रजापतयेइत्यादि द्विशब्दो नित्यं द्विवचनांताः द्विऔ इतिस्थिते सादेष्टेरस्यादौ सदादेष्टेर कारोभवति स्यादो परे ५५ हौ हौ द्वाभ्यां द्वाफ्यां द्वाभ्यां द्वयोः द्वयोः त्रिशब्दो नित्यं बहुवचनांतः त्रिअस इति
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्वा || स्थिते एओजसि (म०६ सू०३६ अयःधीन त्रिभिःविष्यःविषयः प्रेरयज विशब्दस्यायन
देशोभवति नामिपरे ५६ डकारोंत्यादेशार्थः डिन्दत्यस्यवक्तव्यः ५७ बयाणां त्रिषु कतिशब्दोनियंबहुवचनांतरित्रषुसरुपः कतिजसइतिस्थिते डतेश्च डत्यंनात्परयोजश्शसोर्लक्भवनि लुम्नितन्निमित्तं लुकिजातेसाततन्निमित्तंकार्यनस्यात् ५९ कति कति कतिभिः कति त्यः कतिपयः कनीनां कनिषु हेकति ईकारांतःपुल्लिंगःसुश्रीशब्दः सुश्री खोर्धातोरिययौ स्वरे धातोरिकारोकारयोरियुवोभवतःस्चरेपरे ६. सुधियो सुश्रियःसुश्रियं सुधियों सुधियः सुप्रिया सुश्रीश्या सुधीभिः सुश्रिये सुधीभ्यां सुश्रीभ्यः सुश्रियःसुश्रीच्या सुश्रीभ्यः | ||सुश्रियःसुश्रियोः सुश्रिया सुशियि सुधियोःसुश्रीषु हेसुश्रीः हेसुश्रियो हेसुधियः तयेवसुधीशब्दः सुष्टुभ्यायतीतिसुधीः सुधियो सुधियः सुधियं इत्यादिएवमूकारीतः स्वयंभूश || ब्दः स्वयंभवतोतिस्वयंभूः स्वयं भुवी स्वयंभुवः स्वयंभुवःस्वयंभुवी स्वयभुवः स्वयंभुवा १४ ||स्वयंभूच्या स्वयं भूभिः खयंभुवें स्वयंभूश्या स्वयंभूयःस्वयंभुवःस्वयंभूश्या स्वयंभू
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
यः स्वयंभुवःस्वयंभुवोःस्वयंभुवा स्वयंभुवि स्वयंभुयोः स्वयंभूष हेस्वयंभूः हेस्वयंभुवो हे स्वयंभुवः इत्यादि सेनानीशब्दस्याविशेषोहसादौतुविशेषः सेनोनयनीनिसेनानीः बोवा धातोरवयवसंयोगः पूर्वोयस्मादीकारादूकारान्नास्तितदंतस्यानेकस्वरस्यकारकाव्ययपूर्वस्यैकस्वरस्यचधातोरीकारस्यऊकारस्यचयकार वकारोभवनः स्वरेपरे ६० वर्षाभूपुन व्युनि रिक्तशब्दसुधीशब्ो वजयित्वावाग्रहणादियविवक्षासेनान्यो सेनान्यःसेनान्य सेनान्यो सेनान्यः सेनान्या सेनानीभ्यां सेनानीभिःसेनान्ये सेनानीभ्यां सेनानीफ्यः सेनान्यःसेनानाभ्यां सेनानीभ्यः सेनान्यःसेनान्यो सेनान्यादीनांयामोनुक्तव्यः ६२ सेनानीना सेनान्यां सेनानीडिइतिस्थिते आमड़ेर्नियश्च आबंतादीबंतान्नीशीचोत्तरस्यडेरामादेशोभवति ६३ सेनान्या सेनान्योः सेनानीषु हेसेनानीः हेसेनान्यो हेसेनान्यः एवंयामणीपभृतयः एव मूकारांतोयवलूशब्दः यवलूः यवल्यो यवल्वःयवल्वं यवल्ली यवल्वः यवल्या यवलूपयांय विलमिः यवल्वे यवलूभ्यां यवलूश्यः यवल्वःयवलूश्या यवलूभ्यः यवल्वःयवल्योः यवल)
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्वा ना यवल्या यवाल्व यवल्योः यवलूप हेयवलू- हेयुबत्यो हेयवल्वः एवंवर्षाभूपुन—मभृतयः ||
संयोगपूर्वस्यतुसुधियो कटप्लवो एकवरेतुनियुचोलुको कारकाव्ययपूर्वत्वा भावेतुपरेमानयो धात्ववयवसंयोगपूर्वकारोकारयोरेवनय्यो तेनउन्न्यो नाम्न्यश्चकृतासमासइनिसमासएव । तिव्यतिरिक्तेसमासैतुनय्वी नेनकुधियो इनिबबाहीतुइयुवोस्तः इकारांतो वातममीशब्द वातप्रमाः वातपस्यो वातपम्यः वातपमा वातसम्यो वातपमान वातमम्या वातपमाभ्यां या तप्रमाभिः वाताम्ये वातप्रमीयां वानप्रमाभ्यः वातपम्यः वातप्रमीझ्या वातममीभ्यः वात | पम्यः वातपम्योः वातप्रम्या वातप्रमी वातसम्योः वातप्रमीषु हेवातममीः हेवानाम्यो हेवा तप्रम्यः अमीवातप्रमीमाहुःशसिवातप्रमानिति डोतुवातप्रमीज्ञेयंशेषंगामणीवाददुः२७ तथैवोकारांतोहूहूशब्दः हूहूःहू ही हुए हंहही हूहून हा हूहूझ्या हूहूभिः इ. त्यादि ऋकारांतःपितृशब्दः पितासहीतस्थिते सैरी ऋकारीतात्परस्यै सेराभवति सच |डित् ६४डित्याहिलोपः पिता अपंचसु कारस्यावनि पंचसुपरेषु ६५पितरो पि||१५
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
तरः पितरं पित्तरौ पितॄन भरं प्र०सू०७) पित्रा पितृभ्यां पितृभिः पित्रे पितृभ्यां पितृभ्यः तोङउ (म्०६सू०५२) पितुः पितृभ्यां पितृभ्यः पितुः पित्रोः पितॄणां ङौ ऋकारस्यार् | भवति ङौपरे ६६ पितरि पित्रोः पितृषु पितृधिइति स्थिते धेरर् ऋकारांना परस्य धेर रमे बति सचडित् ६७ डिवाट्टिलोपः हेपितः हेपित्तरो हेपितरः एवजामात्रादयः एवंनृशब्दः से रा०प्र०६ सू० ६४२ ना नरो नरः नरं नरो नॄन् या नृभ्यां नृभिः ने नृभ्यां नृभ्यः कनोड- उ (प्र०६ | सू० ५३० नुः नृभ्यां नृभ्यः नुः त्रोः नुर्वानीमिदीर्घः नृशब्ट्रस्य नाभिपरेवादी घेोभवति ६ नृणी नृणां ङौ एम०६सू०६६ नरि न्नोः नृषु हेनः हेनरी हेनरः कर्तृशब्दस्य पंच सुविशेषः स्तुरार् सकार तृप्रत्ययसंबंधिन ऋकारस्याभवति पंचसु परेषु ६९ कर्त्तारसि इति स्थिते यदा देशस्ते द्भवति सैरा ९६४) डित्याट्टिलोपः कृती कर्त्तारौ कर्त्तारः कर्त्तारं कर्त्तौरो कर्तृन कर्त्रा कर्तृभ्यां कर्तृभिः । कर्मे कर्तृभ्यां कर्तृभ्यः ऋतोङउ (५३) कर्तुः कर्तृभ्यां कर्तृभ्यः कर्त्तुः कः कर्तृणां कर्त्तरि कर्भोः कर्त्तृषु धेरर् (६७) हेकर्त्तः हे कर्त्तारौ हेकर्त्तारः इत्यादि एवंन होतृ प्रशास्तृपोतृउदा
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
१६
सा. स्वतृप्रनुनयः स्वसानसाच नेष्टाचल ष्टाव. तीतश्चैवच होतापोता प्रशास्ताचाष्टौ स्व खादयः स्मृताः २८ उकार तस्यापि कोटुशब्दस्य पंच स्वधिषु तृमचर्थात तावक्च्या ७० क्रोष्ट्र सितिस्थिते स्तुरार् (म ६सू० ६९० सेरा०प्र०६ सू०६४) कोष्टा कोष्टारी क्रोष्टारः को टार को शेरों अधेरितिविशेषणान्देकी टो हैकारी हे कोष्टार: शासितृप्रत्ययवावाभावान् कोष्टन अभिशसिनृत्ययवद्भावोवेति के चिन को कोष्टन तृतीया दो खरादी नृपतावाच्या २१ कोटा कोटुना कोटुपयों को शुभिः कोटे कोटये कोम्या कोटी कोटुः कोष्टीः क्रोष्ट्रोः क्रोष्ट्रोः कृताकृतप्रसंगीयो विधिः सैनित्य: नित्यानित्योमध्येनि यविधिर्बलवान् इनिप्रयमनुडागमे कृते स्वरादित्वाभावात् तुम व्ययवद्भावो न भवति क्रोष्ट्रनी कोष्टर को कोट्रो को को कातालुका राताएका तावासाः कौमारीस्तु मत्य यानस्यशेती: रूपमा असन्द्धा इति तु इव्यव हारे नत्वभिधानादी नरविष्णुरविमारुते इत्यकारेणा लाया तथा अनुकार्थमजयी करें|न्यमाना रस्ता देव्याम स्तुवादिचविष्णावे कीर्तितो २९ अवऋकार
६०१
प्र.१
५६.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
स्यस्वरादोकरं (प्र०२सू०७) ऋः रौरः ऋरी ऋन् ऋभ्यां ऋभिः हे हेरौ हेरः इत्यादि वर्णी स्य सावर्ण्यात्पितृशब्दवत्प्रक्रिया आ अली अलः अलं अली लून ला लुफ्यो लुभिः ले लुभ्यां लुभ्यः उ: लभ्या लुभ्यः उ लोः ऋण लिलोः तृषु हे अ हे अली हे अलः इतिशब्दरूपाणि एकरात स्वनुउद्य श्वासोए : रविश्वेतिविग्रहे कृते विपक्तिलो पे कृते उद्यदेः इतिसमस्तंनाम उद्यदेः उद्यदयौ उद्यदयः हे उद्यदे ः हे उद्यदयौ हे उद्यदयः समानत्वाभावान्नधिलोपः उद्यदयं उद्यदयौ उद्यदयू उद्य दया उद्य देभ्यां उद्यदेभिः उद्यदयं उद्यदश्यां उद्यदेश्यः उद्यदेः उद्यदेभ्यां उद्यदेभ्यः उद्यदेः दुःस्ये प्र० ६ सू० ४३० त्यकार लोपः उद्यदयोः उद्यदयो उद्यदधि उद्यदयोः उद्यदेषु ऐकारांतः पुल्लिंगः सुरेशब्दः रै। स्मि रैशब्दस्याकारादेशो भवति सकारभकारादौ विभक्तीपरनः १२ सुराः सुरायौ स्वरादी सर्वभायादेशः सुरायः सुरायं सुरायौ सुरायः सुराया सुराभ्यां सुराभिः सुराये सुराभ्यां सुराभ्यः सुरायः सुराभ्यां सुराभ्यः सुरायः सुरायोः सुरायां सुराचि सुरायोः सुरासु हेसुराः हेसुरायौ हे सुरायः | एवंरेंशब्दः औकारांतः पुल्लिंगो गोशब्दः गोसि इति स्थिते ओरो ओकारस्यौका रादेशो भव
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-रवना
|ति पंचसुपरेषु ७१ गो: ओ आव (प.२०१६ गावो गावः आमशसि ओकारस्यात्वंभवति । मिशसिचपरे ७५ गांओ आव प्र.२सू-१६ गावो गाःगवा गोत्या गोभिःगवे गोश्यां गो || श्यः -स्येपासू०४६ सल्लोपःगो:गोश्यां गोमयः गो:गवोः गवां अंतेगोराम छंदसि ऋगं तेवर्तमानस्यगोशब्दस्यामोमुंडागमोभवति ७५ गोनां गवि गवोः गोषु हेगो हेगावो हेगाव
ओकारांतःपुल्लिंगो गोशब्दः तस्य हसादावविशेषः स्चरादोआवादेशः ग्लो: ग्लावो ग्लावः/ हेग्लोः हेग्लावी हेग्लाबः ग्लोवं ग्लायो ग्लायः ग्लाया ग्लोज्यां ग्लोभिः ग्लावे ग्लोभ्यां ग्लो भ्यःग्लावःग्लोभ्यां ग्लोभ्यः ग्लाकग्लाबो:ग्लावां ग्लावि ग्लावो: ग्लोषु इत्यादि इतिस्वरांताःपुल्लिंगाः अथरचरांताःस्त्रीलिंगाःपदृश्यंते नत्र आबंतोगंगाशब्द: गंगासिइनिस्थि ते आप: आबंतात्परस्यसेोपोभवति १ गंगा ओरी आबंतात्पर ओरकारमापद्यते २ अई ए (प०२सू०१० गंगे गंगाःधिरि आबंतात्परोधिारभवति ३ हेगंगे हेगंगे हेगंगाः गंगां ग||||१७ गे गंगाः टोसोरे आबंतस्य टीसोः परयोरेवंभवति । एअय्यरसू०९ गंगया गंगाश्या
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
गंगाभिः रितायद् आबंतात्परेषांडे सिङडिइयेतेषांडितांवचनानायडागमोभवति ५ टकारस्थाननियमार्थः गंगाये गंगाभ्यां गंगाभ्यः गंगायाः गंगाभ्यां गंगाभ्यः गंगायाःगंगयोः गंगानां आम्डेनियश्चम०६सू०६३. गंगायां गंगयोः गंगासु एवंअंबा अक्काअल्लापतयः अंबा अंबे अंबाः शेषंगंगावत् अंबादीनांधोतवः अंबादीनांथोपरेह्रस्वोभवति हेअंब है अंबे हे अंबाः यथांबाशब्ट्रोरिस्वरोमावर्थः एवंयहिखरामात्रर्थास्तेषाधोपरेवस्वतास्यात् है। अक्क हेअक्के हे अक्काः है अल हेअल्ले हेअल्ला: अंबादीनामितिकोर्थः अर्थवाचकानांजन नीवाचकानादिस्वराणांशब्दानीधीपरेहरचोभवति डलकवतीनांनडलकवतीनांअंबादीनांयो। परेहवोन भवति असंयोगाडलकायायाः असंयोगाइतिकि हेअंबाडे हेअंबाले हेअंबिके ॥ एवंडामेधाशालामालाहेलादोलामभृतयः सर्वादीनांतडित्सुविशेष: आबंतःस्त्रियांअका संतान्नाम्नः स्त्रियांवर्त्तमानादरप्पत्ययो भवति ८ सर्वा सर्वेसर्वा सो सर्वे सर्वाः सर्वया सदो|| ॥श्यां सर्वाभिः सर्वाडे-इतिस्थिते यटरोच्च आबंतात्सर्वादेःपरस्ययटः सुडागमोभवति पूर्वस्य ।
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-रव
영었
चापोकारोभवति ९सर्वस्यै सर्वाश्यां सर्वाश्यः सर्वस्या:सर्वाभ्यां सर्वाश्यः सर्वस्याःसर्वस्योः || आमडेनियश्च (म०६सू०६३ सर्वस्यां सर्वयोः सर्वासु हेसर्वे हेसर्वे हेसर्वा एवंविश्वादीनां-|| सर्वाशब्दवद्रूपंज्ञेयं उभयशब्दस्यहिवचनटाबविषयत्वाट्न्यवषयोगः कर्तव्यः नदीशदवपंज्ञेयं हितोयानुनीयाशब्दयोस्तुतिसुवासर्वाशब्दवद्रूपंज्ञेयं प्रथमादयोगंगाशब्दवत् इयोत्री हितयीतृतयी कतिपयीशब्दास्तुनदीवत् सोमपापूर्ववत् जराशब्दस्यभेदःजरा या:स्वरादोजरस्वावक्तव्यः १०जरआप इनिस्थिते दीर्घः आपः(म०७सू०१० इनिसेपिः जराजरसो जरेजरसःजरा:जरसं जरांजरसोजरेजरसःजरा जरसा जरया जराभ्याजराभिःजरसेजराये जराभ्यां जरायःजरसःजरायाःजराश्यांजराभ्यःजरसःजराया:जरसो जरयोःजरसाजराणां जरसि जरायांजरसो:जरयोःजरास हेजरे हेजरसो हेजरे हेजरसः है। जराः तदंतविधिरप्रेष्यते एकदेशविकृतमनन्यवद्भवतातिन्यायान केचिदादाविनंअतओं खेतीच्छति जरसः स्वरादीनिर्जरस्यापि भवति निर्जरःनिर्जरसो निर्जरी निर्जरसःनिर्जरा:
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
निर्जरां निर्जर मिर्जरसी निर्जरी निर्जरसःनिर्जरान निर्जरसा निर्जरेण निर्जराभ्यां भिसू ऐस् वक्तव्यः ११निर्जरसेःनिर्जरेः निर्जरसे निर्जराय निर्जरा या निर्जरेफ्यः निर्जरमः निर्जरसाने निर्जरान निर्जराश्यां निर्जरेभ्यःनिर्जरसःनिर्जरस्य निर्जरसोःनिर्जरयोःनिर्जरः॥ सा निजराणा निर्जरसि निर्जरे निर्जरसोःनिर्जरयोःनिर्जरेषु हेनिर्जर हेनिर्जरसो हेनिर्जरी है। निर्जरसः हनिर्जराः इकारांनस्यालिंगोबुद्धिशब्दः नस्यपंचसुहरिशब्दवत्याकिया बुद्धिः ओयू सदसू०२८ बुद्धी बुद्धयः हेबुढे हेबुडी हेबुद्धयः बुद्धिबही बुडी: पुसइनिविशेषणान स्त्रियांशसः सकारयनकारादेशीभवति बुद्ध्या बहिण्या बुद्धिभिः इदुांत्रियांवर्तमानाच्या मिकारोकारापयांपरेषाडिनावचनानांवाअडागमोभवति १२ इयंखरे परसूरऐऐप २सू०१२बुडिनि महसू०४२ एअयस२ सू०९ बुद्धये बुद्धिम्या बुद्धिपयः बुझा डस्य | प०६सू०४३०बुद्धेः बुद्रिश्या बुद्धिभ्यःबुद्ध्या बुबुड्योःबुद्धीनास्त्रियांवो इनश्चयतंयोः ईव तादुवर्णानाचारयांवनमानान् परस्यडे-रामादेशोभवति १३ बुध्यां अडांगमाभावेओ
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
HDvit
सा-स्व मोप्यभावः डेरोडिन् महसू.४४० बुद्दी बड्या बुद्धिषु एवंमानि भूनिधृनिकानिचिषभृत्यः
एवंधनुरज्जुननुप्रभृनयोप्युकाराताः स्त्रीलिंगाएतरेवसूत्रैःसिध्यति येनुः धेनू धेनवःथेन थे|| न धेनूः स्त्रीलिंगत्वान्नत्वाभावः धेन्या धेनुभ्यां धेनुभिः धेन्वै धेनवे धेनुभ्या धेनुभ्यः धेन्वाःथे| नाः धेनुपया धेनुभ्यः धेन्वा धेनोः धेन्वो येननां धेन्वांधेन्वो धेन्वोः धेनुषु हेथेनो हेधेनू धेनवः ईनस्त्रीलिगोनदीशब्दः इसेपः सेपिः (०६सू३६ नदीनयो नयः नदी नद्यो नदीः नद्या नदीमया नदीभिः डिनामद स्त्रियांवर्नमानादीकारीताकारीतापरेषांडितांवचनानामडाग मोभवति १९ नये नदीया नदीच्या नद्या-नदीपम्या नायः नद्याःनयोःनदीनां नयानयोःन दीय धोरवः इयुवस्थानानियोस्थानोरी तो स्त्रीशब्दस्यचस्त्रियांचीपरहवाभावात | |१५ हेनदिहेनयो हेनद्यः इवविधिसामयीन्नर्गुणः एवं गोरा गौतमी महीसरस्वतीब्रह्माणीको मागमभृतयः गोरी गो-गोर्य्य हे गोरि हेगोर्यो हेगौर्य गोरी गोर्यो गौरीः इत्यादिगोतमा || गोनम्यो गौतम्य हेगोजामि सरस्वती सरस्वन्यो सरस्वत्यः हेसरस्वति ब्रह्माणी बमाण्यो ब्रह्मा ।।
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
ण्यः ब्रह्माणि कुमारी कुमार्यौ कुमार्यः हे कुमारि मधुमती मधुमत्यो मधुमत्यः हेमधुमति इत्या द्विकोष्टुः स्त्रियां नृवद्भावः स्यात् १६ तेनकोटको कोष्ट्यः कोष्टी शेषं नदीवन हेक्रोष्टि हे कोष्ट्या कोट्यः इत्यादि ईकारांनो लक्ष्मीशब्दः लक्ष्मी शब्द स्येवेन त्वाभावात्सेली पोनास्ति लक्ष्मीः लक्ष्म्यो लक्ष्म्यः लक्ष्मी लक्ष्म्यो लक्ष्मीः शेषंनदीवन हेलक्ष्मि हेलतुम्यो हेलक्ष्स्यः स्त्री शब्दस्येबंनत्वात्सेर्लोपो ऽस्ति स्त्री स्त्रीभुवोः स्त्रीशब्दस्य नुशब्दस्य च ड्युवौ भवतः खरे परे १७ स्त्रियौ स्त्रियः हेस्त्रि हेस्त्रियो हेस्त्रियः वाम् शसि स्त्रीशब्दस्य अभिशसिचपरे वा इय् भवति १९८ स्त्रियं स्त्रीं स्त्रियों स्त्रियः स्त्रीः स्त्रिया स्त्रीभ्यां स्त्रीभिः स्त्रिये स्त्रीभ्यां स्त्रीभ्यः स्त्रियाः स्त्री भ्यां स्त्रीभ्यः स्त्रियाः स्त्रियोः स्त्रीणां स्त्रियां स्त्रियोः स्त्रीषु इत्यादि ईकारातः श्रीशब्दः श्रयं ||तेजनाः यो इतिश्रीः स्वोर्धातोरियुवौस्वरे (प्र०६ सू० ६०) श्रियो श्रियः श्रियं श्रियों श्रियः श्रि या श्रीया श्रीप्तिः वेयुषः इयु बतास्त्रियां वर्तमानात्परेषांडितांबचनानांचा अडागसी भवति १९ नतुनी शब्दस्यविकल्पेन श्रिये श्रिये श्रीभ्यां श्रीभ्यः श्रियाः श्रियः श्रीभ्यां श्रीष्यः श्रि
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व
या:श्रियःनियोः श्रियां श्यादिनांवामोनुद्वक्तव्यः श्रीणां श्रियां श्रियि श्रियोः श्रीषु हेथीः हेथियो हेश्रियः एवंधाश्रीषभूनयोः प्यनीबनाः धी:धियो धियः हेयी हेधियो हेधियाही: हियो हियः हेही अवीलक्ष्मीतरीतंत्रीचीहीश्रीणामुदाहतः ससानामेवशब्दानांसिलोपोन|| कदाचन ३० विभूशब्दोफ्नूशब्दय भूः भुवी भुवःभुवं भुवी भुवः भुवा भूझ्या भूमिः भुवै भु व भूपया अभ्यः सुवाः भुवः भूश्यां भृश्यः भुवाः भुवःभुवो:भवां भूना भुवा भुवि भुवोःभूष || ॥ हे भूः हेभुवो हेमुवा एवंचूशब्? : यो युवः वं शुवो वः नुवा फ्यूभ्या क्यूभिःशुवै।।
दुवै शून्या भ्यः सुवाः सूयो भूयः गुवाः नुवःौः नुवाफ्णोनुवा सुवि नुवोःयूपे हेव हे सुनो। ॥हे युवः एवेसक्यूशब्दः सुष्वःसुमनुवो सुनुवःसुफ्यूशब्दस्यचौहाइतिकेचित् हेसुयूः हे|| सुलु हेसम्भुवी हेसुनुवः बजब्वादीनानदीव वधुःवध्वौ वचः हेवधु हेवध्वौ हेवध्यैः शिषनंदवन एवं जंबूःजबीजैब: हेजंबु इत्यादि केकीरांतोमातृशब्दस्तस्यापतृवत्प्रक्रिया सेराप०६सू०६१० माता मातरौ मातरः मातर मानरी स्त्रीलिंगत्वाच्छसि मानः इत्यादि है।
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
मातः हेमातरौ हेमातरः स्वसृशब्दस्यकर्तृशब्दवत्य क्रिया स्वसा स्वसारी स्वसारः स्वसारं स्वसारी शसि प्र०६ सू०८) स्वसृः हेस्वसः हेखसारी हेस्वसारः शब्दस्य सुरेश ब्दवत्प्रति या राः रायो रायः हेराः गोशब्दस्तु पूर्ववत् नौशब्दस्यग्लीशब्दवत्यक्रिया नौः नावौ नावः हेनी: हेनावी हेनाव: इतिस्वरांनाः स्त्रीलिंगाः अथ स्वरांनानपुंसकलिंगाः प्रदृश्यते तत्रा कारांतः कुलशब्दः तस्यप्रथमाद्वितीयैकवचने अलीम् अतः अम् अकारांनान्नपुंसकलिंगात्परयोः स्यमोरम् भवत्यथी १ अमो ग्रहणं लुग्व्यावृत्त्यर्थे अम्शसोरस्य (प्र०६सू०६४ कुलंइमौनपुंसक लिंगात्पूर औईकारमापद्यते २ अइए (प्र०२सू०११) जसासोः शिः नपुं सकलिंगा परयोर्जशशसोः शिभवति ३ शकारः सर्वा देशार्थः गुरुः शिच्च सर्वस्यवक्तव्यः षष्ठीनिर्दिष्टस्येत्यस्यापवादः ४ नुमयः नुम् अयमः नपुंसकस्यनुमागमोपभवति शौपरे य मप्रत्याहारातस्य न भवति ५ मित्यात्स्वरात्पुरोवक्तव्यः ६ उकार उच्चारणार्थः मकारःस्था ननियमार्थः नोपधायाः नः उपधायाः नीतस्योपधायाः नांतस्योपधायादी र्योभवति शोपरे
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१
प्र.७
सा- स्व- धिवर्जितेषु पंचसुपरेषुनामित नोपधायाइत्यत्र छंसितु भवतीति नियमात्संधिः छंदोवत्सू वृ·१ आणिभवतीतिवचनात् कुलानि पुनरपि कुले कुले कुलानि शेषंदेववत् कुलेनकुलाभ्यां कुलैः कुलाय कुलाफ्या कुलैफ्यः कुलान कुलाभ्यां कुलफ्यः कुलस्य कुलयोः कुलानां कु ले कुलयोः कुलेषु हेकुल हेकुले हेकुलानि एवंमूलफलपत्र पुष्प कुंड कुटुं बादयः सर्वादीनाम कारताना मन्यादि पंच शब्दव्यतिरिक्तानां प्रथमोद्वितीययोः कुलशब्दवत्प्रक्रिया सर्व सर्वे सर्वाणि पुनरप्येवं शेषपूर्ववत् सर्वेण सर्वाभ्यां सर्वैः सर्वस्मै सर्व या सर्वेन्यः सर्वस्मान सर्वाच्या सर्वेभ्यः सर्वस्य सर्वयोः सर्वेषां सर्वस्मिन् सर्वयोः सर्वेषु हेसर्व हे सर्वे सर्वाणि अन्यादीनांपंचानां विशे षोस्ति अन्यसिइति स्थिते श्वन्यादेः स्तु अन्यादेः अन्यादेर्गणात्परयोः स्यमौः शुर्भवति ८ | शकारः सर्वा देशार्थः उकारउच्चारणार्थः वावसाने (प्र०९० इतिपक्षेदत्वमपिभवति अन्यत् अन्यद अन्ये अन्यानि पुनरप्येवं शेषं सर्ववन् अन्यतरत् अन्यतरद् अन्यतरे अन्य तराणि इतरन् इतरद् इतरे इतराणि कतरन् कतरद् कतरे कतराणि कतमेत् कतमद् कन
२१
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
मेकतमानि शेषसर्ववद्रूपं पथमादव कुलवन् प्रथमं प्रथमे प्रथमानि अकारांतोनपुंसकलिं गःसोमपाशब्दः सोमपासिइनिस्थित नपुंसकस्य नपुंसकस्यहरवोभवति सर्वासुविध [ क्तिपरतः ९ अनोम पासू०११ सोमपां सोमपे सोमपानि सोमय शेषकुलवत ||इकारांतोऽस्थिशब्दः नपुंसकास्यमोर्लक नपुंसकलिंगात्परयोः स्यमा रभवति १० अस्थि नामिनःस्वरेनाम्यनस्यनपुंसकस्यनुमागमोभवति विभक्तिस्वरेपरे ११ अस्थिनी अस्थी. नि पुनरप्येवं अचनांशसादो अतू चेयव्यय अस्थाशसादी अस्थ्यादीनानुमागमोभवान इकारस्यचाकारादेशोषयति शसादौस्वरेपरे.१२ शस् आदीर्यस्यसःशसादिम्दादिःशसादा वित्यनदणसंविज्ञानोबहुबीहिः यथाचित्रगुर्बधनः अल्लोपःस्वरेऽम्वयुक्ताच्छसादीनांतस्यो पधाया अकारस्थलोपोभवति शसादौखरेपरे नदिनेईपी ईकारेचमकारवकारांतसंयोगादुत्तरस्यनभवति १३ अम्बयुक्ताच्छसादावित्यातदुणसंविज्ञानोबहबीहिः लंबकर्णइतिवन अतःशसोपिहरणं अस्मा अस्थिभ्या अस्थिषिः अस्थे अस्थिभ्या अस्थिभ्यः अ
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
मा म्य
स्थः अस्थियां अस्थिभ्यः अस्न्यः अस्थो अरन्या येङ्योः वेयव्ययं उड्योः प्रयोर्वाअकारस्य लोपोभवति ११ अस्थि अस्थान अन्योः अस्थिष पणानपुंसकेधौगुणोवक्तव्यः१५३ वाचकश्चनषा स्मृणाउक्तहि संबोधनेतूशनसस्त्रिरूपसात नथानानमथायदत माध्यदि | |निर्वष्टिगुणविगंतेनपुंसकेव्यायपदांवरिष्ठः ३१ इउण कलक इतिपाणिनीयानामिकूपया हारः हे अस्थे हेअस्थि हेअस्थिनी हे अस्थीनि एवंदधिसक्थिक्षिपसृतयः इकारांतीयारिशब्द वारिवारिणी वारीणि पुनरप्येवं वारिणा वारियां वारिभिःवारिणे वारिश्यां वा., रिभ्यः वारिणः वारिश्या वारिण्यः वारिणः वारिणोः बारीणां वारिणि वारिणोः वारिषु है। वारे हैंवार हेवारिणी हेवारीणि नपुसकस्य नपुंसकस्यहरोमप्तिस्वरादौ १६ नामिनः स्वरे सू०११) इतिनुमागमः ग्रामणि ग्रामणिनी ग्रामणीनि पुनरप्येवं दादावुक्तपरकपुवंडर |उक्त पुस्कैनाम्यनेनसकलिंगदादीस्वरेपरेवडाभवनि १७ यन्निमित्तमुपादाय पेसिशब्दः ॥ ॥प्रवततं नपुसकेनदेवस्यादुक्तपुरकनदुच्यते ३२ ग्रामण्या ग्रामणिना गामणिभ्या ग्रामणि ||
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
भिः यामण्ये ग्रामणिने शमणियां ग्रामणिभ्यः ग्रामण्यः ग्रामणिनः ग्रामणिभ्यां यामणिन्यः यामण्य ग्रामणिनः यामण्योः ग्रामणिनो गामण्या नुमतस्यामिदीर्घः ग्रामणीनां यामण्यां ग्रामणिनि ग्रामण्योःग्रामणिनोःग्रामणिषु हेग्रामणे हेग्रामणि हेग्रामणिनी हे यामणीनि एकएवाहियः शब्दस्तिलिंगेषुवर्तने एकमेवार्थमारव्यातिउक्त पुस्कत्तदुच्यते ३३ पीलुर्वक्षःफलंपीलुपीलुनेननुपीलवे वृक्षेनिमित्तंपीलुत्वंतज्जत्वंतत्फलेपुनः २४ हत्वादेशे संध्यक्षराणामिकारोकारोचवक्तव्यो १८ सुष्टुरायोयस्यनन् सुरि सुरिणी सुरीणि पुनरप्येवं |सुरिणो सुराया हेसुरे हेसुरि हेरिणी हेसुरीणि उकारांतोमधुशब्दः मधु मधुनी मधूनि पुन |रय्येवस्वरादीनामिनावर सू०११) इन्यादिककारांतःकशब्दः कर्तृ कर्तृणो कणेि पुनरप्येवं हेकन कर्तृ हेकणि हेकनणि को कर्मणा इत्यादि शोभनांद्यौर्यस्यनन मद्य सय नी सुनि सुधुना सुयुवा इत्यादिसर्वमुन्नेय इतिवरांनानपुंसकलिंगाः अथहसांता पल्लि गाःपदृश्यते तबहकारांतोअनडुहशब्दः अनडुहसिइनिस्थिते पंचवनडुहः पंचखनडुहमा
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-रव
| मागमोभवति १ सावनडुहः अनडुहशब्दस्यसोपरेनुमागमोपावनि २ संयोगांतस्यलोपःसं योगांतस्यलोपोभवनि रसेपदातेच ३ हसेपः सेर्लोपः (पदसू०३६० नुमविधिसामर्थ्या-|| तू दत्वाभावः अनड़ान अनड़ाही अनडाहः अनाहं अनड़ाही अनहः अनडुहा वसारसे वसलंस सर्विस अनडुह इत्येतेषारसेपदांनेचदवंभवति । अनडुझ्या अनडुद्धिः नइहे अनन्या अनड्यः अनड्हः अनड्मा अनड्यःअनहः अनहोः अनडहा अनहि अन होरवसेचपाझंसाना पं०४सूम अनडुत्सु धावम् अनशब्दस्यथोपरेअमागमोभव ॥ति ५ हेअनन् हेअनड्राही हेअनड्राहः गोंदुहशब्दस्यभेद दादेघःदार्थातो कारस्यघत्वंभवनि भानार्झसेपरेनाम्नश्चरसेपदातेच र गोदुपसिइदिस्थिते आदिबानाझमानस्य |झभासयोधातोझभातस्यादीवर्तमानानांजबानीझभाभवति सकारेवशब्देचपरेनाम्न श्वरसेपदानेच ७ पावसाने अवसानेवर्तमानानांझसानांजबाभावनिचपावा विरासो वसाने वर्णानामभावोऽवसानसंज्ञःस्यात् ९ गोयुक् गोधुर गोदुही गोदुहःगोदुहंगोदुही
२३
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
गोदहः गोदुहा प्रकारादौ दादेर्यः (सू०६० इनिघत्वे कृते आदि जवाना (सू०७) मित्यनेनदकारस्यधकारे कृते झबेजबाः एम० २स्३ गोधुग्भ्यो गोधुग्भिः गोदुहे गोधुग्भ्यां गोयुज्यः गोदुहः गोधुग्भ्यां गोधुग्ध्न्यः गोदहः गोदु होः गोदुहां गोदुहि गो दुहाः गोधुप्सुप् इतिस्थि ते खसे चपाझ सानां प्र०४सू०१८) मितिक्कारः पश्चात्किलान् वसः कृंतस्थ (म०६ सू०२१) इतिषत्वं कषसंयोगेक्षः ककारषकारसंयोगे क्षत्यक्षरंफावति १० गोधुक्ष हेगोधुक् हेगोयुग हेगोदुही, हे गोदुहः मधुलिह शब्ट्रस्यभेदः ड्रोटः हकारस्यढत्वं भवति धातोई सेपरेना म्मश्वरसेपदानेच ११ वावसाने (सू०८ मधुलिट् मधुलिङ मधुलिही मधुलिहः मधुलिहं मधुलिही मधुलिहः मधुलिहा मधुलिया मधुलिङ्गिः होढेः सू० ११) खसेचपा झसाना म धुलिट्सु मधुलिट् हेमधुलि हमधुलिहो हमधुलिहः इत्यादि भिवदुशब्दस्य भेदः दुहादीनां घटत्वेवा द्रुह् मुँह स्नेह सिंह इत्येतेषाहकारस्य घत्व टत्वे वा भवतः धातोर्झसेप परेनाग्नश्वरसेपदानेच १२ वावसाने मित्रयुग मित्र त्रिभुड् भित्रधु मित्र
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४
प्र.९
सा. स्व. दुही मित्रहः सित्रहं मित्रही मित्रहः हेमित्रयुग हेमित्रयुक् हेमित्रधुड् हेमित्रधुट् मित्रटु वृ-१ हाँ मित्रभुग्भ्यां मित्रधुड्या मित्रधुग्भिः मित्रयङ्गिःइत्यादि नथानत्वमुहशब्दः तत्वेमुह्यतीतितत्व मुक् तत्खमुग तत्वमुङ् तत्वमुद् तत्वमुह तत्वमुहः तत्वमुहं तत्वमुही नत्वमुहः हेतत्वमुक् हेतत्वमुग हेतत्वमुङ् हेतत्वेमुद् इत्यादिभारवाहशब्दस्य भेदः होटः ( सू० ११) वावसाने (सू०८) भार वाट् भार बाड़े भार वा हौ भारवाहः भारवाहं भारवाही वा होवी शसा दौस्वरे वाहः वः औशसादी स्वरे वाहो वा कारस्यौ कारादेशो भवति शसादस्वरे परे १३ भारोहः भारोहा भारवा ड्यां भारवाडि घेतवा हुक्थशास् पुरोडास अवयाजांडस रसेपदांतेचेनिवक्तव्यं १४ डिल्वा दिलीपः अत्वसौः सौ ( सू० ६३२ श्वेतवाः श्वेतवाही श्वेतवाहः श्वेतवाहं श्वेतवाह श्वेतवाहः | अत्रवा होवीशसा दौस्वरे वेति केचित् तहः श्वेतहाश्वेतवाहा श्वेतवोभ्यां श्वेतवोभिः श्वेतो हे श्वेतवाहे श्वेतवाभ्यां श्वेतवोभ्यः श्वेतौहः श्वेतवाहः श्वेतवोभ्यां श्वेतवोभ्यः श्वेतह नवाहः श्वे नौहाः श्वेतवाहीः श्वेतौ हां श्वेतवाहां श्वेतौहि श्वैतवाहि श्वेतौ होः श्वेतवाहोः श्वेतवः
२४
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
सुश्वेतवस्तु अवयाश्वेनवाः पुरोडाश्च एनेकृनदीर्याः संबुद्धनिपात्येते चकारादुक्युशाइतिके। चित् श्वेतयाः वेनिकेचित् श्वेतः श्वेतवाही श्वेतवाहः श्वेतमासूनवहतीतिश्वेतवाः इनि व्युत्पत्तिः उक्थशाः उक्यशासौ उक्थशासः उक्थशास उक्थशासौ उक्यशासः उक्थशा । सॉ उक्थ शोभ्यां उक्थशोभिः उक्थशासे उक्यशोभ्यां उक्यशोभ्यः उक्यशःसु उक्थशस् | हे उक्थशाः हेउक्थशः हेउक्थशासी हेउक्थशासः इत्यादि पुरोडाः पुरोडाशौ पुराड्राशः पुरो ।। ड्राशं पुरोडाशौ पुरोडाशः पुरोडाशा पुरोडोभ्यां पुरोडीभिः पुरोडाशे पुरोडो भ्यां पुरोडोभ्यः पु रोडःसु पुरोडस्स हेपुरोडा: हेपुरोड : हेपुरोडाशौ हेपुरोडाशः अवयाः अव्याज अवयाजः अवयाज अवयाजी अवयाजः अवयाजा अवयोभ्यां अवयोभिः अवयाजे अवयो भ्यां अव योभ्यः अवयसु अवयस्सु हे अवयाः हे अवयः हे अवयाजी हे अवयाजः तुरासाहशब्दस्य । भेदः होटः ९ सू० ११) सहेःषः सादिसहेः सकारस्यषकारादेशो भवति सादिसति १५ वाव | साने (सू० तुराषाट् तुराषाड् तुरासाही तुरासाहः तुरासाहं तुरासाही तुरासाहः तुरासा
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व
हा तुरापायां नुरापाडिः नुरासाहे तुरापायां तुरापाड्यः इन्यादि हेतुरापाट् हे तुरापाड् हेनुरासाही हेनुरोसाहः रेफनिश्चतुरशब्दोनित्यर्वे हुंक्चूनानः चतुरामशीच चतुरशेब्स्यामागीभव नि पंचसुपरेषु शौचपरे १६ चत्वारः चतुरः नुर्भिः चतुर्व्यःचतुर्थ्य र सरव्यायाःरेफानसंख्या याःपरस्यामानुडागमोभवति १७ णत्वारित्वे चतुरिःसुपिससमीबहुवचनेविसज्जनीयोनान्यरेफस्य १८ चतुर्यु अज्ञापकंयक् चतुर्विषदंसूत्रनंदनविधिप्रेष्यने पियाश्चत्वारोय स्यसःप्रियचखाःप्रियंचत्वारी प्रियचन्वार:प्रियचत्वारे प्रियचत्वारो पियचतुरःमियचतुरामिया पियचतुर्भिःगौणत्वेनुनष्यने प्रियचतुरांपाधान्येनु स्यादेवपर्मचनुणाया वम् शौचेनिचकारान् धौविषयेआमने किनहि चतुरशब्दस्यथोपरे अमागमोभवाँन १९ है। पियचत्व हेषियचत्वारों हेपियुचत्वारः नकारांनोराजनशब्दःराजनसिइनिस्थिते नोपधायाः (पासू०७) नाम्सोनोलोपशथी नामाःनालोपशावनिरसेपदानेचाी २० चुकारानवनि २५ नाम्लोनकारस्यलोपशन भवनि सुष्टुहिनस्तिपापमिनि सुहिन राजा राजानी राजानःरा|
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
जान राजानो अल्लोपःस्वरे पासू०१३ स्लोःशुभिश्वः प०४सू०६० इनिनकारस्यजकारः जोर्जःजकार अंकारसंयोगेज्ञरत्यक्षरंभपनि २१ रॉज्ञःराज्ञा राजन्या योगानामुभयनः |संबंधः लोपशिपुनर्नसंधिःप०२सू०१० इनिनियमान अद्भिप०६०१ यात्वन राजभिः। राज्ञे राजश्यां राजयःराज्ञःराजश्या राजन्यःराज्ञःराज्ञोःराज्ञां राज्ञि वेड्योः प.सू.१४ राजनि राज्ञोःराजसु अधावितिविशेषणा राजन हेराजानी हेराजानः एवंयज्वन आत्मन) सुधर्मनमभृतयः यज्वा यज्वानी यज्वानः यज्वान यज्वानो अम्वयुक्तादिनिविशेषणादलोपो। नास्ति यचन-यजना यज्वायां यज्चभिः यज्जने यज्चभ्यां यच्चुभ्यः इत्यादि हेयज्वन हेयज्वानो हेयज्वानः आत्मा आत्मानो आत्मानः आत्मानं आत्मानो आत्मनः आत्मना ओत्म भ्या आत्मभिः इत्यादि हे आत्मन हे आत्मानौ हेआत्मानः सुधर्मा सुधर्माणो सुधर्माण:सु धर्माण सुधर्माणी सुधर्माणी सुधर्मणः सुधर्मणा सुधर्मभ्या सुधर्मभिः इत्यादि हेसुधर्म न हेसुधर्माणी हेसुर्माणः श्वन युवन् मयवन् शब्दानापंचसुराजन् शब्दवत्यकिया श्वा
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-व
श्वानी धानःश्वान श्वानो वादेःश्वादेर्वकार उत्वंपामोनिशसाट्रोवरेपरे ताहिनेपिर्डकारेच २२ ॥ ३१ नहितेस्वरेतुनभवति अवनियामक पाणिनीयसूत्रं श्वयुवमयोनामताड़िते नेनमघवानं ०९ वति शुनःशुनाश्वभ्यां श्वभिःशुनेश्वभ्यां श्वभ्यः इत्यादि हेवन हेश्वानी हेश्वानः युवा युवा|| नौ युवॉनः युवान युवानी युवन् शब्दस्यवकारस्यउत्कृतेसवर्गीयःसहप०२सू०२०० यूनःयूना युवस्या युवभिःयूने युवघ्या युवभ्यः इत्यादि हे युवन हेयुवानी हेयुवानः मया मघवानी मंघवानः मघवानं मयवानी मघवन् शब्दस्यउत्त्वेक्तते उऑरप०२सू.१३०मयोनामघोना मघवश्या मघवभिःमघोने मघवष्यां मघवश्यः इत्यादिहेमघवन हेमघवा| नो हेमघवानः मघवाबहुलं मघवनशब्दस्यवातृइयंतादेशःस्यात् २३ ऋकारोरित्कार्या
र्थःबहुलग्रहणात्सर्वविधयोव्यभिचरति ब्रितानुम् (सू०६१० मधवान् नश्वापदानेझसे|| ॥पासू०२४) मघवती मयवनःमपवन मपर्वतों मघवतःमपवना मयवां मघवादः॥ ॥२६ मघवत मघवन्या मघवयः इत्यादि हमघवन हमघवना हमघवतःसाकलसयुगमायमा
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
सहायनांमघवन पतिपद्यमहारथः इनिपयोगदर्शनात् अर्वशस्त्रसावूनः नवजस्या वर्णस्तृड्यनादेशः स्यात् असोषिक्षक्तीपरतः २४ अर्वा अर्वनौ अर्वतः अर्वन अर्वती वतः अर्वताअर्बयां अर्वद्भिः अर्बने अर्बयां अर्वयः इत्यादि हेअर्वन हे अर्वती हेअर्वनः नवर्जस्यनिकिनोपयायाःपासू०७४ अनर्वा अनर्वाणी अनर्वाणणः अनर्वाणं अनी णोअनर्वाणः अनर्वाणा अनर्वभ्यां अनर्वभिः अनर्वसुइत्यादि पथिनशब्दस्यभेदः इनोः पंचसुइतःअत्पंचसु पंचसुस्यादिषु पथ्यादीनामिकारस्याकारोभवति २५थोनु पथ्या दीनार्थकारस्यनुडागमोभवति पंचसुपरेषु २६ पन्थन् सितिस्थिते आसो आसो पेथ्या। दीनांदेरात्वंभवतिसोरे २७ पंथाःपंथानी पंथानः पंथानं पधानी पंथादेःपथ्यादीनांदेर्लो पोभवान शसादोस्वरेपरे तहिते ईपिईकारेच २८ पथ पथा पथिभ्यां पथिभिःपये प थियां पथिभ्यः पधः पथिभ्यां पथिभ्यः पथःपथी पधा पथि पयो पधिषु हेपथाः हेपंथानो हेपंथानः एवमथिन् ऋभुक्षिन्मभृत्यःमंथाःमंथानी मंधानः कक्षाका
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
मुक्षाणो ऋभुक्षाणः उन्यादिदडिनशब्दस्यभेदः इनांशीसो इन्हनपूषन् अर्यमन इत्येते. पाशीसोचाधीपरे उपधायादी|भयान २९ दंडी दंडिनो दंडिनः दडिनं दौडनो दंडिन डिना दंडिपयां दंडिभिःदंडिने दंडिण्या दंडियः दंडिषु इत्यादि हेदंडिन हेदंडिनो हेडिनः ब्रह्म हा बह्महणीबह्मणः बह्मणब्रह्मणो अल्लोपःसरे प०८ सू०१३) हनी हनम्ये हंने
तीर्हकारश्यपत्वंभवनि अव्यवधानेनकारेपरेव्यवधानेजिनिणितिचपरे ३०पसंयोगेण त्वनिषेधार्थःहंतेरत्पूर्वस्यहंतेरकारपूर्वस्यैवनस्यनत्वस्यात् नान्यस्य ३१ बह्ममःबह्ममा बह्महत्या बह्मभिः ब्रह्मबह्महत्या ब्रह्महत्यः बह्ममःब्रह्महत्या ब्रह्महत्यःब्रह्मयः ब्रह्मयो बनाया ब्रह्ममिब्रह्महणि ब्रह्मयोःबह्महसुहेबरहन हैबह्महणो हेब्रह्महण:) पूषा पूषणो पूषणः पूषणं पूष्णो पूष्णः पूष्णा पूषाभ्यां पूषभिः पूष्णो पूषायां पूपत्यापू ||ष्णःपूषभ्यां पूषभ्यः पूष्णःपूष्णोःपूष्णा पूणि पूषणि डोटिलोपावेतिकचित् पूषि भूष्णाः||२७ | पूषसुहपूषन हेपूषणी हेपूषणः अर्थमा अर्यमणी अर्यमणः अर्यमणअर्यमणो अयम्णः |
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
अर्यम्या अर्यमश्यां अर्यमभिः इत्यादि हेअर्यमन हेअर्यमणो हेअर्यमणःसंरच्याशब्दाः पंचनप्रभृतयोबहुवचनांनास्तिपसरूपाःपंचनजसइनिस्थिते जश्शसोर्लुक षकारनका ।। रांतसरयायाः परयोजशशसोलुंग्भवति ३२ लुकिनतालमिनं लुकिसतिननिमित्तंकार्य । नस्यात् ३३ तेननोपधाया (पासू०७) इतिदीर्घत्वन पंच पंच पंचभिः पंचभ्यः पंचभ्यःष्ण: पकारनकारातसरव्याया:परस्यामानडागोभवनि ३४ नोपधायाः (
प्रसू०७०नाम्नी।। नोलोपशयो (सू०२०) पंचानापंचसु एवंसमन् नवन दश प्रभूतयः अपनशब्दस्यभेदः। एनोडोगा अष्टनशब्दात्परयोर्जस् शंसोर्वाडोभवति ३५डित्वाइलोपः अहो अशे अपन |ट वासुवा आ आसु अष्टनशब्दस्य आसु परासुविभक्तिवाटेरात्वभवति २६ अष्टभिः | साभिः अष्टश्यः अष्टाभ्यःअष्टश्यः अष्टाभ्यः अष्टानां अष्टसु अष्शसु गौणत्वेपिआत्वं ज शसोवंवेत्येके पिया पियाशः पियानो पियाष्ट्रों पियादानः पिया पियाशामि यादशनांपिया प्रियाशनी पियाष्टी पियाष्टःपियायो प्रियाशन पियाशःप्रियाष्टामिया।
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
सी. स्व
२८
ष्टा प्रियाष्ट्राभ्यां प्रियाष्टम्यां प्रियाष्टाभिः मियाष्टभिः प्रियाष्ट्रे प्रियाऐं प्रियाराभ्यां प्रियाष्टभ्यां प्रिया ष्टाभ्यः प्रियाष्टभ्यः मियाष्ट्रः प्रियाष्टाः प्रियाष्टाभ्यां प्रियाष्टम्यां प्रियाष्टाभ्यः प्रिया । तृप्यः प्रियाटुः प्रियाष्टाः प्रियाष्टोः प्रियाष्टीः प्रियाष्टां प्रियाष्ट्रां प्रियाष्ट्र प्रियाष्टनि प्रियाष्टे मि याष्ट्रोः प्रियाष्ट्रोः प्रियाष्टासु प्रियष्टसु हेपियाष्टन हेपियाष्टाः हेपियाष्टानी हेपियाष्टानः हेमि या हेपियाष्टाः जसि त्रीण्येव रूपाणिशासि चत्वारि पुनः ङावपित्रीणिरुपाणिशेषे हेरे । प्रियाष्टन: ३५ सकारातइट शब्दः इदमोयं पुंसि इदमः अयम् पुंसि इदमशब्दस्यपुंसिविषये अयमादेशो भवनिससहितस्य ३७ अयम् द्विवचनादोत्यादेष्टे (१०६ सू० ५५)रितिसर्वत्राकारः इदओइतिस्थिते दंस्यमः दस्य मःत्यदादीनां दकार स्यमत्वं भवति स्यादो परे ३८ ओ ओ औ (प्र. २ सू०१४) इमो सर्वादित्वाज्जसी म०६०२५) इमे इमे इमो इमान अन | दोसो: अन टौसोः इदमो अनादेशो भवति दोसोः परयोः कृत्स्नस्य ३९ टेन (प्र० ६ सू०१ अ नेनस्म्यः स्मिअः इदमः सकारे भका रेचपरे अकारादेशो भवति कृत्स्नस्य ४० त्यदादित्वाद
|
tr
२८
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
| खसिद्धोपुनरत्वावधानसर्वादेशार्थनदाह कृत्स्नस्येनिआदिम०६सू०११) त्यावं आत्या भि स् भिस् इदमसोभिसामसेवभवनि नपकारस्यअलंन एस्मिबहुले प.सू.१५०|| एभिः इदम - इतिस्थिनेत्यादेष्टेरस्यादी (५५) सर्वादेःस्मद् (म०६९०२ सयः सू०३९ अस्मै आन्या एण्यःङसिरत् पादसू०१६ अतः प०६सू०२९० अस्मान आभ्या राय डी सस्यप.सू.११ अस्यअनटीसो (सू०३९ ओसिप०६सू०१० एअयप.२सू०९) नयो:सुडामः (म०६सू०३० स्यः ३९ एस्बिहले ११५)क्लिात् (प०६सू २१ एपोडिस्मि नपासू:३१ अस्मिन् अनयोः एष यदादीनांसंबोधनाभावः इदमोप्यन्वादेशहितीया| दो स्वेनादेशोवतव्यः ४२ उक्तस्यपुनर्भाषणमन्वादेशः एन एनो ऐनान.एनेन एनयो:एनयोःपशामशब्दस्यभेदः मोनोधाता धानोर्मकारस्यनकारादेशोभवति रसेपदांतेच ४३मशा नपशामो प्रशामः हेपशान हेपशामो हेपशामः प्रशासप्रशामौ प्रशामःप्रशामा पशान्यांप शान्तिः इत्यादि किमशब्दस्यभेदःकिशब्दस्यन्यादेष्टेर स्यादाविनिसर्वधाकारेकृतेसर्व
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
शब्दवदपंज्ञेयंकाको के कंको कान केन काभ्यां कैः कस्मै काया केभ्यः इत्यादि धकारांतस्तत्व बुधशब्दः तस्यरसेपदांतेचादिजवानांनभांनस्य झांस्वोः (सू०७) पावसाने सू०८) नवभुत तत्व द् नवबुधौ नत्वबुधः तत्वबुधे तत्वबुधी तत्वबुधः तत्वबुधौ तत्वभुयां नत्वभुद्धिः इत्यादिहेतवेभुन हेनत्वभु हेनत्यबुध हेनत्रबुधःजकारांनासम्नाजशब्दःशषराजादेः षःकारानस्यशकारानस्यषकारातस्यराज यजसमृजनाजादेश्वषकाराभवति धातोझ सेपरेनाम्नश्चरसेपदांतेच ४४ पस्यपत्वंडलनिषेधार्थतेन आरव्यातेरे धीत्यादीनभवति षोडः पःडापकारस्यडवं भवति धातोर्झसेपरेनाम्मश्चरसेपदानेच ४५वावसाने (सू०८ मोराजिस |मःवोजितेराजनी परेसमीमस्यमण्वस्यात् ४६ तेनानुस्खाराभावः सम्माइ सम्मान सम्माजो समाजःसम्माजे सम्माजी सम्माजः सम्बाजो सम्माया सम्माडिः इत्यादि सम्पा, हेससाड हेसम्बाद हेसम्माजी हेसम्माजः एवंविराजादयः युजेरसमासे युजेःसुटिनुम्स्यान असंमा ४७ क्विन् प्रत्ययस्यकुःकिन्नतस्यधातोःकवर्गातादेशःस्यात् असमासेझलिपदांतेच
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
४८ प्रत्ययशब्देन प्रत्ययां तस्यग्रहणं युङ्· अनुस्वारपरसवर्णो युन्जी युज्जः युज्जं युज्नी युजः युजा युग्भ्यां युग्मिः युजे युग्भ्यां युग्भ्यः चोः कुः (सू. ५३० खसे चपा (प्र०४ सू० १८० कि| लात् (म० ६ ० २१२ कप संयोगेक्षः (स् ०१०) युक्षु हेयुङ् हेयुञ्जी हे युज्नः इत्यादि असमासेकिं अश्वयुक् अश्वयुग अश्वयुजो अश्वयुजः अश्वयुजा अश्वयुग्या अश्वयुग्भिः इत्यादि स माध्यर्थस्य युजेन सुक्समाधिमानित्यर्थः दकारांनोद्विपादशब्दः डिपाद द्विपात् द्विपादौ द्विपदः द्विपादं द्विपादौ पादः पत् पादाब्दस्य पदादेशः स्याने शसा दौखरे पैरे तद्धितेई पईका रेच ४९ द्विपदः द्विपदा द्विपाड्यां द्विपाद्भिः द्विपदे द्विपाद्भ्यां द्विपाञ्चः इत्यादि हेडिपान् हेडिपाद | हेडिपादौ हेद्विपादः दकारांना स्त्यद् यद् एतद् शब्दाः यदसि इति स्थिते स्तः सतः त्यदादेस्त| कारस्य सत्वं भवति सोपरे ५० स्यः त्यौ त्ये यं त्यौ त्यान त्येन व्याभ्यां यैः त्यस्मै ताभ्यां येभ्यः | त्यस्मात् व्याभ्यां त्येभ्यः त्यस्य त्ययोः येषां त्यस्मिन् त्ययोः येषु सः तोते तो तं तौ तान् तेन ताभ्यां तैः तस्मै इत्यादि यः यौ ये ये यो यान् येन याभ्यां यैः यस्मै इत्यादि एषः एतो एते एतदो ऽ न्वादे
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
३०
S
सा. स्व शेद्वितीया टो: स्वेनोवा वक्तव्यः ५१ उक्तस्य पुनर्भाषण मन्वा देशः एवं एनं एतौ एनौ एतान् ए नान् एतेन एतेन एताभ्यां एतैः एतस्मै एताभ्यां एतेभ्यः एतस्मात् एताभ्यां एतेभ्यः एतस्य एतयोः रानयोः एतेषां एतस्मिन् एतयोः एनयोः एतेषु एतेन व्याकरणमधीनं एनं छं दो ध्या | पयज कारांत स्तत्व] प्राशब्दः छशष राजादे: षः (सू०४३) वावसाने (सू. ८) तत्वप्राद् तत्व | प्राडु तत्व प्राछौ तत्वमाछः नत्वप्रालं तत्वमाडौ तत्वप्राङ: तत्वमातुं तत्वमाछौ तत्वप्राछे: न | त्वपोछा छशषराजादेः षः ४३ षोडः (सू०४४) तत्वप्राभ्यां तत्वाङ्गिः तत्वपाले तत्वमा १यां तत्वप्राड्भ्यः तत्वप्राङ: तत्वमाभ्यां तत्वमाश्यः तेत्वमाछु : तत्वमा डोः तत्वप्राछां तत्वे प्राछि तत्वपालोः तत्वमाट्सु यकारांतौऽग्रिमश्शब्दः वावसाने (सू.) अग्रिमत् अग्रिम द् अग्रिमथौ अग्निमथः अग्रिम अग्रिम अग्रिमयः अग्रिमथा अग्रिम अग्निमद्भिः इ त्यादि हे अग्रिमत् हे अग्रिमद् हे अग्रिमथौ हे अग्रिमथः चकारात मृत्यच्शब्दः अंनेः पंचसु सागमोवक्तव्यः ५२ - चोः कुः चवर्गस्य कवर्गीदेशो भवति धातोर्झसे परे नाम्नश्वरसे पदांतेच ५९
tou tx
प्र.९
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
स्लोःशुभिःश्चम०४सू.६। संयोगांतस्य लोपः सू.३०पत्यङ-पत्यज्ची प्रत्यज्य मत्यज्य भी त्यज्यो अंचेदीर्घश्व अंचेरकारस्यलोपोभवति पूर्वस्यचदीर्यः शसादोखरेपरेतारतेईपिईका रेच ५४ पनीचः निमित्ताभावे नौमित्तिकस्याप्यभावःपनीचा प्रत्यया पत्यग्निःपनीचे प्रत्य| गल्या प्रत्यायः प्रत्यक्ष हेमत्यङ्-हेमत्यज्यो हेप्रत्यवानाचेःपूजायां पूजार्थस्योचनेरुपधाभू तस्यनस्थलोपोनस्यात् ५५ अनुसनकारत्वान्ननुमकिनमत्ययस्यकु:सू.१०संयोगांतस्य-|| लोपः(सू०३० पत्यप्रत्यञ्ची प्रत्ययःपन्यज्वं प्रत्यज्ची नलोपाभावादकारस्यालोपःप्रत्यज्य: प्रयज्वा प्रत्यङ्मयां प्रत्यक्षिः इत्यादिवोः कुकुटशरिया डकारणकार्योःकुटु कावागः | मोवास्तः शरिपरे ५६मस्येक्ष मयास एवलियशब्ःनिर्यङतिर्यज्दा ति यज्वनियज्य निर्यज्योतिरश्चादयःतिरश्चादयः शब्दानि पात्यने शसोटीवरेपेरेताहतेईपिईकारेच ५७ निरश्चःनिरचा निर्यगण्या निर्यग्भिःतिर्यक्षु हनिर्यड हेनिर्यच्चो हतिर्यञ्चःविषग्देवयोश्चटेर चत्ती पस्यय अनयोः सर्वनामश्चरेरमादेशः स्यादस्यियांनेच नौ परे ५५ अमुंअंचतातिविग्रहे।
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-रव
|| असप्टेरयादशः अदसोऽसेदुदोमः असो सांतस्यदात्परस्यउदूतोस्लोदस्य चमः स्यात् ५५ :
अदमुयड अमुक अमुमयङ् अदया परन केसिदिच्छंनिकनिदिच्छनिपूर्वनः उभयो केनि। दिच्छानकेचिदिच्छीतनोभयोः ३६विषय-देवय उद उदज्यौ उदय उदय उदयौ उदया। न उच्छब्दासरस्यलुसनकारस्यांचतेरकारस्यैकारादेशोभयान शसादोखरेपरेतारतेईपिईका रेच उदीचः उदीचाउदगल्या उदग्भिः उदक्ष हेउदर हेउदबी हेउदयःएवंसग्यशब्दः स म्य-सम्यज्यो सम्यज्वःसम्यज्य सम्यञ्चों समीचौसमीचा इत्यादि इकारांतोमरुतशब्दःवा वसाने(
सूमरुत्मरुमरुतो मरुतःमरुतमरुती मरुतःमरुतामरुयां मरुदिः इत्यादि हेमरुन हेमरुद हेमरुतो हेमेरुनः एवंअग्रिचित्मभृतयः अशिचित् अविचिद् अग्रिचिती आ |निचितः हेजगिचित हेअनिचिद् हेअशिरि दी हे अगिचितः तकारांत उकारानुबंधोमुहतश|||| ब्दःवितोनम उचऋश्य इत्यस्यसाबित् तस्यविनःसन उकारानुबंधस्थककारानुबंधस्यच || २१ नुमागमोपावनि पुसि पैसुपरेषु ६१ नसम्पहतोऽधौदर्यःशीच नचच अपच महांश्च एतेषा
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
समाहारःनसंमहन्तस्यसंम्महतः अधौदार्य:शोचेत्यव्ययं संतस्थापशब्दस्यमहच्छब्दस्यच दीभिवातपंचसुपरेषुधिवर्जितेषुशोचपरे ६२ संयोगांनस्यलोपः सू०३०महान नापदांतेमसेरप०१सू०२४० महोती महातः महान महांती महतःमहता महन्यां महदिः महने महयों महयः इत्यादि हमहून हेमहांनी हेमहांतः संनस्येत्यागमजनकारयुक्तसांनस्यज्ञेयं तेनकसंश दिस्यतिबंनस्यनार्यः संयोगांतस्यलोपः (सू.३०कन कंसोदंसः संसो कंसःकंसाकन त्या कन्धिःकन्सु हेकन शोभनाआपोयस्मिन्नसौ स्ताप स्वाब खापो स्वापःरचापितदामा निउकारानुबंधोभवशब्द- अलसी:सो अवसो सोइतिभालोनेशने जात्वतस्यासंनस्यचदी भिवति धिवाजतेसौपरे ६३ भवान भयंती भवतः भवतं भवती भवतः भावना भवद्याभवाडि भवते भावड्या पावसानवतःभयया भवधः भवतः भवतो भवतो भवति भवतोः भवत्स हेम वन हेभवती हे भवनः असंतस्यनि असुमत्ययांनस्यनिविवक्षितं तेनपिंडग्रसनीतिपिंडयापि उगसो पिडयसःपिंडयसंपिंडयसी पिंडयसः इत्यादिककारानुबंधस्यनुमागमएव अवत-|
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व.
स्वाभावान्नदीर्घः विनोनुम् (सू०६१) संयोगांतस्यलोपः सू०३ भवान भवनो भवतःभवन भवं|| || वृ.१ तो भवतः भावना भवयां भवादिः भवन्सुइयादि हेभवन हे भवती भवतःएवंपचनशब्दः || चन पचंतो पचंतःपचंतं पचंतो पचनापत्सु इत्यादि हेपचन हेपचंनी हे पचनःदिसतानांजेक्षा दीनांचशतुर्नुम्पतिषेधःपुष्टुिंगेनित्यवक्तव्यःनपुंसकेवाशीच ६४ दधत् दधदयनो दधत-दा धितं दधतो दयतःदधनादधयाँदधदिः इत्यादि नपुंसके धन्दधद्धतीदयानिधेति जसजा
दरिद्राशास्दीधीवे वाचकास एतेजसादयः शकारांनोविशशब्दः उशषराजादे सू०४३। निषत्वंषोड:(सू०४४ इनिडत्व पावसाने सूकवि विविशो विश-विशं विशीविशः वि |शा विडयो विडिःविर्स इत्यादि हविद् हेविड़ हेविशी हेविशेः षकारांनःपशब्दोनिसंबहुव वचनांतत्रिषुसरुपःषषजस्इनिस्थितेजशेशसोर्लुक रसू०३० षोड:(सू.४५ वावसाने (सू०८ षट् षडाषाडिःषडाषड्न्यः ष्णः(सू.२४) सतनुषोड:९४५षड्नामइतिस्थितः ।। ३२ डणःसंख्यासंबंधिनौडकारस्यणेवंभवनिनामिपरे ६५ मिटुः(प०४ सूपण्णां क्वचिदपा
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
दोनेषिपदातनाश्रयणीयापषसुइनिस्थिते षोडः९५५) रखसेचपा(प.४सू०१० इनिरकारेकने षट्सुइत्यत्रशभिःष्टसिनिमकारस्य पत्त्वेपासेपदानताश्रयणीयाटोरंत्यामसूद निष्टत्वनिषेधैः दोषादोषराजुप आशिष् हविषपातीनांपकारस्यरेफोभवतिरसे पीतेच ६६ दो दोषो दोषः दोष दोयो शसादरवनंततावावक्तव्या दोष दोष्ण-दोषादोष्णा दोश्या दोषपया || दोभि दोषभिः दोपे दोष्णे दोया दोषण्या दोW:दोषायःदोष-दोष्णः दोपया दोषायां दोर्यः । दोषयः दोषादोष्ण दोषोःदोष्णो दोषांदीष्यां वेड्योःरष०८सू.१४)दोष्णिदोषणि दोषि दोषाः दोष्णो दोप्रतिस्थिते दोषार६६ इनिविसर्गःशसेवात्मा५सू०२० इनिसत्वकृतोकिला ||(प्र.६सू०२१७दितिषवनम् विसर्जनीयशस् व्यवधानपिकिलादिनिसस्यषत्ववाच्य कृता
तप्रसंगायोविधिःसनित्य दोषु दोष दोषसु हेदो हेदोषों हेदोषःसममीबहुवचने कृत्रिम त्वारिसर्ग:एवंसजुष्शब्दःसंजुषाशिषोरसेपदांतेचदा वक्तव्यः ६७ योर्विहसें (म०२० सू०७) इनिसिन्देइदंनवक्तव्ये अथवातस्येवेदंसूचकंदोषी (६६) सजूः सजुर्पो सजुषःसज
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
hout
साख पंसजु सजुषो सजुषः सजुषा सा सजुर्भिःसज्जूप सजूःषु इत्यादि हेसनःहेसजुको
॥ हेसजुषः सकारांतःपुंशब्दः पुंससिनिस्थिने सासर-पुसशब्दस्य भसुडोदेशोभाया ॥ति सिपंचसूपरेषुशीच ६८ डकारोंत्यादेशार्थ:उकारोनम्विधानार्थःरेफ: स्वरवर्णहस्वाज
रोहतितच्छिरः पुरःस्थितंयदापश्येदधःसंक्रमनेस्वरे ३७ अनुस्खारोनमस्यैवयावतद्देशयो|| गनः मूर्थिसंगलभेत्तावन्नेसतेपुरतःस्वरं३८ मारवरे अनुस्वारस्यमकारोभवतिस्वरेपरे ६९ पुमासइनिस्थिते विनोनुम् सू०६० सम्महन्दसू०६२) इतिदीर्घःसंयोगांतस्थलोपः। साहसेपः सेापः म०६:३६) पुमान् पुमासी पुमासः पुमास पुमांसी पुंसःपुंसा पुंसि | |सोः ससुहानस्थिते असंभचेसः सो असंभवतिकोर्थः वेदानेकवेद्यस्यपरमात्मनों बहुत्वासं भवेवाच्येसानसशब्दस्यकगागमोभवनि सुपिपरे ७० ककार:किकार्यार्थःअका || रउच्चारणार्थः स्कोरायोश्वसंयोगायोःसकारककारयोलोपोभवनिधातासँसेपरेनाम्नश्चरसेप।। ३३ दातेच अकिलाम०६सू०२सदितिसस्यपत्वकपसयोगक्षः(सू०१०प्रक्षुननश्चित्यत्रमका
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
रएव संयोगादिस्कारस्ताहिकथंलोप पंसु अबस्केरायोश्चेत्यनेनसंयोगाद्यस्य लोपेपासेम कारस्यैवलोपोभवेन्नतुसकारस्य आदित्वाभावात् संयोगाग्रस्तुपुसइत्यत्र शिरसिमकार एव नरमादादित्वाविध मुरव्यव आपेक्षिकत्वंच अवसस्यादित्वमापेक्षिक पुस्काइयत्र ककारापेक्षयासकारआदिःसकारापेक्षयामकारादिरितिसकारस्यैवलोपः हेमन् हेपमासौ हपमासः वंविड्सशब्दःविज्ञान विरांसो विद्वांसः विरासं विरांसो वसोर्वरः वसाःसंबंधीवकार उत्वंपामोति शसादखरेपरेनाइते ईपिईकारेच ७२ विदुषःविदुया व सारसे सू.४) इतिदत्वं विद्या विद्धिः विदुषे विद्या विद्यापित्सु हे विहन् इत्यादि नदिनेवैदुष्यं एवं तस्थिवसयभूतयः तस्थिवान् नस्थिवांसो तस्थिवांसः तस्थिवांसंतस्थिवांसी निमिनाभावेनैमित्तिकस्याप्यभावः इटोवकारमुद्दिश्य पासवात्वस्योखेत निवृत्तिः अतोनपिवृ०२१०१सू०१२३) इसालोप: तस्थुषः तेस्थुषा तस्थिवां नस्थि वद्भिः तस्थिवत्सु इयादि हेनस्थिवन हेतस्थिवांसो हेतस्थिवांसःसंकारांतःशुशुवस् श||
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
सारखा
|| दःशुश्रुवान् शुभुनासो शुधवांसःशुधवांसं शुश्रुषासो शुभ्रवस शस इनिस्थिने वसोर्वरः | ||सू०७२बोधीतोरियुब्रोस्वरे (पदसू०६७ तरहीनंपरेणसंयोज्य किलारप०६सू.२१)दि. तिषत्वे शुभ्रषः शुभंबुषा वसारसे (सू०४) रखसेचपाप: सू१)शुवत्स हेशुश्रुवन हेशशुवाँसों हेशुधुवाँसः एवंपेचिवान पेचिवांसो पचिवांसः पचिवांस पेनिवासी शसिव स्यात्वेकने यदागमत्यादिलोप: पेचुष: पेचुषा पचिवयां इत्यादिशकारांतोजग्मिवसशब्दःजग्मिवान् जग्मियांसोजग्मिवांसःजग्मिवांसंजग्मिवासी इटककारमुद्दिश्यप्राम खात् वस्योत्वेकते इटो पिनिवतिःगमांवरे (वृतरसू१०७५.१) इत्यनेनउपद्यालोपः ज. ग्मुषः जग्मुषा जग्मिवद्यांजामवसु इत्यादि जंगवान जगन्नासौ जगन्यासःजंगन्यांसंज गन्नासो शसिवस्योत्वकतेवकारानिमित्तस्यमोनोधातो (सू०१२ रितिनकारस्यापिमका ||र: गमावरे १०७ इनिपधालोपःजग्मुषःजरमुषा जगन्ना इत्यादि एवंजयन्वान्ज।।। ३४ पन्नासोजघन्वांसःजघन्वांसंजयन्वासी जमुषःजभुषा जगवा इत्यादि सकारांतःसु
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
वचसशब्दः अत्युसोःसो(सू०६३ सुवचाःसुवचसो सुवचसःसुवचसं सुवचसो इत्यादि हे। सुवचः हेसुवचसो हेसुवचसः एवंदेमस्पतय: अॅत्वसोः सारसू०६३) हसप.से. ||प: प ६सू०३६) चंद्रमाःचंदमसी चंदमसः चमसं चंदमसो चंदमसःचंद्रमसा चंद्रमोत्या नंदमोभिः वंदसस्सु चंदमासे हेचंद्रमः हेचदमसी हेचंद्रमसः इत्यादि उशनस्शब्दस्यो ||| दः उशनसां उशनसें पुरुदंशस अनेहस इत्येतेषांसरधे भवान ५३डिवादिलोपःउशनो उशनसो उशनसःउँशनेसं उशनसी उशनसःउशनसा उशनोश्या उशनोमि उशनःसु उशनःस इत्यादि उशनसोधीनांनता दंततावावकव्या हेउशनन हेडशन हेउशन हेउशन सोहेउशनस:उभयविकल्पेरुपनय संबोधनेनूशनसस्त्रिरूपमितिवचनात् पुरुदेशापु रुदंशसी पुरुदशसः इत्यादि अनेहा अनेहसोअनेहसः अनेहसं अनेहः इत्यादि अंदसूश शब्दस्योदः त्यादेष्टे (पदसू०५४० रितिसर्वत्राकार: अदसिइनिस्थिते सोसः अदसो दकारस्यसोपरेसखंभवति ७४ सेरोअदसःसेरोकारादेशोभवति ७५असोद्विवचने अद/
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व.
म औरनिस्थिते दस्यमः त्यदादीनांदकारस्यमत्वभवति स्यादौपरे ७६ ओओओम०२सू०१४।। अमोइनिस्थिते माद उचउश्वऊ अदसोमकारात्परस्यहरखस्यहरखउकारादेशोभवतिदयस्य प. चदीर्घऊकारादेशोभवनि७७ अमूसर्यादित्याज्जसाप.६सू०२५० दस्यमः(७६ अइएम० २सू०११ अमेहातस्थिते एराबहले ऐ: ईबहले बहुबेसातमकारात्परस्यंअदसएकारस्य ईकारा देशोनवनि ७८ अमाईकारविधेिसामानवकारः अमुंअसू अमून मखोखेकृतेटानास्त्रि यो अमुना अमृभ्यां अमीनिःअदस डे-इनिस्थिते डकारोडिकार्यार्थः स्यादेष्टर स्यादौ ५५५ दस्यमः ७६ ई-सिरत् मसूदा अनः(म.सू.२९ सवर्णेदीर्घः म०२सू०२०माद। ||७७)अमुष्मान् अमूभ्या अमीभ्यः ड-स्य रम०६सू०१७)माद७७क्लिान् प०६सू०२१ अ ||मुष्य अमुयोः अमीषां अमुषिमन अमुयो:अमीषु सामान्ये अंदसःकस्यादिवञ्च सामान्येथे|| वाच्येसनि अदसशब्दात्परः कःप्रत्ययोभवनि कास्यादिवजज्ञेयः ७९एकस्योंच्चारणेनबह लिभ्यतेनसामान्य त्यादेष्टेरःस्यादी (५५)दस्यमः९७६० मादूर७७)अमुक अमुको अ॥
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
मुके अमुक अमुको असकान अमुकेन अमुकाभ्यां अमुकेः इत्यादिशेषेसर्वशब्दवद्वपंज्ञेयं च कारात्सात्परस्योत्वंतेनयादेष्टेः (५५) सोसः(प.६सू०७४ मादृ७७ असुकःइत्यादि इत्याप भवति इतिहसांता:पुल्लिंगाः अथहसांताःस्त्रीलिंगा:प्रदृश्यते तेवहकारांत उपानहशब्दः | नहीधः नहोहकारस्यधकारादेशोभवति धातोर्झसेपरेनाम्नश्चरसेपदातेच १ वावसाने सू०८० उपान्न उपान्द् उपानही उपानहःखसेचपाझसाना (मु०४ सू०१८) उपानत्सु हेउपाना न हेउपानद् हेउपानही हेउपानहः वकारांतोदिवशब्दः दिव औदिवः औदिवो वकारस्यओ कारादेशोभेवनि सोपरे २ इयंखरे प०२सू द्यौःदिवो दिवः दिवं वामि दियोवकारस्यवाओ खंभवति अमिपरे ३ यांदिवी दिवःदिवाउरसे उरसे दियोवकारस्यउकारादेशोभवतिरसेप। दांतेच १ धुभ्यां युभिःदिवे गुण्या युभ्यःदिवःयुष हेद्यो हेदियो हेदिवारे फांतचतुर्शब्दोब हुवचनांतःविच्तरो:स्त्रियांनिसचॅनसृवन् त्रिचतुरोःस्त्रियां निस्चत्तम कवदित्यव्यय स्त्रियांवर्तमानयोस्त्रिचतुशब्दयोतिसूचनसूइयतावादेशीभवनःककारश्चक्रवत् ५ त
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
नःस्नुरार (प.६सू०६८) इत्यानभवति करंस.२सूति :तिस्पःनिसभिःनिसत्या व |निस्श्यःतिसूचनमशब्दयोनिमिदीर्घवनवक्तव्यं ६छंद सीवादीर्यत्वं तिरुणांतिसूणांति || प.. सषु चतस्त्रःचततःचतमृभिःचतसूभ्यः चनसत्यःचनमृणांचनमृणाचनमुस्वियामिातषिचतुरोविशेषणान स्त्रियांगोणयोनैनावादेशोस्तःपियारमयस्त्राणिवायस्याः सापियतिः पियत्री पियत्रयः बुद्धिवन् यदास्त्रियांमुरव्योलिंगांनरेगीणों तदादेशोस्तव प्रियास्तिखोयस्यसःमियनिसा सेरारपासू०६३) पियतिनो प्रियातस्त्रःप्रियनिषि यतिस्त्री पियतिस्रः पियतिखामियनिसाया पियनिसभिःप्रियतिसप कीबेमियास्तिखोयस्यनन् प्रियतिस पियानिमणीप्रियनिसृणि एवंषियाश्चतस्त्रीयस्यसःपियचतसा भियत्रतत्रोप्रियचनमः की बे प्रियचतम पियंचनमृणी प्रियचतसृणि रेफांनोगिशब्दः य्योर्विहसे धानोरकारोकारयोद_भवानरेफकारयोईसपरयोः गी:गिरी गिरगिरं । गिरी गिर:गिरागीा गीर्भिःहेगी हेगिरी हेगिरः एवं पुरधुरादयः धकारांतः समिधुश
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
॥ ब्दः वायसाने प०९ सू.८) समित समिद समिधी समिधःसमिधं समियो समिधःसमिधा समिया समिादिरखसेचपाससाना र
पुसू.१८) समित्सु भकारांताककुभशब्दः वावसा नेपा९सू०० ककुप ककुब् ककुभो ककुभः ककुभं ककुभी ककुमः ककुभा ककुक्या ककुभिःककुप्स हेककुप हेककुब हेककुभो हेककुमादकारांतास्त्वदादयःयादेष्टेर स्या दो प०६सू०५१, इनिसर्वत्राकारः आवतःस्त्रियाँ प. सू० इनिआफ्पकारःसिलो पार्थः सवर्णेदीर्घत्वेकने स्त्रीलिंगेसीशब्दबदपंज्ञेयं स्तःत्यदादेस्तकारस्यसोपरेसत्वंश वति - स्याओरीप७ सू०२१ अइए(प्र.सू.११. येत्याःसातेतायायेयाःराषा । ॥ एतेएताः एता एना एते गने एताःएना:एनया एनया एतयोः एनयोःकाकेका सकारा नड्दमशब्द: इयस्त्रिया इदम्शब्दूस्यस्त्रियामियंभवानिसिसहितस्य ९ इयं इसे इमाः इम एना इमेइने इमाः एनो: अनीसो (प.९सू०३९ रोसोरे मे०७ सू४) अनयाआ न्या आभिः इदम्डै इनिस्थिते त्यादेष्टेरस्यादी प०९सू०५५० दस्यमः (प्र०९सू०३७०||
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व
आबंतस्त्रियां प्र०७ सू०)डितांयत् प०७सू०५१ योजम०७ सू०९ सयः(म०९सू. ||३९ सवर्णेदीर्घः प्र०२सू.२०१ अस्यै आभ्यां आभ्यःअस्याःआश्या आत्यः अस्याःअन योः एनयोः आसां आमडेनियश्वरपासू०६२० अस्यां अनयोःएनयोः आसुचकारांतस्वच्शब्दः चोःकुः (प.९सू०५३० इति कुखवावसाने (प.९०८) खक्लंग त्वचा स्वचः खेचं खचौ त्वचः त्वचावपया खूमिःचोःकु:५३ किलान् प०६सू०२१) कष संयोगक्षः(प.९सू०१०) वा हेत्वक् हेत्वगहेखचा हेत्वचारावंचवाच्प्रभृतयःपका रांतो प्रशब्दोनित्यंबहुवचनात स्त्रीलिंग:न्सम्पहनोधौदीर्घःशीच(म०९ सू.६२) आपः अप:दिपीभिद अपाअंबादीनाभकारेपरेदत्वं भवति अद्भिः अद्यः अन्यः अपांअस
अप:अबादींनामित्यादिग्रहणंगीणवपिदत्वार्थ अपशब्दस्य पंचसुयपतत् स्वपश ब्दस्यरूपं अबादीनामित्यपःपाठे अपशब्दस्यैववक्तव्ये अपामियाबेहुवचनान | ||अप स्वपं बसपएंने ग्राह्याःस्वामितडागानि बसापितडागानि शोभना आपो यस्मिन्म-|||
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
देशेस्वाप स्वापौ स्वापः हेस्वप् इत्यादिशकारांतोदिशशब्दः दिशां दिश विश स्पृश इत्यादीनारसेप दोनेच कुत्वं भवति ११ दिश विश् दृश स्पृश सृशं स्वज ऋत्विज दक्ष दक्ष उष्णिह अंचु युंज कुञच् एतेदिशा मिति बहुवचने नगृह्यते वावसाने (सू०८) दिकू दिग् दिशो दिशः दिशदिशो दिश: दिशा दिग्भ्यां दिग्मिः दिशेकुत्वे विलातू ( सू २१) दिसु हेदिक हेदिग्रह कू दृग् दृशी दृशः स्पृक् स्पृग् स्पृशौ स्पृशः खकूँ संग खजी खजः ऋत्विक कलिंग कलिजौभ त्विजः दह दह दक्षौ ददृक्षः दधृक् धृग दसौ दधृक्षः उष्णिक् उष्णिग उष्णि ही उष्णिः षकारांत विष्शब्दः षोडः प्र० सू० ५४) बावसाने (प्र०९ सू. ८) लिइ लिड विषो विषः विषं विपौत्विषः विष्णू विड्भ्यां विद्भिः विड्सु | हेल्लिट् हेविड हेल्विषी हेविषः सजुषा शिषोरसे पदांतेच दीर्घो वक्तव्यः १२ राजूः सजुष सजुषः आशीः आशिषो आशिषः आशिषं आशिषी आशिषः आशिषा आशीष्या आ शीर्भिः इत्यादि आशिःषु आशीष्षु हे आशीः हे आशिषो हे आशिषः स्त्रीलिंगस्यादस्श
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्वब्दस्यसौनविशेषः असोडिवचनादीत्यादष्टे (प.६सू०५५) रत्वकृत ननरंआनस्त्रियां
(प०७ सू०८) इत्याप सवर्णेदीर्थःसह (प्र०२ सू०२० विभक्ति कार्यपाक पुश्चान्मादप प०११ ९सू०७७) अमू अमूः अमं अमृ अमू: अमुया अमूझ्या अमूभिः अमुष्ये अमूयों अमूल्यः अमुष्याः अमूक्यों अभ्यः अमुष्याः असुयोः अमूषां अमुष्यां अमुयोः अमूषु इनिहसांतारुशीलिंगाः अथैहसांतानपुंसकलिंगा परश्यंने तत्ररेफांतोबारशब्दः निसकासेमोलक प्र०८ सू१.रेफस्यविसर्गःवाः इमो (प. सू०२ वारी अयमई तिविशेषणान्नु मनभवनि सशसोःशिः०८ सूवारि पुनरपि वापारी वारि वारा वाया वार्षि:वार्ष वार्ष इयत्रनविसर्ग:दोषामिनिसूत्रणकृतस्येवरेफस्यससमी बहुवचनेफरेविसर्गोनान्यस्यइनिवक्तव्यात् हेवा हेवारी हेवारिचतुर्शब्दस्यचतुराम |शीच प्र०९सू.१६इत्याम् चत्वारि चत्वारि चतुर्भिःचतुर्यःचतुर्व्यःरःसंरव्यायाः प.||३८ ९ सू०१७) चतुर्णा चतुर्ष नकारांनोहनशब्दः अनःसःअहन शब्दस्य नकारस्यसकारी
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
भवति रसेपदांतेच १ नपुंसकात्स्य मोर्लुक् ९प्र०सू० १०) स्त्रीर्विसर्गः ९०६ सू० ४० अहः ई मौर प्र० सू०२) वेड्योः (प्र००सू०१४) अली अहनी नोपधायाः (म॰न्सू०७) अहानि | पुनरपि अहः अह्ना अहनी अहानि अल्लोपः स्वरे (प्र० सू० १३) अकारलोपः अह्नाअ हनासा०प्र०११ सू०१) स्त्रोर्विसर्गः (४) हब (प्र०५ सू०७)उओ (प्र०२ सू०१३) अहोभ्यां अहोभिः अहे अहीभ्यां अहोभ्यः वे ऊंयौ : ९१४) अन्हिं अहनि अन्हः सः ९१) स्त्रोर्विसर्गः ९४) अहः स्सु अहःसु हे अहः हे अली हे अहनी हे अहानि ब्रह्मन् शब्दस्य रसे पदानेचनलोपः नपुंसकात्स्यमोलक (प्र० सू०१०) नास्नी नौलोपशी (प्र.९०२०) ब्रह्मइमो ९२) ब्रह्मणी जशुशुसोः शिः ९३) नोपधायाः ९७) ब्रह्माणिपुनरपि ब्रह्म ब्रह्मणी ब्रह्माणि ब्रह्मणानाम्नोनोलोपशधी (२९) ब्रह्मभ्यां ब्रह्मभिः ब्रह्मणे ब्रह्मभ्यां ब्रह्मभ्यः बह्मसु इ त्यादि संबोधनेननपुंसकानां नलोपो वावक्तव्य : २ हे बह्म ब्रह्मन् बह्मणी हे ब्रह्माणि एवं | चर्मन वर्मन् कर्मन् प्रभृतयः चर्म चर्मणी चर्माणि पुनरपि वर्म वर्मणी वर्माणि पुनरपि एवं
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा व व्योमनशब्दः व्योमड़मी (पासू०२ वेज्योःम.सू.१४ व्योम्नीव्योमनीव्योमानि पुनर || पिनांतादनात उंसिडिश्यो लोपोवक्तव्यः३छंदस्यागमजानागमजयोर्लोपालोपोचव
प्र.११ क्तव्यो परमेव्योमन सर्वाभूतानि साइत्यत्रशिलोपेकतेनलोपःदीर्घत्वं नातिवर्तते निमि नामावेनैमित्तिकस्याप्यभावइत्येतस्यानवश्यंभाषित्वात् त्यदादीनांस्यमो किकृतेटेरवनभनि कस्मात् स्यादाविनि विशेषेणान् लुकिननन्तिमिन पासू०५८ नपुंसकात्स्यमोलुंकप.सू.१० वावसाने मसूत्यत् त्यद त्यादेखेर स्यादीप.सू.५५० इनिसर्बयाकारः उमौ (२० येजशशसोःशिः(प.सू०५/नोपधायाः म.सू. त्या ||नि पुनरपि शेषं सर्ववत् तत् तद्ने तानि पुनरपि यत् यद् ये यानि पुनरपि एतन् एतद एते एतानि पुनरपि इदमेतदगईनीयकवचनेननसकेएनवाच्यः ५ एतत् एतद् एन ऐन द् एते एन एतानि एनानि एनेन एनेन इत्यादि किके कानि पुनरपि इदं इसे इमानि पुनरपि इदं |एनन् एनद् इमे एने इमानि एनानि अनेन एनेन इत्यादि नपुंसकात्स्यमोल्क् (१०० चोःकुः ।।
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
प्र०९ सू०५३ पावसाने (८) प्रत्यक् प्रत्यगईमो (२. अंचर्घश्च (प०९ सू०५४) मत्तीची जश शसोशिः(५. नुमयमः(प.सू.५० स्तोःश्चभिश्वः(प. सू०६पत्यविप॥ नरपि शेषपूर्ववत् नकारांनोजगनशब्दः पावसाने जगत् जगद् इमोर जगनी | नमयमः(पासू०५१ नयापदानेझसे म०४ सू०२४ जगति पुनरपि महत् महदम|| हतीन्सम्महतो (म०९ सू०६२) नश्वापदांतेझसे९२४) महाति पुनरपि सकारांताप यस वचस येशस् तेजस्मभृतयः पयः पयसीन्सम्महतो शपयांसि पुनरपि वचः वचसि वचांसि पुनरपि यश यशसीयशांसि पुनरपि तेजः तेजसी नेजांसि पुनरपि इत्यादि अदसूशब्दस्यस्यमोलकिकृतेस्रोविसर्गः(प०६सू०१) अहिवंचनादगे। टेरत्वेकृतमत्वोत्वेकने अमूल्यादेष्टेरस्यादी प०६सू०५५) दस्यमः(प.९सू०७५३ जशशसोःशिरपासूनमयमः५नोपधायाःपासू०७ मादूरप०९सू॥ |७६अमूनि पुनरपि अमुना अदि म०६सू०११) मादुर७६ असूया एस्मिरम
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
finit
सा-स्वः सू.१५ एरापहवेय.९सू: अमीभिःसर्वादेःस्मन् प०६सू०२०)एगरेप-२सू०१२||
याद ७६० अमुष्णे अमूल्यां अमीभ्यःङसिर (प.देसू०१६) अतः म०६सू०२९स वणेदर्य:सह परसू०२० मादर७६ अमुष्मात् अमूभ्यां अमीभ्यः डस्यपदसू माद (७५ अमुष्य ओसिरपासपएअयप०२ सू०९० अमुयोःसुहागमः(पदसून |२00 एसिीबहुल (१५०अमीषाडिस्मिनप०६सू०३१० अमुषिन अमुयो: एस्भिबहवे। ९१५ किलान मन्दसू.२१० अमीषु इतिहसांतानपुंसकलिंगाः अथयुष्मदस्मदो स्वरु पनिरूप्यते नयोश्चवाच्यलिंगत्यात त्रिपिप्लिंगेषुसमानरूपं अव्ययान्यलिंगानिआ|| लिंगेयुष्मदस्मदीत्वमहसिना सिसहिनयोर्युष्मदस्मदोस्वमहमित्येतावादेशोभवतः यथासंरव्येन त्वं अहं युवावी हिवचने युष्मदस्मदोर्दिवचुनपरेयुवआवइत्येताया देशोभवनः २ असौ युष्मदस्मदोः परीआम् भवति ३ सवर्णेदीर्घःसह प०२सू०२० || युवां आवा यूयं वयंजसाजसासहितयोयुष्पदस्मदोर्पूयंवयंइत्ये नावादेशोभवतः
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
ययं वयं त्वन्मदेकत्वे युष्मदस्मदोरवन्मदात्येनाबादेशोभवनः एकत्त्वेगम्यमाने ५ आस्मो आअम्स्त्री युष्मदस्मदोरान्भवनि अमिसकारेभिसिचपरे६अमशसोरस्यर।। म०६ सू०६) त्यामा युवाआवोत्यादृष्टे (म०६ सू०५५०रियत्वे कृतेशसिदीर्घवंशसोनो वक्तव्यः ७ युष्मान सम्मान खन्मदै कत्ले (प०१२ सू०५) एटाड्योः युष्मदस्मदीष्टेरेन्वं भवान साहित्येनयोः परयोः एअरपासू०९ वयामयायवाचौरवचने सभी दिप०६सू.११. सवाश्या आवाभ्यां आरस्सी र युष्माधिः अस्माप्तिः तुभ्यं मह्यड्या यांसहितयौर्युपादस्पदोस्तुभ्यं मन्यं इन्येताचादेशीभवनः तुभ्यं मयं युवाच्या आवाभ्या। यस्य युष्मदस्मता पराभ्यस् म्ययभवान ५०शकारोधकारादेशव्या इत्यर्थः तेन लेना|| वन त्यादेष्टेः५५ युपश्यअस्मश्य डशियसो भुःपंचम्याङसिध्यमोःशुभयानाशकारः।। सर्यादेशार्थ उकारंउचारयार्थ खत्मत् युवाभ्याआवास्यात्यादेप्टेपासू०५५युप्पन अस्मत् नवममड-सा ऊसासहिन योर्युमदस्मदोस्तवममइयेतानादेशीभवतः१२तरम
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
प०१२
मा वम युवायोहियदनेम०१२सू० ओसिरम.सू.५० एमय भ०२ सू०० युरयोःआवयोःसामा ||
कंयुष्मदस्मट्रोः परःसामाकंभवनि १३ यादेछे (५५. युष्पालं अस्माकं चन्मदेकले म०१२ सू) ०५ गटाड्यो:०१२सू०एअय् त्वयि मयि युबयो: आवयोः आम्स्योरप०१२सू०६ युध्यासु अस्मासु अथानयोगवरूपविशेषोनिरुप्यने यदाएकवेदिकेच युष्मदस्मदी समासाश्रतुअन्य संरव्यः तदात्वन्मदादीयुवाबीचभवतः वैपरीयेतुनतः सिजसड़े डस|| सुपरेषुये आदेशास्तेसदाभवेयुः तथाचोक्तंपाणिनीये समस्यमाने ब्वेकत्ववारिनीयुष्म
स्मदीसमासाउन्यसरव्यश्वेयवावीत्वन्मदाबपि ३९ सिजस्डेड्-स्सुपरत आदेशास्यः॥ सवतेवाही यूयायो तुभ्यमयी नवममावपि ४ एतेपरत्वादायते युवायौविषयेस्तके । स्वन्मदापि बाधनेपूर्वीपतियधनः४१ येकसंख्यः समासार्थीबत युष्मदस्मदीतयोर व्ये कनार्थत्वान्नय वावोत्वमावपि ४२ समासश्चान्वयेनाम्ना म०१५V०१० मिनिसमाससंज्ञायांअत्यादयःकांनायक्तिीयया क्रांताय अत्यादयोद्वितीययासहसमस्यतेसहि
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
नया नृत्पुरुषः समासो भवतीति तत्पुरुषः समासः त्यांचा अनिकांनइतिविहे अतित्वेअ | यह अतित्वा अतिसां अति यूयं अतिषयं अतित्वां अतियां अतित्वो अतियां अभियान अति |मान् अतित्वया अतिसया अति त्वाभ्यां अति माझ्या अनित्वाषिः अतिमाभिः अनित्यअ | तिमां अनि त्वाभ्यां अतिमायां अतित्वक्ष्यं अतिमध्ये अविव्वत अतिमन् अनित्यान्याअ तिमाभ्यां अनित्वन अनिमन् अतितव अतिसम अनित्वयोः अति मयोः अतित्वा के अतिमाकं आमिटेरे त्वं केचिदिच्छति अनित्वयां अतिसयां अतित्वयि अतिमयि अतित्वयोः अ तिमयोः अनित्वासु अति मासु युवा आवां वा अनिकांतइतिविग्रहे अवसिज सूङेङस्सु, प्राग्व तू औ अस् औषतुल्यं अतित्व अत्यहं अनियुवा अत्यावा अति सूर्य अनिवयं अनि युवा अ त्यावां अतियुवां अत्यावां अतियुवान् अत्यावान अतियुवया अत्योच्या अतियुवाच्या अत्या | बाभ्यां अनियुवाभिः अत्यावाभिः अतितुभ्यं अतिसत्यं अनियुवाभ्यां अत्याचाभ्यां अतियु वश्य अत्यावश्यं अनियुवत् अत्यावत् अनियुवाभ्यां अत्यावाभ्यां अदियुक्त अन्यावन अ
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
मिलर अतिसम अनि युवयोः अत्यावयोः अतियुवाकं अन्यावा के अनि युवधी अनित्यावयां इनि कचित् अनियुवयि अयावयि अनि युवयोः अन्यावयोः अनि युवासु अत्यावासु युष्मान् अस्मा न वाअतिकानइतिविग्रहे अनित्यं अत्यहं अतियुष्पा अत्यस्मा अतियूयं अतिवयं अतियुष्पां अत्यस्मा अतियुष्प अत्यस्मा अनियुमान् अयस्मान् अनि युष्मयो अयस्मया अतियु आभ्यां अयस्माभ्यां अतियुष्माभिः अयस्माभिः अतितुष्य अतिमह्यं अति युष्माभ्यां अयस्माच्या अतियुष्मभ्यं अवस्मभ्य अतियुष्मत् अत्य॒स्मन् अनि युष्माभ्यां अत्यस्मा
अनि युष्मत् अयस्मन् अतिव अतिमम अतियुभयोः अत्यस्मयोः अनि युष्माकं अयस्माकं अतियुष्मयां अयस्मयां इति केचित् अतियुष्मयि अत्यरमयि अतियुष्णयोः अयस्मयोः अनियुष्मासु अयस्मासु अनेनैव प्रकारेण सर्वमुन्नीय अथान योरादेशविशे पविधिर्निरूप्यते युष्मदस्मदोः षष्ठी चतुर्थीद्वितीयाभिस्ने सेवांनी वसूनसी युष्मदस्मदोर्य | शासरख्येनामी आदेशाः स्युः कीदृशयोः षष्ठी चतुर्थीद्वितीयासहितयोः १ सहितग्रहणात्
३१
म०१५
४२
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
युवयोः पुत्रः चुष्मन्पुत्रः आवयोः पुत्रः अस्मतुपुत्रः इत्यादोविभक्तिलोपेकृते आदेशानेनिज्ञे यं तत्रैकवचनेन सहते से भवतः द्विवचनेन वाली बहुवचने नवसूनसौ स्वामीतेससमायानः स्वामीमे सांपनंगतः नमस्ते भगवन्नू योदी हमे मोदसमव्ययं ४३ स्वामी वासज हा सोचेई स्थानीदानयाचना राजावादास्यते दुर्निजाननों सूदनः ४४ देवीवा सवनाद्विष्णुर्नर| कान्नीजनार्दन स्वामीवो बलवान्राजा स्वामी नो सौजनार्दनः ४५ नमोवो ब्रह्मविज्ञेभ्यो | ज्ञानं नो दीयतां धन सानंदान्वः प्रपश्यामः पश्यामोनः सुदुःखिनः ४६ त्वामामा अमास | हितयोर्युष्मदस्मदोरवा माइत्ये नावादेशौ भवतः १ पश्चामित्वास दाली पश्यमास दुभेदकं पश्यामित्वाज गन्यूज्यं पश्यमा जगतां पतिं ४७ नादौ पादादौ वर्तमानयोर्युष्मदस्मदोर्नते आ | देशा भवंति ३ समस्वामीभवेत्कृष्णस्तवस्वामी महेश्वरः तवमित्राणियानि स्युर्सममित्रा मितान्यपि तवयेशत्रवोराजन समनेष्यतिशुभवः संबोधनपदाद्येनभवतिवसादयः ४९ अग्रेतर देवास्थान पाहि पदात्परयोरनयोरेते आदेशावरुच्याः ४ खोपातु सोपातु ए.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा.स्व.
C
| ते आदेशा अन्वादेशे नियमनन्वा देशेवा वक्तव्याः यस्त्वंविश्वस्यजनकस्तस्मै तेविष्यावेनमः अ ३.५ नन्वादेशेन त्वं मम वादे बोस विद्यमानपूर्वान् प्रथमोनान् परयोरन यो रत्वादेशे येते आदेशा म०१३ वावक्तव्या: : भक्तस्वमप्यर्हतेन हरिस्वात्राय नै समा ५० अचाक्षुषज्ञानार्थधातूनां योगेनैते| आदेशावक्तव्याः ७ चैतसात्वामीसने ध्यायतिस्मरतीतिवा वासुषज्ञानार्थधातुयोगेतु भक्त स्वापश्यनिचक्षुषा युक्तयुक्तेपिनिषेधः भक्तस्तवरूपंख्यापति ध्यायतेरुरूपे हसंबंधान ध्यानेनयुक्तरूपतडूपणयुक्तस्यतवेत्यस्ययुक्तयुक्तत्वात् संबोधनपदाद्येन भवनिवसादयः विशेष्यपूर्व संबोधनैतरपूर्वसंबोधन हित्वा अन्यस्मात् संबोधनात् परयोर्तेन आदेशाभवति • इति केचित देवाऽस्मान् पाहिनुहरे विष्णोस्मान्पाहिसर्वतः ५१ विशेष्य पूर्वात् हरेकृपालोन: | पाहि संबोधनेन र पूर्वान् सर्वदारसदेवनः चादिभिश्व वादिभिरपियोगेने ते आदेशा भवनि युवयोश्रेशी हरि सीमेवरक्षतु तुभ्यमह्यं च वैशी द्या च्छेनुष्य सेवच ५२ चवाह अह एवं आदिशब्देन एते पंचे बगृहांने नान्ये न चवाहा है व योगेइति पाणिनीयवचनात् साक्षात्यो -
४३
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
गेयनिषेधः नपुनर्युक्तयुक्तशियोहारश्च स्वामीइत्यादीचादिनिपातःचवाह अह एव एवंनूनं पृथविनानानास्वस्ति अस्तिदोषा मृषा मिथ्या मिथस् भय अयोध्यस्श्वस उच्चैस्नाचेस स्वर अंतर पातर पुनर् भूयस अहोखिन सहनामकने अंतरेण अंतरानमसू अलंकृत अमानी माः पतिथे ईषेत् किलरवलु आरान दूरात भृशं यन् तत् स्वराचा इत्येवमादिगणोनिया तसंज्ञोभवति . व्यवचनोनतिज्ञेयं नगादिभिक्यर्थेनिपात्यने ११ तस्मिन्नितिनत्र यस्मिन्नितियत्र कस्मिन्नितिकुत्र कुहक अस्मिन्निनिअत्र तस्मिन्कालेतर यस्मिन्कालेय | ॥ दा कस्मिन्कालेकदा अन्यस्मिन्काले अन्यदा सर्वस्मिन्कालेसर्वदा तेनप्रकारेणतथा ये-|| नमकारणयथा केनप्रकारेणकथ अनेनप्रकारेण इयं सर्वथा उपयथा अन्यथा अन्यन | रथा इनरथा तस्मादितिनतः यस्मादितियतः अस्मादितिइमःएतस्मादितिअनः कुतःअमु स.युष्णतः अस्मत्तः भवतःसार्वविभक्तिकः तसइयेके पूर्वतःसर्वनःपूर्वस्मिन्निनिपुर। सात अधरस्मिन्निनिअधरसान् परास्मन्निनिपरेण परस्तात् आहिचदुर दूरेथेवाच्य|| |
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
बु. १
४४
सा.स्व. सति आहिच्प्रत्ययो भवति १२ दक्षिणस्यां दिशि दूरेइनि दक्षिणाहि वसति चांडाला: चकारा दाच दक्षिणा किमः सामान्येचिददि सर्वधि भक्त्येतत् किम् शब्दान् सामान्येर्थेचित्वचनच ५०१३ इत्येते प्रत्यया भवति १३ कश्चित् कश्वन कचिन च तदधीनकायै यो वसान् तदधीना कात्स्न्यर्थे वा सात्यययो भवति १४ राज्ञो ऽधीनंराजमात् सर्वभस्म इति भस्मसात् अ मे अधीनंइति अग्निसात् सात्यत्ययस्यपत्वंनेच्छति उर्युरगीकरणे १५ उरी कृत्य उर |रीकृत्य सद्यादिः काले निपात्यते १६ सय अद्य सपदि अधुना इदानीसंप्रति सांप्रतं पूर्वेद्युः परेद्युः आशुशी संझदति तु अपरेद्युः यहि तर्हि जोषं मौनं अन्येद्युः शादिरूप सर्गः मप रा अँप अनु सम अब निर् निस दुर दुस व आ-नि अधि आप औत सुउन अभिप्रति | परिउपश्रुत अंतर आविर् अयंगणे उपसर्गसंज्ञके: १७ प्राग्धातोः उपसंगी : प्राग्धातोः प्र | योक्तव्याः १८ तदव्ययं तदिदंप्रादिचादि शब्दरूपमव्ययसंज्ञंभवति १९ खाद्यतंच वाद्येनं ४४ | शब्दरूपमव्ययसंज्ञं भवति २० क्लाचि क्यप्तुम् एणम् डाच् वतु आम् धातृत्वस् शंस
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
इत्यादिकृत्वागत्वा भूत्वा इत्यादिपणम्य कर्तुगंतुंदुःखाकरोति घटवत् कुतस्तरांअव्ययाहिम तेलुकू अव्ययात्परस्याविभक्ते भवनि २१ आपश्चतिवक्तव्यं नशब्दनिशे अव्ययाना शदत्वेनरूपनिर्देशसनिविभक्तरलुग्भवति २२ अव्ययानांनचलिंगादिनियमः तदुक्तंच सदृशंविषलिंगेषुसर्वासुचविभक्तिषु वचनेषुच सर्वेषु यन्नव्यनितदव्ययम् ५३ उक्तान्यलि| गान्यव्ययानि इतिआदेशविशेषः अधुनालिंगविशेषावजिज्ञापयिषयात्रीपययाःमस्तु | यंते आबंनःस्त्रियां (प०७ सू०० जाया माया अदा मेधा धारा इत्यादि अजादेवापूर्वी क्तव्यः१ अजाश्वाकोकिलाबालावत्सादौत्रिफलादिके ईबादेरपवादार्थमजादेर्यहणंपृथक ५४ अजादेतिचकारग्रहणात शूदाकन्यकेत्यादीपथमवयोवाचकत्वेनजातिवाचकत्वे नईपमानःसअजादित्वान्न भवतीतिसूचितं अजा एडकाकोकिलाबालासदागणिका || इत्यादिकाप्यतः कापिइ अतःस्त्रियांकापिपरेपूर्वस्याकारस्यइकारोभवनि कन्यकादोन-|| भवति २ करोतीतिकारिका पचतीतिपाचिका पटत्तीतिपाटिका टिपागरिरलोपमवा-||
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-ख४५
प्र.१४
प्योरुपसर्गयोः आपंचैव हसतानां यथावाचा निशादिशा ५५ अवगाह्य वगाह्य अपिहितंपि वृ-१ | हितं अपिधानं पिधानं हस्वो वास्त्रियां कापिपरे वरा दौच पूर्वस्यन्हस्वोवा भवति ३ तर नमस् पकल्पास्तरादयः वेण्ये ववेणिका वेणीका नहीं वनदिका नदीका अतिशयेनप्रशस्याइतिश्रेय सि अतिशये नम्रयसी इतिश्रेय सितरा श्रेयसीतरा तरनः पूर्वस्यपुंवत् ४ श्रेयस्तरा विदुषित रा विदुषीता विद्वत्तरा भवतितरा भवतीता भवत्तरा सतितरा सतीतरा सचरा नौ कादोन भवति आबंनस्याना तस्यापि कप्रत्यये परे बहुव्रीहौ वा ५ बहुसालकः बहुमालाकः सुसो मपाक: सु सोमपकः वाग्रहणादेव इयं विवक्षा निश्वयपत्त्यन् केष्वर्येष्वितिनिपाताः निपा | तानामनेकार्थत्वात् उक्तहि निपाताश्चोपसर्गाश्वधातवश्चेतित्त्रयः अनेकार्थाः स्मृताः सर्वेपाठस्तेषां निदर्शनं ५६ भाई नकारांनाहकारांना दणंताच्च स्त्रियासी प्पत्ययाव ति ६ दंडिनी करिणी मालिनी ईपिराज्ञो अलोपो वक्तव्यः राज्ञी श्वादेः (प्र०९ सू० २२० शु नोकर्नी हर्बी औपगवी यस्य लीपः इश्व अश्वयः नस्य लोपो भवति स्वरेयकारेचपरे ७ वि
४५
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
भक्तिस्वरं युप्रत्ययं च वर्जयित्वा अन्यस्मिन्स्वरेयकारेच परेइति ज्ञेयं तेन देवे वातायुः ऊर्णायुः | इत्यत्र न भवति समासतद्धितस्त्रीप्रत्ययेषयंविधिर्वेदितव्यः स्वस्रादीनामन्ननानासंख्या वाचिनांचनेष्वक्तव्यः ८ स्वसातिस्त्रश्च तत्रश्वननांदादुहिता तथा यात्तामातेति स सैनेस्व स्वादय उदाहृताः ५७ स्वसा दुहिता सीमा पंचे त्यादि पाइँनास्त्रियामीप्वावक्तव्यः ९द्विप दी द्विपात् ऋचिपानात् अपएव वक्तव्यः नई५ १° पादः पत् (प्र०९० ४९० द्विपदाऋक् अन्नंनान् बहुबी हेडी प्रवावाच्यः ११ बहुसीमा बहुसीमै बहु सीमा: पक्षेबद्ध सीमा बहुसो |मानी बहुसीमान : बहुयज्वा बहुयज्चे बहुयज्वाः पसे बहुयज्वा बहुयज्वानो बहुयज्वानः उ प्यालोपिनोऽनेताद्बहुव्रीहेरी वा १२ बहुराज्ञी बहुराज्ञी पक्षेडा बहराजा बहुराजे डा पोप्यभावे बहुराजा बहुरा जानी संरव्यादेदान्नई५ १३ द्विदाम्नी द्वितः पंकार टकार उका |रककारानुबंधाच्च स्त्रियामीप पत्ययो भवति १४ षच् छच् उनक एपीस माहारः | त् यस्येनिष्चित् तस्मातृष्टितः पवराकीट कुरुचरीउगोमती ऋपचती पडती धातोरु दिनो
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा- स्व
प०१४
न १५ पर्णयन् उरयास्त्र अध्ययोरान्नित्यं अपपत्यययमत्ययसंबंधिनो कारात्परस्यशः
तुर्नियंत्तमागमोभवनि ईकारेईपिनपरे १७ नुदनी नुदंना नदादेः नदादेर्गणान स्त्रिया| मीपूपयोभवति - नदीगोरा गोनमी नदारराकृतिगणः तेनचतुथी पंचमीडादशी || | पौर्णमासी इत्यादि नहीवामवक्तव्यः १९ अनड्राही अनही हायनाट्यासच २०॥ दिहायनी चतुर्हायणी पुरुषारापारमाणे २१ हिसुरुषादिपुरुषावा परिरको इंदादेरानी पाइंद्रादुर्गणात स्त्रियामानीप्प्रत्ययोभवति ३२ इंद्रदरित्यादिशब्ान् इंदब्रह्मनाया शर्व मृडवरुणादयः इंद्राणीब्रह्मन् शब्द स्यनलो पोवाच्यः २३ ब्रह्मोणी रुद्राणी मृडाना दरुणांनाचकारामानुलाचार्यसूर्योपाध्यायार्यक्षषियेभ्योवा अर्यक्षाश्याप्यावावा थै २४ अर्याणी या हिमारण्ययोर्महत्वे २५महरि हिमानीमहदूरपय अरण्यानीया वझोषे २६ दुष्टोयबोयपानीयवनालिप्या २७ यवनानालिपि:यवनानी इपसमाहारेगु णन २८ बयाणांसमाहारः श्रयायोगेच पुंयोगेचखियामीप्पत्ययो भवति २९ सद||
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
स्यभायांशीगणका गोपालिकादीनांन ३० गोपालिका पशुपालिका सूर्या हेवनायांचाप ३१ । सूर्यस्यस्त्रादेवता सूर्या अन्यारसूरीजातेश्योपधात् जानिबाचिनोऽयकारौपथादकारीता स्त्रियामाप प्रत्ययोभवति ३२ अरचा विषयादिनियाच्यं नमक्षिकाबला काइत्यादी। न गवय हयमुकयमत्यमनुष्याणाननिषेधः ३३ गवया इत्यादि शकरी हंसी कुक्के दावा ह्मणी अयकारोपथग्रहणात् क्षत्रिया वैश्या शदाज्जातोन ३४ शुदस्यजातिःशूदा मह सूर्यात्तुईपू ३५ महाशदी आनीरजातिःपुंयोगेच महाशस्यभार्यामहारदी प्रथम योवाचिनो अतईप्रवक्तव्यः ३६ कन्याशब्दान्नकुमारी किशोरी कलभी प्रथमवयोगहणा तवृद्धास्थविराइत्यत्रन वयूटी चिरंदी इत्यबईपावत्येव अग्रहणात् शिशु:स्वांगा। हास्वागवाचिनीवास्त्रियामीप्मययोभवति ३७ सुमुवी सुमुवा मृगाक्षी मृगाक्षानन्त्र गोतन्वंगा सुष्टु आसमंतात् अंग चांगं वस्यपाणिनाअंग खागर्मियुक्त अंगो गोसावे|| नज्ञानादेरपि स्वागत्वं स्यात् अनःस्वांगलक्षणमाह वाणिस्थमदवं मूर्तचांगस्यादविका
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
धृ.१
४७
सा. स्वरजं तत्र दृष्टमन त्स्थं चेस्थितितच्च तादृशी ५८ पूर्वार्द्धस्य प्रत्युदाहरणानि सुमुखाशाला अ प्राणिस्थत्वात् सुस्वेदाद्रवत्वान् सुज्ञाना अमूर्त्तत्वात् सुशोफा विकारजत्वात् उत्तरार्द्धस्योदाहरणानि सुकेशी सुकेशावार थ्या अमाणि स्थस्यापि प्राणिनि दृष्टत्वात् सुस्तनी सुस्त नी सुस्त नावा प्रतिमा प्राणिवत् प्राणिसदृशस्थितत्वात् स्वां गत्वेपि वा शब्देस्य व्यवस्थित | वाचित्वात् ओष्ठादिषु विकल्पः वदनादिषुनवक्तव्यः विबोष्टी बिंबोष्ठा चारुकर्णी चारु| कर्णा समदेती समता पदावदना मृगनयना नखसुख योश्वसंज्ञा यांने ३८ शूर्पनखा गौर मुरखा नासिकाशब्दान् के बलात् नेप १९ नासिका कृदिकाराद फेरीप्वावक्तव्यः ४० अंगुली अंगुलिः धूली यूलिः आजी आजि: अक्तेरितिविशेषणात् कृतिः भूतिः एवमन्वा | दे: मन्वादेर्गणात् स्त्रियो सीप प्रत्ययो भवति एकारा देशश्च ४१ चकारान्म नौ ष्टेरोवा आ दिशब्दात् मनुवृषाकपि पूतक्रतु कुसिन कुसि दायाह्याः मनोभीर्यामनाथी मनावी | अत्रविकल्पेनपक्षेमनुः अमेभीर्या अँगायीपूताः क्रतवोयस्येति पूतक्रतुः पूनग्रतोर्भा
२७
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
र्यापूनकनाची इत्यादि पत्न्यादयःपत्न्यादयःशब्दानपायने १२ पाणिग्रहणक पनिःन स्यरूनीपूना भर्तृयोगेएव अन्यत्रगवा पनि स्त्री समानःपतिर्यस्याःसासपत्नी मनुयोगे एव अंतर्वत्नी अन्यत्र अंतर्वती पतिपत्नीसभर्तृका अन्यापानमती सरवाअशिधा अर्थ जरता युक्तापथमसूयःअचनियस्यासाप्राची पश्चात् अचान यस्यासाप्रतीची उदीचीन शब्दस्यणीपप्रत्ययो भवतिणीपिपरेनु दिर्वाच्या १३ नारीदारशब्दोनित्यंबहुवचनांना पुल्लिंग द्वारा दारान् दारैःदारेश्यःदारेभ्यःदोराणां दारेषु वोर्गुणान् उकारांतात गुणवाचिनीवास्त्रियामीपपत्ययोभवति ४४ पडी पद मृदा मृदुःतन्वाननुःखरूसंयोगोपचान्न १५रवरुःपोडाउनऊः उकारांताराऊप्रत्ययोभवान पंगुःपंगूःवामोस:वामारुः ।। वाशब्दान रज्वादीनभवति रज्जुःधेन यनस्तिःयवनशब्दात स्त्रियांतिःप्रत्ययोभवनि युवतिः रोश्योनामत्वात्स्यादयः आबनोदाप प०७०का इतिसिलोपः ईनारसेपः । सेर्लोपः (प०६सू०३६ इनिरूत्रीपत्ययाः अथविमलयोनिरुयते नत्रक्रियासिन्यु
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
पकारकै कारक तचषधि काकर्मचकरणसंपदानंनथेवच अपादानाधिकरणेचेत्याहः ॥ कारकाणिषट् ५९ उक्तांदुततयादेधाकारकाणिभवतिषट् उक्तेतुपथमेवस्यादनुक्तेतुयथा प.१५ कम नानिविभक्तिरित्यभिधीयते लिंगार्थेपथमा धातुपत्ययातिरिक्तमर्थवच्छब्दर पलिंगतस्यैवार्थसन्मात्रेप्रथमा विभक्तिर्भवति मलिंगार्धेमधमाएतस्यसूत्रस्यइमानि । उदाहरणानि उच्च-नाचैः इत्यादीनि सकलकारकोन्यवस्तु सत्तालिंगादयोपिथ मार्था इतिकाचत आदिशब्दाल्लिंगवचन परिमाणमात्रेषिप्रथमा कृष्ण श्रीज्ञानं वचने ॥ एक दगबहवः परिमाणेरवारोद्रीण:आदकं अक्षमुष्टिावेत्किंचित्किंचिदशेच पुष्कलं युकलानिचंचत्वारिआदकंपरिकीर्तिनं ६॥ चतुर्भिराटणरवाराषोडशनिश्चतैः त
सनबह्मा रविरिवराजने राजारोषात्कुमारीरोरुयते बोभुज्यते भुवंभूपालःपागारतारा मलक्ष्मणो ६२ मनसिवचसिकायेपुण्यपीयूषपूर्णास्त्रिभुवनपकारग्रेणिभिःमीण || १८ || यंतःपरगुणपरमाणूनपर्वतीकृत्यनित्यनिजदिविकसंतःसंनिसंतःकियनः६३कुमा-|||
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
राःशेरतेस्रंरोरुयनेचनारकाः जेगीयंतेचगीनज्ञामम्मियंतेरुजार्जिताः ६४ आमंत्रणेच आ मंत्रणे अभिमुखीकर्णप्रथमाविभक्तिभवति २ मांसमुदरगोविंदग्रसीदपरमेश्वर कुमारी खैरमासाथांक्षमध्वंशोतपस्विनः ६५ भोसःभोस भगोस् अघोस् एशब्दानिपात्यंत धिषि षये अवत् भगवत् अघवत् शब्दानांभोस्भगोस् अघोस इत्येतत्शब्दरूपत्रयंक्रमेणनिपात्यंते क्षमस्वनोदुराराध्य भगोस्तुभ्यं नमोस्तुते अधीषभोमहामाज्ञघात्यायो:वघस्मरं ६६ शेषाःकार्यकर्तृसाधनयोर्दानपात्रे विश्लेषावधीसंबंधआधारभावयोःशेषाविभ क्तयोहितीयाद्याएवषुभवतिहकार्यकर्मकारके उत्पाद्ये आप्यसंस्कार्यविकार्यचहिना याविभक्तिर्भवति कर्तुरॉप्सिनतमकर्म कर्तु:क्रिययाआसुमिष्टतमंकारकंकर्मसंज्ञस्या | न् ५ हाराजतिनथायुक्तंचानीसितंईसितंतमवत् क्रिययायुक्तमनासितमपिकारकंकर्मसं| जस्थान र तच्चानासितद्धिविधंदेष्यमिता रचविषमुक्त ग्रामंगच्छन्तृणंस्पृशति ननकर्मका रकं चतुर्विध उत्पाद्यं आप्यंसंस्कार्य विकार्यच उत्पत्य:उत्पाद्यं वायद त्यापाविनदुत्पााय।
॥
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
सिमेवमाप्यते तदाप्यं संस्कारोनाममातनकर्मजोगुणः कश्चित्गुणातिशयोवा गुणाधानमः ॥ लापकर्षावा इनिचतुर्विधःसंस्कार संस्कारं अहनीनिसंस्कायविकारीनामपूर्वावस्थापरित्यागे| नअवस्थांतरपाप्तिःकटंकरोतिकारकीरूपंपश्यतिचाक्षुषः राज्यपामोनिधर्मिष्ठःसोमंसुनीनिसीमपा:६७ कादिकमुत्पाद्यादिचतुर्विधकर्म गुणानिशयःसंस्कार्य:ब्रीहीन यवान्वायोक्ष निमोक्षणेन बीहिषकश्चितगुणातिशयोजन्य गुणाधानमलापकर्षयोरुदाहरणं वारज तिदेवदेत्तः रजकावरुषक्षालयात अभिसर्वतसो कार्याधिगुपयर्यादिषुत्रिषु हितायाम्नेडिनों नेषु तनोन्यत्रापिदृश्यते ६८ अभितोग्रामं सर्वनोगामं नदीवहति धिग्देवदनं देवदत्तस्यधिक उपर्यध्यधसःसामीप्ये एषां स्तःदेशनःकाल नश्वसामीप्ये तस्यपरमापडितं द्विरुक्त स्येपररुपमा प्रेडितसंज्ञस्यात् उपर्युपरिपुरोहितंयाचकाःपनति अधोग्योनगरंनिधानानिसंति परितःसमयानिकषाहोपतियोगेपि परितःकृष्यांगोपाःनिकषासमयासामीप्येस १९ मयागामंडपवनानिवर्तते निकषायामनिहनःशत्रुः हाकृष्णभक्तं तस्यशोच्यतेत्यर्थः वृक्ष
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
क्षितनप्रतिभानिकिंचित् लक्षणेत्यंभूनारच्यानभागवीसासुमतिपर्यनवःएपर्थेषुविषय | तेषुप्रत्यादयः कर्मपवचनीयसंज्ञाःस्युः कर्मप्रवचनीययुक्तद्धितीया एनेनयोगेहितीयास्या त् १. लक्षणेवृक्षपनि परिअनुवाविद्योततेवियन इत्यंभूतारव्येन भक्तीविष्णुपनिपरिअनुवा भागे लक्ष्मी हरिपनि परिअनुवा हरभोगइयथे वासाया वृक्षवृक्ष पनि परिअनुवा-। संचरति अविछिन्नसंयोगवनरंतर्य कालावनोनेरनर्यकालाववाचकशब्दानांनेरंतर्यों वाच्येसाताहितीयाविभक्तिभवति ११मासमधानेदेवदनः कोशंपर्वतः नेरंतयेकिंमासस्य द्विरधीने कोशस्यैकदेशेपर्वतः कर्तरिपधानेक्रियाश्रयेसाधनेच प्रधानेकतरिकियासिद्ध्य पकारककरणेर्थेचतृतीयाविभक्तिर्भवनि १२ क्रियायाःपरिनिष्यत्तिर्यव्यापारादनंतरंवि वक्षते यदायवकरणंतत्तदास्मृतं ६९भिन्नःशरेणरामेणरावणोलोकरावणः करायेणवि दीर्णोपिवानरैयुध्यनेपुनःप्रकृत्यादिश्यःशब्देश्यस्तृतीयास्यान १३ प्रकृत्याचारुःपा. येणअलसःसुरवेनयानि गोणगापू-गायोस्यगोत्रमित्यर्थःदानपात्रसंपदानकारकेच
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
सावन
तुर्थी १४ दानदंडंपुरुषोमहापतेर्नचानिमत्यानचदानकाम्यया ययनेवासनयासुपाचे || तत्संबदानंकथितंकवादः ७१ सम्यक्योबुध्याप्रदीयते यस्मैतत्संपदानकारकं वेदवि देगांददानि अन्यत्रराज्ञीदंडंददानि रजकस्यवरूंददाति अनभिहितेइयेवदानीयोवि. प्रः क्वचिन्सम्यक्प्रेयोन्याभावेपिचनु व्याजेनरयवेकरमिति महापयोगदर्शनात् तमसमदानाचा वधपरकनिराकतअनुमत्तचान त्यागनगमणाव्यासपरकचानमन च अनिराकर्तृचेत्येतत्संपदानंत्रिधारमन् ७२ देहातिपरयति नत्प्रेरकं यथाबटवेभिक्षाद दाति यत्तु महंददामीयुक्त अनुमन्यतेओमित्याह तदनमंतयथाशिष्योगुरवेगाददा नि यत्तुनानुमन्यतेननिराकरोनिन अनिराकर्तृ यथासूर्याायंददानि क्रिययामभि तिसापिसंपदान १५ पयेशने विश्लेषावधीपंचमी विश्लेषोविभागस्तत्रयोऽवधिःस.॥ चलतयावाविवक्षितस्तवापादानं पंचमी १६ विश्लेषोनामसंयोगपूर्वकोविभाग: आधा ॥५. राधेययोमध्ये आधारत्वेनज्ञायमानःसअवधिः अधीयते अनेनासौआधारःआधातुं
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
योग्यः आधेयः धावतोश्चादपनन् भूमृतोऽवनरनि गंगासंबंधेषष्ठी १७ भेद्योट्कयो:श्लिष्टःसू बंधोऽन्योन्यमुच्यते हिष्टोयद्यपिसंबंधः षष्युत्पत्तिस्तुभेदकात् ७३ विशेष्यमित्याहर्भ दकंतुविशेषण७१मधानामधानयोर्मध्ये अपंधानेषष्ठा क्रियान्वयिपधानकियानन्वयिअप यानं राज्ञःसपुरुषोज्ञेयोपित्रोरेतत्यपूजनं गुरुणांवचनपथ्यंकवीनारसवडच:७५सेव्यसे वकभावःसंबंधःपूज्यपूजकक्षावःसैबंधाबोध्यबोधकभावःसंबंधः वाच्यवाचकभावःसं बंधः इतिसंबंधश्रतुर्विधःआधारेससमी १८ आधारोनामअधिकरण षडियमधिकरणं ओपलपिकं सामाप्यकं अभिव्यापिकं वैषयिकं नैमिनिकं ओपचारिकंचति औपश्लेषिक विविधं एकदेशनि आभिव्याप्यवृत्ति व्यंगतिइति केषांचिन्मतं कटेपेनेकुमारो सोवटेगाव सुशेरते निलेषुविद्यतेतेलेल्हादब्रह्मामृतंपर७६ युद्धे संनयनेधारों गुल्यकरिणाशने मृत्सुपादपा :सतिगंगायांवर वालुका ७७ भावेससमी क्रियालक्षणं भावस्तत्रापिस समा १९ प्रमिडकियायाअप्रसिद्धक्रियायालक्षणबोधनभावः देवेवनिचारआयानःपतन्यं
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा.स्व.
|| शुमालिानपानतो शनिः विनासहनमऋतनिर्धारणस्वाम्यादभिश्च एतेरपियोगेहितीयायाविभवेनि २ विनापासर्वफलति अंतरेणाक्षिणीजीवितेनकि अंतरात्वांमधुमधु इत्यादिप | दात्यायधिशाङस्थामाकर्म अधिपूर्वाणामेषामाधारःकर्मसंज्ञःस्यान २१ अधिशेते | अधिनिति अध्यास्तेवावैकुंटहरिः अभिनिविशश्च अधिनायेनसंयानर्वस्यविशा तोराधारः कर्मसंज्ञःस्यात् २२ ग्रामंअभिनिविशते उपान्वथ्याइन्सःउपादिपूर्वस्यवसनेराधा रः कर्मसंज्ञःस्यान २२ आवसथ्यं आवसति उपवसनि अनुवसनि अधिवसनि सहादियो| |गेतृतीया प्रथाने २४ सहसरशंसाकंसार्द्धसमंतानिसहादयःसहशिष्येणागतोगुरुःस दर्शवोमंत्रेण साकंनयनाच्या लक्ष्णादनाःसाथैधाननाधृतः साधुः समंशिष्याझ्यामधी ने समंशिष्येणगुरुणाभुज्यते अशिष्टव्यवहारेदाण प्रयोगेचतुर्थ्यर्थेतृतीया २५दास्यासंयच्छ नेकामुकः धातु भार्यायैसंयच्छ्रात वारणार्थायोगेतृतीया २६ अलविवादेन नमावस्तिस्वाहा स्वधाअलंवषयोगेचतुर्थी २७ नमीनारायणाय स्वस्तिराज्ञे सोमायस्वाहापितृ
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
म्य रचाहा अलंमल्लोमल्लाय वषटुंदायरुच्यानांपीयमाणः रुच्यर्थानांधातूनांपयोगेषीयमाणो अर्थःसंपानसंज्ञास्यात् २८हरयेरोचनेभक्तिःकनआदियोगपंचमी २९ ऋतेअन्यारान् इतर अंचूतरपदंदिग्याचकःशब्दः आहि आच् एतेकतआदयः अन्यशब्देनआन्यार्थागृयंते कलेज्ञा नान्नमुक्तिःअन्योगृहाहिहारः आराहनान् इतरोगामात् कनेयोगेरितीयापि ३०ज्ञानंकने चकारादि नादियोगेतृतीयापंचम्योस्तःविनाज्ञानात् ज्ञानेनविनायनश्वनिर्धारणद्रव्यगुणकियाजातिभिःस मुदायात्पृथंकरणयनः तत्रषष्ठीसप्तम्योस्तः ३१ भवनांमध्येयोदंडीसआयातु भवत्सुवा कियापराणांभगवदाराधकः श्रेष्ठःक्रियापरेषुवागवांकृष्णागौःसंपन्नक्षीरा गोषुवाएतेषांवा एतेषुक्षत्रिय शूरतमःचाम्यादिभिश्च स्वाम्यादिभिरापियोगेषष्ठीसमम्योस्नः ३२ गौषुस्वामीगवांस्वामी गया माधिपतिःगोषधिपतिः कर्तृकार्ययोरक्तादीकृतिषष्ठी कतारकार्येचषष्ठीविभक्तिर्भवनिक्तादि वर्जितेकदंतेशलेपयुज्यमाने ३३ व्यासस्यकतिःव्यासकर्तकाकृतिरित्यर्थःभारतस्यश्रवणंउभयपासोकर्मणि उभयो मासियस्मिन्कृतितककर्मण्येवैषष्ठीस्यात् ३४चित्रंगयांदोहोऽगोपे
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-व
.५
न स्मनोचकार्ये स्मृत्यर्थे धानोपयुज्यमानेचकार्येषष्ठीभवनि ३५मातुःस्मरनि मानरस्मरनि इत्यस्मिन्नर्थ चकारातहितायापि मातरंस्मरनि नलोकाव्ययनिष्ठावलर्थतनाएघांमयोगेषष्टीन लादेशाः कुर्वन् कुर्वाण:सृष्टिंहारःउहरिददक्षुःअतंकरिष्णुर्ग उक्दैयान पातुकोहारःअव्य यंजगतसंस्वासखंकर्लनिष्ठा विष्णुनाहनादेत्या दैत्यान हनवान्विष्णुःखलर्थईषत्करःपपंचो हरिणातून कत्तीलोकान इनोतृतीयापंचमीचवक्तव्या ३७ अनित्यःशब्दः कृतकत्वेनकृतकला त् कृत्रिमत्वात् भयहेतापचमाचवक्तव्या ३८-चौरादिनि व्यायाचस्यनिविद्युत्पात्ताच्चकितः षष्ठीचहेतुपयोगे हेतुपयोगेहेनौद्योन्येषष्टीस्यात् ३९ चकारात्सर्वादियोगेतृतीयापि अन्नस्यहे तोर्वसनि कस्यहेनो गनः इत्थशावे नृतीया ४० किचिन्मकारमासः इत्यंभावःशिष्यपुरणप श्यनि संसारमसारणपश्यति येनागर्विकार येनविकृतेनअंगेनअंगिनों गावकारो लक्ष्यने तस्मादंगात् तृतीयाविभक्तिर्मयनि ४१ अक्ष्णाकाणः पादेनखंजःश्रवणेनबधिर विकारोधि विधः न्यूनत्याश्रिताधिक्याभितश्चमुरवेनत्रिलोचनः वपुषाचतुर्भुजः जनि कर्तुःप्रकृति-जाय
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
मानस्य कार्यस्योपादानमपारानसं जशवान ४१ नवपादानेपंचमी यस्मानप्रजा पजायतेतब्री ति आङगादियोगे आडादियोगपंचमी मिनिर्भवनि १३ आङ्-मर्यादायोअभिषियीच अपपरिव जदेमाडादयः आपाटलिपुत्राइष्टदेवः आबालेपयोहारभक्तिः आतिशबासारागर्देष्यो। होटेवा अपत्रिगर्नेभ्योटोदेवःतादर्थेचतुर्थीवक्तव्या संयमाययनिधनेनरोधर्मायसंयमं । धर्मसोभायमेधावीशानदानारामुक्तये आशिपिचतुर्थी राजचिरंसोभाग्यभयान कुधरहे। व्यांसयार्थानांयंप्रतिकोप: ससप्रदानसंज्ञक स्यातु हरयेक्रध्यात रया हादयोपिकोपराभवावगृह्यतेसोपायो कपीरयातस्यान इयति असूयनित
हिनीयावक्तव्या २४ क्रूरंभप्रिय तिमित्रमभिदत्यात अपवादमारोपयात क्यब्लापकर्मण्यधिकरणेचपंचमीवक्तव्या ४५हा प्रेक्षते हर्म्य मारुह्यमेक्षनेत्यर्थः आसनात्प्रेक्षते भासनेउपविश्यप्रेक्षतेइत्यर्थ क्यबर्थोदृश्य ते यत्रक्यबतनैवदृश्यते तदेवक्याब्लपित्वज्ञातव्यचसदाबुधैः७९निमित्ताकर्मयोगेससमी
नाशिपिनातिदीयौहनिकुंजरं केशेषुचमरीहतिसीम्निपुष्कलकोहनःगु ||
हादयोपिकापटमारोपयात क्यालभासने पविश्यप्रेक्षतेइत्यथ: पयामामा
नरत्तया६६
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
दमेद्रांतरालांगसीमेनियोच्यनेबुधैः पुकलोमृगभेदःस्याइन्य सोगंध्यहेतुकामविषयेच नर्केच | तुरःविषयोनामअन्यत्रभावः षष्ठीससम्योचानादरे बहनांकोशतांगतश्चौर मातापियोसदनोः प्रा५ पंवजनिपुत्रःबहुधसाधुषवदत्स्वपिखयमार्यायानि साधुमार्गेण बहुषुसाधुषुवदत्स्वपिस्तमनाोयात्यसाधुमार्गेण अन्योक्तेपथमा यदिदंकार्याद्यन्यनारख्यातेनहताचोक्तं भवनि नदापथमा प्रयोकच्या ४९ यतः क्रियते घटःकार्य-प्रासउदकंयाति पासोदकःयामःछदासस्यादिःसर्वत्र दधिजुहोति इत्याविनर्थेदम्याजुहोनि पुनंनुबलणस्पतिःबजनीविरेजःकर्ताकर्मचकरणंचसंपदानंतथैवच अपादानाधिकरणच इत्याहुत्कारकाणिषट् ०२ यदाकरिपथमास्यात्कर्मणि द्वितीयानदा उतकर्तृपयोगोयंन्तदायप्रयुज्यतेश्यदोकतरितृतीयास्यातुकर्मणिमयमा नदा उक्तकर्मप्रयोगोयनतापरस्मैपदं स्वतंत्र का कियायांस्वातंत्र्येणविवक्षितीर्थः कत्ती स्यात् ५ प्रधानीभूतधात्वर्थाश्रयःकर्ता साधकतमकरणं कियासिद्धीपकृष्टोपकारकंकरणसं ||जस्यात् ५१कर्तृकरणयोस्तृतीया अनभिहितेकरिकरणेच तृतीयास्यात् ५२अकथिनच अपा।
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
दानादिविशेषे रविवक्षितकारकंकर्मसंजस्यात् ५२दुहयाच पच्दंडरुधिलिचिशासुजिमथम पाकच्युस्यादिथिन् तथास्यान्नीकृष्वहां५दुहादीनांडादशानातथानीपमृतीनां चतु |
कर्मणाययुज्यनेतदेवभकथिनकमानपरिगणन कुर्नव्यमित्यर्थ गादीन्धिपर्यःबलियाचनेवसुधा अविनीनविनयंयाचते नंदुलानोदनपचात गर्गान् शनंदंडयान बजमवरुणाडगांमा परकंपथानपच्छति वृक्षमवाचनोति फलानि माणवकंधर्मथनेशानिया शतंजयतिवेदन सुधांक्षीरधिमंयानि देवदत्तशमुष्णाति ग्राममजांनयति हरति कति वहनिया अर्थानबंधने यसंज्ञा बलिभिक्षतेवसुधा माणवकधर्मभाषने अभियने वक्तिइत्यादि अकर्मकधातुभिोगे |देशः कालोभावोगंतव्योऽध्याचकर्मसंज्ञःस्यात् इतिवाच्यं ५४ कूरुन्वपितिसासमास्ते गो दोहमास्ते कोशमास्ते गनिबुद्धिमत्यवसानार्थशब्दकर्माकूर्मकाणामणिकर्नासी गत्याय र्थानांशब्दकर्मकाणामकर्मकाणांचाणीयःकर्तासणोकर्मस्यात् ५५शत्रूनगमयत्स्वर्गवेदा र्थवानबोधयत् आशयच्चामृतंदेवानवेदमध्यापयविधि ६आसयत्सलिले पृथ्वीयःससेत्री)
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व
हरिगनिः गौणेकर्मणिदुल्यादेः प्रधानेनाहकृष्वहां ७ बुहिमक्षार्थयोःशब्दकर्मणांचनिजेच्छ ॥ या प्रयोज्यकर्मण्यन्येषापयंतानांलादयोमनाः गोर्दयनेपयः अजायामनीयते बोध्यने माण वकंधर्म:माणवकोधमिानवादेवदनोगामंगम्यते अकर्मकाणांकालादिकर्मणांचकर्मणिमा वेचलकारइष्यतेमासोमासंवाआस्यते देवदत्तेनाणिजनान्तुपयोज्येप्रत्ययाःमासमास्यनेमा णवकः तत्ययोजकोहेतुश्च कर्तुःप्रयोजकः कर्तृसंज्ञोहेतु संज्ञश्चस्यात् ५६ स्वार्थपरित्यज्य न्याभिधायित्वंउपसर्जनत्वं क्रियाजन्यफलशालिवकर्मत्वं साक्षात्संबंधेनक्रियान्वयित्वंमु रव्यत्वं परंपरासंबंधेनक्रियान्वयित्वंगौणत्वं इतिकारकपक्रिया अथार्थवदिशक्तिविशिष्टा| नांपदग्नांसमासोनिरुप्यते समासश्चान्येनाम्नां नाम्मामन्च ययोगत्वेसत्येवसमासोमवान || चकारात्तातोपि ततोफार्यापुरुषस्येत्यादीसमासोनभवति सचषधिःअव्ययीभावस्तत्यु |रुषोडंडोबहवाहिःकर्मधारयोद्विगुश्चेनि अव्ययस्यअव्ययेनवाभवन सभव्ययीभावः२सए । ५४ वागिमपुरुषःमधानं यस्यासोनत्पुरुषः दंडग्यतेउभयपदार्थोयेनासौदंदः ४ बहसमासानि
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
||रिक्तंबीहिः प्रधानंयस्मिन्नसौबहुबीहिः ५. कर्मभेदकं धारयतीनि कर्मधारयः ६ दायां गच्छतीति द्विगुः पूर्वपदप्रधानो अव्ययीभावः द्विगुनत्पुरुषौ परपदप्रधानी इंटकर्मधारय चौपायपदप्रधा धानी बैहुवीही रन्य पदप्रधानः यवानेकस मास पासिस्तत्र उभय पदप्रधानोबलवान् तस्यकि यातिसंबंधात् इदमेकस्मिन्समसितेपदे अनेकसमासप्राप्तिस्तद्विषयंनिषाद स्थपतियाज येदित्यत्र तत्पुरुष बहुबीह्निकर्मधारय प्रामौ सत्यांनिर्णयमाह समानाधिकरणव्यधिकरणयोर्मध्येसमानाधिकरणोबलवान् एकविभक्त्यतमेकार्थीनिष्ठत्वं समानाधिकरण्यं नीलंचनदुत्पलंच नीलोत्पलेभिन्नविभक्त्यनभिन्नार्थनिष्ठत्वं वैयधिकरण्यं ऐकृपा मैकस्वर्यमेकविभक्तिकत्वंचसमा सप्रयोजनं अधिस्त्रीइतिस्थिने स्त्रीशब्दाद्वितीयैकवचनम् स्त्रिय मधिकृत्य भवनीतिविग्रहे अन्वययोग्यार्थसमर्पकुः पद्समुदायोवियहोवा का मितियाव तू कृर्तेसमा से अव्य यानी पूर्वनिपातो वक्तव्यः २ पूर्वे ऽव्ययेऽव्ययीभावः अव्ययेपूर्व पदे सनि योऽन्वयः सोऽव्ययीभावसंज्ञकः समासो भवति ३ इतिसमाससंज्ञायां समास प्रत्यययोः
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-ख समासेवर्तमानायाविभक्ते प्रत्ययेचपरोविभक्ते ग्भवति नामसंज्ञायांस्यादिवि भक्तिर्भव
|नि सनपुंसक सोव्ययीभाव समासोनपुंसकलिंगीभवति ५नपुंसकत्वानहरवत्व अव्ययी| भावान् अव्ययीभावात्परस्याविभकेलग्भनि६अधिरिषगृहकार्य रायमनिकांतमतिरिकुलं नावमनिकानमाननुजल अत्यादयःकानायथानीयया कानायथैवनमाना अत्यादयोहिनीय यासहसमस्यतेसतत्पुरुषसंज्ञक:समासोभवति हवादेशेसंध्यक्षराणामिकारोकारी चरक्तव्यो यथासाहश्ये यथाशब्दोऽसाहश्यवर्तमान समस्यते सोव्ययीभाव समासो। भवति योग्यताची सापदार्थाननियनिःसादृश्यंचेनियथार्थःशक्तिमननिकम्यकरोनी नियथाशक्तिकरोनिसाहश्यकियथा हरिबहर: कुंभस्यसमीपमिानवियहे समासादिपूर्ववत् अव्ययीभावाप०१६सूदारितियास अनोमननः अकारांनादव्ययीभाया त्परस्याविभक्तरमावान अतंरज्जयित्वा तथाचपाणिनीये नाव्ययीभावादनो मत्य ॥ ५५ ||पंचम्या: आईनादेव्ययीभावान्नसुपोलुक तस्यपंचमीविना आमादेशःस्यात् ११उप|| ||
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
कुंभंवर्तने वाराड्योः डाडि इत्येतयोर्वाअम् भवान् १२ अनोमनतः०१६ ०१ वाटा|| ख्योः अबअन्गाड एनपंचम्यास्तुनायाससम्याडिवचनबहुवचनयारप्युपलक्षण तन-|| दिवचन बहुवचनयोपिया अम्भवति नलुकपंचम्यारतुअम्ल कोर्निषेधः उपकुंभेनकृनं उपकुंभक्त उपकुशंदेहि अनतइति विशषयादुपकुंभादानय उपकुंभदेशःउपकुमान नियाहि उपकुंभनिधार अवधारणाधयायतिच अवधारणार्थयावच्छब्दमयुज्यमान अव्या यशवपदाभावपियान्वयःसाऽव्ययीभावसज्ञकासमासाभवात १३ यावयमगणितायतो ब्राह्मणानामंत्रयरचेनियावदमत्र यावदवथारो अवधार १४ आड़-मर्यादाभिविध्योःमर्यादायामविविधौच आङवासमस्यते १५ पाटलीपुत्रंमर्या|
... पदमन पाचदूषधारण अवधारणायचापच्छदानवसमस्यता दीकृत्ये त्यापाटलीपुत्रंवालानभिव्याप्येत्याबाले तेनविनतिमर्यादा नेनस हेत्यभिविधिः पारमध्ये षष्यावा पारमध्यशब्दोषस्यावासमस्यने १६ एदंतीनि पानीसूत्राने प्रथमानिाही टसमासउपसर्जनं समासशास्त्रेपथमानिर्दिष्उपसर्जनसंस्थात् १७ उपसर्जनपू
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व समासंउपसर्जनपाक्मयोज्यं १८ गंगाया: पारेइनिपारेगंगं गंगापारे गंगायाःमध्येनिमध्येगं || ५६॥ गं गंगामध्यमक्षिकाणामभावोनिमक्षिकवर्नने अमादोनत्पुरुषःहितीयाद्यनेपूर्वपदेसनियोग म०१६
न्वयःसतत्पुरुषसज्ञकासमासोभावान १९दितीयाविनानीतपतितगतात्यलपासापन्नेरन्वये-|| सनिसमस्यतेसतत्पुरुषः२० कृष्णश्रितःकृष्णथितःग्रामपासोयामपासः अन्वयानाकप यकृष्णशिवरतंसाधन दात्रेणडिनंदाजिनं यथायदारु यपदारुकेश्योनायतका यं रोज्ञःपुरुषो राजपुरुषः अक्षेषुशौंड: अक्षशोडे क्वचिदमायनस्यपरत्वं २१ अगाआ हितसन आहितानिः पूर्वभूतइतिभूतपूर्वः पिशाचादेःसमादीनांनपुंसकलंबा २२ पिशा चानांसमाइनिपिशाच सपिशार्चसमा गृहस्थूणंगृहस्थूणा शशीर्णशशोषिन्नप |देणत्वाभावस्थापिसमासेसतिक्वचिकपणत्वतःशराणांवनंशरवणं आत्राणां वनं आम्नवर्ण संज्ञायांवा २३ श्राणिनयनानियस्यासोधिनयनःरिणयनःपानस्यवा २४ सुरायाःपानं सुरापानं नजिनमिपूर्वपदेसतियोऽन्वयःसनत्पुरुषसंज्ञकःसमासोभवति
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
२५नजन सुबंतेनसमस्यते २६नाउनयार्थत्वंसिर नथाचोक्तंवार्तिककारेण उमोनोसमा रव्यातीपयुदासपसद्यको पर्युदासःसहयाहीपसोस्नुनिषेधकृत ९प्राधान्यं तुविधर्यत्रम) निषेधेप्रधानता पर्युदासःसविज्ञेयोयत्रोत्तरंगतोनन ९०अमाधान्यविधेर्यत्रपतिषेधेप्रधान ता प्रसत्यप्रतिषेधोग्यक्रिययासहयवन ९१नब्राह्मणोअबाह्मणःनासमासेसतिनजोकारादेशोभवति नाकादिवज्ज २१ नाक नकगतननूनपात् नरखनपुंसक नक्षत्र नकुलनासत्यनम। चि नर इत्यादिनाकनमुचि नकुल नागर नासिका नमेरु ननामिनमसिनोतरीयनक नरवनग| नदनयाद नवेदना सत्य नापित नपुष नक्षत्र इत्यनेनाकादयः केनचिणिता: उभयथापिनाका दीनभवति अनवरेसमासेसतिनोउनादेशोभवानस्वरेपरे २८ अनादेशोपदातवाच्यः २९॥ तनमःरम०४ सू०१६० इनिनहित्व अचादयोऽनश्व:धर्मविरुरोधर्म:ग्रहणाभावी ग्रहण | तदन्येनहिरुइतभायेषुनभवनने तस्मादन्यस्तदन्यः तेनविरुहस्तविरुद्धःनस्य अभावस्नदेशा वः नदन्यश्चनाहरूमतदभावनदन्यनविरुद्धनदशावास्तेषु चार्थदंडः समुच्च
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
| यान्वाचये रेनरयोगसमाहाराश्चार्थाः तेषनार्येषुदंदः समासोभवनि ३० नवेवरंगुरूंचभजस्वे | निप्रत्यकमकाकयासंबधेसगुन्जयेसमासोनास्ति बटोषिक्षामटगांचानयनिक्रमेणकियाइय॥ संबंधेग्न्वाचयेसमासोनास्तिनाम्नापरस्परसंबंधान इतरेतरयोगेसमाहारेचार्थडेट:समासा अवनि टुंहे अल्पस्वरप्रधानेकारीकारांतानांपूर्वानपानोवक्तव्यः ३१ पदुश्म नपदुगुतो इतरे तरयोगदियचनं चकारउक्तार्थानाममयोगःअनिश्चमारुनशमगिमारुतो फोक्तांच भोग्यश्च भोकृभोग्यो थवश्वखदिरश्चधवरादरी देवतादंदेपूर्वपदस्वादावितव्यः ३२ वायहणारक चिन्नमवान अशिगारुनावित्यादौ अनिश्चसोमशअमीषोमी अग्यादेःसोमादीनांपत्ववक्तव्यं ३३ इंदशहस्पतिश्चरंदाबृहस्पती एकवद्भाबोवासमाहारेवक्तव्यः३१ समाहारस्यकत्यास) माहारेएकवद्भावः सिहराव तर्हिवायहणकिमर्थ वायहणावचियोरपिइतरेतरयोगेएकर |चनं क्वचिनबहूनायितरेतरयोग्रएकवचनं शशाभूकुशाश्चपलांशाश्वेशशकुशपलाशाःशशकु || शपलांश अन्यादीनांविभक्तिलोपेकमव्यनिहारे पूर्वपदस्यसमागमोभवनि ३५अन्योन्यमेक
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
किचाकरयांफर्मयानिहारः अन्यश्च अन्य अन्योन्यविमानमनि परश्चपरश्चपरस्परंपरस्पर मित्यत्रकरकादित्वाहिसर्गोपध्मानीया भायः एकवेडिगुढंही एकत्वेवर्तमानोदिगुददोन पुंसकलिंगीभवतः ३६ संख्यापूर्वोदिगु:संरण्यापूर्वः समासोहिगुर्निगते ३१ समाहा
अतई पहिगुः समाहारथैद्विगु समासोभवति नतोकारांतादीपपत्ययो भवति २८ पा नायतोडिगुनबंतः ३९ पंचानापात्राणासमाहार: पंचपात्रंदिन त्रिभुवनं चतुष्पथंदशानांयामाणांसमाहारोदशगामी पंचागयःसमाहताइनि पंचाग्निपंचानांगवासमा हार पंचगुनपुंसकत्वाद्धस्वत्वंत्रिफलारुटिनः बहुबीहिरन्यार्थ अन्यपदार्थमधानोयः समासः |बहुवाहिसज्ञकाभवनि ४. बहुधनयस्यसःबहुधनः आरतधनयस्यसःअस्तिधनः अव्यय
खादरस्त्यादीनांपूर्वनिपातः अन्य पदपाधान्यादहवीहिः अंतरंगयस्या दो अंतरंग:बहिरंगः | उच्चैर्मवः तेनसहेतितुल्ययोगेसहेत्येतत् तृतीयीतेनसमस्यतेसतुल्य योगबलबीहिः | सहादसादिः सहादीनांसादिर्भवनि ४२ पुत्रेणसहवर्तमानः सपुत्रःसोवेति केचित् सह।
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा.स
| पुत्रीवागतः तुल्ययोगवचनं मायिक कर्मणासहवर्तमानःसकर्मक सलीमकःयस्यमधानस्यैकदेशो इन विशेषणतयायत्रज्ञायनेसन्टुणसंविज्ञानोबहुबीहिः लेबोकर्णीयस्यसःसंबकर्णःबहबीहविशे म-१६ पणसप्तम्यतयोःपूर्वनिपानोबतव्यः ४३ धनकरे यस्यसःकरधनःमतिःकृष्णेयस्यसःकृष्णाम-|| निःबुरिर्थर्मेयस्यसः धर्मबुद्धि-कंटेहारो यस्यस: कंठहार करेककर्णयस्यासोकरकंकणः सुब नेकीर्तिर्यस्यासोभुवनकीर्ति पहरणार्युयःपरेनिष्ठाससम्योवक्तव्यो ४४ ककवननिष्ठा का तवनमत्यगोनिष्ठासंजीस्तः १५ चक्रपाणीयस्यसाचक्रपाणिः दंडपाणीयस्यस दर्डपाणिः | अस्युचतः उद्यनासिरित्यपिभवति प्रियादीनांवा १६मियगुड गुप्रियः इंडादिभ्यश्चइंटादिश्यःशब्देश्यः सप्तम्यनस्यपूर्वनिपातीन ४७ इंदुःशेखरे यस्यासी इंदुशेखरः पद्मनाभीयस्यस पद्मनाभः कपिध्वजः पजामेधयोरसुक् ४८ सुमंजा दुर्मेधा नित्यमसिचपजामेधयोः नजदुः सुष्यःमजामेधयोर्नियमसिचस्यात् बहुबाही १९ अग्रजा सुमजाः दुःपजाः अमेधा टुर्मेधाः | || सुमेधा धर्मादनिन केवलान केवलात्पूर्वपदात्परोयोधर्मशब्दनदंताबहुची हेरनिचमत्ययःस्या ||
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
॥ त ५० कल्याणधर्मासुधर्माकेवलादिपरमः स्वोधर्मीयस्यसःपरमस्वधर्मःजायायानिङादेशो बहुबाहीवक्तव्यः यलोपश्च ५१ लक्ष्मीजानिः उत्यूनिसुसरनिभ्यो गंधशब्दस्य इकारांतादेशी बहुँबाहीवनव्यः ५२उर्दूधिःपूनिगंधिः सुगंधिः सुरभिगंधिः आगंतुकस्येकवचनांतस्यवा५३ सुगंधिः आपणःसुगंधोगा अल्पारन्यायाँच ५४ अल्पपर्यायोगंधशब्दः सूपोल्पोयस्मिन्त सूपगंधि भोजनं तगंधि वेति केचिन सूपगंधउपमानास ५५ पास्येवगंधीयस्येतिपदा गंधिःमतांतरेविकल्पः ऊयसो नड़-उधोंताबहबीहेरनडादेशःस्यानस्त्रियां ५६ कुंडोसीगो पुसितकंडोधाः गोगण धनुषश्च ५७ शोधनुर्यस्यसः शाई धन्यासंज्ञायांवा ५८शनधन्यां शतधनः॥ | पुबहा समासेसनि समानाधिकरणेपूर्वस्यस्त्रीलिंगस्यबहाभवति ५९ वायहणात कल्याणीप्रिय || इत्यादीनभवनि वदावादीबापोनिनिःरुपबदार्यःअन्यार्थस्त्रीलिंगस्यान्यार्धवर्तमानस्यह.॥ || स्वोभवनि ६० यङ्मानिनत्वशसंनतरादीचारूप्ये ६१ एनीच आचरतातिएनायतेपत्यादित्यानी-| नपंडिनमानीनि पेट्व्याभावःपटुत्वं अल्पादेहीनि अल्पश-पदुनरा पतमा पटुकल्या पदुदेश्याप||
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा.व.
५०
| द्वदेशीया अरुपये इनिकिंशुष्मा रुप्यापिचादीन प्रिया भक्तिमनोज्ञा सुभगादुर्भगाक्षांना कल्याणी नृ.१ चपला वामना सचिवासमा बासा कोना वाला तनया दुहिता स्वसा इतिप्रियादयः एषु परेषुभाषित प्र०१६ | पुंस्कस्यस्त्रीप्रत्ययीतस्वनपुंवत् ६२ ऊपत्य यांतस्यचनपुंवत् ६३ वागोरुमार्यः अभाषितपुंस्कस्य चनपुंवत् ६२ऊपत्ययातस्यचनपुंवत् ६३ वासीरुभार्यः अतापिनपुंस्कस्यचनपुंवत् ६४ गंगाभा सूर्य: कोपध पूरणी संज्ञानांच नपुंवत् ६५ पानकी फार्य: पंचमी मार्यः दनाभार्यः जातिवाचकान् स्वांगवाच का यईप्तदंनुस्यनपुंवत् अमानिनि ६६ ब्राह्मणीभार्यः सुकेशीभार्यः अमानिनिइति किंब्राह्मण मानिनी युद्धर्जित रक्तविकारार्थ वर्जितानां तस्य नपुंवत् ६७ मैथिलीजा यः युद्धवा र्जितरक्तविकारार्थ वर्जिनेनिकिं वैयाकरण भार्यः काषाय कंयः हैममुद्रिकः वाग्रहणादिविवक्षा गोः गोशब्दस्यान्यार्थे वर्तमानस्य ह्रस्वो भवति ६८ पंचगावो यस्या सौ पंचगुः संख्यासु व्याघादिपू । वस्य पाद शब्द स्याकारस्यलोपोवक्तव्यः सहस्त्रं पादा यस्यासौ सहस्रपात् व्यामस्यपादाविवपा |दीयस्या सौ व्याध पान् शोभनौ पादौयस्य सः सुपात् पादः पाद्म०९सू०४०) द्विपदः दिपदा हि
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
पदी त्रिपदीनददित्यादीप टाडका समासेसनिद अडक इत्येतेप्रत्ययाति ६ टशनसुरुषेज्ञेयो अकारोइंडरावच डकारस्तुब हुबाहीककारोनियमोमतः ९२ अचिंत्योमहिमायस्यसः अचिंत्यमहि मानोवानीतस्यपदस्यटेलोपीवाभवानि खरेयकारेचपरे ७० वायहणावचिन्नमवति कितूपया लोपञ्च महामध्ये मध्याह्न योरहो:समाहारः काल रामाशाहा सि एनेस्येवस्यः७१ स रायःसीह व्यहःकवीनाराजाइनिकविराजःटकारईवर्थः कविराजीष्टिनारम०१५ सू०११० राजा पू: इनिराजपुर अपत्ययः वाचमनश्शवाड्मनसंचोक्षुः (म०९ सू०५२ अमेजमावा म ०२२|| दक्षिणस्यादिशिपंथाः इति दक्षिणपंथाः अहवराग्निहोरात्र अप्रत्ययः अहोरायमित्यत्रनप|| सकत्वंवावक्तव्यं ७२ अहोरात्र हीचचयअद्विधाः पंचषाःबहुत्ववियक्षायाबहुवचनजसबहवोरा जानीयस्यांसाबहराजानगरी अघटिलोपेक्ने भावनास्त्रिया प०७ सू०मित्यापू उपत्ययः ब|| इव कर्तारोयस्यांसोबहककःयागः कर्मधारयस्तुल्यार्थे पदइयतुल्यार्थएकाधनिष्टत्वेसान कर्मधारयसंज्ञकः समासोमवात ७३ नीलंचनत् उत्पलंचनीलोत्पलं रक्ताचासोलताच रतलना l
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व | माश्चासोकोकिलचस्कोकिलः सःरयपेरल्यावार्जनेचअम् परेसयोगांतस्थालोपोवक्तव्यः७४ ने
नपुरव्यानं पुंसारभवनिनाम्नश्मकृत्वा समासःप्रादेरुपसर्गस्यनाम्नचकृदंतेनसमासःसतपुरु षसंज्ञकोभवनि ७५ चकारातुशब्दस्याऽव्ययस्यउरीउररीशब्दयो चिप्रत्ययातादेवकृदंतेनस मासस्तुत्पुरुषोभवनि प्रकटीबाटःपंवादः कुंभकार:सहादेःसादिः (प्र.१६सू०११ सहसंति र सांसधिसमिनिरयःसहअंचतीनिसध्यङ्समंचनानि सम्यनिरअंचनीतिनिर्यवाचनमा | बनि सहचरतीतिसहचरः कुगनिमादयः कुशब्दोगनिसंज्ञाः पादयश्चसमर्थन अन्वयेसमस्यने सतत्पुरुषः ७६ कुपुरुषः कुत्सिनमन्नंकदन्नंकुसितेपदर्थ योः कुत्सिनेपदर्थयोर्वर्तमानस्यकुश ब्दस्यकाकवकन इत्येतेआदेशाभवान तत्पुरुषेनतुबहुबाही ७७ बहुवी होनु कुसिताविद्या यस्यासोकुविद्यः कुत्सिनाउष्ट्रायस्यसः कूष्टः कुसिन पंथा यस्मिन्नसकुपथोदेशःकाकवक | दुष्ण उशब्दपरे कुशब्दस्यकाकवत् इत्यै नआदेशापनि कुईषदुष्णां कोष्ण कवोष्णो कद ६० यो कुईषन् लवणकालवणं पुरुषेया पुरुषशब्दे परे कुशब्दस्यकाकादेशोभवति तत्पुरुषे ७९|
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
विभाषापुरुषेकास्यान्नियमेनहसेपरे अनिधिस्थवदेको कत्काक्षेवापुरुषेपथि ९३ ईपदर्थेच वाच्यस्युरंगावृष्णोकाकतकवाः कुत्सितास्त्रयः कवयः कदथः कददः काक्षःकापथः कुपथःकु पुरुषःकापुरुषःषषउत्वंदधोर्डी षषउत्चंदनदतृदशधासूत्रपदादेःष्टुत्वेचधासुवाभवनानि वाच्य बहुवचनंजस जसशसोलक पा९सू०२२२ नामोनोलोपराधी (प.९सू०२० षडिआ धिकादशषोडश षट्पकारमिानषोढी धासुवावक्तव्यमिनिरिकल्पात्षस्यउत्याभावेषोडेम ९सू०४४) इतिषस्यडवे षड्ढासंरयाया प्रकारेधारम०१७१११७) अव्ययाहिपालक (प्र०१३) म.०२५पदनायस्यज्ञानवियह विभक्तिलोपकृतंदूतस्यदत्त नषदंतायस्याः सौगोडन नहहनोःकरपेत्योश्चौरदेवनयोःसुनलोपश्चबृहतीपनि वृष्णान-तकर तेरकर महनष्टे राकारो भवतिसमानाधिकरणे महाशासोई घरचमहेश्वरः दियापादिवशब्दस्ययावादेशोभवान ८४ द्योभूमिद्ययावाभूमि आकृनिगणोय सिहंशब्द: कार मुपलभ्यतदनुसारेणआदेशविधा नंकियने यस आननिगणःअलंक क्वचितसमासेनस्तिकृदनेपिविभक्तरलुग्भवति ५कृच्छा|
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
१
सामुक्त अगानिर्यस्यत्ययोनिः रसिलोमानियस्या सोउरमिलोमः हृदिस्पृशनीतिहादस्पक
कंटेकालः वाचोयुक्ति दिशोदंडः पश्यनोहरः इत्यादि समासे समानाधिकरणेशाकपार्थिवादा नांमध्यमपदलोपोवक्तव्यः ९६ शाकपियशा सोपार्थिवनशाकुपार्थिवः देवपूजकचासोबा मणुश्चदेवबाह्मणः आदेश्यदंडे इंडसमा सनि आदिपदस्यलोपोभवनि :७ मानाचापनाच पिनरौ दुहिताचपुत्रश्चपुत्री चयूवश्वशुरश्चश्वशुरोकनोहे ककारांतानांइसमासेसतिपूर्व पट्स्यवाआकारोवक्तव्यः८८ मातापितरोइंटेसवादित्ववाद वर्णाश्चाश्चमाश्चस्तरेचवर्णा श्रमेनरे वर्णाश्रमेतसः व्यधिकरणेबहुनाहो मध्यमपदलोपोवक्तव्यः ९० कुमुदस्यगंधाइन गधो यस्या सोकुमुदगंधिः उपमानाच उपमानाद्धशब्दस्यकार: स्यान्९१ हंसस्यगमनमिवंगमन|| यस्याः साहंसगमना दिसंरव्येसंज्ञायांदिग्याचकसंरख्यावाचकशब्दावुत्तरपदतुल्यायोसंज्ञा|| या समस्येते सनत्यरुपः०२ संज्ञायामिनिपदैन निन्यसमासोदर्शितः भविंगहोनित्यसमासः न्यरुवस्वपदविग्रहोपिनवनि विंग्रह विधः एक स्वपदवियह एक अस्तपदविग्रहो पिभवति
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
भन्दपनसमासयनिरिक्तेनापिपदेनवियहोवाक्यं यत्रसनित्यः तेनलंबोकीयस्यसः लंबकर्णः दाणछिन्ननिस्वपदावयहः अख पदविग्रहोंनित्यः यस्मिन्समासांबोधवाक्येनतिष्ठ निसनित्य दक्षिणामि समयामः इनिसमासप्रक्रिया अथनाइनानिरुप्यने अपत्येभण नाम्नी अपयशंभणप्रत्ययोभवति उपगोरपत्यं पुमान्झनिधिग्रहे उपगोःअण्इनिस्थितेसमासपत्यय योरपासूाशितषष्टालोपःणकारोनथ्यर्थः इंवर्शनादिस्वरस्याणतिचजरिवराणांमा ध्येयभादिस्वरस्तस्यवादभवति मिनिणिनिचनाइने परतः उकारस्यीकारोदिः वोव्यस्तरे। ||उकारस्य ओकारस्यच अभावनि स्वरेयकारेचपरे कृत्तरितसमासातिनामवं नामवावा दियः ओपगवः वसिष्ठस्याः पत्यवासिष्ठःगीनमस्यापत्युगीनमःशिवादिश्यनिअणवक्तयः अ न्ययाइन पाप्ति:शिवस्याऽपत्यशैवः विदेहस्यापत्यवैदेहः उरणिमा→शब्दस्यऋकारस्यउर्स वति अणिपरे षोड प०९सू०१४वन्सट्रेकलेपासू.५ इति सूत्रानिर्देशात क्वचित अपदा ते पिझसानांजपाराष्टव्याःषणांमातृणांअपत्यं षापमानुरःनिसणामातृणां अपत्यमातुरः |
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
६.१ प०१७
साप || योर्मायोः अपत्यद्वैमातुरः अतरअनृपे अकारांनान्नानी नपिशव्दादपत्येर्थेग्मत्ययो भवनि ५॥
यस्य लोपःप. १४ सू०७ देवदत्तस्याः पत्यं देवदान्तः श्रीधरस्या पन्यश्रीधर दशरथस्यापत्यदाशरधिः पोरदार: कचिषिशब्दग्दपिभवान नेनोझलकिः बह्मादेशबहादेःपर इञापत्य योभवति अपत्येर्थे ६ बहो: अपन्यबाहविःउपबिंदोरपन्य ओपबिदवः कृष्णस्यापत्यकाष्णिः | उलोम्नोऽपत्य औडलोमिनोवा (प०१६सू०६९० अग्रिशमणोपत्यानिशर्मिःण्यायनणेय णायागर्गनडाविपितृववाद गर्गादेर्नडादेरध्यादेः स्त्रीलिंगासितृषादेवण्यआयनण एयणणायरत्ये नेपत्यया भवति अपत्येर्थे यथासंरव्येन चकारास्पिवृक्षलादेरेयण्मुत्ययोमा पति गर्गस्यांपत्यंगायःवत्सस्या पत्यवास्य-जमदोरपत्यजामदग्यासोमस्यापत्यं सौम्यःनउस्यापत्यं नाडायनः चरस्यापत्यंचारायणःचंदस्यापत्यंचांदायणः अलुककचित् प०१६सू०८४| अमुष्यापत्यं आमुष्यायणःयस्यलोपःमः१४सू. अत्रे अपत्य आत्रेयः मृकंडस्याउपत्यंमार्च ॥डेय कपेः अपयंकापेय गंगाया अपत्यंगांगेय मेन्या अपयंमाहेयः क्वचितस्त्रीलिंगादणा
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
पनि भूमेः अपत्यंभीमःमातृपितृश्यांधसा मातृपितृपयांशब्दाभ्यांपरस्य स्वमृशब्दस्यसकार स्यषकार स्यात् समासेसनि पितुःस्वसापितॄषसापितषसुः अपत्य पैतृषत्रीयःमातु:स्वसा मातृषसा मातृषसुःअपत्यंमातृधस्त्रीय दकिलोप:मातृषसुरंतस्य लोपःस्यान्दाकि ९ अतएव टक् आयनेयिनीयियः फटखडपो मत्ययादीनो परययादिभूतानोफादानांकमादायन्नादय आदेशाः स्युः १० आयन एय ईन ईयश्य एतेायन्नादयः किति कितिनरिनेपरे अचा आदे|| रचो हरिःस्यात् ११ पैतृषसेयः मातृधसश पितृपसुर्यदुनदस्यापिस्यात् १२ मातृषसेय-मान मातृपितृभ्यापिनरिडामाच आण्यापरोडामहंच प्रत्ययो भवान मातुःपितामातामहः पितुः पिनो पिनामहःलुग्बहुवेकाचन अपयेथै उत्पन्नस्य प्रत्ययस्यबहुले सनिवचिदनृषिविषयेक पिविषयेचलुग्भवति गर्गस्यअपत्यानिपुमासःगर्गाःबहुत्वविवक्षायांजस अबेरपन्यानि म अयः एओझसि त्य०६सू०३६ विदेहस्याऽपयानिषिदेहाःगुआधिकुत्सअंगिरोवसिष्ठगोतम देशनुल्यारत्यक्षत्रियेभ्यः परस्य मत्ययस्य लुग्णवानि १५भृगवः कुत्साः वसिष्ठ देवने दमर्थेदेवता
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
1.१७
सा स्वार्थेदमर्थचोक्ता प्रत्ययाभवति १६ इंदोदेवनायस्यनिदेहवि सोमोदेवनायस्येति सोम्य हविःदेवद | ६३ | तार्थमिदंदैनंबाकचिदयो क्ववित्सूर्योत्तरपदादरचौऋद्धिर्भवनि भिनिणितिचनदिने परे१७ || अग्निमरुनौदेवनेयस्यतत् आगिमारुन कर्मसुषहदयं यस्यासोमुदत सुन्दोभाव सोहाई अत्रमा
वेभणवतव्य समावः सौरवं अरसुअव्ययसबमेव अश्यनिष्ठति सुभगस्यभावः सौभाग्य ॥णितीवाउनावक्ष्यमाणानपत्ययाविषपानरेणितोवाभवति १० अजोगोयस्यासी अजय:शिवः
गो: १०१६सू०६६ इतिहखःचोव्य स्वरे म०१७ सू०३. नस्येदंधन राजगवंअजगवंवाकुमुदस्येव ||गंधीचस्या साकुमुदगंधितस्या अपत्येस्त्रोकोमुदगंच्या वाफुमुदगंध्याआवतरित्रयाय सूकामियाश श्वसुरस्यायंचाशय ग्रामःविष्ाोरिदंवैष्णवंगोरिदंगल्यं कुलेभवंकुल्यं नवरदेवदार्य गमइदंम दाय अवगीयपत्ययानणित् चतुरश्चलोपोण्यणीययोःचतुरशब्दस्यचकारस्थलोपोभवतिपय णीययो मत्यययोः परत:१९पूरणेथेण्यणीयोग्भवतः२०चतुर्णासरव्यापूरकंतुर्य तुरीयं अन्यस्य|| || ६३ दक् अन्यशब्दस्यद्गागमोभवनि णीयपत्यये परे १ अन्यस्यइदअन्यदायें अजरत्यस्याःसान
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
जरती अर्थजरान्या इदं अर्थजरतीयं स्वपरयो का २२ स्वकीयं परकीय कारकारका क्रियायुक्त का रकादप्येने अगम्य सना नवनि क्रियायुक्त कतारकर्मणिचाभिधेये २२ कुंकुमेनरुक्तंचराको में मधुरायाः एकी नवइदनामाथुर यामेभदायास्य ग्रामणिःधुरंबहतीनिर्य-धीरेया नेयें॥ काः कर्डनड्यावयोरय आधाभवात भवाद्यर्थप २६ णित्वंपावैकल्पिक कर्णाटेभव कर्णाटकः/ यामादागतस्तवजानाचारार:यागीणः अदीर्घश्चम सू०५३ सधीचिमनोवासचीचायुक्त सधीचीनः समाचिभवोदानाचायुक्तःसमीचीनःनिरमादयोनिपात्यतेम०९सू.५६शतिरविषयो) वातिरश्चायुक्त निरचीनाखभनयावाउदीलायन उदराचीनः यलोगश्च कन्यादानाअंत्ययकारस्य | लोपोभवति यकारेवरेपरेणादीनांउपधायाः कचियकारस्य लोपोभवनिस्वरेयकारेचनारिने परे। यस्यलोप म०११ सपाक यापन कानीनः पुष्येणयुक्तापोर्णमासापोषी नक्षत्रादणवतव्यः२६॥ अणनारीप पोष्याभव-पो दमाः चातुर्मास्यबर्व आचरनीतिचातुर्मासिकाइयोवा क्षेत्रादिशब्दा-1|| ॥ श्यपत्ययोभवनि २७स-मायनेतिक्ष क्षमायानिपात्यने क्षत्रभवः झात्रियःक्षात्रःशवभक्षा।
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्त
दणवतन्यः २८ शुक्रोदेवन्यस्यतन् शुक्रिय शोक इंद्रोदेवनायस्यनिरेदरदिय प्रक्षेदस्यितानिआ | नचतुरः तार्किक शब्देशल शादिक वे देशावादका अवरकोअणवत्कार्य त्यतनौ त्यतन |श्चत्यतनी किमाटेरयादेपेद्यर्थत्यतीपत्यशैशवत:२९ कुरभवः कुनत्यःकुनःशवाकुनयः यभायः अद्यतनः तान्या ननःपाय तनस्य अवशव अवय अतःमः भनस्य नदाशवः सदातनः न्योभव त्यास सोमवाय जनः पुरापाल पराननःचिरंधा चिम्ननः सायभव सायं तनःभारभवःमाहेनन रादिभ्यरत्र चिरपरुपणारिय स्वःपालाचर्थे परेशाव निरत्नः परुभव परुनःपरा परारित्नःस्वार्थपिाका प्रत्ययाःस्वार्थपिरावति देवदनरावदेवदा निक: चत्वारे वण्र्य चोरगवचौर भगवसर्वनाम्नासकामारे अव्ययसादे नात्य स्वरात गयोमपनि ३२ उत्रेव उच्चकै नाचेरेवनाचकः सर्वण्वसर्वशःविध एबावश्यक कादयाएवत्वयका नदेवनकन गदेव यकन एतदेवएकन अणानयोर्य।।१४ मदस्मदोनकादिः अणनाईनश अणानौतयो अनीनयाः पत्यययोः परतोयुष्मदस्मदोस्तवकारा
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________
य आदेशाप्रति ३३ आदिशब्दात्तव कुसमक्युमा कास्माकाः एकत्वेन वक्ममको ६ दिल्वे बहुत्वेच सुष्माकास्माकी नव इदेनावर्क मेमइदमामकं नव अरांतावकीनः सम अयं मामकीन युवयोरययौष्माकः आवयोरये आस्माकः युवयोरर्ययोष्पाकीणः आवयोर से आस्माकीनः युष्माकमयं | यौष्याकः अस्माकमय आस्माक: युष्माकमययौ प्याकीणः अस्माकमयं अस्माकीनः बतुल्यैतुल्येसा दृश्येर्थे वनुः प्रत्ययो भवति ३४ चंद्रेणतुल्यं चंद्रवन्मुख्ये घटेनतुल्यं घटनउदरं तुल्यप
に
भावेनत्वयणाः भावे तच सम्ययण वने तत्वयण शब्दस्य मनिनिमिनेभावः भावेनत्वयणइत्ये ||नेपल्यया भवंति ३५ ब्राह्मणस्यभावाब्राह्मणाना तीतस्यनिसं चाकू सहारे वाचत्रेर्गुणश्च त्रयाणां समाहारस्त्रेता चकारात्समुपत्ययांतरमपि नैनहस्तिनांसमूहहास्तिक धेनूनांसमूहो चैन अत्रक प्रत्ययः तस्यणित्वादादिवृद्धिः अचित्तपाचकादिकः ३७ कवचानीसमूहः कार्बनिकें अपूपानास। |मूहः आपूपिकं शकुतीनां समूहः शाकुलिकं कवचिन्न शब्दादिकः ३८ कवचिनःसमूहः कानिकै गणि कायाण्यः ३९ गणिकानांसमूहोगाणिक्य केदाराय च चकारादिकः ४. केदाराणीसमूहः कै दार्य केदा
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________
मा-स्व
राणासमूह कैशरिकं युवन्यादरण ४१ युवनीनांसमूहोयौवनं भिक्षाणांसमूहोभेक्ष पाशादियायः । श्रम सचमिची पाशानांसमूहःपाश्याचानानांसमूहोवात्या रथानांसमूहोरथ्या खलानांसमूहःखल्या खल/ |गोरध्येयनिवकल्या ४३ वालनीरथानांसमूहोरथकल्या इत्यपि गवांसग्रहोगोभी गव्येत्यादिप योगाऊयाःजनानासमूहोजनना बाह्मणस्यभागोबाह्मणत्व वयणतनपुंसक बाह्मणस्यंभावोबा मण्यं सुमनसोभावः सोमेनस्य सुनगस्यभाव सौभाग्य विदुषोभावोबेदुय बमोर्वर पासू०७१॥ मण्यपि अणवक्तव्यः५४ कर्मण्यपिनि अषिशब्यत्वाध्यर्थअणनस्पणियनसामनिसाधुःसामन्यः कमणिसाधु-कर्मण्य सभायांसाधु सभ्यः बाह्मणस्यश्दकर्मबाह्मण्यं राज्ञरदकर्मराजन्य राज्यनीया पासू: इनटेलोपः अन्यत्रापियणमत्यूय समानस्यचासत्यादेशः५५समानेउरेशयितःममा | नोदर्य-सौदर्यः शतेनकीनःशयः लोहिनार्डिदिमन लोहितादेर्गणान्मावेशेइमनमत्यवोभवनि सह मनन्सिंजोनवान ४६डित्वातादिलोपःलोहितराभावी लाहितिमालाहिनादेशित अनेकखरा डिन । ६५ वक्तव्य येत्रएकवरस्तवनडित् लोहितादेरिमन् वैकल्पिक तैनलौहित्यलोहितच कालस्यभावःकालि
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
मा लोभ वोलघिमा अणोर्भावः अणिमा गुर्वादेप्र०१७ सू०१०) रिनिगुरोर्गरादेशः गुरोर्भावो गरिमा वर स्वभावोवारमा इमनिलोपः इसनि प्रत्यये परे वकारस्य लोपो भवति ४७ स्थूलस्यभावःस्थेमा स्थूलस्यस्थ वादेशः करमनि इमनिप्रत्यये परेहसादेर्लघोर्कका रस्य रोभवति ४८ प्रथेोभीवः प्रथिमादृदस्य मावोइटि मा मदोर्भावोदिया भृशस्य भावोपभशिमा कृशस्य भावः क्रशिमा हंसादित्वाभावान् ऋजोभीवः कजि माले सुत्वाभावान् कृष्णस्य भावः कृष्णिमा संयोगपूर्वकत्वान्नलघुः बहोजीवतिविग्रहे बहोरि लोपोभू नब हो: बहोरुत्तरेषामिमनादीनामिकारस्यलोपो भवति बहोः स्थाने भू चादेशः ४९ भूमा अस्त्यर्थे मतुः नाम्नोमन प्रत्ययो भवति अस्यास्मिन्नास्तीत्येतस्मिन्नर्थे ५० उकारोनुमविधानार्थः गोरस्यास्तीतिगोमान गोमनी फलबहरशेष्य इनेनौ वा वक्तव्यो ५१ फलमस्यास्तीनिफॉल नः फली बईमस्यास्नीति बर्हिणः बहिरथास्यास्तीति रथिनः र्थी बलवाताभ्या सूलः ५२ बलून वातूलः या नातिसाराभ्योकिन् ५३ वातको अतिसार की ऊर्णा शुभ्ययुः अस्त्यर्थे ५४ ऊर्णायुः अहेषुः शुभेषुः अर्णः केशयोर्वः अणसः सलोपश्च ५५ शमसुमतितुतयसः आफ्याये तेपव्ययाः स्युः अस्यर्षे ५६ शंविद्यतेयस्या:
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व. सोशंव शंभःशंयुःशनिःशंनुःशनःशय कंपियनेयम्या सीकंव-कंभ केयुःकनिःकंतु कतः केयः उन्माद |
लोमादिपय-शः५७ लोमशःपामादेनः ५पामन: अंगनापिच्छादेरिलच ५९पिजिलफेनादिश्यल० ॥.१७ फेनिनः ६० दिवालिचरित्योभःदा नदिमा वलिभः चाटमः लष्पादियोवलच्दार्पश्च २ कृपावलःमा जाधिरामनियोण ६३मज्ञास्यास्नीनिमाज्ञःआर्च-बाइः वार्तःशृंगवेराच्यामारकच ६४पशसंगमस्यास्तीनिशृंगारक-प्रशस्नं दास्यास्नीनिवदारकः मध्यादेरः ६५ मधुर:मुरबरःशुषिररं धशानिन्यर्थ कंजर-कुजोहस्तिहन सिमादेतः६६सियास्यास्तीतिसिध्मला चूंडा स्यानोनितराल अस्कोचमत्वर्धमत्वर्थेभरकोप्रत्ययायोभवतः ६७ वैजयंतीपताकायस्यासोवेजयते मायाविद्यतेयस्या सोमायिक मातोपधाइदिनी मानोपधान वलिनी मनप्रश्नमो अनशउपधाच अंतोपर्धमा अनोपधेय। स्याःसोनालोपस्तस्मान् वतिनी मकारांतान्मकारोपधादकारांनादकारोपधाचवावनौपन्ययो भवनः अस्मार्थ ८ मघोऽस्यास्नीतिमपवान श्रियायशसिसौभाग्येयोनी कानीमहिम्मिच सूर्यसंज्ञाविशषे | चमृगांकेपिसगःस्मृतः ९४ मगंभाग्यविद्यनेयस्या सौभगवान्लस्मारस्यास्नानिलक्ष्मीवान पुत्रोस्या ।
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
स्त्रीतिपुत्रवान् धनमस्यारुतीतिधनवान् धनी छत्रमस्यास्तीतिछत्रवान् छत्री इनांशो सौ (प्र०सू०२९) दं डोविद्य नेयस्यासौदंडवान् दंडी क्षेत्रविद्यते यस्यासो क्षेत्रवान् क्षेत्री विद्याःस्यास्तीतिविद्यावानहुष दोविद्यते यस्या सौ दृषद्वान् पती भूमि ःष्ट्रतः ९० १४ सू०१४) यशोऽस्यास्नीति यशस्वान् किं. विद्यते यस्यासी किंवान् कामीविद्यते यस्यासौकामी लमयोविद्यते यस्यासौकृमिवान् शमो ऽस्या | स्नीतिशमी दमस्यास्तीतिदमी तडिदादिभ्यश्च नडिदादिभ्यः शब्देभ्यो वतुः मत्ययो भवति ६९ नि द्विद्यते यस्या सौ नडित्वान् भानिनक्षत्राणिविद्यते यस्याः सौभवान् यशस्वान् मरुद्विद्यनेयस्या सो मरुत्वान् नकारातस्य सकारात्स्गृह सादावस्त्यर्थे प्रत्यये परे अपदां तना वक्तव्या यखरा दौ प्रत्ययमात्रेप रे सर्वेषा अपदानवाभवनि इथेपरेपदी नता ७ तेन भवदीयम् एनकियत्तद्भ्यः परिमाणे वनः एनकिं | यत्तद्भ्यः शब्देभ्यः परिमाणे भवितुः मत्ययो भवति ७१ यत्तदोरा यतदोष्टेरात्वं भवति वनोपरे ७२ यत्परि माणसंस्थतियावान् तावान् किमः कियेच किमशब्दस्य किरादेशो भवति वत्तोर्वकारस्ययकारादेशो भवति ७३ किं परिमाणामस्येनिकियान आइयशै तदोवाएन दृष्टेरात्वं भवति वनौयरे ७३ यस्मिन्पक्षैम
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
SE
सारा सननसिपक्षेईशादेश स्यात् याकार सनादेशार्थ एतत्परिमाणमस्यनिएतायान इयान एनद
धानात्वं यस्मिन्यसे भावन तयराजदईशादेशः नकाराइतोर्वकारस्ययकार:वाशन्यो नुक्स मुच्चयार्थः तेनट्योचतुःप्रत्यय इदमदशचकाराइनोजीकारस्ययश्चेनिवाच्य उदपरिमाणवस्यसः इयान शकार-सादेशार्थ सुंदरदरिल तुंादेर्गणान्डल-मययोनवनि प्रशतंदयस्या सोने दिलः उदरिल औन्नत्येदंतादुर औन्नत्येशेशच्चेसानदंतशादुर मत्ययोभवति ५६ उन्नतादना यस्याः सौदंतुरमहादेल:७७ अाविद्यनेयस्यासोचवालःकपॉविद्यतेयस्याः सोकृपालु मायालु दयालुःसिध्मादेल नसिध्यलरनेहिल अस्मायामेधावग्यो त्यनिनिर्वतयः७९लपारियनेर स्या सोनपस्वीयशस्वी मायावीमेधावी विद्यनेयस्याःसोनगावाचोग्मिनिः शत्ययो भवति - स्त्यर्थे मिनोगकारोव्यवधानार्थः नेनजमेनमाया पासू०२ः इत्यस्यापाप्तिःपास्तामाकामय नेयस्या सोचाग्मी एकादकिनिवासहाये नावानेरक संहायोयस्यसः एकाकीरीचे एका किनी आलारीकुत्सितभाषिणि कुंसिनमापिण्यथैवाच्येसान आलादी एन्य योपानः २ अलपत्य ।।
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
योबहुभामित्वे कुत्सिनभाषित्वेच आरपत्ययस्लुकेवलकुसिन भाषित्वेकुत्सितावाविद्यतेयस्याःसो वाचाल एवंदाचारलःसमाहारपकरयो नाम समाहारपक्रष्टयोर्विषयेलःप्रत्ययोभवनि शरयसमूह पकष्टः केशोयाकेशल ईषदपरिसमाकल्पदेश्यदेशीयाः ८४ उपदपारसगासस वैज्ञनिसर्वज्ञकल्पः पदपरिसमामः परिनि पद्देश्य पदुदेशीये ईघदूनःविरितिकविदेण्यः कविदेशीयःमशंसायारूपःपशंसायारूप परययोभयान ५शस्नोवेच्याकरणोदेव्याकरणरुपः पा । |श:कुत्साया कुत्सायांवाच्यायांसत्यापाशःप्रत्ययोभवानन्द कुत्सितोयाकरणोगव्याकरणपाशः|| मनप्तचर भूतपूर्वथैवाच्सनिचरत्ययोभवति वधूननिभूतपूर्व प्रयभूनः हानभूत चरैः पूर्वदृष्ट निरष्टचर स्त्रीचे दृष्टीष्टिनः प.१४ सू०१४ मार्यविकारपोधान्यादिषुमय गन्य। प्रत्ययोभयनिन्दगोःपुरीपेच गोपुरी गोमयं अन्नैपरंयस्मिन्न सो अन्नमयोयज्ञ मोरिका । रोमन्मय घर: स्त्रीपधानंयस्या सौस्त्रीमय जल्म आदिशन्गस्वरूपार्शमय असूनखरुपयोऽमृ नर्मयः चंदनदधीतेवेदयेत्ययावतयः प्रीतेश्ययावेद इत्यादिनीयांनान्नोम्नोऽणवक्तव्यः९०
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
व्याकरणामशेनेरेटनावेयाकरपा नियुक्त दोवारिक स्वस्तिइत्याहसोवस्वस्तिकः रगोधस्येदंनैय गोधंद्यासादेःकि:९१व्यासस्यापत्यंवैयासकि सुधातुरकवसुधातुरियादकड़ादेशसभा तुरपत्यसोभानकिः शोभनोऽन्यःवश्व नंवेदेनिसीवश्च न्यायकुशलोनैयायिक संधिखोर्सट्च से धिजीवी संधियोतया संधिजयोर्यकारवकारयोःसंबंधिनःस्वरस्यादिभवति किंतुनयोएंडोगमो भवनि इउद् इत्येतावागीभवतः किंझल्वावर्णविश्लेषकत्वा यकारीत्पूर्वइकार वकारापूर्वकारः३ पश्चादा खरस्यणितिचा मसू०२० चटकादैरण ९५ चुटकस्योपत्यचाटकर कल्याण्यादी । नामिनेयः९५ कल्याण्याअपर कल्याणानेयःइसोजानार्थेजानार्थेइतःप्रत्ययो भवति ९६ लज्जासंजा नायस्या सोलन्जितःपासंजातायस्या: सौत्रपितःक्षुधासंजातायस्यान्सीसुधितः तरनमेयसिष्ठा-म कर्षअतिशयर्थेतरनमइयसुइष्ट इत्येनेप्रत्ययामवेतिर अतिशयेनहष्ण कृष्णानरःअनिशयेनकृष्ण कृष्णनगःभतिशयेनशुक्लःशुलतरःशुलतमःइयविष्टोडिनाविनिवक्तव्यो ९८अलपुलघीयान अब लघुलपायसी अ-लघुलपोष्ट अंपारितिपापीयान् अपापीइतिपापीयसीम पापंझनपापिष्ठः
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________
चिन्मनुवनुत्पत्ययानांलोपथरभादो ६९ मतिर्विद्यतेयस्या सोमानमान् अ मानमाननिमनिष्ठ अ. मायावादतिमायिष्ठःअधनवान इनिधनिष्टः कनीरनिकरिष्ठःगु देरिमेयस्संगरादिस्यलोप श्वरटेमेगुस्सुपरनोगुर्वादेर्गरादिरादेशोभवनि टेरलीपः१००गुरोर्गरदेश अगुरुर्गरीयान् गरीयसी/ गरिष्ठःगुरोभावोगरिमापियस्यमादेश अभियइतिपेयान् प्रेयसापेष्ट लोहिनादेर्डिदिमन् प०१० सू०१६ मेमास्यूलस्यस्थवादशः अस्थूलःस्थवीयान् स्थवीयसीस्थविष्टःस्थैमास्थिरस्य स्थादेशः स्थेयान स्थेयसीस्थेतःस्थेमा बहशब्दस्यबहादेश: अ बहु बहायान्बंहीयसीबंहितःतपशब्दस्य त्रपादेश अपि हस्तस्यहंसादेश हसिष्ठःचदत्यवर्षादेशःअन्नद वर्षायान वायसावर्षिष्ठः ॥ निकबादयोर्नेदसाधी अअंतिक नैदीयान्नीयसीनेदिष्ठ अ बाद साधीयान् साधीयसासाधितः दूरस्यदवादेशः अदूर-दवीयान् दवायसी दविष्टः युवनशब्दस्ययवादेशःभ यवा यवीयान यवीयसौ यविष्ठः अल्प्रयकेनादेश:कनीयान् कनीयसी कनिष्ठः इलोपोज्याशदादीयसःज्याशादीय ॥ सरकारस्यला पासवनि ११ स्यज्यादशः अवदानन्यायानज्यायसीज्येष्ठज्यमाउनमस्य ।
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा.स्व.
771919
वरादेशः अ० उत्तमइनिवरीवान् वरीयसी वरिष्ठः वरिमादोर्यस्यायादेशः अ-दीर्घनिद्वापीयान् दायीयसी ॥१ अधिष्ठः दाधिमा प्रशस्यस्य श्रादेशः अ०मशस्यः श्रेयान् श्रेयसी श्रेष्ठः भेगा बहोरिष्ठायः बहुशब्दासर । स्य इष्टेवर्तमानइकारस्य यर्भवति बहोर्भूरा देश ः १०२ अ . बहुरिनिभूयान् भूयसी भूयिष्ठः भूमाक्षिपस्य क्षेपादेशः अ० क्षिमः क्षेपीयान् क्षेपीयसी संपिष्ठः सुदस्य सोदादेशः अ० खेदः सोदीयान् सोदीयसी क्षोदिष्ठः किमोऽव्ययादारव्यानाच्च नरतमयो राम्वक्तव्यः १०३ अ० कुनः कुतस्त रोपरमाणवः अ० कुतः इ निकुतस्त मां तेषामारंभकत्वं उच्चैस्तरां गायति उच्चैरिति उच्चैस्तमा नीचे रेत से नीचैस्तमो किनरी किंतमां अ• पठति इति पठतितरां पठर्तित मां अपचति इति पचनितरां पचनिनमां परिमाणे दमादयः परिमा येथे वाच्ये सति दूध द्वय सद् मात्रद् इत्ये नेमत्य याभवंति १०४ जानु : परिमाणयस्य तन् जानुदभंज | लें शिरः परिमाणं यस्यतत् शिरोद्वयेसंगुरुषः परिमाणं यस्यनन् पुरुषमात्रं जलं द्वयो बे हुना चैकस्य निर्धारणेकिमादिष्योडतरडत मी वक्तव्यो १०५ कनरोपाच तीमध्ये काण्वः क इनिकतरः कृनमो भव तांनांभिकः कइनिकनमः भक्तोयतरस्ता किंकस्तनरउङ्गृह्णात यइति यतरः सइतितनरः यनमः त
श्र
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________
नमःसंरव्ये यावशेषावधारणेहिविभ्यांनीयः १.६ट्योःसंरण्यापूरकःहितीयः संप्रसारणसस्वरस्य १०७३|| याणासंरव्यापूरकः तृतीय षट्चतुरोस्थः१८ षण्णासंरच्या पूरकः षष्ठःष्टुनिष्टः (म सूचन-॥ पसंरण्यापूरके चतुर्य-पंचाटैर्मः १.९ पंचमःसममःअटम नवमः दशमः एकादशादेर्डः ११०ए। केनअधिकादेश एकादश एकादशानांसरण्यापूरकः एकादश एकादशी दियटकानाडात्रयोष्टेका पाकशतादनशीनिबहबायोरितिवक्तव्य १११ दशः हादशः त्रयोदशःत्रयोदशी चनईशः चतुई.॥ | शी समदशः ससदशी अशदशः अादशी विंशत्यादेवतिमट ११२ विंशः सरव्यापरके विशानन | मःपक्षे रिशतेति लोपः ११३ विंशः चत्वारिंशदादीका ११५ दिचत्वारिंशत् गचत्वारिंशन विचत्वारिं || |शन चयनत्वारिंशन अष्टचत्वारिंशन अशाचत्वारिंशत् अनशीतीनिविशेषणात् व्यशीतिःध्यशीतिः अष्टाशीति-शनादेनित्य ११५ शततमः कतिकतिपयाभ्याथः ११६कतिथ कतिपयथःसंरख्याया प्रकारे|| धासरव्योवाचकाजायकारेर्थेवाच्येसतिधापत्ययोभवनि ११७दिपपरहिधा त्रिपकारंविधाचनः प्रकारंचतुर्धा गुणोःणच धामययांतस्यशब्दस्यगणोवाभवति अण्ववाभवान ११८दिमकारंदेशा
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा.स्व. विभकारंधा धामन्ययात्तात्स्वाणदिपाएवढेवैध एकान् ध्यपुज्ना ११९ऐकध्यं एकधाकियाया
आलोकवसच् १२० पंचवारानमुक्तेइनिपंचकृत्वोभुक्तेससकृत्वरिवचतुर्य सुःहिविचतुःशब्देश्यः | 4-१७
ययोपवाति १२१ हिवारमिनिमित्रिवामितिषिःचतःहरुक्तंत्रिसक्तबहादेःकारका सब हादेःशब्दात शस्मययोभवनि १२२बहुवामिनिबहुशःअल्पशःशनश सहस्रशःलाश कोरी शइत्यादि बशोधनंददाति कारकाकिंबहुनास्वामी तयायडेगसरव्यायाअवयवे संरयायाअवय वेवाच्येसतितपायडौम्रत्ययोभवतः १२३ वोअवयको यस्यतत हितय तृतय होअवयवीयस्यनत् || दयं प्रयचतुष्टया अल्पार्थेकुटीशमाशंराभ्योरः १२४ अल्पाकुटीइनिकुरीरः अल्पाशमीइनिशमीरः
अल्पाशुंडाइतिशुंडार स्वाँसोनणसणी १२५ रुबेणं पोस्वं शेषानिपात्या कत्यादयःआदिशब्ान यासंरच्यायेंषानेपनि सासंख्यायेषांतेसति कासरव्यायेषांनेकनि लोकाछेषस्यसिद्धिः इनिसारखनव्याकरणेतादतपक्रियासमासा. छ
इनिसारस्वनस्यपथमावृतिःसमाप्ता.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
अथसारस्वनस्यदिनीयावृत्तिमा
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा.स्व. श्रीगणेशायनमः श्रीगजवदनायनमः लक्ष्मीनृसिंहप्रणिपत्यकाश्यांषुधाश्वपद्माकरभट्टमुख्यान् ७१ | सारस्वती यांचतिबादिवृतिंक्रमालि खेयं गणपप्रसादात् १ अपारव्यायम किया निरूप्यते धानोः व क्ष्यमाणाः प्रत्ययाधातोर्ज्ञेयाः १ पचादिः भूस नायां इत्यादिः शब्दो धातुसंज्ञो भवति २ सनविविधः आत्मनेपदी परस्मैपद्युभयपदी चेति आदानुदात्तङितः अनुदान्तेनोडिनश्च धातोरादित्यात्मनेपद्म| पति ३ ञिखरिने नउपो भिनः खरितेनश्च धातोरुभे आत्मने पदपरस्मैपदेभवतः ४ आगामिचेल | लमात्मनेपदं परगामि चेत्फलं परस्मैपदं मोक्तव्यमन्वर्थात् अनुगतार्थसंज्ञा बलवान् परतोन्यत् पूर्वो | तनिमित्तविधुरादन्यस्माद्धातोः परस्मैपदं भवति ५ नवूपरस्मैपदानि निबादीनाम ष्टादृशसंख्या | कानामाद्यानि नववचनानि परस्मैपदसंज्ञानि भवनि ६ वर्त्तमाने परस्मैपदानि आत्मनेपदानि एकवचनानि द्विवचनानि बहुवचनानि एकवचनानि द्विवचना बहुवचना० आने अंते आये
तस
१ लिए १ सिए
अंति
थ
७१
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________
पारब्धा परिसमासिकियोपलक्षितः कालोचनमानस्तास्मिन् वर्तमानेचाभिधेयनिबादयः प्रत्ययाभ वनि ७ अस्यनिबादेः पाणिनीयानांलडितिसंज्ञानामिचयुष्पादचास्मदिचभागे: नामादिषूपपदेष | पामेषुसत्सविभूिर्भागैरेतेपत्यया भवनि तेचत्रयोभागायथाक्रमपथममध्यमोनमसंज्ञाभवान नाभिपयुज्यमानेचशब्दादमयुज्यमानेपिप्रथमपुरुष: यमदिमध्यमः तथैवामधुनमः भूसत्ताया म् कतरिपंच पंपरस्मैपदं कनैरिमयति चकारादात्मनेपदमपि ९ नबभूइत्येतस्मात्परस्मैपादनो. विकरणाकृतरिनिबादयोयोज्यंते नकत्वविवक्षायांपथमपुरुषेकवचने भूनिएइनिस्थित पका रपिकार्यार्थः अपकतार धातीरपमचोमवति कतारविहिनेषुत्यादिषुचतुषुदिपपयेतषुपरतः१०॥ पकारोविकरणभेद्ज्ञापनार्थीगुणार्थचपकनिमत्ययातः पातीय पत्यूय साविकरणः गुण धातोरंत्य भूतस्यनामिनीगुपोभवति । अवादेशावनियर्थविवक्षायांतस अपित्तादिनि पकारेतनादिक चबिहाया न्यः प्रत्ययोडि.संज्ञोभवति १२ अन्यइनिकि उामायवर्जितोदशलकारांनः पानीडिन् आदिशदासीसियहत्यिकसि कितिडि-तिचपरधानोर्राणोन भवनिच्युसंवजयित्वा १३३
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा.स्व. ७२
प्र.१
| नद्विर्वचनस्य उसि परे तु गुणोभवति ततोङित्वात्तसिगुणप्रतिषेधेऽप्रत्ययनिमित्तोगुणो भवत्येवस्त्रो बृ·२ सर्ग: ९ ० १ ० ६ सू० ४) भवतः बव्हर्यविवक्षायां भव अंतिइनिस्थिते अदे अकारस्य लोपो भवति अ| कारेएकारेचपरे १४ अदेइत्यत्र अकारैकारी निकादिमत्ययंस्येत्यर्थः भवति भवसि प्रव्यः प्रवथ मो राअकारस्य आल्वेभवति वकारेमकारे चपरे १५ प्रवामि भवावः भवासः सराजाधार्मिकोभवति त्वंसा सुर्भवसि अहमात्मविद्भवामि इत्यादिप्रयोक्तव्यं अव्यवधानाच्च पुरुषविशेषः यस्यक्रियापदेन व्यवधा || नैनास्तिततः पुरुषविशेषः १६ अत्रव्यवधानंसूत्रस्यग्राह्यं नतुवाक्यस्य सूत्रक्रमेण पुरुषप्रयोगो भवति साधूसच त्वचावयः अहंत्वंसनपंडिताभवासः भूङ्गामी आत्मनेपदी तस्मात्प्रभृतीनि नववचनानि प्रयोज्यानि अपगुणावा पावसे आदार्थई अकारात्परस्यान आशु संबंधिन आकारस्यईकारोभवति १७ भवेने भवने सबसे भवेथे अवध्वे अदे भवे भवावहे सेवासहे सधियंभ | वने विधि संभावनयोः विधिः कर्तव्यार्थोपदेशः संभावनं कल्प नमूहस्तत्र्यांदादयः प्रत्यया भवति१८७२
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________
यात
.
.
यह
परस्मैपदानि.
आत्मनेपदानि एकवचनानि. दिवचनानि. बहुवचनानि एकवचनानि द्विवचनानि बहुवचनानि १ यात् याता
१ईन् ईयाना इन् २ यास
२ ईथास इयाथां ईवम याव याम ईय ईयहि ईमहि लिडिनिचेषांसंज्ञापाणिनीयानां याई अकारात्परोयाई भवति अरे ०१५०२ सूाभवेत! भवतां भवेयुः युस इद् अकारात्परस्ययुसइड़ागमोभनि १९ भवः भवेतं भवेत यामियं अर रानात्परोयामियभवात २० भवेयं भव भवेम शिष्योगुरुशुश्रुषको भवेदिनिावधिः भवेत्सो | वेदपारगोबाह्मणत्वादिनिसंभावनं भवेत भवेयातां भवेरन भवेथाः भवेयाथां भवध्वं भवेय | भवेवहि प्रवेमहि अहहरिभक्ति भवेय आशी:प्रेरणयोः अपामार्थनमाशाः परस्येशार्थश सनंवा प्रेरणप्रवर्तन नचतुबादयःमत्ययाभवति २१ एषांसंज्ञालोद तुयोस्तानकाशिषियाव
3
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________
परस्मैपदान
आत्मनेपदानि एकवचनान दिवचनानि बहुवचनानि एकवचनानि हिवचनानि बहुवचनानि ॥नुप तो अंतता आना अन
२ख आधा चं ३ आनिए आपप आमप एप आवहेपआमहेप क्तव्यः २२ भवतु भवतान् भवतां भवंतु अनः अकारात्परस्यहेलग्भवति ननुतानङ तागाडि निकिकरणंगुणवादपतिषेधार्थ नवत्यादेशार्थ भव भवतात् भवतं भवत भवानि भवाय भागा म आयुष्मान भवतु भवान् अध्ययनायोद्यतोभवसौम्य भवनो भवेतां भवंता भवस्व भवेयो भवयं भवै भयावहे भवामहै हरिभवस्वत्वं अनयननेतीते परस्मैपदानि
आत्मनेपदानि एकवचनानि दिवचनानि बहुवचनानि एकवचनानि दिवचनानि बहुवचनानि
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________
.भ.
अन्
अंत
२ सिप
।
१दिप
१तन् भाना
२ थास आयां अमिपम
ईवा यहि अनीनायारार्यामट्यादण्यावदागामिन्यः प्रथमयामदयंसोधननस्ततोन्यो नद्यतनस्तस्मि ननयतने तानेकालेदिबादयःप्रत्यया भवनि २१ एषांसंज्ञालुङदिसिमिइत्येतेषामिकारचा रणार्थः तनोनकारइणनन्यकर्तरितिविशेषणार्थः पावसाने पा९सू००० इनिदकारस्यत। कार: दिवादाबद् दिवादोपरेधानोरागमोभवति २५ अभवन अभयना अभवन अपवाब भवतं अभवत अभयं अभवाव अभवामयोऽभवत्वत्सुत्रः अभवत अभवेना अभवन अभाव थाः अभवेथा अभवच अभये अभवावहि अभावामाह सराज्यमभवन परोक्षे परस्मैपदान
. आत्मनेपदान एकवचनानि द्विवचनानि बहुवचनानि एकवचनानि दिवचनानि बहुवचनानि
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा. स्व.
૭૨
अतुस्
अशुस व
आने
层层也
१ ण
उस्
२ थप्
अ
३ ए
म
ए
धातोः परोक्षेनीने काले णबादयः प्रत्ययाभवेति २६ एषांसंज्ञालिह्णादिः अपितृणादिः किद्रवनि २७ द्विश्वणबादि संयोगे धातोर्द्विवचनं २८ सखरादिर्द्विरद्धिः सखराद्योऽवयवो द्विरुक्तीविर्भवति भूभूणपइतिस्थिनेणकारो वृद्ध्त्यर्थः प्रकारः पित्कार्यार्थः आफ्नोणीदी आ अझ भूच आची त योः पूर्वस्याकारस्य भूशब्दस्यन आकारोभवति णादसति ३० ह्रस्वः पूर्व संबंधिनोदीर्घस्यह्नस्वोभ वति ३१ झपानां जब चपाः पूर्व संबंधिना झपानांजबाश्च पाञ्चभवति २२ झभानाजङदगबाभवेति खफछठथानांचटनेकपा भवति भुबोबुकू भुवोबुगागमो भवति णा दोखरे परे ३३ बभूव बभूवतुः बभूवुः काद्रेर्णादेः डुकिञ करणे सृगती डुमृज् धारणपोषणयोः वृञ संवरणे दुगनी श्रवणे स्तुपावणे हुनस्तुनी सृमृटु इत्येतस्मात्परस्य वत्सादेर्णादेर्गणस्येट्न
आये
here its pr
बहे
महे.
கூர்
इ.२
प्र.१
७४
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________
भवस्यन्यस्मादयनानिनियमादनिरोपोडागमः ३४ यदागमास्नद्गुणीभूतानद्हणेनग्रस्यने इनिन्यायादिटोपिणवान्यनत्वेनथपिबुक् बभूविथ बभूवःवभूव बभूव बभूवि बभूमिव बाल लगा न् बभूव बभूवे बभूवाने बभूविरेचभूविषे बभूवाथे नामिनोऽचतुर्णाधोटः नाम्यतारानोरुत्तरस्य तिवादिचतुकव्यतिरिक्तस्याडोलटिलोधस्यतोभवनि ३५ अत्रसेरोहलाहोनिवक्तव्यं ब भूषिध्वे बभूनिदेवभूचे बभूविबहे बभूषिमहे रामोराज्यंबभूने आशिषि . परसौमदोनि
आत्मनेपदानि एकवचनानि दिवचनानि बहुवचनानि एकवचनानि दिवचनानि बहुवचनानि
यात् यास्तीयासम्, सौष्ट सीयास्ता सीरन् २ यास. यास्त यान सीशस सीयास्था सी ३ यासं यावं यास्म . सीय. सीबहि सीमहि धानोराशिषियाादयोभवनि ३६ एषांसंज्ञालिङ् आशि-दादेः पंकिदितिरक्तव्य ३७ मतो
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
गुणाभावःभूयात् भूयारना भूगासुःभूयाः भूयास्त भूयास्त भूयासं भूयास भूयास्मसःश्रीमान् भूयात् भूसीष्ट इतिस्थिते सिसतासीस्यपामिद् धातोः परेषासिसतासीस्यप इत्येतेषारडागमो भवनि २० गुणावादेशोषत्वं भविषीष्ट भविषीयास्ता भविषारन् भाविणीमाः भविषायास्यां भाव पीसीव्यवधानेपिदत्वं भविषाचं भविषीय भविषावहि भविषीमहि हरिभक्ति भविषीशपस्तन ___ परस्मैपदानि
. आत्मनेपदान एकवचनानि दिवचनानि बहुवचनानि एकवचनानि दिवचनानि बहुवचनानि १ ता तारी तारस ना नारी. नारस २ नासि तास्थस नास्थ २ तासे नासाये नाध्ये ३ नास्मि नास्तस नास्मस् .. ३ तामहे नारचहे. नास्महे. चोआगतेहि भाविन्यर्थतादयोप्तवनि २९ राषांसंज्ञालुद् इड्गुणावः भविता भावनास भारिता रः पवितासि भवितास्थः भावनास्थ भवितास्मि भनिनावः भवितास्मःवस्तेहारः पत्ययोन
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________
पिता सविना भवितारो भवितारः अपितासे पापिनासाधे भविताले पविनाहे भवितास्वहे पविता स्महे चोहरिंभावनासेत्यादीभविष्यनिस्यप धानोभविष्यान कालेस्यप्पत्ययो भवति निवादिषशदशपुपरषु ४० अस्यसंज्ञालून भविष्यनि भविष्यतःभविष्यनि भविष्यसि भविष्यथः भविष्य थ भविष्यामि भविष्यावःभविष्यामः कल्किधर्मप्रवनको भविष्यनि भविष्यते भविष्येने भविष्य ते भविष्यसे भविष्येथे भविष्यध्वे भविष्ये भविष्यावहे भविष्यामहे सावर्णाराज्यभविष्यते स्यप कियातिकमे धातोःक्रियाया अतिकमे कुनश्चिगण्यानिष्पत्तोसत्यादिवादिपरःस्यपपत्ययोभ पनि भविष्यर्थे कपिढ्नेपि ११ अस्यसंज्ञालू अडागमः अभविष्यन अभविष्यद् अभविष्यना अभ विष्यन अभविष्यः अभविष्यत अभविष्यत अभविष्य अभविष्याव अभावष्याम यादसुहाष्ट ज्यंचानविष्यन् नासुभिक्षमभविष्यत् अभविष्यत अभविष्येतां अभविष्यंत अभविष्यथाः अभ विष्येथा अभविष्यच अभविष्ये अभविष्यायहि अभविष्यामहि यद्यभविष्यनदव्यभवांस्तदारम्य मभविष्यन भूनेसिः धानोर्भूतमात्रेकालेसिःप्रययोभवतिदिबादिपरः १२ अस्यसंज्ञालङ्कारः
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________
| सेरितिविशेषणार्थःअभूसन्हानस्थिने टादे पेपर पर न दाधारण शिवानन्य परस्य । तर | सेर्लो पोमवात ४३ शाछासायाधेटोवेनिवक्तव्यं ५४ प्रजासिलोपोनरवाच्यः ४५ लकिननलिमिनलुकिसतितन्निमित्कार्यनस्यात् (पृ.१५.६ सू०५९ लेनगुणेड्यूईयोनअभूत अभूता सुवासिलो। पेस्वरेवुग्वक्तव्यः १६ अभूवन अभूःअभूनं अभूत अभूतप्रभूव अधम अभूदृष्टि: आत्मनेपदे-॥ सिः उद्गुणावोषवंष्टुन्व अट् अपविष्ट अविशता आमोदननः जान आमनेपदस्थान इलयन स्माद्भवनि प्रकारातरस्यनभवान १७ अपरिष्णन भानः अविषायां यवसेापः परे। सेलोपोभवति १० वासस्यदइतिकेचित अभाि अरिदमविषि अविहि अभावमा हि देवदनीराज्यमभनिष्ट माडिलडेवचक्रव्यः सर्वलकारापवाद. ४९ मेर:माशब्दप्रयुज्यमाने आ टोलोपोभवति ५० माहर्यभकोशवान् भून स्मयोगेनार्थत्तावतव्या ५१ मास्मयोगलत ५२
भवनमा स्मभुन अथ परस्मैपदपाकया चिनीसजाने इकारइदिकार्यार्थः पूर्वनिया ७६ दयः अपकर्नरिप०१ स.१०) उपधायालयो धानोसपधायालयोनामिनोगुणोभवति । ननि
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________
चेननः चनान १ चेतन चेनेनां चेनेयुः२ चेनतु चेननान् चेतनांचनंनु ३ अचेतन अचेतना अचेनन् । हित्वं चिनेताकत्वागुणाभावःचिचिननःनिचितु:चिचेनिथ चिचितथुःचिचिन चिचेन चिचितिव चिचिनिम ५ कित्वादणाधावः चित्यान् चिच्यास्ता चित्यासुः ६चेनिना चेतितारो चेतिनारः निष्ण निचेनिष्यतःचेनियोन अचनिष्यन अचनिष्पना अचेनिष्यन् चिसित इनिस्थित सिसतार प.१सू.१८) इनिइट सेःसिशबरात्परयोर्दिस्येरीडागमोभवति ५४ इटईरि इटउत्तरस्यसेलोपो भवति इरिपरे ५५ अचेतीत् अचेतिस्यास्याविदःसेराकारांतादिजस्योत्तरस्यानउभयनि ५६ अचेनिषुः अचेनीः अनिष्ट अनिष्ट अचनिषं अचनिध अचनिष्ण च्यानर आसेचनेइर अनु. बंधतिरितोनिविशेषणार्थः उच्चारतपय सोह्यनबंधाच्योततिच्योनेन च्योतनु अच्योनने च्युन णहित्वं पूर्वस्यहसादिः शेषःपूर्वस्यादिर्हसः शिष्यने अन्योलुप्यने ५७ चच्योन चसननु चच्या || तुः चुच्योनिय चुच्युनथुः चुच्युत चुच्योत चुच्युनिब चुच्युनिमच्युत्यान् योनिनाच्योतिष्यनि अच्यो निष्यन अच्योतीन अच्योनिष्टों अच्योनिषुः अच्योती: अच्योनिष्टं अच्योनिष्ट अच्योतिष अच्यो
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
प.
साव निष्ध अच्योनिष्प इरिनोवा इरिनोधानोर्वाङ्मययोभयनि दिवादिपरः परस्मैपदे सेरपवादः५८ ड.||
कारोगुणपनिषेधार्थः अच्युनत् अच्युनता अच्युतन अच्युतः अच्युनतं अच्युतन अच्युनं अच्युनाव अच्युताम श्यतिरक्षरणे थ्योतनिथ्योवेन श्यात अश्योनन् हित्वं शसान् खपाःर्विचनेनेयत्पूर्वरुपनयशसादुनराःरवपाःशिष्यतेनशसाः ५९ इतिचकारशेषः जुश्चोतचश्चयनतुः चश्य तुःश्व्यत्यान् श्योतिता श्योतिष्यनि अश्श्योतिष्यत् अश्युतत् अश्योतीन मंथविलोउने मातम थेनं मयतु अमंथन ममंथ नीलोपः धातोरूपयाभूतस्य कारस्यलोपोभवति कितिहिनिचपरे ६० इत्युपधानकारलीपेपासे ऋसंयोगान्णादेरफित्वैवाच्यं । नेननलोपाभावः ममंथतु ममंथःमम |धिथ ममंथथुः ममंथ ममंथ ममंथिव ममंधिम केचित्संयोगादेतिवक्तव्यं ६२ ममथनः ममथः। नोलोपः (म०१ सू०६०० मध्यान् मथिता मंथिष्यनि अमंथिष्यत् अमंथीन् अमंधिश अमंथिषः पुथि लुथि मथि कुथि हिंसासंक्लेशनयोः इदिनानुम् इदिनोधानोर्नुमा गमोभवनि ६३ कुंथनि कुंयो न कुंथनु अकुंथन् हित्वं कुहोग्नु पूर्वसंबंधिनो कवर्गहकारयोग्चुत्वंभवनि ६१ वर्गचतुर्थोहस्यस
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा.स्व.
जावनुवारपंचमोफलिधातुपु सकारजाशकारश्चांदवर्गस्तवर्गजः। नामधानुध्येवष्टियांपः सो | नेनिवाच्य ६७ गुण सेधान निपूर्वःपादेश्शनया तोसुनमा मादेरुपसर्गात्परेषांखादीनानमादीनांच
धातूनांसकारनकारयोस्तीपूर्व भाविना वेवपकारणकारीभवतः षत्वणवानिमित्तेसान निषेध |नि सेभेन सेधत अव्यवधाने पिषत्वन्यषेध दिल्यव्यवधाने पित्वनिषेधसिषिधनुःसिषिधः || सिषेधिय सिध्यान सेधिना सेधिष्यान असेधिष्यन असेधीत् असेधिश असेधिषःषिधशास्त्रे || मांगल्येच ऊकार इडिकल्पार्थः सेधति सेधेत सेधत असेधन सिषेध सिध्यान दिनोवा औदनोधा | तो: परस्यवसादेरिडोभवति ६९ स्वसूतिसूयतिधूञवादीनामिडावक्तव्यः ७० स्वृशदेषङमा |णिगर्भविमोचने षड्मसवे धूजकंपने रचहिसायो नशअदर्शने नृपषीणने तृपहर्षविमोचैनेयो
हजिघांसायां मुहबीचत्ये ष्णुहउहिरणे स्विमीतो एतेरधादयः सेधिता पक्षेतथार्ध-दधातिषि नागभांताद्धातोः परयोस्तकारथकारयोर्थकारादेशोभवति ५१ झबेजबाः वाप-२ सू०३) सेदा सेधिष्यनि सेत्स्यनि असेविष्यत् असेत्स्यत् असेधीत् असेधिष्ठां असेधिषुः इडनावे अनिटोनामिय
८
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________
वर्णः नुकुंथ चुकुंथनः चुकुंथः नुकुंथिथ चुकुंयशु चुकुंच चुकुंच चुकुंथिच चुकुंथिम लघुपदलाभा वादगुणः इदिनोनलोपाभावोवाच्यः ६५ कुंथ्यात् कुंथिता कुंथिष्यनि अकुंथिष्यन् अकुंथीन् अकुं, |थि अकुंथिषुःषिथुगत्या उकार उच्चारणार्थः आदेष्णस्नःषोपदेशस्य णोपदेशस्यच थानों रादौवर्तमानयोः षकारणकारयोः सकारनकारीभवतः ६६ सेक् सृपस्तृससजस्तृस्न्यान्येदं त्या जंतसादयः एकाच षोपदेशाः धक् स्विद् स्वद् स्वज स्वस्मिङसेलगती सप्तगती मगनी स्तृआच्छादने सजविसर्गे स्तन्छादने रत्येस्थेशब्दसंयातयोःगयो ऽन्यदंत्यानसादयः एकाच पो पदेशाः दंत्यार्जनसादयः दंने भवः दत्यःदंत्यश्च अञ्चदंत्याचीती अंतौयस्यसः दंत्यार्जनः सचासोस श्वदंत्याजनसः सादिर्येषाने दंत्याजंतसादयः दंत्यः केवलदत्यः नतुजंतोष्टजोपि धक्कादीनां पृथ क्यहणान पकगनो निषिदागात्रपक्षरणे स्वद् आस्वादने स्वंजपरिवंगे निष्ठाशये स्मिङ् इष इसने एतेषोपदेशाःणोपदेपास्वनईनारिनाथ नाधुनंदनक नृनृतः नगतो नदनन्ने नाथना या ज्योपना पैश्चर्या शाष्णु दणादसमन्चो नक्कनाशने नूनये नृतीगोत्रविक्षेपे ऐश्योन्न्येणोपदेशा नकार
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________
नानामिवतोऽनिरोधातोः परस्मैपदेपरेसिपत्यये वृद्धिर्भवनि ७२ चपत्वंसेः (प०१सू.५५ अरोल्सीना असे प्रत्ययलोपेपत्युयलक्षणकार्यक्षवनि ७३ झसातु झसादुत्तरस्यसेनॊ पोभवनि झसेपरे७४ असेत्सुः असेत्सीः असेह असे असेत्स असेत्स्व असेस्म खदस्थैयहिंसायांच खदानि ख| ॥ देन सदनु अरवदत् अनउपधायाःधातोरुपधायाभकारस्य वृद्धिर्भवनि जितिणिनिचपरे ७५ | ॥चुले चरवाद चरबदतःचरखदुः चखदिथ चरवदथःचरखदणदुत्तमोवाणिरक्तव्यः ७६ चरवादच खद चरखदिव चरवदिम खद्यान रखदिना वदिष्यति अरवदिष्यन णित्येपेपरस्मैपदे परेसिर्णि द्रवनि ७७ अनउपधायाः (पासू०७५० इनिहारि अरवादीत अरवादियों अरवादिषुःसादेल जंकारोपथस्यवाहि सेटिसीवाच्या ७८ अखदोन गद् व्यक्तायावाचि गदनि उपसर्गस्थनिमि नान्नेर्गदादोणवंवाच्य ७९ गद् नद् पत् पद्स्थापिन्दा धामासोहन यावादासावप वह निश मदिह एतेगादयःगद्व्यक्तायांवोचि नदेअव्यक्तेशब्दे पदपतने पड़नी शगान निवृत्त डदाअदाने डधानधारणपोषणयोःमाङ्माने षोतकर्मणि हनहिसागत्योःयापापणेवागनिगधन
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________
७९
म·१
सा· स्व योः द्राकुत्सायां गतीच प्साभक्षणे दुवम् बीज तंतुसंनाने वह्मापणे चिञ्चयने शम् उपशमे दिहउप · २ | चये प्रणिगदति गदेन् गदतु अगदन् कुहीसुः प्र०१ सू०६४) जगाद जगदतुः जगदुः जगद्रिय जग | दथुः जगद गद्यान गढ़िता गदिष्यति अगदिशन् अगादीन् अगदीत् रदविलेखने रदान रदेन रदनु अरदन् ररादलीपः पचाकित्ये चास्य पचादीनामना देशादीनां किति पादौ सति पूर्वस्यलोपः असंयुक्त हसयोर्मध्यस्या स्याकारस्यैकारः ८० रेटनु रेदुः सेटिथपि एत्व पूर्वलोपो वक्तव्यो ८१ रेद्रिय रेदथुः रेद रराद ररद रेदिव रेदिस रद्यात् रक्षिता रदिष्यति अरदिष्यत् अरादीन् अरादिष्टां अरादिषुः | अरदीन् गद् अव्यक्तेशब्दे आदेः ष्णः स्नः १५० १ सू०६६२ नदनि नदेन नदतु अनंदन प्रपूर्वः प्रादेश्व ९०१ सू०६८) इतिणत्वंप्रणति गदादित्वात् प्रणिनदति ननाद नेदतुः नेदुः नेदिय नेदशुः नेट नना द ननद नैदिव नेदिम नद्यात् नदिता नदिष्यमि अनदिष्यत् अनादीन अनादिष्टो अनादिषुः अनदीत् अनद्रिष्टां अर्हगतो याचनेच अर्हति अन् अहेतु आर्द्दन् द्वित्वेकृते आफ्नीर्णादी. ९० १ सू० ३०) आ आईइनिस्थित नगशा अनोर्तककारादिधातूनां संयोगांनाकारादिधातूनांच पूर्व स्यनुमागमो
७९
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________
पनि गादीसनि ६२ आनई आनम: आनई: आनथि आनईथुःआनई आनई आनार्दव आना। | व आनाईम अर्थात् आईना आर्टिष्यनि आईष्यन आहनि आर्टिष्टी आर्हिषः इनि परमेश्वर्ये इंदान || इदेन इदंतु स्वरादेःस्वराद(नोहिनीयोअडागमोभवनि दिबादी परे ८२ अडएर १५०२०१० एगणे (पृ.१५०२ सू०१२० ऐदन इद्ग इनिस्थिने कासादियत्ययादा कृअसभूपरः कासआ स्दय्अय्नाम्यादिगुरुमहात्वनेकस्वरधानुभ्यःमत्ययांनाचणबादो परेआमपत्ययो भवनि सचह अस भूपर-प्रयोक्तव्यः ८४ कासदीसौआउपवेशनेदयदानगतिहिंसादानेषु अयगनो एतेकासादयः विदरिदकासकाशजागृउपरभ्योया छम् ५विदज्ञानेदरिद्रादुर्गती काशविकचनेजागृनिद्राक्षये उपदरहे एतेविदादयःइंदाषण इतिस्थिते कइत्येतस्यदिवस पूर्वसंबंधिनककारस्या कारोभवनिन्दजुत्वंधानोन मिनः धातोरंत्यभूनस्यनामिनोवादभवनि जितिणितिचपरेड इदंच कार इंदांचकनुः इंदांचःकादित्वान्नेहंदरचकर्थ इंदांचक्रयुःइदांचक इदांचकार इंदांचकार इंदांचल वइंदांचकमाईदामास दामासतुरंदामासुःइंदामासियु: इंदाबभूव इंद्यात् इंदिता इंदिष्यनिस्वरादेः
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
र
का-मा-|| || प.१सू०८३२ऐदिष्यन् द्दीन ऐदिष्टा ऍदिषुःऐंदा ऐदिष्टं ऐदिष्ट ऐदिषं ऐंदिप ऐदिप णिदिकुत्सायो
| निदान निसानसानिंदामुपसर्गात्णत्वं वावाच्यं पणिदान पनिंदान निदेन निंदतु अनिंदन निनिद नियान निदिष्यनि अनिदिष्यत् अनिंदन निक्षचुंबने पणिक्षति निक्षेन निक्षतु अनिक्षत् नि निक्ष नित्यान् निक्षिता निक्षिष्यनि अनिक्षिष्यत् ऑनसान उवगतो ओरवनि ओरयेन् ओरवत्,
ओपन हिले उपधारणेचकृते असवर्णेस्वरेपूर्वकारोकारयोरियुवीवक्तव्यो ८९ उौरव सवणे दीर्घः (ताप.२ सू०२ऊरपतु: ऊरखुःउवोरिवथ उरल्यान् ओरिवत्ता ओरिवष्यनि ओरिवष्य
औरवीत अंचगान पूजनयोः अचान नगशा (मनसू. आनंच आनंचतुःआनंचःपूजा॥ यामचेर्नलोपा आयोवाच्यः ९० अंच्या गतीनु अच्यात् अंचिता अंचिष्यात अंनिष्यन् अंची आ ||छि आयामे आंउनि आनालु आळनेर्नुग्वेनि केचित् आंच आख्यात् आलिता आलिष्यनि आलि||
ष्यत आलीन हुर्जाकोटिल्य योर्विहसे वृषपासू०७० इनिदीर्घःहूईनि कुहोः मनसू०६४ || || वर्गचतुर्थोहस्यं सवर्णः झपानांजबनपाःय०१सू०३२० जुहूर्छ अहू त् बजगनों वजनिबजेन || |
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________
बजतु अवजन शस् ददवादिगुणभूताकाराणांनेत्वपूर्वलोपोवक्तव्यो ९१ शसहिंसायां दददानेशशा| स शशसतुः ददाद ददनुःववाज ववजतःववजिथ अवाजीत् अवजीत बजगती बजनिबजेन बजत//
अवजत् ववाज वबजतुःवबजुःबज्यात् बजिना बजिष्यति अवजिष्यत् पदिबज्यो सोनियंहारः | ९२ अबाजीत अजगी क्षेपणेच अजान अजेन अजतु आजन् अजेरार्दधातुके वीवक्तव्यावसा) दौवा ९३ एनाविभक्तिचतुष्टयं सावधानुकंपरमाईभानुकसं पाणिनीयाना हिखद्धिति वाय नुधातोःविकरणस्यनोर्धातोश्वर्णावर्णयोरियुवोभवनःस्वरेपरे अनेक स्वरस्यासंयोग | पूर्वस्य तुय्यो ९४ विव्यतःविव्युःस्वरांनान्नित्यानिटस्थपोवेद् ९५ विवयिय विवेथ विव्यथः | विव्य विवाय विषय वियव आजिव विखिम् आजम् वियान नैकखरादनुदात्तात् एकरवरारातोर्धातुपाठे नुदात्तइत्येवपरिः तादिडागमोभवति ९६ अथानिद्कारिका अनिद्रसरा ॥ तोभवतीति दृश्यत्तामिमास्तुसेटःप्रवदंतिनादिः अदंतमृदंतमनाच-सृजीविडीडिवणेधः थशी श्रियावपि २ गणस्थमूदंतमुतांचरुस्नुवोक्षुर्वनोंोनि मथोयुणुक्ष्णुवः इनिस्वरांतानि
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
4
सा.व. ८१
पुणैः समुचितास्तु तो हसां तानपि सन्निबोधत् ३ शाकस्तु कांते घनिडेक इष्यते यसिश्च सांतेषुवसिः म | सारणी रभि श्वश्रांते वयं मे चुने यभिस्ततस्तृतीयो लभिरे बने नरे ४ यभिर्यमांते घनि डेक इष्यतेरमिटि पी वादा वपि पठ्यनेसनिः नभिश्चतुर्थे हनिरे वर्षच्मोगभिस्तुषष्ठः प्रतिषेधवाचिनां ५ दिहिर्दुहिहति रोहनी बहिनी हस्तु षष्ठो दहतिस्तथा लिहिः मेनटोटाविह मुक्तसंशया गणेषु हांताः प्रविभज्यकी | र्त्तिताः ६दिशिंहशिशिमथो मृशिस्मृशिरिशें रूशिंक्रोशतिमष्टमं विशिं लिशिंचशांनाननिटः पुरा गा पठति पाठेषु दशै वनेतरान् ७ रुधिः सराधिर्युधि बंधिसाधयः कुधिः सुधिः शुद्ध्यति बुद्ध्यतीव्यधिः | इमेतु धांना दश चानिटो मनास्ततः परंसिध्यतिरेवनेतरे शिविपिषिशुष्यति पुष्यतीत्विषिश्लिषंवि वितुष्यति दुष्यतीद्विषि इमादशैवी पदशं त्यानड्डियो गणेषु षांना कृषिकर्षनी तथा ९ तपितिपिचापिमथोवपि स्वपिलुपिलिपितृष्यति हप्यतीस्सृपिं स्वरेणनीचेनशपिंड पिक्षिपिंप्रतीहिपानान्पठितांस्त्रयोदश १० अर्दिहर्दिस्कंदिभिदिविदिक्षुदीन् शदिंसदि विद्यातपद्यति स्विदीन तुदिनुदिविद्यनि विंदइत्यपि प्रतीहिदांनान् दशपं चचानिटः ११ पचिंबचिंविचिरिचिरंजिपृच्छतीनिजिंमिचिं मुविभाजि
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
प्रजिभृजनीन त्यनियजियुजिरुनिसंजिमज्जनीन भुजिवजिसृजिमजाविमनिटपरान् १२ इनि अनिद्कारिका वेना अजिता वेष्यति अजिष्यनि आजिव्यन अवेष्यत् आजीन धातोनामिन पना सू००७) से (म०१ सू०५४ अवैषीत ष्टुत्वं अवैशां अवैषःक्षिक्षये क्षयनि क्षयेत् क्षयतु अक्षय क्षय नधानो: मासू०९४ापिक्षियतुःयेअनपियकारेपूर्वस्यदीर्यो भवनि ९७ क्षीया मोना क्षेष्य नि अक्षेष्यत् धानोर्नामिनःपासू.. अझैषीत अक्षेप्शं अक्षेषःकदेवर्षावरणयोः करनिकटेन् । कटनुअकरन चकार येनक्षण वसिजाय हसादिपर्जेसेदिसौहरिः९ सादयएकारेनःअकरी न अकरिष्टां अकरिष:गुपूरक्षणे आय: गर धूविच्छिपणिपनियःस्वार्थभायःप्रत्ययो भवनि अ नपिया ९९उपधायागुणः सधानु:सपङमादिपत्ययानःशब्दोधातुसंज्ञोभवति १० धानुवातिबादयः गोपायनि गोपायत गोपयत अगोपायन कासादिपत्ययादाम्पमसूर,गोपामांचकार गोपाया मास गोपायांबभूव जुगोपयनःयकारस्याकारस्यच लोपोभवत्यनपि १०१ गोपाय्यान गुप्यान गोपायि नागोपिताऊदिनोगामसू०६९) गोसा गोपायिनि गोपिष्यनिगोश्यति अगोपायिष्यन् अगो
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा ख.
रा
पियन अगोस्यत् अगोपायीन अगोपीत् अनिटोनामिवनः (मासू०७२ अगोसीन असान पासून-11 १२ ७४ अगोमा एनपसंतापे धूपायनि धूपायांचकार धूपायामास धूपायांबभूव डधूप दीपिधल्यालय म. णः तपमंतापे तपति तपेत् तपनु अनन्तताप नेपतुःनेपुःनेपिर्थ अवतोनित्यानिटस्थपोवेट् १९२त नयनप्यात नसा तस्यनि अनस्यत् अनासीन कसुपादविक्षेपे क्रमुनमुत्रसित्रुटिलषयाशालाशो वाय-मत्ययौवक्तव्यः चतुर्ष १.३काम्यतिकमा पेचतुर्षदीर्घनावक्तव्या १०१ कामनि काम्येन् काये|| त काम्यनु कामनु अकाभ्यन् अझामन्चकाय कस्यात् कमिना मिष्यनि अमिष्यत् अक्रमीत् | यमउपरमे गमांछः गण यम् इपूणांछोभावत्यपि १०५ यच्छति यच्छेत् यच्छानु अयच्छन् ययाम ये मतुः येम येमिय ययंथ यम्यान् यता यस्यनि अयंस्यन आदनानायमिरमिनमीनांसेरिट सक्लपे रक्कयो १०६ अयंसीत् अयंसिश अयंसिषुःणसुमहत्वशब्देन नमति नमेत नमनु अनमन्ननाम | नेमनुःनेमः नैमिथ ननंय नम्यान नंता नस्यनि अनस्यत् अनसीन अनसिश अनंसिषःगरगो | ०२ लकारोलित्कायोर्थः गच्छनि गच्छेन गच्छतु अगच्छन् जगाम गमावरे गम्हन्जन खन् घस् एतेषा ॥
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________
उपधायालोपोनपनि कृित्यडेस्चरे १७जग्मतुःजग्मु जगमियजगंय गम्यान गंता इन्ननः स्यप है। नेकारांतात्स्यप इड़ागमोभवनि गमेश्चमे १०८ गमिष्यति अगमिष्यत् लित्युषादे: लितोधानी: षादे पुनादेवउप्रत्ययो भवनि दिबादीपरस्मैपदेसेरपवादः। ९ अङे इत्युक्ते पधालोप: अगमत् अग मतां अगमन इपइच्छायांइच्छति इच्छेत् इच्छतु ऐच्छन् श्येष ईपतुःईषःइयेषिय स्यात् इषुसहला भरिषरुषामनपिनस्येडावतव्यः५१० एपिता एशा एषिष्यनि ऐषिष्यत् ऐषीत् ऐषिक्षा ऐषिषःभिष लाविशरणे फलान फलैन फलतुअफलत् पफाल आदेशादित्वेनैवपूर्वलोपनिषेधेमासे तृफलाजब पोकिातणादसोरथपिचैत्वपूर्वलोपोवक्तव्यो १११ फेलतु फेलु फेलिथ फल्यान् फलिया फलिपति आ फलिष्यन् लयकारोपयत्वेनगृष्टिविकल्पेमासे लांतस्याकारस्य सोनित्यं वृदिर्वाच्या ११२ अफाटीत जिजये जयनिजयेन्जयतु जयत् सपरोक्षयोर्गिःसपत्यये परोशेचार्जजयेनियानोगिरादेशो भवति ११३जिगाय जिग्यतः जिग्यु:जिगरिथ जिगेथ जीयान जेता जेष्यति अजेष्यत् अजैषीन अजैष्ट अजैषः कृमिलेरखने कतिक कर्षतु अकर्षत् चकर्ष उपधायालयोमासू०५३२ चपतुः
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा.स्व.
C
| चक्षुः चकर्षिथ कृष्यान् गुणेकृते रारोझसेदृशां दृश सृज् कृष मृशस्पृशं नृपदृप सृपांझ से परे अरांरभ वति ११४ रार इति तंत्रोपानं तेनरा आरः र अरः सकृदुचरितमनेको पकारकतंत्र छ्रुत्वं कष्टा कृषादीनां रो वावक्तव्यः ११५ क रारोझसेदृशां षढोः कसे धानोः षकारटकारयोः कत्वं भवति सकारेपरे ११६ कि. | लात्खः सः कृतस्य ( वृ० १म०६ सू० २१ कषसंयोगेशः ( वृ०१० ९सू०.) क्रक्ष्यति कति अकस्यन अ कस्यत् अकाक्षीन् अनिटो नाभिवतः ९प० १ सू०७२) अकाक्षीत् कृषादीनावासिर्वक्तव्यः ११७ कृप स्पृश मृष तृप्हुप एते कृष्ादयः तत्पक्षे हशूषांनात्सक हकारांतात शकारीतान् पकारांताच्च नाम्यु पथादवि द्यमाने टोदिबाद परेस क् प्रत्ययो भवति दृशवज्र्जयित्वा सेरपवादः ११९ अक्षत अकृक्षतो अलक्ष न रुहिंसाया उपधायालघोः (म० १ सू०५३) रोषनि रोषेन् रोषतु अरोषत् रुरोष रुरुषतुः रुरुष : रु | रोषिथ रुष्यात् रोषिता रोष्टा रोषिष्यति अरोषिष्यत् अरोषीत् उपदाहे ऊषति ऊषेत् ऊषतु औषत् उष विद्जागुणा मान्वा वक्तव्यः ११९ ऊषांचकार उद्योष उद्योषिथ उष्यात् ऊषिता ऊषिष्यति ऊषिष्यत् ऊषी व महिसेचने मेहनि महेत मेहतु अमेहन् सिमेह मिमिहेतुः मिमिहः सिमेहिथ मयात् होटः (बृ. १५०
म·१
८३
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________
९सू०११७ तथाई (म०१सू०७११ष्टुत्वं दिटोलोपोदीर्घश्चटकारस्य दकारेपरे लोपोभवनि पूर्वस्यचदी || |घः१२० मेटा मेश्यनि अमेश्यन हंशषांनात्सक (म०१सू०११० होटः ११०षदो कसे मासूका अमीनत अमीक्षता अमीक्षन् दहभस्मीकरणे दहनिदहेतु दहनु सरदहन ददाह देखतः देह देहि || थददग्ध दयान दग्धादादेघः(१म९०६०आदिजबानो झभातस्य सभासयोः समासू
भरवसेचपासम.सू.१००किलात्तः सःकृतस्य वृ०१०६सू०२१ कपसंयोगेशः वृष सूधक्ष्यनि अधक्ष्यन अधासीन झसान मानसू०७१ अदाग्धा अधाशुः ग्लेम्सहर्षक्षयेआ यादेशः ग्लायति रलायेन ग्लायतअग्लायन संध्यराणामा सध्याराणा धातनामावभवति अ नपिविषय १२१ णपरिश्रम.सू.२०रचारप.सू.३१० पूर्वस्यहसादि शेषः (मासू०५७ कुहोशुःम०१सू • ६४ अतौणपडी आकारांतारानो परोणपडीभवति १२२ रिलीप अग्लो
आनोनपि धानोराकारस्यलोपोभवान अनपि कितिहिनिस्चरेसेटिथपिच १३ जलतु जग्लु-जग्लिथजग्लाथजग्लयुःजग्लजग्लोजग्लिवजग्लिम संयोगादेरादत्तस्याकिनियालादावे कारोपाव
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा.स्व
| क्तव्यः १२५ ग्लायात् ग्लेयान् ग्लाता ग्लास्यति अग्लास्यन् अग्लासीत् अग्लासिष्टां अग्लासिषुः गैरैकैशब्दे। गायनि गायेत् गायतु अगायन् जगी जगतुः जगुः दादेरे अपित् दाधामागेहाक पिबतोस्थानामाकारस्यै कारोभवनि आशीर्वादादो परस्मैपदे परे १२५ गेयात् गाना गास्यति अगास्यन अगासीत् अगासि ष्टो अगासिषुः स्यैशब्दसंघातयोः सत्वनिषेधः स्यायति स्यायेत् व्यायतु अध्यायन् संध्यक्षराणामा ९प्र०१ सू० १२१२ शसात्खपाः ९म० १ सू०५९) बाट्टवर्गस्तवर्ग जइति सकारे गनेनकारएव तथ्यो स्थाया तस्येयान स्याना व्यास्यति अस्यास्यत् अस्यासीत् दैशोधने दायनि दायेन दायतु अदायन ददौ पि | त्वादेकाराभावः दायान दाना दास्यति अदास्यन् अदासीन् अदासिष्टां अदासि | पुः पित्वात्सिलोपाभावः इत्यादि धेट्पानें टईबर्थः ध्यति धयत् धयतु अधयन् दधौ धेयान् धाता | धास्यति अधास्यत् वासिलोपः अधासीत् अधासिष्टां अधासिषुः अधात् अधानां स्याविदः ९.१सून | ५६२ उस्या लोपः उसि परे धानोराकारस्यलोपोप्तवति १२६ अधुः धे० सेरङ्-थातो ईत्वंवेति केचित् आ तोनपि धातो राकारस्य लोपो भवति अनपि कितिङितिस्वरे सेटिथपिच १२७ अदधत् अदधतां अदय'।
"म"
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________
न शिरप्रेक्षणे शादेः पश्यादिःशादेर्धातोःपश्यादिरादेशोभवनि चतुर्युपरेषु १२८ रशकस्श दसदपायामास्थाम्नादाणतेरशादयः पश्यऋछौशीयसीदपियाजियधमनिष्टमन यछ एनेपश्यादयः पश्यति पश्येन पश्यतु अपश्यन् ददर्शदशनुः ददृशुः साजिश्योस्थपोवे ददर्शिय गुणः (म.सू.११० सरोगसेदशांपासू-११० षत्वं ष्टुत्वं दरष्ट ददृशथु-दहश ददर्श ददृशिवद इशिम दृश्यान दशा दक्ष्यति अदक्ष्यत् अनउपधायाः(१०१सू०७५ अदक्षीत झसात सासू. ७४. एवं अदाश अद्राक्षुःपक्षे इरितोबारम-१सू०५८) दशादे गुणःअदर्शन अदर्शनां अदर्शन ऋगों कच्छादेशः अच्छात कच्छेन् कच्छतु आर्छन्ः (म.१०८६)पश्चात जर १५०२ सू०२६, शद्धिः आर आरनु:आरु: भयानच्ययनानाथपोनित्यमिद् १२९ आरिथ आरयुः आर आर आरिव|| आरिम गुणोतिसंयोगायोः अर्ने संयोगादेकदंतस्यचगुणोभवान पकि यङिकिानणादावाशी-||
र्यादादोच १३०अर्यान अर्ताहन्नास्यपःपलसू.१००रिष्यनि आरिष्यन् सर्तिशास्त्यतिन्योड़ो। || लुङि सेरपवादः १३१ लित्पुपादेई : मनसू०१०९ आरन् आरनां आरन् अार सेरपवादोलुङीनि||
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________
| केचिन आनि मृगनी धावादेशःयावनि शीघगतावेवधाबादेशः सरति ससारसवतःससुःकादित्वा नससर्थसत्रशुः सत्र ससार ससर ससव ससम यादग्दीककारस्यक्रडादेशीभवति यादाँदी परस्मै पदेपरे १३२ कारोव्यवधानार्थः तेनयेपासू०९० इनिनदीर्घःस्त्रियान् सासरिष्यनि असरिष्य त पुषादित्यानडा असरन् असरना असरन शदशानने शाया देशे आत्मनेपदेवाच्यं १३३ शीयते शायत शीयतां अशावत् शशादलोपः पचामासूशेदतुःशेदुःशेदिय शशस्थ शद्यात् शत्ता शत्स्यति । अशारान स्टरित्याड प्रशदत् पदविसरणगत्यवसादनेषु सत्वसीदादेशःसीदनि ससाद सेदन सेदुः सदिय ससस सद्यात् सनासत्यनि असत्स्यत् असदत निपूर्वः न्यषदत पापाने पिबादे ||श:पिबनि पिवेत् पिबतु अपिबत् पपो पपतुःपपुःपपिथ पपाथ दादेरे (प०१सू०१०पेयान पाना पास्यति अपास्यत् दादेःपरपसू०४३० अपान यागंधीपादाने जियादेश जियान जिन जिम यतु आजियत् जघौ जयतुःजपुःजधिय जनाथ घायातयात् याताधास्थान अघास्यन आ मासीत् अमात् ध्याशब्दागिसंघोगयोःधमादेश: धमति धमेत् धमतु अधमत् दध्मोध्यायान्
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________
मेयात् ध्यानाध्मास्यनि अध्मास्यन अध्मासीत् टागाननिवृत्ती आदेष्णःस्नःप०१सू०६६२स) कारेजानेनिमित्ताभावेनटस्यथःनिादेशःनिष्ठनितिष्ठेन् निष्टतु तिष्ठत शसारखपाःपासू० ५९० तस्थी नस्यतुः तस्थुःस्थेयान स्थायात् स्थाना स्थास्यनि अस्थास्यत् निपूर्वःषत्वन्यात् माझ्यासे मनादेशःमननि मनेन्सन तु असनत् मम्मी मम्मतुःमःमम्मिथ मनाथ मनाया म्यान स्नानाम्नास्यनि अम्नास्यन् अनासीन् दाणदाने यच्छादेश: यच्छनि यच्छेत् यच्नु अ यच्छत् ददौददतु दददादेरेम.१९०१२५० देयात दावादास्थान अदास्यत् अदान हकारित ल्येहनि हरेत तर अहर जहार गुणोनिसंयोगायोःमानसू१३७ जबरनु जरुः दंनस्येथपोनैद् १३४ जहर्थजह्वरथः जहरजहारजहरजहरिव जहरम होत जातो, हनुनःस्यपःपासू०१०॥हरिष्यनि अङ्गारिष्येत् बाई-अहर्षीन् अारी स्कादिरगतिशीष णयोः स्कंदान स्कूदेन स्कंदन अस्कंदन चक्कैद चस्कंदनुः चस्कंदुःचस्कदिथ हसान् परस्येनसस्य सवर्णनसेलोपोवाच्यः १३५ चस्कंथनोलोपःम०१सू०८०० स्कद्यान कतारकस्यानि अस्कंस्यन् ।।
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________
व.२
स्रा. स्व. सावनिटोनित्यं वृद्धिः १३६ णित्वविधान् सामर्थ्यादनुपधाभूतस्याऽप्यनोवृद्धि: अस्कात्सीन् इरितोवा ६ | (१०१ सू०५८) अस्कदत् नृप्लवननरणयोः नरति नरेत् नतु अनरत् कित्वाभावाद्गुणः ऋसंयोगादेर्णाटे मं. १ रकित्वंवाच्यं १३७ नृफल भेजत्रपात्म०१ सू०१११) मित्येत्वपूर्वलोपों तनार तेरतुः तेरुः तेरियन हर ऋकारस्यडुर्भवति किनिङितिचपरे १३८ द्योर्षहसे ९३०१ प्र०१० सू०७) तीर्यान् ईटो यहां ग्रहादीनामिटईकारोभवति नतुणादौ वृड् गुज्रुतानांचा १३९ नरीना नरिता तरीष्यति नरिष्यति अंतरीष्यत् अनरिष्यत् अनारीत अतारिष्टां अतारिषुः वृद्धिहेनो साविटोनदीर्घावाच्यः १४० रंजरागेउभयपदी अ पिरंज देशषेज पंजा एषामनुस्वारस्य लोपो भवत्यपि परे १४१ रजनि रजने रजेत् रजेन रजतु रजती अर जन् अरजन ररंज ररंजतुः ररंज : ररंजिथ ररंथ ररंजधुररंज ररंजे रज्यान रक्षीष्ट रंक्ता रंक्ता रक्ष्यति रक्ष्य ते अरक्ष्यत् अरक्ष्यत अर्रासीत् चोः कुः ०१० ९०५२) खसचपा ( ०१म०४ सू०१८) षत्वे अरांतों अराक्षुः अरंक्त अरक्षानां अरंक्षन दंश दर्शने दर्शान दशेत् दशतु अदशन दद्देश दर्दशनुः ददंशु दशि थ दर्दष्ठ दर्दशशु : दश्यान्टुत्वं देश देस्यति अदक्ष्यत् णित्ये (मं० १ सू०७७) णित्वादृद्धिः षटो: क: से ९
८६
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________
प०१सू०११६ अदाक्षात् पंजसंगेसजनिसजेत् सजतु असजन ससंज ससंजिथ ससंस्थ सज्यात से क्ता संस्यति असंख्य असाक्षीन् असांना असाक्षुःक्तिरोगापनयने संशयेच कुब्भ्यःगुणनिति|| त् मान्बंधदानशान एभ्यःस्वार्थेस प्रत्ययो भवनि धानो चरित्वं १४२ कुहोः (प.१सू०६४ गुनि जाकन्यः क्रमान्निद्राक्षमारोगापनयनेषुसः तेनगोपनि नेजान केनानसंधानु: पासू०१.०गवादि भ्यासस्येड्नेष्यने नानिरिसेः इर्जिने सपत्ययेपरेधानोर्गुणोनभवनि १४३ निपचिकित्सनि चिकिसेन चिकित्सतु अचिकित्सत् चिकित्सांचकार चिकित्सामास चिकित्सांबभूव चिकित्स्यान् चिकि सिना चिकिसिष्यनि अचिकित्सिष्यत् अचिकित्सीत् अचिकित्सिष्टां पल्पनने पतनि पतेन पत त अपतन पपात पेनतुःपतुःपत्यात् पानतापतिथति अपतिष्थन लिसपाद (प.स.१०००पने डे पुमागमोवाच्यः १४४ अपसत् यमुचलने शमादीर्घःशमादीनादी भिवति यकारपरे १४५शम दम भम् समक्षम् क्रम मद् एतेशमादयः भाम्यति नमान याम्येत् चमेन श्याम्यतु चमनु अन्या म्यत अचामते बनाम फणोदीनामेत्वपूर्वलोपौवाबाच्यौ १४६ फणाना जिराजीचयाशिफलाशी
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व. || स्यमिरचनी ध्वमित्रसीजायनिश्चदशेनेनुफणादयः २ मतुःबचमनु मुबानमुःोमिथ बनाम
थ घम्यात् यमिता चमिष्यनि अचमिष्यत् अचमीन दुवम् उहिरणे दुइन्संज्ञकःवमान वमत्वम|तु अषमन वयाम वमरत्वपूर्वलोपोवावाच्यो १५७ वेमनु: यवमत वेमुववमःवम्यात वमिता वाम ष्यनि अपमिष्यत् अवमीत् फणगनी फणनि फणेन फणतु अफणन् पफाण फेणतुः फेणुःफण्या न फणिना फणियान अफणिष्यन् अंफाणीत् अफणीत वनस्यमूशब्दे वनति वनेन् स्वनतु अ स्खनन् सचान स्वनेतुः रखेनुःस्वन्यात् स्वनिता खनिष्यति अस्वनिष्यन अस्वानीत् अखनीत् वस|निवासे वसनि बसेन वसतु अवसत् वसण इति स्थिते हित्वं पाबादी पूर्वस्यणबादीपरे यजादीनायहादीनांच पूर्वस्यसंपसारणंभवानि यकारवकाररेफाणासिकारोकारऋकाराः भवनि सस्वर | स्यसंमसारण दीर्घस्यदार्थः हरवस्यहवः१४- गृहियावायच्यधिर्वविचितिश्चानिस्तथा । उपस् अतुस इनिस्थिते यजायराणांस्वतःसंभसारणकिति यजादीनांसंपसारणभवति कितिपी पृच्छानभृज्जनिभवनवेनेतुयहादयः ३ पूर्ववकारस्य उत्वे अनउपधायाः म०१ सू०७५) उवास
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________
||१४९ यानीपर्वहिन्यवेत्रव्येत्रोद्धपतिःस्वपिः वसीधयानकिरकादशयजादयः सरर्णदार्यरत
पर सूरसादेप:यसिशासिवसीनांसस्यषोभयनि षत्वनिमित्तेसान ५ ऊपतुःषुःउपसि घरवस्थ संप्रसारणंषवं उष्थात् यस्ता सस्नो नपि सकारस्यनकारोभवनि अनपिसकारेपरे।५१व स्यनि अवस्य वृद्धि अवात्सीन झसात् मासू०७४) प्रत्ययलोपेपत्ययलक्षणमिनिन्यायात अ चात्तां अवासुः वर्देव्यक्तायांचाचि वदति वदेत् बद्तु अवदन् उवाद ऊदतुः ऊदुःउदिय उद्यान दिनाव दिष्यनिअवदिष्यन अवादीन दुओश्विरगनिबन्यो दुकारऊकारोकार्यार्थीहरइत्संज्ञकःचयनिश्चयेत्। श्यतुअश्वयनश्चयतेदोमंथसंप्रसारणवावक्तव्यं १५२ ननोहित्वं शुशाय शुशुवतुःशुशुःश शविथ संघसारणाभावपक्षेशिवाय शिधियत:शिश्चियुःशिश्वयिर्थ संप्रसारणयेत्पमसू. ॥१७) शयान्ययिता श्वयिष्यान अश्चयिष्यन भयनेः सोययभारोवाच्यः१५३ अश्मयीन अश्व विष्ठां अश्वयिषः रिनोवारमा सू०५८ अयनेरिलोपोड़ें बक्तयः १५४ अश्वत् मायने दिया ||१५५ अशिवियद इत्यादि इनिपरस्मैपादकिया सभइही एथले सधेन मथना ऐधन कासादिमत्य !
%
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा स्वास्थना ऐधन कासादिमत्ययादाम् (प्र.१२००४ एधांचले आमयत्ययोयस्मादिहिनःसवेदाम
|| नेपदीतार्ह अनुपयुक्तस्यऊकृञ् आत्मनेपदाचसो मनेपदं १ एधामास एथाबभूव अनुपयोग १.२ विधानसामर्थ्यांदस्तेर्भूभावान इद् धिपाद एधिना एधिष्यते ऐधिष्यत ऐधिष्ठधियाना ईस दर्शनांकनयो: ईक्षते ईक्षेत ईक्षता ऐक्षन ईशांचके इक्षिषीय ईक्षिता इक्षिष्यने ऐक्षिष्यन ऐक्षि
दादाने ददने देनददनां अददन शशाददये ०१सू०९१निनैवपूर्वलोपो दददेवदाने दददिरे ददिषीष्ट दिनाददिष्याने अदिष्यत् अदादिष्ट पकगतोनामशानुपसू.६ अनेनसत्वाभावः वक्षनेषक्षेत्षतां अघुकन षषधधिवाट धकिना पक्षिष्यने अधिष्यन अधक्षिष्ठ अवधि धातां जगतो स्थैर्यस्पर्शच उपधायालयोः(म०१सू०५३ अर्जने अर्जेन अर्जनांआर्जननुगो
शा(म०१सू०८२ आचोदो मासू०३) आन्जेआर्जिपाट आर्जिना आर्जिष्यने आजिष्यत आर्जिष्ठ धंजपरिषंजने सत्वं अपिरंजदंशसंजधंजापनसू०१४४ स्वजते स्वजेतव जतां अस्वजन सवंजे सजाते सम्वजिरे स्वजतेर्णादोवाकिव २ सखजे सखजाने सखाजरे॥
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________
चोःकुः वृक्षप्र९सू०५३. रयसेचपारवृक्षम०४ सू०५० षत्वंकपसंयोगेक्षःवृ०१.९सू० स्वंक्षी ए स्वक्ता स्वक्ष्यने अरपंक्ष्यत नसान (पासू०७४अरचंक्त अपेक्षानां अवंक्षन अवस्थाःत्रपूपूलज्जाया ऊकारषकारोकायार्थी अपने अपेत अपना अपन तृफलभजवपारपासू०१११०मित्येत्वपू बलोपौ बेपत्रेपने पिरेऊदिनोया पासू०६९) अपिषीष्ट त्रसीष्ट वपिनाबसापिष्यने त्रस्यते। अत्रपियन अवस्यत अवपिष्ट अत्रापिषानां अवपिषन अवसतिजानिशानेक्षमायांचगणयपत्र १सू०१४३)निनिक्षने तितिक्षेन तितिक्षतां अतितिक्षत तितिक्षांचके तिनिक्षाबभूव निरिक्षाभास नितिक्षिपष्ट तितिक्षितानिनिक्षियने अतितिक्षिष्यत अतितिक्षिष्ट गुपगोपनकुत्सनया, जुगुप्सने जुगुप्सेन जुगुसेना अजुगुप्सन जुगुसांचके जुगुसांबभूव जुगुप्सामास जुगसिषीष्ट जुगुमिनाजुसिष्यते अजुसियन अजुगुसिष्ट मानविचारणे द्वित्वं तस्वः१सू०३१यः से पूर्वस्याकारस्य इकारोभवति सेपरे ३ मानादीनांपूर्वस्यदी?वक्तव्यः मामासने मीमासेन मी मासनां अमीमांसन मीमांसांचक्रे मीमांसामास मीयांसांबभूव मीमांसीपोष्ट मीमांसिना मीमा
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________
सास्त || || सिष्यने अमीमांसिष्यंन अमीमांसिष्ट वधानदायां आदिजवानांवृनमा सूजाबीभत्सने बीभत्सेन
बोनसतो अबीभत्सत बीभत्सांचक बाशासिषीष्ट बीसिना बीभसिष्यने अबीभसियनअबाभासिष्ठ पणव्यवहारेस्तुत्तोच पनरायः मासू०९९०पणायनेपणायेत पणायतांआपणा ॥यनपणायांचके आयाभावपक्षेपणे पणाने पेणिरेपणीविषीष्ट पणिषीरपणायिता पपिताप णायिष्यने पणिष्यते अपणायिध्यन अपणियन अपणा यिष्ट अपनिष्ट एवंपनच कमकानो कमेःस्वार्थेनिःप्रत्ययोवक्तव्यः अनपितुवां वृद्धिःसाधातुः(म०१सू०१.०अपगुणोआयादे. शःकामयते कामयेत कामयनां अकामयन कामयाचके चकमे कामयिषीष्ट कामिषीष्ट काम यिता कमिना कामयिय कमिष्यने अकामधियन अकमियन अकामिनन निस्थिनेजरङ शअंताशनोभूतर्थेअबत्ययोभवनि दिवादीपरनःसेरपवादः धानोअहिवं दो डरागमवाज ने अनपिविषयेयेले.पोभेचनि ७-हस्वास.१सू०३१० कुहोचुः(म०१सू०६१)अडिन्लघोहखउपध या:आर.सत्युपधायाहस्वोभवनि पूर्वसंबंधिनीः कारस्य इकारोभवनि लघुनिधावसरेपरेल ||
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________
चोदार्थः अडिसनि हसादेर्लयोः पूर्वस्यदीर्योभवनिलधुनिधात्वक्षरेपरे ९ अचीकमन अचीकमेनां अचीक|| ||मंत औरणावपक्षे कमेरडिलेवाच्ये १० ऽयंनत्याभावान्नदीर्घकारी अचकमन अयगतो अयने अयेत || अयतां अयन परापूर्वः अयनायुपसर्गरेफस्यलत्वंवाच्यं ११ पलायते पलायेन पलायतां अपलायत्त | अयांचके अयामास अयांबभूव अयिषीष्ट अयिता अयिष्यने आयिष्यत आयिष्ट आयिषातां आयिष्ट आयि आयिध्वं दयदानगतिहिंसादानेष दयने अयनिवत्प्रक्रिया घटचेष्टायां घटनेय देन घटनां अघटन कुहोश्शुः प०१सू०६४ जघटे परिषीष्ट घटिता परिष्यने अपरिष्यत अघषीष्ट | ॥ इहचेयायांईहने ईहत ईहतां ऐहत ईहांचके इंहिषीष्ट इहिता ईहिष्यने रोहिष्यत ऐहिष्ट काशुङदी। सौ काशते काशेन काशनां अकाशन विददारिदारप.१सू००५काशांचके चकाशे काशिषाष्ट । काशिता काशिष्यते अकाशिष्यन अकाशिष्ट कासृशब्दकुत्सायां कासते कासेत कासना अ. कासत कासांचके चकासे कसिषीष्ट कासिता कासिष्यते अकासिष्यत अकासिष्पषिसेवनेस ॥ त्वमेव सर्वत सेवना असेवन सिषेवे सिवाते सेविषीष्ट सेविनासविष्यते असेविष्यत असेवि
-
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________
गा-स्व.
| गाङगनो सवर्णदार्येकने आकारत्वादानोंनोदननःपासू०४७ गाते गाते गाने गेन गाना अगात ज || -२ गेजगान जागरे गासिष्ट गाता गास्यने अगास्यने अगास्तगासानारुङ्गनी भाषणेच गुणः(पासू ११रवनेरवनवनांअरवन अरवना अनेकस्वरत्वादसंयोगपूर्वस्वाच्चउकारस्यवत्त्वेपासेनानप्योर्वःभ नपिविषयेधानोरुवर्णस्यवचनभवति १२ तताइनुधानोः(मनसू.९४/रुरुवे रुरुवाते रुरुबिरे रवि षीष्ट रविता रविष्यते अरविष्यन अरविष्ट देङ्पालने दयतेदयेन दयनांअदयत्त दयनेर्णादीदिग्यादेशोहित्वाभावश्चवक्तव्यः१३दिग्येसंध्यक्षराणामात्म-पसू०१२१दासीष्ट दानादास्यतेअदास्यन अपिराधास्थामित्वंसेर्डिात्मनेपदेवाच्यं डिवान्नगुणःलोपाहवारझसे हस्वादुत्तरस्यसे लोपोभवनि झसेपरे १५ अदिष अदिषाता आदिषनडीविहायसागनी डयते इयत उयता अडयन नधानोः (म.पसू०९४०डीडये डयिषीष्ट उयिताडयिष्यने अडयिष्यन अयिष्ट दैड् बैङ्पालनेदाय ने दायत दायनां अदायत देडोणादो दिग्यादेशोदित्वाभावश्च १६दिग्ये दासीष्ट अपिडोधास्यामि ॥ परसू०१४ लोपोहस्साझसेपासू०१५) अदिनन अनास्त धुतङ्-योनने उपधायालयोः५||
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________
व
१ सू. ५३) द्योतने द्योतेन योननां अद्यतन द्युतेः पूर्वस्य संप्रसारणं वक्तव्यं णादोपरे १७ दिद्युते द्योतिषा एद्योतिता द्योतिष्यने अद्योतिष्यन अद्योतिष्टतादिभ्योलुङि वापरस्मैपद्रवाच्यं १८ लित्पुषादेई : (प्र.१) सू.१९) अद्युनर वृतवर्तते वर्त्तने वर्चेने वर्तते वर्तन वर्तना अवर्तन बहने वर्तिषाट वर्त्तिता व निष्यने अवर्तिष्यत वृतादिभ्यः स्वस्योर्वा पंपे निइत्यंच १९ वृतुयुष्टस्यदृकृपू एतेनाद्यः व त्स्र्यति अवस्थत् अवष्टि परस्मैपदपखेलित्युषादेई : (प्र०१ सू० १०९) अन् इथुङ् ईने वर्चेन वा अवर्द्धन वबुधे वर्धिषीष्ट वर्द्धिता वर्धिष्यते अवर्द्धिष्यत वस्यति अवस्थेत अव र्द्धिष्ट अडथन् शृधुड पद्दर्शनं शर्द्धन शर्तेन शर्द्धना अशर्द्धन राष्ट्रधे शर्धिषीष्ट शर्द्धिना शर्द्धिष्यते अशर्द्विष्यन अशार्द्धष्ट शत्स्यति अशस्येन अस्थत् स्यंदूमस्त्रस्रवणे स्यंदने स्यदेन स्यंदना अस्य दत सस्यंदे ऊदितोषा म०१ सू० ७९) स्यदिषीष्ट स्वत्सीष्ट स्येदिता स्यता स्यदिष्यते स्यं त्स्यंते स्य त्स्यति अस्यदिष्यति अस्यंत्स्यन् अस्यत्स्यन अस्यदिष्ट अस्यंत पक्षे अस्यदन्, लप्सामर्थ्ये गुणः कृपोरोलः कृपोरेफस्य लोभवति ऋकारस्यऌकारोभवति २० कल्पते कल्पेन कल्पनी अकल्पनां चक्लपे
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________
प०२
सा स्व कालपषीय भावपक्षसिस्योः उपधायागुणोनभान सिस्योरानो परनः २१ कुप्सीय काल्पनाकल्सा काल्य ।।
ष्यने कल्प्स्यते कल्स्यनि अकल्पियन अकल्पयन अकल्प्स्यत् अकल्पिष्ट अंकुप्त अक्ल सानांअसत अकूपत् व्यथःखभयचलनयोःव्यथने व्यथेन व्यथतां अव्यथेन व्यथतेर्णादौ पूर्वस्य संप्रसारणरक्तव्यं ३ वियो व्यथिषीष्ट व्यथिता व्यथिष्यते अन्यथिष्यन अव्यथिष्टरयुकीडग्यो रमने रमेनरमतांअरमन याइपर्युपश्योरमापशविरमनि आरमनि परिरमान उपरमतिरेमेरंसीपरंतारस्थतेअरस्यन अरस्त । रिसालों अरंसन विपर्वः आदनाना पासू०१०६ मिनीट्सकोव्यरंसीन व्यरंसिश जिवरासंचये
भिावितो वरतेवरेत् वरना अत्वरन तत्रे सपरिपोष्ट स्पारनायरिष्यने अस्वारिष्टन अत्तरिष्ट ॥ अवारच अत्वरिय पदमर्षणे सहते सहेन सहनी असहन सेहे सहिषीर सहिना सहेपिनसू०११ दिवेद हादः वृ०१५०९सू०११) तयोः मनसू.७१) एवंदलीपःसाहबहीरोदवर्णस्य सहिबहोवर्ण स्योकोगदेशोभवनि दलोपनिमित्तेढकारपरे २४ सोदासहिष्यते असाहयन असहिष्ट इत्यात्मनेपादा प्रकिया अथोभएपदिमक्रिया राजीसो ककारादिकार्यार्थः राजतिराजले राजे राजेन राजतु
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________
राजनां अराजन् अराजन रराज फणादिल्यादेवपूर्वलोपोरेजतःरराजतःरेजःरराजरेजेरराजे राज्यान राजिषीष्ट राजिना राजिना राजिष्यनि राजिष्यते अराजिष्यत् अराजिप्यत अराजीत अराजिट रखन-|| रखनने रखनति रवनने रखने वनेन रवनतु रखननां अरवनन् अरवनन चरवान गमावरे प०१सू०१७च रचतुः चरन्युः चरन्दरवन्यात् जनरवनसनाड़ि-नये आकारोवावक्तव्यः रवायान रवानपीट खानना पनिता पनिष्यति निष्यने अरवनिष्यन अवनिष्यत अरवानीन अरवनीत अनिष्ट हनहर णे हरनिहरने हरेन हरेन हरतु हरता अहान अहरन जहार जलतःजह कदनस्यथपानेद् जहर्थ ।। जहे यादादौतियात् उनकारस्यगुणोनाभवानसिस्योरनिटी परतः ३ हपीट हाहनःस्यपःमः १ सू०१८ हरिपानि हरिष्यते अहरिष्यन् अहारष्यन आझानि लोपोडसाइझसे मसू.१५० अहन अहषांना अस्पन गृहसंवरणे गहेरुपधायाउडणनीस्वरे गृहति गृहते जगह जुग्रहनुःजु गहिय जुगोद जुपक्षेहिपे जुगुहिम्मे जुगडे हिपीर घुक्षीष्टमूहिता गोदा गूहिष्यनि योक्ष्यनि दुहदिहलिहाहंन्यासकोलुग्यायकारतकारयोरानि ५ अघूट अघुक्षना आनिसको अकारलोपःस्व
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा.स्व
रे ६ अपुक्षानां अपक्षत अगूटा अयुक्षया अपक्षाथांअपदं अयुक्षयं अयुक्षिअगृह्महि अपक्षावहि अपक्षामहि दानाजवेगुक्यापासू१४२०य सेमरसू०३) मानादीनापूर्वस्यदी|वक्तयः ॥ ०३ म.सू.१) दीदासने दीदांसेन दादांसेन दीदासनु दीदांसना अदीदासन् अदीदासत ट्रैदासांचके दी| दांसामासीदासांबभूव दीदास्यान दी होसिषीपीटासिता दीदासिनि दीदासिष्यने अदीदासयत् अदीदासिष्यन अदीदासीन अदीदासिर शानजने शीशासति शीशासने दानवत् भजसेवा यो भजति भजते भजन भजेन भजन भजतां अभूजन् अभजनबाज नृफलमजपासू०१११०इयो वर्वलोपो भेजतुःभेज जिथवास्थ भजे भेजाते भेजिरे भज्यान भक्षीष्ट भक्ता भेक्ताभिस्य ति भक्ष्यने अभक्ष्यत अभक्ष्यन् अभाक्षीत अभाक्तांअभावःअशक्त अभक्षानां अभक्षन इप|| चापाके डुकारपकारीकायायी पचति पचत पचेन पचेन पच पचता अपचन अपचन पपाच पेन चतु : प.पेपे पच्यान् यक्षीष्ट पक्का पक्का पक्ष्यानि पक्ष्यते अपक्ष्यनअपक्ष्यन अपाक्षात् अपक्त अपक्षाना अपक्षत अंचगतो याचनेच आंचात् व्ययगतो वव्यये अव्ययाश्रियसेवायां गुणः मन
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________
१सू०११ अयान श्रयतेशिवायशिश्रियत शिधिये श्रियाधियिषीष्ट अपिता अधिना प्रयिष्यनि प्रयिष्य नेअधयिष्यन अनयिष्यत स्तुधियांसेरड धानोविंच अशिथियत् अशिविचन विष्दीसो त्वेषति वेपने निवेषतित्विषे विध्यात्विशीष्ट त्वेष्टा त्वेक्ष्यनित्येक्ष्यते अवेक्ष्यन अवेश्यन हशीत्तात्सायन १सू.११० अतिशत सस्यात्मनेपदेखरेटिलोपोवाच्यः अकारलीपेकृतानोंतोदनतःपासू० अतिक्षातो स्विक्षन यजदेवपूजासंगनिकरणदानेषु यजान यजते यजेन्यजेत यजतु यजना अयजन अयजन गादौ पूर्वस्य प०१सू.१५०० इयाज यायवराणांनःसंप्रसारण (म०१ नू.१४९ ईजतुः ईजुः इजविथ इयर इंजे इज्यान यक्षीष्ट यष्टा यश यक्ष्यनि यस्यने अयक्ष्यत् अयक्ष्यत अयाक्षीत् अयाशं अयातुः अयर अयक्षाना अयक्षन अयशः अयक्षाया वेचसेलापःपत्वंझबजबाःरवृ|| १५.२सू. दुत्व अयद अयक्षि अयचाहि अयक्ष्महि दुयपबीजनेतुसंताने दुश्न पनिवपेत् उवाप ऊपतःऊपायपिशवपंथ ऊपरण्यात वसोवमानमारपयतिरप्यते अवस्यत अवयत अब प्सीन् अवसरहमापणे यहनि वहने उवाह ऊहनुःसह उपहिथ होटः१५.९सू.११० नयाई (प.
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा न १.७१) संदलीप साहिबहोरोदवर्णस्यमा सू०२३. उयोट उस्यात् समीर योदावोस वक्ष्यति व
त्यते अवक्ष्यन अवयन अवाक्षीन अबोदा अपोटअपक्षातो अवसान वेतनुसंताने बतिपयने वांगादासंगसारणोभायावाच्यः१. संध्याक्षराणामा रम.सू.१२१) पायी वादिन्यान्वपूर्वलो पो ववतुः वपुःवये जोरजणादीवावक्तव्यः ११ उपाय यहांटिनिच यहादानांसंपसारणस्याक्तिति । निचपरेर इतिसंमसारयों यकारस्यसंमसारणनिषेधः अयतःऊयुः उपविथ ऊपशु:ऊयेऊयाना। थिरे वशीयस्याकितिणादीयोगावतव्यः१३ बुनु ऊचुः अऊयात्वासीय तानाबाना वास्यान वास्यते अवास्यत् अवास्यत् अवासीत् आदताना(प०१म१०६) इनिइट्सकोअवासिश अवा स्त व्येजसंवरणे व्ययति व्ययने व्येजीणादौनावं १४वियाय वियतु:विव्युः अत्यतिव्ययनानाथमोनि| त्यमित् १५विव्यायिय विव्ये वीयान व्यासीर च्याता व्याना व्यास्यनि व्यास्यते अव्यास्यन अव्यास्यन ।
अव्यासीन अव्यास्तद्धे अस्पयो दयनियने अहिरुक्तस्यलयतेःसंपसारणवक्तव्य १६जह ९३ ॥ यजुहुवतःजुहवःजुहविथ जुहाथ जुहजुवाने जुहावर हयान हासाट हाना हाना हास्याना
SA
-
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________
(
सास्यने अलास्यन् अह्नास्यन् अस्यतिवक्तिरव्याति लिपिसिचि ह्ह्वयतीनां सेङेवावाच्यः १७ अन अतां अद्भुत अास्त अह्नासानां अकासन ऋजुगुप्सायां कृपायांच ऋतेरीयस्वार्थे ऽनपितु वा १८ ऋतीयते ऋतीयांच के आनर्तऋतीयिष्यते आत्तीन अत्तीर्थिष्ट इत्युभयपदी मे किया इत्य विकरणाभ्वादयो धातवः इदानींलुग्विकरणाददातेर्गणात्कर्तरिति बादयावर्ण्यने अद्भक्षणे अ प्र ० १ सू०१०) अदादेर्लुक् अदादेगणादुत्पन्नस्या पोलुग्भवति १ खसेचपाझसान ०१०४ सू०१८) अतिअत्तः अदेति अत्सि अत्यः अस्य अधिअजः अद्यः अद्यात् अत्तु अनाद्वा अत्ता अदंतु झसाद्धिर्हे। झसादुत्तरस्यहेधिर्भवति : आदन् आत्ता आदन् आदः आत्तं आत्त आ आ आ सिसयोरदेवस्तु गादीवावक्तव्यः अद्धि आत्ताद्वा अत्तं अत अदानि अंदाव अदाम अदोदिस्योरडागमोवक्तव्यः ३ ज | घास गमांवरे ९ प्र० १ सू० १०७) खसेचपा (इ०१प्र०४सू०१८) घसादेः षः ९प्र०१ सू० १५०० सः जसनः जसुः जघसिय पक्षे आद आदतु: आदुः आदि अद्यान् अन्ना अत्स्यति आत्स्यन् लुदित्वादंड- ४अ घसन् अघसनां अघसन् प्माभक्षणे प्साँति प्सानः प्सांति प्सायान् प्सायानां प्सायुः प्सातु प्सातारा सा
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व
को सांतु अप्सात् असाना आईनविहिषामन् उसबावक्तव्यः ५ उस्यालोपः१५०१२०५२६ असुःप्रसार न पप्सी पप्सतुःपसुःपसिथ पप्साये सेयात् प्सायात् साता सास्यति अप्सास्यत् भादंनाना मसूर ॥१०६) इनीसको अपमासीत् अप्सासाशं मामानेमानि मायान मातुअमात् अमाना अमःअमान् म । मोदादेरेम-पसू०५२५० मेयान् माना मास्यनिअमास्यत् अमासीत्यापापणे यानि गायान् यातु अयान अयानांअयुःअचान्ययो यायान याना यास्यनि अयास्यन् अयासीन वागनिगंधनयोः वाति यानिवत् रादानेनन् लादानयहणयोःलातिललो तर द्राकुत्सायांगौच दानिदद्रौ यात् देयान् दाना दास्यनि अदास्यत् अदासीन रव्यापकथने ख्यातिव्यायान रव्यातु अरच्या चरव्यो रव्याया। नरव्येयान व्यानारच्यास्यति अरव्यास्यत् पुषादित्यान्ड आतोऽनपिप०१सू१२३) अरव्यत् पारक्षणे ॥ पाति पायान् पातु अपान पपी पाना पास्यति अपास्यत् अपासीत् भादीसो भानिबनो अभासीनष्णा शौचे स्वानिसस्नी स्नायान स्नेयान स्नासीन दशकांती लशपराजादेःषः लम.९सू०४३२ इनिषा त्वं नवंबाट यहाडितिच (म०३ सू०१२) उप-उपनिषत्वं घटो कसे मकसूनाक्ष यक्षि उष्टः उष्ट व
।
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________
श्मि उच्च उभ्यःउभ्यान् उश्यानां उश्युःवष्ट उष्शन उशंउशंतु प्रसादि (प०४सू.२) नाबेजबाः नुनपर २सू०३० एवं उडिशन उहं उपयशानि वंशाव यशाम दिस्योईसात् हसादुनरयादिपसिपो.पोभव || ||नि ६षवं षोड १५०९ सू०११० वायसाने (वृक्षपसू.८० अव अवड् संप्रसारणं अागमाउ ओरतपरसू३ ओओओ ह१५०२सू०१४ ओ ओशन अपोषड् ओष्टं ओष्ट अवशंऔश्व भोगउवाशऊविश ऊशिमउश्यान् उश्यास्ता उश्यासुःवशिता वशियाने अवशिष्यन अगशान है नहिंसागत्यो हनिलोपरखनदाननना अनुदानानांतनादीनांचजमस्यलोपोभवति फिनिडिनिझसेपरे ७ तुशात्वचिंदझसेपिक्या पत्ययादी अमस्यलोप: रमियमिनमीहंनिरनुदात्तागंमिमनिःननु क्षणक्षिण कणुकृणूवन र्वमुस्तनादयः ५ हतःगमावरे पलसू.१.७) हनोइमपासू०३० अनि हंसि हथः हंथ हन्मि हन्तःहन्मःहन्यात हन्यातां हन्यःहंतःहतार हतांनुजयधिशाधिहने जहिशब्दोऽस्तेरेधिशब्दःशास्नेः शाधि शब्दोनिपात्यने हिविषये जाहिहतादा हन हन हनानिह नाव हनाम अहन अहनी अयन अहन अहनं अहन अहने अहव अहन्म नोयरसू.३० वृष्टिः
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________
९५
जपान जयतुःजमुद्विरुक्तस्यहनेस्थपियत्वंगाच्यं जयनिथ जयजमथुः जयजपान जघनजयि || २ वजधिम हनःस्याशीयीदादीवधादेशीवक्तव्यः वध्यात्वथ्यास्तां वध्यासुः हताहंनारौ हंनार हन्य नःस्यपा(म.सू.१०० हनिष्यनि हनिष्यनःहनिष्यान अहनिष्यत् अहनिष्यना अहनिष्यन्जनिव ध्योर्नसद्धिः११ वधादेशेकनेइट् अवधीत् अवधिशं भवधिषःअवधी अवधिष्ट अवधिष्ट युमित्र णेगुणः पलसू०११) आरोऊकारस्यादिक्तस्य ओकारादेशोभवतिपिनिस्मि अबादोविये १२ योनि युनः नुधातीः(प०१सू०१४) युति योषि युथ:युथ योमि युवायुमायुयान योतु युनाइरा युना युवंतु यहि युनाग युनं युन युवानि यंचाच ययाम अयौन अयुनां अंयुचन अयोःअयुनं अंयुत अय|| विअयुब अयुम धानोनामिनः (मनसू०७० युयाय नानप्योः (प०२ सू०१२० युयुक्तःयुयुःया यपिय युयुबंधुः यूयान् यविता यविष्यनि अयविष्यत् अयाचीन् अयाविष्टां अयाविषः तुगतिक हिहिंसा सुनुरु नरेनुभ्या द्विरुकेश्योहसादीनांचतुर्णामीडा १३ तौनि नुवाति तनःतुबीनानु || |नि तौषितपौषि तथः तुवीथः तुथ तुवीथ नोमिनचीमि नया तुवीयान तीतुनवीतु नुतात् तवीतान्
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________
तुनां तुवीनां तुवंतु तुहिनुचाहि अतीन् अनवीन तुनाव तोना नोष्यनिअनोयन अतोषी रुशब्देरीति रवीन रुतःरुवीनःरुवंनि रोषि रवीषियान् रुवीयान रोतु रवीतुरुतात्रुवीतात् अरोत् अरवीत् अरुतां अ ||रुपिता अरुवन अरोःअरबीःरुराव रुरुवतु रुरुवुःरुरविथरुयात रोना रोष्यति अरोष्यत् अरोषीतु दुगनो भावादिका दुवनि दुयान दयतु अदवन दुदाब यात दोना दोष्यनिभदोष्यन् अदोषी अ दोश अदोषुःणुस्तुनो आदःष्णःस्वारपासू.६६ नौनि नगनिनुतःनुवानः नवनि ननावनूया नोता नोष्यान अनोष्यन अनौषीत टुक्षुशब्दे दुइन क्षोनि सुनःक्षुवंनिक्षुयात क्षीत अक्षीत च क्षाव सुवनः उखुःसूयान क्षविना क्षविष्यात अक्षविष्यन असावीत्णुनेजने क्ष्णोनि स्णुन! क्ष्णुवंनि क्ष्णयात् क्ष्णोतु अक्ष्णोन चरणाव स्णूयान क्ष्णविताणविष्यनि अस्णाविष्यत् अक्ष्ण धात ष्णुभस्यपणे स्नौनिस्नया स्नोनु अस्नोत् सुस्नीव स्नूयात् स्वपिना स्वविष्यनि अनविष्यत् अस्ना|| वान् इण्गतो गुणः (म.१सू.११) पनि इनः रणः किनिस्वरेयोवक्तव्यः१४ यंनि एषि इथःस्थ एमि। इवः इमः स्यात् इयानां स्युःएतु एताइएतां यंतु इह इताहरा इतं इत्त अयानि अयाव अयाम अडा
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा स्व
पाल
गमट्यं ऐन ऐना आयन ऐ ऐनं ऐत आयं ऐव ऐमहित्वंजारःपूर्वस्यइयादेशःइयाय इणःकिनीणा दोपूर्वस्यदी?वक्तव्यः१५ ईयतः ईयुःइयायथ इयेथ ईययुः ईयाय इयय ईयिव ईग येरम०१ सू०९७ ईया ईयास्ताईयासुःएना ऐयान ऐष्यन् दादे पे मासू०४३. इणिको सिलोपेगावक्त व्यः १६अगात अगाना अराः स्मरणे इंडि-कावध्युपसर्गतोनव्यभिचरतःअध्येनि अधीनः अ धियनि अधीयान् अध्येतु अध्यन अध्यना अध्यायन अधीयाय अधीयात् अध्येताअध्येष्यति । अध्ययन अध्यगात् इवत् विदज्ञानेउपधायालयोःरप०१ सू०५३० वेत्ति वित्तःविदनि सिवि स्थःविस्थ पेदियविद् विद्मःविदोनवानात्यादीनांनबादि विदउत्तरेषातिबादीनांनवानांणबादिन वकोयाभवति १७ वेद विदतुःविदुःवेस्य चिदन विद वेदवित विद्यविद्यान वेतु वित्तारा चित्तां विदंनु ससाहिः प०४ सू॥विरिविनारा वित्त वित्त वेदानि वेदाय वेदाम दिस्योर्हसान् (म०४ सू०७१ अवेन अवेद् अपित्ती अन् उसया म०४ सू०५ अपिदन अघि दास:दकारस्यवासकारो भवति सिविषये । अवे अवेत् अपित्तं वित्त अवेदं अविद्ध अविद्मविवेद विविदतुःविविदुःवि
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________
वेदिथपक्षे आमिविदेरणः १९ विदांचकार विदामास विदांबभूव विद्या विद्यास्तां वेदिना वेदिष्यनि अवदिष्यत अवेदीन अवेदिष्श अवेदिषःअसभविअस्तिनमसोस्य नमइत्येतस्यविकरणस्यास भुवी निधानोश्चाकारस्य लोपोभवनिडितिपरे २ रतःसंनि सिसः अस्ते सकारस्यलोपोभवनिसकारेपरे २० |सिसइत्यत्र अस्लेःसलोपः सकारमात्रेनतुपिति तेनव्यानसे असिस्थःस्थ अस्मिस्वःस्म स्यात् स्यातां स्युः अस्तु स्नान स्तां संत जयधिशाधिरप०४ मू०८) एविस्तात् संस्त असानि असाव असाम अ स्तेरीट् अस्नेः परयोहिस्योरीडागमोभवति २२ आसीत् लोपागमयोर्मध्ये भागमाविधिर्बलवान् २३|| आस्ती आसन आसाःआस्तास्त आस आस्व आस्म आस्तेरनपिभूवक्तव्यः २४ बभूव मृजूषशुद्धो मृजेर्गणनिमित्तेपत्यये परेशादियाकिनिङितिस्वरेवा २५षत्वंटलं रासस्यरेफादुन्तस्यसस्येवलोपःस्यान नत्वन्यस्य २६ मार्टि मृष्टः मृतिमानि मार्क्षि पृष्टः सृष्ट मार्मि मृज्वः मृज्मःमृज्या न माईमृष्शन मृशान मृजंतु मार्जनु महिपृशत् मृष्ट सृष्ट मार्जानिमावि मार्जामअमाई अमाई अमृश असूजन अमार्जन अमाश्माई अमृष्टं अमृष्ट अमार्जे अमृज्न अमृज्म ममार्ज समृजनुःममा
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा.स्व.
जंतुः मम ममार्जुममार्जियममा ममृजथ-ममा थुःमृज्यान मार्जिता मार्टा मार्जिष्यति मास्य || ति अमार्जियन अमाद्यन अमा/त् अमार्जिा अमार्जिषः अमाक्षतिअमार्श अमामुःवच || परिभाषणे वक्तिवतः नहिचिरांति परःपयोक्तव्यःकिंतु वदंतीत्युच्चारणीयं २७ वदति वक्षि वक्थःवस्था बभिवचःवमःवच्यात् वक्तु वक्तात् वक्तां वग्धिवक्तान् वक्तंवक्त अवक् अवर अवक्ता अवचन अवक् अवर अवलं अवक्त अवचं अवच्च अवच्मणबादीपूर्वस्य (म०१ सू०४८ उवाच यजांयवराणाखुनःसं प्रसारणंरम.१ सू०१४९ उचतु:ऊचुः उचविथ उवय उच्या वक्तावस्यति अवक्ष्यत अस्यनिर्वती। निडे वचेमागमीवक्तव्यः २८उऊरवृ.१५०२ सू.१३० अवोचत् अवोचतां अयोचन रुदिर अशुविमो चने रुदादेचतुर्णाक्षसादेःरुदादेः परम्यनिवादिचतुर्णामध्येहकारवसादे प्रत्ययस्येनवाने २९रो-1 दिनि:स्वपिनिग्रेवश्चसिनिःपाणितिस्तथा जशिनिश्चैवविजेयोसदादपंचकोगणः ६ रोदिनि रुदिनःरुदं॥ नि रोदिसिरुदियः रूदिय रोदिमिरुदिवःरुदिमःरुद्यान रोदितु रुदिनाहा दिनांरुदंतु दिहि दिनादारुदिनं रुदिनरोदानि रोदाव रोदाम रुदादोईस्योरीडरोचवक्तव्यो ३० अरीदीन अरोदत् रुरोद रुरुदतः
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________
रुद्यानोदिनारोदिष्यनि अरोदिष्यत् अरोदीत् इरितोवारपासू०५८ अरुदत निष्पशये जिइत् स्वपिान स्वप्यान स्वपितु स्वपिताहा अस्वपीन अस्वपन संपसारणं सुधाप सुषुपतु:सुषुपुः सुपिथ सुधपथ || प्यात् स्वामा स्वस्यनि अवस्यत् अस्वासीत् अस्यासां अस्वासनसमाणनश्वसिनिश्वस्यात् श्या सितु अश्वसीन् अश्वसत् अश्वसिनां अश्वसन शश्वास शश्वसतुःशश्वसुःश्वस्यान्श्वसिताश्वसिष्य निअवसिष्यत यंतक्षणेत्यासू०५८/निध्यभावःअश्वसीत अनपाणने अनिनि पपूर्व उपसर्गस्था निमितानिने स्यात्वंबाच्च ३१ पाणिनि अन्यान् अनितु आनीत् आनन आनआनतुःआनुः अन्या न भनिष्यनिआनिष्यन् आनीत् आनिशं आनिषुःजक्षपक्षहसनयोःजक्षितिजक्षितःजक्षादेरंतोदनउस जमजागृरिदाशासचकामृत्यः परस्यअंतत् अन्उस भवति ३२ जक्षितिजक्षिषिजस्यात जक्षितु अजान अजलन जजसजस्यात् जक्षिताजक्षिष्यनि अजक्षिष्यत् अजक्षित जागनिदा क्षये जागर्ति जागृतःजायनिजागर्षि जागृयान जाग जागतात जागृतांजायतु जागृहिजागृनाराजा) गृतंजागृतजागराणि जागरावजागराम गुणः(म०१सू-११दिस्योई सान (प. सूत्रोविसर्ग
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा स्व.
lor
i
(१०१.६सू०४ अजागःअजागनांउसिजागर्नेर्धानोर्गुणोवक्तव्यः ३३ अजागरुःअजागः अजागृतं अजागृत अजागरं अजागर अजागृमजजागार जागर्ने किनिगुणोवक्तव्यः३४ जजागरतुःजजागरू/ जजागरिथ जजागरथुःजजागरजजागार जजागरजजागरिवजजागरिम विद्रप०१सू०.५० इति पक्षेम जागरांचकार जागरामास जागरांबभूव जागर्यात् जागरिताजागरिष्यनि अजागरिष्यः त्यंतक्षपो पनसू०९८)तिनदिः अजागरीन दरिद्रादुर्गो दरिदानिदरिदातेरिदालोपश्चाडात दरिदातेराकारस्यलोपोभवानहिनिम्बरेपरे इकारनडि निहसेपरे ३५दरिदिनः दरिद्रनिदरिदासि दादियः दरिदिय दादामि दरिदिवारिदिम रिदियात् दरिदात दरिदिनारा दरिदितांदरिदत दरिदा-|| हिरसिद्रितादादाद्रिनंदारदिनदरिदाणिदरिदाय दरिद्राम अदरिद्वान् अदरिदनां अदरेड अदरिदाः अद रिद्रनं प्रदरिदिन अदरिदां अदरदिव अदरिद्रिमणप्पुण सयुटोहित्वा अन्यस्मान दरिदानेरनप्यालोपो लडि-वा ३६ददरिदो ददरिद्रत ददरिदुःददादिय ददरिदथुः पसंदरिदांचकारदरियान दरिदिता दारदिष्यानि अदादिष्यत् अदरिदीन मरिदियो अदरिदिषुःपसे अदरिदासीत् अदरिदासिष्टांअदरिदा
९
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________
सिषुःशास अनुशिरी शास्ति शासरिःशास्तेराकारस्येकायदेशोभवति कितिहिनिहसेडे चपरे २७ घसा) देषः (म०१ सू१५ शिष्टःशासति शास्सि शिष्टःशिष्टःशास्मिशिषःशिष्भःशिष्यात शास्तु शिष्टात् शिष्यं शासतु जोधिशाधि(म०४ सू०० शाधि शिशा शिष्टं शिष्ट शासानि शासाव शासामादिपि ||शस्यतःसिपिचा दिपिपरेसस्यनकारोभवनि सिपिनुवाभवति ३८ अशान अशिष्शं अशासुः अशाना ||अशा अशिष्ट अशिष्ट अशासं अशिष अशिष्म शशास शसासतुःशसासुःशिष्यात शासिता शा |सिष्यति अशासिष्यत लित्युषादेऊ.(म०१ सू०१०९ शासेरिः(१०४ सू०३० अशिषन चकासदीसौ करन चकास्ति चकारता चकासति चकास्थान चकास्तु चकास्नात् चकास्तांचकासतु झसाष्टि हि म.सू.२० धौसलोपोवाच्यः ३९चकाधिचकास्तान चकारतं चकास्त अचका अचकास्ता ||चकासुःअचकात अचकाः कासादिमत्ययादाम प०१सू०९४० चकासाचकार चकास्यात् चकासि | ना-चकासिष्यनि अचकासिष्यन् अचकासीत अचकासि अचकासिषुः इति परस्मैपदिपकि या अथात्मने पदिशक्रिया चक्षिडव्यक्तायांवाचि इकार उचारणार्थः डकारआत्मनेप!
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________
ovi
2
९
सा-स्व. दार्थः स्कोरायोश्च वृ०१०९सू०७० सत्वंचष्टे चलाने अतोऽतोदननः मनसू.५०चक्षते पदोकः॥
| सेत्स०१सू.११६२चसे चलाथे चड्वेचसेचवहे चस्महे चसीन चशंभचष्ट अचसाता अचान|| चक्षिङो नपिरव्याजकशानीणादीवांवक्तव्यो १ चरव्यो चरव्यतःचरव्यु:चक्शो चक्शतुः चक्शुः चचसे रख्यायात रव्येयात कशायन क्रशेयात रव्यासीष्ट कशासीर रयाना २कशाता २ रव्यास्यान | व्यास्यते कशास्यनि क्शास्यते अरख्यास्यन अरव्यास्थत अक्शास्यत् अक्शास्यन पुषादित्वान्डं:
अरव्यत् अस्यतिवक्तिरव्यातीनामात्मनेपदेसेडवाच्यः२ अरख्यन अक्शासीन अक्शास्त इडस्तुती | खसेचपानसाना वृ०१०१सू१० ईट्टे ईडाते ईडने ईडीशो सध्वयोरिक्तव्यः ३ ईडिपे ईडाई। उधेईडे उड्डहे ईटहें ईडीन ईट्टी रोड लडोवस्यने ४ ऐडई ईडांचके ईडिपोध ईडिना ईडिष्यते ऐ डिष्यन ऐउष्टं ईश ऐश्वर्ये ईष्टे शिर्ष ईशान ईशा ऐष्ट ईशोरके ईशिषीष्ट ईशिना ईशिष्यने ऐशिष्यत्न | ऐशिष्ट आस उपवेशने आस्ते आसीन भास्तांआस्त कासादित्वादाम् आसांचके आसिषीप आसिना | || आसिष्यते आसिष्यत आसिष्ट वर आच्छादने वस्ते वसीत अवसिष्टे षङ्माणिगभविमोचने आदे://
15२०१म९रद
E
LES
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________
ष्णःस्नःमसू०५६) सूने सुवान सूनां सूतेः पित्तिगुणाभावोवाच्यः ५.सुवै सुवावहै सुवामहे असूनसु
वे स्वरनी पसू निवेद सबिषीष्ट सोषीष्ट सविना सोना सविष्यने सोष्यने असयिष्यन असोष्यन असाविष्ट असोष्ट शीड-स्वमै शीड सर्वत्रगुणोभवत्यपिविषये शेते शयाने शीडोतोरुन शाङ परस्यात् इत्येतस्थरुडागमो भवति शेरने शयीत शेतां शयानां शेरनां अशेन अशयानां अशरत || शिष्ये शिष्याने शयिशीष्ट शयिता शायिष्यते अशयिष्यन अशयिष्ट ई-अध्ययने अधिपूर्वःअयानेजा धीयानेअधीयने अधीयित अधीतां अधीयानां अधीयनाअध्यन इयादेशेकने पश्चादडागमत्यं अध्येयानांअध्ययन इङोणादीगावक्तव्यः अधिजगे अध्येषीष्ट अध्येतामध्येष्यने अध्यैष्यत इडोबा गीसोलाङच नपरस्यपत्ययस्याङत्वंयाच्यं हित्वादोन अध्यगीष्यन अध्यगीष्येतां अध्यगीष्यत अ ध्यैष्यन अध्यगीष्ट अध्यगीपातां अध्यगीपन अध्यै अध्यैषानां अध्यैषन इत्यात्मनेपदिपकिया | ॥अथोफायपदिपक्रियापदश्यते हिमपीती अकारउभयपदार्थः १ देटिदिष्ट दिष्यान दिषा|| न रेष्टु शिष्टान् द्विष्टा अडेटेड आदि आदिषुःअहिषन अरिष्ट दिरेष दिहिरिष्यानहिसा
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________
मा.स्व.
टेष्टे देशदेश्यनिदेश्यने अवेक्ष्यत् अदेश्यन हशषांनात्सप०१सू११० अदिक्षत रिक्षतं सस्यात्म | २ नेपदेस्वरीटिलीपोवाच्यः अदिक्षानां परिक्षन दुहमपूरणे दादेर्घः(१५०९सू०६० दोन्धिडग्ध-दुहं- | निधोक्षि दुग्ध-दग्धदोमिड डह्म दुग्धेडस्यात्दहीत दोग्धुहकारस्यक्तचिन् झसमारोवाच्यः२९ पिटुग्यो अधोक् अयोग् अदुग्धी अदुहन अदुग्ध दुदरोह हुडहेडसात धुक्षीट रोग्यादोग्या धोक्ष्यति | योक्ष्यते अधोक्ष्यन् अधोक्ष्यन अधक्षन अधुक्षन दुहदिहलि गृहन्यः सकोलग्यावकारतवर्गयोरा नि २ अदुग्ध अधुक्षातां अधुक्षन अदुग्धाःअक्षयोः अधुक्षार्थी अधुग्थ्य अधुमध्य अधुक्षावहिब दसहि अधुक्षामहि दिहूउपचये देग्यितर लिहआरपादने होटः १८०९सू०११ लेदिनदन्छु । अस्तुती आदेष्याःनःप.९सू०६६) ऊरोप०१सू०१२० स्तीनि स्तवीनि स्तुनः स्तुवीनःस्तुवंति स्तु तेस्नुपाने स्तुयान स्तुवीयात् स्तीनुस्खवीतु स्तुतात् स्तुपीतात् स्तुता स्तुवीनां स्तुवंतु स्तुहि स्तुतात् स्तुचीहि स्तुवीतान् अस्तीत् अस्तवीन अस्तुना अस्तुबीना प्रस्तुवन अस्तुन अस्तुवात तुशव तुष्टवतुः तुष्टुवुःकादित्वान्ने तथ्य तुष्टुवथःतुष्व तुष्टाव तुष्टुव तुष्टुम तुष्टुचे स्तूयात् स्तोषीरस्तोता
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________
स्तोता स्तोष्यनि स्तोष्यने अस्तोष्यन अस्तोष्यत स्तुसुजापेसेस्टिवक्तव्यः ४ अस्ताचीन अस्तोष्ट व्यक्त यायाचि अबादावीपितिस्मिन्नुपईकारःमत्ययो भवनि नकारसकारमकारादीपितिपरे अबादविषये
चीनि बून अवनि बवीषि बूथः अहश्चपंचानांबुवउत्तरेषांनिबादीनांपंचानांणबादयःपंचादेशाभवति बुवआहश्चादेशोभवति । आह आहेतु आहुनथे आहोहकारस्य नकारादेशोभवनि परे आ थ आयुः बूथ बवीमि बूबःबूम-बूयात् बबीनबवीतु बूता ओबवान अबूनबुवोवाचः सुवोवचिरादे शोमवात अनेपिविषये इकारइन् उवाच ऊचे अर्वाचन अयोचन शेषस्यपूर्ववत्यकिया ऊर्ण आता दने बुद्धिःहसादोपिनि ऊोनि कोनि ऊोतेर्गुणोदिस्योःहन्दपवादः ९ीर्णोन्
औःऊनि राम्न • खरादेपरः खूरादेर्धाताहितीयोऽव्ययो हिसक्तःसखरोद्धिर्भवनि ११ वं रात्परःसंयोगादयोनदाहिन ऊर्णनाव ऊर्णनुवत ऊतिरिडादिःमत्ययोवाडित १३ऊर्जुन विथ ऊर्णनविय ऊर्णयान ऊर्णविषष्टि कर्णपिषीट मणीपना अर्णविना ऊर्जाने बाटः सोपरे ११ पक्षेगुणः ओवीन औMवीत् और्णवीर और्णविष्ट ओर्णविष्ट इत्युभयपदिनीलुम्विकरणाअ-||
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________
영
दादयाघानवः लुम्विकरणम्यापिजुहोत्यादिगणस्यविशेषः हुदग्नादनयोः वादचिहुइत्यादेर्गणादुत्पन्न स्थापोलुग्भवति तस्मिन् लुफितियानोर्विचनं १ कुहोशुः(प०१सू०६४ गुणः (१०१सू०११) जुहोनिज हुतः देटिरुजादुचरस्यानइत्येतस्याद्यांग जुनिजुहोषि जुहुथःजुहय जुहोमिजुहवःजुहम-जुह यात् जुहुयानो जुहोतु हनान जुहुतांजलते हर्षि जुहोनेरुत्तरस्यहर्धिर्भवनि जुहुधि अजुहोत अजु हुतो अहासीत्युक्तेपाः अनउस दिसतादनउसभवति अजुहः अजुहो:अजुहुन अजुहुन अजुहा व अजुहब अंजुहमजुहाव जुहुरतुः जुहतः जुहाविथ जुहोथ भी वहीणांआमवावक्तव्यः सलुग्वन लकिमनि धानोईित्वं जहुवांचकार हयात होता होष्यनि अहोष्यत अहीषीत् अहोष्ट अहीषुःभिमाना जितु विनिविभीत हिनिहस भय इकारोवावक्तव्यःसावधानुके विभिनःविष्यात विक्षीया विभियात् विभिनात् विमानानु बिभीता विमिता अबिलयु विभाय पक्षे आम विक्षयांचकार भीचान भेता श्रेष्यनि अमेष्यत अशेषीनहीलज्जायाजिकति जिहीतःजिलियान जिल्हीयान जि || १०१ देत अजिरून अजितीनां अनियुजिहायजितियतुःजितियुजिह्वयांचकारहीयान देना है।
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________
ष्यति अद्वेष्यत् अह्वैषीत् पृपालन पूरणयोः ऋमोरिः पूर्वस्य ऋणोः पूर्वस्यऋकारस्य इकारोभवति ल किसतिगुणः ९म० १ सू०११) पिपर्त्ति पोरुर् पवर्गादुत्तरस्यक कारस्यउ र्भवति किति ङिति चपरे खोहिसे (३०१०१ सू०७) पिपूर्त्तः पिषुरति पिपूर्यान् पिपर्त्तु पिपूर्तात् पिपूर्ती पिपुरतु पिपूर्हि अपि पः भूपोर्द्विस्योरडागमो बावक्तव्य इतिकेचित् अपिपरत् अपिपूर्ती अपिपरुः अपिषः अपिपरः अ पिपूर्त अपि पूर्व अपिपरं अपि पूर्व अपिपूर्ण पपार ऋसंयोगादेर्णादे रफित्वंवाच्यं - कित्वाभावाद् णः पेपरतुः पयेरु: पपरिय पूर्यात् ईटो यहीं ( म ० १ सू० १२९) परीना परिता परिष्यति परिष्यति अप ||रिष्यत् अपरिष्यत् अपारीत् वृद्धि हेती साविटोनदीर्घः ९ अपारिष्टां अपारिषुः ह्रस्वोपि पिपात्तरस्ति पिपर्ति पिष्टतः पिप्रति पिष्टयात् पिपर्नु अधिपः अपि परन अपिटतां अपिपरुः अपिपः अपिपरः पू पार पपतुः पपुः रिनोरिङ् मियात् पत्नी हनृतः स्यपः (म० १ सू० १०८) परिष्यति अपरिष्यत् अपार्षी तू ओहाकृत्यागे ओकाविती जहाति देस्तो लोपो नुवर्त्त ने इकारश्च द्विरुक्तस्य धातो राकारस्यलीपोभवति ङितिस्वरे इकारश्च ङिति हसे परे १० जहीतः जहाने राकारस्य क्रुिति हसे इववाच्यः ११ जहिन ज
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा.व.
। हान जहााटादाबालोपोवाच्यः१२ जयान जहानु जहीनान जहितान जहाना जहिता जहतु ईनीहो । जहानेहौंपरेईकार: सिद्धएवपक्षे आकारईकारी भवनः १३जगह जहिहिं जहाहि अजहान अजहींग तो अजहिना अजहःजहोजहतुःजहाजहिथ जहाथ दरदरे प०१सू०१२५हेयान हाता हास्याना अहास्यन् अहासीन कगतो रिपोरिःपूर्वस्य प. सू०६० असवर्णखरे पूर्वस्ये इयादेशोभवनि इयर्ति इग्ननः इयति इयान इयतु इयतात् इयता इयतु इयहि इयतात इयनं इयन इयराणि इ|| यराय इयराम रेयाऐयरत् ऐयतां ऐया ऐया ऐयरःएयतं ऐयन एयरें ऐयव ऐयम रेः (मनसू०६६ वृष्टिः आर आरतुःआरुःगुणोतिसंयोगायोः (मनसू०१३० अर्यान् अनी रिष्यति आरिष्यत् का
शो पुपादित्यानं उपत्ययःसेरपवादःगुणः(१०१सू.१०आरन इतिपरस्मैपदिनः अथात्मनेप// दिनः ओहाङ्गतौ भृक्षांलुकि डुभृजधारणपोषणयोः ओहाड़-गतीमाङ्माने इत्येतेषांपूर्वस्या-|| कारस्य इकारोभवनि लुकिसान पस्तौ (प०७ सू०१७जिहीने जिहाने जिहने जिहीन जिहीतां अजिहीनजहे हासीष्ट हाना हास्यने अहास्यन अहात अहासाता अहोसन मामाने मिमीने मिमाने
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________
मिमने मिमीने मिमीनां अमिमीनां ममे मासीष्टमानामास्यते अमास्यन अमास्त इत्यात्मनेपदिनः अ योभयपदिनः भृधारणपोषणयोः डुआविनी विनिविभृतःविषति विवृते बिभृयान् विना ॥ न बिभर्तु विभृतौ अविभःअविभूनां आबासः अविभृत बार बचतुःबाबमर्थ बच्चे बिभरांच। कार विश्भरांच बिभरामास बिभरांबभूव यादादोषियान भृषीष्ट भर्ना हुन्नः स्यपः(म०१ सू.१०० मा रिष्यनि मरिष्यने अभरिष्यन अमरिष्यन अभाषा उत्प०२ सू०३) अमृत डुदादानेददानि दादेः ॥ ||हिरुक्तस्यदाधोराकारस्यलोपोभवनिडिनिपरे १ दत्तः ददनि दने ददाते ददने ट्यात ददीन ददातु दत्तार
दत्तां ददन दहादाधीराकारस्यैकारोभवनि पूर्वस्यचलोपोभयनि होपरे २ देहिदत्ता अददात् अदनां अद|| दुःअदनददीददे देयाददासीष्ट दानादास्यति दास्यने अदास्यत् अदास्यत दादेःपे (प.१ सू." ४३) अदान् अदाना अदुःदाधास्थामित्वंसाईतम् अडित्यान्नगुणः लोपोहस्वाइझसे (म०२ सू०१५) अदिन अदिषानां अदित डुधाञ्धारणपोषणयो दधानि ददे स.९सू०१) पूर्वस्याडितिग्नसेधः || मनातस्यदधातेः पूर्वदकारस्यधकारोषयनिडिनिमसेपरे ४ यत्तदनि धत्ते देय्यान दधीनदधातु धे।।
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-ख.
हि यत्तांअदयात् अट्या अट्नयो दधेयेयान धासीष्टयानाथास्यनिधास्यते अधास्यन् अधास्यन दादेःपे(सू ॥ १२ ४३ अधात अधिन णिजिर शोचपोषणयोः इरिन् आदेःष्णःस्नः मानसू.निजांगुणःनिजविजविषांपू वस्यगुणोभवनि लुकिसान ५नेनेति नेनिक्त ने निजनि नेनेशि नेनिक्यानेनिक्य नेनेजिम नेनिजः नेनिज्म ननिने नेनिज्यान नेनिजीन नेनेनु नितान् नेनिक्ताम् नेनिजतु ननिधि नेनिक्तान नेनिक्रनेनिक्त देव रेऽपिनोपधागुण-हिसक्तस्थानोरपिविषयपिति खरेउपधायागुणोनभवति इनेनिजानि नेनिजाव ने निजाम ननिताअनेन अनेनग अनेनिता अननिजःअनितानिनेज निनिजेनिज्यान सिस्योः(पर सू.२०)निक्षीटनेता नेता नेत्यनि नेस्यने अनेश्यन् अनेक्ष्यन निजन अनिजनां भनिरोनामिवतः (पासू०७२) अनेक्षीत् अनेक्तां अनैःविजिथाभावे वेवेक्ति नेनेतिवनविप्लव्यामो वेवेष्टि वेषि देवेविष्यात वेविषीन वे वेष्ट वेविष्ट अवेवेद् अवेवेड विवेष निविषेविष्यात विक्षीष्ट वेष्टा वेश्यान वेस्या ने अवस्यत् अवेश्यन लित्पुषादेर्ड (म०१ सू०१०९० अविषन् डोवेतिकचिन हशषांनात्सक (पासू००१०)२ विसत् आपसन रतिलुविकराणाहादयः अथदिवादयः दिबुकाडाविजिगीषाव्यवहारयनिस्ता
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________
ति मोदसरस्वमकानिगाना दियादे दियादेर्गणायःमन्ययोभयान चतुर्युपरेषु अपोपवादः१ योनिहसे
१. सू.दीन्यात दायेन दीयत अदीच्यत् दिदेवदिदिवनःदिदित दिदेविय दीयात देविना दे विष्यतिअदरिष्यन अदेवीत् षिवृतंनुसनाने सांयति साव्येत् सीव्यतु असीव्यनसिषव सीव्यात सविध ता सेरिधान असेविष्य असेवीन नृतीगावविक्षेपे ईकारेत नृत्यनिनृत्येन नृत्यतु अनृत्यन नगर्न न नृततुःनन्तुः नृत्यात् नार्तता नर्सिष्यान अनर्तियन नन्
तृ तकृतासस्यासोरेवावक्तव्यः न स्पॅनिअनस्यैत अन त्हर् वयोहानी ऋतर्मनसूबोर्धिहसे मम०१० सू०७)जी यौनजीर्येन्जीर्यतु अजीर्य जारगुणाः (१०१ सू०११)जजरतुःजजरुःजार्यान ईटोयहां मनसू १२९ जरीताजरिताजारिष्यनिजरीष्यति अजरिष्यत अजरीष्यन रितीवारपासू०५० अजरन अ जारीत शोतनूकरण ग्योःयमत्यये परेधातोरोकारस्यलोपोभवनि ३ श्यति श्येन श्यतु अश्यन् शशेगे | शायात् शाता शास्यनि अशास्यत वासिलोपः अशा अशासीन छोउदने व्यतिव्येन छातु ।। ज्युनचलोडायान् छाना छास्थतिअडास्यत् अछान् अचासीन षोतकर्मणि स्थनि स्येन् स्यतु अस्य ।
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व.
नससी सेयान सानासास्थान असास्यन असात् असासीन दो अवरवंडने धनियेत यत्तु अयन दो देयान दा इ.१ नादास्यनि अदास्यन अदात् राट्साध संसिन्ही राध्यति राध्येत राथ्यतु अराध्यतराधराधनाहिसायकि प०१. नियादीसारथपिचैव पूर्वलोपोया ४ रेधनु: राधतु :राध्यात्रा रास्यनि अगत्स्यत् अरान्सान भराशंइषसर्पणे इयान इष्येत इयतु रेष्यत् श्येष स्थान एषिना राषष्यति ऐषिष्यत् एषीत् व्यधत्ताडने यहांकितच प०३१२० विध्यान विध्येत् विध्यतु आविध्यन् विष्याचव्याव्यस्यति अव्यस्थत अ व्यासीतं अव्यांचा अन्यात्सुःपुष्पुशे पुष्यनि पुष्येत् पुष्यतु अपुष्यन पुपोष पुष्यात पोशा पोस्यति अ पोस्यत् अपुषत् श्लिष्भालिंगने श्लिष्यनिश्लिष्येत् श्लिष्यतु आश्लिष्यत् शिश्लेषतिष्यात् लेटा लेस्य नि अग्लेस्यन हशषांतासक्रम.सू.
पाश्लिषेरालिंगनेसक्ङापवादः अस्तिक्षकन्यांचैत्रः अ नालिंगने समलिषन्जतुकाष्ठंतृपपीणते नृपयनितृप्येत् तृप्यतु अतृप्यन ततपतृप्यात धादित्यादि | डिकल्पेन नर्पिता वसा तर्सा रारोझसेदशा (मानसू०१११० तर्पिशनिवस्यनि तपपनि अनर्पियन | १०४ |अत्रस्यत अतय॑त् स्पृश पेशकशपांसिवितव्यः परधादित्वाइट् अनीत् अवाप्सीत् अताप्ती
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________
तपुषारित्वान् : अतृपत् एवं हर्षविमोहनयोःप्यान मुहचिये मुद्यात सुमोह मुस्यात् टुहागनाय बदत्वेवारहमपा.१२) मोदा माग्या माहिना रधादिलाइ मोस्यान मोहियान अमास्या भयो हिष्यन पुपादित्वात् उ: अमुहन भमोहीन अमोसीन अमुसन णशअदर्शने नश्यति ननाश फ्णादिस्वादेवपूर्वलोपो नेशनुःनेशःनश्यान् मस्जिनशोझसेनुमबक्तव्यः उशपराजादेषः१मसू. १३) नंशनशेःषांनस्यनशेषांतस्यणवनस्यात पनंशनशितानस्यनि नशिष्यान अनशिष्यत् अनं क्ष्यत पुपादित्यान्ड डेनशेरनगरवावाच्यं ९ अनेशन् अनशन शमदम्उपशमे शमांदीर्घःशमादीनां दोभवति येपर अयादीविषयेच १. शाम्यनि शाम्येत् शाम्यतु अशाम्यत् शशाम शेमनुःोग्नःशम्या| न शमिना शमिष्यात अशमिष्यत् लित्पुषादेर्ड:अशमन् अशमीत् इति केचित् दम् यमनस समक्ष म्कम मद् एतेशमाट्य रूपंतइन् जिमिदास्नेहने आजीनी मिदेर्यगुणोवतव्यः। मेद्यान मेयेत् मेद्यत अमेयन मिमे मिमिदनुःमिमिदुःमिद्यान मेदिनामेदिष्यनि अमेदिष्यत अमिदन अमुलेपणे | अस्यानास अमिता असिष्यनि अस्यने थग्वक्तव्यः१२ आस्यन इनिपरस्मैपदिनः अयान्मनपा
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा स्व.
दिनः जनीपादुर्भाने ईकारेन जाजनीजोःजनीमादुर्भाचे ज्ञापयोधने अनयोर्जादेशो भवनि चतुषुपरेष। जायतेजायेत जायतां अजायन गमावरे पासू०१०७० श्रुत्वंजजोर्जःहम०९सू०२१ ज जान पोष्ट जनिताजनिष्यते अजनिष्यन अजनिए पदादेस्तानकर्नर्यपि सेरिणयक्तव्य दीपादियोवारप दीप्जनबुधपूरिनायियायि एतेपदादयः लोपःणसंयोगेननोलोपोभवति जानवध्योनधिः । ०४ सू.११० अजनि अजनिषानांदीपोदालो दीयते दीयेन दीयना अदीप्यत दिदीपेदीपिषीट दीपि तादीपिष्यने अदीपियन अदीपिष्ट अदीपि पूरिभाप्यायने पूयते पूर्यंत पूर्यतां अपूर्यनपुपूरे पूरिषीय पूरिता पूरिष्यते अपूरिष्यन अधरि अपूरिष्ट पद्गो पद्यते पयेन पयता अपयन पदपत्सीष्ट पत्ता प स्यने अपत्स्थत अपादि अपलसाना अपत्सन बुधअवगमने बुध्यतेबध्येन बुध्यतां अबुध्यत बुबुधे ||आदिजबाना १८०९ सू०७)सिस्योः(प०२ सू०२०) रखसेपाझसाना सम०४ सू०१० मुत्सी
बोहर भोत्स्यते अबुद्ध अनुत्सानां अभुत्सत अयोधिताय.पालनसंनत्यो तायते तनाये नायिषीरना || १०५ यिना नायिष्यने अनायिष्यन अनायिष्ट अनायिकप्यायिङ्सी प्यायने पप्याये प्यायिषीष्ट प्यायिनाप्यायि|| |
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________
व्यने अप्यायिष्यन अयायिष्ट अप्यायि अप्यायिषातां इमोहोचादिकी इत्यात्मनेपदिनः अयोगयपदिनःणहबंधने नह्यति नयने नीत्नीत नयन नयना अनयत् अनयनननाहनेहतुःनेह निहि थनन नेहेनयात्नत्सीट नहोधः१५.१.सू०१) नर नस्यनिनत्स्यते अनत्स्य अनत्स्यत अ नात्सीत् अनारे अनात्सुःअनत्स अनसानां अनसन इत्तियविकरणादिबायोधातवः अथवादयः नवादावुभयपदिनः अभिपवे उपयपदार्थःआदेःष्ण स्नःपसू.दारवादेणःस्वादेर्गणाला प्रययोभवति चतुर्पपरेषु अपोपवाद-नूप विकरणस्यनुमत्ययस्य चाणोभवतिपितिपरे सुनो। निसुननः नुथानो पासू०९४) सुन्वनि सुनापि सुनुथःसुनुथ सुनोमिउर्वमोवीलोपः असंयोगादत्तरस्य प्रत्ययसंबंधिनउकारस्यवाली पोभवनि वमोः परयोः सुनुवः सुन्वःसुनुवः सुन्मः सुनुते सुन्चाने सन्चने | सुनुयात् सुन्दान सुनोन् सननाश सुनुना सुन्वंतु ओहि मत्ययसंबंधिनउकारादत्तरस्य हेर्नुग्भयनि ४ वायहणासंयोगान्न नेनतणाहत्वक्ष्ण हीयत्न सुनु सुनुतात् सुनवानि सुनता असुनोन् असुनुन सुषाव सुषुवतुःसुषविथ सुषीथ सुषुवे सूर्यात सोपाठ साता सोप्यान सोप्यने असोयन असोष्यतस्व
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-वसुधजापेसारड़ावक्तव्यः५ असावीत् असोषीत दुसुस्तुनधातूनामिडेनिकेचिन असविष्ट असोष्टचिञ्च |
|यनचिनोनि चिननेचिनयान् चिन्वीन चिनीनु चिन्ना अचिनौन आचनुन चिनोने सणादकत्वं वावाचे | पं.
चिकाय चिक्यतु:चित्यु:चिचाय चिस्यचिच्येचीयानचेपरचेता २ चेष्यति चेष्यने अनेष्यन् अचेष्यत अषान् अचेष्ट स्तृनआछादने स्तृणोनि स्तृणने तस्तार गुणोनिसंयोगायो नमसू.१३०नस्तरतुःनस्लर तस्तर्य नस्तरेस्तात संयोगादिकदंन राजांसास्योरात्त्मनेपदेइड्रावक्तव्यः स्तरिषीधाम २सू.३) स्तृषीष्ट स्तन र स्तरिष्यति स्तरिष्यने अस्तरिष्यत् अस्तरियन अस्तात् अस्तारिष्ट अस्तृत - अवरणे प्रणोति प्रणने बवार ववतःवयःणोतेस्थपोनित्यमि विवारथ ववथः वब क्यार ववर वजन व मबबे पट्टे बियाच वरिषीष्ट ईरोयहाँ पासू०१३९) वरीषा बारतावरीता वरिष्यनिवरीथनि मरिष्य ने वरीष्यते अवरिष्यत् अवशेष्यन् भवरिष्यन भवरीष्यन अवारीत् अवरिष्ट अवरीष्ट अवत धजकंपने
धनोति धूनुतेथूनयान धन्वीन धनोतु भूननां अधूनोत् अधूनुन दुधाचे दुवे थूयात् थविषष्टि धोषीष स्वर || १०६ ॥ तिसूनिसूयतिधूञयादानावा धावताधाता थविष्यात पाण्यान अधविष्यत् अधोष्यन अधावीत ||
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________
अथविष्ट अधोष्ट इत्युभयपदिनः अथपरस्मैपदिनः हिंगनौवृद्धौच हिनोति द्विरुक्तस्यहिनीनेः कुत्वंवाच्यं १ जिघाय ही यात् हेता हेष्यति अहेष्यत् अहैषीत् शुक्लशक्तौ शक्नोति शशाकलोपः पचांकियेचा स्यरप्र०१ सू०८०) शेकतुः शेकुः शक्यात शक्ता शस्यति अस्य अशकत्वमनों इदिन ९म०१ सू०६३) इतिनुम् धिन्विकृण्व्योनेलोपोवाच्यः चतुर्षु २ यवयोर्वसैहकारेचलोपः ३ धिनोति धिनुया नधिनोतु अधिनोत् दिधिन्व धिन्व्यात् धिन्विता धिन्विष्यति अधिन्विष्यत् अधिन्वीत् कृविहिंसायां कृणोति चकृण्व धिनोतिवन शुश्रवणे श्रुवः शृश्रुवः शृर्भवति चतुर्षु परेषु ४ शृणोतु शुश्राव सुम्प्रोथ शु यात् श्रोना श्रोष्यति अश्रोष्यत् अश्रोषीन् इतिपरस्मैपदिनः अथात्मनेपदिनः अशृङ्-व्यामो ऊङाविनो अनुते।। अभुवीत अनुतां अद्भुत जगशां (प्र. १ सू० ८२२ आश्वोर्यादी (म० १ सू०३०) ओनशे उदिनोवा प्र० १ सू० ६९) अशिशीष्ट अशीष्ट अशिना अष्टा अशिष्यते अक्ष्यने आशिष्यत आक्ष्यत आशिष्ट आष्ट आक्षा ।। तो आसन इत्यात्मनेपदिनः इतिनुविकरणाः स्वादयः अथरुधादयः तत्रादावुभयपदिनःरु ||धिरावरणे इरित रुथादेर्नम् रुधादेर्गणान्नम् प्रत्ययो भवति चतुर्षु परेषु अपो एवादः १ मकारःस्था
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-रव- || ननियमार्थः पात्वं नथोईः पासूरुणहि नमस्योस्य महसू०२)रंथरुंधनि रुणसिरुंधरंह/
रुणमि संवरुध्मः5थेरंधाने रुंधते संध्या रंधीन रुणडुरंद्धा अरुणत अरुणद् अरुंध अरोध रुरुधनुरुरुधुरुरोधिय रुरुधे रुरुधाते रुथ्यान्रुत्सीष्ट रोहारोत्स्यनि रोत्स्यते अरोत्स्यत् अरोत्स्य नअमिटोनामिवतःप०१सू०७२।अरोत्सीत् सिस्योः (प०२०२८) अरुन भरुत्सानां प्ररुत्सतहार नोवा (प.सू.५० अरुधन्उछिदिदातिदेवनयोःउइवितो छणत्ति बनः बंदति छेते छंद्यान छ। दात णत्तु वृत्तां अपात् अणदःसःदकारस्यवासकारोभवनि सिपिविषये ३ अर्णःअई णन् अणदेअळुत्तचाईचदे छेयान् कृत्सीष्ट छाईपीष्ट उहिला लर्दिष्यति छयति चर्दिष्य| ने लय॑ने अहिष्यन् अउय॑न् अबर्दिष्यन अय॑न झरनोवा (पासू०५० अब्दतअन |ति अर्दिष्ट उतदिहिंसा नादयोःतृणति तनःनिर्गुने यान दीन नृपात्तु तृता अतृणधा तंततनतत्तृदेतृयाने तृतीष्ट नाषीट नर्दिष्यनितपतिलाईयत नय॑ते अनष्यित अनयंत आ॥१.७ नयिन अतर्क्सन भतृदन अनझेन नृत् तृ छूत सयोसे-सादेड़ा भतारेष्ट इत्युभयपादः
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________
नः अथपरस्मैपदिनः शिविशेषणे शिनष्टि शिष्टः शिषंति शिष्यात् शिनष्टु अशिनट् शि शिष्यान् शेष्टा शेक्ष्यति अशेष्यत् अशिषन् हिसिहिंसायां इदितः ९प० १ सू०६३) नमः नमः प्रत्ययात्य रस्य नस्य लोपो भवति १ हिनस्ति हिंस्तः हिंसेति हिंस्यात् हिनस्तु धौसलोपोवा सस्यदइति केचित् हिंधि । हिंद्धि अहिनन् अहिनद् दिपिसस्पदः सिपिवा २ अहिनन् अहिनःजिहिंस हिंस्यान् हिंसिता हिंसिष्य निअर्हिसिष्यन् अहिंसात् भंजो आमने आइन भनक्ति भक्तः बभंज भंजान भक्ता संक्ष्यति अनं क्ष्यत् सावनिटोनित्यवृद्धिः अनिटोधातोर्नित्यंवृद्धिर्भवति परस्मैपदेसी परे ३ अभासीन अभोक्ता अभीक्षुः अंजू व्यक्तिमृक्षण कांतिगतिषु अनक्ति अंज्यात् अनक्तु आनक् आन आनंज्य अंज्यात् अजिता अंक्ता अजिष्यति अस्यति आजिष्यत् अक्ष्यत् अंजेः सौनित्यमिडाच्यः ४ आंजीन इतिप रस्मैपदिनः भयात्मनेपदिनः जिरंधीदास भिईती इथे इंधीत इंद्रा ऐंध इंधांचके इंधिषीष्ट इंधिना इधिष्यते रोपिष्यन ऐधिष्ट इत्यान्मनेपदिनः इतिनविकरणारुधादयः अथननादयः सर्वेउभयप दिनः ननुविस्तारे तनादेरुप् ननादेर्गणादुष्प्रत्ययो भवति चनुर्षु परेषु अपो ऽपवादः नृपः (म०१३ सू०२)
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व
ननोनिननने ननुयान् तन्वीत तनोतुननुतां अननोन अननुन ननाननेननुः तेनु नेनेनन्चात नानषीष्ट तान नानानष्यनि नानिष्यने अतनिष्यन अननिष्यन अनानीत् अननीत अनानष्टननादेरकारीतेस्तन थासो वासिलोपोवाच्यः२ लोपस्वनुदात्ततना(म०४ सू०७)अन्न अनथाः अननिष्ठाःसणुक्षिणहिंसायांस णोनिक्षणुते क्षणुयात क्षण्वीन क्षणोतु क्षणुना अक्षणोत् अक्षणुन चक्षाणचसणे क्षण्यातक्षणिषा||
क्षणिना २ मणिष्यतिक्षणिष्यने अक्षणिष्यत् असणिष्यन रायनक्षणेरमासूनिन थाष्टिः अक्षणीन अक्षणिष्ट असन असथाः अक्षणिधाननादेरुपधायागुणोवापिनि क्षणोनि क्षेणोनि अक्षेणीन् अक्षिन अक्षणिष्ट पनुदानेसेने सायात् सन्यान असान असनिष्ट असाथा असनिष्टाःडु सञ्करणे डावती गुणः(म.१सू०१४) नूपा(म०१३सू०२० करोनाडित्यदुःकरोनेरकारस्यउकारोभन निडिनियनकोपरनः कुरुनःकुर्वनि क्रीषिकुरुथः कुरुथ करोमि कुरबुरो दीर्घः५ कृषीनित्यंवमो रुलोपोवाच्यः६ कुर्ष कुर्मःकुरुने रुजोयेश उत्तरस्यउपमन्ययस्यलीपोभवति येपरे ७ कुर्यात कुनि करोतु कुरवाणि कुरुना कर अकरोत् अकुरुन चकार चक्रतुःचकुचकर्थनके क्रियान कृषीष्ट कर्त्ताक
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________
रिष्यति अकरिष्यत् अकार्षीत् अकृत् अकृषानां अकृषत संपर्युपेभ्यः करोतेर्भूषणेऽर्थेसुट् संस्करोति अद्वित्वव्यवधानेपिसद्स्यान् समरकरीतू संचस्कार ससुर कुञोणादीनित्यमिडाच्य १० संचस्करिय एवमुपस्कुरुते मनु अवबोधने मनुते मैने मना बनुयाचने परस्मैपद्ययमित्येके वन ते इत्याविक्ररणास्तनादयः अथतुदादयः तत्रादावुभयपदिनः तुव्यथने अकारउभय पदार्थः तुदादेरः तुदादेर्गुणादः प्रत्ययो भवति चतुर्षु परेषु अपो ऽपवादः १ ङित्वान्नगुणः तुदति तु दूते तुदेन तुदेन तुदतु तुदतां अनुदन अनुदन तुतोद तुतुदे तुद्यान् तुत्सीष्ट तोता तोत्स्यति तोत्स्यने अ नोत्स्यन् अनोल्स्यन अनोत्सीत् अनौना अतीत्सुः अतुन अनुत्सानां अनुत्सन कासजोपाके ओइन अन्यभसोजः झस्परत्वाभावे सस्यजो भवति २ यहां कृतित्च (प्र०३ सू० १२) अमत्ययो ङिद्वत् ३ सृज्जति भृज्जते बच्चज्न कसंयोगात् ९८०१ सू०६१) इनिकित्वाभावान्नसंप्रसारणं बच्चज्जतः व काज्जुः वज्जिय बाष्ठ बज्जे फाज्जूतेः सकार रे फौलु स्वा रमागमोनपिवावाच्यः ४ बेभ बभर्जे भृज्यात् पर्ज्यान् काक्षीष्ट भष्टाष्टा भर्थ भक्ष्यति भस्यति अध्यक्ष्यत् अमर्त्यन्
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________
अचाक्षान् अभाीन अपर अभी दिशभनिसर्जने दिक्षार आरक्षन आदिक्षन क्षिप्रणेक्षि सीट अक्षिस पविलेरखने कुक्षीट क्रशका अकाीत् अकालीन अवक्षन अकृष्ट अकृक्षाना अकृक्षतमिलसंगमने मिमिले अमेलिष्ट मुच्छ्रमीक्षयो मुचादेर्मुम मुचादीनांमुमागमोभवति अप त्ययेपरे ५सुचनिमुंचते मुमीच मुमुचे मुच्यात सिस्योः प०२ सू०२०) अनेनगुणाभायः चो कुः पृ. १सू०५२५०९) मुसीष्ट मोक्ता र मोस्यान मोक्ष्यते अमोक्ष्यन अमोक्ष्यन अमुचत् अमुक्त लुप्लछे दने लुपति लुप्सीट अलुपत विदूला विदनि अवेदिष्ट भनियमिन्येके वेत्तालिए उपदहे मत्तल || विदलिप सिचू कुन पि” खिद्रतेमुचादयःलिपतिलिलेपलिपन अलिपतलिपिसि || चिह्वयेनीनामात्मनेपदे सेझैवावाच्यः असिस विनु क्षरणेसिंचनि मिषेचसिच्या सिक्षीष्ट से| तारसेश्यनि असिचन असिचत असिक्त इत्युभयपदिनः अथपरस्पदिनः रुतीछेदने वं|| तनिचकन कत्यात कर्तिता कार्तिष्यति अकतिष्यन अकृतीत लुभविमोहने लोभिना लोया ||१८९ लोभीत चूनाहिसायंथनयोः चनिष्यान चयनि अचीत विधविधाने वेधित्ताकुटकौटिल्ये कुटग ।
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________
|देफ्रिड :प्रत्ययोडिन्द्धन कोट चकाटथ कुरिना अकुटी छेदने बुट्यान अनि ऊजथूछे। |दने ऊऊइती यहांकृितिच मसू०१२) श्वानि ववश्य ववचतुःश्चःवश्चिय ववष्ट वृश्याने ऊदिनोवा पासू०६९ बश्चिना वश स्कोरायोश्वरपासू०७०) पश्चिष्यनि वक्ष्यति अब श्रीन अवाक्षीत् अंबाशंकृविक्षेपे कनइर मनसू०१३८किरति चकार चकरतु कार्यात्कार ना ईटोयहां मानसू०१३९ करीना करीष्यति करिष्यनि अकरीष्यत् अकरिष्यत् अकारीत उपाकि रतेच्छेदेऽर्थेसुडाच्यः२हिंसायांपते ३ उपस्किनि उपचस्कार पनिस्फिरनि गृनिगरणे गिरति गिरतेरस्यपाल स्वरेवाच्यः । गिलतिज़गारजगालजगरतुःजगलतुःजगर जंगलुःअगारीन् अगालीन स्पृशस्पर्शने स्पंशति पस्पर्शस्पृश्यात स्पृष्य स्पर्श स्पस्यानस्पीति अस्पक्ष्यन अ स्पीत् अस्माक्षीत रोवा अस्पाक्षीत कृषादीनांवासिर्वक्तव्यः५तत्पक्षे हशषांतात्सुक्य || सूला अस्पक्षन पच्छज्ञीप्सायां संसारणं पृच्छति पमञ्च पपृच्छतुःपपद्रिय पपष्ट प्रख्या तपेश पस्यति अपाक्षात् सजविसर्ग सृजान ससर्जससृजनुः संसृजुःससर्जियसनष्ट सन्य।
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा स्व. || न रारोग्यसेरशा (मानसू०११४० सशस्त्रक्ष्यनि अस्त्राक्षान् टुमसजोशुद्धी दुश्रीइनो अन्यबसोजमाः ॥ .२
|| २०२० मज्जातममज्ज मंक्तामरिजनशोरझसेनम मानसू० मंस्यति अमांक्षीत अमांत प.२३ मांशुःविश्पवेशने वेष्टा अविक्षत् मृशामर्षणे अम्माक्षीन् अमासीत् अमृक्षत विच्छगतो आ यः (म०१ सू०९९० पिच्छायति विच्छायोचकार विक्च्छि विच्छायान् विच्छ्यात् विच्छाथिताविच्छिना अपिच्छायीन इषइच्छायां गमांछः मनसू.१०५) इच्छति इच्छन् इयेष एपिता राष्टा छुपस्पर्श | छेसा अछोप्सीन लिशगतो लेष्टा अलिक्षत रिपदपरियाते खिंदात्त रवेत्ता अरखेत्सीन पिशअवयः वेपिशनि पेशिना इतिपरस्मैपदिनः अथात्मनेपदिनः मृङपाणत्यागे अयकि कारस्यकडा. देशोभवान अकारेमययेयकिचपरे । नुधानोः (म०१ सू०९४७ म्रियते सपरोक्षस्यस्तादोमियने: || परस्मैपदंवाच्यं २ ममार मननु:मृषीष्ट मर्त्ता मारष्यति अमरिष्यन् लोपोहस्वास्झसे (प.२सू०१५५/
अमृन अमृषानां अमृषत र आदरदियनेदरे दृषीष्ट दर्ता हनृतःस्यपः मनसू.१००दरिष्यने आ॥ ११० दरियन अंत शृङ्-अवस्थान धियने तदन एड्-व्यापारे व्याप्रियते व्यापरिष्यते व्यापून व्यापृषानां
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________
||ओविजापायचलनयोः बिजने विजेन विजनां अविजन विविजे विजिना विजःपरइट किरक्तव्यः३॥ ॥ ननोनोपधागणः विजिष्यते अविजिष्यन अविजिट पोलम्जीवाडग्यांअन्यबसोजःप०२.सू.२) ल ज्जते ललज्जे अलजिष्ट इनिभषिकरणास्तुदादयः अथयादयः नवादाचुभयपदिनः टुकी दव्यविनिमयेनाश्यादेःयादेर्गणान्नामत्ययोभवति चतुर्षपरेषु आपोपवादः णत्वंकीणोनि ईह सेनाइत्यस्याकारस्य ईकारोभवनिहिनिहसेपरेकाणीनः नातःनाइत्यस्याकारस्य लोपोभवनिरि निखरेपरे ३कोणनि कोणासिकाणीथःकाणीथ कोपामि कोणीवःकाणीमाकीणीने कायायान कीणीनकीणातु कीणीनां अकोणात् अक्राणीत चिकाय चिक्रियतुःचिकियःचिकयिथान क्रिय चिकिये कीयान केषीष्ट केना २ केष्यनि केष्यने अकेष्यत् अकेष्यन अझैषीत् अकेष्ट पीनप|| ॥णे कांनीच पिपिये मीहिंसायां मीनानि मीनाति मीनोनिंदीडांगणारविषयेक्यपिच आत्या च्यं ४ ममोमिम्यतु:मिम्युः ममिथ ममाथ मासी माता अमासीत् अमेष्ट स्फुज आमपणे स्तंभु स्तुंभुस्कंभुरकुमभ्योनुनींश्च ५ स्फुनोनि स्कुनानि अस्कुनीत् चुस्कुषिषे अस्कोषीन् अस्कोष्ट ।
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व.
स्तंमुस्तुमुस्कंभुरकुंभुरोधने स्तनोति स्नामानि स्तुमनोनि स्तुनाति स्कामोनिस्कमान स्कुश्मोनकर स्कुम्मानिहसांतात स्तमान स्तुभान स्कमान स्कुभान अस्तमन जस्तभंसचुम्लुचराचुग्लंचश्विभ्य ०२५
रड्-वा६अस्तंभीर प्रश्पबने घादेहस्वःघादीनांहस्तो भवति चतुर्युपरेषु ७ पुनानि पुनाने पुनी यात पुनीत् पुनातु पुनीना अपुनान् अपुनीत पुपाव पुवे घूयात् पविषीष्ट पविता पयिष्यात पविष्यते अपविष्यन अपविष्यत अपावीन अपविष्ट कजाहिंसायां कृणानिरुणाते चकार चकरे कार्यात् करिषीष्ट अकारात् धूकंपने धुनातिधुनाते दुधाव अविष्ट अधोष्ट यहउपादाने ग्र हंगकितिचाप०३ सू०१२) गृहीतिगृहातःगृहीतं गृहायान गृहीत ग्रह्मान गृहीताहा गृही ना गृहतु हसादानही हसांतान स्यादेणादानःप्रत्यया भवनि होपरेनाप्रत्ययाभावः गृहाण अगृहां जयाह जगृहे गृयान ईटोयहां मासू०१३९) इतिई यहाषीष्ट यहीता यहीष्यात अयहीष्यत् अयहीष्यन अयाहीत भयहीष्ट इत्युभयपादनः अथपरस्मैपादनः पुष्पुष्टी प|११ ष्णानि पुष्णीयान पुष्णातु पुष्णीतात् पुष्णीता पुणतु पुषाण अपुष्णात पपाष पुष्यात् पापना
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________
पोषिष्यति अपोषिष्यत् भपोषीत् सुषस्तये मुष्णाति सुमोष मुष्यात् मोषिता मोषिष्यति अमोषिष्य त् अमोषीत् हिंसायां शृणाति शशार शशरतुः शशरुः शीर्यात् शरिता शरिष्यति अशरिष्यन। अशारीत् ज्यावं योहानी ग्रहादित्वात्संप्रसारणं जानाति जीनीयात् जिज्यो जिज्यतुः जिज्यु जि-| ज्यिथ जिज्याथ जीयात् ज्यांना ज्यास्यति अज्यास्यत् अज्यासीत् ज्ञाअवबोधने जाजनिज्ञोः मः ||११ सू०१) जानाति जज्ञेो ज्ञायात् ज्ञेयात् ज्ञाता अज्ञासीत् लीश्लेषणे लिनाति लीलिङोरात्वंवा १ ललौ लिलाय लिल्यतुः लाता लेना अलासीत् अलैषीत् बंधुबंधने बभाति बबंध संत्स्यति अभी त्सीत् मथविलीडने मघाति कुट्निकर्षे कुष्णाति कुषाण चुकोष कुष्यात कोषिता अकोषीत अशभो । जने अभाति अभीयात् अश्वातु अनीता अमीना अनंत अशान आथ अशिना आशीत् इतिपर | स्मैपदिनः अथात्मनेपदी बृभक्त हूणीने वृणीत वृणीनां अवृणीत वजे वरिषीष्ट वरीषीष्ट सं योगादिॠदंत वृड्· वृजांसिस्योरात्मनेपदेइड्ड्रावाच्यः १ वृषीष्टउः ९ प्र०३ सू० ३) अवरिष्ट अवरीष्ट अकृतइत्यादि इतिनाधिकरणाच्यादयः अथचुरादयः चुरस्तीयचुरादेः चुरादेर्गणात्
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________
|| स्वाधाजपत्ययोपवान १ उपधायागुण सधानुः अ०१सू०१०१)अपगुणादयः चीरपान चीरयेत चारयावर तु अचोरयत्-चोरयांचकार चोरयांबभूव चोरयामास चोरगांचकेःस०२७) चोर्यात्नोरम-२७ सिना चोयिष्यनि अचरयिष्यत भेराइवरम २ सू०६) अडिलयो -हस्वउपयाया: म०२८ लघोधिः पासू०९ अनुचरतबिनासंजानेपनि अमाननानिनिस्सन्या दिनोनस ११.६निनयति नया कानान्तीय अनितिन राजिलि कवितदिनाह दरअवगाहना पागात ध्यानभासमारष्ट्रीय जीवमालपापसायकत्वमा ३ भार उन पिपाडा न म सुपरन्याने पायान नपथम स्तुशांपूर्वम्यामोदरपरेजी लापवाद:३अप पक्षण अमक्षपे उपवासाकीस्वामिनाका समकाले लायन अपपर्थ ।
मित पिस्करां याना लोगोषक कयनाविन्यस्याः कारस्पन युगागमाभवति ओपरे ११२
पनि नभयान अनया अवास अनुसार पर लगातारी व्यवोदितःमरवरी
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________
डिर्भवति -नदराः संयोगादयोनदिः • ६ सू० १२) इति स्यनाद्वित्वं आर्चिचत् कृतसंशब्दे धानो |रूपधायाकारस्य इरा देशोवाच्यः जिमत्ययैपरे ९ खोहिसे कीर्त्तयति अधिकीर्तत गणसंख्या ने अकारांत अल्लोपस्वस्थानिवत्वान्नवृद्धिः गणयति अल्लोपिनो नाङ्कार्ये १० अजगणन् कथग गयो कार्यवतिकेचित अजीगणत् कथवाक्य प्रबंधे कथयति अचूकयंत् अचीकथन ऊनप ||रिहाणे ऊनयति जिनिमित्तस्वरादेशी । इत्येकर्तव्ये स्थानिवत् ११ स्वरादेः परः (सू०८) अर्थङ याचने अर्थयते आर्तयन संग्राम युद्धे अससंग्रामन अंधयुपधाने आंदधन अंक अंग पूदे लक्षणेच आंचकन् इति चुरादयः अथञ्यंताः धातोः पैरणे प्रयोजक व्यापारेऽर्थे धातो र्भिःप्रत्ययो भवति १ कुर्वतं प्रेरयनियः सप्रयोजकः कारयति कारयते अचीकरत पाचयति अ चीपचत् भवनंप्रेरयति भावयति भावयते भावयां बभूव अड़-सयोः पूर्वस्योकारस्योत्वं पवर्ग यूवरलजकारे सवर्ण परेषु प्रनः २ हिर्निमित्ते ऽचि द्वित्वनिमित्ते चि अच आदेशोनद्वित्वेकर्तव्ये ३ अबीभवत् सूमोहने मावयति अभीभवत् युमिश्रणे अयीयवत् रुशब्दे अरीर बत्
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा.स्व.
लूमछेदने अलीलयन जुगनौ भजीजयन पनि गृणोनिदानमयानप्लवनिच्यावतीनांअड्सयोःपूर्वस्योगवर्णपरे थावसरेपरे ५ असिसवन असुस्ववत् अशिधरन अशुश्रवन् अदिदवत् अदुदवत |
अनोपद हंपदादेशोभवति मिनिणपूवर्जितेपरतः५ यातयात अजायत शशात्तने शदे शतशः दिःशनादेशोभयान अगतीजी परेशानयान गौतु शास्यति जशाशतत्राताना एकच सा२६सू०७) इदादाने दापयति अदीदपन धारयनि अदीधपत् पुगंतस्यगुणोक्तव्यः अर्पयानि न्दरादेःपर: पं०२६ सू८) आर्पिपत् धागति निवृत्ती स्थापयति निरुपधाया रकारोबक्तव्योऽडिपरे तोहि वं अनिष्टिपत् पादैर्युक पाशालासाहेअव्येवेयां युगागमोनवनि औपरे९पाययतिपिबतेरडि पूर्वस्येकारोपचालापौवक्रव्यो । अपाप्यत् शोहनूकरणेसंध्यसराणामा पासू०१२१) शायस। नि अशीशयन छोलेदने अचाउयत्त षोतकर्मणि सोप्यानलसीपयन हेमस्पर्धाजायतेरडि. संप्रसारणं युगमावशवक्तव्यःकनसमसारणस्यतयतेरड-कमावणावाच्ये अजहावन ।। १११ अजूहब अजूहवनांव्येसंवरणे व्यायनिअविययत् वैननंतुसेनाने पायेयनिअवीवयेत् पाने
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________
लूजछेदन अलीलवन जगतो अजीजवन स्वातशृणोतिदवातपवनिप्लवनिच्यवनीनांअड्-सयोःपू बस्येलंवावर्णपरे थावक्षरेपरे । असिरुवत असुत्रवत् अशिश्ववत् अशुश्रवत् अदिद्रवत् अदुव तअनापन हतपदादशीभवति णितिणवाजिनपरतः५पातयति अजीतन पाटलशाजनेश |देशात् शदेशनादेशोभवात अगों ओपरेशातयतिगतोत्तु शादयतिअशाशनन् रातोऔपुरुच १५०२६ सू०७) डायने दापयति भदीदप धापयात अधिपत् पगंतस्यगुणोवतंव्यः अर्प यान स्वराद परः प०२६सू.८) आर्पिपत् वागनिनिवृत्ती स्थापयात नितेरुपधायाइकारोवक्तः यो डिपरेननोरिखं अनिष्ठिपन पादेर्युक् पाशालासाद्देव्येभव्ये यांयुगागमोभवनिओपरे | पाययनि पिबनेरापूर्वस्येकारोपधालापौवक्तव्यो १० अपाप्यन शोलनूकरणे संध्यक्षराणाया प्रसू०१२११ शायपनि अशीशयत् लोडेदने अचीछरात घोतकणि सायपति असीषय न हे स्पर्शयां हयनेरडि संघसारणं युगभावश्चवक्तव्यः कृतसंप्रसारणस्थतयते रडिकमा इणहारवाच्य अजूहावत् अजूहरन् अहवना व्येअसंवरणे व्याययनि अविव्ययन वेज-||
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व |संतुसंताने वाययंनि अवीययत् पाने भोलुग्वक्तव्यःयकोपवादः१२ पालपनि अपिलत परामस्य ।। १२ mरण सोवेगहर्पयोःरालभोः स्वरेणाद्यपीविनानुवाच्यः१३रंभयनि अररंभात इलभषमाप्ती रंभा
यति अललं भवन् पीयूजोर्नुक् अनयो मागमोभवति भीपरे ११ वाजतर्पणेपौणयान अपमिणत धूकंपने धूनयनि अधुन स्मिड-ईपद्धसने स्मयने रात्यावंधीवाच्य १५ असिष्पपत आ निकि विस्माययाने असिभयत रुहेओपोवावाच्यः१६रूहबीजजन्मनिपादुर्भारेच रोहयनि रोप यान अरुहत अरुपत कपूसामथ्य ऊपोरोलः(प.सू.१९)कल्पयति उपभागातर्ण-॥ स्याडि-वावक्तव्यः इररारामपवादः१७ अचीलपत् अचकल्पत हनुवर्तने वर्तयनि अवीवन नववर्तन मुजूषशुद्धौ माजयनि अभीमृजत् अचमाज इङादेोपकच इक्रीजी नामावंभवति औपरपञ्च हातीरीकुयीक्ष्मायानां पुगागसोभवानीपरे १०इड-अध्ययने ध्यापयनि अध्यापिसत् अपरेऑइडोंगावावक्तव्यः१९ अध्यजीगपत् इक्रीदेव्यविनिमये ||११६ कापयनि अतिक्रमन जिजयेजापयनि अजीजपन होलज्जायांखूपयान आजतिपन बावरणे दो
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________
पयति अदिलिप रीझरणे रेपनि अरिपन कुचीदुर्गधे यवयोईसेहकारेचलोपोवक्तव्यः२० ॥ कोपयनि अचुकुपन क्ष्मायाविभूनने एक:क्ष्मायान तमन्य प्रेरयति हमापयति अचिक्ष्मपत् ली||
लेषणे लीयनेआवात्वंवा २॥ विलापयनि लीलो:युरवक्तव्यः२२ दिलंपयानि यतालिपत् व्यली) लपन लीलोर्बोकमान्नग्लुकोया २३विलीनयान व्यलोलिनन् लागहणे नामयति अलीलपन लाल यति अलीललन अलीललना नरितःककारतोऽनेकस्वरस्यशासश्चारि उक्तंकार्यनभवनि २४ | कृगनी दकियान अड़ढीकत दुयायायायायाचयति अययाचत शासुअनुशिषौ शासयति । अंशशासन दरिदाटुगैनो दरिदयनि अदरिइन् अदरिदनां दुषकत्ये दुपावादीबक्तव्यः२५ दूषयनि दोषयति अदुपत् घरचेशयां मिताहवः धातुपाठगितइत्येवं पठितानांधातूनां हस्वोभ) वातीपरे २६ पट्याने अजीयटन व्यथटुरवभयचलनयोःव्यथयात अवीव्ययत् रातपंचपंचाश नोरूपंजनीजषुकसुरंजोऽभनाश्च एनेपिमिनः२७ जनयति अजोजनन् पयोहानी पइन् जरयान अजाजरन् सुहरणदास्योःकसयनि अचिकस रंजरागेरंजेबानगरपणे नलोपो
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-रव
वायः२८ रजयान मृगान् अरिजन शमदमउपशमने शमयनिअशीशमन दमयनिअदीदमन जाना नेवाहवः२९ ज्ञावोधने एकोजानातिनमन्यःप्रेरयनीति जपयनि अजिज्ञपत्ज्वलनास्त्राश्चवा, मिनः३-ज्वलदीसोज्जलयानज्वालयनिअजिचलत ग्लेहषक्षये ग्लपयनिग्लापयति जिग्लेपन ष्णाशोचे आदेष्णःस्वः प.१सू०६६ स्नापयति स्वपनि असिस्नपत् ऊस्फायीकृटी स्कायोव कार स्यातीपरेशस्फावयनि अपिस्फवत् भियोजओवागावेवाच्ये ३२ शोषयनि भापयनि भाययति अवीनिषत् अवीभपन् अबीभयन व्यापारमा।बिर्वतव्यः सचड़िन ३३ हलेशमातीनिहलयात इनिध्यनप्रक्रिया अथसपाक्रयानिरुप्यते इच्छायामात्मनः सानोरिडाचामधेस प्रयोगमा पनि साचेरवसंबंधिनादिश्च भवितुमिच्छनीबुभूषात सधातुः (पसू१०० थानुत्वादतिया दियदे मसू०११०ःसेउमआश्चच इतस्मान् बुःउवर्णाताहवर्णाताच यहाहोचसेपरे इन
भवति र नानिटिसे इड्डा नेसपययेपरेगुणोनभवान ३ तृप्लवनतरणचोःनाम्यतात्परस्यसस्य|| कित्वंवाच्यं नरपासू०१३८० नरितुमिच्छनानिनितापनि अतितान डुकप्रकरणे कर्नु
|११५
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________
मिच्छति चिकापनि सेदर्पः सेपरे पूर्वस्यदीभिवति ५रिभचयने चिनोनेः सणादीकित्वंवावाच्या चिकीपति रिचीपनि जिजये सपरोक्षयोर्जेर्गिः(म०१ सू०११३० जोतुमिच्छनि जिगीपनि युमियः॥ णे ययूपति डुपचापाके यासेमारसू.३०पतुमिच्छनि पिपक्षान पातुमिच्छानपिपासनि गोण पकृत्य न्यैवसात् पतनियत्ययोर्मध्येयत्ययार्थःप्रधानीभूतःअबसमययतुवैपरीयंपकत्यर्थः प्रधानाभूतः७ तेनकाष्ठेनपिपक्षनीयतृतीयायाः पाकनसबंधीनविच्छया मृङ्-प्राणत्यागेम
मिच्छति मुमूर्षति पोरुरमसू०७) पृपालनपूरण यो:पुपर्षनि बङ-इत्यस्यउरवाच्यः पृङः |वरणे वास्तुमिच्छति बुवर्षति रुविदमुषगहिस्वपिमन्छ :स:किडाच्यः९दिर अशुविमोचन रुरुदिनिविदज्ञाने विविदिषान मुषस्तेये मुमुषिषति यहउपादाने होटः(प.९.१ सू०११) आ दिजवानां (वृतप.सू.पदो कसेरपासू०११६, पत्वक्षःगृहीतुमिच्छति जिघृक्षति सुषु प्सनि पछज्ञासायां कृगृहमछस्मि-अंजू अशङ्अीनांसस्यवक्तव्यः पिलिपनि कार तुमिच्छनिधिकारपति जिगारपान जिगेलिपति दिदापनिदिधारपान सिस्मयिषति स्वरादेःपरः।
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा स्त म-२६१.८० अंजिजिपनि अशिशिवान शिरपनि अदभक्षणे सिसयोरप सू०४सिनषसादेश र ११६ सस्तोग्नपिपासू१५१० अतुमिच्छानजियत्सान हंनाडो सोणित हंनीडोधात्वोःसोधियाना २९
नहिसागन्योःहित्वं पूर्वस्यहसादिःशेषःरपासू०५७० कुहोशुःमनसू०६३ सपान जब नपाः सः सू०३२ यासेप०२ सू०३२ हनोयेरवृ१५.९सू०३० अनउपधायाः(
मसू०६ नश्वापदां तेझसेरवृ०१०स०२४ सथातुरम सू०१०)अपनसू०१०) अदेर५०१सू लुमिच्छनि जियोसनि इड सेगमवायः१२ अध्येतुमिच्छति अधिजिघांसने गो सेड्डायः१३गेतुमि
नि जिगमिषान इस्से अपिनदाधारभलभशापद् पन मिमीसामाङ्-मेडहिंसाचराक्षांखरस्य मेपरेइसादेशोभवनि पूर्वस्यचलोपः दित्सनिधित्सति स्कोरायोश्चम०९ ०७०खसे । चपार १५०४ सू०१०रिसतिलिप्सनि शिक्षाने पित्सते पनोवेट्१५पित्रातिपिपलिपति इट्पले || इसपूर्वलोपोनभवनःमीहिंसायां इमिप्रक्षेपेमित्सत्ति माङ-माने मेटःशोधने मित्सते राधसं| ||११६ सिगेरित्सति आमोतेरि आमोनेराकारस्येकारोभवानसेपरे पूर्व स्यचलोप:१६आप्लयासोईसने ||
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________
अशेरनायोवा अशोरच्छायांसस्थानेवाअनायप्रत्ययोभवनि १७ अशनायनि अशिशिष्यनि पनतर रिरायः सेवा उडाचःनितानपतितिनसतितने सेवादीर्घः १९ निनोसनि दिदारादिपनि दिदार || दासनि डिस्मदोर्यतार देभिज्ञप्योर्थात्वोइट्सवात समत्यये परे यदानेदाकि अनयोभिज/ प्योर्थात्वोः सानुस्वारस्यस्वरस्यइसनवनि इकारस्यदीर्घतादंभरिकारस्यवादीर्घताचकारात्पूर्वस्या
तिभावंडसआदिजबानामा खसेवामानार०प०४२०१० स्कोरायोश्च वृषभ०९ सू०७०) वादीर्घना धीप्सनिधिपति जारबोधने इच्छायामात्मनःस:(प०२८सूमहिश्वसन सू०२८० हवः(पासू०३ पूर्वस्थसादिःशेष पासू०५७यस्से प०२सू००वाइद्गुणः पासून एअयाह१५०२ सूबा
स्वरहीन र वृ०म०२सूपत्वंसधातुःरमा सू०१.तिपअप मासू०१० देना माआत्मनःजापयितुमिच्छतीनिजिज्ञापयिषतिपक्षेजिज्ञापिसइनिस्थिते सस्यइइ पर शर्थनापूर्वस्थलोपःोप २०७) स्कोरायोश्नः१५०९सू०७१ज्ञपज्ञानज्ञापनोजिया
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा स्व
२
M
यपान नाहवार५०२६सू.५ जिज्ञपयिषति जापान इतिसपकिया अधययानि प्यने अतिशयेहसादेर्यचि हसादेरेकखराहातोरातिशय थैयड्-प्रत्ययोपवाति नस्मिन्सनियानोविंयडि सनिलुकिचपूर्वस्यनामिनामिनोगुणोभवनिरसधातुः पलसू.१००) डिवादात्मनेपद अपरमपमू०१७ अनिशयन भवनानियोभूयते बोभूयेन बोभूयतां अबोभूयन बोभूयांचवे बोभूपि, |पार बोभूयिता बोभूयिष्यते अबोभूयिष्यन अबोधयिष्ट बोज्यते अनपिचहसान हसाउत्तरस्य डोलरभावान अनशिविषये धात्वंशलोपानिमित्त आर्थधातुके परे नन्निमिनेसमाननामिना गुण रानवाचे बोधपुजांच के मुहवेदिये गोगपतीला आस्वादने ललियनेहानानयोःजोरक्षते ।। विदज्ञाने बेनियन आनःयडि लुकिद सानपूर्वस्यअकारस्य आकारोभयान आकति ५ पापच्यने पन ॥ व्यक्तायांवाच पापच्यने सचिसाब सूत्राय॑शूोनिभ्योयड्वाच्यः सोशूयते सोसूयते सामू
योगत्यात्कोटिल्यण्वयङ-स्वरादेपर:०२६सूअरगनी यहु-साहितस्यारत्वं अव्यब्याडनि ||स्थिते पूर्वस्यहसादिःशेषःपोसू०५७) आनः(१०२९०५) इनिपूर्वस्थावकारलं भरनीति अग।
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________
स्यने भरारांचके अटारियाट बजगनो कुटिलंबजनीनिवाबज्यते अशनोजने अशास्यने ऊर्णनआना दने ऊर्गोनूयते नदराः संयोगादयोहिर्नरप०६ सू०१२गुणोनिसंयोगायोःपासू०१३ यफार | परस्यरेफस्यहित्य वाच्यं ७ अरार्यतेलुपसदचरजपजभदहदशगृश्योधात्वर्थगर्हायमेवय-८ ग हितं लुपत्तीनिलोलुप्यते सासयने अमजपानुक् अमांतस्यजपादनांचपूर्वस्यनमागमोभवति गार्ड लकिनसनि ९ जपजादह दंश भंज पश एनेजपादयःजंगम्यते बंयस्यने अझसेप्यनुस्चार:आदे-|| शिनाआदेशोनिर्दिश्यते येयम्यते कणशदे चंकण्यने नेतन्याचे जपमानसेचजपतीतिजप्यते जना गाधाविनामे जातीतिजंजभ्यने दह स्मीकरणे दंदस्यतेनोलोपःपासू०६७ दंदश्यते बंशज्यनेपा शतीनिपंपश्यने पशबाधनगंथनयोःचरफलोरुचास्य अनयोयुडिलुचिसनिपूर्वस्यनगारासीमा पनि पूर्वान् परस्य अकारस्यउकारः चंचूर्यते फलानियत्ती पंफुल्यने वलयांनस्यवालुकामवस्थी ल्ये मंमयने मामयने चलकंपने चंचल्यने चाचल्यते दयदाने दंदय्यते दास्यते शगदुपयस्य कारोपधस्य धानोर्यडि सानपूर्वस्यरगागमोभवान किन्योदाकाराभावः ननीगाधविक्षेपे भनिन
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा स्व- शयनश्यति नरीनृत्यतेनरः अषणत्वाभावोवाच्यः १ वृनुवर्तने वरीवृत्यने यहापारानेजरीगृस्यने ऋत्वनो।
ग्याय-१४ ऊबञ्चूछेदने वराश्यने पच्छ जीप्सायां परपृच्छ्याने कृपूसामर्थ्य कृपोरोलः(म०१ सूक मालचरीकूचनेवशेडि-नसंप्रसारण १५ वायश्यने पदरंसुधंसुसुदंशुकस्वंचुपनस्कंदांयडिलु. किचन तिपूर्वस्यनीगागंमोराच्यः १६ पनीपद्यते नोलोपः(पं.१सू०६०) स्वंसुधंसुअधःपतने स मावस्यने दनीवस्यने बनानस्यते वंचुवंचने वनीवचते दनादस्यते चनीकस्यने पनापत्यने चना स्कयते ऋतोरि कारस्वरादेशोभवतियासिनि १७ नतोहित्व ये(म०१सू०९४० चेकीक्रीयते ने जयाचके जेहायने दादार :अपिण्यामाणीहापिबसोस्थानामिकारोभवति किनिङितिहसेपरे।। ५६देश्यने देदीयाचक ९७ देधीयते मेमीयते जेगीयते जहीयते पेपायते सषीयते तेष्टीयते घा-| समोस अनयोरीकारोक्षपनि यङि-सति १९जेशीयते देश्मायने हंहिसायांशीवावाच्यः २ जेसीय ते अमजपानुकू (म०२९सू०९)हिरुक्तस्यहंत:कुरवाच्य २१ जघन्यने चायोयरिकीवाच्यः२२ चाय संतानपालनयोः कायने कवनेडि जुत्वाभावोवाच्यः२३ कुशब्दे कोयने शीडो यविनियेव
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________
|क्तव्यः २४ शाशय्यते दी लगदी डोक्यालगत लोभोक्यते इतिय प्रक्रिया अथयङ्लुकूम कियानिरूप्यते वान्यत्र लुगनुवर्तते अन्यत्रेत्यच प्रत्ययसंयोगविनापियायेोलुग्भवनि १ लुकिसान | पिनिस्मिवाईट्वक्तव्यः २ बोभवीति बमोतिबोभूतः बोभुवति यङ्लुगंत परस्मैपदं ह्लादिवच द्रष्टव्यं ह्लादित्वादेपीलुकू द्वित्वमपिज्ञातव्यं वो भूयान् बोभवीतु दोन बोभूतान बोभूतां बो तु अवोसुवीत् अबोसोन अबो भूता अबोधः बोभवांचकार बोभूयात् बोनिता बोभविष्यति अयोपविष्यत् दादेः पे ० १ सू० १३२ गुण बाधित्वानित्यत्वादुक् अब भूवीन अबभीत् अबोभू| तां अबो भूवः पापचीति पापक्ति पापक्तः पापचति पापच्यात् पापचानु पोपक्तु झसाद्धिर्हेः प्र०४ | सू०२) पापैग्धि अपापचीत् अपायक पापचांचकार पापच्यात् पापचित्ता पापचिष्यति अपापचि ष्यत् अपापचीन देः द्विरुक्तस्यपिति सार्वधातुकस्व पिनोपधायागुणः ३ बोभुजीति, बोभोति अबोभुजीतू अबोभोक् वावदीति बावत्ति जाघटीति जायट्टि ऋकारांताना मृदुपधानां चय | लुकि सति पूर्वस्यरूक्रिकूरीकू आगमावक्तव्याः ४रः ९ प्र०१ सू०८६) डुक्रीञ्करण चकेरीति चरिके
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा प
नि चरीकरीनि चकीत परिकनि चरीकार्न चढूनः चरिकनः परीकनः चर्कनि चरिकनि चरीकनिअन | कोशत् अचरिकारीत अचरीकारीन् वर्जनीति वारवृत्तीति वरावनानि वीर्न परिवर्तिवरीवात अवहनीन् ||प-३२ नीतीतभवरीखतीत गत्यस्य रेफादरस्यसस्येवलोपोनान्यस्य ५अवर्व अपरिवर्तअवरीवर्त अपरिहतां अवशेहता वव िनकार बार दनांचकार वरवचिकार बनीदंचीति वनीवकिनीलोपासना सूावनीवक्त वनीवचान जंगगीनिजंगनि लोपस्वनुदात्तननां म०१ सू०७)जंगनःगमांवरेत्य सू.१.जंग्मान धातुयहणोक्तं यदलुकिवनिकाचित् जंगमनि जंगीमि मोनोधातो:धानोर्मकार स्यनकारोभनि झसेपदानेचमयोनजंगन्मिजगन्दःजंगन्म-दिस्तस्यहंते कुत्वंवाच्यं जंघनी निजपनि जलजमात जाहेनि जाहातिजाहीन-जाहति एवंदाधेत्यादि दादेनिंदादानि दन-दादन्ति | दादेत्तु दादेयान् अदादात एवंधे दाधनि दाभानि दाइ दाधनि दाधेयान अदरपासीत् अदाधान अदा धन धान्दाधानिधत्तःपितोस्तुदादेतिदादीत दादाहिंदादयान अदादासीत् जहाते. पूर्वस्यदीर्घावे-११९ ||नि केचित् जहानि इनियङ्लुकमकिया अथनामधानुपक्रिया नाजायचास्य नाम्स इच्छाया
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________
मर्थेय प्रत्ययोभवनि तत्सन्नियोगचाकारस्य ईकार:आत्मनः पुत्रमिच्छत्तीनि पुत्रीयति पुरीयेत बायतु अपघीयन इत्यादि यादी प्रत्यये भोकारोकारयोरवाचौवक्तव्यो २ गोइच्छ तीनिगव्यनि नावं छनीतिनाव्यनि त्वद्यति मद्यति युष्मयान अस्मद्यनि धनीयनि काम्यश्च ३ पुत्रइच्छनि पत्रकाम्यान गव्यांचकार यकारस्यानपिवालोपोवाच्यः ४ गवांचकार गव्यात् गधिना गविता अगव्यात अगवी न अगयिश अगविष्णं अगयिषः अगविषुःनाव्यात् नायिता नाविता अनाव्यात् अनावीत हसानधिनस्थलोपोये ५ गार्गी यति वाच्यति हसायस्यलीपोवानपि समिथ्यिता समियिता मांताव्ययाश्यांधोन किमिच्छति इदमिच्छति स्वरिन्छनि करणेचनाम्नः करणे यःप्रत्ययो भवति । कंकरोनीनिकंडयनि नमस्थान तपस्यनिवरिवस्यति गुरून शुभूपतइत्यर्थःक्षीरलवणयोस्तुव्यायां यःसुच ऐसारस्थान लवणस्यनिशब्दादिभ्योय-१० ये मासू०९७) शब्दायने वैराय ने फ़लहायने अन्नायने मेघायने कष्टायते ऊष्मबाष्पाभ्यामुरमनेय-वाच्यः ११ उमाणमहम निऊष्मायते बाप्यायते जिर्डिकरणे नाम्नोयिःप्रत्ययोभवनिकरणेथैसेचडित् १२अकाउभयप
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
-
सारच ! | दार्थः घटेकरोनीतियत्यनि अग्लोपिनोनागकार्य अजयटन महोतंकरोनीनिमहयात अममहत्जाविष्ट) १२० वत्कार्य १३पृथ्वादेरःस्वादेककारस्यरोभवति औपरे १४ पृथंकरोनिप्रथयात मादयति ददयात स्थू म १२
लंकरोतिस्याव्यानि क्लिपौतस्वउपधायाः(प०२ सू०८ अनि स्थपन दवयान अदीदवत् भियंकरों | निमापयनि गुरुकरोनिगरयनि स्थिरंकरोनिस्थापयानकटिंकरोनीनिऊदयान ओरविध प०२ सू०६)
(म०२सू०७० खरादे परः(१०२६ सू०० अडि-पूर्वस्यदस्यपाजःओटिटन औजिटन ऊटंकरोतीनि ऊदयनि वहः कृततोहनसंपसारेहोदः स्थाई भिनादिवास्वमिाईकरणे सथातुरड्-स्सा रादेर्दजीजाच्च ७ औजटत् कर्तुङ कर्तुरुपमानादाचारेऽयड-प्रत्ययोभवति १५श्यनइव भाचर ! नीनि श्येनायते काक पंडिनायते मूवः यडि सलोपोवाच्यः१६ पये सस्तुविशावया१७ अप्सरायने ओ
जायते पयायते पयस्यते गुमनायने नाम आचारे विपाच्यः१८ कृष्णव आचरति कृष्णान क्लिपोलो/ ||पःआचाउपमानात कर्भाधारयोरुपमानात् यामत्ययोभवान आचारेथै१९ अकारस्यकारः पुत्रीयान || || १२० शिष्यमपाध्यायःमासादयनिकुस्यां मृशादिभ्योऽभूननावे यड्-वाच्यः२० अशोभृशोभवती
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________
निभृशायते श्यामायतेइत्यादि अवषयोपैथुनेच्छायांय-पत्ययःसुगागमश्च २१अश्वस्यति वडवा वृषस्यनिगोःसुखादिषयोज्ञापनायांयड्. सुखज्ञापयति सुरवायने इतिनामधातपकिया अ थात्मनेपदव्यवस्था निषिशादेः नित्यायुपसर्गपूर्वकाहिशादेर्धातोरात्मनेपदंभवानि निविश ने पिपराभ्यांजे: विजयते पराजयते समागमौदिश्यः ३ संगच्छते गमः परोसिस्यो आत्मने | पदेवाकितीवाच्यो ४ लोपस्त्वनदात्ततना (प-४सू०४० संगसीष्ट संगूसीय लोपोहवासेमा २सू.१५० समगत समगस्त ऋछगतींद्रियमलयर्निशावेष समृच्छत संगच्छते स्वशदोपनाप | योः संस्वरने संस्कृषीष्ट संवरिषष्टि समियते संगणुते संचित्ते संविदाते विनरंतोवारु आदि ५ सोच दने संविंदने संपश्यने गमकपलस्त्रविदशरातेगमादयः आडोहोनास्थविहरणे आड-प वादातरात्मनेपदंभवति मुरवपसारणव्यतिरिक्तेर्थे आदते सर्वव्याददाति अबनकोडोलसंपरि|| |पयन अनुसंपरिभ्यः कीडनेरात्त्मनेपदं स्यात् ७ क्रीडविहारेशब्देच अनुकीडने संक्रीडते परिका डने शब्देतुन संक्रीडतिचकं समयपोपविण्यः स्थः रायस्तिष्ठत्तरात्मनेपदं भवनि संनिष्ठते
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा स्व.
अबत्तिष्ठते पनिसते उपनिष्टने चिनिष्टते आडोयमहनः आङ्परयोर्यमहनोरात्मनेपदंभवति भाय आपछत्ते आहते अकर्मकयोरात्त्मांगकर्मकयो आयच्छे नेपाणिं आहनेशिरः अन्यथापरशिर प्र.३३ आयच्छनि शत्रुमाइतिहतेरात्मनेपदेसिःकिराच्यः। नोलोपः (पासू.१० आहूत लोपस्वनु || प्र.४ सू०७) हंस्याशार्यादायीधादेशआनिया आवधिष्ट उहिन्यांतपःउदियापरस्याकर्मक स्यात्मांगकर्मकस्यवातपनेरात्मनेपदंभवति १३ उत्तपते विनपते पाणिम् अन्यथामहोबिनपत्य
कः उदश्चरस्त्यागे उत्पूर्वाञरनेस्त्यागे आत्मनेपदंभवनि ४ धर्ममुच्चरते त्यतीत्यर्थः त्या | गेकि मंत्रमुच्चरति समेस्तृतीयायुक्ताच.संपूर्वाचरतेस्तृतीयांतेनपदेनयुक्तादात्मनेपदंभवति १५/ अश्नसंचरते व्यवपरित्या पयःकोणातरात्मनेपदंशति १६विकाणीत अवकाणीने परिकाणीने शपउपालंभे उपालंभेर्थेशपनेरात्मनेपदंभवति १७ वाचाशरीरस्पर्शनमूपालंभःविषायशपने विपशरीरंस्पृशात शपथंकरोतीत्यर्थ: उपालं किं दुष्यंशपति शापंददानीत्यर्थः शाशुस्मृरशासाना/ | १२१ नामात् समत्ययांतानामेषामात्मनेपदं भवनि १८ या सेप-२ सू०२जिज्ञासते शुभूपते सुस्मूर्षते ||
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________
दरभने अनुपसर्गाज्जानानेरात्मगामिनिफले आत्मनेपदंवाच्यं १९ गाजानीते कर्मच्यानहारे यत्रहिंसादेरान कमव्यात हारेर्थे वाच्यहिंसार्थान्गत्यर्थानपठजल्पहसानाविहाय इतरेतरान्योन्यपरस्पर पर भावेपिसर्वेभ्योधातुभ्य आत्मनेपदंभवति २० परस्परमेकक्रियाकरणकमेव्यतिहार अनाआ स्तिस्यबुद्धिः श्राव्यानि भवते परस्परंपवतीत्यर्थः व्यानिस्तेषिवदंतेवादिनःअन्योतिकि व्यक्ति ति व्यति गच्छंतिव्यतिपटनिध्यतिजल्पनि व्यतिहमति इतरेनरंपरस्पर अन्योन्येवाव्यनि लुनि मुजो|भोजने आत्मनेपदंवाच्य २१ मुक्तेओदनं भुनक्तिमहीनपः इत्यात्मनेपदव्यवस्थामकिया. अथनायकर्मणोकिप्रक्रिया यक्चतुर्ष धानोवेकर्मणिच यकुमत्ययोभवति चतुर्षपूर्वोक्ते
परतः१ककारोगणपतिषेधार्थः आद् भुक्किमणि अकर्मकेन्यो विभावसकमेकेन्यश्चकमण्यात्मनेपदंभवति २ येकर्मनिरपेक्षांकियामाइस्तेअकर्मकाःभूर, आशी-मभृतयः नदु तं लज्जासत्तास्थितिजागरण दिसाय भयजाषितमरणा शयनकोडारूचिदीर्थ धातुगण तमकर्मकमाइः भावस्येकलादेकरचनमेजभवति मथम पुरुषस्यभूयते भरना भूल भयतां
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-व
अभूयत बभूवे स्वरांनानांहन यहहशांचभापकर्मणो सिसनासीस्य पामिट्वाइणवरक्तव्यः २ वाशब्दात्सेदांधातूनांनित्यमिट् सविकल्पेनणिन् अनिटांधातूनांविकल्पेनइसनित्यंणिन एवंच|| | हनहशोरनिटोचिनित्यंणिन् यहधातुस्तुसेट्ननःपरोनियमिद् सचचाणिन् णित्वाइदिःमा|| विषीष्ट णित्वाभावे भविषीष्ट भाविता भाविता भाषिष्यने भविष्यते अभाविष्यन अभविष्यन गणेतन्यकरि थानोस्तनिपरेभावेकर्मणिच इण्प्रत्ययोभवति सेरपवादः णोइयर्थः लोपः इणसंयोगे तनोलोपोभवनि ५ असावि अकर्मकोपिकदाचित्सकर्मकातामनुभवति उक्तंच उपसर्गेणधावबिलादन्यवनायते विहाराहारसंहारापनिहारपहारवत् धात्वर्थबोधतेकश्चित्कश्चित्तमनुवर्तते || विशिनधि तमेवार्थमुपसगनिस्त्रिया १० सुरवमनभूयतेस्वामिना अन्य भाविभवोभवता अन्व| भाविषाना अन्य भविषानां अन्वभाविषत शीडोयतिनिडिनियेवक्तव्यः ६.शय्यने शिष्ये | शामिषीष्ट अशायि अन्वशायि अन्वशायिषातां अन्वशयिषातां अन्वशायिषन अन्शयिष तयेकर्मसापेक्षांक्रियामाहस्तेसकर्मकाः अयकि घर:क्रियते देवदत्तेनवंदुःखीकियसेरोगैः
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________
|| विरागैःसुरव्यहंकिये चके कारिषीष्ट कृषीष कारिता कर्त्ता कारिष्यते करिष्यते अकारिष्यत अक-॥ रिष्यत अकारि अकारिषातां अकषानां अकारिषत अक्षतचिञ्चयने चीयते चिच्येचायिषीष्टचे पीट चायिता चेता चायिष्यते चेष्यते अचायिष्यत अचेष्यत अचायि अचायिषातां अचेषातांदादेरिःम०२९सू०१७ दीयते ददे ददाते ददिरे अतोयुकू आकारांनाहानोर्युगागमोभवति भित्तिणि निचपरे दायिषीष्ट दासीष्ट दायिता दाता दायिष्यते दास्यते अदाय अंदायिषातांदाधास्थामिल अदायिषातां धीयते अधायि अधायिषातां अधिषानां अधिषातो स्थीयते अस्थायि स्तूयते तुष्टु वे अस्तावि अस्ताविषानां अस्तोषाना हरिहरीभक्तेन हन्यते हनीधे १०९ सू०३०)जये या निषीप हंसीप हंते स्याशीर्यादा योर्वधादेशोवक्तव्यः अतिवार पधिषीष्ट पानिना हंता घावण्या | ने हनिष्यते अघानिष्यन अहनिष्यंत अहान जघानिषाता हनमात्मनेपदेसि किरायः९ लोप || स्वनुदात्ततना(म०४ सू०७१ अहसानां अधानिषत महसन अवधि अवधिषातां यहाँनिनितः || ||म०२सू०१२) रयतेजराहे याहिपोष्ट ईटो यहां प्र.१ सू०१३९) यहाषीष्ट याहिना ग्रहीनों याहि
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-ख
१२३
| प्यने नहीष्यते अशाहीष्यत अपहायत अशाहि अग्राहीषातां अयहीषातां दृश्यने ददृशे दर्शिषीष्ट ॥ सीष्ट दर्शिता दशा दर्शिष्यते इक्ष्यने अदर्शि अदर्शिषाना अहसानी डुपचापाके पच्यने पेचे पक्षी|| || प.१४ |ए पक्का पस्यने अपस्यत अपाचि अपाशातां तनोतेोंगा तनोते कारस्यवा आकारोभपति यकि|| | परे १० तायते तन्यते तेने अनानि अतानिषातां अतनिषाना भंजोअमईनेनीलोप:(म०१सू०६०/ ॥ अज्यते अकि अकित्वात् बर्षजे अंसीष्ट भना भक्ष्यने मंजेरिणियानलोपोवाच्यः११अभजिअ भाजि शमउपशमे शम्यते मुनिनाधातो:प्रेरणेप०२० सू० मिनाहखःम०२६सू०५/ः प०२सू०७) शम्यने मोहोहारणा शमयांचके ज्यंनानामिताभिणिणि दिदिच वावृद्धिर्वाच्याणि इद्रिाजिलो पञ्च १२ अशमि अशामि अशामिषानां अशमिषातां णिदिडभावपक्षे अशमयि| षांतों गुणोर्तिसंयोगायोः(म०१ सू०१३०० अर्यतेस्मर्यते यत्कर्मगुणसंयोगात्कर्तृवनाविपुल्यते सकर्मकर्ता तदुक्तं क्रियमाणंनुयकर्म स्वयमेवपसिध्यान सुकरे वर्गणैर्यस्मातकर्मकर्त्ततित|| दिदुः ११ नवायेतदेवोदाहरणं कर्मचकर्मणा तुल्यक्रियः कर्मस्थ याक्रिययातुल्यक्रियः कत्तीक
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________
ववृति लूयते केदारः स्वयमेव लुलुवे अलाव अलाविषातां पच्यते ओदनः स्वयमेव सिदिविदारणे भियने काष्ठस्वयमेव अभेदिदुर्हस्तुनमांकर्मकर्त्तरि यगिणौन १४ दुग्धे स्नुते गौः स्वयमेव नमनेदंडस्वयमेव अदुग्ध अस्त्रोष्ट अस्राविष्ट अनंस्त अयद्विकर्मकाः दुल्ह्याच्यच् दंडरुधिपछि चिब्रू शासुि मय सुषां कर्मयुक् स्यादकथितं तथास्यान्नी कृष्वहां १२ न्यादयोच्यतनिकर्म गत्यर्थामुख्यकर्मे । णि प्रत्ययं यांतिदुत्यादिर्गोपोन्ये तुय्यारुचि १३ निन्यविजन मजागिरिरजनी मगमिमदमयाचि संभोगं गोपी हास्यम कार्यनभावश्चैनासनतेन १४ कर्तुरिष्टत्तम प्रधानकर्म अन्यदमधानम् नगरं नीयते नागरिकैर्वनेचरः भोजनंयाच्यते यजमानी याचकेन पृच्ज्यते पंथानं पथिकेनपाथः शिष्येणाचार्यस्तत्वं पृच्छ्यने कटः चिकीर्ष्यते देवदत्तेनयनः (म० १ सू०११) बोभूयते अनपिचहसात् म २९ सू० ३) पापच्यते तेन पापचिता अपापचि इत्यादि इतिभावकर्मप्रक्रिया अयलकारार्थमि या हउपौनःपुन्ययोर्लो मध्यमपुरुषैकवचनां ततानि पात्यने सर्वकाले सर्वपुरुषविषये अतीने काले पुरी मवस्कंदलुनीहि नंदनं मुषाणरत्नानिहरां मरांगनाः विगृह्यचक्रेनमुचिद्विषावशीयइत्य
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________
| मस्वास्थ्यमहर्निशंरिचः १५ वर्तमानार्थाया अपिविभक्त समयोगेभूनार्थनाचक्तच्या १ आहस्महारी
नः यजनिस्म युधिष्ठिरः वैचित्यापलपीरल्पकालेऽपिणादिर्वक्तव्यः २ सुप्सोडकिलविललाप नाह कलिंगंजगाम यावत्युरानिपातयोयोगेभविष्यदर्थेनिबादयः लद् ३ पुराकरोति यावत्करोतिक रिष्यनीत्यर्थः स्मृत्यर्थधातु योगेभूनेऽर्थेन । स्मरसिमित्रयपकरिष्यसिउपकुरुथाइत्यर्थः | इतिलकारार्थाः धातूनामप्यनंतलान्नानार्थवाचसर्वथा अभिधातुमशस्यखादारव्यानरच्या पनेरलं १६ इतनाअनुभूति स्वरुपाचार्यविरचितायांसारस्वतीपक्रियायामारव्यातम | क्रियासमाप्ता.. श्रीदत्तात्रयार्पणमस्तु . ५ श्रीगजाननमसन्तोल
इनिद्वितीयानिःसमामा.
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________
aanwaranameramana
n
er
n
अथसारस्वतस्यतृतीयावृत्तिःमारंभः
MAASARACTERTREImammar
PRINTAINTERampain
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा स्व
A
श्रीगणेशायनमः निजजनेविधिनानिरिवलापदोनटिनियोविनिवर्तयनिस्मृतः जलधिजापरिरंभ-|| णलालसोनरहरि कुरुतांजगतांशिव । अथक्दनपकिया निरूप्यते तत्कतरिच यक्ष्यमा |णाःप्रत्ययाः तत्संज्ञकास्तेचकतरिच भवति । चकारान भावकर्मणोरपि स्वतंत्र की क्रियायो स्वातंत्र्येणविवक्षतीर्थः कर्तास्यात् २ शुद्धोधात्वर्थाभावः कर्तुरीप्सिततमकर्मकर्तः क्रिययाभसुमिष्टतमकारकंकर्मसंज्ञस्यात् ३ तथायुक्तंचानीसितं ईसितमत्त अनीप्सितमपिकार किंकर्मसंज्ञस्यात् ४ विषभुक्तेदेवदत्तः अन्नं भुक्तदेवदत्तः तृपुणो धानोस्तृथयौपत्य योभयतः ५ डुपचापाके पचतृतिस्थिते चोःकु:०१प.९सू०५२७ पक्तृइनिस्थिते कृत् तरितस मासाश्चपातिपदिकसंज्ञाइति केचित् इतिनामत्वं नामसंज्ञायांस्याँदिविभक्तिभवनि स्तुरार
पदसू०२२ पचतीतिपक्ता पत्तोरो पक्तारः पक्तारं पुल्लिंगे पक्तानृणईपक १०१सून ११)स्त्रिया पक्रीनपुंसकेपक्त पक्तृणी पक्तणि इत्यादिडजिकरण करोतीनिकर्ताह- १२५ हरणे हरनानिहर्ता मृाणत्यांगे प्रियतेइनिमा डुनधारणपोषणयो बिभत्तीनिभा
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________
नःसेद्धानोः परस्यकन पत्ययस्यवसादरिझगमोभवति ६ कत् इदंसूबंसेट धातुविषयं स्वसतिसू यनिधूनचादीनाइट्टावक्तव्यः पूजमाणिपसचे सूतेपासूयते ऽसौ सोना सविता शब्दगुणः (०२५.१ सू०११) वाइट् स्वरतीतिवरिता वर्ता ष्टुप्रस्तुती स्तोतीनि स्तोता एधवृन्दरी एधतेऽसो एधितां युमिश्रणे योतीनि यविना शब्द रौतीति रविना णुस्तुनो नीतीति नविना भूसत्तायां भाव नानि भविता गुप्तरसणे दितोवा ऊदिनोधातीरिङ्गाभवति गोपायनीतिगोपितो गोपायिना | गोमा पिधूशास्त्रेमांगल्येच सेधिना सेंद्धा इषसहलुभारिपरुषामनपितस्येडाभवनि ९ इपइन्छ। यो इच्छत्तीतिएपिता एशलुषिमोहने लुभगाझे लक्ष्यनीतिलोमिता इडभावपक्षे झवेजबाः१०२ सू०३९ तथाई: (०२ मे सू०७१लायतीनिलोया रिवंधने रेषनीति वारिष्यतानि रेषि| ना रेटा रुपकाधे रोषत्तीति रोषिता रोषा षहमर्षणे आदेःष्णः स्वः रबरमासू०६५ होटः वृषपर ९ सू०११ तथाई (०२म०१सू०७० टुभिः म०४ सू०८दिदोलोप:(०२८०१सू०१२०) सहिबहोरोदवर्णस्य सहियहोवोरकारस्य ओकारो भवति १० सहने सौसोटा वहपापणे वहति
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व
इनिचोदा युवोरनाको युपुरत्येनयोरनअकइत्येताचादेशोभवतः यथासंरव्येन ११णित्वात् शरिः | २-३ तउपधायाः(०२५.१ सू.२५: पचतिवापाचयतीति पाचकः पाचकी पाचका देवशब्दवत् पठति || वापाट्यत्तीतिपादक एवंयाचनेवायाचयतीतियाचकः भवतिया भावयनीतिभावक: लुनानिकालावयतीतिलाचकः पुनानियापावयत्तीतिपावकः अभवणे शृणोतिवापारयनानि श्रावकः ॥ युमिश्रणे ओभाव-१५०२ सू०१६ यौनियायावयतीति यापक: वाहंसायांवधनीनिवधकः हनोपत् वाम २७ सू०५) हतियाघातयनीतिघातकःजायते बाजनयत्तानिजनकःजनिवथ्यो/ नैसद्धि०२४०४ सू०११.मित्तांतस्वः सू०प०२६ सू०५ घटनेवाघदयनीतिघटकः अतोयक। आकारांतारतोयुगागमोभवति अितिणिनिचपरे १२ डदादाने ददातिवादने सौदायकःदै|| प्रशोधने संध्यक्षराणामार-२०१सू०१२ दायतीतिदायकःतुण्सयुटोहित्यादरिदातेरन॥ प्यालोपोलुड़ि-वावक्तव्यः१३ दरिदादुगनी दरिद्रातिवादरिदायतीनिरिदायकादरिदिना नृनि-॥ ॥१२६ खनिरंजियोपुर्वक्तव्यः नृतीगावविक्षेपे उपधायालघोर २मासू०५३ रायपोहिमा
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________
सू०५नृत्यनानिननक: नदादेः १०१म०१४ र ०१ : ननकीरखनकः खनकी रंजेनेलोपोका १४ रंजकः रजक: रजकी युरोरनाको इतितनियुपत्ययस्यूनेनियक्तव्यं नेनऊर्णायुः नाम्युपधाक:नाम्युपधा) हातोःकापत्याभवानि १५ककारीगणाभावार्थ:क्षिपपेरणे क्षिपनानिक्षिपः छदिधीकरणेडिननानिलिदानिदिविदारणे विनतीतिभिन्दः दुहमपूरणे बहव्यभागानुकूलोव्यापारः पूरण कामानदोन्धि साकामदया दुस-केवायोवाच्यः१६ तेनकामडहादुर दुपातेदव्यथते जुदा नीति तुदादिदज्ञाने देतीनिविदःडिअमीनो देशीनिदिषः परऐचर्यदीस्योःसुरदीतिसुरःशु अशोभायां शोभतेतत्शुशकल्याण जानतेश्वजानार्थातोरपिक:प्रत्ययो भवनि १७ जानाने| निचकारात गृहमब्रुवामपिका प्रत्ययो भवान कृषिक्षेपे ऋतहरदीर्घककारांस्येर्नान्यस्य १७ किरतीति किरः अंधारणे धरतीनिधःप्रीतर्पणे पाणानिवाघीणने सोषियःनधानो: २०१ सू०९४ा निगरणे गिरतीनिगिरः स्वरपरेगिरस्यललंबावाच्यं १९पिलेपरेऽगिलस्य गिल-|| शब्दविहायपूर्व स्वमुम्बक्तव्यः२० तिमंगिलतीतितिमंगिलः अगिलस्यनिकिगिलगिलः ब्रूज-||
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________
व्यक्तायांवाचिनुधानो:(वृत्तपरसू०९१० बचीनीतिबुवः अपिशब्दकतरियहेरपिकःमृत्यूयोध पनि गृहानीतिगृहतास्थ्यान गृहतिने गृहाः दाग पंचनिदियहादेरयुणिनिपचादे दादर्यहादे०१
अयुणिनिइत्यनेमत्ययाभयान यथासरव्येन २१ पचनारियर्च यतीतिवचः वेतीतिवेदःवप नीतियपःचरिचलिपनिहनिवदीनांवारित्वंपूर्वस्यागमञ्च अप्रत्ययेपरेहसादिःशेषाभावः२२ चरगतिपक्षणयोःचरतीनिचराचर: चरःचलेचलने चलनीति बलाबलःपतलपतने पततीति यत्नापतःपनः वदतीतिबदाबद वदःहंधनश्च २३हंतीनिधनाधनः नकारात घनशब्दे घनतीन घनाधनः हनःपनः इत्यादिणभव्यक्तशब्देनदनीनिनंदःपुङगती पूवने सौएवःचरते सोचा रःसमूसहने समनसोक्षमःपचादिषुदेवनदद् इतिटकारानुबंधत्वादीप दाव्यतीनिदेवी पिवुतंतुसंताने षेत्रसंपने सेवतेऽसौसेवःसीव्यतीनिसेवःवणक्षतेवणरुजिबगशब्देवजतानि || वणः अनवाणने पाणतीनिमाणःहशोरप्रेक्षणे पश्यनीतिदर्शःसप्लगतीसर्पतीनिसर्गः भरण भरनेवाभरतीनिभरः भूत्रधारणपोषणयोः बिभर्तिवाविभृतेऽसोभरःसहतेऽसोसहः।
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________
|पचादिराकृतिगणःपचादरपत्ययोनिरुपपदस्यैवज्ञातव्यः इनिपचादिः अथनंदादिरिष्यने । णादिसमृद्धोइदिसमृद्ध इदितोनुमा२पासू०६३) नंदतीवानंदयनीनिनंदन:नंदनीतिनंदकः । रमुक्रीडायारमने सोरमणः वामक्रमसंहर्षे वामत्तानियामनः कामतौतिक्रमणःबासशब्देवासयनीनिवासनः मिनाहखः(मरसू०२६सू०५मदिहर्षमाद्यनीतिवामदयनीतिमदनः दुषवेक | ये दुर्जीक्लनिचदीची वक्तव्यः२४ दूषयतातिदूषणःराध्साससिद्धरै राध्यतीवा राधयतीतिराधनःसाधनः थुङ्हो वईयतीनियईनः रुशब्दरोर्युण शब्द इत्येतस्मादातीर्पण प्रत्ययोजना ति २५ रोहिगारावयतातिरावपाःशब्तयरपेवक्तव्यः२६ तेनरवणःऋकारांताचयणपत्ययो भपनि २७ करोतियाकारतानिकारणःकारकःशुभशोभने रोचनेचशोभयतीनिशोधनः रुचदासौरो चयनीतिरोचनः विभीषयतीनिविभीषणःणशअदर्शने चित्तविनाशयतातिचित्तविनाशनः युध्या ने इनियोधनःरतेत्र्यंनाःसहते सोसहनः तपनातिनयनः ज्वलदीसौ ज्वलतानिज्वलनःशमदम् ॥ उपशमे शाम्यतीतिशमनः दाम्यतीनिदमनःजल्पनौनिजल्पनः तृपमीणने तृप्यनीतितर्पण रमणः
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा. स्व.
१२८
दृप् संदर्णे दृप्यनी निदर्पणः कंदआनंदने कदि आह्वाने रोहनेच संपूर्वः संक्रेदनिवासंक्रेदयतीति संकंद २ नः कृति प्रकर्षे कृष आमर्षणे संकर्षती निसंकर्षणः अहंम देने अर्हता याचनेच जनान् अय प्र०१ नीतिजनार्द्दन: सहयतीतिमर्द्दनः पुत्रसंदर्पणे संघर्षतीति संघर्षणः पुनातीति पवनः पवते सौपव नः षूदक्षरणे प्रदनिबर्हणे सूदीहिंसायां मधुसूदयतीति मधुसूदनः लुनानीतिलवणः अत्रणत्वनि |पात्यने शत्रून दाम्यतीति वा दामयतीति शत्रुदुः इतिनंदादिः अपग्रहादिर्निरूप्यते ग्रह उपा- | | दाने इनांशीसी ( वृ० १ सू०२९५०९) हसेप: रोलीप. ९०१म०६ सू० ३६) णिति प्रत्ययीताः सर्वेदडिन वन् गृह्णातीतियाही उत्साही आस उपवेशने उदारते सौउदासी दासूदाने उत्पूर्वः उद्दासी सासदी मौ उद्भासते सौउद्भासी आतीयुक् ९५० १ सू० १२३ जोछेदने छ्यनीति छायी तिष्ठतीति स्थायी मत्रिगुप्तभाषणे मधि अवधारणे मंत्रयतीति मंत्री सुदरा मआमने मृदुआर्जवे समईनिवा संसईयतीति | संमद्द निस्तोतीति निस्तावी निष्णीनीतिनियावी रक्षपाल ने निरक्षतीतिनिरक्षो वसनिवासे निव | सनीतिनिवासी टुप् निचपतीतिनिवापी शोतनूकरणे नश्यतीनिनिशायी नञ्पूर्वेभ्यः कृहणीयाच
१२८
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________
पदिश्योणिनिश्श २६ नकरोनियाकुरुते मोअकारी इनांशीसौ(१.९सू. २९ नहरतीनिविदा शणिभपापणेननयतीनि अनायीनाचते सोअयांची नवदतीति अवादीरहिंसायाणिनिति। नकारापावपरिविष्योणिनिः अपराध्यतीनि अपराधी रुधिरावरको अवरुपान्तअवरोथा पार भवतीतिपरिभाची विपूर्व:विचरतातिपिचास विशेषेण नानिषिरावी इनि यहादयः अथर। शादिनिरुप्यने मुशादेःशःशहन मायापारधाविएश्यःशःप्रत्ययो भवति २९शकारः | शितिचतुर्वकाधिःशिनिचतुर्वन शिनिमत्य येपरेनिंबादिषुपरेषु यत्कार्यमुक्तंनंदयात २० दशा। देः पश्यादिः ( म०१ सू०१२४ अप् अदेरवृ०२५०९सू०११ पश्यतीतिपय उत्सूर्यः उत्तम पश्यनीतिउत्सश्यः हहिंसागत्यो अपलदे (वृ०२ म.सू.११० अदादित्यादपोलुकू अपित्ताशी न (इपासू०१७ गमांखरेल०२पैक सू.१.७) हनो मेर१५०९ सू०२० गोहतीनिगोधःपाप, यःपाने अपअदे (१४) धयनानिधयः धमाधमादेशः धमतीतिधमःउमतीतिरमःजिप्रादेशःजियनीतिजियःपापाने पिबादेश:पिबतीनिपिवः अपअदे (९४) हादेवि म
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व- ॥ ७ सू०१० दादे र वृ०२०९सू.१० रित्याकारलीपः ददातिवादले सौदद दयानिकायले सोधः मुचादे ||
म्वृ०२५०२० सू०५) तुदादरः०म०२० सूविरलतामे गाविदनानिगोविंदः ज्वलादेर्णः ज्वताप | देगणान् णःपन्ययोजनानि सज्वलादेवेनिकेचित पक्षे पचारित्वादःज्वलदानीज्वालःज्वलन पत्नातिनापः तपःपथिगती चुरादिः इदिन पांथसनीनिवापश्यानी निपांथःपथः अवयननम्न मागमः ज्वलादिगणपाठसामर्थ्याच पनलगत्येपर्ययोःपतनीनिपातःपनःकथपचने वयनी | निकाथः कृथःपथगत्यां पथनीनिपाथःपथःमथगाहे मथनीनिमाथःमयःसहने सोसा
हःसंहः इतिज्वलांदिः अथाऽण कार्येण धातोः कर्मणिप्रयुज्यमाने अण्प्रत्ययोभव | |नि कुंभकार: गंथकारः आनोङ: आकारांनाहातोर्ड प्रत्यंयोभवान गोदाधनदः नाम्लिच | नाममात्रेपयुज्यमानेरः प्रत्ययोजवनि रिडियाटालोपः३२ हास्यापिबतीनिदिप दोषारोजाय ते सोहिजः गृहेर्दारे सहनिष्टनीनिगृहस्थःगिरिशःशामे पादैःपिबनीतिपादपः छगनी शुचंड) | वनीनिश्वःशुचःशुदेशुचःशूरादेशोभवतिदेपरे ३३उरस सेलोपोमुम्बा उरसः सकारस्थलोपोभवति ।
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________
उपत्ययांनेगमौमुमागमशवा ३१ उरसागच्छनातिउरग उरंगःसर्पःविहायसाविश्वविहायसारस्या। | विहादेशोभयान चकारान्मुम्बाडांनेगमी २५ विहायसिआकाशेगच्छनीति विन-विहंग: भुयी चमुम्बाडपत्ययानेगमी ३६ भुजोषकाथै भुजवर्कगच्छतानिभुजगः भुजंगःविहारासाविश्वे नि चकारात् नरसस्तुरादेशः मुम्वति अनुवर्तनीयं तरसस्तुरादेशः तरसस्यमुबाडांनेगमा तरंसा-|| वेगेनगच्छत्तीनितुरंगः तुरंगः अटो नाम्निकार्येचउपपदे सनिअरीपत्ययो भवनः १७ अस्थिहरन तिअस्थिहर:कःश्वाकवचंहरनीनिकवचहर कुमार शुधारणे धनुर्थरनानिधनरः सथियो। वाराजा चरंगतो कुरुपदेशेषुचरनीतिकुरुचर टईबर्थःष्टिनः-१५०१४ सू०१४ा सोचेत् कुरुच रीमहीचरी सेनाचरी भिक्षाचरी दीक्षाचरी अमत्ययः सर्वधातु साधारण प्रत्ययस्वरादरेवा। पनि शोकंकरोनीतिशोककरी कन्या यशःकरोतीतियशस्करी विद्यामृगतो पुरःसरनानि पुरःस र: अग्रेसरतीनि अग्रेसर: पार्चेशेते सोपार्शशयःनथेवपृष्ठेशेने सौपतशयः उदरशयःउत्ताना कर्तृपउत्तानःशेने सोउनानशयः स्तंबरमने सोस्तंबेरमा हस्तीजपजल्पव्यक्तायांकरिकर्णजय।
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________
१३०
सा. स्व. ग्रहरूपादाने शक्तिंगृण्हातीति शक्तिगृहः लांगलग्रहः पृष्टिग्रहः अंकुश ग्रहः तोमरग्रहः घटीयहः ०२ धनुर्ग्रहः सूत्रग्रहः पुष्पग्रह: फलग्रहः कामग्रहः मधुग्रहः शंपूर्वी शंसुवा कल्याण करीती निशंक ०१ रः शंबरः भारंवहः अत्र कर्मणिअणपिवक्तव्यः भारवाहः चैतवाहः इत्यादि इवरिव धातोर्नानि कार्येच सति इस्वविएते प्रत्यया भवंति ३८ खकारः खिति पदस्येति सूत्रस्य विशेषणार्थः खिति पदस्य खितिप्रत्यये परे पूर्वपदस्या व्यय वर्जितस्य सुमागमो भवति ३९ तेनदोषामन्यमहः आत्मा नंदीषामन्यते तद्दोषा सव्यं अहः शक्कन् स्तंबात्कृञः फलेरजो मलात यही हञः इतिनाथा देववा नादापः कर्त्तरि वाच्ये इः १ वत्सबी ह्मोरे व डुलभ करणे शक्कत करोतीतिशक्ल त्करिः कः वत्सः स्नैबंक रोतीतिस्तंबकरिः कः बीहिः फलेगृण्हातीति फलेग्रहिः वाफलानिगृह्यातीति फलेग्रहिः वृक्षः फल स्यैतत्वं निपातनात् रजोगृहातीति रंजोय हिः मल यहिः इति हरतीति हति हरिः नायूहरिः आप्लुव्यासी देवान् आमोनातिदेवापिः वातं आमोतीतिवा नापिः करीषकूलसर्वाफ्यात्कषः प्रियवशात् १३० दः ऋतिसेयभयालञः संमभदपि यात्तुवा २ कषनिष्कर्षे करी बँकेषतीति करीषंकषः करीषंशु
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________
फगोमयमित्यमरः कूलंकषतीनिकूलंकषः सर्वकषतीनि सर्वकषः अनकनीनिकषः रख कारोसमागमार्थः वेदव्यक्तायांचाच पियंवदनानिभियंवदः वशंवद: कलिंकरोतीतिकनिकरः मेयंकरःभयंकरः विकल्पमसेकार्येमण क्षेमंकरोतीनि:संकरःोमकारः भदंकरोनीतिभदेकर भदकारःभियंकरोतीनिपियंकरःपियकार: आशिताच भुवोभावेकरणेचतुराङ्गजात विहा| यसः सुनो रोपयांहदयाचजनात्पुवात ३ गच्छतेप्रत्ययः यः स्यान जोधानोस्तुसि भवेत् आत्म नकदादरेभ्यः स्वस्त थापायौदयः ४ आशितेनसूयते इनिआशिनंभव भावेनपंसकतावाच्या आशितो भवत्यनेनेति आशितंभवः ओदनः तुरंगच्छत्तीनिनुरंगमः भुजंगम विहंगमः सुतंगमः। उरंगमः हृदयंगमःजनंगमःपूवेन गच्छ तीनिवगमः भूजधारणपोषणयोः आत्मानविमनी|निआत्त्यंभरि कुक्षिभरि उदरंभरि : लुसविमनेशपदानले विज्ञेयं अतः परंवाचंयमान कथय|ति वाचंयमादयोनि पात्याः वाचयच्छनोनियाचं यमः अत्रत्रकारोनिपात्यने हविदारणे पुरंदार यनीनि पुरंदरः नपसंतापेपिंतापयत्तीतिरिषंतपःपरंतपः सर्वेसहने सोसर्वसह विविधती|
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________
सात
निविश्वंभरः भगंदायतीनिभगंदरः तृप्यनतरणयोः रथंतरतीतिरथंतरः नवरो पनिंत्रणोतीति| वावृणुने सापानबराजिजये धनंजयतीनिधनंजयः धारणे वसूनिवावसुधरनिदाधरते सौवस! | धरा शत्रुसहनेसोशवसहअरिंदाम्यनीनिअरिंदमः शनपः एनेवाचंयमादयः एजारश एजुक पने इत्यादीनारवशमययोभवनि ४ वकारोमुमागमार्थःशकार:शिनिचतर्वत्कार्यार्थ धानाः रणे(बरम०२७ सू०१० इनिनिःप्रत्ययःजनान् एजयनीतिजननेजयःज्यनेजेर्मन्यतेमुजफूलास्यपुष्यनोधयेः नाडीमुधीशुनीपाणिकरस्तनात्सनासिकात् मनुअवबोधने दिवादेयः रहना सू०१ भान्मानपंडितमन्यने सपंडितमन्य धेट्पाने मुंजधयतीतिमंजथयःकूलंधय आस्पंधयः । पुष्पंधवः माटोस्तुल्योपपदवंज्ञेयं ध्माशब्दागि संयोगयोः नाधियनीतिनापियःनाधिमः । | खशंतेपूर्वपदस्यहोवाच्यः मुहिंधयः सुपिंधमः शुनिधयःशुनिधमः पाणिधयःपाणिंधमः करणा यःकरथमःस्तनधयःस्तनधमः नासिकांधयंतीतिनासिकंधयः नासिकंधमः ध्यारवारीमानयोना। रुजयाहीतकूलतः अरुर्विधुति लात्तुद्स्यादसोयाहशिस्तपिः६ ललास्तोवहावाल्लिमिनमानी
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________
नरचात्पचिः वानादजिरिरायामदजहानिशईनस्तथा ७ रवाराधमतीनिरवारीधमः वातंधमः प धिमः रुजोशंगे वहपापणे उत्पूर्वः कूलमुटुजतीनि कूलमुजः कूलमुहहत्तीनिकलमदहः अरुः | किमर्मस्थानं अरुस्तुदतीति असंतद वियतुदःनिलंतुर हशिर्पक्षणे नसूर्यपश्यतीति सर्यपश्याः केराजाराः उग्रपश्या: ललाटतपःलिहआस्वादने बहलेरीतिवलिरअमचालि हामिनेपचती तिमिनंपचः प्रस्थं पचःमानपचनसंपचः अजगतीक्षेपणेच वाचमजतीनिया)
मजः मदीगर्वप्लवनयोः इरयामायतीतिहरमायः ओहाक्त्यागेश जहतीनिश जहाःमा पाः इनिरवशमययः रव्युत्करणे धानोःकरणेफेरप्युट्प्रत्ययोभवनि अभूतनावें आ त्यसुभगस्थपलितनगांधपियेषरुजः रव्युट्वाच्यः ४३अनास्यः आदयःक्रियने नेनेतिआ दियकरणं गुनसुभगकरणं स्यूलेकरणकिंधि पलितंकरणं किंशीतवस्तुसेवनं अनमःनन मःक्रियते अनेनेतिनकरण न अधकरण किसूर्यावलोकनमसहत अभियामियः क्रिय ने अनेनेनिषियकरणं मैत्र्यंदानी हनो अणवतव्यः तफारस्यचटः पदादेशोवक्तव्यः ४४ उव
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व
समरसू०६० दासअनानिदा यादः चारोया १५ चारुआनीतिचार्वाधारःचार्वाधानः कर्मणि -३ | संपूर्वाञ्च ४५ वर्णानमंहंतीतिवर्णसंधानः जायापत्योष्टक जायापत्योरुपपदयोहनेष्टक प्रत्ययो भव । ति लसपावनिकर्तरी १७ जायांनीतिजायामः नापति हतानिपतिमी स्वीअमनुष्यकर्तृकेच जायामःतिलकालकः कपालेश्चमरः पनिधीपादरेवा पाणिघताडपोशिल्पिनिनिपात्यने १९ रा जघउपसंरच्यानं ५० मजाविण अजसहवहां कतरिविण्पत्ययोभवति ५५ णकारोजथ्यर्थ-वे || लोयोभवति ५२ अजसेवायो अईभजनीनिअईभाक् चोःकु : १०९५०५२१ सुखभाक्द खभाक् सहमर्षणेहोटः १११८०१०) पावसाने १५.९सू. सहादेःसादि ०१ |प०९सू.सहादेःसादिवृसमसूरितिसूत्रेण त्वरायास्तुरादेशः खराशणावेगं|| |सहने सीतापाड सहेःषःसादि सहेः सकारस्यषकारोभवति सादासति ५३नुरासाही नुसता हः वहमापणे मारपेहत्तीति भारवाद भारवाड् भारवाही मारवाहः भारलाई भारवाही बाहोंगे ||१२२ बोहोवाकारस्य औकारादेशोभवति शसादीवरेपरे ५४ भारोहःभारोहा भारवायां भारवाडि
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________
इत्यादिपृच्छतेविण ५५ तत्वंटच्छनीनिनत्पाद अंबूनिवहतीनि अंबुवाट शसादौतु अंबूहमा नउ:अनकारादत्तरस्यवाहोवाकारस्यास्यात् शसादीवरेपरे ५६शालिवाद् शाल्यूहःशमे || रपिविण्वक्तव्यः ५७ मोनोधातोःमांतस्यधातोर्मकारस्यनकारीभवति धोनोझैसपरेनाम्मश्चरसेपदांतेच ५८ शमदमउपशमने पर्षेणशाम्यत्तीनिमशान मशामी पशामः अभून नदावेकवास्तियोगे नाम्नश्चिःअननसावेऽर्थेसभू असइत्येतेषु नाम्नश्चिःप्रत्ययीभवनि संपयकर्नरीनिवक्तव्यं ६० तेन अगृहे गृहे भवतीतिगृहे भवति चकारचोदीपइनिविशेषणार्थः|| वाचकारः प्रत्ययभेदज्ञापनार्थः यःमसू०५२२ चदीर्घईचास्यची पत्यये परे अकारस्य ईका रादेशोभवनि अन्यस्यस्वरस्यदी|भवनि अव्ययवर्जिनस्य ६१ अमिथुनंमिथुनंसंपद्यमाननथाकरणं इनिमिथुनीकरणं किपाणियहणंच्यंतत्वाव्ययं अव्ययामिक्तेलकराम०१३ सू०२५असहायः सहायः संपंद्यमानस्तथास्यात् तिसहायीस्यात् अकृष्णाः कृष्णःय थासंपद्यमानस्तथा करोनानि रुष्णीकरोतिहेतुकृतं अव्ययस्यनदीर्घखं अस्वस्ति स्वस्ति य||
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा.स्व. १३३
थासंपद्यमानस्तथास्यादिति स्वस्तिस्यात् संपवक्ता किं गृहे गृहेभवतीति गृहेभवति अलुक् धृ.३ | क्वचित्( [०१०१६ सु. ८६) इतिविभक्तेरतु चौसलोपश्च मनस महस, रजस इत्यादीनांस- प्र०१ कारस्यलोपो भवति चैौप्रत्यये परे ६२ दोनची प्रकृत्यर्थमनुसरत: उत्सुकंमनीयस्यासौउन्म | नाः नउन्मनाः अनुन्मनाः उन्मनाः संपद्यमानस्तथाभावइति उन्मनीभावः विगतंमनोयस्या सौविमनाः नृविमनाः अविमनाः अविमनाविमनाः संपद्यमानः तथाभावइतिविमनीभावः नविद्यते । मनीयस्यासौ अमनाः नअमनाः अनमनाः अनमनाः अमनाः संपद्यमानस्तथाभावइति अम | नीभावः तथासुमनी भावः सुचेतिभावः सही करोति अरूकरोति चक्षूकरोनि ड्राच्क्वचिद्धक्तव्यः अभूततद्भावेर्ये क्वचित् डाच्प्रत्ययो भवति ६३ अदुःखदुःख संपद्यते ननुकरोनीनिदुःखा करोति तथाभदाकरोति आनोमनिप्क्वनिप्रवनिपः प्रादौ नाग्निचपयुज्यमाने आकारांनान्द्रातोर्मनिपक्कनिश्वनिप् इत्येतेप्रत्ययाभवति ६४ सुटुददा नीति सुदामा राजनशब्दवद्रूप खसेचपाझसानां (बृ.१०४ सू. १८) अश्वेतिष्ठतीति अश्वत्थामा स्यामी इश्व ईश्वईदासो मोस्या ह
१३३
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________
खरकारोभनिधागेहारुपिचनीनांदीईकारोभवान नकारादौकिनिहसेपरे नस्यपिक्तिपिया || ६५ वनिपपत्ययः सुष्टुपिबेनानिसुपीया भूरिददातीनि मूरिदिया प्रतं पिबतीनि घनपीचा धन दीवा मलसिया मागास्थवा धनधीवा सुगीबो दोषहीवा वनिप्रकाचिदन्येभ्योऽपिरश्यते ६८सुष्टुक रोतीनि सुकर्मा सुष्ट्रयणोतातिसुशर्मा अनपाणने अवकिपमाणिनीनिपाण पाणी पाण: हेमाए अनःपट्रोनेवनमानस्यापि अनोनस्यणवंस्थान ६७ अंधोइनिविशेषणान्नलोपोनशंकनीय हवस्यपिनिकनिनुक हलस्यपिनिकानपरेनुगागमोभवनि ६ रणगतोपानरेनीनिमानरित्या वनिपिजिमस्याः खंबाच्यं ६ जनीपादुर्भाव रिजायते सोविजावा केवलेभ्यो पियनिपओ अपनयने ओणनीति अवाया अबाबानो इपिपवनोनस्यवाच्यः७० लण्इपहलम१४ सू.
ओणानिसा अयावरी पारंपश्यनानिपारद्दश्या पारंपश्यनिसा पारचीरा केवलेभ्योऽपिकनिफ्षअभिषवेषुड्माणिगर्भविमोचने सुनोनीनिसुत्वानुकूधेट पाने धयनीनिधीया गैशन्दै || गायनीतिगीवा जहातानि हीवा पीवाविप उपपदेसनि असतिचे सर्वधातुभ्यःक्विपमत्ययोभव ||
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा स्व. तिकिपसापहारिलोपः कपाविनोबेः पासू०५२) इस्तस्यापनिस तितुकूद कर्मकरोनी १३४ || || निकर्मरुत् अगिंचिनीतीनि अभिचिन देवानहानीनिदेवस्तुन सोमंपिबतीनिसीमपाःसर्वप
श्यतीतिसर्वरक् दिशा रहाम०१० सू०११ मिनि कुबंदिशभनिसर्जने दिशतीतिदिन किए बलिपछयायतस्तुकंदमुड़-जुभीणांदीर्घःसंमसारणाभावशवक्तव्यः ७२वन्यनयासावा या उच्यते अनयासावाक् वाउच्यते अनयासावाक पच्छजीप्सायों नत्वपूर्वः तत्पछत्तीनितत्वपोद् | छशषराजादेःषः०१५०९ सू०१३) लोःशऊवाच्योकिनिङितिससे परे नुनासिकेकोच तेनतवपाशी तत्त्वपाशःप्रस्तुनी आयतस्तौनीति आयतस्तू:मूड-गती कदंपवतेऽसौकट| पूःजुगनीजवने सौजू:सँछुपयतीतिसुधीःवासुष्टुवार्यस्या सोसेपीःअयंतेजनानामिनिधीः नहिवृत्तिव्याधिषिरुचिसहितनिशिबने पूर्वपदस्थोपसर्गस्यांतेदा?वाच्यः५१ ण
हबंधनेमादेष्ण स्नः ०२५०१ सू०६६महोधः १०१.सू.१ उपसमीपे नातीतिर ॥ १३४ |पानन् नितरांवनने सोनीबूत व्यधनाडने यहाकृितिचा वृ०२५०३सू०१७ मर्माणिविध्यता
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________
निमर्मावित तृष्वृष्टी प्रकर्षेपणवर्षतीति प्रावृचिदी सी नितरां रोचते । सोनी रुक् गम यम नम् हन्ननादीनों कपिञमस्य लोपो वाच्यः क्यपि चे ७५ नुपरितः तनोतीपरित कचिकीर्षतीति करचिकाः चिकीर्षतेः कृष्यत् (०२म० १ सू० १.१) इत्यकार दोषः दोषा ( ०१म० ९ सू०६५) | तिपस्यरेफ-रिलोपोदीयैश्ववृ० १०५०१४) इतिमध्यमरेफस्य लोपः नतुसंयोगांतस्य लोप: रसेपदांतेचेति चकारात् रात् सस्य रेफा दुत्तरस्य सस्यैबलोपो भवति नान्यहसस्य ७६ स्त्रोर्विस सर्गः ९०१म०प्र०६ सू०४) कटाच की र्षोक चिकीर्षः बहमापणे यज्ञां चवराणी ( वृ० २५० १ सू० १४९२ अनीव हत्तीति अनडान क्विने वन्य नसीडां तादेशो वाच्यः ७७ अनड्डा हो अनडाहः राजदीसो क्विवते राजनी परे समो मस्यानुखारा भावोवाच्यः ७८ तेनसम्य राजते सौसम्राट् ध्यैवित्तायां ध्यायतेः किपि संप्रसारणं दीर्घना चवक्तव्या ७९ सुष्टुध्यायनीनिसुधीः बुनिगमिजु होती | नांचिपिक्कचित् द्वित्वंवाच्यं हसादिः शेषाभावः द्योततेः क्वचित्पूर्वस्यापि संप्रसारणवाच्यं द्योतते सौदिद्युत् गच्छतिउत्पत्तिस्थितिलयान् प्रामोनिजगत् जुहोतेर्दीर्घश्च जुहोत्यनयासाजु
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व- हःहशेष्टक्सकोचोपमानेकार्ये दानोःसर्वादिषुटक्सकोपययो भवन उपमानेकार्येसानि च
| कोरातकिपवक्तव्यः भासर्यादेःएतेषुपत्यये परेषुसर्यादेःपूर्वस्यटेरात्वंभवनि २ रशिप्रेक्षणे | प.२ : अन्यस्वदृश्यने सोअन्यादृशःशषराजादेःषः तृलपासू०१३ षटोःकसे (वृ.२पासू.॥ ११६किलान् तृप०६सू०२१) अन्याहसःअन्याहक सय दृश्यते सौनादृशः तारक्ष नारक्या, स्वदृश्यते सोयाइशःयारक्ष यादव एषश्वदृश्यते सोएनारश एतादृशःगतारक किमिदमःका | शईशी किमशब्दस्यइदम् शब्दस्यचुकीए ईशइत्येतावादेशीभवतः सकारादिषपत्ययेषुपरेखा शकारः सर्वादेशार्थः कूड्यदृश्यने सौकीदृशः कीरक्षाफी रक्अयमियर श्यते सोईरशः हैं। दृक्षः ईटक ईशीवार्ता सर्वादित्यादृराखे भवदादिषशेष्टकारादयः पूर्वस्यटेदीर्घनाचवक्त| व्या भवानिवदृश्यते सोमवा दृशः भवारक्षःभवाक्चकारात् एतेषुपत्ययेषुपरेषु समानशब्द | स्यसोवाच्यःसमान दृश्यते सोसशः सरक्षः सहक अदसो मूआदेशः अदसशब्दस्यटगा| दिषसत्सुअमू आदेशोभवति कितिपरे असाविवश्य ने सोअमूशःअसूरक्षाअमूह ग ||
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________
प्रत्ययोत्तरपदयोःपरनोयुष्मदस्मदोरेकत्वेत्यन् मन् इत्येतावादेशीभवनः त्वमिवरश्यते सौत्वा दृशः बारक्षः वाहकगअहमियदृश्यने सोमाइश मारक्षःमारक् गत्यादेष्टेरस्यादा (बृ.१५.६० ५४०वित्यकार:यूयमिवदृश्यने सीयुष्मादृशःयुष्मारक्षः युष्मारक वयमिवश्यने सौंअस्माया |शः अस्मारक्षः अस्मारक टकारातबंधत्वादीप तारशी याशी एनारशा वारशी मारशी अन्या दशीयुष्याशी अस्माइशी भवाइशी इत्यादिणिनिरतीते धातोरतीनेकालेशीलेर्थेचणिनिपत्ययो| भवानि करणेउपपदेयजेणिनिर्वाच्यः ८८ ईनांशोसोवृक्षम०९ सू०२९ अमिशेमेनस्याजतिया अनिष्टोमेनप्रयाक्षीत् इनिभनिशेमयाजीवाअनिष्टोमयष्टुं शीलंयस्यसःअगि: टोमयाजी अबआईभुक्ते इत्येवंशाल अाइमोजी अभुक्तेश्त्येवंशीलः अईभोजी सुखभो ॥जीउष्णभुक्तइत्येवंशीलःवाभुक्तवान् इतिउष्णाभीजी हनोधन रह०२१०२७ सू०५ हुनेनिंदायां|णिनिर्वाच्यः९पितरंजधानवा अवधीत् इत्येवंशीलः पितृधानीदंडिनशब्दवरूपंज्ञकर्यप |मानेणिनिर्वाच्यः ९० अन्वश्वपततीनिअमनपाती मत्तश्वकरोतीनियमनकारी हसइगलताना
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व. हंसगामी स्त्रीचे हंसगामिनी ईपक्लिप कानपडाः धानोरतीनेकालेशीले थैचकिपकनिपडाइ १३६ त्येतेपत्यया भवनिमाविषबह्माणएनन पूर्वकादेवहंने क्लिपस्यात् अनीनेएव वहनवानि
नि बहाबह्महा भूणहा अन्यत्रशत्रुपातीत्यत्रणिनिःशहतीत्येवंशीलःशत्रुधानी सुष्टंकरोती-|| निस्मा सोसुक्कन कर्मकत पापकून पुण्यात शास्त्रहत् सोमंसुनोतिस्माज्सोसोमसत् अपिचि ||नोनिस्मा सौंअग्रिचित इत्येतकिबनाः कनिए युधिसंगहारे राजानंयथ्यतेस्मा सोराजयु। धाराजानंकरोतीत्येवंशीलः राजकृत्वा सहयुध्यतेस्मा सोसहयुधा सहकला षुमाणिप्रसवेक निप तुक कित्वाहणाभायःसुनोनिस्मा सोसतवान् इतिसुत्ला स्तुत्वा यजनिस्मा सौयज्वा पारमा
क्षीत इतिपारहवा इत्येनेकनिबंता:जनीमादुर्भावससम्यांजनेर्डः ससम्यांजनेदर्शनोईःमत्य यो ||भवति अतीतेकाले ९३ सरसिजायतेस्मतत्सरसिज पाभलुकक्वचित् १५.१६सू००४)
सरसिजानं सरोजे संस्कारज-मजाअजःदिजःपरितः रवानाइनि परिरवाकर्षणजायनेस्मेनिय|| ||जा सर्वगतवान इनिसर्वगः वासर्वगच्छतिस्मा सोसर्वगःगेशब्दे सामगीतवान्गायनिस्मासो
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________
सामगः इतिडप्रत्ययांताः इतिकर्थमुक्रिया अयनिष्ठाप्रक्रिया क्तक्तवतू धातोरनी ||नेकालेक्तक्तवतू प्रत्ययौ भवतः १ भावकार्ययोः क्तः क्तवतुः कर्त्तृय्येव उकाविनो ऊर्त्तुमर्थः स्नाशी चे स्वायतेस्मतने स्वातंत्वया आगम्यते स्म तन् आगतं स्थीयतेस्मतन स्थितं देवदत्तेन भावस्यै कुत्वादेकवचनंनपुंसकत्वं च भावेनपुंसकांताः अंतःप्रांतें पति के नाशे स्वरूपेचमनोहरे धात्वर्थ: केवल शुद्धभाव इत्यभिधीयते इत्यमरः क्रियते स्माऽसौलतः कटस्तेन कटं कृतवान् करो। तिस्मा' सीकृतवान् कृष्णः सर्वकृतवान् विनोनुम् ०१०९ सू०६०) इतिनुमागमः गत्यर्था - | दकर्मकाञ्च कर्तरिक्तः प्रत्ययो भवति चाद्भावकर्मणोरपि २ लोपस्त्वनुदात्ततनां वृ०२५०४ सू०७) गच्छति स्म इतिगतः स्थामी ( ० १ सू०६५) तिष्ठति स्म इतिस्थितः कृतः ९५० १ सू०६) अटनि | स्मइति अटितः शमदम उपशमे अमानस्य कृतिझसेदीर्घः भमांतस्य धातोदीर्घभवनि कितिझसे परे क्किपिवा ३ शाम्यति स्मइतिशांत: दाम्यतिस्म इनिदांनः दुवम् उद्धरणे वमतिस्मै निवांतः यस्यक्वचिद्विकल्पेनेट् तस्यनिष्ठायां नेट्द्वाच्यः ४ अधिशीङ्स्था सांकर्म अधिपूर्वाणामे
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्वः|| ||पामाधारः कर्मसंज्ञःस्यान पश्लिषशीड़-स्थाआश्रिवस जनरुहजार्यनीनांसोपसर्गत्वेनसकर्म-|| ||३
काणामपिकतरिक्तोवाच्यः६ रमामाश्लिष्यनि स्मेनिआश्लिष्टः कः हरिःहरिःरमामालिशःशे || षमधिशिष्ये इति अधिशयित: कोविष्णु शेषमधिशयिनोविष्णुःस्वर्यमधिनिष्पावित्यधिष्ठित स्वर्गमधिष्ठिनः उपासांचके इनि उपासिनः भक्तोहरि भक्तोंहारमुपासिनः आशयनिस्मान माश्रितः एकाद-|| शीमुपोवासनिउपोषितः वाहारदिनमुपोवासइति उपोषितः वसिाध्योरिट आयानित्यमिटूस्यात् ७ घसादेःषः-२मसू१५० राममनुजज्ञेनिअनुजातीच्युतः तमनुजानः | इषमासरोहइतिआरुदःशिवः जूषवयोहानी ऋतर्इ.२मा सू०१३० वोर्विहसे रह || |१५०१० सू०७० जगत् अनुजजारहनि अनुजीणोऽच्युतःजगदनुजीणी वासुदेवार रेफादुत्तरस्य
तस्यनीभवति णत्वं पक्षेतेनरमालिवाहरिणा इत्यादिज्ञेयंक्तीवासेद् उकारोपधात यूप ||श्चपरःसेहतः प्रत्ययःकित्त्वाभवति ९ शीड़ स्विपिपिदिविदिधषपूङ क्षेमार्थेएण्यः परीसे ||१३७ टोक्तवतूप्रत्ययोकितीनभारतः१०दियुनेस्मतत् धनिनं द्योततेस्मतत् योनितंपकर्षणदि।
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________
युनेस्मा स्मोपनिनःकर्षणयूनिपामः वामद्योतने स्मासोषयोनिनःमृषक्षांनीसंपूर्व सम्यक् निषेतत् समृषिनं समर्षिनंउदय भासःउद्यतेस्माउसोउदित रोदनंमासःरोदिनः वारोंदितिस्मा । सोरोदिनः रुदितःमुष्यतेस्मा सौमोषिनःमुषितःयहांकृितिच बा२म०३सूला गृद्यनेस्मा: सौगृहीनःनयतेस्मरतिनीदितः नुदिनःवेदितःविदितःपूँडोवाक्त सेड्यूड परस्यक्तमत्ययस्य स्वाभवनि ११पूशोधने पुपु सोपवितःपूतःशिष्येसोशयिनःकित्तः उवर्णानान करना
विधियश्चधातोःपरस्यक्तिमत्ययस्यवसादेः इनभवति १२ बभूवेत्यसोवा भवनिस्मर निभूतःणुस्तुतीनोनि स्मनिननः समवरणे ववार इतिवृत टुओची निबध्यो शिवायेनि श्चितः श्रयतेस्मइनिश्रितः स्वयतेःसंघसारणस्यदीर्घः१३ अशिश्चियदितशनःअदादिनःआ दिनः ईदिनचपरश्चक्तस्येद्नभवनि १४ जीनांनवर्तमानेपिजीनांधांदकानांमतिबाद पूजार्थानां चवर्नमानेपितकपत्ययो भवनि अपिशब्दात्भावकर्मणोरपि १५ दस्तस्यनोदश्च दकारादत्तरस्य-|| किनस्तस्यनवभवति चकारान्दुत्तरस्यनकारोभवनि १६जिमिदास्नेहेआदिनःकर्मणिनिष्ठा
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-चा
करिचयाच्या १७ मिद्यतेतनामिन्नं मिन्नमन्ननैलेनवर्तने भावेकतरिचादिनःक्तस्येवायच्यामिदे ||१३ गुणः १९ मेयने सोमेदितःमियतेनतमेदिन ल्हादाल्हादननिशायाह्नवोवाच्यः ल्हादनेऽसौ || ल्हन अिधिदागावपसरणे ल्हादनेच आयासेन पस्विद्यते सोपस्विनःपस्वेदितः स्वेदिततेनाजा विदासंचूर्णेनस्विद्यते सीक्षिण्णः क्षियनेततस्वेदितं तेनजिभूषापागलये स्वादिषु प्रष्णोती. निषितः पृष्टःमन्यते सोमतःबुधअवगमने बुध्यनीतिबुद्धः पूजअ या पूजतीनि पूजितःस नितांतर वर्नमानेपिइत्यापशब्दातज्ञार्चेलार्थशालादेस्तक ज्ञाअरबोधने अर्बपूजाया इषर च्छायां शीलस्वभावे एतेषांनभवान ज्ञातःअर्चितःइष्यते सौएषितःशील्स्यते सोशालिन तस्यवर्तमाने वर्तमानार्थस्यक्तस्ययोगेषधीस्थान २१ तेनराजापूजितःपूजपूजने अन्यत्रकार्यतः सामान्य दस्तस्यनोद निचकारान्मनैतिवाच्यं तेनमायतीतिमत्तःमदोहर्षे भोजपु अदोज सरादेशीभवति निष्ठायोकिनितकारेपरेक्यपिच २२ उकारउचारणार्थः तक्तवतानपाएतीमत्य ||१३ ॥ यौनिष्ठासंजीस्तः२३ तथोईः (०२५१ सू०७१) सबेजबार ०१५.२ सू०२) अद्भक्षणे अय|||
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________
तेस्मनन जग्धंकिंअन्नरः परसू०७० कृविदारणे हिंसायांकृविक्षेपेकतइ.२प०१सूब
योहसेसम१०००विकार्यतेस्मा सौवि कीर्णःषुल्योहानी षकार षिदिदाम यस्यविशेषणार्थ जीर्यतेस्मनजाणेकिंशरीरंगायनेस्मनन् गीर्ण पूरीपूर्ती पूर्यनेस्माऽसौपूर्णे।। रतिस्पंनपिपूर्तः२४ पोरुपम०७ सूपिपर्तिस्मनिपूर्तः ल्यायोदिनः ल्वादेरोदिनभयान |तोकिनस्तनोभवनि २५लू लेटनेलूयनेस्मासोलून ज्यावयोहानी यहाँकिनिन म ३१ । जीनानिस्माऽसौजीनः भुजोकीदिल्येचो कुः समासू०५२९ भुज्यतेस्मासौंमुगः ओहानत्यागे-॥ स्थामीइश्चईश्चईपपसू०६५) हीयतेस्माम्सोहीनः पुड्डीभीडीड़ मीड-दोडलीड-बीड-रते। नयओरितः पूरमाणिमसबै सूचनेस्मासोसूनांदूपरित्यागेदूारखे इयनेस्या सोदून सोडविहाय । सागनोडोडभाव:२६ डीयुनेस्मासौडीन धोधोरणे धाडसामर्थ्य धीयतरमा साधान रोङ् || ||क्षरणेरीजरवणेरीयतेस्मा सौरीणःमी-माणवियोगेमीडहिंसाया मीयतेऽस्पासोमीनदीस। यदीयलेरमाउसोहन लीभारलेषणे लायलपने लीयतेस्मा सोलीन वीरमरणे बोयनेमा ।
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्छ । सौचाण:एते भोदितः आधाचाबी प्यार पीथायःपीआदेशोभवनि निष्ठायां २७ मायनेस्यासीपी १३९ । नाक्षिायेक्षियोनि शायोकतारदीवाच्यः दीर्यादेवक्षियोनिशयास्तास्यनोवाच्यः२९सायनेस्या भ.२
साक्षीणः क्षीणवान भावकर्मणीस्तुसीयनेस्तक्षिनंतेनक्षितः कामोमयायाकर्ण:यरलवसंयोगादे| रादनानिमानस्यनोवाच्यः३० दास्वी प्रयतेस्माऽसौदाण ग्लेलेहर्षसयेग्लायतेस्पाइसौभलानःप्ता नाहिगतौहीयतेस्पासोहिनाङपालने त्राणायावाबाणादीनांनत्ववानिपात्यते ३१ मायनेस्या सो आणःवान बागंधोपावने जिघनिस्मा सीधाण यातःहीलज्जायां हायतेस्मासोहीतः हाणः नदो/ रणेनुयनेस्मा सौनुन्नःनुत्तःविदिपिचारर्ण वियतेस्मा सोरिन्नःचिन वेत्तिरूपविदज्ञानेवित्तेविदि) || विचारणे विद्यतेविदसत्तायांविदुलाभेचदिति उदोक्लेदेउधनेस्मासोउन्नःउत्नः वागतिगंधनयोःनि] बानिस्मयानिर्वायनेस्मा सोनिर्वाण नियंत विदसतायोमियतेस्मा सोबिन्ना वित्त वाणाचाज्ञेया:संपरिउपराभ्यः परस्यकोनेही तोर्मूषणेथेशीननेश्वचाचेसतिसुमत्ययो भवति ३रिता | || दादी संस्कियनेस्मा सोसंस्कतःपरिस्कियनेस्मा सोपरिस्कृत उपस्क्रियतेस्मा सौउपस्कृतः यदास|| ॥
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________
स्मनिर्भनदासकियनेस्मा सोसंशतः पाकियनेस्मासोपरिकत. उपरुतः भावेय संस्कियने सोस|| स्कारः अतंकियनेसोअलंकार-विदज्ञानेविद्यतेस्मा सोविदिन दोदनिदाइत्यस्यदद्भवानिकिनिन किपरे ३३दीयतेस्मा सौदनः ददातिस्माइनिदत्तवान दिनोनुम र मासू०६० वरात्तीवा स्वरादत्त रस्याइन्यस्यवानोभवानिकितितकिपरे ३१ प्रकर्षणदायतेस्मा सौमत्तः प्रदनः अवदश्यतेस्मा सोना वदत्त अवतः नाम्यतोपसर्गस्यदीभिवति २५ददातेस्तोवाच्यः २६नितरांतीयतेस्मनत् नीतं नीदन पर्यासमंनाइवेनीयनेस्मननपरीनं परीदत्तं दधानेहिनिवार्यावाच्यःधीयनेस्मा सौहितः दधातिस्मा सोहितवान जहानेश्वकिति जहानेनो किनिपत्ययंपरेहिरादेशःस्यात् ३८नेनपूर्वाहत्वा हीयते । स्मासोहित: अहासादिनिहितवान ध्यारण्याप्रमार्लमाक्तस्यनत्वा भावोवाच्यः३९ ध्यचिंतायांध्यां। यनेस्मा सोध्यात रव्यापकथने रयायते स्मासारख्यानःपालने पूर्यतेस्मासोपूर्तःपोरुमः // ७ सू०७४य्योर्विहसेवाम १० सू०७) मू मोहसमुच्छ्रार्ययोःराछोपलो रेफादुत्तरयोट्रोलोपोन बनिकिनिनकारैपरे ४ मूनेस्मा सौमूर्न मदीहर्षे मधेतेस्मनिमनः यजदेवपूजासंगतिकरणदाने
I
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व.
यजेनःपत्वंष्टुत्वंसंघसारणं इज्यतेस्मननष्टं इष्टवानवाबीजनंनुसंताने उप्यनेस्मनन उसंवहमापणे होटलम-रसू०११० तथोई०२ मनसूयारिदोलोपोदयशमानसू.१२० अद्यतेस्मा सौऊटः भार: उदोनहापंग वेनंतुसंतानेऊयनेस्मा सोउतः व्येसंबरणेसबीयनेस्मा सौसंवी नाहेजस्पर्धायां ऐआदाने लेकौटिल्ये संघसारणदीर्घः आहूयनेस्मासोआहूतः वदव्यतायांचाचि संभसारणं उद्यतेस्मा सौगंदिनः वनपरिभाषणे उच्यतेस्मा सोउक्तः पसिशुध्योरिटमा सू०७) वसूनिवासे उष्यतेस्मा सौउषितः घसादे पा२पासू०१५ सुधबुभुक्षायां सुध्यतेस्मासीसुधितःभिषायेसप्यतेस्माऽसौसुसः ओष छेदने वेरोनिहायोइड्न ४१ कौरोयो। श्रीसू०७०५०९ संपसारण वाद्योदितः पारसू०२४ा इनिनवं णत्वंचो कु: १.९सू.५३० पवृश्यतेस्मासोमवणःजनेर्जानिष्टायांजनेांनो आदेशोभवाति निधायांपरंतः४२जनजनने ।। जन्यतेस्मा सोजात रखनेरास्वनिष्शया ४३ रखनबनने रपन्यतेस्मासौरवातः पंचोवःपचे परस्यक्तः || ||१४० स्यवोपावति निष्ठायां ६४ पच्यतेस्मा सौवापाकक्रिययानित्तापक्वः पचनिस्माऽसौपकवान क्षा
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________
योमाक्षायःपरस्यक्तस्यमोभवात निष्टायां ५५क्षये संध्यक्षराणामा मनसू.१२)क्षायतेस्माः॥ सोक्षामःशुधेकःशुषेःपरस्यक्तस्यकोभवानि ४६ शुषशोषणे शुष्यतेस्मा सौशुकःस्फायःस्फीः स्फायःस्फीरादेशोभवति निष्शायामपरन:४७ओस्फायीबी स्फायतेस्मा सोस्फीनःधेपाने धी यतेस्मनन्धीनं स्थामीरपासू०६५) गैशब्दे गीयतेस्मनगीनं पापाने पायनेस्मतनपीनं दोअचखंड ने दीयतेसमनन्दितं षोनुकर्मणि सायनेस्मननासितं माङमाङ्माने मीयनेस्मनन मिनं सेरिनिष्शयों भेलोपोवाच्यः ४ चोर्य्यनेस्मासौचोरितः याच्यतेस्मा सोयोचितःक्तकवतानासंजो इनिनि-||
शाधिकारः अथकस्वादिपकिया कसुकानीणबेवत् धातोःकसुकानौपत्ययोभवनः अनीनेका |लेवाच्येसनि तोचणप एवन परस्मैपरत्त्पनिपदेशचनः१णबादित्वार्विचनं ननु नपोणित्याहारिरित्याशयः यथाचण परस्मैपदेनथाकसः यथाआत्मनेपदेण्तथा कानः ककारोगुणपत्तिषेधार्थः । कारोनुम्बिधानार्थःकरणे चकारइनिचलवान बिनोनुम् वृषप०९सूण हेतरूवनचर ।। चांसीचरूवांसःचरुवांसंन्चरूषांसी रसोबउरम.९सू०७१ चक्रुषःचकुषा वसारस रहा ।
-
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा.व सू०४) चलन योचमपदि इत्यादि चके निचकाणःस्त्रीलिंगपीनसके पकवाना नपान १४१ सिदिविदारणे विभेदरतिबिभिशान पिभिसी बिभिरास विनिहांसंविशिसोवसोडरमा
सू.७१०बिभिदुषःबिभिदुषा वसारसे इ०१५.९सू० विपिशांविनिधि इत्यादिविभिदेव तिविधियानःशंजोभामईने बजातिवमंज्यान बजरतिबजानः जागनिदानये जजागार:निजजागृवान्जजागान इत्यपिभवानजागर्ने कितिगुणोरक्तव्याश्नेनजजागरुषःकतादित्याना मेकस्वराणामादनानांचघसेरेपलसोरिडवाच्यःनान्येषा ३बभूपनि बयान मगनी आरइतिआ। || रियान पपोइनिपपिवान अदलक्षणे आदइदिआदिशान नरौतिनस्थितान भादीसौपको जतिबा । भिवान् ययोइनिययिवान यामापणेदरिदातेरनपिनियालोपिलेनेट्ददरिदोदति दरिद्वान्वणस/ ॥ युटोहित्वादरिदातेरमष्यालापावाच्योलडिवाददारिदुषःदादाने दी इनिदियान ददुषः य ।। स्ह अदने जपासतिजक्षिवान को सरकारमा समानांजववाह२००२२ ॥१४॥ गमावरे रश्म०१सू०१०७) रपसेंचपासँसानांवृक्षप०६०१०किलात् १०१३०६स२०व
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________
स्पोखेकनेइड्भावःजक्षुष-गमहनविदिशशांकसोः ५ गम्लगोजगामनिजग्मिवान जगन्धान मोनाधानोःपासू०५०दिरुतस्यहनेहकारस्यपत्वंवक्तव्यंजघानइनिजभिवान् जयन्वान विद ज्ञाने पिवेदाइनिविविदियान विविझन् विशुपयेशने विवेशइनि विविशिवान् विविधान रशिर्षेक्षणे ददर्शइति दहशियान ददृश्यान्इणगतो इणोदीर्घनाक्सोवक्तव्या ७ इयाय इनि ईयिवानपे यायनि उपेयिवान् लोपयचांकि (०२मासू०९) पपाचनिपचिवान् शतृशानौति सेवन क्रियायां | क्रियापदेगम्यमानेसनिधातोःशनशानोयत्ययोभवतःवर्नमानेर्थे नौचनिपतेवन् परस्मैपदात्मनेपदयो
भवतः अदेम०१सू०१४ पचनीतिपचन आस्तेककारानबंधस्य नमागमएवापनि नदीना || वक्तव्या ९ परतीनिपटन निष्ठनीतितिष्ठन् गायतीनि गायन गच्छत्तीनिगच्छन् पिबनानिपिबन मुगानेनः अकारस्यभाने परेमुगागमोभवति ५० पचते सोपचमानः पिबतियापटनियजदेवयजतेः सोय/ जमानःस्तोनि मनज्ञाने मन्यते सीमन्यमानः मनभवबोधने ननादेरुपरसू१५०१९ मनुने |सौ मन्वानः परागच्छति करोनीतिकुर्वन साहित्यदुः०२५०१९ सू०४) कुरुते सौकुर्वाण:कि ॥
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________
मा. स्व. | २
यतेऽसौ क्रियमाणः उपसर्गस्थनिमित्तान नकारस्यणोवाच्यः ११ प्रपीयतेऽ सोमपीयमाणः आसेरान ट·३ | ईआसे र्द्धातोः परस्य आन आकारस्य ईकारादेशो भवति १२ आस • आस्ते सी आसीनः वादीपोः शत्रुः अ प्र.२ | वर्णात्परस्य शतृप्रत्ययस्यवानुमागमो भवति ईकारेईपिचपरे १३ मुदव्यथने तुदनीतितुदन्तुदंनो तु दंत: स्त्रीलिंगे तुदनि सानुदंती तुदती तुदंत्यौ तुदत्यौ तुदंत्यः नंदस्यः नपुंसके तुदनी नितुदन तुती बुँद नी तुदति इत्यादि अप्ययोरान्नित्यं अप्प्रत्ययय प्रत्ययसंबंधिनो अकारा सरस्यशतुर्नित्यंनु माग | मोभवति ईईपोः परतः १४ भवतीनिभवन भवती भवंतः भवति साफभवंती भवत्यौ भवत्यः भवतितन् भ | वत् भवंती भवंति पचतीति पचत् पचंतीस्त्री नपुंसके पचतितत् पचत् पचती पचति दिवु दिव्यति इति दिव्यन दिव्यंनी स्त्री नपुंसके दिव्यति तन् दिव्यत दिव्यंनी दिव्यंति पटतीति पढन् पती स्त्री परत परंती | पति हसतीति हसन हस्ती स्त्री हसन नपुंसके शिष्यतीतिश्लिष्यन् श्लिष्यंता श्लिष्यन् जयतीतिज |यन जयती जयन वादीपोः शत्रुरित्यत्र वाशब्दान् द्विरुक्तानां जक्षा दीनां चशतुर्नित्यं तुम प्रतिषेधवक्त व्यः नपुंसके शौवा १५ ददानी निददन दधन ददती दधनी जसमक्ष हसनयोः जक्षतीतिजक्षत् जक्षनी ज
१४२
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________
क्षतिजक्षति कुलानि जागृनि द्राक्षये जाग नीति जायत जागती जायेति जाग्रति दरिद्रादुर्गती दरानेरालीपो | वक्तव्यः१६ दरिदानीनिद्विन् दरिद्वती दरिदंति दरिदनि चकास्तीति चकारात् चकासनी चकासति चकास निशास्तीनन् शासन अनु शास्ति तत् अनुशासन् दादे: ९०२० ९सू०१) ददन् ददनी ददंनि दधत् इत्या दिविदेर्वावसुः विदेर्धातोः शतृविषयेवावसुः प्रत्ययो भवति १७ वेतीतिविद्वान् विदन् भविष्य दर्शतिसेवन् शनशानौ भवन: १८ अत्रभवत्तत्र भवच्छब्दौ पूज्या र्थे निपात्येते १९ पूजार्थे पाठः अनुभव॑तो भट्टमिश्राः तंत्र भवद्भिर्भगवत्पादै भणितं शीलेतून धातोस्तृन्प्रत्ययो भवति शीलेस्वभावेर्थे २० नकार: प्रत्ययभेदज्ञापनार्थः करोतीत्येवंशीलः कर्ताविचरतीत्येवंशीलः विचरिनाणीञ् ० नयतीत्येवंशीलः नेना हती धर्त्ता स्त्रियते इत्येवंशीलः सर्ती बिभर्तीत्येवंशीलः भर्त्ता शयिता इत्यादि इतिकस्वादिम क्रिया अथशीलार्थमक्रिया इष्णुस्तुकुः धातोःशी लेखनावे ऽर्थे इष्णु स्वकुइत्येते प्रत्यया भवं ति १ अलंपूर्वः अलंकृन्निराकृञ्जन् उत्पच् उत्पन् उत्सद् यस् उन्मद् रुच् अपत्रप तुधुसह चर् भूफ्नाज्ञ्यंत एफ्यः इष्णुः २ अलंकरोतीत्येवंशीलः अलंकरिष्णुः निराकरिष्णुः प्रजायने इत्ये
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व.|| वंशील मजनिष्णुःउत्पचनीत्येवंशील उत्पचिष्णु-पतूपतनेउसननीत्येवंशील उत्पतिष्ण पटगतोउत्पद्यतेइत्येवं च १४२ INTAI
तनात्यवशाल उत्तानपदावा प्रत्यरत्यय र
त्यवशाल मासष्ण उन्मायतीत्येवंशीलःउन्मदिष्णु रुचिदीसों सेचतीये|| || प. | वंशीलः रोचिष्णु अप्रपलज्जाया अपत्रपत्तिवा अपत्रपतेइत्येवंशीलः अपत्रपिष्णुः वृतवर्तने वर्तते इ
येवंशीलः वार्तष्णुवृधबृद्धबईनेइत्येवंशीलः वाईष्णुःसहनि सहने वेत्येवंशीलः वाईष्णुःस || हनिसहनेवेत्येवंशीलः सोहष्णःचरतीत्येवंशीलः चरिष्णुः प्रविष्णुः मादीसी क्याजनेनिया|| | जिष्णु : इष्णुपत्ययेपरेज्यंनानाजिलोपोभावोवाच्यः ३ कारयतीत्येवंशीलः कारयिष्णुः एतेइष्णु प्रत्ययांता: ग्लाजिस्थाभूम्लाक्षिपच् यजपरिमृज रफ्यःस्नुः४ ग्लैहर्षक्षये ग्लायनीत्येवंशीलः ग्लास्नुः जयतीत्येवंशीलः जिष्णुः भवतीत्येवंशीलः भूष्णु जिची स्त्रीगुणाभावोनाइट् ५क्षेत्र तथा ६ निष्ठनात्येवंशीलः स्थास्नःक्षिक्षये क्षयतीत्येवैशालः क्षिष्णुःपचनात्येवंशाला पक्ष्णुः यजनीत्येवंशीलः यक्ष्णः मृजूपशुको मृजेर्गुणनिमिनेयत्यये परेशाडूच्या ७ परिमार्शत्येवंशी | ५१३ लःपरिमाणुःविष्वस गृथयातिपय विष्लव्यासो वेवेष्त्यैिवंशीलः विष्णुःसी३//
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________
देगे सीपये बस्यतीत्येवंशालः बस्नःगृधुअभिकांक्षायां दिवादिःगृध्यनीत्येवंशीलःगृमाजिYषा। पागल्भ्येस्वादिःधष्णोनीत्येवंशीलः धृष्णुःक्षिपमेरणे क्षिपतीत्येवंशीलःसिमःककारोगुणानपे। पार्थःषाकोकण धानोःशीलेर्थेषाकउकण्इत्येने प्रत्ययाभवंति जल्पभिक्षकुडलुवायःषाकःमत्य योभवति १० जल्पव्यक्तायांगाचि जल्पतीत्येवंशीलःजल्पाक-भिक्षयाज्यायोमि क्षत्तीत्येवंशीलःभिक्षाकः कुदृताडनेवाछेदने कुट्टनीत्येवंशीलःकुदाकःलंरचौर्ये लुर त्येवंशीलः लुराकः वृड्-संभक्ती वृक्षसंवरणे वरनिवारण हणुतेवावरतीत्येवंशालः वाणीतइत्येवंशीलःव राकाषईबर्थः बराकीसांताशंस भिक्षएश्यउपन्ययोभवनि ११ सांताशंसयोश्चसपत्ययांनादाइ पूर्वान् शसुस्तुनाविन्यस्मादातोश्यशालार्थविनापिउःमत्ययोभवति १२ वचपरिभाषणे विवक्षतान विवक्षुः इच्छायामात्मनःसः(वृ०२५०२८ सू०पादत्वं पूर्वस्यहसादिःशेष: वृ२१०१सू०१३ || प्योर्विहसे (१५०१० सू०७) कुहोसमासू०६४चिकार्षतीत्येवंशीलःचिकाए जिपक्षितीत्येवंशीलः जिपृशुःआङ्-पूर्वःशसुस्तुतीशंस्कथने आशंसतीत्येवशीलः आशसुःभिसता||||
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________
.
सा.स्व | त्येवंशीलः निशुःपिपासतीत्येवंशीलःपिपासुनितार्यतीत्येवंशीलः तिनीर्षः लषपतपक्षभिदस्था | १४४ हषहनकम गमगृश्यउकणपत्ययोभवति १३ लपकांतोलपतीत्येवंशाला लाषक:पतीत्येवंशीलः
पातुकःभिक्षयाऊयायां भिक्षतीत्येवंशीलःशिक्षकःपदगोणित्वादि पद्यतीत्येवंशीलःपाड कातिष्ठतीत्येवंशीलःस्थायुकः भवतीत्येवंशीलवाभवितुंशीलमस्यास्तीतिभावुकः वृषसष्टी राषसेचने वर्षतीत्येवंशीलःवर्षक: हंतीत्येवंशीलःघातुकःकमुकांतीकामयनेइत्येवंशील वाकामितुंशीलमस्यास्तीनिकामुकः गनगनो गच्छनीत्येवंशीलःगामुकः हिंसायां वृणातीत्येवंशील शारुकः बंद्योरासःवंयोन्हीत्वोरॉस: मययीभवति १४ शरारुःवंदारुःस्पृहिगृहिपतिशीए) भ्यालुवाच्यः १५स्यहईसाया ईप्सा इच्छागृहयहणे पतऐश्वर्ये वयशुरादयोऽदंता:आलोनि लोपाभा योवाच्यः१६स्पृहयतीत्येवंशीलःस्पृहयालुःगृहयतीत्येवंशीलः गृहयालुःपतयतीत्येवंशी लःपनगालः शीवमेशेने इत्येवंशीलःशयालुःनमादेर:नमकंपिस्मिडनापूर्वजस कसाहि१४४ || सदीप एपयोर-पत्ययोभवनि शालेऽर्थे १७ णमुपह्नवेशब्देच नमनीत्येवंशीलनम्न कपिचलने||
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________
कंपनीत्येवंशीलः कंपःस्मिङ ईषद्धसने स्मयते इत्येवंशीलः स्मेरः जसुमोक्षणे जसगतिनिवृत्ती दिवादिःनजस्युनीत्येवंशीलं अजवं कामयने इत्येवंशीलः कम हिसिहिंसायां हिनस्तीत्येवंशीलः हिसःदिपादसौदीयतेइत्येवंशीलःदीमःघसादेःक्मरः यस सभापयःमर प्रत्ययोभवनि शीलेर्थे १८ घस्लमदने घसनीत्येवंशीलः यस्मरः स्मृगतो ससरणे साहंसायां सरनीत्येवंशीलः स्मृमरः अलक्षणे अत्तीत्येवंशील: अगरःभिदिलिदिविदिएण्यःकरायःशीलेऽर्थे १९भिनत्तीत्यवंशी लःभिदुरःविद्ज्ञाने वेति इत्येवंशीलः विदुर लिदिरदेधीकरणे जिननीत्येवंशीलःछिदुर भासा देखुरः भास्भजमिद् एम्योपुर-पत्ययो भवनि शीलेऽर्थे २ यकारोधिकार्यार्थः भासदी सो भासनी येवंशीलः भासुर: जो कगाँधिनि धातोश्चकारजकारयोःककारगकारोभवनःधिनिमत्यये परे२१ अंजीअमईने भनीत्येवंशीलःभंगुर जिमिदागावावक्षेपे मेद्यनेइत्येवंशीलः मेदुरः यड्-कायन जपदंशवद्भ्योयड्-प्रत्ययातेभ्यऊक:पत्ययोभवति शीले थै २२ पडोलक नसन्नियोगेधानो ॥र्विचनं शेयजदेवपूजासंगतिकरणदानेषु अनिशयेनजयनीतिबाइज्यते इत्येवंशीलः यायजूकः ||
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व
||जपव्यक्तायांचाचिभमजपांनुक्रवृ.२०२९सू०९) जंजप्यने इत्येवेशालःजंजपूक: दशदंशनेदंदश|| || .. कः पापद्यतेइत्येवंशीलः वावदूक जागरुकोवाच्यः २४ जाग येवंशीलः जागरूकाइणनशाना मृगमिश्यः करवाच्यः २५ इणगतो हस्तस्यपिनि पासू०६ तात्येवंशीलः इत्वरःणशअदशने नश्यनीत्येवंशीलः नश्वर-जयनीत्येवंशीलः जित्वरः सरत्तीत्येवंशीलः स्मृत्वरःगत्वरोनिपात्यतेशीले थै २६ गच्छतीत्येवंशीलः गत्वरःभियः कुकुकीवक्तव्यो २७विभेतीत्येवंशीलः भीरुःभारुकः इषेस श्चश्व इपेरुःपत्ययोभवति लांतादेशश्च इछतीनिरन्छुःवर स्थाइश भासपिसकसादियोवर म त्ययोभवति शालेर्थे २९निष्पतीत्येवंशाल स्थावरः ईशऐश्वर्ये ईष्रे इत्येवंशीलः ईश्वरःभासदीसो भासनीत्येवंशीलः भास्वर: पिमृगतो पिसतीत्येवंशीलः पेस्वरःकसंगती कसतीत्येवंशीलः कवर आ स्तःकिईिश्वभूनेआकारांनाहकारांनाभानोजीनिनमिगमिश्यश्वशीले भूनकालेकि मत्ययोभजान गवादिवानोश्चदिर्वचनं पनि आनोनपिर.२ प०१ सू०१२३) रामे सोपपिर्यजेददि श्चिकिरडुनं याजकावविराजसिपोंडरीकेमहादिजान १० नदाजज्ञिर्महाश्चर्यनेमियगणोऽपिन |
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________
बाह्मणानांशुनिविदांगणो जग्मुर्धनमुर ११ इतिश्रीरुदनपक्रियायांशीलाधिकारः अथोणा| दयोनिरूप्यंने सदोणादयः सर्वस्मिन्काले उणादयः प्रत्ययाभवनि १ सयापाजिमिस्वादिसा |धिअशुङ एण्यउण प्रत्ययोपावति २णकारोजन्यर्थःकरोनीतिकारुःकारुकावागनि अनोयु क्रमासू०१२) वातातिवायुः पापाने पानीतिपायुःजयतिअनेनतिजायुडमिममिकोरि ल्यमिनीतीनिमायुःस्वदिजास्वादने व द्यते इनिस्वादुःसाध्यतीनिसाधुः अनोतीति आशुसि ननिगमिमसिसचिअपिहियाकुशिरफ्यस्तुनमत्ययो भवति इपिबंधने सिनोनीनिसेतुःतनो तातितंतुः गच्छतीतिगंतुः मसिपरिणामेरक्षणेच मस्यनीतिमस्तुःषचसंबंधेसचत्तीनिसक्तुः अब रक्षणे अवर्षकारस्कारः अवनीति ओतुःहिगतीरोचाहिनीतीनि हेतुःदयातीनिधातुक शाहाने कुशिरोदनेच कुशाकोशे छशषराजादेःषः .१५.९ सू३३० ष्टुभिःष्टुः प०४०० कोशनीनिकोश अवरक्षणेपालनेचकित्वात्संमसारणामकारः अवमुक् अंचने तोर्मुक मत्ययोभवति । अवनीनिओम् ओमी ओमः अनिहिश्यामनिण ५अनसातत्यगमने
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-रव
सननं अननीनि आत्मावाअननि अखिलजनांनर्निवासित्वेनसुकन्ड कनकर्माणिपश्यनीनिभान्या | हिदी मन्युपधायाकरःमनिण्मन्यये परेउपधायाकारस्रोफोभवनि हतानिबह्मा प्रधा पदोगः वृक्षरणेदीसोच परतीनिवाधियने इनि धर्मःधृधारणे धरनीनिवाधियने सोधर्मःपदंग तो पद्यतेननपस्तुसुहहुमृक्षिसुभामायाबाजरैनीश्येड-पदराभ्योमःप्रत्ययो भवनिन ऋगनी ऋछनीति अर्मः नेत्ररोगःरतोनीनिस्तोमः पूङ्मसवे सूनेसो सोमः हर्म जुहोतीनिहोमःमि || यतेशन ममःक्षिनिवासगत्योः क्षयत्तीतिक्षेम टुक्षुशदेक्षानीतिक्षोमः भातानिभामः मामःयानी नियामः वानीतिवामःजसमक्षहसनयोःजस्म रायनीतिरामःनेमाश्येड्-दीमो श्वाय नाइनिश्या ||मः पद्मःभाथ्योर्वामक विभेत्यस्मादितिभीमः धूयनेसोधूमः ध्यादेकालके यादेर्थानोलिक मत्य योभवति १० धुनोतियाधयने सोधूलि अगिलघिरधिगत्यर्थाः इदितः अंगनेसाअंगतिःभविष्यदर्पणिनिः ११ आगमिष्यतीनि आगामी भविष्यतीनिभाची शसादे करणे त्रक्शसादेर्धातोः ॥ १४६ करणेऽर्थेत्रक्पत्ययो भवति १२ सर्वत्रधातुभ्यस्त्रमनी १३ शहिसाया शसतिवाशस्यने अ॥
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________
नेनेनि शस्त्रं शास अनुशिष्टशिष्यते अनेनेतिशास्त्रं अस्पणे अस्यते अनेनेनि अस्त्रं पीयते अ नेनेति पात्रं पापाने नीयते अनेनेतिनेत्रं दालवने दीयते अनेनेति दात्रं युवहागिभ्योनिः एभ्यो धातुभ्यो निः प्रत्ययो भवति १४ युमिश्रणे योति इतियोनिः वहनीतिवह्निः अंगनेऽसौ अग्रिः इंदिच दिश||किरुदिप्योर: एभ्योर:प्रत्ययो भवति १५ इदिचदि अल्हादने दी सोच इंदने सौइंद्रः चंदनेऽसीचं द्रः शक्रोतीतिशकः रोदिनीतिरुद्रः पुष्पादेरः पुष्णादेर्धातोरः प्रत्ययो भवति १६ पुष्पविकसने पुष्प पुष्यं फलनिष्यती फलनिनत्फलं मूलब्यामी मूलनिनन्मूलं रघसामर्थ्य उपत्ययः १७ रघतेशास्त्रातशत्रूणांच अंतगच्छनिशामोनीतिरेषु: गमे डैः गमेधोनीडः प्रत्ययो भवति १८ मच्छतीतिगौः ग्लानुदिभ्यां डीः १९ ग्लायनीतिग्लोः नुदतीतिनौः नुदप्रेरणे ष्ये स्त्यैशब्दसंघा तयोस्त्या यनेड्रट् २० डिवा ट्टिलोपः संयोगांतस्य लोपः ९०११०९ सू० ३) टित्वादीपस्त्यायनि समूहं करोनिसास्त्री लक्षदर्शनी कनयोः लक्षतेरीमुट्च लक्ष्यते धनोरीः प्रत्ययो भवति तस्य ईप्रत्ययस्यमुडागमंश्च २१ लक्ष्यते पुमा न अनयासालक्ष्मीः राजादेः कन् राजादे धनोः कन्प्रत्ययो भवति २२ राज्धन्वयुयुप्रतिदिव वृष||
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा.स्व. नक्षदंशपचिषप अशडनमहरानेराजादयः रादीमो राजनेसोराजा धन्वगनो धन्वनानिधन्ना युमि ।
श्रणे योनीनि युवा युगौ द्योतीनियुवा पनिदरीयंतीनिभनिदिवा वृषनरी वर्षतीनिषातहतन म.५ करणेनक्ष्णो नीतितक्षा दर्शनी निदश पाचविस्तारे पचिसंख्याने दिनजसशसोर्लकमान सू०३२) पंचंतीति पंच षषसंबंधे षगणने अड्-व्यासो षपेरशेःकितितक्वक्तव्यः२३ सपनिमा तेसम्म अभुवनेइतिअष्टणखती अस्यगुणः२४ नवनितनवमहपूजायांअस्ययांनादेशोबुगाग मश्चनिपात्यनेकन् प्रत्यये परे २५ माइनिमयका इनिराजादयः इसमन्त्र असकःसर्वधातु। यःसर्वधातुभ्य इसमन्त्रअसुक् इत्येते मत्ययाभवनि २६वचादेरस वचादेर्धातोरसमत्ययोभ पनि वासर्वधातुभ्योऽस्पत्ययः २७ उच्यते इतिवचःमयते इतिमहःपी-पाने पीयनेनन् पयःपि बनेरपिपिबतेर्धातोरसुन प्रत्ययोभवति इकारांतादेशश्च २८ पीयतेइतिपयःनिजनिशानेक्षमाया चतिनिसतीनिनेजः तप्यते नितप:रंजरागेअसिनलीपोवाच्यः२९ रजनजः रक्षहिंसायां| ||रक्षतीनिरक्षः अर्चिरुचिशुचि हुस्मृपिलादिदिभ्यइसपत्ययो भवति ३. अर्चिरुचीदीमा अर्च-||
॥११७
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________
तीनिअर्थिःगुणःरोचिःशोचिः हूयते इनिहावः सर्पिलादारसमन्वयक्तिहखोवाच्यः ३१ उद संवरणे चुरादि: छादयनीतिउदिः उदिदीसिदेवनयोःणनीनिर्दिः सर्वधातुभ्यरूपमनो ३२ तनुविस्तारे ननोनिन तंत्र मनज्ञाने मन्यते इनिमंत्रः यमउपरमे यछतीनियंत्रः छादिसंवरणेज्य नादयतातिवं क्रियतेतकर्मइआलादने वृणोतीनिवर्म मर्मदामधर्मछादयनानि उयधना तिचक्षिड्-पृवपिनपिजनि यजिष्यउस प्रत्ययोभवनि २३ धनशब्देधनतीनिधनःगनो गुणः सः चक्षियता यावाचि चष्टेइनिचक्षुःपिपातिपरुःवपनानिवपुःनपतीतिन जायतेइनिज ॥ नः यजनीतियजःअवतरूजूतविकारण्यईः ३४ अवत्तीनिअवाः नरनातिनरीःस्तृआछादने | स्तृयोतीनिस्तरीः तर्विधारणे कंटअवधारण नंबयनिवानंबयनेसानंत्री कंटयानिकडी सोक यैकलिमः ३५ सुखेनभिद्यतेतभिदेलिगंवात्तंसुकरंभिदेलिम किंकासुखेनपच्यते इनिप||| ॥ चेलिमाः भाटक्यः वापक्तंसकराः पवेलिमा किनंदुलाःसंज्ञासुधातुरूपाणिप्रत्ययाश्चननःपरे| कार्याडियादनबंधमेनच्छास्त्रमणादिषु १२ उणादयापरिमिनायेषुसरयानगम्यते पयोगमनुस् ।
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-स्व. || स्याहापयोक्तव्यास्तनःस्तनः१३ इनिकृदंतमाक्रयांउणादयःमत्ययाः तुम्नदायांभविष्यनि धानो ॥ १३ १५० || भविष्यनिकालेतम् प्रत्ययोभवति तदर्थायांकियायामयुज्यमानायां १ भुजपालनास्यवहारया:
माम त्यतीनिभोक्तुं बजनि पठिष्यतीनिपरित ईष्ट स्तोष्यनीनिस्तोतुं ईहने स्थातुंईहते तुमर्थेवुणवक्त: व्यः२ द्रश्यनीतिद्रष्टुं कृष्णंदटुंबजनिकृष्णदर्शकोबजनि कालसमयवेलासुतुम् २ भोक्तुंकालःअध्य ष्यतीनिअध्येतुं समयः स्तोष्यतीनिस्तातुं वेला पजभावे धानोवेघश्यत्ययोभवनि चजोः॥ कगीधिति (म.सू.२१ पव्यनेनन्पचर्न पाकःत्यजत्योहानोन्यजनेतत्त्यजन त्यागःभज्यतेत तुभजनं भागः इज्यतेतत्यजनंयागःविभज्योतविभजनविभागः युजिोगे अनुप्रयुज्यते ॥ सोअनुपयोगः अनूच्यतेतत् अनुवचनं अनुवाक इणगतीनंदादित्त्वायुःतनोअनादेशःगुणःशदिन अयन आयः भूयन्तनुभवनं भावः आनोयुक् (म०१सू०१२ दीयनेतन् दानंदाय पानं पायःभा। वेकरणेर्थेयरिंजेलोपोवाच्यः ५ रज्यते अनेनेनिरंजनं वाराग:भावेरिज्यतेस्मिन्नितिरंगःर-|||१५८ भराभस्ये रमलभोःस्वरेणायपोस्निानुसवाच्यः६आरंभ:अंसुगनि पूजनयोःपरितोअंचतीनिमा
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________
कःसंज्ञायामकारच थानोःकर्तवर्जिनकारकेभावेकर्मणिचयपत्ययो भवनि संज्ञायांविषये ॥ कार्यकार्यपनिआलियने इनिमत्या हारदीयतेअस्मिन् इतिदाय: पीयतेअस्मिनातपाय:विकि यतेअनेनेनिधिकारः मृतपशन्गे अपाम्रज्यत्तेअगेनेनिअपामार्गःलिरक्भालेरखने लिरव्यतेऽसिीनितिलेखः आचर्यतेस्माननिभाचार : उपाधीयते स्मादितिउपाध्यायः स्वरादः इउकवर्णाने ||
योधानुभ्योअःमत्य योभवानि भावादी पञोपवादः संचीयने सोसंचयःचयनंचयःजीयनेइ निजयः नायनेतत्नयनं नया उन्नीयते इनिउन्नयःनूयतेननरनंनवःलवणंलयः स्तूयतनस्तवनस्वः कृषिक्षेपे कार्यतेनिकरः गरः नृविक्षेपेन्नीयतेविक्षिप्यते कामादिभिनिनिनः । विभबंधने विशेषेणसीयनेषध्यने भनेनेनिविषयःमदामःमदादीनां भामत्ययोभवनि भावादीका
वर्जिने मदीहर्ष मयतेनन् मदनमदःपमयते अनेनेतिपमद-प्रमाने पुरुषोअनयासाममदापा प्यतेननुपयानं पणःशमुंदमुउपशमे शम्यने सोशम दमनंदमः अमरखेदे अम्यतेनियमः यमः | यमुठपरमेयम्यनेनियस दिव्यतिविश्वसनेनेषिदेव जंगमने सौजंगमःहिसिाहिंसायासिंहेवर्णविपर्यय||
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________
१५.चकारादमत्ययःहिनस्तानसिंहःमधिनः मूर्तीकारिन्येपरिजेदेर्धेचाभिधेयेहंरःप्रययो । . भवनि भावादहतेघनादेशशा दधिकाठिन्यहन्यते इनिधिनः परिच्छन्नसेंधवंहन्यने इतिसै प०६ धवपनः हनोवधादेशचामत्ययः १२ हन्यते इतिवधःहितीथः द्वितीयानोरथ प्रत्ययोभवति भा. वादो १३ट्वे पूकंपने वेप्यने अनेनेतिपशुःणादसमृदोनयने अनेनेतिनंदशु दुववीजतंतुसंता ने उध्यनेनिवपथः दुक्षेप्रक्षेपणे क्षेप्यते अनेनतिक्षेपथः दोधार्गनिय-योःश्चयधुःटुक्षुशब्दे. शुयने इनिक्षपशुः९वर्गवमथुः डिनसिमक् डिनोधानीस्लिमक् प्रत्ययोभवति नेनयात्वर्थेन रूने र्थवाच्येसात १४ क्रिययानि नः हेत्रिम पदः संभारणेसंभृतं वानिईन्सभूषिमंयुड़ पाकेननि हन्तंपत्रिमंफलंयाचनेनानईत्याचित्रिमं किंविमधनं नाक थातीनकाइत्येनोप्रत्ययीभवनः भावादी १५ यज याचयत विच्छमच्छ स्वपरायोनङ्-यत्ययो भवनि १९ रेतोःशुभिःशुःलप मूलभसंघसारणंडज्यते अनेनेनियज्ञ-याच्यते साधाञ्यायतीपयले यत्यतेनतयतनं यत्नःछ भेटकारस्यशकारादेशोभवति नपत्ययेपरे भायादौ १७शकारादेशःसंप्रसारणंबाधार्थविच्छि|
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
--
गनोविजयनेशतावनः पच्छजीप्सायां पछ्यने सौपन रक्ष्यतेसोरक्ष्णःसुप्यनेनिसमा उपसर्गमा सीधारेषदायो कि:उपसर्गकर्मण्युपपदेआधारेचदाधो कि प्रत्ययोभवति १८ अंतर्षीयतेनिक नर्षिः आरि: आदिषिधिःआधीयतेन आधानं आधि:आदीयतेतत्आदानं आदिःआनोग्नपि
मासू०१२७) इत्याकारलोपः विधीयतेत विधानविधिःसंधीयते नत संधानंसंधिःउदन॥ किंधीयने स्मिन्जिनिउधिःउदकस्व उदकशब्दस्यउदादेशीभवति अधिकरणे २. पिचोधि अभानियाचतेयवसअंभानिधिः भावेयुद्धातोभीवेयुमत्ययो भवनि २० युवोरनाकौम ११०११) ज्ञायतेतमज्ञानं क्रियतेतत् करणं दिव्यनेतत् देवनंदीयतेनन्दानं भूपमलकारे भूष्यनेन
पणहियतेताहरणं यतेतन हवन उद्यतेतत्वहर्न भाषव्यक्तायांवाचि भाष्यतेनद्वापणंद पवेचित्ये इंष्यदेतदूपण गीयतेनगानं पीयतेतत् पानं मीयतेतनमान उदःस्थास्तमाःसलो।। ।। पश्चतत् उपसर्गात्परयौः स्थास्तप्तयोः सकारस्यलोपोभवति २१ उत्थीयतेनउत्थान स्नभरोधने । उत्तपयनेननउत्तंभनं साधनाधारयोर्युट साधने आधारेचाथैयुमत्ययोभवनि २२पंच्यतेअनेनेति।
-
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा - पचनः अग्निःपच्यते स्यांस्थाल्यांसापचनास्थालाईपासपुरवल्यूईपदादिषुपयुज्यमानेषुररल
इत्येतोप्रत्ययोभवतःभापारी २३ लकारः पत्यसभेदज्ञापनार्थःस्वकारोगुणविधानार्थःसुमागमा र्थश्च ईषत्सूअलछार्थोदुःकलापःईपदनायासेनकाबलेनिईषद्धवदुर्भव सुमन ईपदनायासेनक्रियते इनिईषत्करप्रपंचीहरिपाटुरपेनकियतेनिहाकर सुरवेनक्रियतेस सुकर ईषदा म्याक्यिनेअनेनेति ईषदाट्यंकर दुरादकर आट्यंकरशेषोभक्ताईपन्पीयनेअसोईषनपानःसीमाभवनादः मान मुपान-युधिसंगहारे दुःखेनयोधगितुं शक्य दुर्योधन सुरुषेनयोधयितुंशक्यःसुयोधनः ईपनशासनः दुः स्येनशासयितुं शक्य-दुःशासनःसुशासन इनिकटतभकिचायाभावाधिकारः अथकृत्यपक्रिया नव्यादी, नाहन्यसज्ञापाणिनीयानांकृत्यादिभावकर्मणोरेव १ नयानीयो धातोस्तव्यानाचापत्ययीभवतः। भाषादीराधही एध्यनेकारथितुमर्हएधिनव्यं एधुनीयं धनंलया भावस्पैकत्वादेकवचननपुसकवच यिनेवाभवितुमर्ह भवितव्यंभवनीय क्रियतेवाकर्तुमर्हकर्तव्यं करणीय आस्थनेवा आसिद्धमहे आसिन ||१५. व्यंआसनीयकर्त्तव्यःकरणीयोवा धर्मस्वया यापापणेषयानुर्हपयानव्यंपयाणीयं ईटोयहोरपन
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________
सू०१३९) गृज्यनेनन्यहीनव्यंगृहणीयंशृङ्सन कौ वियतेवावंरितुं योग्यंवरितव्यंवरणीयं वृञ्ञवरणे ब्रियनेतन् वरितव्यं वरीतव्यं वरणीयं स्वराद्यः स्वरांना जातीर्यः प्रत्ययो भवति भावादी ३ चीयनेवाचे तुमचेयं नेयंजेयं भीयनेनन् भेयं असरूपोपवादः प्रत्ययो स्त्रियां उत्सर्गस्यवाबाधकः सरूपस्तुनित्यं ४ चीयते वाचेतुमर्हचे | तव्यं वयनीयं चिकीर्ष्यने वाचिकीर्षितुमर्हचिकीर्ण्य दातुमिच्छतीति दित्सनिवादित्स्य ने इनिदित्स्य क्षय्य जय्योशक्यार्थेनिपात्येते ५ क्षेतुं शक्यं क्षय्यं जे तुंशक्य जेयं अन्यत्रक्षेयं पापं जेयंमनः क्षय्यजय्योचेति चकाराट्जर्यमिनिनिपात्यते नजीर्यति इत्यर्यसंगनं इच्छानः आकारांना जातीर्यः प्रत्ययो भवति आकार स्यच ईकारादेशः ६दीयनेादातुमईदेयं ज्ञानं योग्यं ज्ञेयं गीयते तनुगेयं ग्लेयं पातुमर्हपेयं धीयते नत्थेयं पुशकान् अकारोपधान पवगैतान् शकादेश्चयः प्रत्ययो भवति भावादी ७ शप उपाल में आक्रोशेच शष्यनेइनि शष्यं जसुयोग्यंजनुं सरूपत्वान् पक्षेनध्यण शक्यंश सहू गद्द् चर् यस्तक शस् चन्यत् पन् जन्हन्श लूरुच् एतेशकादयः षहमर्षणे सोदृशक्यं सत्यं सत्यने वासो दुमईस ह्य् गद्यने वा गदितुमर्हयं सूयतेवा मरितुमर्हमद्यं चरितुमर्हचर्यशवंतराने तक्यले वान कितुमर्हनक्य शसुहिंसाया शसितुमर्हशस्य
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा स्व
:
चनेमानेचनेकांतीचयनेनिचत्यं यत्यंपत्यजन्यं हनोवधादेशोये हन्यनेचातुमर्हषध्यं शलशोभायांश ल्यरोचितुं शक्यंसच्यं इलम पासोलधयोग्यलभ्ययामेथुने यधुंशक्यंयाय शक्सामर्थ्यशकशक्ती शक्यनेननशक्य कहँसात् ध्यण्व ताइसांनाचधातोर्यणपत्ययोभयान भावादी ९पकारोधिका यार्थःणकारोबड्यर्थःक्रियतेवाकर्तुमर्हकार्यनजवरणे वियतेननवार्य धार्यचार्य इस हसने हास्यहि | यतेनहायें हनोपनम०२७ सू.५०हन्यनेतत्घात्येचजोकोधिनि(पः४सू०२१)पक्तुयोग्य पाक्याच्यनेतन्याच्यरुज्यतेनतीज्य परिभाषणेवचे शब्दसंज्ञायाकुत्ववाच्य तनवाक्य अन्यत्र | वाच्यं यज्याच वचूच्पक्च् अर्चन्यजू पूजगर्ज मुजाय्यणिकुत्खाभावः११ याज्यं याच्य वाच्य रोच्यं प|| | वाच्य अर्चखान्य पूज्य मर्जशब्दे गय॑नेतत् गर्ये भुज्यतेनन भोज्यं बाधहिंसायांबाधितुयोग्य वाध्य|| भनियोविभाज्यं औरावश्यकेप्यण उवर्णानाहातोरावश्यकर्थथ्यणपत्ययोभवनि १२ ओदोनोर्यमा त्ययः स्वरयन भानोरोकारोकारयोनिमित्नवासंबंधीय प्रत्ययःसस्वरवनस्यात् १३ समासेअवश्यमा दीनामंतलोपमिलतिशादिकाः लंपेदवश्यम-हत्येतुकाममनसोरपि समोवाहिनननयोमासस्यपनि
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________
युयोः १४ लूछेदने लूयनेवालवितुयोग्यःलाव्यः अवश्यूलाव्योभवश्यलाव्यःमोक्तुंकामोयस्य | सःभातुकामः धातुंमनोयस्वस श्रोतुमनाः सम्यकमकारणहितसाहन सहित सनन मासस्यपचन॥ | मांसपचन युट्योःपाचपरेमांसस्याफारीवालपेत् मांसस्यपचनमांसपचनं मांसस्यपाक-मांसपाक:मांस |
पाक कदुपधानक्यपककारीपधारानो क्यामन्ययोमनि मायकार्ययो:११ सतीछेदनकर्मिनुमर्हसत्य || नितरांकर्नितयोग्यनित्यं इन्ध्यवृत्यतेतनवृत्यंशपिचत्योर्नस्यप १५रूपसामर्यरूपोरोल-मसू०२०) कल्प्यंचतीसीचर्येमजोवाक्यप्१६ सज्यमार्य इस्वाञ्चक्या हखानाहानोर्मावस्यपपत्ययो भवनिना स्ययहणेनदंतस्यग्रहणकियनेननकृत्यकलाक्यपिवारिवक्तव्यःनुगभाववादलत्याक्रियाडिन्दनकाक्षरोउ | प्यादेशस्तदंतस्येववक्तव्यः ९गुपगुहोःक्यप गोसुयोग्यगुष्यंगहियोग्यंगुयंवदे- क्यभावादी वदे नो-| क्यपप्रत्ययोभवतिभावाटो२१मषारयतेउतिसषोयबह्मणाउरतेयाकथासाबगोगागरे क्यप२२अर्जन|| गृयासेना भुवोभावेश्यपनामिांउपपर्दे भवोभावेश्यामत्ययो भनि २२ बह्मणोभाव ब्रह्मभूयंगनःब्रह्मणः भूयनेतत्बह्मसूयंगतः नामिकिनविनय काव्य इणस्तुशासजपखन गायःक्यवाच्यः२४तकर॥
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________
साव || यने इनिरत्यः स्तुत्यः मृत्यः हड्बादरेरत्यःमृत्यःशासरिः १०२०१०३०शिष्यःजुष्पीतिसेवनयो जुष्यः । १५२ खनरत्वंक्यपियाच २५रपन्यते इनिरवेयं भियोध्योनदेनिपात्येने २६ भिन्ननिकूलमितिभिद्य उझ्झउत्सर्गे।।
उग्झनिजलमिनिउथ्य नद नदेकि भनाउम्झिना फवृष्योर्चाक्यप २७क्रियतेनहत्यक योग्यकार्यपदृष्टी पृष्यवर्ण्य एतेभावकार्ययोपिहितांस्तव्यादयस्तैः हवियोचवक्तव्याः२८रारोग्यसेरशाम०१०१११)दर्शना होदरच्याएं अर्हः दशनायःदृश्यः इ-अध्ययनेखाध्यायोध्येतव्य स्वाध्यायोनामवेदः श्रुश्रवणे श्रवणा-| है धोनव्यःौनुयोग्यश्रवणायमानपूजोया मानिनुयोग्योमानिनव्य माननीयःध्येचिनायो ध्यानाध्यानव्य ध्यानुयोग्याध्यानायाः मनज्ञानेमननामंतव्य मंतयोग्योमननीय समन्ययांनादपिरतेपत्ययाभवंनि२९|| नितराधातुमेष्टव्यानिदिध्यासिनव्यः भवितुमेष्टव्योबुभूषितव्य बुभूषणीय नव्यानायोक्यपध्यण्या कृत्या |पंचसमारव्यानाप्यणक्यपोभापकर्मणोः तयानीस्विराद्यशशब्दशाविचक्षणे:१५ इति कृत्याः अथ|| |
ख्याधिकारः स्त्रियायजांभावस्य यजादेर्धातोःस्त्रियांभावस्यपपत्ययोमवानायजबजसमजनिषदानि ||१५२२ ॥ पत्मन्नमविदाशी भूजइणरुइषुपरिटपरिचर भरावासच गृहन एनेयजादयःफिलात्से||||
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________
प्रसारणं इज्यनेसाइज्यास्त्रीवादबज्यनेसाबज्याअजगनीक्षेपणेचसमज्यत्तेसासमज्या काशिक्षिका मकर्मेणबज्यने अस्यामिनिमबज्या पदविशरणगत्यवसादनेषु निषद्यने सानिषद्यानिपल्या मनज्ञाने मन्यने सामन्यानम्या विद्यनेसारियासत्याशीडो यकृितियेवतव्यः२ शय्या भृत्या ईयनेसाइत्या) कृत्या झजोयवावाच्यः३ अयकि क्रियतेसाक्रिया उषेच्छांनादेशोयलोपश्च । इष्यतेसारच्छा सर नेगुणः५परिसा परिचर्या अदायाआस्याचर्या जागर्तेर्गुणः६जागा हनस्तकारांनादेशोहिंसा यामधैं हन्यतेसाहत्या हंनेस्तःहते कारस्यनकारादेशोभवति।क्यपिस्त्रियां बह्मान्यतेइनिब्रह्मह या स्त्रियां भावनि-धातोःस्त्रियांमावेक्तिःपत्ययो भवनि क्रियतेसाकृतिःवस्यतेसाबन्दि स्मृङ्ः चिंतायांस्मर्यनेसास्मृतिः पच्यनेसापतिः पचिविस्तारे पंच्यतेननपंचनं पंक्ति संप्रसारणं उच्यतेसाऊ दिःसंघियनेसासंवित्तिःशमादीर्घःशमादीनांदी? भवनिक्तिमत्ययेपरे ९शम्यनेसाशानि दम्यतेसा दानि गम्यनेसागनि हन्यतेसाहतिःचमुचलने मम्युत्तेसायांनि अनुभूयनेनन् भनुभयनं अनुभूनिः । विशिष्टाभूनिःविभूनि:मभूनिःभवन निः शुधशोचे शोधनशुदिः ईशशीङोर्वरानमत्ययोनेटरोणा।
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा.स्व.
مجم با
1
श्वईशशीडोर्यरक्तिमत्ययोस्नोपरमात्ययस्यक्तिमत्त्ययस्यचट्नशाङोगुणोपिनभवनि १ संशय्यनेनन् संशयनं संशातिः ईष्टेःसौईश्वरः हीगतो हीयते इतिहानिः जागरण जागतिःनिगृह्यतेसानिगृहानि । | कुचसकोचने कुचसंपर्चन कौटिल्य पनिष्टंभपिलेरखनेषु तुदादिःनिकुचिनिःनिपटिनिः विहआस्कूद |ने उपस्निहिनि:निपतिनिःविशेषेणघियनेसाविकृति ग्लाम्लाज्याहाक्त्वरित्यः केरनिःप्रत्ययो
भपनि ११ ग्लायनेसाग्लानिःम्लानिःज्यानिःहानिःत्रिवरासंभवे त्वरनेर्वस्यउत्वं वाच्यं १२ त्वर्यतेसातू र्णिःबोर्विहसे कूल्यादिश्यवक्तरर्थनिःप्रत्ययोभवनि १३ऋन वृ०२पासू०१२० कार्यतेसाकाण: | लूनिःधूनिःपूर्णिःसंपदादेः विपवावाच्यः१४संपनसंपनि कतारक्तिश्वसंज्ञायांकवर्थेधातो:क्ति-पत्ययो भवति सैज्ञायाविषये १५ इस प्रकरणे प्रकुरुतेसापरुतिःधारणेविपूर्व-विशेषेण धरनानिषिधृतिः पादामड-पिताधातादिदेश्यनियामङ्-पत्ययोभवनि भावादी १६ पच्यनेसापचा मृज्यतेसामजा/ नृषुपयोहानी जरादौडानुबंथरहिनोम प्रत्ययोभवति १७ जीर्यत्यनयासाजरा इषुइच्छायामिनिनिर्देशाज्ञाप||१५३ कारिछाइत्यादिनिपात्यने १८इछाइपादेरुङयुट् १९एषणामिनिरपणाभिद्यनेभनयासाभिदा छिद्यने नया-||
।
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________
साउिदाक्षिणा गृहसंचरणे गुहा मेनहिंसायां मध्ययमेथासंगमेषु मध्यने इनिमेशा कृपक्षमायां कयने साकपा पीडबाधायां पीडाबायापीडायां बाधाक्षपा राषि-गुरोर्हसान गुरुमनोहसांनाचतो स्त्रियागङग स्वोभवान भाघाटीनक्ति:२० ईस्वनेसाईहाईहवेशयांऊहावितर्के उत्पनेसाऊहाईसदर्शनांकनयोः । नेनन ईक्षणे ईक्षा एथ्यतेसारधा गुरोः किंभक्ति हसाकिनीनि-लिरपरिखलेपने लिख्यतेनल्लेखन लेग्य। हिरव्यनेनदेषणरेखा गधपारवेष्टने सुध्यने जान गोसाधमाने सुधीयते इनि सुधाडधाधारणपोषण यो श्रीयनेसाशाक्तिरापादिश्यः२१ आमिदीप्यनेसादमिःराध्यनेसारापिशास्निपन्यांनान ।। प्रमातारानी स्त्रियागमस्ययो भवति भागदो २२ विकासानिकी आत्मनः कर्नुमिच्छानिकीमा । आत्मनःपुर्वजाचा पुचीयतेसापुषिया अशितमिच्छाअशनाया लोनयनेसालोट्या आराध्या फंडनगा। विधर्षणे कंड्यनेसाकंड्या मुमूर्षणं मुमपाइकान्तिपोधातनिर्देशे धानुनि शेवाशेसनि इमियोप! त्ययो भवन:शकार शिनिचतुर्वन् कार्यार्थ पचइत्यचंधानु पनि प्रयनिःपचनिःपनि जनआस! || गंधमयपपिविदिपिप्यासियाबाबजकरणे एकमालीप्रकारका आसना ।
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________
सा-रामायकाशनयो अर्थनायंथसंदर्भयथ्शनेन संचनाउणासनापासाअधिशेधि१५४|| मिलियाना विद्यनेवेदनामनिवेदना वैद्यले सातं ना एषणागितिरषणा अंजादिश्यः
||३५.अजोलानिमाले रक रूष्यादिभ्यःजायादी २६ कष्मतेसा पगिकिरिःसर्वथा तुभ्यःइ काय सपः निरूयाधिकारः अयादयः प्रत्ययाःपूर्वकालेका धानो कापत्ययो भवनि पूर्व कालेसमानफकेशाती पयुज्यमाने देवदनःस्वात्याने मुलावजार नकास संवकिलमान पर्निच्या शपित्वा भावत्वा सैरसियारलीव्युपधाइलादे संशयवान उपयस्येतस्पशास्लादेरल | तासरी-वासनो सेटौचाकिनौरतः विदज्ञाने विदित्वावेदिखा निस्वित्वाले रिपत्यायुतित्वाधातिवाव्य पधाकिंवातत्यारल किसे विवाहलादेकिषित्वासेकि मुखामृमृद्गुगृहकुतिशंबदवस मुषयहिन्य सहवाकियात श्मृडसुरखने मृडित्वामृदक्षीदे मृदित्त्वायुध्रोचने गधोषे गधित्त्वा पहरोगे गृहसंघरणे गुहिम चाकुनिक कुषित्वा किशविबांधेक्तिशिवारदरदिवार नेवासे उषित्वामुषित्वा गृहीत्वानोपधात्थ |५४ | नाही किन नकारोंपधात थेफांना हाती सेदवायाकिङ्गपनि ५ग्रंथसंदर्भनोलोपः दृश्य परसू.६ यथि
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________
वा पंधिला गुंफयंशने गुफिया गफित्वा इत्यादिनसंखल्यो पनिषेथेकापतिषेधार्थयारलंखलशब्दयोःपूर्व पदयोसताःपूर्वकालविनापिक्वायत्ययोभवति अबालंखलशब्दोनिषेधानियोरुपपदवान असंभुखानशीनव्यं भोजनमाफुरुइत्यर्थःश्यतुभुकान भोक्तव्यं उदिनः वायेर उदिनाधानो: परस्यत्वापत्यय यस्यवाइडागमोभवनिगपिन्या इष्ट्वा ध्वमुचलने विभिला चांन्चा भदोलघुः प २०२४ाजगभ्यास मासेक्यप्समासेसनिपूर्वकालस्यपत्ययो भवति नन्कर्तृभानोपयुज्यमाने हवस्थापिनिहतित कापसाचा भृधारणपोषणयोः संभूत्वा करोनीनिसंभृत्वकरोनि गमहत्येशदेव पकर्षणकायका छनोभिर्नलाइनषणम्यगन्जनिअनअपूर्व इत्येके अन्दाजल्पनि भलत्यागच्छनि अजिन्याशात्रवान्स | वानवाधिमतंयशः अदत्यापितमश्यिःकधजीवनिमनः स्थपिलघुपूर्वस्यजेयादेशोगाच्यः
परिणमायित्वा इनिपरिणमच्य भुक्ने विगमय्य विगणय अलसुसंस्थन मेनार्य संपधारयित्वा इ | तिसंपधार्या विचार्यकरोनि आप्लव्यासोआमोनेवी पापय्यं पाप्य दादीनांस्यपि इत्यामागोवाच्यःनेनस्था मातिन १ दोअवरखंडने प्रदाय मसाय ममाय पस्थाय उपसमीप स्थित्वा इनिउपस्थाय पिबनेर्वा पपाय... |
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________
|| पपीय सोपस्वनुदात्तनना२म. अमस्यस्यपिपालोपः। पकर्षणानबासनपणम्य पणत्य ||
आसमंतातयाम आगम्य आगत्य धितर्वस्यदधातः करोनेर!क्यप विधाय पहायतत्कालपित्यपरश्यते १३ नेनिमील्यासानिमीलसंमीलने मीलमंगमे उभयपदी अक्षिणीसंमालिखाशन अक्षिणीसमा ल्यहसति चक्षुषासंमील्यहसनि मुरच्यादत्याइतिमुरव्यादयस्वपिनि पौनः पुन्येणम् पदिय स मानकषुकेषुधातुषुपयुज्यमाने पूर्वकालेपोनः पुन्यार्थधानोर्णम् प्रत्ययोभयति मायनस्यपदस्यदि चनभयान १४ भानायुक प०१सून पावापावाशनपायंपायं गच्छति आदरेवीप्सायांविर्भावःलान्छाउनि भोजभोज बजान स्मृत्वास्मृत्वाइनिसार २ नमानशिवं कथयादिपुरखार्थेकञोणम कर्थ र स्थअन्यथा एवं एतेषु मराज्यमानेषुषार्थेकत्रोणम पन्थयोभवनि १५ कथंकार इथंकारं अन्यथाकारं एवंकारंपरति एवंपरनीत्यर्थः समूलाकलजायेषुइनकमयहांणमवाच्यःस्वार्थतेषामनुपयोगवाद समूलयानंहान अफनकारंकरोनि जीवंगृहीचाइतिजीवगाहं गृह्णाति इत्यादिवर्णात्कार वर्णमात्रा- ।। ५५ का समगीभवति । कज्ञानवर्ण:ककार बनियविकारः अनिवर्णःअकार:वर्णसमुदायादपि |
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________
| कारोदृश्यने अहंकारः ओंकारःरकार पकार-नकारः इत्यादिरादिफोया १८ रइतिवर्णःरेफरकार:रका || सदानिनामानिश्रुत्वानयासरायणः रत्नानिचरमण्यश्नसंघासंजननिमे१७ रकारानिनामानि गृण्वत्तो ममपाति मन प्रसन्नसामनि रामनामाभिशंकया १८ लोकाच्लेषस्यसिरिर्यथामानरादेः अस्यसा रस्वनव्याकरणस्ययेशेषपयोगास्तेषांलोकान अन्यव्याकरणासिदिपनि यथामानरादेः१९ इत्या दिपयोगानुसारेणबोदव्यं स्वरूपांतोनभूत्यादिःशब्दोऽभूरायासार्थक समस्कराशुभांचकेपकिन यांचनुचिनां १९ अपनाहरोहयगीयःकमलावरईश्वरः सुरासुरनराकारमधुपापीनपकजः२० । इतिधीमत्वरमहंसपरिबाजकाचायाग्नुभूनिस्वरूपाचार्यविरचिनायांकृदंतपकयायांवादयःप्रत्य या:समानाः समासाचंयंतृतीयातिः शुभभवतु श्रीदनगुरुपसन्तोस्तु । हे पुस्तक मुंबईन सरयाशम भिकशेट रवान यांणां आपल्या छापरवान्यांन छापिलें शके १७९६ माघवय ३ शुक्रवार नारीव ५ मार्च १९७५
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ DMITHAILABILIBHABINIRAIM RMATHARIA RARHIVES इनसारच समासम R - RASAN HRILLIAIDAImmumouTurmummOT