Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjasthAna bhAratI prakAzana na0 padminI caritra caupaI sampAdaka bhavaralAla nAhaTA h: . BIR . Muun E RE rAja risarca bIkAnera prakAzaka sADhUla rAjasthAnI risarca insTITyUTa bIkAnera prathamAvRtti 1000] vi0 saM0 2018 [ mUlya 4)
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka : sAdula rAjasthAnI risarca insTITyUTa bIkAnera mudraka : rephila ArTa presa 31, vaDatalhA ndrITa, kalakattA-7
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ PAL TAN prakAzakIya zrI sATUla rAjasthAnI risarca-insTITyUTa bIkAnera kI sthApanA san 1944 meM bIkAnera rAjya ke tatkAlIna pradhAna matrI zrI ke0 ema0 paNikkara mahodaya kI preraNA se, sAhityAnurAgI bIkAnera-nareza svargIya mahArAjA zrI sAdUlasiMhajI vahAdura dvArA saMskRta, hindI evaM vizeSataH rAjasthAnI sAhitya kI sevA tathA rAjasthAnI bhASA ke sarvAGgINa vikAsa ke liye kI gaI thii| bhAratavarSa ke suprasiddha vidvAno evaM bhASAzAstriyo kA sahayoga prApta karane kA saubhAgya hame prArabha se hI milatA rahA hai / ___ saMsthA dvArA vigata 16 varSoM se bIkAnera me vibhinna sAhityika pravRttiyAM calAI jA rahI haiM, jiname se nimna pramukha haiM1. vizAla rAjasthAnI-hindI zabdakoza / isa saMbaMdha me vibhinna sroto se sasthA lagabhaga do lAkha se adhika zabdo kA saMkalana kara cukI hai| isakA sampAdana Adhunika kozo ke DhaMga para, lave samaya se prArabha kara diyA gayA hai aura aba taka lagabhaga tIsa hajAra zabda sampAdita ho cuke haiN| koza me zanda, vyAkaraNa, vyutpatti, usake artha, aura udAharaNa Adi aneka mahatvapUrNa sUcanAe dI gaI haiN| yaha eka atyata vizAla yojanA hai, jisakI saMtopajanaka kriyAnviti ke liye pracura dravya aura zrama kI AvazyakatA hai / zrAzA hai rAjasthAna sarakAra kI ora se, prArthita dravya-sAhAyya upalabdha hote hI nikaTa bhaviSya meM isakA prakAzana prAraMbha karanA sabhava ho sakegA / 2. vizAla rAjasthAnI muhAvarA koza rAjasthAnI bhASA apane vizAla zabda bhaDAra ke sAtha muhAvaro se bhI samRddha hai / anumAnata pacAsa hajAra se bhI adhika muhAvare dainika prayoga me lAye jAte hai| hamane lagabhaga dasa hajAra muhAvaro kA, hindI me artha aura rAjasthAnI meM udAharaNoM sahita prayoga dekara saMpAdana karavA liyA hai aura zIghra hI ise prakAzita karane kA prabaMdha kiyA jA rahA hai| yaha bhI pracura dravya aura zrama-sAdhya kArya hai|
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 2 ] yadi hama yaha vizAla saMgraha sAhitya-jagata ko de sake to yaha saMsthA ke liye hI nahIM kintu rAjasthAnI aura hindI jagata ke lie bhI eka gaurava kI bAta hogii| 3. AdhunikarAjasthAnIkAzana racanaoM kAma isake antargata nimnalikhita pustakeM prakAzita ho cukI haiM1. kaLAyaNa, Rtu kAvya / le0 thI nAnUrAma maMskartA 2 Abhai paTakI, prathama sAmAjika upanyAsa / le0 zrI zrIlAla joshii| 3 varasa gATha, maulika kahAnI saMgraha / le0 zrI muralIvara vyAsa / 'rAjasthAna-bhAratI' me bhI Adhunika rAjasthAnI racanAyo kA eka alaga stambha hai, jisame bhI rAjasthAnI kavitAyeM, kahAniyA aura rekhAcitra Adi chapate rahate haiN| 4 'rAjasthAna-bhAratI' kA prakAzana isa vilyAta zodhapatrikA kA prakAzana saMsthA ke liye gaurava kI vastu hai| gata 14 varSoM se prakAzita isa patrikA kI vidvAno ne mukta kaTha se prazamA kI hai / vahuta cAhate hue bhI dravyAbhAva, presa kI evaM anya kaThinAiyo ke kAraNa, traimAsika rUpa se isakA prakAzana sambhava nahIM ho sakA hai| isakA bhAga 5 aGka 3-4 'DA0 luiji pitro taissitorI vizeSAMka' bahuta hI mahatvapUrNa eva upayogI sAmagrI se paripUrNa hai / yaha aDa, eka videzI vidvAna kI rAjasthAnI sAhitya-sevA kA eka bahumUlya sacitra koza hai| patrikA kA agalA jvA bhAga zIghra hI prakAzita hone jA rahA hai / isakA aGka 1-2 rAjasthAnI ke sarvazreSTha mahAkavi pRthvIrAja rAThoDa kA sacitra aura vRhat vizepAka hai / apane DhaMga kA yaha eka hI prayala hai / patrikA kI upayogitA aura mahatva ke sambandha me itanA hI kahanA paryApta hogA ki isake parivartana me bhArata evaM videzo se lagabhaga 80 patra-patrikAe hame prApta hotI hai| bhArata ke atirikta pAzcAtya dezo me bhI isakI mAga hai va isake grAhaka haiN| zodhakartAyo ke liye 'rAjasthAna bhAratI' anivAryata: sagrahaNIya zodhapatrikA hai / isame rAjasthAnI bhApA, sAhitya, purAtatva, itihAsa, kalA Adi para lekhoM ke atirikta sasthA ke tIna viziSTa sadasya DA0 dazaratha zarmA, zrInarottamadAsa svAmI aura zrI agaracanda nAhaTA kI vRhat lekha sUcI bhI prakAzita kI gaI hai|
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 3 ] 5. rAjasthAnI sAhitya ke prAcIna aura mahatvapUrNa granthoM kA anusadhAna, sampAdana eva prakAzana hamArI sAhitya-nidhi ko prAcIna, mahatvapUrNa aura zreSTha sAhityika kRtiyo ko surakSita rakhane eva sarvasulabha karAne ke liye susampAdita evaM zuddha rUpa me mudrita karavA kara ucita mUlya me vitarita karane kI hamArI eka vizAla yojanA hai| saskRta, hiMdI aura rAjasthAnI ke mahatvapUrNa gratho kA anusaghAna aura prakAzana saMsthA ke sadasyo kI ora se niratara hotA rahA hai jisakA sakSipta vivaraNa nIce diyA jA rahA hai6. pRthvIrAja rAso pRthvIrAja rAso ke kaI saskaraNa prakAza me lAye gaye haiM aura uname se laghutama saMskaraNa kA sampAdana karavA kara usakA kucha aza 'rAjasthAna bhAratI' me prakAzita kiyA gayA hai / rAso ke vividha saskaraNa aura usake aitihAsika mahatva para kaI lekha rAjasthAna-bhAratI pre prakAzita hue haiN| 7. rAjasthAna ke ajJAta kavi jAna (nyAmatakhAM) kI 75 racanAmo kI khoja kI gii| jisakI sarvaprathama jAnakArI 'rAjasthAna-bhAratI' ke prathama aMka meM prakAzita huI hai / usakA mahatvapUrNa aitihAsika kAvya 'kyAmarAsA' to prakAzita bhI karavAyA jA cukA hai| 8. rAjasthAna ke jaina saskRta sAhitya kA paricaya nAmaka eka nivadha rAjasthAna bhAratI meM prakAzita kiyA jA cukA hai| 6. mAravADa kSetra ke 500 lokagItoM kA saMgraha kiyA jA cukA hai| bIkAnera eva jaisalamera kSetra ke saikaho lokagIta, ghUmara ke lokagIta, bAla lokagIta, loriyA aura lagabhaga 700 loka kathAe~ sagrahIta kI gaI hai| rAjasthAnI kahAvato ke do bhAga prakAzita kiye jA cuke haiN| jINamAtA ke gIta, pAvUjI ke pavADe aura rAjA bharatharI Adi loka kAvya sarvaprathama 'rAjasthAna-bhAratI' meM prakAzita kie gae haiN| 10 bIkAnera rAjya ke aura jaisalamera ke aprakAzita abhilekho kA vizAla magraha 'vIkAnera jaina lekha saMgraha' nAmaka vRhat pustaka ke rUpa meM prakAzita ho cukA hai|
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 4 ] 11. jasavaMta udyota, muhatA naiNasI rI khyAta aura anosI Ana jaise mahatvapUrNa aitihAsika graMtho kA sampAdana eva prakAzana ho cukA hai| 12. jovapura ke mahArAjA mAnasiMhajI ke saciva kavivara udayacada bhaDArI kI 40 racanAyo kA anusaghAna kiyA gayA hai aura mahArAjA mAnasiMhajI kI kAvya-sAdhanA ke savadha me bhI sabase prathama 'rAjasvAna-bhAratI' meM lekha prakAzita huA hai / 13. jaisalamera ke aprakAzita 100 zilAlekho aura 'bhaTTi vaMza prazasti' Adi aneka aprApya aura aprakAzita graMtha khoja-yAtrA karake prApta kiye gaye haiN| 14. bIkAnera ke mastayogI kavi jJAnasArajI ke gratho kA anusaMdhAna kiyA gayA aura jJAnasAra grathAvalI ke nAma se eka gratha bhI prakAzita ho cukA hai / isI prakAra rAjasthAna ke mahAna vidvAna mahopAdhyAya samayasundara ko 563 laghu racanAmro kA saMgraha prakAzita kiyA gayA hai| 15. isake atirikta saMsthA dvArA-- (1) DA0 luiji pino tasitorI, samayasundara, pRthvIrAja, aura lokamAnya tilaka Adi sAhitya-sevivo ke nirvANa-divasa aura jayantiyA manAI jAtI haiN| (2) sAptAhika sAhityika goSThiyo kA Ayojana bahuta samaya se kiyA jA rahA hai, isame aneko mahatvapUrNa nibaMdha, lekha, kavitAe~ aura kahAniyA Adi paDhI jAtI haiM, jisase aneka vidha navIna sAhitya kA nirmANa hotA rahatA hai / vicAra vimarza ke liye gopThiyo tathA bhApaNamAlAmo Adi kA bhI samaya-samaya para prAyojana kiyA jAtA rahA hai| 16 vAhara se khyAtiprApta vidvAno ko bulAkara unake bhApaNa karavAne kA Ayojana bhI kiyA jAtA hai / DA. vAsudevazaraNa agravAla, DA0 kailAzanAtha kATajU, rAya zrI kRSNadAsa, DA0 jI0 rAmacandran, DA0 satyaprakAza, DA0 DablU0 elena, DA0 sunItikumAra cATuA, DA0 tiveripro-tiberI Adi aneka antarrASTrIya khyAti prApta vidvAno ke isa kAryakrama ke antargata bhASaNa ho cuke haiM / gata do varSoM se mahAkavi pRthvIrAja rAThoDa Asana kI sthApanA kI gaI hai| donoM varSoM ke Asana-adhivezano ke abhibhASaka kramazaH rAjasthAnI bhASA ke prakANDa
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 5 ] vidvAn zrI manohara zarmA ema0 e0, visAU aura pa0 zrIlAlajI mizra ema0 e0, hUMDaloda, the| isa prakAra saMsthA apane 16 varSoM ke jIvana-kAla me, saskRta, hindI aura rAjasthAnI sAhitya kI niraMtara sevA karatI rahI hai| Arthika saMkaTa se grasta isa saMsthA ke liye yaha saMbhava nahIM ho sakA ki yaha apane kAryakrama ko niyamita rUpa se pUrA kara sakatI, phira bhI yadA kadA laDakhaDA kara girate paDate isake kAryakartAo ne 'rAjasthAna-bhAratI' kA sampAdana evaM prakAzana jArI rakhA aura yaha prayAsa kiyA ki nAnA prakAra kI bAdhAo ke bAvajUda bhI sAhitya sevA kA kArya niratara calatA rahe / yaha ThIka hai ki sasthA ke pAsa apanA nijI bhavana nahI hai, na acchA saMdarbha pustakAlaya hai, aura na kArya ko sucAru rUpa se sampAdita karane ke samucita sAdhana hI haiN| parantu sAvano ke abhAva me bhI sasthA ke kAryakartAoM ne sAhitya kI jo mauna aura ekAnta sAdhanA kI hai vaha prakAza meM Ane para sasthA ke gaurava ko nizcaya hI vaDhA sakane vAlI hogI / rAjasthAnI sAhitya-bhaMDAra atyanta vizAla hai| aba taka isakA atyalpa aza hI prakAza meM AyA hai / prAcIna bhAratIya vAGamaya ke alabhya eva anargha ratno ko prakAzita karake vidvajjanI aura sAhityiko ke samakSa prastuta karanA eva unhe sugamatA se prApta karAnA saMsthA kA lakSya rahA hai| hama apanI isa lakSya pUrti ko pora dhIre-dhIre kintu dRDhatA ke sAtha agrasara ho rahe haiN| yadyapi ava taka patrikA tathA katipaya pustako ke atirikta anveSaNa dvArA prApta anya mahatvapUrNa sAmagrI kA prakAzana karA denA mI abhISTa thA, parantu arthAbhAva ke kAraNa aisA kiyA jAnA sabhava nahIM ho sakA / harpa kI bAta hai ki bhArata sarakAra ke vaijJAnika saMzodha eva sAskRtika kAryakrama maMtrAlaya (Ministry of scientific Research and Cultural Affairs) ne apanI prAdhunika bhAratIya bhASAo ke vikAsa kI yojanA ke aMtargata hamAre kAryakrama ko svIkRta kara prakAzana ke liye ru0 15000) isa mada me rAjasthAna sarakAra ko diye tathA rAjasthAna sarakAra dvArA utanI hI rAzi apanI ora se milAkara kula ru0 30000) tIsa hajAra kI sahAyatA, rAjasthAnI sAhitya ke sampAdana-prakAzana
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 6 ] hetu isa sasthA ko isa vittIya varSa me pradAna kI gaI hai, jisase isa varSa nimnokta 31 pustako kA prakAzana kiyA jA rahA hai / zrI narottamadAsa svAmI 1 rAjasthAnI vyAkaraNa 2. rAjasthAnI gadya kA vikAsa ( zodha prabaMdha ) 3. acaladAsa khIcI rI vacanikA 4. hamIrAya e 5. padminI caritra caupaI 6. dalapata vilAsa 7 DiMgala gIta - 8. paMvAra vaza darpaNa 6. pRthvIrAja rAThoDa graMthAvalI - 10. harirasa - 11. pIradAna lAlasa graMthAvalI12. mahAdeva pArvatI veli 13. sItArAma caupaI-14. jaina rAsAdi saMgraha - - 15. sadayavatsa vIra pravandha-16. ninarAjasUri kRtikusumAjali - 17. vinayacanda kRtikusumAMjali - 18. kavivara dharmavaddha ena graMthAvalI. 16. rAjasthAna rA dUhA20. vIra rasa rA dUhA -- 21. rAjasthAna ke nIti dohA22. rAjasthAna vrata kathAe~23. rAjasthAnI prema kathAeM - 24. caMdAyana- - DA0 zivasvarUpa zarmA gracala zrI narottamadAsa svAmI zrI bhavaralAla nAhaTA dw 30 zrI rAvata sArasvata " "3 " DA0 dazaratha zarmA zrI narottamadAsa svAmI aura zrI badrIprasAda sAkariyA zrI badrIprasAda sAkariyA zrI zragaracanda nAhaTA zrI rAvata sArasvata zrI agaracanda nAhaTA zrI canda nAhaTA cora DA0 harivallabha bhAyAraNI pro0 10 majulAla majUmadAra zrI bhavaralAla nAhaTA 39 31 zrI agaracanda nAhaTA zrI narottamadAsa svAmI 33 "" " " " 77 zrI mohanalAla purohita 33 17 zrI rAvata sArasvata " " 37
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ .25 bhaDDalI zrI agaracanda nAhaTA - mAvinaya sAgara 26. jinaharSa grathAvalI zrI agaracanda nAhaTA 27. rAjasthAnI hastalikhita gratho kA vivaraNa -28. dampati vinoda 26 hIyAlI-rAjasthAna kA buddhivardhaka sAhitya para sAhitya " " 30. samayasundara rAsatraya zrI bhaMvaralAla nAhaTA / 31. durasA ADhA grathAvalI zrI badarIprasAda sAkariyA jaisalamera aitihAsika sAdhana sagraha (saMpA0 DA0 dazaratha zarmA), IzaradAsa grathAvalI (saMpA0 vadarIprasAda sAkariyA), rAmarAso (pro0 govarddhana zarmA ), "rAjasthAnI jaina sAhitya (le0 zrI agaracanda nAhaTA), nAgadamaNa (sapA0 badarIprasAda sAkariyA), muhAvarA koza (muralIdhara vyAsa) Adi gratho kA sapAdana ho cukA hai parantu aryAbhAva ke kAraNa inakA prakAzana isa varSa nahI ho rahA hai / hama AzA karate haiM ki kArya kI mahattA eva gurutA ko lakSya meM rakhate hue agale varSa isase bhI adhika sahAyatA hame avazya prApta ho sakegI jisase uparoktA sapAdita tathA anya mahatvapUrNa gratho kA prakAzana sambhava ho skegaa| isa sahAyatA ke liye hama bhArata sarakAra ke zikSAvikAsa sacivAlaya ke AbhArI haiM, jinhone kRpA karake hamArI yojanA ko svIkRta kiyA aura grAnTa-inaeDa kI rakama maMjUra kii| rAjasthAna ke mukhya mantrI mAnanIya mohanalAlajI sukhADiyA, jo saubhAgya se zikSA mantrI bhI haiM aura jo sAhitya kI pragati evaM punaruddhAra ke liye pUrNa saceSTa haiM, kA bhI isa mahAyatA ke prApta karAne me pUrA-pUrA yogadAna rahA hai| ataH hama unake prati apanI kRtajJatA sAdara pragaTa karate haiN| ___ rAjasthAna ke prAthamika aura mAdhyamika zikSAdhyakSa mahodaya zrI jagannAthasiMhajI mehatA kA bhI hama AbhAra pragaTa karate haiM, jinhoMne apanI ora se pUrI-pUrI dilacaspI lekara hamArA utsAhavarddhana kiyA, jisase hama isa vRhad kArya ko sampanna karane meM samartha ho sake / sasthA unakI sadaiva RNI rhegii|
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ itane thADe samaya me itane mahatvapUrNa granyo kA saMpAdana karake saMsthA ke prakAzana-kArya meM jo sarAhanIya sahayoga diyA hai, isake liye hama sabhI granya sampAdako va lekhako ke atyata AbhArI hai| ___ anUpa saMskRta lAibrerI aura abhaya jaina granyAlaya bIkAnera, sva0 pUrNacandra nAhara sagrahAlaya kalakattA, jaina bhavana saMgraha kalakattA, mahAvIra tIrthakSetra anusadhAna samiti jayapura, oriyaTala insTITya Ta baDodA, bhADArakara risarca insTITyUTa pUnA, kharataragaccha vRhad jJAna-bhaMDAra bIkAnera, motIcada khajAncI graMthAlaya bIkAnera, kharatara AcArya jJAna bhaNDAra bIkAnera, eziyATika sosAiTI baMbaI, AtmArAma jaina jJAnabhaDAra baDodA, muni puNyavijayajI, muni ramaNika vijayajI, zrI sItArAma lAlasa, zrI ravizakara derAtrI, pa0 haradattajI goviMda vya.sa jaisalamera Adi aneka sasthAoM aura vyaktiyo se hastalikhita pratiyAM prApta hone se hI uparokta granyoM kA sapAdana saMbhava ho sakA hai / ataeva hama ina sabake prati AbhAra pradarzana karanA apanA parama kartavya samajhate haiN| aise prAcIna grantho kA sampAdana zramasAdhya hai evaM paryApta samaya kI apekSA rakhatA hai| hamane alpa samaya me hI itane anya prakAzita karane kA prayatla kiyA isaliye truTiyoM kA raha jAnA svAbhAvika hai / gacchataH skhalanakvapi bhavayyeva pramAhataH, hasanti durjanAstatra samAdavati sAdhavaH / AzA hai vidvadvanda hamAre ina prakAzano kA avalokana karake sAhitya kA rasAsvAdana kareMge aura apane sujhAvo dvArA hameM lAbhAnvita kareMge jisase hama apane prayAsa ko saphala mAnakara kRtArtha ho sakeMge aura punaH mAM bhAratI ke caraNa kamalo meM vinamratApUrvaka apanI puppAjali samarpita karane ke hetu punaH upasthita hone kA sAhasa vaTora skeNge| nivedaka - bIkAnera, lAlacanda koThArI mArgazIrSa zuklA 15 'pradhAna-maMtrI saM0 2017 sAdula rAjasthAnI-insTITyUTa disambara 3,1660. bIkAnera
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAnI padmino- eka vivecana bhAratIya itihAsa ke aneka vyakti bhAvanA vizepa ke pratIka bana cuke haiN| bhagavAn rAma maryAdApurupottama hai to kRSNa tattvavettA aura dUradarzI rAjanItijJa / pRthvIrAja vilAsapriya kSatriya hai to jayacandra matsarayukta dezadrohI / eka ora mahArANA pratApa hai to dUsarI ora rAjA maansiNh| isame bhAmAzAha hai to mAdhava aura rAghava cetanya bhii| jahA~ dAnavAvatAra alAuddIna hai, vahA~ pAtivratya kI rakSA me sahAyaka aura jIvadAnI gorA bhii| sayogitA sAmAnya jana mAnasa me mahAbhArata racayitrI draupadI kA avatAra hai| padminI anupama saundarya kA hI nahIM, buddhiyukta dhairya, asIma sAhasa aura pAtivratya kA bhI pratIka bana cukI hai, aura usakI gAthA ko aneka rUpa me kaviyoM ne prastuta kiyA hai| kintu kisI Adarza-vizeSa kA pratIka vananA yA anekazaH varNita honA hI, kisI vyakti kI aitihAsikatA siddha karane ke lie paryApta nahIM hai| sambhAvanA avazya ho sakatI hai ki aise vyakti rahe hoMge, kintu yaha sambhAvanA yadi itihAsa se jJAta tathyoM ke viruddha ho to use chor3ane meM bhI koI doSa nahIM hai| padminI kI aitihAsikatA
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhI isI kasauTI para parakha kara siddha yA asiddha kI jA sakatI hai| padminI kA sabase pramiddha varNana man 1540 I0 me racita jAyasI ke 'padmAvata' kAvya me hai| usake anusAra padminI siMhaladvIpa ke rAjA gadharvasena kI putrI thI aura ratanasena cittauDa kA rAjA thaa| hIrAmana tote ke mukha se padminI ke naundarya kA varNana sunakara ratanasena yogI banakara mihala pahuMcA aura antataH padminI se vivAha karane me saphala huaa| cittauDa kI rAjya sabhA me gaghavacetana nAma kA eka tAtrika brAhmaNa thaa| rAjya se nirvAsita hone para vaha dillI phuNcaa| usane alAuddIna ke sAmane padminI ke saundarya kI itanI prazasA kI ki sultAna ne paninI kI prApti ke lie cittauDa para gherA DAla diyaa| jaba bala se kAma na calA to alAuddIna ne chala se kAma liyA / vaha atiyi rUpa meM cittauDa pahuMcA aura darpaNa me padminI kA pratibiMba dekhakara mugdha ho gayA / jaba rAjA use pahu~cAne ke lie sAtava dvAra taka pahu~cA to alAuddIna ne use sahasA pakar3a liyA aura keTI banAkara dillI le gyaa| keMda se chuTane kI kevala mAtra zarta yahI thI vaha padminI ko de de| udhara gorA aura vAdala kI salAha se padminI ne bhI chala se rAjA ko chuDAne kA nizcaya kiyaa| vaha solaha sau DoliyoM me bI vepavArI rAjakumAroM ko viThalA kara dillI phuNcii| thor3I sI dera ke lie rAjA se milane kA bahAnA kara padminI
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ ne rAjA ko kaida se chuDAyA aura svayaM balapUrvaka nagara se bAhara nikala gii| bAdala unake sAtha cittaur3a phuNcaa| gorA ne pIchA karane vAlI musalmAnI senA se laDakara vIragati prApta kii| kucha samaya ke bAda rAjA ne kumbhalamera para AkramaNa kiyA aura ghAyala hokara svargastha huaa| padminI aura usakI sapatnI nAgamatI satI huii| itane me hI alAuddIna ne cittaur3a para phira AkramaNa kiyaa| isa bAra alAuddIna kI vijaya huii| bAdala yuddha me kAma AyA aura cittauDa para musalmAnoM kA adhikAra huaa| isa rUpa me kathA aitihAsika mI pratIta hotI hai| kintu jAyasI ne sava kathA ko rUpaka batalA kara usakI aitihAsikatA ko atyanta saMzayAspada banA diyA hai| usane likhA hai, "isa kathA me cittauDa zarIra kA, rAjA mana kA, siMhaladvIpa hRdaya kA, padminI buddhi kA, totA mArgadarzaka guru kA, nAgamatI sasAra ke kAmoM kI, rAghava zaMtAna kA aura alAuddIna mAyA kA sUcaka hai' / " phariztA ne apanI tavArIkha padmAvata se lagabhaga sattara varSa ke bAda likhii| usakI kathA jAyasI kI kathA se milatI 1-dekheM DA. omA racita, udayapura kA itihAsa pahalI jilda pR0 183-187
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ julatI hai| kintu usane padmAvatI ko rAjA ratanasena kI putrI vanA dI hai| zrI agaracandajI nAhaTA ke saMgraha me gorA bAdala kavitta nAma kI eka laghukAya racanA hai| bhASA aura zailI kI dRSTi se yaha racanA padmAvata se kucha vizepa arvAcIna pratIta nahIM hotI / gorA bAdala vipayaka anya racanAo me isake avataraNa bhI imakI prAcInatA ke ghotaka hai / isameM bhI ratanasena gahalota cittaur3a kA rAjA hai| rAnI nAgamatI ke tAne se ruSTa hokara vaha siMhala pahuMcA aura padminI se vivAha kara cittauDa vApasa aayaa| khela meM aprasanna hokara usane rAghava caitanya nAma ke brAhmaNa ko deza se nikAla diyaa| rAghava caitanya ne dillI pahu~ca kara saba logoM ko apanI adbhuta tAMtrika zakti se vismita kara diyaa| usase alAuddIna ne padminI striyoM ke guNa sune / siMhala me padminIyA~ prApta thii| kintu siMhala aura bhArata ke bIca me samudra hone ke kAraNa vaha siMhala na pahu~ca skaa| jaba usane sunA ki ratanasena ke ghara me bhI padminI rAnI thI to vaha cittaur3a phuNcaa| rAjAne usakA Atithya kiyA / bAteM karate karate rAjA ne durgakA antima phATaka pAra kiyA to sultAna ne rAjA ko pakar3a liyaa| java matriyoM ne rAnI ko de kara rAjA ko chaDAne kA nizcaya kiyA to rAnI 1-vizeSa vivaraNa ke lie uparyukta itihAsa dekheM, pR0 188-189
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ gorA ke yahA~ phuNcii| usane bAdala ko bhI taiyAra kiyaa| pA~ca sau DoliyA~ vaiyAra huI aura eka eka DolI meM pA~ca-pA~ca AdamI vaitthe| vAdala ne svayaM padminI kA rUpa dhAraNa kiyA, aura rAjA ko vacA le gyaa| gorA yuddha me kAma AyA / ___ saMvat 1645 me jaina kavi hemaratana ne mahArANA pratApa ke rAjyakAla me isa vIra gAthA kI apane zabdoM me punarAvRtti kii| 'svAmidharma' kA pracAra sambhavataH isa navya racanA kA mukhya lakSya thA isI kathA kA parivardhana savat 1760 me bhAgavijaya nAma ke anya jaina kavi ne kiyaa| jaTamala nAhara racita 'gorA bAdala caupaI bhI isa graMtha meM * prakAzita ho rahI hai| isakA racanAkAla vi0 saM0 1680 hai / kathA me kucha draSTavya vAteM ye hai : (ka) cittor3a kA rAjA ratanasena cauhAna hai| (kha) eka bhATa se padminI ke vipaya me sunakara vaha siMhala jAne kA nizcaya karatA hai| (ga) siMhalarAja ne binA kisI Apatti ke ratanasena aura padmAvatI kA vivAha kara diyA aura rAghavacetana ko usake sAtha cittor3a bhejaa| 1-dekheM isa saMgraha ke pR0109-128 2-dekheM zodhapatrikA bhAga 3, aGka 2 pRSTha 105-114 para zrI agaracanda nAhaTA kA lekha / 3-pR0 182-208
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ (gha) rAghava ko vyartha hI caritrabhraSTa samajha kara ratanasena ne deza se nikAla diyaa| (Da, samudra ke kAraNa mihala se padaminI strI kI prApti me viphala hokara, alAuddIna ne rAghava caitanya ke kahane __ para cittaur3a para car3hAI kii| (ca) rAjA ne alAuddIna ko padminI dikhlaaii| (cha) alAuddIna ne dvAra para rAjA ko pkdd'aa| (ja) mAra se ghabarA kara rAjA ne padmAvatI ko dene kA sadeza cittaur3a bhejaa| (jha) matrI padmAvatI ko dene ke lie taiyAra hue| kintu gorA aura vAdala ne yuddha kI salAha dI bAkI kathA prAyaH vaisI hI hai jaisI gorA cAdala kavitta kI aura mambhavataH usIke AdhAra para racita hai| isake bAda sambat 1705-1787 meM racita labdhodaya kI padminI carita caupaI bhI isa saMgraha me prakAzita hai| kucha parivartana draSTavya hai :(ka) nAgamatI ke sthAna para isame ratanasena kI pahalI rAnI kA nAma prabhAvatI hai| (kha) siMhala-prayANa kI kathA kucha aura atiraMjita hai| (ga) padaminI ke dene kA vicAra vahI hai, kintu mukhyataH 1-dekheM pR0 1-108
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa matraNA kA doSa sapatnI prabhAvatI ke putra vIrabhANa ko diyA gayA hai| (gha) kathA bhAga ko yatra-tatra parivarddhita kara diyA gayA hai| dalapata-daulatavijaya ke khumANa-rAso me bhI padminIkI kathA hai' rAghavacaMtanya se alAuddIna ne rANA ratanasena ko pakaDA / kintu isame ratanasena jaTamala nAhara kI 'gorA bAdala caupaI' kA kAyara ratanasena nahIM hai, isakA alAuddIna bhI kucha vAdazAhI zAna rakhatA hai| usane guNa ko parakhanA mIkhA hai| rAjapUta kAlIna rAjapUtI kA sundara varNana bhI ina zabdoM me darzanIya hai| rajapUtA e rIta sadAI, maraNe maMgala harakhita thAI // 47 // riNa rahaciyA ma roya, roe raNa bhAje gyaa| maraNe magala hoya, iNa ghara AgA hI lageM / / 8 / / isa vipaya kI aneka anya kRtiyAM bhI prApta hai / TaoNDa ne agrejI me padimanI kA caritra prastuta kiyA hai| usane ratanasena ke sthAna para bhImasiMha ko rakhA / padminI siMhaladvIpa ke rAjA hamIrasiMha cauhAna kI putrI hai| gorA padminI kA 1-dekheM pR0 129-181 2-dekheM zodha patrikA, bhAga 3, aGka * meM zrI nAhaTAjI kA upayukta lekh|
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAcA aura vAdala gorA kA putra hai| rANA ke chaTa jAne para jaba alAuddIna dubArA cittaur3a para AkramaNa karatA hai to rANiyAM jauhara karatI hai aura bhImasiMha Adi durga ke dvAra khola kara lar3ate hue vIra gati prApta karate hai| - padmAvatI viSayaka ina saba kathAoM me kucha bAteM eka sI hai| padmAvatI siMhala kI rAjakumArI hai, kathA kA nAyaka ratanasena aura pratinAyaka alAuddIna hai| durmantraNAdAyI tAntrika brAhmaNa rAghavacaitanya hai| gorA bAdala padmAvatI kI satItva ke rakSA karane vAle haiM, aura padmAvatI satI dharma pratiSThitA rAjapUta vIrAGganA hai| iname kaunasI bAta tathya hai aura kauna sI atathya yaha eka vicAraNIya vipaya hai| jahA~ taka siMhala se padmAvatI kA sambandha hai, DA0 zrI gaurIzakara hIrAcanda ojhA taka ise sigaulI kA ThikAnA mAnane ke liye vivaza hue hai| jo vidvAn padmAvatI kI aitihAsikatA svIkAra nahIM karate unakI sakhyA paryApta hai| DA0 kizorIzaraNalAla ne kucha varSa hue padmAvatI kI aitihAsikatA kA khaNDana kiyA thaa| aba isa pakSa kA aMtima aura sabase adhika vyApaka vimarza DA0 kAlikAraJjana kAnUnago ne prastuta kiyA hai| unakI mukhya yuktiyAM nimnalikhita hai :4-Studies in Rajput history~A Cutical analysis of the Padmavati legend.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 6 ) (ka) kathAoM me padminI ke viSaya me koI aikamatya nahIM hai| isake pitA kA nAma vibhinna rUpa me prApta hai| jAyasI ne isake pati kA nAma ratanasena to TaoNDane bhImasiMha diyA hai| DA0 ojhA ne usake pati kA nAma ratnasiMha mAnA hai, kintu ve usake liye koI pramANa upasthita na kara sake hai| (kha) varanI, isAmI, nijAmuddIna Adi musalamAna itihAsakAroM ne kahIM padminI ke nAma kA ullekha nahIM kiyA hai| (ga) DA0 AzIrvAdIlAla zrIvAstava ne khajAinula phutUha ke AdhAra para padminI kI sattA ko siddha karane kA prayatna kiyA hai| vAstava me isa grantha meM padminI kI ora kiJcitmAtra bhI saketa nahIM hai| (gha) padaminI sarvathA jAyasI kI kalpanA hai, aura padminI viSayaka jitane ullekha hai ve saba jAyasI ke bAda ke hai| uparyukta yuktiyoM me aneka satya hotI huI bhI anaikAntika haiN| padmAvatI-vipayaka prAyaH sabhI prApta kathAe~ ghaTanAkAla se do sau varSa se bhI adhika vAda kI hai / isa dIrghakAla meM vaMzAdi ke viSaya me kucha bhrAntiyA~ svAbhAvika hai| padmAvatI aura siMhala kA sambandha kucha kavi-samaya siddha se hai| rahA pati kA nAma , isa viSaya meM bhrAnti kevala unnIsavIM zatAbdI ke lekhaka TaoNDa ko rahI hai| mahArAvala ratnasiMha ke samaya kA vi0 saM0
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1356 mAgha sudi 5 budhavAra kA eka zilAlekha prApta hai / / alAuddIna ne savat 1356 mAgha sudi ke dina cittaur3a para prayANa kiyA aura vi0 sa0 1360 bhAdrapada sudi 14 ke dina kilA phataha huaa| ina pramANoM se nizcita rUpa se kahA jA sakatA hai ki vi0 sa0 1356-60 me ranasiMha hI mevAr3akA rAjA thA aura usI ne alAuddIna se yuddha kiyaa| yadi padminI alAuddIna ke AkramaNa ke samaya cittaur3a kI rAnI thI to usakA pati vi0 sa0 1356 ke zilAlekha kA yahI 'mahArAjakula ratnasiha rahA hogaa| itihAsa ke vidyArthiyo ko yaha kaha kara bhrAnta karane kI AvazyakatA nahIM hai ki mevAr3a ke itihAsa se hame cAra ratnasiMha bAta hai| ataH hama yaha nizcita hI nahIM kara sakate ki inameM kauna padminI kA pati rahA hogaa| dUsarI yukti kevala mauna ke AdhAra para hai| vAstava meM rAjapUta itihAsa kA musalmAna itihAsakAro ko jJAna hI kitanA hai ki hama kaha sakeM ki prAmANika itihAsa itanA hI hai| isase atirikta kucha hai hI nhiiN| svayaM alAuddIna ke viSaya meM aneka bAteM haiM jinakA varNana hindU lekhakoM ne kiyA hai, kintu baranI isAmI Adi jinake bAre me sarvathA mauna hai| khIcI 10 imAre 'prAcIna cauhAna rAjavaMza' meM hammIra aura kAnhar3adeva ke - varNana pddh'eN|
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 11 ) acaladAsa kI vaca nikA me aneka aise jauharoM kA ullekha haiM jinakA varNana hame musalmAnI tavArIkho me nahIM miltaa| hama jisa prakAra musalmAnI tavArIkhoM ke mauna ke kAraNa unheM asatya mAnane ke lie vivaza nahIM hai, usI taraha unakA mauna hame padminI ko bhI kalpita mAnane ke lie vivaza nahIM krtaa| DA0 AzIrvAdIlAla zrIvAstava ne khajAInula phutUha ke AdhAra para padmAvatI kI sattA kA pramANa upasthita kiyA thaa| DA0 kAnUnago ne usakA nirAkaraNa kiyA hai| khajAinula phatUha ke varNana kA sArAMza bahuta kucha amIrakhusaroke hI zabdo - me nimnalikhita hai| 8 jamAdi usa sAnI, hi0 sa0 702 somavAra ke dina vizvavijayI ( alAuddIna ) ne cittoDa jItane kA nizcaya kiyaa| dillI se senA cittaur3a kI sImA para phuNcii| do mahIne taka 'talavAro kI bAda pahAr3a kI kamara taka caDhI para Age na bar3ha skii|' usake vADha magaribiyoM se durga para pattharoM kI varSA hone lgii| 11 muharrama, hi0 sa0 703 somavAra ke dina 'usa yuga kA sulemAna' [ alAuddIna ] durga meM phuNcaa| "yaha bhRtya [ amIra khusaro ] jo sulemAna kA pakSI hai usake 1~zrI narottamadAsa jI svAmI dvArA sapAdita acaladAsa khIcIrI vacanikA meM hamArI bhUmikA pddh'eN| 2-dekheM jarnala oNpha iNDiyana hisTrI, jilda 8, pRSTha 369-371
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 12 ) sAtha thaa| ve bAra bAra 'hudahuda hudahuda' cillA rahe the| kintu maiM amIra khusaro] vApasa na lauTA, kyoMki mujhe Dara thA ki zAyada sultAna pUcha baiThe, 'mujhe hudahuda kyoM nahIM dikhAI par3atA ? kyA vaha anupasthita hai aura yadi vaha ThIka kaiphiyata mAge to maiM kyA vahAnA kruuNgaa|" usa samaya varSARtu thii| "sultAna ke krodha kI vijalI se Ahata hokara rAya eDI se coTI taka jala uThA aura patthara ke dvAra se isa taraha uchala nikalA jaise Aga patthara se nikalatI hai| pAnI me par3a kara vaha zAhI zAmiyAne kI tarapha daudd'aa| isa taraha usane talavAra kI vijalI se apane ko bacA liyaa| hindU kahate hai ki vijalI pItala ke vartana para avazya giratI hai aura rAya kA muMha bhaya ke mAre pItala sA pIlA par3a gayA thaa| yaha nizcita hai . ki vaha talavAra aura pANoM kI vijalI se surakSita na rahattA, ___ yadi vaha zAhI zAmiyAne ke daravAje taka na phuNctaa|" isI avataraNa para TippaNa karate hue prophesara habIba ne likhA thA, "hudahuda vaha pakSI hai jo sulemAna ke pAsa sebA kI rAnI balakisa ke samAcAra lAtA hai| yaha spaSTa hai ki sulemAna ke sevA Adi kI tarpha saMketa ke liye padminI uttaradAyI hai| " cittoDa kI balakisa to usa samaya bhasma ho cukI thii| phira uma yuga ke sulemAna, alAuddIna ko usake samAcAra kauna detA? DA0 kAnUnago Upara die hue avataraNa meM padminI kI 1~-vahI pRSTha 371, TippaNI 1
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 13 ) ora koI saMketa nahIM paate| kintu saketa vAstava me to atyadhika aspaSTa nahIM hai| anyathA isameM hudahuda, zevA, sulemAna Adi ke lie vizeSa kAraNa hI kyA thA ? yaha avataraNa anya dRSTiyoM se bhI mahatvapUrNa hai| yaha ThIka hai ki isase padminI ke Arambhika jIvana para kucha prakAza nahIM pddnaa| na hama isake AdhAra para yahI siddha kara sakate hai ki gorA bAdala padminI ko chaDA lAe the| kintu cittor3a meM antataH kyA huA isakI jhA~kI isame avazya prastuta hai| cittoDa kA gherA chaH mahIne taka calA / jaba bacAva kI AzA na rahI tA rAjapUta daravAjA kholakara zAhI zAmiyAne kI ora baDha cale / khajAinula phatUha se hI siddha hai ki alA__ uddIna ke hAtho 'hajAroM' vidrohI mAre ge| kintu ratnasiMha yA to pakar3A gayA, yA usane AtmasamarpaNa kiyaa| durga vAdazAha ke hAtha AyA kintu jisa valakisa kI AzA meM yuga kA sulemAna vahA~ pahuMcA thA, vaha usa samaya samApta ho cukI thii| vaha kisI bhI hudahuda kI pahuMca ke bAhara thii| ratnasiMha kI isa atima gati kA kucha AbhAsa hame nAbhinandana jinoddhAra grantha se bhI milatA hai jisakA racanAkAla san 1336 I0 hai| usame alAuddIna kI aneka vijayoM kA varNana karate hue kakkasUri ne yaha bhI likhA hai ki usane citrakUTa ke rAjA ko pakaDA, usakA dhana chIna liyA, aura 1-gAhI zAmiyAne para kUca kA varNana prAya hara eka jauhara ke bAda hai|
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 14 ) kaNTha me ( rasmI ) bAdha kara nagara nagara meM bandara kI taraha ghumAyA (3.4) / yaha mAnane kI icchA to nahIM hotI ki mevAr3Adhipati ko bhI aise dina dekhane par3e the| kintu eka sama sAmayika aura niSpakSa uddharaNa ko asatya kahakara TAlanA bhI kaThina hai| kahA jAtA hai ki mahApratApazAlI kavitanavandita kavizreSTha mukha paramAra kI bhI kabhI aisI hI dazA huI thii| padminI aura ratanasena ke jIvana kI isa antima jhAkI se pUrva ke vRtta ke liye hame padminI sambandhI sAhitya ko hI AdhAra rUpa meM grahaNa karanA par3atA hai| yadi padminI sambandhI mava sAhitya padmAvata mUlaka ho aura padmAvata sarvathA kalpanAmUlaka, to padmAvatI kI aitihAsikatA ko ma bahuta kucha mamAna hI samajha sakate hai| kintu vAstava me aisI vAta nahIM hai| jAyasI ne mpaka kI racanA avazya kI hai. kintu usane hara eka guga aura dravya ke anurUpa aitihAsika pAtra cunA hai| isame alAuddIna, cittoDa aura siMhala hI nahIM, padminI aura rAghavatanya bhI etihAsika vyakti hai| mantrabAdI ke nya meM rAdhava caitanya kA ullekha vRddhAcArya prabandhAvalI ke antargata jinaprabhasUri pravandha me vartamAna hai| zrI lAlacanda bhagavAnadAsa gA~dhI ne ise pandrahavIM aura zrI agaracanda nAhaTA ne solahavIM zatI kI kRti mAnI hai| zrI nAhaTA jI ne sambhavataH isake savat 1626 kI eka prati bhI dekhI hai| epigrAphiA iDikA, bhAga 1, pRSTha 162-194 meM
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 15 ) prakAzita jvAlAmukhI devI kA stava bhI rAghavacaitanya muni kI kRti hai| yaha rAghavacaitanya sambhavataH jinaprabhasUri prabandha ke rAghava caitanya se abhinna hai / zAGgadhara paddhati , kA racayitA zAGgadhara rAghava kA pautra thA aura usane atyanta Adara pUrvaka zrI rAghava caitanya ke zlokoM ko uddhRta kiyA hai| isase siddha hai ki rAghavacaMtanya kI etihAsikatA jAyasI ke padmAvata para nirbhara nahIM hai| aura yahI vAta ava baDhatA ke sAtha padmAvatI ke viSaya meM bhI kahI jA sakatI hai| chitAI caritra kA eka saskaraNa prakAzita ho cukA hai| dUsarA zrI agaracanda jI nAhaTA dvArA sampAdita hokara zIvra hI indaura se prakAzita hone vAlA hai| isakI racanA ke samaya mahAnagara sAragapura me salahI zAsana kara rahA thA / salahaDhI kI mRtyu 6 maI, san 1532 ke dina huii| isase spaSTa hai ki chitAI carita kI racanA isase pUrva huI hogI / vizeSa rUpa se anya racanA kA varNana isa paca me hai| pandraha sai ru tirAsI maataa| kachUka sunI pAThalI vAtA ||10|| sudi ApADha sAtaiM tithi bhaI / kathA chitAI japana laI / / isake anusAra chitAI carita kI racanA vi0 sa0 1583 tadanusAra san 1526 I0 meM huii| padmAvata kA racanAkAla san 1500 hai| ataH yaha nizcita hai ki chitAI carita apanI
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA ke liye padmAvata kA RNI nahIM ho sktaa| alAuddIna ke devagiri para AkramaNa ke samaya java samarasiMha vahA~ se nikala gayA aura alAuddIna ko yaha AzaMkA huI ki yAdavarAna rAmadeva kI putrI bhI vahA~ se nikala gaI hogI to usane rAghava caitanya se kahA merau kahiu na mAnai raau| beTI deI na chADai ThAUM // 423 / / sevA karai na kutavA pddhii| ahi nisi jUjhi varAvara cddhii| dhami saurasI desatara gyo| ati dhokhaMu mere jIya bhayo // 424|| ranathabhaura devala lagi gayo / mero kAja na ekau bhayo / i volai DhIlI kA dhanI / mai cIttaura sunI padaminI // 455 / / vaMdhyau ratanasena mai jaai| laDago vAdila tAhi chNddaai| jo avake na chitAI leuu| to yaha sIsu devagiri deU // 456 / / "rAjA (rAmadeva) merA kahanA nahIM maantaa| vaha na veTI detA hai aura na sthAna chor3atA hai| vaha na sevA karatA hai, aura na (AdhInatA sUcaka) khutvA paDhatA hai| mamarasiMha nikala
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 17 ) kara dezAntara meM calA gayA hai| isase mere jI me atyanta dhokhA huA hai| maiM devala (devI) ke lie raNathaMbhora gayA ; kintu merA eka kAma bhI siddha na huaa|" (phira ) dillI ke svAmI ne kahA, "maine cittauDa me padaminI kI sattA ke bAre meM sunaa| maiMne jA kara ratnasena ko bA~dha liyA, kintu bAdala use chuDA le gyaa| jo abakI bAra maiMne chitAI ko na liyA to yaha sira meM devagiri ko arpaNa kruuNgaa|" ____ isa avataraNa se siddha hai ki jAyasI ke padmAvata se pUrva hI padminI kI kathA aura alAuddIna kI lampaTatA paryApta prasiddha prApta kara cukI thii| jAyamI ne padmAvatI, ratnasena aura bAdala kA sRjana nahIM kiyaa| ye janamAnasa me usase pUrva hI vartamAna the| samayAnukrama se isa kathA me aneka parivartana bhI hue hoNge| yaha sambhava nahIM hai ki padmAvatI kI karNaparamparAgata gAthA solahavIM zatAbdI taka sarvathA tathyamayI hI rahI ho| kintu use jAyasI kI kalpanA mAnane kI vyartha kalpanA ko aba hama tilAJjali de sakate hai| san 1302-3 meM ratnasena ( ratnasiMha) kI sattA nirvivAda hai| rAghavacaitanya aitihAsika vyakti haiN| paramparA-siddha padmAvatI kI sattA bhI asambhAvanA kI koTi me praviSTa nahIM hotii| viSayalolupa alAuddIna, satI padminI, vIravratI gorA aura bAdala ye saba hI to svacaritrAnurUpa hai| harSacarita me bhrAtRjAyA kI rakSArtha kAminI-veSa ko dhAraNa kara zatruzivira me pahuMca kara
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 18 ) zakAdhipati ko mArane vAle sAhasAGka candragupta ke itivRtta ko par3hane vAloM ke lie to bAdala kA vIra kArya bhI bhAratIya paramparA ke anukUla hai| bAdala ne kevala apane svAmI kI rakSA kii| candragupta ne to apanI bhrAtRjAyA ko bacAyA aura 'parakalatrakAmuka' vijayI zakarAja kA bhI hanana kiyA thaa| zaurya aura sAhasa ke aise kAryoM se bhAratIya itivRtta dedIpyamAna hai, aura inhIM se bhAratIya sAskRtika paramparA kI rakSA huI hai| 'navIna vasanta' Azvina zuklA caturthI, vi0 saM0 2018 haay' haamii 1-"bharipureca parakalanakAmukaM kAminIvezaguptazca candraguptaH zakapatima zAtayat" (pR. 199-200) / isI para TIkA meM zaGkara ne likhA hai, "zakAnAmAcArya zakAdhipati / candraguptabhrAtRjAyo dhruvadevI prArthayamAnazcandraguptena dhravadevI veSadhAriNA strIvepajanaparivRtena rahasi vyApAdita iti / "
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA bhAratIya saMskRti me saMtapurupa va satiyoM ke jIvanacarita kA bar3A bhArI mahatva hai / mahAn vyaktiyoM ke udAra carita yugayuga taka janatA ke jIvana-patha me dIpastaMbha kA kAma karate hai| kathAnAyaka cAhe paurANika ho yA aitihAsika unakI jIvana saurabha samAna rUpa se janamAnasa ko anuprANita karatI rahatI hai| satI padminI aura gorA bAdala kA carita satIttva aura svAmIdharma kA pratIka hone se mevADa ke kaNa kaNa meM vyApta ho gayA aura vibhinna kaviyoM ne usa para kAvya banA kara zraddhAJjalI arpaNa kii| saM0 1645 me kavi hemaratna ne, sa0 1680 me nAhara jaTamala ne, phira saM0 1707 me labdhodaya ne, usake bAda kavi dalapatavijaya ne 'khumANa rAso' meM satI padminI kI gauravagAthA gAyI hai| iname hemaratna kI kRti ko choDakara avaziSTa tInoM kRtiyA~ isa graMtha me prakAzita kI jA rahI hai| ina tInoM se pUrvavartI racanA 'gorA bAdala kavitta' hai, jo prAcIna va mahattvapUrNa hone se isa pratha ke pR0 106 me prakAzita kiyA gayA hai| sabhI kaviyoM ne apane kAvyo me isa ajJAta kartRka kRti ke kavittoM ko uddhRta kara prAmANika mAnA hai| kisa kavi kI kRti me kahA~ kaunasA padya avatarita hai yaha nIce kI paMktiyoM. me vatAyA jAtA hai|
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 20 ) gorA bAdala kavitta kA 22vA~ kavitta hemaratna ne padyAGka 57 aura labdhodaya ne pR0 28 meM uddhRta kiyA hai| padyAGka 23 va 26 ko hemaratna ne padyAGka 66-66 meM diyA hai| 5031 ko hemaratna ne thor3e pAThAntara se pa0 86 meM diyA hai| pa035 kavitta hemaratna ne pa067 me uddha ta kiyA hai| pa041veM chanda ko labdhodaya ne pR0 58 meM evaM khumANarAso pR0 143 meM uddhRta kiyA hai| pa0 42 va pa0 43 ko hemaratna ne pa0 253 va pa0 288 me uddhRta kiyA hai| pa052 ko hemaratna ne pa0 368 meM liyA hai| 5058 kavitta ko hemaratna ne pa0 342 me va khumANarAso pR0 155 me liyA gayA hai| pa056-60 ko hemaratna ne pa0 344-45 me uddhRta kiyA hai| pa072-73-74 ko hemaratna ne pa0 366-367 va 566 meM liyA hai| pa0 77-78 ko hemaratna ne pa0 612-13 me evaM khumANarAso pR0 176 me liyA hai| -pa0 81 ko hemaratna ne pa0 620 tathA khumANarAso pa0 180 meM __uddhata kiyA hai| - isa me rANA ratanasiMha ko guhilota va gorA bAdala ko cauhAna vaMzIya batalAyA haiN| gAjanna ke putra bAdala kI Ayu 23 varSa kI batalAI hai jo samIcIna pratIta hotI hai| isameM -
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 21 ) rAghava ko paradezI vipra batalAyA hai jisake pANDitya se prabhAvita hokara rANA ne apane pAsa rkhaa| eka dina khela me rAghava ke parAjita hone para rAjA ne usase dravya mAgA to vaha kupita ho gyaa| rAjA dvArA nirvAsita ho vaha citauDa se nikalA aura usane rANA ke paMgeM me veDiyA~ DalavAne kI pratijJA kii| rAghava ne matrasiddhi dvArA yoginI ko ArAdhana kiyA aura vara prApta kara dillI calA gyaa| usane sulatAna alAuddIna ko nizicaryA me daraveza ke bhepa meM Ane para dillI kA sulatAna hone kA AzIrvAda diyA aura pratIti prApta kara zAhI daravAra me praviSTa hokara rAjamAnya ho gayA / chanda padyAGka 50 me likhA hai ki gorA 5 varSa se rANA ke grAma-grAsa ko asvIkAra kara apane ghara baiThA hai| prAcInatA kI dRSTi se hemaratna kI kRti kA sthAna gorA bAdala kavitta ke vAda AtA hai / isake chanda bhI paravartI kaviyoM ne uddhRta kiye haiN| padyAGka 170-71-72-73 ko labdhodaya ne pR0 31-32 meM uddhRta kiye hai tathA khumANarAso me dalapatavijaya ne padyAGka 70-71-72-73 me uddhRta kiye hai / padyAGka 288 ko khumANarAso (padyAGka 2463) me uddhRta kiyA hai| jaTamalanAhara ne isake padyAGka 567 chanda ko padyAGka 110 me uddhRta kiyA hai| labdhodaya ne apanI caupAI ke prArambha me "pUrava kathA saMpekha" zabdoM dvArA jisa pUrva racanA kA ullekha kiyA hai vaha kRti jaTamala kI na hokara hemaratna kI hI honI
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 22 ) cAhie kyoMki vaha racanA mevADa me aura vizeSa kara nararatna bhAmAzAha ke bhAI kAveDiyA tArAcanda ke Agraha se guMphita huI thI / ataH isakA paryApta pracAra ho gayA thA / hemaratna ke pazcAt jaTamala nAhara kI gorA bAdala caupaI nirmita huI, yaha kRti apekSAkRta choTI hai aura isame kula 153 chanda hai / isa sundara hindI racanA kA nirmAtA kavi jaTamala nAhara paMjAva kA nivAsI thA ataH hemaratna va labdhodaya Adi itara kaviyoM kI bhAMti rANA vaMza se abhinna na hone ke kAraNa ratanasena ko jAyasI kI bhAti cauhAna vaMza kA likhA hai jaba ki ve guhilota vaMza ke the / jaTamala ne rAghava cetana ko siMhaladvIpa se padminI ke sAtha AyA huA likhA hai jaba ki anya kavi use cittauDa nivAsI mAnate hai / jaTamala eka kathA aura bhI likhatA hai ki rANA ne mohavaza padminI kA muMha dekhe vinA annajala na grahaNa karane ko niyama le rakhA thA / eka dina vaha do ghaDI rAta rahate rAghava cetana ko sAtha lekara zikAra ko cala par3A / usake atyanta tRSAtura hone para niyama pAlanArtha rAghava ne tripurA kI kRpA se padminI kI tAdRzamUrti banAI jisake jaMghA para tilakA cinha kara diyaa| rAnA ne rAghava ke caritra para saMdeha lAkara ghara Ate hI ruSTa hokara use nirvAsita kara diyA / vaha yogI kA bheSa dhAraNakara vAdya-yaMtra bajAte hue dillI pahu~cA aura vanakhaNDame nivAsa karane lagA / eka dina sulatAna alAuddIna zikAra khelane ke lie vana meM AyA to 1
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 23 ) rAghava ne saMgItadhvani se sAre mRgoM ko apane pAsa AkRSTa kara liyaa| zikAra na pAkara sulatAna rAghava ke sthAna meM AyA aura ghor3e se utara kara usake pAsa gyaa| vaha usakI saMgItakalA se itanA prabhAvita huA ki use apane sAtha dillI le aayaa| rAghava cetana ne sulatAna se 500 gAva prApta kiye aisA padminI caritra caupaI pR0 27 meM ullekha hai| / jaTamala padminI ke saundarya kI ora sulatAna ko AkRSTa karane ke lie jIvita zazaka kI komalatA va hemaratna pA~kha lAne kA ullekha karatA hai javaki jAyasI kA rAghava sIdhA hI sulatAna ke samakSa padmAvatI kA rUpa varNana karatA hai| ___ jaTamala ne likhA hai ki sulatAna 12 varSa taka cittaur3a para gherA DAle baiThA rahA ( jo ki kavi kI atiraMjanA mAtra lagatI hai / anta meM rAghavacetana kI salAha se sulatAna ne chalapUrvaka ratanasena ko giraphtAra kara liyA aura pratidina use gar3ha ke nIce lAkara saba logoM ko dikhAte hue rANA ke kor3e maravAyA karatA jisakI vedanA se vyAkula ho kAyaratA lAkara rANA ke maMha se kavi padminI ko dene ke lie khAsa rukA preSaNa karane kI svIkRti karAtA hai (kavitta 80 ) joki rANA aura usake rAjavaMza kI zAna ke viparIta kAyaratApUrNa kadama hai| Age calakara jaba bAdala kapaSTa prapaca racanA dvArA padminI ko dene ke pralobhana se sulatAna ko vazavartI kara rANA ko chuDAne AtA hai to kavi phira rANA dvArA bAdala ko isa jaghanya kArya
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 24 ) ( rAnI ko dekara rANA ko chur3Ane) ke lie dhikkAra dilAtA hai| ye donoM bAteM eka dUsare se viparIta hai ataH kavi ne yahA~ virodhAbhAsa kiyA hai| jaTamala tathA anya sabhI kaviyoM ne padaminI ko siMhaladvIpa kI putrI batalAyA hai jo nirI kavi-kalpanA mAtra hai| omA jI ke anusAra cittaur3a se 40 mIla pUrva sthita siMgholI gAvahI siMghala honA sambhava hai| siMhaladvIpa ke jala-vAyu ne padminI jaisI zreSTha lAvaNyavatI strI paidA kI ho evaM itane dUra se rAjasthAna AI ho yaha sabhava nhiiN| rAjasthAna meM jaise pUgala kI padminI prasiddha rahI hai usI prakAra sambhava hai mevAr3a me bhI siMgholI jaisA koI sthAna rahA ho| khumANarAso hame sUcanA detA hai ki mahArANA rAjasiMha auragamIra kI mAga mAna kamadha kI putrI ko vyAha kara lAyA thA, usa sundarI ko bhI kavi ne padminI likhA hai, jisane rANA ko patra likha kara musalamAna ke ghara jAne se bacAkara apanI rakSA karane kI prarthanA kI thii| rANA use vyAha kara le AyA isake bAda rANA zikAra ke lie gayA, usane gagA triveNI gomatI aura nAgadraha ko dekhakara bA~dha karAne ke vicAra se gajadhara ko bulAkara ziropAva diyA / khumANarAso me yahA~ taka kA varNana prApta hai| ataH rAjasiMha kI padaminI kI bhA~ti ratanasena kI pariNItA padaminI satI bhI mevAr3a-rAjasthAna me hI janmI huI vIrAganA honI caahie| ____ isa graMtha me kavi labdhodaya kRta padminI caritra caupaI hI sarva prathama aura pradhAna racanA hai ataH yahA~ kavi labdhodaya kA yathAjJAta jIvana paricaya diyA jAtA hai|
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 25 ) mahopAdhyAya labdhodaya aura unakI racanAe~ rAjasthAnI sAhitya kI zrI vRddhi karane me jaina kaviyoM kA yogadAna bahuta hI ullekhanIya hai| apabhraMza se rAjasthAnI bhASA kA vikAsa huA tava se lekara avataka saikar3oM kaviyoM ne hajAroM racanAeM rAjasthAnI gadya va padya me nirmita kii| nIti, dharma sadAcAra ke sAtha-sAtha jIvanopayogI pratyeka viSaya kI rAjasthAnI jaina racanAeM milatI haiN| rAjasthAnI sAhitya kI vividhatA aura vizAlatA jaina vidvAnoM kI anupama dena hai| pandrahavIM zatI taka rAjasthAna aura gUjarAta, saurASTra, kaccha aura mAlavA jitane vyApaka pradeza kI eka hI bhApA thii| terahavIM zatI se pandrahavIM zatI taka kI jenetara racanAe bahuta hI alpa milatI haiM para jaina kaviyoM kI pratyeka zatAbdI ke pratyeka caraNa me vividha kAvya rUpoM evaM zailiyo kI saikar3oM racanAeM upalabdha hotI hai| pandrahavIM zatI taka kI jaina racanAeM adhikAMza choTI-choTI hai, pandrahavIM ke uttarArddha se kucha bar3e rAsa race jAne lage aura satarahavIM zatAbdI se to kAphI bar3e-bar3e rAsa adhika saMkhyA me race gaye / , rAsa, caupAI, phAgu, vivAhalA Adi carita-kAvya pahale vividha prasaMgoM meM va mandiroM Adi me khele bhI jAte the ataH unakA choTA honA svAbhAvika va jarUrI bhI thA para java rAsa
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 26 ) bar3e-bar3e race jAne lage to ve kevala geya-kAvya raha gaye, khelane ke nhiiN| sAdhAraNa janatA, apanI paricita svaralaharI aura bola-cAla kI bhASA me jo racanAeM kI jAtI hai unako saralatA se apanA letI hai| prAkRta saMskRta bhASA me prAcIna vistRta sAhitya hone para bhI usase lAbhAnvita honA jana sAdhAraNa ke lie sambhava nahIM thA, isalie bahuta kucha unake AdhAra se aura kucha lokakathAoM ko dhArmika vAnA pahanA kara jaina kaviyoM ne sarala rAjasthAnI bhASA me pracura carita kAvya bnaae| prAtaH, madhyAnha aura rAtri me unhIM rAsa, caupAiyo ko gAkara vyAkhyA kI jAtI thii| lokagItoM kI pracalita deziyoM me unakI DhAleM vanAI jAne se janatA unhe bhAva-vibhora hokara sunatI aura una caritra-kAvyo se milane vAlI zikSAo ko apane jIvana kA tAnA bAnA banA letii| phalataH usa samaya kA loka-jIvana ina racanAoM se bahuta hI prabhAvita thaa| nIti, dharma aura sadAcAra kI preraNA dene me ina racanAoM ne bahuta bar3A camatkAra dikhaayaa| aThArahavIM zatAbdI meM aneka rAjasthAnI jaina kavi hue haiM jina me mahopAdhyAya labdhodaya kI sAhityasevA cAlIsa pacAsa varSoM taka nirantara calatI rhii| unhone chaH ullekhanIya bar3e rAsa vnaae| laghu-kRtiyA bhI aneka vanAI hogI kintu ve yA to naSTa ho gaI yA kisI bhaMDAroM meM chipI par3I hoNgii| labdhodayajI kA vihAra mevAr3a pradeza meM adhika huA
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 27 ) aura vahA ke bhaMDAroM kI jAnakArI bhI kama prakAza me AI hai| unake ullikhita, rAsoM meM padminI caupAI hI adhika prasiddhi prApta hai, anya 3 rAsoM kI eka-eka do-do pratiyA milI haiN| tIna rAso ke to nAma va pratiyAM bhI kahIM nahIM milI, para kavi kI anya racanAoM me unakI sUcanA prApta hotI hai| Aja se 32-33 varSa pUrva jaba hamane hastalikhita-jJAna bhaNDAro kA avalokana prArambha kiyA aura apane saMgrahAlaya ke lie pratiyo kA saMgraha prArambha kiyA to kavi labdhodaya kI padminI caritra cau0 kI pratiyA jJAnabhaDAro me dekhane ko milI tathA hamAre saMgraha me bhI 1 prati sagRhIta huii| sa0 1661 me 'nAgarI pracAriNI patrikA' bhAga 15 aGka 2 me zrI mAyAzaMkara yAjJika ne apane 'gorA bAdala kI bAta' nAmaka lekha meM padminI caritra kA sarva prathama paricaya hindI jagata ko diyaa| unake 'saMgraha me isakI eka prAcIna hastalikhita prati thii| unhoMne padmAvata aura 'gorA bAdala kI bAta' ke kathAnaka se isa padminI caritra me jo antara hai usakA sakSipta paricaya usa lekha meM diyA thaa| isa grantha ke racayitA kA nAma unhoMne bhramavaza lakSodaya likha diyA thA aura vaha bhUla kAphI varSoM taka duharAI jAtI rhii| ataH hamane 'sammelana patrikA' varSa 26 aMka 1-2 meM .'jana kavi labdhodaya aura unake grantha' nAmaka lekha prakAzita karake isa bhUla ko saMzodhana karate hue kavi kI racanAoM kA paricaya bhI prakAzita kiyA / saM0 1962 meM 'yugapradhAna zrIjina
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 28 ) candrasUri' ke pRSTha 163 me zrIjinamANikyasUrijI kI ziSyaparamparA kA paricaya dete hue inakI do racanAoM kA ullekha kiyA thA / kavi ne dUsarI racanA guNAvalI cau0 me isase pUrvavartI 6 racanAoM kA ullekha kiyA hai, isakA bhI ullekha kiyA -gayA thA para usa samaya taka hame kevala do hI racanAe~ milI thii| isake bAda khoja niraMtara jArI thI aura usake phalasvarUpa do racanAoM kI aura pratiyA~ milI eva do stavana bhI dekhane me aae| ApakI guru-paramparA yugapradhAna zrI jinacandrasUrijI ke guru zrIjinamANikyasUrijI se prArabha hotI hai| isa paramparA me kaI aura bhI acche acche vidvAna ho gae hai jiname guNaratna nva mahimodaya Adi ullekhanIya haiN| Apane apane graMthoM me apanI guru-paramparA kA paricaya isa prakAra diyA hai :zrI jinamANikasUri prathama ziSya, zrI vinayasamudra muniishjii| zrI harSavizAla vizAla jagata me, suvadItA jasu sIsajI ||v0 mahovamAya zrI jJAnasamudra guru, vANI sarasa vilaasjii| tAsu ziSya uvajhAya ziromaNi, zrI jJAnarAja guNarAzijI // 10 'vidyAvaMta ane vaDa bhAgI, sobhAgI sirdaarjii| tAsu ziSya labdhodaya pAThaka, sambandha racyo sukhakAra jI ||v0 [ranacUDa maNicUr3a cau0 prazasti ] yahI paramparA kavi ne padminI caritra cau0 kI prazasti meM dI hai jo isI graMtha ke pR0 106 me dekhanA caahie|
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2 ) lara janma samaya aura dIkSA kavi kI sarvaprathama racanA padimanI caritra caupaI sa0 1706. meM prArambha hokara saM0 1707 caitrI pUnama ke dina sampUrNa huI hai / isa samaya ye gaNi pada se vibhUSita the, ataH unakI Ayu 27 varSa ke lagabhaga honA saMbhava hai isase inakA janma saM0 1680 ke lagabhaga mAnA jA sakatA hai| ApakA janma nAma lAlacanda thA usa samaya dIkSA prAyaH laghuvaya meM hI huA karatI thI ataH dIkSA kA samaya sa0 1665 ke AsapAsa honA caahie| aura ApakA dIkSA nAma labdhodaya rakhA gayA thaa| adhyayana aura vihAra ApakI guru-paramparA eka vidvad-paramparA thii| vinayasamudra vAcaka pada se vibhUpita the| unake ziSya vAcaka guNaratna to jaina sAhitya ke atirikta sAhitya aura tarkazAstra ke bhI adbhuta vidvAna the| inake racita 1 kAvyaprakAza TIkA (zloka 10500),. 2 sArasvata TIkA ( kriyAcandrikA 4000 zloka) 3 raghuvaMza subodhinI TIkA (6000 zloka), 4 tarkabhASA (govarddhanI prakA-- zikA-tarka taragiNI zlo0 7450) 5 zazadhara ke nyAya siddhAntaH para TippaNa 6 meghadRta paMjikA 7 namaskAra prathama pada artha ke atirikta 1 saMyatisaMdhi 2 zrIpAla caupaI, do rAjasthAnI kAvyA upalabdha haiN| iname se 'tarkataraMgiNI' kI ekamAtra prati briTiza myujiyama, laMdana meM hai aura nyAyasiddhAnta' kI sampUrNa prati anUpasaMskRta lAibrerI, bIkAnera meM hai| 'meghadUta paMjikA' kI bhI
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 32 ) ke putra hasarAja aura bhAgacanda ke Agraha se muni zrI labdhodaya gaNi ne pUrva racita kathA ko dekhakara padminI caritra cau0. kI racanA sa0 1706 meM prArambha kara 46 DhAla va 816 gAthAoM me sa0 1707 caitrIpUnama ke dina pUrNa kii| isase pUrvavartI racanA hemaratna kI hai usame 'gorAbAdala kavitta' kA upayoga huA hai aura labdhodaya ne to ina donoM hI racanAoM kA upayoga kiyA hai| hemaratna kI racanA me gA0632 haiM aura labdhodaya kI gAthA 816 hai| ataH kavi ne kathA prasaGga vistRta kiyA hai| isake pazcAt kavi ne tIna caupAiyA aura bhI racI thI para ve abataka anupalabdha hai| upalabdha racanAoM me ratnacUDa maNicUDa caupAI sa0 1736 kI hai jo 5vIM racanA honI cAhie kyoMki isake bAda kI malayasundarI cau0 me usase pUrka 5 caupAI racane kA ullekha svayaM kavi ne kiyA hai| ratnacUDa maNicUr3a kI prAcIna kathAko dAna-dharma ke mAhAtmya me kavi ne rAjasthAnI padya (38 DhAloM) meM sakalita kiyA hai| sa0 1736 vasantapacamI ko udayapura me isakI racanA huii| padminI caritra cau0 jisa mantrI bhAgacanda ke Agraha se banAI gaI thI usI ke Adara se yaha caupAI racI gaI hai| isakI prazasti me mantrI bhAgacanda ke putra va pautroM kA acchA paricaya diyA gayA hai| mantrI bhAgacanda ke sambandha me 5 padya hai, usase usakA mahatva bhalI-bhA~ti spaSTa hai / usake putra dazaratha, samarathA
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 33 ) aura amRta the iname se samaratha ke 3 putra mahAsiMha, manohara dAsa va harisiMha the| dazaratha ke putra AsakaraNa aura sujANa siMha the| amRta ke putra gokuladAsa va indrabhANa the| isa prakAra mantrI mukuTa bhAgacanda kA parivAra kAphI bar3A thaa| 7 pATa ke bAda mevADa meM kharatara gaccha kI punaH pratiSThA karane kA zreya kavi ne use diyA hai| isa racanA ke samaya mantrI bhAgacanda kAphI vRddha ho cuke the, phira bhI unakI dharma bhAvanA aura zAstra zravaNa prema jyoM kA tyoM banA huA thaa| isa caupAI kI eka mAtra prati 'hitasatka jJAnamandira' ghANerAva se abhI abhI hameM prApta huI hai| kAvya baDA sundara aura rocaka hai|| ___ kavi kI chaTThI caupAI sabase bar3I kRti hai-malayasundarI caupaaii| yaha bhI zIla-dharma ke mAhAtmya para 142 patroM meM racI gaI hai| prastuta malayasundarI cau0 saM0 2743 zrAvaNa vadI 13 ke dina prArambha kara goghadA (mevADa) me dhanaterasa ke dina pUrNa kI / kevala 3 mAsa me itane itane bar3e kAvya kA nirmANa vAstava meM kavi kI asAdhAraNa pratibhA kA dyotaka hai| isakI racanA kavi ke ullekhAnusAra unake guru maho0 bAnarAja dvArA svapna* me dI huI preraNA ke anusAra kI thii| malayasundarI kathA jaina sAhitya me kAphI prasiddha hai| * "mahopAdhyAya jJAnarAja guru, kayo supana meM Aya / pAMca caupAI the karI, e chahI karo baNAya / / "
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi kI sAtavIM racanA guNAvalI caupAI jJAnapaMcamI ke mAhAtmya para nirmita huI hai| sa0 1745 ke mitI phAlguNa sudi 10 ko udayapura me kaTAriyA mantrI bhAgacanda jI kI patnI bhAvalade ke lie yaha racI gaI thii| phA0va0 13 ko prArambha kara phA0 su0 10 ko arthAt kevala 12 dinameM Apane yaha kAvya raca DAlA thaa| ___uparyukta bar3I racanAoM ke atirikta kavi ne bahutasI choTI racanAe~ avazya banAI hoMgI, para hame unameM se kevala 2 hI racanAoM kI jAnakArI milI hai| prathama dhulevA RSabhadeva stavana 13 padyoM kA hai aura usakI racanA saM0 1710 jyeSTha badi 2 budhavAra ko huI hai| dUsarA RSabhadeva stavana 15 gAthA kA hai jo saM0 1731 mi0 ba0 8 vudhavAra ko racA huA hai| svargavAsa __saM0 1745 ke pazcAt ApakI koI racanA nahIM milatI aura usa samaya ApakI Ayu lagabhaga 65-70 varSa kI ho cukI thii| ataH saM0 1750 ke Asa-pAsa ApakA svargavAsa mevADaudayapura ke AsapAsa huA hogaa| ziSya paramparA __ kavi lavdhodaya bar3e prabhAvazAlI vyakti the| unake dhArmika upadezoM se prabhAvita hokara aneka bhAvuka AtmAo ne unakA ziSyatva svIkAra kiyA thaa| kavi ne apane 'ratnacUr3a maNicUr3a caupAI' aura 'malayasundarI cau0' kI prazasti meM apane ziSyoM kI nAmAvalI isa prakAra dI hai :
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 35 ) "ziSya ranasundara gaNi vAcaka, kuzalasiMha mana haraSai jii| sAvaladAsa ziSya sobhAgI, pAsadatta parasiddha jii| khetasI paramAnanda rUpacanda, vAcI ne jasa liddha jii|" / [ratnacUr3a maNicUDa cau0 ] jasaharpa ziSya vAcaka sAMbhAgI, ratnasundara siradAra jii| ziSya kalyANasAgara jJAnasAgara, padmasAgara paMDita shriikaarjii|| [malayasundarI cau0] kavi ke ziSya jJAnasAgara ke ziSya bhuvanadhIra acche vidvAna the, inake racita bhuvanadIpaka vAlAvavodha saM0 1806 me racita upalabdha hai| upayukta ziSyoMme se kucha kI ziSya-paramparA avazya hI lambe samaya taka calI hogI va uname kaI kavi va vidvAna bhI hue hoMge para hameM unakI jAnakArI prApta nahIM ho skii| ___ saMvat 1706 se saM0 1745 taka kI racI huI upayukta racanAoM se spaSTa hai ki mahopAdhyAya labdhodaya ne 40 varSa taka rAjasthAnI bhASA aura sAhitya kI viziSTa sevA kI thii| unakI padminI caritra cau0 ko yahA~ prakAzita kiyA jA rahA -hai| avaziSTa racanAoM ke prakAzana se kavi kI kAvya-pratibhA kA sahI mUlyAkana ho sakegA, kyoMki yaha to kavi kI prAthamika racanA hai, usake bAda anya racanAoM me praur3hatva avazya hI milegaa| pratiSThA lekha Adi Apake jIvanacaritra kI upayukta sAmagrI me hama dekha cuke hai ki ApakA vihAra vizeSakara mevAr3a meM huA thA / Apane vahA~ jinamadira, prabhu-pratimAe~ va guru-pAduoM kI pratiSThA bhI
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 36 ) karavAyI thii| maMtrIzvara karmacandra ke vaMzajoM dvArA nirmApita udayapura kI bIrANI kI serI meM sthita Rpabhadeva jinAlaya ke mUla-nAyaka bhagavAna ke lekha se vidita hotA hai ki Apake karakamaloM se upayukta pratiSThA huI thii| vahA~ ke yativayaM Rpi zrI anUpacandrajI dvArA prApta lekha yahA~ diye jA rahe hai : "saMvat 1743 varSe vaizAkha sudi 3 zrI vRhat kharatara gacche pratiSThitaM yugapradhAna zrI jinaragasUri bhaTTAraksyAdezAn mahopAdhyAya zrI jJAnarAja guruNA ziSya mahopAdhyAya zrI labdhodaya gaNibhiH zrI Rpabhadeva vimvaM kAritaM ca vacchAvata maM0 lakhamI candena putra maM0 rAmacandrajI bhrAtR sA0 raghunAtha jI bhrAtRjayaM savalasiMha pRthvIrAja vAI harIkumarIkayA zreyothaM / savat 1743 . zrI jinaraMgasUri vijaye yugapradhAna zrI jinakuzalamRriNA pAduke kArite pratiSThite ca mahopAdhyAya zrIlabdhodaya / saMvat 1721 (1) varSa caMtra dvAdazI". zrI labdhodaya gnni| ___ 'zrI jinakuzalasUri ca0 pratiSThitaM mahopAdhyAya zrI jJAnasamudrANA ziSya mahopAdhyAya jJAnarAja mahopAdhyAya zrIlabdhodayavAcaka rtnsundryukt| __ isake atirikta saM0 1748 kI bhI eka jor3I caraNapAdukA pratiSThita vidyamAna hai / TAilsa lagA dene se lekha ava daba gae hai, eka lekha kA nimnalikhita aMza paDhane meM AtA hai :- "ziSya mahopAdhyAya zrI jJAnasamudrANA maho0 zrI jJAna'rAjAnA ziSya lAlacandropAdhyAyaH /
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 37 ) gorA vAdala kathA ke racayitA nAhara jaTamala kavi jaTamala nAhara kI gorA vAdala kathA gadya me hone kI bhrAnti hindI ke vidvAnoM me cirakAla taka rahI hai / esiyATika sosAyaTI-kalakattA kI jisa prati ke AdhAra se yaha bhrAnti phailI thI, usa pratikA nirIkSaNa kara bhrAnti kA nirAkaraNa svargIya pUraNacandajI nAhara va svAmI narotamadAsa jI ke prayatna se 'vizAla bhArata' popa 1660 va nAgarI pracAraNI patrikA varpa 14 aMka 4 meM prakAzita lekhoM dvArA huaa| yaha nizcita ho gayA ki bAstava meM jaTamala ne gorA bAdala kathA padya me hI likhI thI para unnIsavIM zatI me gadya me likhe gae artha ke kAraNa jaTamala ke gadyakAra hone kI bhrAnta paramparA cala pdd'ii| usake bAda DA0 TIkamasiMha tomarane 'gorA bAdala kathA' kI eka prati kA pATha galata paDha kara jaTamala kI jAti jATa hone kA ullekha zodha prabandha meM kiyA jisakA nirAkaraNa bhI nAgarI-pracAraNI patrikA dvArA kiyA gyaa| hindI ke vidvAnoM ko jaTamala kI kevala 'gorA vAdala kathA' nAmaka ekahI racanA kI jAnakArI thii| hamane java bIkAnera ke jJAnamaMDAroM kA nirIkSaNa kiyA va apane granthAlaya ke liye hastalikhita pratiyoM kA saMgraha prArambha kiyA to jaTamala kI anya kaI racanAoM kI prApti huii| phalataH hamane hindustAnI varSa 8 aM0 2 me 'kavi jaTamala nAhara aura unake
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 38 ) graMtha' nAmaka lekha dvArA jaTamala kI samasta racanAoM para sarva prathama prakAza ddaalaa| kavi jaTamala nAhara ne apanA paricaya apanI racanAoM meM isa prakAra diyA hai :(1) dharamasI ko nanda nAhara jAti jaTamala nAu / tiNa karI kathA baNAya ke, vici siMbalA ke gAu / / iti jaTamala zrAvaka kRtA gorA vAdala kI kathA saMpUrNA (2) vasai aDola 'jalAlapura', rAjA thiru 'sahibAja', raiyata sayala vasa sukhI, jaba lagi thira dhra rAja, 83 tahA~ vase 'jaTamala lAhorI', karane kathA sumati mati dorI, 'nAhara' vasa na kachu so jAnai, jo sarasatI kahai so Ane, 84 iti premavilAsa premalatAha savarasalatA nAma kathA nAhara gotra zrAvaka jaTamala kRtA ( saM0 1753 likhita prati) isa se siddha hotA hai ki kavi jaTamala lAhora nivAsI jaina zrAvaka the aura nAhara gotrIya the| Apake racita (1) gorA bAdala kathA kI racanA saM0 1680 meM siMvalA grAma meM huI hai jise svAmI narottamadAsajI va sUryakaraNajI pArIka dvArA sampAdita kApI se yahA sAbhAra prakAzita kiyA jA rahA hai| dUsarI kathA premavilAsa premalatA kI racanA sa0 1663 bhAdrapada zuklA 4 ravivAra ko jalAlapura me huI hai| (3) vAvanI-pajAvI bhApA ke 54 pacoM me hai, ise 'paMjAbI duniyA' me gurumukhI me chapavA diyA hai| (4) lAhora gajala-isame lAhora nagara kA
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ (36 ) mahattvapUrNa varNana padya 60 meM hai| nagara varNanAtmaka hindI padya saMgraha meM muni zrIkAntisAgarajI dvArA yaha prakAzita hai| (5) strI ( sundarI ) gajala, (6) hiMgora gajala, (7) phuTakara kavitAdi, hamAre saMgraha me hai| udayapura meM eka aura racanA bhI dekhane meM AI thii| gorA bAdala kathA kI prazasti meM mocha grAma kA ullekha hai| kavivara samayasundara kRta mRgAvatI rAsa ke eka guTake kI lekhana prazasti meM mocha grAma evaM jaTU nAhara kA ullekha milatA hai| ataH vaha guTakA jaTamala nAhara ke likhita pratIta hotA hai| prazasti isa prakAra hai : saMvat 1675 varSe mAgha sudi 11 tithau zanivAre / patisyAha nUradI Adila jahAgIra rAjye likhataM jada nAhara nAgaurI mocha grAme sA0 kavarapAla sutasA vAlA devI pAsA tor3A raMgA gaMgA pustikA bApaNA gotre / likhataM jaTU paThanArtha / khumANarAso racayitA daulatavijaya . khumANarAso ke sambandha meM hindI sAhitya ke vidvAnoM meM baDI bhrAnti rahI hai| khumANa kA nAma dekhakara usakA kAla havIM zatAbdI hI rAso kA racanAkAla mAna liyA gyaa| isa me mahArANA pratApa kA bhI vRttAnta hai ataH yaha dhAraNA banA lI gaI ki isa me pIche se parivarddhana hotA rahA hai ataH
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ vartamAna rUpa 19vIM zatAbdI me prApta huA mAna liyA gayA / mAnanIya zuklajI jaise vidvAna ne bhI apane itihAsa me yahI likha diyA ki-'yaha nahIM kahA jA sakatA ki dalapatavijaya asalI khumAna rAsI kA racayitA thA athavA usake pichale pariziSTa kaa|' vAstava me hindI ke vidvAnoM ne isakI prati ko dekhA nahIM, ataH anya logoM ke ullekhoM ke AdhAra se vividha anumAna lagAte rhe| lagabhaga 25 varSa pUrva zrI agaracandra jI nAhaTA ne vIra-gAthA-kAla kI vatalAI jAnevAlI racanAoM ko parIkSA kI kasauTI para rakhA aura jenagUrjara kavio bhAga 1 se khumANarAso kI 136 patroM kI apUrNa prati kA patA lagA kara pUnA ke bhaMDArakara orieNTala risarca insTITya Ta se prati ko prApta kara isake tathyoM para sarvaprathama nizcayAtmaka prakAza ddaalaa| 'nAgarI pracAraNI patrikA' varpa 44 aGka 4 me prakAzita unake lekha se vaha nizcita ho gayA ki yaha graMtha 18vIM zatAbdI me hI racita hai kavi kA nAma dalapatavijaya nahIM para usakA prasiddha nAma dalapata aura jaina dIkSA kA nAma daulatavijaya thaa| * khamANa rAso kI adyAvadhi eka hI prati milI hai jo apUrNa hai aura usame mahArANA rAjasiMha taka kA vivaraNa hai| TaoNDa ke saMgraha tathA nAgarI pracAriNI sabhA me bhI isI pratikI pratilipi hai| kavine prastuta grantha meM apanI guru-paramparA kA paricaya isa prakAra diyA hai :
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 41 ) tripurA zakti taNe supasAya, racyo khaNDa dUjo kavirAya / tapagaccha giruA gaNadhAra, sumatisAdhu vaMze sukhakAra / / paDita padmavijaya gururAya, paTodayagiri ravi kahevAya / jayabudha zAtivijaya no ziSya, jape daulata manaha jgiish||" arthAt-kavi tripurAdevI kA bhakta thA aura tapAgaccha ke sumatisAdhusUri kI paramparA meM padmavijaya ziSya jayavijaya zi0 zAntivijaya kA ziSya thaa| khumANa rAso (apUrNa) me khumANa se lekara rAjasiMha taka kA hI vivaraNa milatA hai, para isake prathama khaNDa ke antima dohe me mahArANA saMgrAmasiMha (dvitIya ) taka kA ullekha hone se isakI racanA saM0 1767 se saM0 1760 ke bIca me huI nizcita hai| viu sAgau amaresa suta, sIsodyo suviyANa / rANa pATa pratape ridhU, mana helA mahirANa / / khumANa rAso ke cha? khaNDa me ratnasena-padminI aura gorA bAdala kA vRtAnta AyA hai ataH use isa graMtha ke [pR0 126 se 181 ] meM prakAzita kiyA gayA hai| yaha aMza svAmI narottamadAsajI dvArA prApta zrI zrotriya ke kI huI presa kApI se lekara diyA gayA hai ataH isake lie AdaraNIya svAmIjI aura 'zrotriyajI dhanyavAdAha hai|
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 42 ) isa graMtha ke pR0 106 meM gorA vAdala kavitta prakAzita kiyA gayA hai, jisakI prati hamAre sagraha me hai| labdhodaya kRta caupaI kI prati hamAre saMgraha kI hai, jisake pAThAntara gulAvakumArI lAibrerI, kalakattA sthita bar3audA ke gAyakavADa orayaNTalainsTITya Ta kI nakala se diye gaye hai| hamAre AdaraNIya mitra DA0 dazaratha zarmA ne aneka kAryoM meM vyasta rahate hue bhI bhUmikA rUpa me "rAnI padminI--eka vivecana" zIghra likha bhejA thA, para gratha kA kalevara bar3ha jAne se usame aura abhivRddhi karane ke lie unhe diyA gayA thA, jise unhoMne yathAsamaya ThIka kara bhejA para vaha DAka kI gar3abar3I me guma ho gyaa| taba use punaH naye rUpa me likha kara bhejane kA kaSTa kiyA hai| pUjya kAkAjI zrI agaracandrajI nAhaTA to isake zreya ke vAstavika adhikArI hai hI, ataH ina sabhI AdaraNIya vidvAnoM ke prati hArdika __ kRtajJatA vyakta karane ke hetu upayukta zabda mere pAsa nahIM hai, vaha to hRdaya kI bhASA jAnanevAle suvIjana svataH avagAhana kara lge| suneSu kiM bahunA, kalakattA pauSa kRSNA 10 pArzvanAtha janma divasa ) maeNvaralAla nAhaTA
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caupAI kA kathAsAra bhagavAna RSabhadeva, mahAvIra, zAradA aura jJAnarAja gurU ko namaskAra kara kavi lavdhodaya satI padminI kA caritra nirmANa karate hai / isame vIra zRMgAra pradhAna navarasoM kA sarasa varNana hai| vIra gorA, bAdala kI svAmIbhakti aura zaurya, satI ke zIlavrata ke sAtha kSIra ghRta aura khADa ke saMyoga kI bhAti susvAdu ho jAtA hai| pahalI DhAla me kavi ne citaur3a kA varNana kiyA hai| ve kahate haiM-mevADa kA citauDa durga saba gar3ho meM pradhAna hai yaha gaganasparzI kailAza se Takkara letA hai| yahA bahuta se tApasa tIrtha, citrA nadI, gomukha kuNDAdi hai, kUpa, sarovara, jinAlaya, zivAlaya, Uce UMce mahala hai, yaha bAga bagIcoM aura karoDapatiyoM kI lIlAbhUmi hai| citauDa meM mahArANA ratanasena nAmaka pratApI rAjA rAjya karatA thA. jisakI sevA me do lAkha subhaTa eva kaI rAjA the| paTarAnI prabhAvatI atyanta sundara aura saba rAniyoM me siramaura thI, vaha rAjA kI priyapAtra aura pratApI kumAra vIrabhANa kI mAtA thii| rAnI pratidina rAjA ko apane hAtha se parosa kara premapUrvaka bhojana karAtI thii| ekadina ratnajaTita thAla me nAnA vyaMjana yukta svAdiSTa bhojana bhArogate hue hAsya-vinoda meM rANA ne kahA
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 44 ) Ajakala bhojana vilakula nirasa aura svAdarahita hotA hai| tumhArI caturAI kahA calI gaI ? rAnI ne tamaka kara kahA-maiM to kucha bhI nahIM jAnatI, mere meM caturAI hai hI kahAM ? svAdiSTa bhojana ke lie navIna padminI nyAha kara le aaiye| rAnI prabhAvatI ke vAkya rANA ke hRdaya meM tIra kI taraha cubha gae, vaha bhojana tyAga kara uTha khar3A huA aura rAnI kA mAna mardana karane ke nimitta padminI se pANigrahaNa karane ke hetu bar3hapratijJa ho gyaa| rANA ne do ghor3oM para bahuta sA dhanamAla lekara khavAsa ke sAtha guptarUpa se citaur3a se prasthAna kiyaa| jaba ve bahutasI bhUmi ullaMghana kara gaye to sevaka ke pUchane para rANA ne apanI yAtrA kA uddezya pragaTa kiyA, para donoM hI vyakti padminI strI kA ThAma ThikAnA nahIM jAnate the| unhoMne eka vRkSa ke nIce vizrAma kiyA to eka bhUkha-pyAsa se vyAkula pathika Akara rANA ke caraNoM meM upasthita huaa| rANA ne use khAna-pAna aura zItopacAra se saMtuSTa kiyA aura svastha hone para pUchA ki tumane kahIM padminI strI kA ThAma-ThikAnA dekhA-sunA ho to btaao| pathika ne kahA-rAjan / dakSiNa samudra ke pAra siMghaladvIpa me apsarA kI bhAti padminI striyA~ hotI hai | rANA ne dakSiNa kA mArga pakar3A aura nAnA jaMgala pahAr3oM ko ullaMghana karatA huA khavAsa ke sAtha samudra taTa para phuNcaa| .
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 45 ) rANA ko dulaMdhya samudra ko pAra karane kI cintA me ghUmate hue sahasA aughar3anAtha yogI se sAkSAtkAra huaa| rANA ne use vinaya-bhakti se saMtuSTa kara padminI ke hetu siMghaladvIpa pahuMcAne kI prArthanA kii| yogI ne apane donoM hAtho meM donoM savAroM ko lekara AkAzamArga dvArA siMhaladvIpa pahuMcA diyA aura svaya avazya ho gayA / rANA prasannacitta se bhramaNa karatA huA siMhaladvIpa kI zobhA dekhane lgaa| jaba vaha nagara ke madhya bhAga meM pahuMcA to usane DhaDhore kA Dhola sunA aura pUchane para jJAta huA ki siMhalapati kI taruNa bahina padminI usI vyakti ko varamAlA pahanAyagI, jo usake bhrAtA ko sataraja ke khela me jIta legA / rANA ne paTaha-sparza kiyA, vaha padminI ke samakSa siMhalapati ke sAtha zataraMja khelane lagA, padminI bhI rANA ke saundarya se mugdha hokara manahI mana usake vijaya kI prArthanA karane lgii| puNya prAgbhAra se rANA ne siMhalapati ko jIta liyA, padminI kI varamAlA rANA ke gale me suzobhita huii| siMhalapati ne rANA ke sAtha paminI kA pANigrahaNa bar3e bhArI samAroha se karAyA aura apanI pratijJAnumAra rANA ko AdhA deza bhaDAra samarpita kiyA / padminI ko daheja me hAthI, ghor3e, vastrAlaGkAra aura do hajAra sundara dAsiyA~ miliiN| padminI to adbhuta rUpanidhAna thI hI, usake deha saurabha se caturdika bhauMre gujAra kara rahe the| kucha dina siMhaladvIpa me rahane ke "pazcAt sAre dhanamAla aura parivAra ko jahAjo meM bharakara
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ rANA svadeza ke lie ravAne huaa| siMhalapati se premapUrvaka vidA lekara rANA svadeza lauttaa| idhara cittaur3a meM rANA ke ekAeka cale jAne se cintita vIrabhANa ne mAtA se satya vRtAnta jJAta kiyA aura logoM ke samakSa rANA ke jApa meM baiThane kI prasiddhi kara svayaM rAja kAja calAne lgaa| logoM ko java chaH mAsa se bhI adhika bIta jAne para rANA ke darzana na hue to nAnA prakAra kI AzaMkAe~ uTha khar3I huii| isI samaya rANA ratanasena do hajAra ghor3e, do hajAra hAthI evaM pAlakiyoM ke parivAra se parivRta cittaur3a ke nikaTa phuNcaa| padminI kI svarNa-kalazoM vAlI pAlakI, madhya me suzobhita thii| dUra se vistRta senA AtI huI dekhakara paradala kI AzakA se vIrabhANa ne sainika taiyArI prArambha kara dii| itane hI me rANA kA patra lekara eka dUta rAjamahala me pahu~cA, sArA vRtAnta jJAta kara cittaur3a meM sarvatra Ananda chA gayA aura svAgata ke lie jora-zora se taiyAriyA~ hone lgii| sthAna sthAna me motiyoM se vadhAte hue, dhvajA patAkA suzobhita ullAsapUrNa vAtAvaraNa me mahArANA ne cittauDa me praveza kiyaa| rAnI prabhAvatI ko rANAne apanI pratijJApUrNa kara dikhA dii| rANAne padminI ke lie vizAla evaM sundara mahala prastuta kiyA, jisameM vaha apanI sakhiyoM ke sAtha AnandapUrvaka rahane lgii| mahArANA aharniza padminI ke premapAza meM ba~dhA huA
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 47 ) "nAnA krIDA, vilAsa meM rata rahatA thaa| eka bAra 'rAghava cetana' 'nAmaka prakANDa vidvAna brAhmaNa, joki mahArANA dvArA sammAnita hone ke kAraNa verokaToka mahaloM me jAyA karatA thA, padminI ke mahalameM jA phuNcaa| mahArANA apane krIr3A-vilAsa ke samaya use AyA dekhakara kupita ho gae aura asamaya meM va anAhUta Ane kI mUrkhatA para bahuta sI kharI-khoTI sunaaii| dhakkA dekara nikAla diye jAne para apamAnita vyAsa rAghava cetana zIghra hI cittaur3a tyAgakara dillI calA gyaa| thor3e dino me usakI vidvatA kI prasiddhi zAhI-darabAra taka pahuMca gii| sulatAna alAuddIna ne use darabAra meM bulAyA aura prasanna hokara pA~casau gA~va dekara apanA darabArI vanA liyaa| rAghava cetana ne rANA se pratizodha lene ke lie eka bhATa aura khoje se ghaniSTatA kara lii| rAghavacetana ne use kisI prakAra padminI strI kI vAta cheDane ke lie kahA, to bhATa rAjahasa kI pA~kha lekara daravAra me AyA aura sulatAna ke kisI anokhI vastu kI vAta pUchane para padminI strI ke saundarya va sukumAratA kI prazaMsA kii| sulatAna ne kahA ki tumane kahIM padminI dekhI sunI ho to kaho! bhATa ne kahA-zrImAn ke 'mahala me hajAra striyA~ hai jinameM koI avazya hogii| khoje ne kahA ki rAvaNa kI lakA meM padaminI khI sunI gaI thI aura to kahIM bhI saMsAra me nahIM hai| yahA~ to sava sakhinI striyA~ hai| bhATa-khoje ke vivAda me sulatAna ne rasa liyA aura pUchA
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 48 ) kyo ve, hamAre mahala me sabhA sakhinI hai ? padminI eka bhI nahIM ? khoje ne kahA-yaha to lakSaNa, bhedAdi ke zAstra-marmajJa rAghavacetana hI vatalA sakate hai ! sulatAna ke pUchane para vyAsa ne cAroM prakAra kI striyoM ke guNa-lakSaNAdi vistAra se smjhaaye| sulatAna ne apane mahala kI striyoM kI parIkSA kara padminI jAti kI strI batAne kI AjJA dI aura unakA pratibiMba dekhane ke lie maNigRha kA Ayojana kiyaa| rAghavacetanane savako dekhakara kahA ki Apake mahala me eka eka se bar3hakara rUpavatI hastinI, citraNI to hai, para padaminI strI eka bhI nahIM hai| sulatAna ne kahA--vinA padaminI strI ke merA jIvana hI vRthA hai, padminI strI kahA~ milegI ? vyAsa ! mujhe batalAo! rAghava cetana ne kahA-siMghaladvIpa me padminI striyA~ hotI hai| to sulatAnane 16 hajAra hAthI aura 27 lAkha azvArohI senA ke sAtha siMhaladvIpa kI ora prasthAna kara diyaa| samudra-taTa para pahuMcane para haThI sulatAna ne siMhalapati para AkramaNa karake giraphtAra karane kI AjJA dii| subhaTa loga naukAoM meM vaiTha kara dariyA ke bIca gae to bha~varajAla meM par3akara vAhaNa TUTa-phaTa ge| sulatAna ne kupita hokara aura subhaToM ko bhejane kI AjJA dii| use kevala eka hI dhuna thI ki lAkhoM senA bhale hI samudra meM samApta ho jAya, para siMhalapati ko avazya harAkara padaminI prApta kI jaay| subhaToM ne rAghava cetana se kahA
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 46 ) kisI prakAra sulatAna ko lauTAne kI yukti soco, anyathA bekAra lAkho kI prANAhuti ho jaaygii| rAghava cetana kI salAha se 500 hAthI 5000 ghor3a, karor3a dInAra evaM nAnA prakAra kI bheMTa vastue~ prastuta kara ajJAta vyaktiyoM dvArA vAhanoM me bharakara prAta:kAla hone se pUrva hI samudra me upasthita kara diye aura unheM siMhalapati ke pradhAna loga daNDa svarUpa lAye haiM, batalA kara vinaya vacanoM se sulatAna ko samajhAkara sulaha karA dii| sulatAna ne siMhalapati kI kathita bheMTa svIkAra kara unake pratinidhiyoM ko siropAva dekara lauTA diyA aura siMhala se AI huI bheMTa ko apanI senA me bA~Ta kara dillI kI ora lauTane kA Adeza de diyaa| jaba sulatAna dillI Aye, to baDI begama ne kahA-Apa kaisI padminI lAe hai, hame bhI dikhaaiye| sulatAna ke mana me phira padminI prApta karane kI tamannA jaga uThI aura rAghavacetana se kahA-siMghaladvIpa ke sivA aura kahIM padminI strI ho to batalAo / rAghava cetana ne kahA-cittaur3a ke rANA ratanasena ke yahA~ padminI avazya hai, para zeSanAga kI maNi ko kauna grahaNa kara sakatA hai ? sulatAna ne abhimAna pUrvaka bar3I bhArI senA tayyAra kara cittauDa para car3hAI kara dii| rANA kI senA ne sulatAna ke sAtha vaDI vIratA se yuddha kiyA aura usake sAre prayatna viphala kara diye / sulatAna ne saphalatA pAne ke lie gupta chala karane kA nizcaya karake apane pradhAna puruSoM ko sulaha karane
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 50 ) ke lie rANA ke pAsa bhejaa| unhoMne rANA se kahA-sulatAna cAhate hai ki apane paraspara prIti kI vRddhi ho| ataH ve gar3ha dekhakara, padminI ke darzana va usake hAtha se bhojana kara vinA kisI prakAra ke daNDa, bheMTa lie vApasa dillI lauTa jaayeNge| rANA ratanasena kapaTI sulatAna kI mIThI bAtoM ke cakkara meM A gayA aura sulatAna ke adhikAriyoM ke susa-pratitrA pUrvaka kahane para usane thor3e lazkara ke sAtha cittaur3a dikhA kara goTha jimAne kA prastAva svIkAra kara liyaa| sulatAna alAuddIna ke pAsa vyAsa rAghava cetana rANA ke ghara kA pUrA bhedU thaa| usakI maMtraNA ke anusAra hI vaha apanA kapaTa-cakra saMcAlana karatA thaa| sarala svabhAvI rANAne ma triyoM ko svAgata ke lie bhejakara sulatAna ko bulaayaa| gar3ha ke dvArA khola diye ge| sulatAna tIsa hajAra sainikoM ke sAtha gar3ha meM praviSTa ho gyaa| itane sainika dekha rANA ke mana meM khaTakA huA aura usane apanI senA ko taiyAra hone kA saketa kara diyaa| sulatAna ke yaha kahane para ki kyo senA ekatra karate ho, hama gar3ha dekhakara lauTa jAveMge, to rANA ne kahAapane vacanoM ke viparIta Apa tIsa hajAra savAra kyo lAye ? merI senA ke vIra inhe kSaNa mAtra me pIsa ddaaleNge| sulatAna ne chalapUrvaka kahA-rANA | Apa sadeha kyoM karate ho| mehamAna thor3e hoM yA adhika, A jAveM unakA to satkAra karanA hI caahie| Aja to khAdyapadArtha saste hai,sukAla hai, yadi bhojana
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 51 ) vyaya kA vicAra AtA ho to hama lauTe caleM / rANA ne kahAbhojana ke lie aisI kyA bAta hai, tuncha vAta na kaheM, isase dugune hoM to bhI khAna pAna kI kamI nhiiN| isa prakAra donoM mela-jola se bAteM karate mahaloM me Aye / rANA ne zAhI bhojana ke lie baDI bhArI tayyArI kii| rANA ne jaba padminI ko AjJA dI ki vaha sulatAna ko parose | to usane apane jaisI hI rUpa raMgavAlI dAsI ko isa kArya ke lie niyukta kara diyaa| rANA ke saje hue maMDapa me sulatAna ko padminI kI dAsI ne nAnA veza parivartana kara vividha vyaMjana prose| sulatAna usakI rUpa-mAdhurI se vihvala hokara kahane lagA-rANA ke ghara me to itanI padminiyA hai, aura mere yahA eka bhI nahIM tava merI bAdazAhI meM kyA rakhA hai| rAghava cetana ne kahA-yaha to padminI kI dAsI hai | padminI to U~ce mahaloM ke samRddha kakSa meM rahatI hai, usake to darzana hI durlabha hai / itane hI meM padminI ne sahaja bhAva se zAhI bhojana-samAroha ko dekhane ke lie ratnajaDita gavAkSa kI jAlI meM se jhaaNkaa| rAghava cetana ne saMketa se padaminI ko dikhAyA aura rUpa mugdha sulatAna ko vihvala aura mUrchita hote dekha, use kisI yukti se prApta karane kI AzA dekara Azvasta kiyaa| bhojanAntara rANA ne sulatAna ko hAthI, ghor3e, vastrAbharaNa bheMTa kara paraspara hAtha milAye hue cittaur3a durga me ghUma ghUma kara sAre viSama ghATa-sthAna dikhlaae| sulatAna ne rANA se mA
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 52 ) jAye bhAI ke sadRza prema pradarzita karate hue vidA mAgI aura hAtha pakar3e pakar3e premAlApa pUrvaka pahuMcAne ke bahAne vaha use gaDha ke bAhara taka le AyA aura rAghava cetana kI salAha se subhaToM dvArA rANA ko kabje kara giraphtAra kara liyaa| rANA ke sAtha me jo thor3e bahuta subhaTa the ve hakke bakke aura kiMkartavya vimUDha ho ge| rANA ke hAtha paira me veDI DAla dI gii| gaDha me yaha khabara pahuMcane para subhaToM ke bIca baiThakara vIramANa apanA kartavya sthira karane ke lie vicAra virmaza karane lgaa| itane hI me do zAhI dUta Aye aura unhoMne yaha zAhI sandeza sunAyA ki-sulatAna padminI ko prApta karake hI rANA ko mukta kara sakatA hai, use aura kisI vastu kI vAlA nahIM hai ! yadi Apa loga padminI ko nahIM doge, to zAhI senA dvArA darga ko cUra kara rAjya chIna liyA jAyagA / vIrabhANa ne socavicAra kara prAtaH kAla uttara dene kA kaha kara dUto ko vidaa| kiyaa| vIrabhANa ne subhaToM se nAnA vicAra vimarza kara nizcaya kiyA ki padminI ko dekara rANA ko chur3A lenA hI zreyaskara hai ! nirnAyaka subhaTa nirupAya hokara satvahIna ho ge| vIrabhANa ke hRdaya meM apanI mAtA ke saubhAgya utArane meM kAraNabhUta padminI ke prati sadbhAva kI nyUnatA thI hii| ataH padminI ke lie apanA rAstA svayaM nirdhArita karane ke sivA aura koI cArA nahIM rahA / vaha apanI zIlarakSA ke lie prANoM
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 53 ) kI AhUti dene ke lie prastuta thI hI, para kisI yukti se rANA bhI mukta ho jAya aura use bhI tukoM ke kabje meM na jAnA paDe, aisA upAya socane lgii| padminI ne sunA thA ki gorA vAdala nAmaka vIra kAkAbhatIjA kisI vAta para rANA se nArAja hokara ghara jA baiThe hai aura unhoMne grAsa-goTha ko bhI tyAga diyA hai| ve cittaur3a tyAga kara kAma-kAja ke lie anyatra jAne ko prastuta ho rahe the, usI samaya acAnaka zAhI AkramaNa ho gayA, ataH unhoMne cittaur3a choDanA sthagita kara diyA hai| apane gA~Tha kA kharca khAkara ve ghara para baiThe hue hai, (kheda hai) aise AtmAbhimAnI vIroM ko koI nahIM puuchtaa| ataH upasthita samasyA kA nyAyapUrvaka hala bhI kaise ho ? padminI unake zaurya kI prasiddhi se prabhAvita ho cakaDola para baiThakara mvayaM vIra gorA ke ghara gii| gorA ne usakA svAgata karate hue kahA-mAtAjI! Aja mere ghara padhAra kara Apane baDI kRpA kI, ghara baiThe gagA pravAha Ane se maiM pavitra ho gayA, mere yogya jo kAma sevA ho use pharamAiye ! padminI ne duHkha bhare zabdoM meM kahA-kyA karUM? aise vikaTa samaya meM subhaToM ne kSatravaTa kho kara mujhe turkoM ke yahA~ bhejanA svIkAra kara liyA hai,aba mujhe ekamAtra ApakA hI bharosA hai, maiM isI hetu Apake pAsa AI hU~ ! gorA ne kahA-mAtAjI ! hameM kauna pUchatA hai ? hama to apanI gAMTha kA kharca khAkara ghara meM baiThe haiM, para Apane hamAre ghara ko caraNa-dhUli se pavitra kara
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 56 ) aura vaha bAdala kI bAta ko sarvathA satya mAnakara gArUDI mantra-prabhAvita sApa kI bhAMti pUrNatayA usake adhIna ho gyaa| sulatAna ne kahA-merI lAja tumhAre hAtha hai, vAdala / jisa kisI prakAra se subhaToM ko samajhA-bujhAkara padminI ko mara pAsa bhejane meM unheM sahamata kara lo| sulatAna ne bAdala ko siropAva sahita lAkha svarNamudrAeM dete hue kahA ki kAma vana jAne para tuma dekhanA, maiM tumhArI kitanI ijjata bddh'aauuNgaa| sulatAna ne padaminI ko prema-patra bhejanA cAhA to vAdala na kahA-patra kisI anya vyakti ke hAtha laga jAne se ThIka nhiiN| ataH maiM Apake sAre samAcAra maukhika hI sunaauuNgaa| isa prakAra bAdala ne mIThe vacanoM se sulatAna ko prasanna kara vidA lI, sulatAna use poli dvAra taka pahuMcAne aayaa| bAdala jaba pracura dhana rAzi lekara ghara loTA to mAtA va strI ko atyanta prasannatA huii| gorAjI ne kahA-bAdala avazya hI apane kAma meM saphala hogaa| padAminI ko bhI apane patimilana kA vizvAsa ho gyaa| saba loga usake buddhicAtuyye se harpa vibhora ho ge| bAdala ne rAja-sabhA meM jAkara gupta mantraNA kI A kiyA ki do hanAra sundara cakaDola jarI ke vastra arikha kalaza maMDita taiyAra hoM, aura pratyeka meM do do zakhadhArA sannaddha baddha rheN| bIca kI pradhAna pAlakI meM gorAjI ko bikA kara padaminI ke rUpa me unakA paricaya diyA
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 57 ) se isa prakAra veSTita kiyA jAya ki mAnoM padminI ke saurabha se AkRSTa bhramara-gujAra se bacane ke lie hI aisA kiyA gayA ho! subhaToM vAlI pAlakiyoM meM padminI kI sakhiyA~ hai aisA "pracArita kiyA jaay| gar3ha se lekara senA paryanta isa prakAra 'pAlakiyA~ Ayojita hoM ki unakI kar3I sI jar3a jaay| isa sAre kAma ko sampanna karane meM kucha vilamba karanA idhara maiM sulatAna ke pAsa jAkara pahale rANAjI ko chur3A la usake bAda dhAta kiyA jAyagA ! isa prakAra bAdala apanI sArI yojanA samajhA kara sulatAna ke pAsa gyaa| sulatAna harSapUrvaka usase milA aura pUchane lagA ki kAma banAyA ki nahIM ? bAdala ne kahA-kisI prakAra samajhA-bujhAkara padminI ko sakhiyoM ke parivAra sahita lAyA hU~, sArI pAlakiyA~ gaDha se utara kara A hI rahI hai / para saba loga isa bAta se zaMkita hai kahIM rANA bhI na chUTe aura rAnI bhI calI jaay| ataH unake Azvasta hone ke lie ApakI senA kA yahA se prayANa ho jAnA Avazyaka hai / yadi Apako bhaya ho to pAca hajAra senA apane pAsa rakha sakate haiM / padminI se milanotsuka sulatAna ne kahA-maiM bhalA kisase DarU? jagata mere se bhaya khAtA hai| tumane bhI bAdala, catura hote hue yaha khUba kahI! usane turaMta cAra hajAra subhaToM ko chor3akara bAkI samasta senA ko turanta kUca karane kI AjJA de dii| sulatAna ne punaH bAdala ko siropAva pUrvaka lAkha svarNa
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 54 ) diyA to aba kisI prakAra kA bhaya na lAkara nizcinta raheM ! Apa jaisI rAnI ko dekara rAjA ko chur3Ane kA ghaTiyA dAva khelane se to mara jAnA hI zreyaSkara hai| rAnI ne kahA-isa tuccha vuddhi ke dhanI to rAjA kI taraha gaDha ko bhI kho baiThege ! ataH isIlie maiM tumhAre zaraNa meM AI huuN| gorA ne kahA(to ThIka hai) merA bhAI gAjaNa bar3A bhArI zUra vIra thA, usake putra vAdala se bhI cala kara salAha kara lI jaay| gorA aura padminI, vAdala ke yahA ge| usane savinaya juhAra karate hue Ane kA kAraNa puuchaa| gorA ne sArA vRtAnta batAte hue kahA ki-apana do vyakti kisa prakAra zAhI senA ko zikasta deN| padminI ne kahA bhaiyA maiM tumhAre zaraNAgata hU~, yadi bacA sako to bolo, anyathA eka vAra maranA to hai hI, meM hara hAlata meM apanI zIla rakSA to karUMgI hii| padminI kI preraNA dAyaka bAteM sunakara bAdala ne tatkAla rANA ko chuDA lAne kI pratijJA kii| padminI kRta-kArya hokara apane mahala lauttii| bAdala kI mAtA aura strI ne use isa dussAhasapUrNa pratijJA se vicalita karane ke liye nAnA moha jAla phailAyA para usa dRr3ha-pratijJa bAdala ko vicalita karanA to dUra, ulaTe vIrocita preraNA utsAha dilA kara apane hAthoM hathiyAra ba~dhA kara vidA karanA pdd'aa| vaha kAkA gorA ke pAsa azvArUr3ha hokara kAryakSetra me utarane kI AjJA mA~gane ke lie gyaa| jaba gorA ne use akele na jAne kA kahA to bAdala ne use
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 55 ) yaha kahakara Azvasta kiyA ki yuddha meM apane donoM sAtha caleMge, abhI to maiM kevala cAsa-bhASa dekhakara AtA huuN| ___ vAdala tatkAla mevAr3I subhaToM kI sabhA meM phuNcaa| use acAnaka Aye dekhakara saba logoM ne khaDe hokara sammAna pradazina kiyaa| vIrabhANa kumAra Adi se khaba vicAra-vimarza karane ke anantara vaha akelA azvArUr3ha hokara zAhI senA kI khabara lene ke lie cala pdd'aa| sulatAna ne jaba akele bAdala ko Ate dekhA to camatkRta hokara sammAnapUrvaka use apane pAsa bulaayaa| vAdala ne kahA mai padminI kA bhejA huA AyA huuN| apanA pUrA paricaya dete hue usane kahA-padminI ne java se Apako dekhA hai, Apase milane ke lie taDapha rahI hai, vaha usa ghaDI kI pratIkSA me hai, jaba Apa se unakA milanA hogaa| yaha lIjiye usane mujhe Apako dene ke lie ciTThI bhI dI hai, jisame apanI Atarika avasthA aura viraha gAthA yatkiJcita pradarzita kI hai| ApakA saMdeza jaba padminI ko Apake yahA~ bhejane ke liye gar3ha me pahuMcA to subhaToM ne to marane mArane kI taiyArI kara lI, para maiM kisI prakAra ku~vara vIrabhANa va subhaToM ko samajhA-bujhAkara AyA hU~ aura AzA karatA hU~ ki ApakA va padminI kA manoratha pUrNa karane me mujhe avazya saphalatA milegii| __ bAdala ke prastuta kiye nakalI premapatra ko par3hakara sulatAna pAnI-pAnI ho gyaa| usake hRdaya para isakA sIdhA asara huA
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ (58 ) mudrAe~ diiN| vaha sArA dhana ghara me rakha AyA aura subhoM ko sAre saMketa samajhAkara sukhapAla ke Age Age svayaM calane lgaa| bAdala ko dekhakara sulatAna ne use apane pAsa bulaayaa| sayoga kI bAta thI ki rAghavacetana baDA bhArI buddhimAna thA, para svAmidroha ke pApa ke kAraNa usakI buddhi para patthara par3a gaye, astu / bAdala ne nivedana kiyA-padminI ne sadeza bhejA hai ki ApakI saba rAniyoM me mujhe paTarAnI sthApita karanA hogaa| sulatAna ke saharSa svIkAra karane para vaha vArabAra svarNakalaza vAlI tathA kathita padminI ke pAlakI aura sulatAna ke bIca sadeza lAne ke bahAne phirane lgaa| usane kahA-padminI ne kahalAyA hai ki hame Ate-Ate bahuta dera ho gaI, aba kRpAkara rANAjI se eka bAra aMtima milana kA avasara deM, kyoMki loka vyavahAra me mai unake sAtha vyAhI gaI thI, to do bAta kara, unase antima vidA to le AU~ ! sulatAna ko padminI kA yaha ziSTAcAra yogya lagA aura usane tatkAla rANA ratanasena ko bandhana mukta kara dene kA Adeza de diyaa| jaba yaha zAhI AjJA lekara bAdala rANA ke pAsa gayA to rANA ne kupita hokara bAdala se kahA-dhikkAra. ho vAdala! tumane kSatriyatva ko lajAne vAlA yaha kyA saudA kiyA ? svAmIdroha karane ke sAthasAtha tumane sadA ke liye mere. kula me bhI kalaka lagA diyA ! bAdala ne kahA-cintA na kareM, yaha khela dUsarA hai, Apake bhAgya se saba acchA hI hogaa|
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ ina vacanoM se rANA mana hI mana saba kucha samajha gayA / sulatAna ne use padminI ko jaldI vidA dene kI AjJA dii| rANA pAlakiyoM ke bIca meM se vAdala ke saMketAnusAra tIra kI taraha nikalatA huA turanta gar3ha meM jA phuNcaa| usake sakuzala pahu~cane ke upalakSa me saMketAnusAra jaMgI nagAre nisANa vajA diye gye| cittaur3a gar3ha me rANA ke pahuMcane se sarvatra harSa ullAsa. chA gyaa| java gaDha me nauvata bajate hue sune to gorA bAdala ne samasta sannaddhavaddha subhaToM ke sAtha zAhI senA me mAra kATa macA dii| vistRta zAhI senA to pahale hI kUca kara kozoM dUra pahuMca cukI thii| ataH jo cAra hajAra subhaTa sulatAna ke pAsa the, gorA aura bAdala ne ghamAsAna yuddha karake unakA saphAyA kara ddaalaa| anta meM gorA ne jaba sulatAna para AkramaNa kiyA to vaha bhAgane lgaa| yaha dekha bAdala ne kahA-kAkAjI isa kAyara nirvala ko choDa do| bhagate para vAra karanA kSAtra dharma ke viparIta hai| kile para khar3e rANA Adi sabhI loga gorA ke vIratva kI bhUri-bhUri prazaMsA kara rahe the| isa yuddha me gorAjI kAma Aye, bAdala ne sulatAna ko jIvita chor3a kara zAhI lazkara ko lUTa liyaa| do dina ke . vAda sulatAna eka khavAsa ke sAtha mArA mAga phiratA namAna ke samaya lazkara ke nikaTa phuNcaa| khavAsa ke khavara karane para amIra umarAva Akara sulatAna se mile| use bhUkhA pyAsA
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ aura vehAla dekhakara una logoM ne pUchA ki apanA kaTaka aura ___ padminI Adi saba kahA~ raha gaye ? sulatAna ne kahA-bAdala ne hamAre se dhokhA kiyA, padminI ke bharose AI hUI pAlakiyoM meM se subhaTa kUda par3e aura hamAre lazkara ko samApta kara ddaalaa| maiM to rahamAna kI kRpA se bar3I muzkila se baca pAyA huuN| maiM vastutaH padminI ke mohajAla meM bhrAnta ho gayA thA, anyathA hindU logoM kI mere sAmane kyA bisAta thii| isake vAda sulatAna apane lazkara ke sAtha dillI calA gyaa| jaba vegamoM ne sulatAna se padminI dikhAne kI prArthanA kI to usane kahA - padminI kA muMha kAlA kiyA, khudA kI duA se khariyata huii| sulatAna kI begame khamA | khamA! karane lagI, mAtA ne kahA-strI ke kAraNa rAvaNa jaisoM kA rAja gayA, aba to khudA kA dhyAna karate hue Ananda se rAja kro| sulatAna ke bhagane para raNakSetra zodhakara vAdala cittauDa durga meM praviSTa huA rANA ne use hAthI para baiThAkara chatra DhalAte hue gar3ha meM lAkara nAnA prakAra se sanmAnita kiyaa| padminI ne AzIrvAda kI jhar3iyA~ lagA dii| use tilaka karake motiyoM se vadhAte hue padminI ne use apanA bhAI karake maanaa| kyA gharo me aura kyA vAjAra me sarvatra vAdala ke yazogAna kiye jA rahe the| mAtA ne vAdala ko cirajIvI hone kA AzIrvAda diyA aura striyoM ne dhavala maMgalapUrvaka harSa vyakta kiyaa| kAkI ne pUchA tumhAre kAkA ne kisa prakAra zatruoM se lohA
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 1 ) liyA / bAdala ne kahA-mAtA | kAkAjI kI vIratA kA kahA~ taka varNana kruuN| unhoMne to zatrusenA kA itanA saphAyA kiyA ki mAtra sulatAna akelA kisI prakAra baca paayaa| kAkAjI kA zarIra isa mahAyuddha meM tila tila-sA chidrita ho gayA aura ve svargapurI ke mehamAna ho gye| unhoMne gaDha kI lajjA rakhI aura apane vaMzako ujvala kiyaa| pati kI vIratA kA bakhAna sunakara gorA kI strI ke romaroma meM vIratva chA gayA aura vaha patiparAyaNA satavatI sata me abhibhUta hokara vAdala se kahane lagI-beTA | ThAkura svarga meM akele haiM aura vilamba hone se antara paratA jA rahA hai / ataH ava kAkI ko zIghra hI ThikAne lgaao| bAdala ne kAkI ke satta kI prazaMsA kii| vaha susajjita hokara azvArUr3ha huI aura rAma-rAma uccAraNa karate hue (gorA ke zava ke sAtha ) agnipraveza kara gii| bAdala ne apane buddhibala, svAmibhakti aura zaurya ke bala para rANA ko chuDAyA, dillIpati ko jItA aura padminI kI rakSA kii| usakA yaza navakhaNDa me phailaa| isa taraha padminI ke zIla-prabhAva aura bAdala ke sAnidhya se ratnasena rANA nirbhaya rAjya karane lge| ___ isake bAda kavi labdhodaya padminI caritra ko sukhAnta samApta karatA hai aura prazasti me apanI guru paramparA, vartamAna AcArya tathA rANA jagatasiMha kI mAtA jabUvatI ke pradhAna
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 62 ) kaTAriyA maMtrI bhAgacada-jo isa racanA ke preraka the-ke vaza kA paricaya detA hai| alAuddIna ke punarAkramaNa aura padminI ke jauhara kI ghaTanAoM ke sambandha meM labdhodaya tathA dUsare sabhI kavi mauna hai| malika muhamada jAyasI ke 'padmAvata' meM likhA hai ki / rANA ko sulatAna alAuddIna giraphtAra kara dillI le gayA thA para jaTamala pratidina gar3ha ke nIce rANA ko lAkara usake kor3e maravAne kA ullekha karatA hai| tathA labdhodaya Adi ne bhI spaSTa likhA hai ki rANA ko zAhI zivira me kaida kiyA gayA thA, aura chuDA kara lAne kI sArI ghaTanAe~ aura saMketa isI bAta ko puSTa karate hai| nAbhinaMdanoddhAra prabandha ( racanA saM0 1373 ) me zrI kakkasUri citrakUTapati ko pakaDa kara gale me rassI bA~dha kara nagara nagara me ghumAne kA ullekha karate haiM jo citrakUTa se anyatra gamana ke pakSa meM hai| saMbhava haiM yaha ghaTanA punarAkramaNa se sambandhita ho| aitihAsika tathyoM ko zodha kara prakAza me lAnA vidvAnoM kA kAma hai|
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ $Ge Ge Ge Rong Ge Ge Ge Kong Kong Wan paninI caritra caupaI Le Ge Bu Duo Duo Ge Ge Ge Ling Jie
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI " m HTTE ENGA.. .. 11TENTRALA . - . ANTI. RSE padminI mahala, cittauDa (phoTo-sArvajanika saMparka vibhAga-rAjasthAna]
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi labdhodaya kRta kajhinI caritra caubaI prathama khaNDa maMgalAcaraNa dohA zrI AdIsara prathama jina, jagapati jyoti sarUpa / nirabhaya' pada vAsI namuM, akala anaMta anUpa // 1 // caraNa kamala citasyuM namuM, cauvIsama jiNacaMda / sukhadAyaka sevaka bhaNI, sAco surataru kada / / 2 // suprasana sAmaNi sAradA, hoyo mAta hajUra / vuddhi diyoM muma ne bahuta, pragaTa vacana paMDUra / / 3 / / jJAtA dAtA dAna dhana, 'jJAnarAja' gururAja / tAsa prasAda thakI kahuM, satI carita siratAja // 4 // kathA-prasaGga gaurA vAdala ati saguNa sUra vIra siradAra / citrakUTa kIdho carita, svAmIdharma sAdhAra // 5 // sarasa kathA navarasa sahita, vIra zRMgAra vishep| kahasyu kavita kallola syu, pUrava kathA saMpekha / / 6 / / padamaNI pAlyo zIlavrata, vAdala gaurA viir| zIla vIra gAvata sadA, khADa milI ghRta khIra // 7 // 1-niramaya 2 huijyo 3 jJAnadhara 4 guNI
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ padminI caritra caupaI DhAla 1-caupaI nI, rAga rAmagirI cittaur3a-varNana deza baDo 'mevADa' dayAla, prArathiyA dukhiyA pratipAla / 'citrakUTa' tihA cAvo acha, pahovI gaDha bojA tamu parcha / / 1 / / gAvai mIThe sura gaMdharva, suranara kinnara dekhe sarva / tApasa tIrtha tihA ati kaDA, rAma jihA vanavAse rahyA ||2|| aMco gaDha lAgo AkAsa, hara mUlyo jANyo kavilAsa / hara rANI tava kIdhohAsa, hima' gaDha car3hIyo hemAcala pAsa ||3|| vale ati bAko chai gaDha ghaNo, UMcI poli anaiM sohaamnno| kosIsA je UcA kIyA, gayaNa AlaMvana thAbhA diyA // 4 // vaha nadI sImA vistAra, kUpa sarovara' vAvi apAra / gaumukhakuMDa pramukha bahukuMDa, pANI jAsa pII paTa khaMDa // 2 // saMcA vasta aneko taNA, kA na rahai mananI kAmiNA / U cA toraNa mahala aneka, eka-eka thI aghikA eka // 6 // sovana daNDa dhajA kari sohatA, manar3au bhavika taNA mohtaa| dIpai tihA jina ziva deharA, moTA sihara sarada meharA // 5 // vArU caurAsI bAjAra, hu~sI baiThA hAro hAra / rAja mahala ati ralIyAmaNA, puNya binA te nahiM pAvaNA ||8|| cyAre varNa vasai ati caMga, pavana aDhAre mana meM rNg| mANikacauka na lahaiM mAga, vana vAr3I phala phUlyA vAga / / 6 / / 1 ima 2 racyauM 3 valaya tIna 4 citrA 5 kUvA saravara
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3 padminI caritra caupaI ] indrapurI jANe avatarI, koDIdhaja loke kari bhrii| nagara varNano nAve pAra, deva racaI e gaDha sAra // 10 // catura suNayo dei naI citta, gura mukha DhAla aratha supavitta / 'labdhodaya' kahai pahalI DhAla, Agai suNatA ache rasAla ||11|| [sarva gAthA 18 ] rAjA varNana dohA sUra vIra ati sAhasI, saba rAI mai siramaura / 'ratanasena' rANo tihAM, jA sama bhUpa na aura // 1 // jAkai teja pratApa thaI, durajana bhAge saba duur| aMdhakAra kaise rahai, udai hoi jIhA sUra / / 3 // avicala AjJA avani pari,nyAya nipuNa nirabhIka / arigaja bhaMjana kesarI, rAkhe khatrIvaTa lIka / / 3 / / mAnI maradAnA valI, darabArai doya lAkha / subhaTa khar3A sevA karaI, surapati vadai jyuM sAkha // 4 // hya gaya ratha pAyaka hasama, kari na sake kou mAna / rayaNa dyusa ThADhai rahe, sanamukha sava rAya rANa // 5 // paTarAjJI varNana paTarANI 'parabhAvatI', rUpe rambha samAna / dekhata suranara kinnarI, aisI nAri na Ana / / 6 // 1 nImIyo 2 arijana gaye ja dUra
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4] [ padminI caritra caupaI caMdavadana gajarAja gati, panaga veNi mRga nayaNa / kaTi lacakanIkuca bhAra taI, rati apachara haI ayana // 7 // DhAla 2 yoginA rA gItanI rAga-malhAra rANI avara rAjA taNeM jI, rUpa nidhAna aneka / piNa manaDo parabhAvatI jI, raMjyo karIya viveka / rAjesara // 1 // caturAI cita dIdha, rAjesara, mana motI guNa vIMdha ||raa0 c0|| satara bhakSa bhojana sameM jI, nita-nita navalI' bhAti / rA0 vyaMjana rUr3I vidha karaijI, khAtA upajeM khAti / rA0 // 2 // cA rUpavaMta nai rAgaNI jI, guNavaMtI gaja geli rANa mana rAjA ro mohIyo jI, sokyA sahui Theli / raa0||3||caa bhojana to parabhAvatI jI, hAtha parusai hU~sa |raa vIjI rANI vAraNa jI, sahajeM jAvA suMsa |raa0||4|| ca0 // mAho mAhI mohasyu jI, rati sukha mANai rAya / sa0 / khiNa eka viraha navI khamai jI, dIThA dolati thaayraashaac0|| pAlai rAma taNI parai jI, nyAyaiM rAja naresa / rA0 Apa bhujA arIaNa haNyA jI, sarada kIyA sahudesa ||6||c0|| rAjakumAra varNana janamyo putra mahAjasI jI, pratApI puNyavaMta / rA0 'vIrabhANa' vakhate bar3o jI, dina dina adhika diipNtaapaac|| 1 nava nava
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI] [5 __ bhojana prasaMga ekaNa dina bhojana samaI jI, dAsI volaiM rAja / rA0 pIu padhAro bhojana samaI jI, ThADho hovai nAja ||raa08|c0|| siMhAsana sovana taNo jI, Avai baiThA rAja |raa ratana jar3ita thAlI var3I jI, kanaka kacolA bAja' raa0||1|c0|| ruDI paraI parusaI rasavatI jI, rAjA jImai rAga |raa| khATA mIThA caraparA jI, sakhara vaNAyA sAga |raa0||10||caa kadalI dala hAthai karI jI, Dhole sItala vAya raa0|| vici vici mIThI vAtaDI jI, jomatA ghaNo jiimaay||1shaac|| mosA dosA masakarI jI, hAsa, vInatI teharA kahivo huve te sahu kaii jI, bhojana avasara jeha / / 12 / 0 // jImatA rUDI jugati syuM jI, kahi rAjA kiNa hetarA svAda rahita sava rasavatI jI, kA na karo cita ceta ||13||c|| AjakAlie rasavatI jI, nipaTa karo nisavAda rANa kahi caturAi kihA gai jI, ke pakasyo paramAda ||14||caa tava taTakI bolI tisaI jI, rANI mana dhari rosa |raa rANI ANo kA navI jI, dyo mati mujhanai dos||1shaacaa mhe kelavi jANA nahIM jI, kiso a karIjeM vAda rANa padamaNi kA paraNo navI jI, jima bhojana huve svAda ||16||c0|| 1 sAja 2 nArI 3 jhUTha
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ padhinI caritra caupaI AchAAM rAjA guru strI Agi no jI, navi kIjeM Asaga |raann 'lavdhodaya' iNa pari kaheM jI, vIjI DhAla suraMga ||17aac0|| [sarva gAthA 42] padminI pANigrahaNa pratijJA dohA rIsANo uThyo turata, taji bhojana tiNa vaar| rANo to hu~ ratanasI, parazuM padamaNi nAri // 1 // mosA to bolyA muneM, jaI me rAkhyo mAna / hiveM paraj taruNI padamaNI, gAluM tujjha gumAna / / 2 // mUrikha teM mujha ne gaNyo, vacana kahyo avicAra / jo padamaNi hAthe jImasyuM, to Ayu tujha bAra // 3 // mAna gahelI mAnanI, viruau volyo vayaNa / viNa Adara na raheM kade, siMha sUra ne sayaNa // 4 // gAhA jaNaNI jaNa vaMdhU, bhajA geha dhaNa ca dhannaM ca / avi mANayA purisA desa dUreNa chaMDaMti / / 5 // dohA kIdhI paratajJA isI, mana setI mahArAya / padamaNi paraNu to dhari rahuM, nahiM to giri vanarAya // 3 // 1 sucaga
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI ] siMhaladvIpa prasthAna DhAla (3) rAga-mArU kedArI, cAla karatAsu to prIti sahu~ hU~sI kara ima cita vimAsI rAya, azva doya ghana bharayA re / a0 sAtheM eka khavAsa, chAnA nIsatvA re / chA0 // 2 // chala kari donyu asavAra ki, cAkara ne dhaNI re| cA0 jAtA navi jANe koi ki, gayA te bhUya ghaNI re !! bhU0 // 2 // svAmI kahU~ kArija sAca ki, sevaka ima bhaNe re / se0 aNajANyAM Adhi na seTha ki, doDyA kima vaNe re / do0 // 3 // viNa gAma kiMhA thI sIma ki, meha viNa vAdalai re / me0 ukhara navi Ugai anna ki, na khetI viNa halai re / na0 // 4 // tiNa hetaiM bhAkho mujha ki, gujha hiradai taNo re / gu0 kIjai tasu upari kAja ki, vicArI ApaNo re| vi0 ||shaa taba bolyo rAjA ema ki, paraNu padamaNI re / pa0 Adari kari karihu upAya ki, bAta kahu~ sI ghaNI re| vaa0||6|| boleM sevaka dhanna mo pAsa ki, asaMkhya gAne ghaNo re / a0 piNa navi jANugRha gAma ki, ThAma padamaNi taNo re / tthaa||7|| thAnika jANe viNa mAraga ki, kahyo vUmayA kiNa re / ka0 / taru tali lIdho vizrAma ki, te behu jaNe re| te0 // 8 // 1 ciMtavi mana maI
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8] - [ padminI caritra caupaI tiNa belA paMthI eka ki, bhUkha trisa bhedIyau re / bhU0 viNa amale gahile deha ki, paMtha' ati dekhiyau re| paM018|| aTavI mAhi mANasa eka ki, jotA navi jur3ayo re| jo0 tadi dekhyo rAjA teNa ki, pagi AvI par3ayo re / 50 // 10 // kIdhA sItala upacAra ki, amala pANI dIyo re / a0 bhojana sevA vahu bhAti ki, rAya saMtopIyo re / raa0||11|| paMthIka ne kotika vAta ki, rAya pUche valI re| rA0 dekhyo te padamaNI deza ki, kihA hi sAMbhalI re / ki0 // 12 // suNi rAjana siMghaladvIpa ki, dakSiNa dizi acha re / da0 ADo vahai jaladhi athAha ki, pAra jehano na cha re / pA0 // 13 // vihA padamaNi nAri aneka ki, rUpeM apacharI re| rU0 suNi rAjA dei kAna ki, sIkha tiNa suM karI re| sI0 // 14 // maniM ANidyo mahArAya ki. dIpa siMghala bhaNI re| dI0 cAlaviyA capala turaMga ki, pavana thI gati ghaNI re| pa0 // 15 // lAdhyA gira nagara nivANa ki, sUra ati sAhasI re / sU0 donyu AyA dariyA tIra ki, mana mAMhi ati khuzI re m0||16|| jagi puNya sahAi jAsa ki, tAsa pUjeM mana ralI re / tA0 muni 'labdhodaya' kahai emaki, ko na sake kalI re / ko0 // 17 // - ~ 1 paMkha 2 khediyara
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI ] [ha samudra varNana dohA jala bharIyo darIyo ghaNo, uchalatA uddhAna / kallole kallole thI, udaka vadhyo asamAna // 1 // maccha kaccha mAhi ghaNA, na sakeM jAya jIhAja / na cale joro nIrasyuM, kIjye kiso ilAja // 2 // ciMtA mana bhUpati catura, syuM kIjai jagadIsa / veli mahA vIhAmaNI, pUjeM kema jagIsa // 3 // padamaNi syu pANIgrahaNa, vici vAridhi ati krUra / UkhANo sAco huo, vAgha nadI jala pUra // 4 // gur3a mITho UMDI nadI, Aya milyo e nyAya / hikamati sI vIjI hive, kIjeM kou upAya // 5 // yogI milana jAvaI Agho jehave, sevaka lIdho sAtha / joga paMtha sAdhai jugati, nirakhyo aughaDanAtha // 6 // kAne mudrA kanaka kI, AsaNa cItA carma / lagAya vibhUti tapa japa kareM, te sAdhe ziva dharma // 7 // 7 haam
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 10 ] [padminI caritra caupaI DhAla (8)-siharA sihara madhupurI re, kumarA nadakumAra re edezI rAga-kAlaharo sidha sAdhaka yogI bhaNI re, jAya kIyo Adeza re| vAra vAra vInati karI re, lAgo pAya nareza re // 1 // vAlhesara sAMmI, mAni na tu aMtasyAmI, mAni ne zivagati gAmI, vInatar3I mujha mAno vaa0|| aaknnii|| mujha mani siMghaladvIpa nI re, padamaNi dekhaNa cAha / tujha parasAde sahu hasye re, hiva mujha sI paravAha re vA0 // 2 // vividha vinaya vacane karI re, suprasanna huo sAma / A~khi ughAr3I dekhIyo re, volAyo le nAma re / vaa0||3|| bhUpati mana acarija thayo re, kima jANyo mumanAma / e jJAnI Ayasa ache re, pUravasya mujha hAma re |vaa04| jogI jape rANajI re, tu Ayo mujha thAna / kArija thAro hu~ karuM re, jo guru lAgo kAna re / vAza Ima kahI sAhI samaraNI re, hAthe veU asavAra re| Ayasa aMvara UDIyo re, lAgI vAra na ligAra revA06 siMhaladvIpa praveza siMghaladvIpe mUki ne re, Ayasa hUau alopa re| rAnA ro mana raMjIyo re, dekhyo nagara anopa re / / vANa
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ bA padminI caritra caupaI ] [11 padaminI darzana sovana mahala sohAmaNA re, indrapurI avatAra / ratanajaDita gokha bhalI re, baiThI rAjakumAra revaa08|| sAthai sakhI re jhalareM re, gaja gati cAleM gela / caturA manar3o mohatI re, sAcI mohana veli re |vaalaa| thAnika thAnika nava navA re, nATika nirakheM rAya / haya gaya hATa paTaNa ghaNA re, jotA AghA jAyare |vaa||10|| DhaDherA zravaNa nagara madhya AyA tiseM re, DhaMDherA no ddhol| rAjA vAjA sAbhalI re, volai ehavA bola re |vaa0||11|| paSTaha chacI naI pUchIyau re, Dhola vAje kiNa kAja / tava bolyA cAkara tike re, vAta suNo mahArAja revaa0||11|| siMhaladvIpa no rAjIyo re, 'siMghalasiMgha' samAna / tAsa vahina padamaNI re, rUpeM rabha samAna re||vaa0|13|| / jovana lahasyA jAya che re, paraNa nahiM te vaal| paratijJA je pUrave re, tAsu Thave varamAla re vaa||14|| jIpeM vAdhava naI jikore, te paraNa bharatAra / tiNa kAraNa mujha rAjIyore, paDaha dIyo tiNa vAra revaa0||1|| 'ratanasena' rAjA kahai re, huM jIpU nirdhaar| mallAkhADe raNa mukheM re, rAmati karaNa prakAra re |vaa0|16|| rAjA mana ANaMdIyo re, rAmati jIpeM eha / . suNi paMthI zatrujanI re rAmati jIpaM jeha re |vaa||17||
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12] [padminI caritra caupaI vAcA sAcI Apasyu re, Apu ati saneha / arddha rAja bhaMDAra no re, bhagnIpati hui jeha re |vaa0||18|| rAjA mana ANaMdiyo re, rAmati jI eha / 'lavdhodaya' kahai sadA re, puNya sahAya teha revAvA16|| krIr3A vijaya dohA 'ratanasena' rAjA kahe, pUcho siMghala bhUpa / kaola thakI cake nahi, kIjeM khela anUpa // 1 // sevaka jAi vinamyo, harakhyo siMghala rAya / volAvI bahu mAnasu, vaiThaNa dIdhau nAya / / 2 / / rAmati ramavA raMga syu, baiThA veUM aay| jANa sUra aneM sasI, milIyA ekaNa ThAya // 3 // pAse veThI padamaNI, komala kaMcana kAya / rANo rUr3I vidhi rame, tima tima AveM daay||4|| e che koI rAjavI, rUpavaMta rati rAja / jo jI kima hI karI, tU toTho mahArAja // 5 // DhAla (5) du DhaNIyA rI mevADI dezI, mevADi deze prasiddhAsti ramatA he sakhi ramatA rUDI rIta, rasIyo he sakhi rasiyo padamaNi mana vasyo jii| jIto he sakhi jIto he rANo jodha, siMghala he sakhI siMghala hAsyo mana ulasyo jI / / 1 / /
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI ] [13 dohA pAna padAratha sughaDa nara, aNa tolyA vikAya / jima-jima para bhUyeM saMcareM, (tima) tima mola muhuMgA thAya // 1 // haMsA ne saravara ghaNA, kusuma ghaNA bhamarAha / suguNA' ne sajjana ghaNA, deza videza gayAha // 2 // paminI vivAha DhAla tehija rage he sakhi raMge ghAlai varamAla, ___ghAle he sakhi ghAlai he jayamukha ucara jI / " siMghala he sakhi siMghala bhUpa saneha, rUr3I he sakhi rUDI he sAhamaNi kareM jI / 2 / " vahinI he sakhi vahinI he padmaNi vivAha, kIdho he sakhi kIdho lIdho jasa ghaNo jii| Adho he sakhi Adho he desa bhaMDAra, dIdho he sakhi dIdho kaola suhAmaNojI / / . dAsI he sakhi dAsI he doya hajAra, rUpe he sakhi rUpe he rati rambhA vaNI jii|' hAthI he sakhi hAthI he hevara hema, parighala he sakhi parighala caiM pahirAvaNI jii|4| rANI he sakhi rANI he ati he sarUpa, ehavI he sakhi ehavI nAri ma ko achai jii|| 1 sApurimA thAnika ghaNA
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14] [padminI caritra caupaI bhamarA' he sakhi bhamarA bhamaI ananta, nArI he sakhi nAri he sahu tiNa pache jI // parimala he sakhi parimala mahakai pUra, vAseM he sakhi bAsa he bhamarA camakIyA jii| mANasa he sakhi mANasa kehI mAta, hIse he sakhi hIse he deva taNA hiyA jii|6| rANo he sakhi rANo he ati raDhAla, gharaNI he sakhi gharaNI manaharaNI varI jii| ananI he sakhi mananI he pUgI Asa, saphalI he sakhi saphalI paratagyA karIjI 17) dina dina he sakhi dina dina nava nava bhoga, pUre he sakhi pUre he siMghala sukha sahu jii| ralIyA he sakhi raliyA dina ne rAta, rahatA he sakhi rahatAM he divasa bahU jI / / avasara he sakhi avasara he pAmI rAya mAge he sakhi mAge ghara nI sIkhaDI jii| vInatI he sakhi vInatI he tumha syu eha, mA suhe sakhI mAsu he mati karayo ar3I jI // 6 // 1 rammA he sakhi rammA rati iMdrANI, apachara he sakhi apachara padamaNi rai pachai jI 2 vasikIyAjI 3 gAta 'sAhasiyAM lacchI huvai, nahu kAyara puruSAha kAne kuNDala rayaNamai, masi phajjala nayAMha 1
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI ] [15 rAjA he sakhI rAjA he siMghala nAma, rANI he sakhi rANI he pahuMcAvaNa bhaNI jii| sArthe he sakhI sAthe sainya apAra, Ave he sakhi AveM he taTi dariyA taNe jI // 1 // pUryA he sakhI pUstyA he saththala jIhAja, vaiThA he sakhI baiMThA donyu rAjA rNgsyujii| pahuMcyA he sakhI pahuMcyA he vAridhi pAra, senA he sakhI senA he ghaNI caturaMga syujI / 11 / taMbU he : sakhI taMbU he darIyA tIra, ___ khAcyA he sakhi khAcyA he dala vAdala bhalA jii| mahImAnI he sakhI mahImAnI he ghaNe heta, mAMDayA he sakhI mADyA he bhojana bhalA' jI / / 12 / / mAho mAhiM he sakhI mAMho mAhi he raMga, gADhA he sakhi gADhA sukha donyusagA jii| calIyo he sakhI calIyo he siMghala bhUpa, puhuMcAvI he sakhI pahuMcAvI he dariyA lage jI // 13 // jANI he sakhI jANI he rANA jAti, harakhyo he sakhI harakhyo he siMghalapati sahI jii| 'sIdhA he sakhi sIdhA he vaMchita kAja, padmaNI he sakhi padmaNI he mana me gahagahI jI // 14 // - 1 maTakalAjI
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16] [ padminI caritra caupaI puNye he sakhI pUnye he saghalA sukha, rana' maI he sakhi rana meM he raMga lIlA lahai jii| pAmeM he sakhI pAme he nava nidhi sukha, munivara he sakhI munivara he labdhodaya kahe jI / / 1 / / paravattI cittaur3a prasaMga dohA vAta suNo hiva pAchalI, rAjA nI mana rNg| chAno chaTakyo bhUpatI, koI na lIdho saMga / / 1 / / rAjA viNa sobhe nahIM, rAja sabhA ne rAta / sojho gaDha sArai kIyo, piNa navI jANI vAta // 2 // jAya pUchayo mahala meM, rANI bhAkhyo sAca / padamaNi paraNevA sahI, cAlyo pAlaNa vAca // 3 // sabhA mAhi baiTho sakaja, vIramANa var3a viir| kUr3I vAtaja kelavI, pAle rAja sadhIra // 4 // lokA Age ima kahai, mAhi baiThA jaap| japeM prathavIpati jehatho, pahavI vadhaI pratApa / / 5 // DhAla 6-tA bhava baMdhaNa thI choDi ho nemIsara jI, e desI ima pAlatA rAja ho rAjesara jI, vaulyA paTa khaMDa mAsa upara vali dina ghaNA / saMkANA mana mAMhi ho rAjasara jI, sahu koI sevaka rANA taNA jI // 1 // 1 rannai he sakhi rannai velAula lahaijI 2 mavi lAdhI bAta
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI ] [17 bAhira nava-nava khela ho rA0 rAti divasa krtorhtokhddojii| muhala mUla na dei ho rA0 mAsyo hoiM rakhe rAjA baDo jI / / 2 / / cittaur3a Agamana karatA ehavI bAta ho rA0 rAjA Ayo ratana suhAmaNo jii| havara doya' hajAra ho rA0 geMvara doya sahasa gAje ghaNA jii||3|| pAlakhI paradhAna ho rA0 doya hajAra sahelI suMdarI jii| paTarANI tA vIca ho rA0 sovana kalase pAlakhI karI jI / / 4 / / madamAtA mAtaMga ho rA hIMse haya pAyaka vala ati ghnnaajii| AyA te citrakoTa ho rA0 zUrA pUrA subhaSTa suhAmaNA jI ||shaa nejA kuhaka vANa ho rA0 vAje vAjA paMca zavada bhalA jii| sUNIya nAseM zatru ho rA0 raji uDI ravi chAyo vAdalA jii||6|| paradala AyA jANi ho rA0 kolAhala halacala huI ati ghnniijii| cita camakyo vIrabhANa ho rA0 dhAyA zUra subhaTa jUjhaNa bhaNI nI // 7 // tehaveM nRpa nau dUta ho rA0 kAgala leI rAjamahale gayo jii| vAcI sagalI bAta ho rAjesara jI __gaDhapati Ayo gaDha ANaMda thayo jii||8|| cittaur3a pravezotsava bolAvI koTavAla ho rA0 buhArI' jala chATyA valI jii| phUla avIra vichAya ho rA0siNagAkhyA bAjAraho sobhaabhliijii|| 1 cAra 2 buharAvai jala chaMTAvyA galI jI
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18] [padminI caritra caupaI toraNa bAdhyA vAra ho rA0 poli ArIsA sUrIja jalahale jii| bAje gahIra nIsANa ho rA0 ghari-ghari U~cI gUDhI UchalejI // 10 // sovana sAkhita sAra ho rA0 jhUlamatI cAle Age hIsatA jii| sIseM tela siMdura ho rA0 gayavara jANe paravata dIsatAjI / / 11 / / sUhaba kari sigagAra ho rA0 pUraNa kalasa le Ave kAmanI jii| malapati gAvai gIta ho rA0 dhana divasa Ayo amha gar3ha dhaNI jI // 12 / / sovana cauka purAya ho rAjesarajI, __motIyA vadhAve rAya rANI bhaNI jii| jIvo kor3i varIsa ho rAjesara jI, gaja gAmani asIsa dIi' ghaNI' jI / / 13 / / pAe lAge dor3i ho rA0 kumara sakala sevaka sAthai karI jii| bAta karai kusalAta ho rA0 rAjA prajA sagalI rAja rIjI / / 14 / / gaja car3he DhalakatI DhAla ho rA0pAu padhAsyA rAjA gar3ha uupreNjii| jaga hUvo jasavAsa- ho rAjesara jI, dhana rAjA rANI jagi ucare jI / / 15 / / chaThI DhAla rasAla ho rA0 sAmaheleM ghari Ayo rAjiyo jii| 'jJAnarAja' gaNi sIsa ho rAjesara jI, muni 'lAlacaMda' kahai harakhyo hIyo jI / / 16 //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI] [16 dohA rANI Ayo ratanasI, loka sahU ANaMda / mahilA paudhAra tara, meTyau sagalau daMda / / 1 / / jAi miliyA parabhAvatI, mhe pAlI bolI vAca / aba thAM suM UraNa huyA, padamaNI ANI sAca // 2 // DhAla (7) rAgadhanyAsI, 1 jAire jIyarA nikasi ke ehanI desI, 2 bAta ma kADho vrata taNI e dezI moTA maheMla manoharU, padamaNI vAsA jogo re| vicarai sAtha sahelIyA, bhogavatI sukha bhogo re / / moTA mahala bhanoharu |aaknnii|| ratanasena rANo gayo, paTarANI ne pAsa re| paraNe AyA padamaNI, hivai dIjyo savAso re ||2shmogaa vacana tumhAro maiM kiyo, amaneM keho doso re| svAda karI jImasyA hivai, karasyA keho' soso re ||3||mo|| vacana suNI dIvANa nA, vIlakhI huI te nArI re / parabhAvatI mana ciMtavai, hiveM kIjya kisaM vicAro re ||4||mo0|| me mAre hAtheM kiyo, keho kIje soso re| . dosa jiko mujha vacana no, kIje kinnsurosore||shaa mo 1 kAyAposore - AtmAnoM mukha doSena, badhyante zuka sArikA / bakAsa tatra na badhyate, maunaM sarvArtha sAdhanaH
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ m ~ - ~ n n on. 20 ] [ padminI caritra caupaI prathama khaMDa prazasti giruo gaccha kharatarataNo, jANe sakala jIhAnoM re| gacchanAyaka lAyaka baDo, jaMgama yugiparadhAno re ||6|mogaa zrI jinaraMgasIsaru, tasu zrAvika siratAjo re| kula maDaNa kaTArIyA, maMtrIsara haMsarAjo re ||nnaamo0|| jehano jasa jagi mahamaheM, karaNI sukRta kuvero re| parama bhagati gurudeva rA, vaDa dAtA mana mero re ||8||mo0| bhAI DuMgarasI bhalo, laghu baMdhava guNa vRdo re| dukhiyA dalidra bhaMjaNo, bhAgacaMda kulacaMdo re / mo0|| tAsa taNo Adara karI, saMvaMgha racyo siratAjo re| pAThaka jJAnasamudra taNA, ziSya mukhya jJAnarAjo re ||10||mokaa supasAI zrI guru taNe, 'labdhodaya' gaNi bhAkheM re / prathama khaMDa pUrau kiyo, dharama taNe abhilASai reM ||11||mo|| iti zrI rANA zrIratanasiha padamaNI paraNI panotA prathama khaNDa || - iti zrI padminI caritre DhAla bhASA vadha zrIjJAnarAjagaNirAjAnA ziSyamukhya paMDita labdhodaya gaNi viracita kaTAriyA gotrIya maMtrIzrIhaMsarAja maMtrI zrIbhAgacaMdAnurodhena rANA zrI ratanasiMha padamaNI paraNayano nAma prathama khaDa // 1 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya khaNDa maMgalAcaraNa vANI nirmala vistara, nava khaDehi nAma / tiNa hete zrI gurubhaNI, prathama karUM praNAma / / 1 / / sugaNa suNejyo zrutidharI, paraho tajo pramAda / bIjeM khaMDa vakhANatA, suNatA upajai svAda ||2| padminI sauMdarya varNana DhAla 1 bAgalIyA rI rAti divasa bhIno rahai re, padamaNi syu bahu prema re raga rasIyA / paMca viSaya sukha bhogavai re, dogaMdhaka sura jema re raMga rasIyA / / 1 / / rAya rANI mana basiyA, avihaDa jima joDI rasiyA, jima kaMcana rasa rsiiyaa| jima jor3I sArasIyA re, avihar3a lAgI prIta re raMga rasIyA Aga jIva eka naI jUjUI re, dehI dIseM doi re raga0 / cita lAgo caturAM taNo re, cola taNI pari joi re raMga // 2 //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 ] [ padminI caritra caupaI caMdavadana Upari ghaTA re, soha veNITaNDa re rg0| (atha) mRgAnayaNI UparaDa re, bAyo jAla 'pracaNDa re raga0 ||3|| tATI marakata maNi taNI re, athavA jANi bhujaMga re raMga ghATI mana gheraNa taNI re, pATi vaNIya sucaMga re raMga // 4 // saiMgho siMdUrai bhayo re, jANe ravikara eka re rNg| kaba tama pAmI ekalI re, bAdhI sava dhari Teka re rNg0||5|| sIsaphUla tArA bhalA re, aradhacaMda sama bhAga re rg| viMdI jANe maNi dharI re, pIvata amRta nAga re raMga // 6 // zravaNa kinA sovana taNI re sIpa sughaTa mana phaMDha re raga0 / kuMDala re misi dekhavA re, AyA sUraja caMda re raMga // 5 // aNiyAle kAjala bharI re, nipaTa rasIle nayaNa re raga0 / caMcala caturAM cita harai re, dekhata upaje cain re raMga0 // 8 // nayaNa kamala Upari vaNyA re, bhUhA bhamara samAna re raMga dIpazikhA sama nAsikA re, dekhaNa rUpa nidhAna re raMga // nAsA zuka sovana taNI re, besara motI jeha re raMga Ava sovaTa ye caMca meM re, vidhu vAlaka sasneha re raMga // 10 // kAyA sovana tasu taNI re, gorA gAla rasAla re rNg| ArIsA kaMdarpa taNA re, caMda" sarIso bhAla re raMga0 // 11 // pAkA biMva madhu samA re, opita vidruma jANa re raMga / mAmolyA jima rAtar3A re, adhara sudhArasa khANa re raMga0 // 12 // 1 kaMci 2 aMva maura 3 tAyA sovana tavaka sA 4 no 5 kukama jevA lAla re0
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI] [23 (jANe) motI lar3a poI dhasyA re, adhara vidrama vici daMta re raMga camakai cUnI sArikhA re, dADima kUlIya dIpaMta re raMga0 / / 13 / / kokila kaMTha suhAmaNo re, pati bhuja vallI khambha re raMga / motina kI dular3I vaNI re, trivalI rekha acaMbha re raMga0 // 14 // bhujAdaNDa sovana ghaDyA re, komala kalasa' sunAli re raMga0 / mUgaphalI campA kalI re AMguliyA suvizAla re raMga0 // 15 // kanaka kuMbha zrIphala jisA re, kuca taTi kaThina kaThora re raga0 / pAkA vIla nAriMga sA re, mAnuM yugala cakora re raMga0 // 16 // komala kamala UpareM re, trivalI samara sopAna re rNg| kaTi taTi ati sUchima kahI re, thUla nitaMba vakhANa re raMga0 // 17 // jaghA suDA kari vaNI re, ulaTo kadalI khaMbha re rNg0|| sovana kacchapa sArikhA re, caraNa haraNa mana daMbha re raMga0 // 18 // sakala rUpa padamaNi taNo re, kahata na Avai pAra re raMga0 / 'lavdhodaya' kahai AThamI re, DhAla rasika sukhakAra re raMga0 // 19 // dohA haMsa gamaNi hejaI hIiM, rAti divasa sukha sNg| rANo lINa huo turata, jima candana taruhi bhujaMga / / 1 / / dUhA gUDhA gIta syu', kavita kathA bahu bhAti / rIjhaviyo rANo catura, krIr3A keli karaMti // 2 // 1-kamatasumAla 2 pRthula
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 ] [ padminI caritra caupaI rAghava cetana kA daravAra praveza ima rahatA sukha susadA, je hUo cha virataMta / suNayo citta dei sugaNa, mana thira' karI ekaMta // 3 // rAghava cetana doi vase, citrakUTa me vyAsa / rAti divasa vidyA taNo, adhiko ache abhyAsa // 4 // rAjA mAna diyo ghaNo, bhAratha vAce Aya / rAja loka me rAta dina, mahala amahale jAya / / 5 / / rAghava cetana para kopa DhAla ( 2 ) rAga-gauDI, mana bhamarA re0 e desI, ekaNi dina padamaNi taNe mana raMge re, saMgaI baiTho rAya lAla mana rNgere| krIr3A AliMgana kareM mana raMge re, tehaveM vyAsajI jAya lAla // 1 // rAghava Upari kopIyo mana0, mUha car3hAI rAya lAla mana raMgeM re| hoTha vehuM phura phura karai mana0, kima Ayo aNa prastAva laal0||2|| phiTa re pApI baMbhaNA manaraMgeM re, mUrikha jagamAra lAla mana rageMre / phiTa re thothA paMDIyA mana raMge re, mUla na samajha gamAra lAla mana rageM re / / 3 / / aNarucatI vAtAM kareM ma0 aNateDyo AveM geha lAlaka vola aNavolAvIyo ma0 sAco mUrikha teha lAla0 // 4 // - - - - 1 kAna 2 tana : pothA 4 sAcaTha mUrikhi vicAra /
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI] [25 ApahI vAta kaheM haseM ma0 vesaNo Apa hI leha lAla vihu Aloca karatA vicai ma0 jAvai catura na teha lAla0 // 5 // gairamaheMla nRpa maMdireM ma0 ekate nara nAri lAla lAja sameM jAvaI jiko ma0 te mUrikha niradhAra lAla0 // 6 / / nibhraMchayo rAghava bhaNI ma0 kADhyo hAtha ja sAhi lAla. 'jAtA mu~i bhArI paDI ma0 pahuto nija ghara mAhi laal0||nnaa rAjA rUTho ima kaheM ma0 padamaNI dekhI vyAsa lAla0 A~khi kaDhAvaM ehanI ma0 to mujha ne syAbAsa lAla0 // 8 // vAta suNI rAjA taNI ma0 ema vicAra vyAsa lAla0 rAjA mitra na jANIi ma0 siMha kiso vesAsa lAla0 // 6 // kAke saucaM, dyUtakAreSu satyaM jJAne bhrAtiH strISu kAmopazAti klIvedhairya madyape tatvacintA, rAjA mitro kena dRSTaM zrutaM vA / / atyAsanna vinAsAya dUrasthA niSphalA bhavet / sevyatA madhyama bhAvena rAjA vanhi gurustriyaH rAjA rI rIsa bhalI nahIM ma0citacamakyo rAghava vyAsa lAla0 na huve donyu vAtar3I ma0 eka vaira meM vAsa lAla0 // 10 // Aloce mana ApaNe ma0 choDyo gaDha cItor3a lAla0 dravya deI naI nIkalyA ma0 rAghava cetana jor3a lAla0 // 11 // tyajedekaM kulasyarthe, grAmArthe ca kulaMtyajet / grAmaM janapadasyArtha, AtmArthapRthivI tyajet
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26] [ padminI caritra caupaI rAghava cetana dillI gamana naMdina thor3e dillI gayo ma0 nagara huo jasa nAma lAla yotiSa jANe ati ghaNo mana0 vividha vidyA guNa dhAma lAla0 // 12 / / zAstra aneka vAce bhaNe ma0 nava rasa popai nita lAla0 sau sau aratha navA kara ma0 caturA moheM citta lAla0 // 13 / / vala pUro vidyA taNo ma0 tehane syo paradeza lAla 'lAlacanda' kahai sAMbhalo ma0 vidyA mAna nareza lAla0 // 14 // zAhI daravAra praveza dohA sadvidyA dhana sAsato, vidyA rUpa suhaag| mAna mahAtama' jasa adhika, vidyA moTo bhAga / / 1 / / pAtisyAha dillI tadA, jAsa akhaMDita ANa / avicala teja alAvadI, pratapo vAraha bhANa ||2|| eka chatra mahi bhoga, jasa nava khaDe hi nAma / sura narapati jAtheM Dare, sevakahi kara silAma / / 3 / / senA satAvIsa lakha, bhaMjai ari bhar3avAha / tiNa suNIyA bAbhaNa guNI, teDAyo dhari cAha // 4 // zloka kavita abhinava karI, AyA ANaMda puur| Adara suMAsIsa cai, hajarati sAhi hajUra ||shaa 1 mahatajasa bhoga sukha
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI DhAla (3) alabelyA no| kahinai kiMhAthI AviyA re lAla e cAlaka zloka kavitta kathA karIrelAla, rIjhyo nipaTa' patisAhi reso| sakala loka dhana-dhana kaha re lAla, vidyAvaMta athAha reso0 // 1 // catura paMDita brAhmaNa guNanilo' re lAla / AkaNI pAtisAhi dillI taNo re lAla, ye nita moja aneka re sobhAgI gAma pAcasa ati bhalA re lAla, ___ manamaiM dharIya viveka re sobhAgI ||2||c|| ima rahatA ANaMda syure lAla, dillIpati rai pAsa re sobhaagii| eka dina rANA jI dIyo re lAla, teha vaira citAreM vyAsa re sobhAgI ||3||caa rAghava cetana kA pratizodha Sar3ayantra vayara vAlU hiveM mAharo re lAla, chUr3Ayo gaDha gehare soka to kADhU citrakUTa thI re lAla, apaharI padamaNI tehare so04 saiMmukhI kAma na kIjiiM re lAla, je para pUThe thAyare so0 AlocI mana ApaNe re lAla, mADyo eha upAya re so0 ||shaa bhAIpaNo eka bhATa syu re lAla, khojA syumana khaMti re so mAna dAna deI ghaNo re lAla, mitra kIyo ekati re so0 // 6 // sAhi taNe daravAra meM re lAla, padamaNi kerI bAta re so0 jiNa tiNa bhAti kADhajyo re lAla, mujha mana eha suhAta re so0 ||nnaa, 1~mAni 2 guNI
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28] [padminI caritra caupaI eka dina komala pAkhaDI re lAla, bhATa lei nija hAtha re soga AvI sabhA me vIna re lAla, ciraMjIvo naranAtha re so0 // 8 // atha bhATa vArya // kavitta / / eka chatra jiNa puhavI, nizcala kIdhI ghara uppara / ANaM kitti nava khaMDa, adala kIdhI dunIya ppara / / nala vInala vibhADi, udadhi kara pAu pakhAliya / aMteura rati raMbha, rUpa raMbhA sura TAlIya // hetama dAna kavi malla kahi, amara dhunni ve vakhata gani / dITho na koi ravi cakka lagi, alAvadI sulatAna viNi / / DhAla tehija pAtisAha alAvadI re lAla, dekhI anopama tehare sobhAgI sAhi jhyo tere hAtha me re lAla, bhATa kaho kyA ehare so06 rAjahasa' paMkhI raheM re lAla, mAna sarovara mAhi re so0|| tiNa paMkhI nI pAkhaDI re lAla, te dekhI patisAhi re so0 10 moja deI me ne ima kaheM re lAla, vAha vAha ve vAha re so0| kahu~ ve aisI aura bhI re, cIja dekhI kahinAha re so0||1shaac0|| padminI strI ke prati AkarSaNa tA pari bhATa kahai suNo re lAla, saba guNa padamaNi mAhi re so0| 1 kara salAma maTa citavaI re lAla suga dillI pati sAha re so0
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI] [21 uA kI opama ne dyu re lAla, aura aisI koI nAhiM re so0 ||12||c0|| adabhuta jANe apacharA re lAla, ati sundara sukamAla re so0| patalI kaNayara kaMbasI re lAla, padamaNi rUpa rasAla re so0 ||13||caa' dIllIsara kahai bhATa syu re lAla, aMsI padamaNi nAri re so0 // teM kahA hI dekhI suNI re lAla, kahi tu sAca vicAri re so0 ||14||caa' bhATa kahai tuma maheMla meM re lAla, nArI eka hajAra re so0 // tAmai padamaNi sahI hosI re lAla, doya cAri niradhAra re so0 // 13 // c0||' -dUjI ThAma na sAbhalI re lAla, kaisI kahii jhUTha re so0|| ima nisuNI khojo kahai re lAla, AsaMga mana dhari dUTha re so0 ||16||c0|| vAta pharosataI kyA kahai re lAla, vAMbhaNa sAhi hajUra re| so0|| kahA~ ve suranara mohanI re lAla, padamaNi puNya paDUra re so0 // 18 / / ca0 //
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32] [ padminI caritra caupaI dhavala kusuma siNagAra, dhavala bahu vastra suhAvai motAhala maNi rayaNa, hAra hII' Upari bhAvaM alapa bhUkha trisa alapa, nayaNa lahu nIMda na Ava AsaNa raMga suraMga, jugati su kAma jagAve bhagati jugati bharatAra rI rahai ahoniza rAgaNI kahai rAghava sulatAna suNi, pahovI huveM isI pamadaNI // 4 // zloka paninI padma gandhA ca puSpa gandhA ca citraNI hattanI maccha gandhA ca durgandhAbhavetsakhaNI // 1 // padminI svAmibhaktA ca putrabhaktA ca citrnnii| hastinI mAtRbhaktA ca AtmabhaktA ca saMkhaNI // 2 // padminI karalakezA ca lambakezA ca citrnnii| hastinI urddhakezA ca laTharakezA ca saMkhiNI // 3 // padminI candravadanA ca sUryavadanA ca citrnnii| hastinI padmavadanA ca zUkaravadanA' ca saMkhaNI // 4 // padminI haMsavANI ca kokilAvANI ca citrnnii| hastinI kAkavANI ca gardabhavANI ca saMkhaNI / / 5 / / padminI pAbAhArA ca dvipAvAhArA ca citrnnii| tripATA hArA hastinI bayA paraM hArA ca saMkhaNI // 6 // catu varSe prasUti padmanyA traya varSAzca citrnnii| dvi varyA hattanI prasUtaM prati varSa ca sNkhinii||7|| 1 hRdayasthala 2 kSIraganvA 3 kAka
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI AS CRETANIDA du LEAVREE HERE hinabrand. pa ' SA t TAKA ra R STRA mar SA ka KARI Breamsadi-NCCinnam-LALLAILwit IMAN / jAra Riy (Tar mya Key AMMAXI AAMA uld da.IN 5 H . . of " Popm HOME HALDEHAT C HAAMANNADA TIMIRATEMENT MAN AULARY. NIRN ma 1NI . ime tryiTENALITAL CLARGE S HL.... Ashth s . u. - - m jaina mandira va kIrtistaMbha [phoTo-sArvajanika saparka vibhAga-rAjasthAna]
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 [ padminI caritra caupAI rAvaNa ghari padamaNi suNI re lAla, aura nahiM sasAra re so0| sAhi ghare sava saMkhiNI re lAla, kyA' kahiha avicAra re so0 // 18 // ca0|| mAhomAhi saketa syu re lAla, bhATa' khojeM kiyo vAda re so| 'lAlacaMda' munivara kahai re lAla, suNatA upaje svAda re so0 // 1|| ca0 // dohA hasi ke sAhi kahai iso, kyuve khojA khUba / hama mahale saba saMkhaNI, nahiM padamaNi mahabUva // 1 // tApari khojo vInamai, bUjho rAghava vyAsa / sava lakSaNa guNa padamaNi ke, jANa zAstra abhyAsa // 2 // sAhi kahyo rAghava bhaNI, strI ke ketI jAti / kaisA lakSaNa padamaNI, sAca kaho. e vAta // 3 // suvicArI rAghava kahai, strI kI cAru jAti / 'padmaNI' citraNI hastaNI saMkhaNI' asI bhAti // 4 // sa sAhi rusyo tiNa vAra re so 2 bAmaNa 3 nAri kA
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupAI ] 31 , padminI Adi strI ke lakSaNa // kavitta // rUpavaMta rati raMbha, kamala jima kAyA komala 'parimala pahopa sugaMdha, bhamara bhameM bahuparikare utpala capakalI jima raMga, caMga gati gayaMda samANI zazi vadanI sukamAla, madhura mukha jape vANI caMcala capala cakora jima, nayaNa kAti sauhai ghnnii| kahai rAghava sulatAna suNi, pahovI huve aisI padamaNI // 1 // kuca yuga kaThina sarUpa, rUpa ati rUr3I raamaa| hasta vadana hita heja, seja nitu rameM sukAmA ruse tUsa raMga, saMgi sukha adhika upAva rAga raMga chatItta, gIta guNa jJAna suNAvai / snAna majana taMvola syu, rahaI ahoniza rAgaNI kahe rAghava sulatAna suNi, pahovI huiisI padamaNI // 2 // vIja jema malakaMta, kAti kudaNa jima sohai| sura nara gaNa gaMdharva, rUpa tribhuvana mana mohai| trivalI tana veu laMka, vaka nahu vayaNa payaMpai pati su prema apAra, avara su jIha na jaMpai svAmI bhagati sasanehalI, ati sukumAla suhAvaNI / kahai rAghava sulatAna suNi, pahovI hui isI padamaNI // 3 // 1 bahu bhamai balAvala 2 isI huI
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI v paninI zveta zRMgArA, rakta zRMgArA citrnnii| hastinI nIla zRMgArA, kRSNa zRMgArA ca sakhaNI / / 8 / / padminI pAna rAcanti, vitta rAcati citrnnii| hastinI dAna rAcanti, kalaha rAcaMti saMkhiNI // 6 / / padminI prahara nidrA ca, dvi prahara nidrA ca citrnnii| hastinI traya prahara nidrA ca, aghora nidrA ca sakhiNI // 10 // cakrasthanyo ca padminyA, samasthanI ca citrnnii| urddhasthanI ca hastinyA, dIrghasthanI sakhiNI // 11 // padminI hAradantA ca, samadantA ca citrnnii| hastinI dIrghadantA ca, vakradantA ca saMkhaNI / / 12 / / padminI mukha saurabhyaM, ura saurabhyaM citraNI / hastinI kaTi saurabhyaM, nAsti gaMdhA ca sakhaNI // 13 // padminI pAna rAcanti, phala rAcanti citrnnii| hastinI miSTa rAcanti, anna rAcanti saMkhiNI // 14 // padminI prema vAMchanti, mAna vAchanti citrnnii| hastinI dAna vAchanti, kalaha vAchanti saMkhiNI / / 1 / / mahApuNyena padminyA, madhyama puNyena citrnnii| hastinI ca kriyAlope, aghora pApena saMkhiNI / / 16 / / padminI siMghaladvIpe ca, dakSiNa deze ca citrnnii| hastinI madhyadeze ca, marudharAyAM ca sakhiNI / / 17 //
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - -- - 34 ] [ padminI caritra caupaI antaH pura ko begamoM meM padminI gavepaNA DhAla (8) rAgamArU, vAlhAte videzI lAgai vAlahI re' e gItanI dezIiNa pari padmiNI rA guNa sAbhalI re, harakhyo mana sulatAna / hama mahelaiM padmaNI kete achare. parakho vyAsa sujANa ||2|| iNanA sundara sahelI padmaNI mana vasI re || AkaNI / / vyAsa kahai Alima sAhiva suNo re, kima nirakhaM tuma nAri / / nirakhyA vigara na jANu padmaNI re, kIje kavaNa vicaar|2|| su0|| tava dillIpati mahela karAviyo re, maNimaya eka anUpa / vyAsa bulAya kahe padmaNI re, nirabhayA dekhI sa rUpa / / 3 / / su0|| sakala nAri pratibiMba nirakhiyo re, baiThI maNagRha mAhi / dekhI harama hastanI citraNI re, yAme padmaNI nAhi // 4 // su0|| vyAsa kahai sura nara mana mohanI re, adbhuta rUpa aneka / hai cittaharaNI turaNI mahala meM re, piNa nahIM padmaNI ekA||sunA padmiNo ke lie siMhaladvIpa para car3hAI eha vAta suNI Alimapati kahai re, kyA merA avatAra' / kaisI patisAhI viNa padmaNI re, aurati aura asAra ||6||suNgaa (viNa) padmaNI seje poDhuM nahIM re, heje na karUM re sg| padmaNI Upara kIje uvAraNA re, rAja ramaNI savaMga // 7 // su0|| manaDo lAgo mAru bhuraTa jyure, padmaNI paraNavA cAha / vyAsa vatAvo cAvI padmaNI re, ima bole patisAha // 8 // su l 1 vAlau re savAyau vaira hu mAharau 2 jamavAra /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - __ padminI caritra caupaI ] [ 35 siMhaladIpa achai dakSiNa disaijI, ADo samudra athAga! vyAsa kahai padmiNI ThAvI tihAjI, piNa mahA durghaTa mAga // 9 // sAhi kahai muma Age vyAsajI, darIyA hai kuNa bhAta ! mujha dekhe suranara sahuko Daraire. sokhu sAyara sAta // 10 // su0|| turata car3hAI siMhaladIpa ne re, kIdhI dillInAtha / dhudhuMdhu nIsANa ghare bhalAjI, zUra subhaTa le sAtha ||11||sugaa mole sahasa meMgala madabharatA bhalA re, jANe ghana gajati / lAkha satAvIsa havara hIMsatAre. cacala gati cAlaMti / / 12 // su.|| cyAra caka rAjana saMsaya paDayA re, dhara hara dhUjere sesa / raja Ur3Ire gayaNe ravi DhAkiyore, sakyo manahi suresaa||13shaasNgaa ilagAra kari karI ulaghI mahI re, AyA darIyA tIra / riNa raMDhAlA maradAnA valI re, sAthe bahu sUra nai viir||14||su|| dekhyo dariyo bhariyo jala ghaNejI, taba vole naranAtha / vAridhi pUro hala vIhalA huire, mu chA ghAle hAtha / / 1 / / su0|| dala bAdala DerA UbhA kiga se, UtarIyo sulatAna / siMhaladeza duhAI pheri ke re, pakaDo siMghala rANa / / 16 / / sulA 'lAlacaMda' kahai sAhi alAvadI re, bolAyA bar3a vIra / sajha haI' siMhaladvIpa ne te, je maradAnA vIra // 17 // sunA duhA hukama lahI AyA vahI, jihA sAyara gambhIra / - jala su jora na koI caleM. cUDaNa lAgA mIra // 1 // 1 var3A, 2 kri| - - -
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36] [padminI caritra caupaI - - - sAyara Upari haTha' kIyo, Alima sAhi apAra / pravahaNa navA ghaDAvi ne, coThyAre bahu jUjhAra ||2|| sAhi kahai subhaTA bhaNI, A velA cha Aja / lar3I bhar3I gaDha bhelijyo, pakar3ajyo siMghalarAya // 3 // lAkha lAkha mojA dIiM, calIi vakAreM svAmi / kaheM tadi pAcho kuNa rahai, sUra subhaTa re nAma ||4|| vaiThA te darIyA vice, jehave Agho jAya / Aya par3ayA bhamarayA bicai, bAjai sabalo vAya / / 5 / / DhAla (5)rAga-malhAra sahara bhalo piNa sAkaDo re nagara malo paNa dUra, e deshii| tehave darIyo Uchalyo re, bhAgI veDI bhaTAka mere saajnaa| phirI Adai Alima bhaNI re, bUDeM teha' kaTaka / mere sAjanA // 1 // jala sujora na ko calai re, subhaTa rahyA jala mAhi mere0 padamaNI parahI jANi yo re, choDo keDo sAhi mere0 // 2 // Alimapati iNi pari kahai re, maiM navi chor3a keDi mere0 mo Age darIyo rahe re, ava nAkhugo utheDi mere0 // 3 // varasa rahu~ padamaNI varu re, pakaDusiMghalarAya mere0 / vIjA subhaTa vulAiye re, muA ti gaia valAya mere0 // 4 // subhaTa mana me saMkIyA re, phokaTa darIyA mAhi mere0 kAma binA kima dIjiI, re, sAhi vicArata nAhi mere0 // 1 // 1 kopiyo, 2 cAlyA, 3 lahai, 4 vali vapukAre /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI] Alima amarasa mani ghaNo re,piNa darIyo bharapUra mere0 khANo pINo parihasyo re, vaiTho ciMtA pUra mere0 // 6 // ciMtA nidrA pariharaDa re, ciMtA le jAi dukkha mere0 / ciMtA ahanizi tana dahai, cintA pheDai bhukkha mere0 // 7 // ciMtA citA samAkhyAtA citAto cintAdhikA / citA dahati nijIvaM cintA jIvaMtapyaho / sAhi kahe tehane ghaNo re, dhuMgA deza bhaMDAra mere0 darIyo khodi mAraga' karaI re, jAvaIvAridhi pAra mere0 // 8 // lAlaciyA niradhAra2 tihA re, mAni hukama tihA jAya mere0 dekhi darIyo ima kahai re, khode kuNa khudAya mere0 // 6 // je siMhala pahuMce jAi re, te pAvai lAkha turaMga mere| te dUNo pAvai paTau re, je bhelai sAsa duraMga mere0 / / 10 // je mAra siMghala dhaNI re, tiguNo tAsa pasAya mere0 je ANe padamaNI bhaNI re, te sava gar3hano rAya mere0 // 11 // ima lAlaca dekhADIyo re, to piNa na vahai ima mana mere0 nava lakha subhaTa sa ithayA re, mAni nahiM sAhi vacana mere / / 12 / / do taDa vAgha taNau vaNyaure, lasakariyA ne nyAya mere0 ika disa Dara patisAha rau, vIje nAkhe samudra vahAya mere0 // 13 // subhaTA vyAsa volAiyo re, Alima su ekAnta mere0 pApI vyAsa kumato kIyo re, mADyoM subhaTA anta mere0 // 14 // 1 pAdhara 2 niradhana ghaNA 3 mAnaNa
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ 38 pajhinI caritra caupAI dahA vacana vimAsI boliyai, e paMDita no nyAya / avimAsI kArija karai, te nara mUrakha rAya / / 1 / / strI vAlaka puhovIdhaNI re, e tihu~ eka sabhAva / mere0 raDha navi chADe ApaNI re, bhAve to ghara jAya / mere0 // 16 // AvI anAtha jANe nahIM re, vAlibha e jaNa cyAra mere0 dAlaka magaNa prAhuNo re, lADa gahelI nAra mere0 // 17 // ehavo koi mato karo re, AlocI mana Apa mere0 Alimapati pAcho phira re, to cakeM saba pApa mere0 // 18 // ApaNo mana Aloci ne re, je karasI nija kAja mere0 te pAme sukha sampadA re, 'lAlacanda' munirAja mere0 // 16 // zAhI haTha kA chala se pratikAra kara dillI punarAgamana vyAsa kahai tume sAbhalo, subhaTa hoi sava eka / hikamati eka karo hivai, phireM sAhi rahe Teka // 1 // madajhara mAtaMga' pAcase, sovana jaDita saadhaar| pAkhariyA paMca sahasa, koDi eka dInAra // 2 // siNagAryo paTakUla su, nava nava bhAte nAva / sovana kalasa sarasa racyo, bharayo vastu bahubhAva / / 3 / / 1 mAtA 2 sAkhita sAra 3 vali pAkhariyA saisasaya 4 sA sira ThavaGa
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI] [36 aNajANyA nara sIkhavo, e siMghala mUkyo dNdd| huM tumha nI paga kheha cha, ava tu Alima chaMDa // 4 // nAka namaNa iNa pari karo, aura na koI upAya / ahaMkAra ima rAkhajyo, jima Alima phira jAya ||shaa DAla (6)-koI pUcho vAMbhaNA josI re e dezI / athavA yattanI ima vyAsa vacana avadhArI re, harakhI tava senA sArI re| sahU saca kIyo tiNa rAteM re, daMDa lyAyA te parabhAta re / / 1 / / dina UgyA Alima jAgai re, dekhyA pravahaNa mana rAgeM re| kaho kyA ve Avata sUjha re, aiMsau sevaka kubUjha re // 2 // tava vyAsa kahai suNi sAmI re, sahI tohai eha salAmI re| siMghala rAjA tuma mukI re, savalI AgyA prabhujI kI re // 3 // sonA kalase ati sauhai re, camakata cUnI mana mohe re / pharahareM nejA dhajA phAvai re, bahu ner3A pravahaNa Avai re // 4 // dekhata Alima sukha pAvai re, vAhaNa darIyA taTi Ave re sulatAna caraNa dhAi lAgeM re, saba pesakasI dharI Age re / / 5 / / siMghala tuma paga nI khehA re, sevaka surAkho sanehA re / bade kusAhi nivAjai re, e cUno tuma pAna kAjai re / / 6 / / tuma dilIsara jagadIso re, namaTheha suM kehI rIsA re| ima vinaya vacana suNIije re, sirapAva siMghala ne bheje re / / 7 / / paharAyo te paradhAno re, dIdho tehanai bahu mAno re| siMghala makyo te lIdho re, subhaTA ne bAMTe dIdho re||8|| 1 kai 2 mAni 3 mataujai
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 ] [padminI caritra caupaI siMghala soM kIdho saneho re, mAna deI mUkyA teho re / samArI sahU rAghava vAto re, jima tima vaNI Avai dhAto re / / 6 / / dUhA jehanai ghaTi bahu vuddhi huvai, tesArai sahu kAma / bhaMjai gaMjai vala ghar3ai, vali ANai nija ThAma / / 1 / / DhAla (7) yatanI-manasA je ANI eha alisapati kUca karAyo re, vegho dillI gaDha Ayo re / ghari ghari gUThI UchalIyA~ re, bahu maMgala dhunI raMga ralIyA~ // 1 // baiTho takhata patisAho re, gaDha sakala thayo uchAho re| mili mili nara nArI bhAkhai re, yo' Ayo padamaNI pAkheM / / 2 / / Alimapati mahelA AyA re, bhiMtari hathiyAra dharAyA re| sevaka ghari' pAcho jAvai re, tava bar3I bIbI vulAvai / / 3 / / tuma sAhiva padamaNI paraNI re, te dikhalAvo hama turaNI re| dekhA dIdAra ekavAra re, kesI huve padamaNI nAri // 4 // jasu ghari nahiM padamaNi nArI re, keso kahIiM ghara bAra re / keMsI terI patisAhI re, padamaNI nAhi ekAhI // 5 // viNa padamaNI khAnA khAvai re, ima vAra vAra saMtAvai re| vilakho hoya khojI Avai re, Alima naiM bahuta bhakhAvai // 6 // gaccha moTo kharatara gAyo, mahAvIra pATa cala Ayo re| sUrIzvara zrIjinaraMga re, tasuzAsana zrAvaka caMga re / / 7 / / - 1 kima 2 dhari 3 Avai 4 vaDakaNa bIvI batalAvai 5 khAlI nAvaDa
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupAI ] maMtrIsara zrIhaMsarAja re, var3a dAtArA siratAja re| puNyavaMta mahA paravINa re, guNarAgI nai dharma lINa // 8 // samaratha sagalai hI kAmai re, tAsa bhrAta DugarasI nAmai re| bhAgacaMda bar3au bhAgavata re, mana moTai lakhamI kAta / / 6 / / dIpaka sama rAjaduvArai re, kula AbhraNa sobhA dhArai re| tasu Agrahi kIdhau eha, khaMDa bIjau saMpUraNa teha / / 10 / / 'pAThaka zrI jJAnasamuda re, gaNi jJAnarAja munIcaMda re| gururAja taNe supasAyA re, munilabdhodaya guNa gAyA re / / 11 / / ||iti dvitIya khaNDa sampUrNam // iti zrIpadminIcaritre DhAla bhApAbaMdhe upAdhyAya zrI jJAna samudra gaNi gajendrANA ziSya mukhya vidvadrAja zrIjJAnarAja vAcaka carANA ziSya paM0 labdhiudaya muni viracite kaTAriyA gotrIya matrirAja zrI haMsarAja ma0 zrI bhAgacaMdAnurodhana rANA zrI ratana siMhaladvIpa gamana zrI padminI pANigrahaNaM zrI citrakUTa durgAgamana sambandha prakAzo nAma dvitIya khaDa // rAghava cetana dillIgamana sAhi vAridhi yAvat gamanAgamana sambandha prakAzano nAma dvitIya khaDa 2 ( bar3audA prati)
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya khaNDa maMgalAcaraNa dUhA mAta pitA badhava hitu, guru sama avara na koya / tiNa hetaiM guru praNamatAM, manavaMchita phala hoya // 1 // tiNaku rAga karI nam, iSTa devatA aap| khaDa kahuM aba tIsaro, suNatAM Talai saMtApa // 2 // padminI kI punargaveSaNA aNakha' bola bIvI taNA, suNi ke Alima saahi| dhamadhamIyo kopyo ghaNo, ati amarasa mana mAhi / / 3 / / tatakhiNa vyAsa bulAi ne, ima pUche sulatAna / siMhaladvIpa vinA avara, padamaNi AhIThANa / / 4 / / cAvo gaDha cItor3a chai, pahovI mAhi pradhAna / ratanasena rAvala' jihA, rAjeM amalI mANa / / 5 // zepanAga siramaNI jisI, tasa ghari padamaNi nAri / leI na sakka koi tiNa, kima kahiI avicAra / / 6 // evar3o siMhaladvIpa no, phokaTa kIdha prayAsa / gaDa cItor3a kiso gajo, sAhi kahai suNi vyAsa / / 7 // 1 nAjuka 2 rANau tihaa|
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI] [43 cittaur3a para car3hAI DhAla (1) rAga-AsA sindhU bhaNai mandodarI daitya dasakaMdha suNi eha kaDakhA rI cAla caDhayo alAvadI sAhi savalaM kaTaka, sakaja siradAra bhaDa sAtha lIdhA / mIra baDavIra riNadhIra jodhA mugala, salaha kArI sAvatA turata kIdhA ||1||caa indra ne cadra nAgendra cita camakIyA, dhaDahaDyo zepa ne lacaki kicakIcakara pITha kUraMmataNI,, __halahaleM meru digadata kUja // 2 // 0 // AviyoM sAhi citroDarI talahaTI, lAkha satavIsa umarAva liidhaa| gAjatI rAjatI jANIiM gaja ghaTA, __ Apa karatAra navI pAra lIdhA' ||3|cA taraNi chipa gayo rayaNi jima tArikA, khalaki khuratAla pAtAla pANI / guhIra nIsANa dhana ghora jima gharahare, halahive vega lyo hiMduvANI // 4 // gajA sira dhajA bahU neja vAlA karI, urami murami raheM pavana baadho| hayavarA gevarA umarA sAtarA, Apa karatAra navI pAra lAdho ||shaac|| 1 mamata gajarAna gajagAha kIdhai
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ "44 ] [padminI caritra caupaI amaramr m mrarrrrrrrr . - maxmmmmmmm rANa kula bhANa sulatAna Ayo suNI, jhaTaka de kaTaka sahu sama kiidho| muMcha bala ghAli bahU rosa bhAkhe ratana, halAhiva sAhi naIkarAM sIdho c0|| bhalA tu Aviyo mujha mana bhAvIyo, dUta rajapUta mUkI khaayo| hUM hijeM sAhi husIyAra hiveM jAha mata, bhalAM siMghala thakI bhAji Ayo |||7||c0|| mAharA sAtha rA hAtha hiveM dekhajye, DhIlipati rahaiM mati hivai DhIlo / bhAjatA lAja tuma kA ja Avai nahiM, dekhayo sAhi moTo aDIlo 80 kIyo gaDha sAtaro nAla golA karI, mADIyA DhIkalI arahaTTa yaMtraM / dhAna pANI ghaNA vasata saMcA kiyA, milI' buddhivaMta kare bahu maMtraM hAcA turata rA tIra jima vaiMNa rAvala taNA, suNata paramANa patisAhi ruuttho| bhabhakati Aga meM jANi ghRta bhelIyo, ___ sAhi kahe halAM kari subhaSTa rUTho ||10||c0|| 1 mahA maMtravI 2 tatArA 3 rANA 4 sulatAna
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI] [45 koTa kari coTa upADi alago karo. buraja gurajAM karI karo hiveM bhUka / DhAhi Dhama Dhera gaDha gheri kari pAkaDo, karo hiveM badi dina aMdha ghUka ||11||c0|| karai mukha ragata yuvagata AlimadhaNI, DAri dyu phUki thakI gaDha ciitodd'| rANa su padamaNI ciDI jima pAkaDU, kavaNa hiMdU kareM hama taNI hoDa ||12||c0|| yuddha varNana hoya husIyAra hathIyAra gahi uThIyA, mIra vaDa vIra riNadhIra rosai / suNo patisAhi allAha aba kyA kare, ___ dekhi tuma sAtharA hAtha moseM ||13||caa. ima kahi mugala sira cugala jima mUDIyA, dhAya gaDha kaMgure Aya laagaa| pITha pari rITha pAdhara' taNI paDa paDai, aDavaDai laDathar3e bhiDai AgA ||14||c0|| bhar3A bhar3i bhar3A bhar3i nAla chUTa bhalI, __kar3Akar3i kUTa vArje kuThArA / tar3Atar3i tar3Atar3i sabada gaDha ThAvatA, bar3AbaDi bANa lAge UThArAM ||15shaac0|| 1 gaDha sakala 2 pAthara
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46] [padminI caritra caupaI jhU bIyA lUbIyA mIra gaDha UparA', gophaNA phaNa-phaNA vaha golA / gaDA gar3i gira taNA gaDAgari gira par3e, ___ caDAcaDi uchala mugaDhalla raho lA / / 16 / / jAlamI AlamI jodha mili jhUjhIyA, dharaharai dharA dhamacaka dhUnI / sarasa sagrAma rI DhAla e panaramI, sugururAja gyAna 'lAlacada' vAjI ||17||c0|| ekaNa dizi rAvala anamma, Alimapati dizi eka / bhabhakAre' behuM subhaTa, rAkhaNa rajavaTa Teka // 1 // khANo dANo pUrava, rAvala raNa raMDhAla / bhAratha me yoddhA bhir3e, riNayoddhA jima kAla ||2|| Alima ciMtA ati ghaNI, padamaNi pekhaNa prem| gaDha hAthai AveM nahIM, kaho havai kIjai kema // 3 // dillIpati dAkhai isau, subhaTA ne samajhAya / sahu tume hiva sAmaThA, jur3o turaMgA jAya // 4 // neDA hoya gaDha sunipaSTa, khoTo khAni surNg| burajA taNA purajAM karo, dezI dhar3A duraMga // 5 / / 1 kAgure 2 bhUdhala holA 3 vAMcI 4 raNau vapukAre 5 mar3a : rima 7 jaDaTha durage
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ [47 padminI caritra caupaI ] DhAla ( 2 ) caraNAlI cAmu DA raNa caDhe ehanI sAhi kahai subhaTA bhaNI, hojyo hive husIyAro re| maradAnI maradA taNI, dekheMge iNa vAro re / / 1 / / riNa rasIyo re alAvadI, nIra var3A raNa-dhIro re| halakAre hallA kare, mugala sUkI var3adhIro re / / 2 / / riNa0 maraNa taNo Dara koI nahiM, maranA hai ika vAro re| bahuta nivAja vaDA karU , ha bahu deza bhaMDAro re ||rinnaa dillI aba dUra rahI, hikamati' aba mati hAro re| ror3o ika-ika khesatA, hoya pAdhara darahAlo re !|4|| ri0|| kuTakA koTa taNA karo, khodi karo khala khaTo re / kUTa pAr3o kAgurA, neDA hoi nipaTo re / / 5 / / rikA nisaraNI UMcI karo, subhaTa karo paisAro re / ANo rAvala' iNa ghar3I, kuhaNa nyAsu gamAro re ||6||ri0|| turata uThyA taDabhaDi karI, suNi ke mAhi vacano re|| mIra mugala masatI huA, salaha paharI yatano re // 7 // ri0|| dheThA hoya ne dhapaTIyA, dar3abar3a lAgA DAgA re| vAnara jema vilagIyA', lapaTI gaDha meM lAgA re // 8 // ri0 gaNaNa gaNaNa golA vahe, jANaM sIMcANa ajANo re / / sagaga sagaga sara chUTatA, bagaga vagaga kUhakavANo re / / 9 / / riol 1 himmati 2 rANaTha 3 josaNa pahara jatanna re 4 jANe 5 vilaviyA jANa sIcANA jANo re
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48] [padminI caritra caupaI mAra mIra mahAvalI, tAke vAhai tIro re| kUTe koTanai kAgurA, dhuva' khaDe baDa dhIro re // 10 // rikA riNa rahIyA haya hAthIyA, kIdhA jANe koTo re| rudhira taNI riNa naya vahai, sUra kamala daDa' doTo re / / 11 / / ri0 AtasavAjI uchalI gayaNe ghora adhAro re| ArA ve nara Uchala, jANe sUrAtana riNa sAro re // 12 // rika nArada nAceM mana rulI, Dima Dima DamarU bAje re| jogaNiyA khappara bhara, ruhira pIvai mana chAje re // 13 // ri0|| DaDakArA" DAkaNi kara, rAkSasa devai rAso re| ruDataNI mAlA raca, amayApati ullAso re / / 14 / / ri0|| sura bhaNI suraloka syu, Utarai amara vimANo re| apachara AratIyA karai, kAmaNi kaMcana vAno re / / 15 / / ri|| mugala basata lUTa ghaNI, mAma koThAra bhaMDAro re| mAthe kIdhI medanI, hUo gar3ha hAhAkAro re / / 16 / / ri0 / / herA kareM DerA hauM, rAti vAhai rAjo re / mugala ghaNA tihA mArIyA, savala lUTANA sAjo re // 17 // ri0 sAMjha lagai dina prati lar3eM, piNa koI na sIjhai kAmo re / phokaTa mugala marAvIyA, Alima citai Amo re // 18 // ri|| kala balA dona le karai, tau kArija caDhai pramANo re / 'lAlacaMda kaheM sAhi suvIsa kahaI ima vANo re / / 16 / / ri0 / 1-dhrova paDai 2 dala 3 suta 4 mata vAjai re, 5 DaDaDATA 6 goThi
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI ] T4 kapaTa prapaMca racanA dUhA chAno koika chala karo, mati prakAso mama / kapaTai vAta karo isI, jima rahai sagalI sarma / / 1 / / karo susa jete kahai, bola baMdha savi sAca / hama musApha upAri hai, vicalAM nahiM vAca // 2 // ima vicAri gaDha mUkIyA, je pAkA paradhAna / rAvala' suiNa pari kahai, karI tasalIma sujANa / / 3 / / mela karaNa hama mUkIyA, jo tuma mAno bAta / prIta vadhe hama tuma pragaTa, sabahI eha suhAta // 4 // darasa dekhi padamaNi taNo, bhojana kari tasu hAtha / AhIThANa gaDha dekhi nai, sAhi calaMge sAtha // 5 // DhAla (3) bAta ma kADho vrata taNI e dezI 2 kAcI kalI anAra kI re tAsu taNI vAtAM suNI, volai rAva ratano re / suNi ho raajnnaa| gaDha tuma hAtha Ava nahIM, jo karo kor3i jatano re // 1 // tA0 pANI valato hI patIjII, jo uThAvai musApo re / susa kara mana sudha syu, choDai sakala kalApo re // 2 // tA0 vali pradhAna ima vInave, suNi hindU patisAho re| deza gAma dUhavA nahIM, daMDa taNI nahiM cAho re / / 3 / / taa0|| rAjakumArI mAgA5 nahi, nahiM tumasyu dila khoTo re| nAka namaNi hama sukaro, dekhADo citrakoTo re // 4 // tA0 1 rANA 2 caleM le 3 piNa jau mela karai machai rehAM, tau uThAvI masApha 4 kilApha 5 paraNau 6 au tuma /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50] [padminI caritra caupaI / maiM apaNA kRta karma su, asura kule avatAro re / pUraba puNya pramANa su, tU hiMdUpati sAro re ||shaataa| jIva eka kAyA jUI, tU pUrava bhava mujha bhrAto re / hama tuma sU melo huo, baiThi karaI doya bAto re ||6||taa0|| harakha bahuta hamaku acha, bhojana padamaNI hAtho re / dIdAra padamaNI dekhiya, oraNa cAhai Atho re||nnaataa|| pAchai dillI kuM caleM, hama tuma hoya saneho re| taba rAvala' tiNasu kahai, jo navi jora kareho re ||AtAo|| to naciMta pAvadhAriiM, lasakara thor3o lei re| Arogo ANaMda suM, hama ghara prIti dharei re haataa|| sAhi bhaNI vAtA sahu, jAya kahai paradhAno re| susa sapati' nija vAha su, jhUThe mani sulatAno re // 10 // iloka-mukhaM padmadalAkAraM, vAcAcaMdana zItalaM / hRdayaM kartarI tulyaM, trividhaM dhUrta lakSaNam // 1 // rAghava maMtra' upAIyo, rAvala jhAlaNa kAlo re| chetaravA chala mADiyo, sAhi kIyo bahu sAjo re ||1shaataa0|| gharabhedU rAghava milyo, sAmidharama diyo cheho re| gharabhedU thI ghara rahai, khovai paNi ghara teho re ||12||taa ghara bhedai laMkA gaI rehA, rAvaNa khoyo rAja |su0 ghararau uMdira dohilaurehA, sugama avara mRgarAja // 13 // 1 pIche dillI kuca DherahoM 2 rANau 3 sabadi 4 dyai 5 kIdhaTha matraNau, raannaa|
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI] sulatAna kA cittaur3a praveza poli ughAr3I gaDha taNI, sarala sabhAvai rANo re / muMkyA teDaNa' maMtravI, vegha' padhAro sulatAno re // 14 // tIsa sahasa loha luvIyA, le paiTho sulatAno re| samacA sute saMcarathA, jANa paDi nahiM rANo re // 1 / / dekhavA kotika milyA tihA, naranArI jana vRdo re| piNa kiNahi jANyo nahiM, dilIpati ro chaMdo re // 16 // supta guptasya dambhasya, brahmApyaMtaM na gacchati / kauliko viSNu rUpeNa, rAjakanyA nisevate // 2 // kapaTa koI navI likhI sake, jo karI jANe koI re / 'lAlacaMda munIvara kahai, piNa bhAvI huI so hoI re||17|| AyA dIThA sAmaThA, Alima su asavAra / khuNasyo mana mAMhi kharo, rAvala jI tiNa vAra ||1|| bUlAyA AyA turata, sama kIyAha subhaTa / dala bAdala AI milyA, hiMdU mugalAM thaTa // 2 // dilIpati DhIlo huvo, pahuMce koI na pANa / acarija' AsaMgI na sake, bole ehavI vANa // 3 / / kAhe ku melo kaTaka, khoTo ma karo kheda / hu~ lar3avA Avyo nahIM, nahi chai ko chala bheda ||4|| 1 moTA 2 pAu dhAraTha 3 saba 4 sayanI kiye 5na ko upAya 6 Asaga sake na koi kiNa, Alama khelai dApa /
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52] [padminI caritra caupaI kotiga dekhI gaDha taNo, huM jAsyunija ThAma / valI rAvala jI ima kahai suNi dilIpati sAma // 1 // DhAla (8) 1 tiNa avasara vAjai tihA re DhaMDherA no Dhola e desI 2 mevAr3I darajaNI rI DhAla etalA ANyA sA bhaNI re, tIsa sahasa asvaar| viNa kAraNa vAnara jisA re, mAtA mugalla je iNavAra re // 1 // dhurata dila khoTA re, kAI re tu sAhiba moTA, vAcA cako re, Alima vAcI cUko / AkaNI / cUka kiyo to cUrasyu re, sekyA pApar3a jema re| pIsI nhAM palaka meM re, ATA meM siMdhava jema re ||2||dhu|' halakAraiH halakAM karI re, UTha subhaSTa apArI sAra mukheM tila tila kara re, ekeko eka hajAra ||3||dhu0|| gaDhagaMjana subhaTAM bhaNI re, tanaka hukama hai mujha / to cir3IyA jima pAkar3e re, e tIsa sahasa dala tuma re ||4dhu0|| Alimapati ima ciMtavai re, rAya suNoM aradAsa nija ghari AyA pAhuNA re, kaho kima kIje udAsa re // 5 dhu0|| sagate kema sattA karo re, kAya pacAro paann| / thor3A hI hove ghaNA re, lIjya meli mahamAna re||6||50|| 1 vadai 2 etai 3 halakAranAM heka nai re 4 ciDiyA~ rI pri| -
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI ] [53 rANA kA Atithya . hama jImavA AyA hutA re, nahiM lar3avAno kAja / 'ghaNo mAmalo kAya nahIM re, Aja subhakSa suhagA nAja re||7 jImatA jo ANo acho re, kharaca taNo mani khed|| kaho to phira pAchA phirA re, te bhAkho hama subheda re // 8 // bhaNai rAvala Alima bhaNI re, bhalai padhAryA sAhi / / cIjA volAvo vale re, jImavA nI sI paravAha re // 6 // ochA bola na bolII re, dila meM rAkhI yog| bola bola veUM hasyA re, hAtha deI tAli joga re||10|| mAMho mAhi mili gayA re, savala huo saMtoSa / doSa sahu dUre kiyA re, rAkhyo rAvala ro toSa re||1|| rAvala bhagati bhojana taNI re, sahaa karAI sajha / rUr3I vyaMjana rasavatI re, ArogaNa Alima kanja re||12|| padamaNi suprItama kahai re, kharI dharI mana khati / jiNa vidhaiMjasa rasa rahai re, bhojana dIjai tiNa bhaMti re // 13 // zrItama su padamaNi kahai re, hu nahiM parusuhAtha / mo sama dAsI mAharI re, te parusasyai dilInAtha // 14 // mAni vacana mahArAya jI re, siNagArI java dAsi / kAma taNI sevA jasI re, rUpe raMbhA guNa rAzi re // 1 // khAti karI khijamati kareM re, AsaNa baisaNa deha / sAkha tihu~ sAvatI karI re, ter3aI dilIpati teha re // 16 // 1 sAkhita sahu /
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54] [padminI caritra caupaI harakhita cita Avai hivare, dilIpati sulatAna / 'lAlacanda' munivara kahai re, suNayo hiva catura sujAna re||17|| dUhA UMcA amara vimANa sA, moTA maheMla aneka / gokha jharokhA jAliyA, dhola ti zuddha viveka // 1 // saraga mRtya pAtAla sava, sundara vana ArAma / cAtraka mora cakora vahu, citarIyA citrAma // 2 // kanaka thaMbha kalase karI, maMDita mohaNa geha / migamagi jyoti jaDAva kI, calakatI candarueha / / 3 / / raMgita maMDapa mAhi hiva, jAjima lAMbI jeha / vAru kara vIchAmaNA, mola ghaNA cha jeha // 4 // mokhamala moTA mola rA, paMca raga paTakUla / jarI kathIpA jugati su, sakhara vichAve sUla zA tarahadAraviNa maI Thavyo, siMhAsaNa tiNa' vAra / mANika motI lAla bahu, jar3IyA ratana apAra // 6 // tihAM AvI baiThA turata, savala sAtha susAhi / citaI mAnava loka me, ANI bhista allAha // 7 // bhojana satkAra DhAla (5) alavelyA nI paharI paTolI pAbhar3I re lAla, dAsI sundara dehaH mana mAnyA re eka AdhI AsaNa Thave re lAla, rUpa adhika guNa geha, mn0|| 1 sukhakAra / -
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI] [55 bhojana bhagati bhalI kara re lAla, suMdara rUpa acaMbha / mana0 dAsI padamaNi sArakhI re lAla, rUpai jANe raMbha / mana0 // 2 // sovana bhArI jala bharI re lAla, kanaka kacolA thAla / mana0 . le Avai bhAvai ghaNe re lAla, kAmaNi ati sukamAla / mana0 // 3 // nAnA vyaMjana nava navA re lAla, catura samAsyA cAkha / mana0 khATA mIThA caraparA re lAla, rUr3e svAda rAkhi / mana0 // 4 // AMvA nIMbU kAtalI re lAla, mAhi vUro meli| mana0 kUkaNIyA kelA taNI re lAla, kIjye ThelA Theli / mana0 // 5 // nIlI caulA nI phalI re lAla, kAkar3iyA kaaliNg| ma0 kAcara paravara TIDasI re lAla, TauMDorI ati caMga / m0||6|| mumavar3I peThAvar3I re lAla, khArAvar3I mana khaMti / mana0 Dabakavar3I dAdhAvar3I re lAla, vyaMjana nAnA bhNti| mana0 ||nnaa rAya DoDI rAjA danI re lAla valI khurasANI seva / mana / dADima dAkha sohAmaNA re lAla, kharabUjA syu Teva / mana0 // 8 // khAti samArayA khelarA re lAla, rAItA Imeli, mana0 gholavar3A kAjIvar3A re lAla, mATa bharayA cha Theli / mana0 // 6 // kArelI ne kAcarA re lAla, talI mUkI ghRta saMgi / mana0 pApar3a eraMDakAkar3I re lAla, sIrAvar3Iya sucaMga / mana0 // 10 // moTha maThara cUMlA phalI' re lAla, chamakAsyA dei vaghAra / mana0 / mula phUla phala pAnar3A re lAla, athANA sukhakAra / mana0 // 11 // 1 pAkhar3a phaira 2 ciNA 3 saMdhANA
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ padminI caritra caupaI suMdari parUsyA sAlaNAre lAla, hiva pakavAne hUMsa / mana0 / khArika nimajA khoparA re lAla, prIsatAM rUDI rusa mn0|12|| dAkha vidAma ciraMjIyA re lAla, mevA sagalI jAti / mn0| khAjA tAjA khAMDarA re lAla, ghevara bUro ghAti / mana0 / 13 // sakharA lADU sevIyA re lAla, motI manohara jAti' mana ghevara vaDalAM hesamI re lAla, pair3A kaMda bahubhAMti |mn0 // 14 // peMDA" DIDavANA taNA re lAla, pUr3I lApasI tera mn| muhama taNIa tilaMgaNI re lAla, jalecI bIkAnera / mn0||15|| pahuAvara dhanapura taNA re lAla, gupa cupa gaDha gvAlera / karaNasAhI lADU bhalA re lAla, vAru bIkAnera / / 16 / / vayAnai rAnIpanA re lAla, gudabar3A guNakhANa / ma0 gudavaDA pAyA taNA re lAla, AMvA rAyaNa ANa mana0] rustaka rA dANA bhalA re lAla, gudapAka sukha khANa mana01NA sIrA phINI sa~hAlIyA re lAla, sAvUnI sukhakAra / mana0 / indrasA nai dahIthaDA re lAla, ima pakavAna apAra |mn0 // 18 // rAyabhoga garar3A taNI re lAla, sAThI sakharI sAli mana0 . deva jIra parusai bhalA re lAla, dila mAne te daali| mn0|16|| mUMga moTha tUara taNI re lAla, rAtI dAla masUra |mn0 / ur3ada ciNA Upari ghaNAre lAla, surahA ghRta bharapUra mn0||20|| 1 rUpa 2 vAvaraha samI 3 kelA 4 rUpa 5 gaTTA 6 peMDA nAgapurIya 7 gupacupa gaDha gvAlera; jalebI su jIya
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI] [57 bhojana rI mugale bhalI re lAla, kIdhI bhAr3A jhADimana upari gaurasa AthaNI re lAla, parusai padamaNi maadd'|mn0 // 21 / / calU karI mUchaNa dIyAre lAla, lUga supArI pAna / mana0 / 'lAlacaMda' kahai sAbhalo re lAla, turaka kara ati tAna |mn||22|| dAsI ke saundarya para mugdha sulatAna ko rAghava cetana kA paminI dikhAnA dohA jyu jyudAsI nava navI, sajhi Avai siNagAra / dekhi dekhi cita camakIyo, Alima bhojana vAra // 1 // rUpa anUpama raMbhasama, uvA padamI kahai yAha / vAra vAra vihvala thako, pai Alima sAhi // 2 // eka nahIM ama ghara IsI, kaiMsA hama patisAhi / yAkai etI padamaNI, dekhata upajai dAha // 3 // vAra vAra jhavakho kisuM, rAghava bolai ema / e dAsI padamiNI taNI, Apa padhArai kema // 4 // cuMpa de ke dekho catura, vicalI ma karo vAta / sahasa doya sahelIyA, rahai saMga dina rAti // 5 // DhAla (6) hasalA ne gali cUgharamAlaki hasalau bhalau, e dezI vyAsa kahai suNi sAhibA, padamaNi no he sAco sahinANa ki| kAcI kaMcana velasI, nahiM rUpe he ehavI iMdrANi ki / / 1 / / "mavakai jANe vIjalI, aMdhArai he karatI ujAsaki / bhamara sadA ruNajhuNa karaI, mohyA parimala he navI chaMDe pAsa ki ||sundari bhnii|
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ padminI caritra caupaI te AvI na rahai chipI, je mohai he tribhuvana jana manna ki / suM0 khiNa virahau na khami sakai, jatane kari rAkhai rANau ratanna ki / su03r (rANo) rAta divasa pAse rahai, dhanya dekhe he ehano' AkAra ki| sAhi kahai suNi vyAsa jI, kiNa vidhasu he dekhai dIdAra ki / su0 // 4 // vyAsa kahai suNi sAhivA' ati U~co he padamaNi AvAsa ki| mujaro koI pAme nahiM, rAvala hI he lahai bhogavilAsa ki / su0 // 5 // kavitta lAkha dasa lahai paliMga soDi tIsa lakha suNIjeM gAla masarayA sahasa sahasa doya giMdaA bhaNIneM // tasa upari masor3i mola daha lakhe liidhii| agara kusama paTakUla sema kukama puTa diidhii|| alAvadI sulatAna suNi viraha vyathA khiNa navI khamaiM / padamaNi nAri siNagAri kari ratanasena sejhA ramaiM // 12 // DhAla tehIjaje dekhai padamiNi bhaNI, te gahilo he hove guNavaMta ki / suM0 mAna galai bahunAri nA, ima bAtAM he ve kari budhavaMta ki / su06. 1 e rati rUpa udAra ki 2 kari he ima hoi0 3 sAmijI 4 dopar3i
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI ] [ 56 iNa' avasari padamaNi kahai, sahIyAM dekhA he kehavo patisAhi ki / su| jAlI meM mukha ghAlI nai, gayagamaNI he dekhai mana ucchAha ki // 7 // sunA te dekhI vyAsaiM tiseM taba bole he dekho sulatAna ki su| ratana jaDita jAlI vicai, baiThI vAlA he guNavaMta sujAna ki / su0 // 8 // turata dekhI ne padamaNI, bolai Alama he nAgakumAriki / suu| bhadra ki nAthA rukamaNI, kinnara kina hoya apachara nAri ki rAha| su0|| vAha-vAha ve padamaNi aisI nahIM he indra ghari indrANi ki / suM0 yA kai aMgUThA sami nahIM, nArI he jagi mAMhi sujANa ki / su110|| dekhI Alima acarica thayo, nahiM ehavI nAri saMsAriki / su0 // 11 // kitI bAta yAkI kahoM, muma mana he mRga pADyo prema pAsa ki / su0|| murachita ho dharaNI paDayoM, vali muke he moTA nIsAsa ki su0 // 12 // vyAsa kahai suNi sAhivA, syaM khove he phokaTa nija sAkhi ki| aura buddhi ika aTakalA, tava lage he mana dhIraja deu rAkhi ki / su||3|| 1 tiNa 2 koI budhi - -
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ padminI caritra caupaI jo rAvala jima tima karI, pakar3Ije he to pahuMce mana' hU~sa ki| AlocI mana ApaNa, dhIraja dhari he mana pUgai hUMsa' ki ||su||14|| kesari candaNa kumakumA, chaMTIjye he kIjye raMga rola ki / su| vArU dIdha pahirAvaNI, haya gaya ratha he AbharaNa aneka ki / suM0 // 15 // bhagati jugati rANai bhalI, saMtojyA he sakala rAya rANa ki| suka lAlacaMda kahi sAbhalau, asa bolai he saiMmukhi sulatAna ki su||16|| vAha jhAli sulatAna kaheM, rAya suNo mahArAu / mahamAnI tuma bahuta kI, aba hama gar3ha dikhalAu // 1 // ratanasena sAthe huo, viSamI viSamI tthodd'| dekhAyo sulatAna ne, phiri-phiri gaDha cIttor3a // 2 // viSama ghATa bAko ghaNo, dekhyA chUTa garaba / khoTa nahIM kiNa vAta no, sAja sAtaro sarava ||3|| kInye koDi kalappanA, tohi na Avai hAtha / ima vicArI ApaNe, ima jape dillI nAtha // 4 // kAma kAja hama su kaho, baMdhava jIvana prANa / bahu bhagati tuma hama karI, aba sIkha' mAge sulatANa || ema kahI vagasaM vasata, Alama vAramvAra / kanaka ratana mANaka jaDita, AbhraNa zastra apAra ||6|| .. 1 prANaki 2 jImiyA dhAna 3 vidA dehu mahArANa
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI ] [61 Alima kahai UbhA raho, karayo mayA saDhIva / rAvala kahai Age calo, jyu sukha pAve jIva / / 6 / / Ima kahi gaDha bAraNe,' saMcarIyo mahArAva / khurasANI khoTe manai, dekheM dAva upAva | ___ rAghava cetana kI kumaMtraNA DhAla (7) rAga-mAru 1 paMthI eka saMdesaDo, 2 kapUra huvai ati Ujalore edesI vyAsa kaha nahiM ehavo re, ausara lahasye ora / kahasyo pachai na kahyo kiNe, the mati cuko ina Thora / / 1 / / sAhivajIthe mAnalyo mArI bAta, vali ehavI na pAyavI ghAta / suni sulatAna mana ciMtavai re, sAca kahai chai eha / avasara cUka gamADiyo, mola na lahIi tera / / 2 / / sA0 / hukama kIyo hallA karI re, vicalyo sAha vacanna / jUjhAre jAi jhAliyo re, kapaTai rANa ratanna / / 3 / / sAgA, rANA kI giraphtArI hama mahimAnI tuma karI re, ava tuma hama mehamAna / pezakazI padamaNI kIyA, hiveM chUTevo rAjAna ||4||saa0|| sAthe subhaTa hu~tA tike re, teha huA mati mNd| hikamati kAi na kelavI, rAya par3ayo bahu phada ||shaasaalaa veDI ghAlI vesANIyo re, rAha grahyo jima caMda / joro koI cAlIyo, siMha par3ayo jima phaMda saa0|| 1 vAhirai 2 himmati
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62] [padminI caritra caupAI gaDha Upari vArtA gaI re, halahaliyo hiMduAMna / gar3hapati mAlyo ApaNo jI, kIjye kehopAna ||nnaasaalaa gaDhanI poli jar3Ai naire, milyo kaTaka gaDha maahi| loka sahu kahai rAya jI, murikha akali sunAha sAnA kAI kIyo kapaTI taNoM re, asura tago vIsAsa / rAya grahyo hiva padamaNI ne, gaDhano karasI grAsa sA0| Aya vaiTho subhaTA vica re, vIrabhANa bar3a vIra / Aloce mila ekaThA jI, sUra subhaTa riNadhIra ||20||saakaa eka kaI gaDha me thakA re, sabalo karo sagrAma / eka kahai rUDo huvai re, rAti (divasa) vAheM kAma ||1zAsAgA dANo na mile jUjhatA jI, saMkaTa mAhiM sAmi / eka kahai nAyaka vinA jI, na rahe jUjhayA mAmi ||12||sAgA hataM jJAnaM kriyAhInaM, ajJAnaM ca hataM naraM / hataM nirnAyakaM sainyaM, abhAri striyo hataM // 1 // sabalA saM joro kIyA re, kArija na sara koy| kaheM eka maravo ache jI, jyu bhAva tyU hoya ||13||saa0|| mUA garaja na kA sarai jI, chala viNa na sarai kAja / 'lAlacanda' chala bala kIyA jI, avicala pAmai rAja // 14 // citaur3a durga meM zAhI dUta dvArA padminI kI mAMga . mili mili moTA matravI, sUra subhaTa rajapUta / iNa vidhi Aloce tisa, Ayo Alima dUta // 1 //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI] Alima' AyA dUta ve, bUlAyA dei mAna / Alima sAhi taNA vacana, te parakAsai paradhAna / / 2 / / AlimasAhi alAvadI, mUkyA karivA prIti / mAno jo e maMtraNo, to raMga vAdhai bahuprIti / / 3 / / DhAla ( 8 ) mevAr3I rAjA re cItroDI rAjA re, ehanImujha mAno vAtA re jima hove dhAtA re, vale ehavI re ghAtA dhAtA doharI re // 1 // sAhi padamaNi ter3e re, tuma rAjA chor3e re, vahu koDai kara tor3e ber3I lohanI re // 2 // gaDha koTa bhaMDArA re, dhana sovana tArA re, haya gevara sArA mANika javaharu re / / 3 / / avara nahiM mAge re, tuma deza na bhAga re, mAMge mana raMge padamaNI manaharu re||4|| mana mAhi vicAra re, bahu jUjha nivAra re, jo tuma desyo nArI sArI padamaNI re / / 5 / / to desyo rAjA re, dhana mAnai tAjA re, nahiM chUTaNa ilAjA bIjA tuma dhaNI re // 6 // jo vAteM sIdhI re, rANI navi dIdhI re, . to ho gaDha tor3eM nAkhuINa ghaDI re||7|| bhAje tuma desyAM re, bhAgI Traka' karesyA re tuma rAja haresyA tuma setI lar3I re // 8 // + tihA ne tedo mRki nai 2 bahumAna 3 tuma 4 alama 5 bhakabhUra
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ padminI caritra caupaI Ima bhAkhI cAlyA re, paradhAne pAlyA re, vAhe kari jhAlyA AlyA dhana vaha re||6|| hama sira tuma khole re, vIramANa ima bole re ___hama gaDha tuma olaiM rAya rANI sahU re / / 10 / / AlocI rAteM re, kahasyA parabhAta re, jAte rahavAtai sukha hama tuma sahI re // 11 // pAudhAreMu Derai re, Alima paMti herai re; visaTAlu cara' pAchA phira ima kahI re / / 12 // AlocaI ke. re, na huMtA je Derai2 re, AdhA le te. heDai syu hosI re / / 13 / / pathavicalita vIramANa Alima aDIlo re, kiNa hI pari DhIlo re, hove na raDhIlo turaka gayo guse re||14|| jo dIjya rANI re to na rahai pANI re, viNa dIdhe gaDha jANI hANi hovai parcha re // 1 // joreM jo lesI re, bahu vaMda karesI re, to kAi nava rahasI rajavaTa je ache re // 16 // A padamaNI dIjya re, ghara suta saMdhIje re, viNa dIdhA baMdhIje, chIne jana ghaNo re / / 17 / / koI volyo vANI re, e muMkI aDANI re, rANI dhara lIje rANo ApaNo re / / 18 // 1nara 2 neDai 3 vali
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwwww padminI caritra caupaI ] vIrabhANa vicArai re, mana vaira saMbhArai re, iNa sohAga utAtyo mujha mAtA taNo re // 16 // __ jo parahI dIjye re, sahijai chUTIjye re, kIjye na vilaMbha iNa vAteM ghaNo re // 20 // subhaTa samajhAvai re, e vAta suNAvai' re, sagalA sukha thAvai jau dIjai iNai re / / 21 / / kiNahI manamAnI re, bhalIya na jANI re, subhaTA ne na suhANI re viNa nAyaka na tANI vola kahyo kiNe re / / 22 / / yasminkule yatpuruSaH pradhAna. saeva yatne na hi rakSaNIya / / tasmina vinapTe sakalaM vinapTe nAnAbhi bhaMge harakAvahati // mana duramata' AvI re, sagalA mana bhAvI re, __ vIrabhANa sohAvI bhAvI je huve re / / 23 // sagalA hI vicArI re, parabhAtai nArI re, __ dIjyai niradhAra uThi Ima kahai re / / 24 / / suNi padamaNI socai re, nayaNe jala moce re, paradhAne pauce mana me khalabhalI re // 25 // subhaTAM sata hAsyo re, rAya vadhAsyo5 re, ama kAja vicAsyo bhava hAraNa valI re // 26 // 1 vaNAvai 2 duzrInI 3 samacAvI re 4 sohAvIjai sahI re 5 vaMdi padhAro re
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ 66] [padminI caritra caupii| padminI kA svAvalambana kiNa saraNe jAUM re, dIna bhASa suNAuM re, satahINa na thAuM mana kIjye kharo re|| 27 / / e subhaTa kujIhA re, sI kIjai IhA re mukha asura na pekharaM jIhA khaNDi marauM re // 28 // samajhI mana setI re, khatrI dharma khetI re, mana' dhIra dharetI jima etI satI re // 26 // sItA ne kutI re, dropadi bahu bhaMtI re, lahI sakaTa na sIla cUkI ratI re // 30 // sata sIla prabhAvai re, dukha nai maunAvai re, vahu ANaMda badhAvai, dina rayaNI garavai re||3|| hive sIla prabhAveM re, suNayo mana bhAva re, __ muni 'lAlacanda' gAva pAve sukha dhruve re / / 32 / / vIra gorA ke ghara padminI gamana goro rAvata tiNa gaDhe, vADhala tasa bhatrIja / - vala pUrA sUrA subhaTa, khatrI dharma (rAkha) tehIja ||1|| tajI sevA rAvala" taNI, kiNahI kuvola vizeSa / cAkara gayara thakA raheM, gAsa goTha taji rekha / / 2 / / --- 1 bahu 2 kaSTa na cUkau 'sana ekA ratI re 3 sata 4 bihu~, 5 zrI rAma nii|
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 7 padminI caritra caupaI] jehave te jAtA hutA, avara ja sevA karma / tehaveM gaDha roho huvau, rahiyA khatrIvaTa dharma // 3 // gAThi kharaca' khAtA rahai, abhimAnI var3a vIra / gaDha roho kima nIsarai, para dukha kATaNa dhIra // 4 // ehavA ne pUcha nahIM, nyAya huve to kem| paMDita nai Adara nahIM, mUrakha suvahu prema ||kssaa ___ DhAla (e) eka laharIle gorilAre-e dezI gaDha nI lAja vahai ghaNIre, goro vAdala rAure / te suNIyA moTA' guNI, buddhivaMta sUra sAhAure // 1 // gaDha nI lAja vahai re / aa|| cita suehavo ciMta re, cAli caDhI cakaDolo re| sAtha sahelI ne jhUlarai re, te gaI gorA nI polo re // 1 // gA baiTho dITho vAraNe, gorojI gAta gayado re| haraSita mani padamaNI hu1, e dUra karesI daMdo re // 3 // g0|| sAmo dhAyo ulahI, praNameM padamaNI pAyo re| mayA karI mo Uparai re, gorila bole mAya re ||4aag0|| Aja divasa dhanya mAharo re, AvI AlasuA meM gaMgo re| pavitra thayo ghara AgaNo, adhika pavitra mujha aMgo re ||shaag0|| kAja kaho kuNa AviyA, mAtAjI mujha AvAso re| taba valatI padamaNi kahai, avadhAro aradAso re // 6 // g0|| 1 garatha 2 kAtara 3 padamiNI / - -
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68] [ padminI caritra caupaI subhaTeM sIkha dIdhI sahu re, khoI khatrIvaTa lIko re / asurA ghari amaneM mokale, kumatIyA lAja kitIko re ||7||gaa sIkha dyo hiva mujha nai, AI chu iNa kAmo re / gyAna kisa mujha ne giNe, kahai gorA iNa gAmo re // 8 // 0 // kharaca na khAvAM kehano, koI na pUcha kAmo re| topiNa hiva ciMtA tajo, AyA jo iNa ThAmo re ||||g! alago bhaya asurA taNo, hao hiva mAta nicito re| jANyA subhaTa var3A jike, jiNa dIdho-eha kumato re ||10||g0|| vara maravo iNa vAta thI, rANI deI rAo re| chUTAvIjye ,ehavo, subhaTa na khela DAo re ||11||g0|| karasI te jIvI kisu, thApyo jiNa e thApo re| kara jor3I rANI kahai, iNa ghari eha alApo re // 12 // g|| khoyo rAya gaDha khovasI, iNa vuddhi sArU eho re| tiNa tujha huM saraNo takI, AI cha iNa geho re // 13 // ga0, siMha taNo syo syAlIi, kArija kare samAro re| gaja pAkhara gajasyucalai, bhIta nivAhai bhAro re ||14||g0|| e kArija tuma syu huvai, tU hija bIDo jhAli re| subhaTa bar3o tumAharore, doharI velA meM DhAli re ||1shaag0|| suNi mAtA subhaTA var3o, gAjaNa tho mujha bhrAto re / tasa suta vAdala tehane, piNa pUchIje vAto re ||16||g0|| 1 deha 2 itarai 3 hiva /
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI ] [66 gorA ke sAtha vAdala ke ghara jAnA veU cAlI AviyA, vAdala ne daravAro re| vinaya karI ne vAdale re, Aya kIdha juhAro re ||17||g0|| pUchai kArija paya namI, kaho AyA kiNa kAjo re / 'lAlacaMda' kahai' tasa akhIiM, jasa' mukha huvai lAjo re||18||g|| dUhA goro kahai vAdala suNo, padamaNi sATai raay| chUDAvIjya ehavo, subhaTe kIyo upAya // 1 // te Upari e padamaNI, AI ApA pAsi / syuM karivo sUdho mato, vegho kaho vimAsi // 2 // sarama chor3I baiThA subhaTa, Ape achA udAsi / chor3I dIdho rAyano, gAma goThi taji grAsa // 3 // lAjata chai nIcI diyAM, kula khatrI dharma sAra / DIle doya ApAM subhaTa, Alima kaTaka apAra // 4 // kiNa vidhi jIpIjai kilo, te bhAkho bhatrIja / tiNae AvI tuma kana, padamaNi ApehIja // 3 // DhAla (10) nAhaliyA na jAe gorI re vaNahaTai re, e dezI / rAga-mArU padamaNi bole vIrA vAdalAre, suNi morI aradAsa / hu~ saraNAgati AvI tAhara, sAbhali tujha jasavAsa ||1||pd0|| hiva AdhAra chai eka tuma taNo re, doharI velA dAkhi / sagati na have to sIkha dyo, rAkhi sake to rAkhi ||2||pd0|| - 1 tasu dAkhIya 2 jehanai 3 je 4 lAra 5 ekilo 6 tiNale Ayo tumha lagi
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70] [padminI caritra caupaI nahiMtara pAche mana jANyo karUMre, dekhucha tuma vATa / sIla na khaMDaM jIbhar3I khaMDasyure, kai nAkhu sira kATa 1||3||pdaa pacchima Ugai ravi pUrava thakI re, vAridhi cUkai ThIka / jalaNI jalu ke jala me paDure, piNa nahu lopu lIka ||4||padA eka vAra Agai pAchai sahI re, iNa bhava maravo hoya / to syukalaM hiva jIva nai re, eka bhava me huvai doya ||shaapd| jau udayAgata Avai ApaNai, pUrava kRta puNya pApa / viNa bhogaviyA te navi chaTiyai, karatA kor3i kalApa // 50 // kiNa jANyo tho ehavA kaSTa meM re, par3asI ratana' paDUra / piNa ehavI bhAvI vaNI re, jehavo karma aMkUra // 7 // 10 // siMhala deza kihAM dariyA parai re, kihA mevAr3a sudeza / kihAM siMghala vIrArI vaiMnaDI re, kihA mahArANa nareza Ir koika pUrava bhava saMbaMdhasure, Ai milyo saMjoga / bhavitavyatA rai joga milai isyo re, vaNiyo ema viyoga / / 6 / / piNa mana mAhi hivai jANu achure, koika puNya pramANa / badhava jI tuma subheSTo huo re, to bhaya bhAgo sulatAna / / 10 / / mAta pitA the baMdhava mAharA re, hive tuma sagalI lAja / sIla prabhAva muma AsIsa thI re, jaita karo mahArAja ||1shaapnaa avicala nAma nava khaMDe karI re, bhAjo ari bhaDavAya / rAkho padamaNi ratana' chuDAi ne re, thaMbho gaDha jasavAya // 12 // 1, 2, rANa 3 thaau|
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI ] [71 jaita thAyajyo ripu jIpineM re, pUro sujana jgiis| vAdala vIrA e mujha vInatI re, jIvo kor3i varIsa / / 13 / / 10 / / sAhasi karatA mana vaMchita sarai re, varadAyaka sura hoya / e kAcI kAyA thira navi rahai re, jaga meM thira jasa soya // 14 // ima satI vacane preriyo re, mana thayo meru samAna / lAlacaMda' kahai' caDhatI kalA re, sAmIdharma guNa jANa // 1 // bAdala dvArA rANAko mukta karAne kI pratijJA suNi vAtA mana ullasI, boleM vAdala vIra / kehari jima bADaki ne, atulI bala riNadhIra // 1 // bAbA suNi vAdala kaheM, soI raho subhaTa / to bhatrIja huM tAharo, khalAM karutilavaTTa / / 2 / / ekaNa pAse ekalo, ekaNi sAhi kaTaka / vAvA to hu~ bAdalo, mAri karuM dahavaTTa // 3 // mAta padhAro nija mahala, pavitra thayo mujha geha / cita meM ciMtA matI karo, jera karU sava jeha // 4 // pAva dharUM patisAha ne, choDAvU zrI rAjAna' / jo vAse jagadIsa chai, to karasyuvacana pramANa // 5 // DhAla (11) madhukara no kAma ghaNA zrI rAma nA, kIdhA zrI haNamaMta rAvata / timahaM zrI rAvala taNA, karasyu kAma anaMta rAvata / 11 1 munivara 2 khalakhaTTa 3 jojyo 4 rANa /
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72] [ padminI caritra caupaI - - - vIDo jhAlyo vAdalaI, Apa bhujAvala jora rAvata / mUkau manadharI khalabhalI, dyo novati sira Thaura rAvata ||2|| sAmidharama supasAuleM, naI tumha sata pasAya raavt|| paradala ne bhAjI karI, le Avo mahArAya rAvata ||3||vii0|| jiNa tuma suima dAkhiyo, jAvo asurA geha rAvata / jIbha jalo' tiNa manuSya rI, khatrIvaTa nhAkhI kheha rAvata // 4 // viruda vakhANI padamaNI, sira para lUNa utAri rAvata / sUra subhaTa' sira seharo, tU amalImANa saMsAri rAvata ||5||bii0 goro jI suNi volar3A, mana tana harakhita doya rAvata / sura hove asurA milyA, kAyare kAyara hoya rAvata ||6||vii0|| mana naciMta tume karo, mahala padhArau mAya rAvata / bAdala bola na pAlaTai, jo kali uthala thAya rAvata ||nnaabii0|| sUrija Ugai pacchime, mUkai samuda marayAda rAvata / dhruva cale piNa na calai, sApuripA rA sAda rAvata / bAdala kI mAtA ke moha vacana mahala padhAryA padamiNi, tehavai vAdala mAya rAvata / sagalI vAta suNI karI, pAsai UbhI Aya rAvata ||6||vii0|| naiNa jharai mana dukha karaI, mukha sUkai nIsAsa rAvata / vino karI suta vIna, kima dIso mAta udAsa rAvata / / 10 / / mo jIvaMtA mAtajI, ciMtA sI tuma citta rAvata / kAya tUM AmaNadUmaNI, kaho mujha syutharI prIta rAvata / / 11 / / 1 blo|
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI] / 73 pUta suNo mAtA kahai, sagate syo jaMjAla raavt| kAya mADyo kiNa rai valai, e ghara jANI khyAla rAvata // 12 // pUThai syu dekho ghaNo, Age pAche tuma eka rAvata / tU mujha AdhA lAkar3I, tu kula thabhaNa Teka rAvata ||13||vii| jIva jar3I tumAhare, tU mujha prANaAdhAra rAvata / to viNa veTA mAhara, sUno e saMsAra rAvata ||14||vii0|| hiva ta jUjhaNa Umahyo, poti samAhI kAla rAvata / dAMta achai tujha dUdharA, ajI achai tuvAla rAvata ||1shaavii0|| tuma ne lAja na koI caDhe, gaDha me subhaTa aneka rAvata / prAsa na koI bhogavA, rAya taNo suviveka rAvata ||16||bii0|| kadI kIdhA jANo kisA, veTA teM saMgrAma rAvata / labdhodaya' kahai bahu parai, mAya samajhAvai Ama rAvata // 17 // dUhA riNavaTa rIta jANe nahIM, vici vici bole em| kima aNajANyo kIjie, kArija anar3a ni tema // 1 // ajI na sAdhI ghara gharaNi, kahatA Avai lAja / atI ucchaka utAvalo, rakhai vigAr3e kAja // 2 // kIdhA kade na Aja lagi, eka triNA thI doya / bAlaka beTA vAdalA, kilo kisI pari hoya // 3 // 1 lAlavada 2 vaji vaji bole bAla 3 puta niTola / -
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 ] [ padminI caritra caupaI vAdala kA mAM ko pratyuttara tava hasI vAdala vInava, huM kita bAlo mAya / pUchu tujha ne paya namI, te mujha ne samajhAya // 4 // poTu hive na pAlaNe, phiri' phiri na cakhudhAya / ADo karato Agale, dhAna na mAgu mAya || DhAla (12) zreNika mana acarija thayo, e dezI vAdala iNa pari vInamaiM, mAta nahIM hu~ bAlo re riNavaTa Alima sAha su, joi karU Dhaka cAlo re ||shaavaa0|| thApI nai valI uthapu, rAya rANA sulatAno re| to sukAraja e huvai, kAya mana me Dara ANo re ||2||paa0|| nAnhai kisanai nAthiyo, vAsiga nAga vaDero re| nAsa karaI ravi nAnhar3o, aMdhakAra bahutero re ||3||vaa|| bAlUDo keharI vaco, bhAje gaivara thATo re| to hu~ thAro chAvar3o, ripu nhAkhu dahavATo re ||4||vaa0|| mati jANo the mAta jI, kula meM lAja lagAUM re / gaMjaNa chAvo gAjato, Aja karI ne AUre ||shaavaa0|| jo pAchA paga cAtaruto jANo mati rajapUto re / kAyara vANI kima kahaiM, dekho suta karatUto re ||6||vaa0|| sUra vacana rajapUta nA, cita me ciMtA vyApI re| mana mAhI bahu khalabhalI, sIkha na tAsa samApI reNAvAlA 1 dhUr3i na cUdhu thAi 2 thAna 3 suni putra nau /
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI] [75 vAdala kI patnI kA prayAsa bahuA nai Ai kahai, mAharo vacana ja mAno re| the samajhAvo jAya ne, jo kyuhI neha pIchANI re ||8||vaa0|| sola zRMgAra sami karI, sukalINI suvilAso re| jANe jhatrakI vIjalI, AvI prIu nai pAso re haavaa|| rUpaha raMbhA sArikhI, mRganayaNI gaja geli re| kaMcanavaraNI kAminI, sAcI mohana veli re ||10||vaagaa vinaya vacana kari vInavai, hasata vadana hitakAro re / sAhiva vInati sAMbhalo, tana mana prANa AdhAro re ||12||vaa sAtha sabala patisAha no, mugala mahA duradaMto re / ekAkI iNa pari kaho, kima pUjIje' kaMto re ||12shaavaagaa kaheM vAdala suNa kAmanI, joi karU~ je jaMgo re| vana ghaNo nAno huvaI, toDai giri uttaMgo re ||13||vaa0|| vAta karaMtAM sohilI, piNa dohalI riNa velA re| sAmI ehavai maMtraNai, kAya karo jana helAM re ||14||vaannaa sUra paNe vAdala kahai, syAnai bhaya dekhAvo re| teha nAhiM huM vAdalo, hiva dyu heTho dAvo re ||1shaavaa|| bolaI moTA bola, nizcaI niravAhai nhiiN| tiNa mANasa rau mola, koDI kApar3iyo kahai // 1 // golA nAli vahai ghaNA, haya gaya ratha bhar3a jhUma re / ghora aMdhAra riNa rajakarI, sUrija soi na sUjha re ||16||vaa!! 1 phuNciiji|
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ padminI caritra caupaI mugala mahAbhar3a sAhasI, makai doya doya vANo re| 'lAlacaMda' patisAha syu, pUje keho kima pANo re ||17||vaa0 dUhA zastra grahI moTA subhaTa, daya caukI dizi cyAra / sAhi sabala pati ekalo, bhalo na eha vicAra // 1 // tava vAdala hasi ne kahyo, kahI kisI the vAta / rAvala choDAvU ratana, to gAjana mujha tAta // 2 // huM gaMju haya gaya subhaTa, bhAji karu bhakabhUra / satAvIsa lakha dala sahita, sAhi karUMcakacUra // 3 // nAri kahai' raho rAvalo, kiso jaNAvo pANa / ajIsa nArI ApaNI, sAdhi na huve sujANa // 4 // nArI sunhAThA phiro, miTI na bAlI lAja / to kaho kasI pari jUjhasyo, karasyau keho kAja // 5 // dRr3hapratijJa vIra bAdala ko strI dvArA sIkha DhAla (13) nadI yanunA ke tora uDai do pakhoyA --e dezItau valato bAdala kahai suNa kaamnii| tiNa dina AvIsa seja tumAre jAmanI // 1 // jIpI AuM jiNa dina vairI hu~ etalA / choDAvU zrI rANa ki loha' karI ke bhalA // 2 // 1 kahara huvI var3I 2 sIdhI nahIM 3 lA kari bhali mlaa|
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI ] [77 to dasa mAsa na jhAlyo bhAra mujha mAta jii| te bhAkhIjye vAta karutiNa me kajI // 3 // sUrAtana mana dekhI nArI tava ima khai| __ bhalo bhalo bharatAra sumana me gaha gahai // 4 // hama hai tumArI dAsa ki paga kI paanhii| niravAIjo vAta jetI mukha syu kahI ||shaa mati kiNahI vAtai Dhahi jAhu ki lAjavau / vaMza badhAnau zobha viruda vahu chAjavau / / 6 / / ghAlaiyo ne ghAva ghaNo sAhasa krii|| khesavayoM riNa kheta khaDaga haNI lasakarI ||nnaa hoya chachohA loha ghaNA the vaavyo| __ hala karayo hathavAha arI dula gaahyo||8|| yo mati pAchA pAva maraNa bhaya' mati gnno| jIvaNa thI iNi vAta sujasa kAi dyo ghaNo / / 6 / / bhir3atA bhAjai jeha marai nihacai krii| kAni suNauM ehavAta marulAjai kharI // 10 // subhaTA mAhiM sobha ghaNI the khATayo / nava khaMDe karI nAma arI dala dATayo / / 11 / / subhaTa kahAvai nAma sahU hI saarikho| paNa riNa mAhi tAsa lahijya pArakho // 12 // 1jau /
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78] [padminI caritra caupaI tima karayo jima huM mana mAMhiM gahagahU~ / chala bala karayo kAma ghaNo kAsu kahU~ / / 13 / / jIvana maraNe sAtha tumAro maI kiyo| hiva karayo hathavAha karI karaDo hIyo / / 14 / / bhUkhA ghara nI nAra pUchI' kumato kahai / tiNa sagale saMsAri vahuta apajasa lahai / / 15 / / uttama rAjakumAra sadA sumatau diyai dhIraja kulavaTa rIti rahai jaga jasa thiyai // 16 // hiva sAcI mujha nAra jiNaM sumato khyo| nija kula rAkhaNa rIta hivai mana gahagahayo / / 16 / / subhaTa taNo siNagAra karAyo naarii| baMdhAyA hathiyAra bhalA nija kari lII / / 17 / / nija mAtA rA caraNa namI cita hrkhiiyo| hoya ghor3e asavAra gaurila ghara sarakIyo // 18 // karI juhAra kahi rAja raho tA lagai ghrai| jAya AuM eka vAra kaTaka patisAha re // 16 kahai goro mujha vAta suNo tuma vaadlaa| tuma jAo mujha chADa radai kima mujha kalA ||21|| kAkAjI mana mAhi na tuma ciMtA kro| riNavaTa eko sAtha husI ApA kharo // 22 // 1 pUThI kumatai 2 sjaao|
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6 padminI caritra caupaI ] kaula karu chu dakSiNa hAtha deI krii| hu~ jAU chu cAsa bhAsa dekhaNa karI // 23 // mevADI subhaToM kI sabhA meM bAdala le Adeza gaurA rAvata tnno| subhaTa milyA tihA jAya sAhasa mana me ghaNo // 24 // dekhi sabhA sagalI manamaiM vismaya thii| Avai nahiM daravAra kade kyoM AvaI / / 2 / / suNijyai gAjana naMdaNa sUra mahAvalI, sahI vicArI vAta koika riNa rI ralI // 2 // jeThA rAjakumAra subhaTa sahU evaDA / dhasi Ayo tiNa ThAma (subhaTa) sahu huo khar3A // 27 // de AsaNa sanamAna prIyojana pUcha hii| AyA vADhala rAja kaho te kima sahI // 28 // AlocI sI bAta vAdala vihasI khai| jiNa thI thI subhaTA lAja rAja kusale rahe // 26 // AlocI nija vAta mADI nai sahu khii| rANI deI rAya chuDAvaNa rI sahI // 30 // Alocyo Aloca amhAro e ach| kIjye teha vicAra kaho je tuma pache / / 3 / / bAdala vole vAra kIyo e mtrnno| piNa ika mAharI vAta suNi AlocaNo // 32 //
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82] [ padminI caritra caupaI pahilI mati OMdhI karI, Alama teDyo mAhi re bhaaii| teDyo to mAraNa taNo, kIdhau dAva su nAhi re bhAI Ao) jahara kahara mugala milyA, gaDha me tIsa hajAra re bhaaii| chala vala kari navi chetatyA, tau syo soca hivAra re bhAI // 10 // lasakara mAhi jAi na, le Ava chuvAta re bhaaii| ima kahi nai azvaM canyo, sAhasa eka saMghAta re bhAI ||1||aaoll UtarIyo gaDha poli thI, nilavaTa nipaTa sanUra re bhaaii| aeNgai AUdha ati bhalA, pratapai teja paDUra re bhAI ||12||aa0|| ekalamala azve caDhyo, abhinava indra kumAra re bhaaii| Alima dekhI Avato, pUchAyo tiNa vAra re bhAI ||13||aa0|| sIha na jovai caMdavala na jovai ghara riddhi / ekalar3au bahuA bhir3A jyA sAhasa tyA siddhi // pUchyA thI vAdala kahai, meli karaNa rai meli re bhAI / jAi kahau hu~ Aviyau, padamiNi tuma nai geli re bhaaii|14|aa0 tuma upagAra karu var3o, mAne jo mujha bAta re bhaaii| sevaka AvI ima kahai, harakhyo Alima gAta re bhAI ||1||aa| teDAyo Adari karI, dITho ati balavata re bhaaii| baisANyo de vaisaNo, mAna lahai guNavaMta re bhAI ||1|aa0| hasA jahA~ jahA~ jAta hai, tahA~ tahA~ mAna lahata / kaggA bagga kagga vaga, kaga vaga kahA lahaMta // 1 agni /
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI ] [83 vuddhivaMta bAdala rAi ne, pUcha zrI patisAhi re bhaaii| salAma karI baiTho tisai, Alima hUo ucchAhi re bhaaii|17aa0 'lAlacanda' kahai vudhi thakI, dohaga dUra pulAi re bhAI |11aa0| dUhA nAma tumArA kyA kaho, kisakA hai tU pUta / kyA mahInA rojagAra kyA, kisakA hai rajapUta // 1 // kiNa bhejyA kiNa kAma kaM, AyA hai hama pAsa / tava valato bAdala kahai, vuddhivaMta hIiM' vimAsa // 2 // bolI jANai avasarai, mANasa kahIi teha / bAdala iNa pari volIyau, jima vadhIyo Alama neha / / 3 / / vala thI budha adhikI kahI, jau Upajai tatakAla / vAnara vAgha viNAsiyo, ekalar3ai sIyAla // 4 // nAma ThAma kahi vIna- subhaTa caDhyA abhimAna / tiNa muMkiyo chAnoM manai', padamaNIyeM paradhAna // // DhAla (15)-saimukha huna saku~ kahI ADI Avai lAja jiNa dina thI tuma dekhIyA jimavA mausari sAha / tiNa dina thI padamiNi mana siu tumha mAMho re // 1 // suNa Alima dhnnii| viraha vithA na khamAyo re, vAta kisI ghaNI |aaknnii|| te dhani nArI nArI jANIiMjehanii e bhrtaar| iNa thI rUpa avadhi acha, kAma taNo avatAro re ||2||su0 1 manai 2 pdmnii| - -
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80] [padminI caritra caupaI. sagate su bhaTa saMgrAma karai mana ghghii| piNa navi mUka mANa vAta meM saMgrahI // 33 // mAna vinA nara kaNa viNa kukasa jehvo| 'lAlacaMda' nara Teka na' chaMDai tehavo // 34 // kavitta agIkRta anusarai hoi sApurisa ju sAcA, aMgIkRta anusarai hoi kula jAtai jAcA / aMgIkRta Izvarai jahara pIdhau dukha haMtai , vAridha vAr3ava aggi vahe pANI sosaMtai / kAchivau kaMdha bahu dhAvahI, ajahu bhAra evar3a sahai / muni lAla vayaNa Adari jake, so sajjana vahu jasa lahai // 1 // dUhA kAyA mAyA kAramI, jAta na lAgaI vAra / sUrapaNe kAyarapaNe, maraNo chai eka vAra // 1 // tau DhADhA hui kima marau, marau tau maraNa samAri pata jAsyai padamaNi dIyA, amacau eha vicAri // 2 // rAya lIi rANI dIiM, jANyA yadi jUjhAra / mastaka kesa na ko rahai, apakIrati saMsAra // 3 / / nAka mu kijo UbarayA, keho jIvana svAda / deza videza chADo paDo, tajIi kima kula marajAda // 4 // 1 vAta nivAii 2 koI maraNa na TAlaNahAra 3 chA~To maru ima rahai
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI] [81 vIrabhANa valatau kahai, bolyaMI ghaNe parANa / vAdala vAta bhalI kahau, piNa samajhA nahIM tilamAna // 5 // bAdala vAta bhalI kaho, anena samajhA modd| rakhe rANI rAjA lIyo, to pati rAkho citor3a // 6 // DhAla 14 mhArI sugaNa sanehI atamA, e dezI Alimapati alAvadI, Izvara no avatAra re bhAI / mugala mahAbhar3a jehane, lAkha satAvIsa lAra re bhAI ||1||aa0|| eka hukama karatA thakA, uThe eka hajAra re bhAI / sagale thoke sAvato, pahuMcIje kima pAra re bhAI ||2||aa0|| kalai kalai padamaNI rAkhasu, rAya chaMDI hajUra re bhaai| patisAha prati lopI ne, dhUka aMdha nita ghUra re bhAI ||3||aa0|| kahi bAdala suNa ku varajI, syau ApA e soca re bhaaii| kAi Alocai keharI, mAratA madamoca re bhAI ||4||aa0|| ima karatA jo ko marai, tau jagi kIrati hoI re bhaaii| kanyA sATai pAmatA, su hagI kIrita soI re bhaare||shaaaa0|| kumara kahai iNa bAta rI, kIjya DhIla na kAI re bhaaii| soI arajUna jANIi', je vegho vAle gAya re bhAI ||6||aa0|| rahai padamaNI ApaNai, naI vali chUTaIrANa re bhAI / iNa bAtai kuNa nahiM huvai, suprasana manahi sujANa re bhAI // 1 // vAdala kahai sahU bhalo, hui AvIsIi tuma nAma re bhAi / karajyo vAsai kumara jI, sabalo Upara sAmi re bhAI ||aa0|| 1 samajhii, ji koi 2 bolai
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84] [padminI caritra caupaI rAti divasa jharatI raheM, mUkeM mukhi nIsAsa / nayaNe nIjharaNA jhareM, nArI adhika udAso re ||3||sunaa jiNa dina thI the vIchArA, nayaNe neha lagAya / sukha jANai yama sArikho, bhuvana bhAThI sama thAyo re // 40 // taruNApau visa sau lagai, sola zRMgAra aNgaar| agani jhAli sama cAdalau, jAlaNa vAlaNa hAro re ||su0|| bhUSaNa jANi bhujaMga sA, caukI cAka samAna / vIcha sama e vichIyA, sijyA agani samAno re ||6|sugaa. vAra jeha vichAvaNA, tIkhA barachA jANi / par3adau teha pahADa sau, aGgaNa Avai khANo re ||nnaasu0|| deha gaI saba sUki nai, nayane nIMda harAma / / rAti divasa raTatI raheM, sAhiba jI tuma nAmo re ||8||sugaa bhUkha pyAsa lAge nahIM, cintA vyApI deha / kIdhI kA tumha mohinI, nivar3a lagAyo neho re ||6||su0|| mAsa lohI nAmai rahyau, chAtI par3iyaDa cheka / dukkha dusaha kima kari sahai, tumha viraha suviveko re ||1||su0|| palaka giNe eka mAsa sau, ghar3Iya giNe chammAsa / varasa samAna dina nai giNai, ima viraha pIDai tAsa re |11|su0|| tumhasuM lAgau nehalau, jANa majIThau raag| paTTakUla phATeM thakeM, raheM trAgA sa~ lAgo re ||12||su|| ta jIvana tU AtamA, gata mati prANa AdhAra / sAseM sAseM saMbharai, padamiNi vAra hajAra re ||13||su0||
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI ] [ 85 mukha kari kima kahatai vaNe, je tumha setI raag| te mana jANe tehano, lAgo jiNa vidhi lAga re ||14||su0|| vigati lahai virahA taNI, virahI mANasa teha / 'lAlacanda' kahai movatai, kahiyai na jAvai teha re ||1shaasu0|| dUhA cIThI dIdhI cUpasyuM, vAcI dekheM sAhi / samAcAra vigate sahita, sagalA hI iNa mAhi / / 1 / / vaita hajAra daravadila mera sajiiriyA ru cihu~ namasu vui kunam Adila kevada rada hajAra // 1 // tana rAra vAva sAjim raMga hAjitAra tAra dIgara, sarojarne steva juja vAra yora yAra // 2 // mai mana dIno tohi, jA dina to darasana bhyo| ava etI vInati mohi, prema lAja tuma niravahA~ / / 2 / / mai mana dIno tohi, sakai to UDi nivAhIyaM / nAtari kahoi mohi, hu~ mani varaja ApaNau / / 3 / / nisi vAsara ATha pahara, chiNa nahiM visaru tohi / jihi jihi naina pasArahu~, tihi tihi dekhaM tohi / / 4 / / ATha pahora cosaThi ghaDI, javahI na dekhu tuma / na jANu taiM kyA kIyA, prANapIyAre mujha / / / / dovaitA dUhA sahita, cIThI eka upAya / vAdala dIdhI sAhine, akali thakI upajAya // 6 // bale kahai Alima taNA, yadi AyA paradhAna / subhaTA maraNo Agamyo, piNa na taje abhimAna ||nnaa
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ [padminI caritra caupaI vIrabhANa rAjA sahita, subhaTA ne samajhAya / jyujyukAna DherAI nai, huM Ayo tuma pAya // 8 // rANI mUMkyo mo bhaNI, ghaNI vInatI kIdha / hiva huM jANu tuma taNI, hosI manoratha siddhi // // DhAla (16)-vadaNA kara vAravAra-e-dezI-prAhuNArI vAlesara ho valI parabhAteM bAta, kahasyu Ai hosI jiisiijii|| dilIsara ho vAcI cIThI bAta, sIkha karAM jAvA ghare jI // 1 // jotI hosI vATa, viraha vyathA pIDI thakI jI dina jAya TAluucApTa, tuma sadeza sUdhA karI jI // 2 // iNa pari sAbhalI vola, padamaNi premai vAdhiyo jii| Alima mana jhakajhola, kIdho vAdala vAya karajI // 3 // mUMkai mukha nIsAsa, cIThI vAcai cUpasyu' jii| Alima mana mRgapAza, padamaNi kAgada pAThaiyo jI // 4 // nayaNA re nIra pravAha, viraha agani vyApI ghaNI jIvA e aciraja mana mAhi, bhabhakai adhikI bhIjatA jI ||vaa0||5|| hRdaya samudra athAha, mAhI virahAnala dahai jI |v|| nayana vIjali rai nAha, bUThai nyAya na trIsamai jIvAlA ghala ghaTa halIyo re jAya, prema suNI padamaNi taNau jI |vaa0 mukha sukAgala lAya, vAra vAra cumbana karai jI ||vaa0||7|| khUba likhyA iNa mAhi, saMdezA sAcA sahu jii| dilIsara ho uThe karAhi, kAma taNe bANai haNyo jI // 8 // 1 prIta tuuN|
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI] [87 ahi sama Alima sAhi, sAhi na sakato ko sahI jii| padamaNi maMtra calAi, vAdala gArUr3a vasi kIyojI // 6 // pAhuNau tU hama Aja, kahu~ te mahimAnI karA jIvA sagalI tumha naI lAja, vAdala rAja hamA taNI jI ||vaa||10|| subhaTAM sahu samajhAya, sAhi kahai vAdala suNo jii| sagalI' tuma ne lAja, thApayo ehija mato jI // 11 // karatAM tuma upAya, jo kima hI kari padamaNI jI / hAtha caDhaM hama Aya, to dekhe kasI karu jI // 12 // ima kahi haya gaya sAra, lAkha sonaiyA rokar3A jii| vAru vale2 sirapAva, vakasa kIyA vAdala bhaNI jI // 13 / / ruko dyu tuma hAtha, prIta vacana mAhi likhaM jii| jAi par3heM para hAtha, Alima ima vacane nahIM jI // 14 // tuma viraha kI vAta, vacane kari kahisyu ghaNI jii| ciThI Ava na ghAta, koI jANe bhAjai mato jI // 1 / / mahira karI hiva mohi, vIdA karo vegho ghaNo jii| Alima sAthe hoya, poli lage pahuMcAvIyo jI // 16 / / dhana leDa Ayo dekhi, harakhyo mAtA no hIyo jii| vaMchita phala vizepa, "lAlacaMda" dharame sahIjI // 17 // khuzI huI nArI kharI, dhana divasa nija jANi / gorojI mana harakhIyo, karasI kAma pramANa // 1 // ___ 1 dUdha na DAMga dikhAya, 2 vastra apAra 3 ilama vaca nahIM jI 4 pahu~to kIyo jI, 5 goropiNa mana grjiiyo|
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88] [ padminI caritra caupaI padamaNI piNa mana gahagahI, e melavasI bharatAra / subhaTa sahU mana saMkIyA, ai ai buddhi bhaMDAra // 2 // sagata chipAI navi chipai, sahajaiM pragaTai teha / gAMThar3i iM joi vAdhii, tauhI agani dahehi // 3 // jai ghaTa vidhanA guNa dIpai, nidai mani matimanda / jau kuDe kari DhAkIyai, tau chipyo rahata kata caMda // 4 // eNa samai AyA tihAM, jihA baiThA rAya rANa / mAMDyo ehavau maMtraNo, bAdala buddhi pramANa // 5 // DhAla (17)-sAdhajI bhaleM padhAryA Aja e-dezI sovana kalaza suhAmaNAjI, karI jarI rmjhol| sahasa doya sAvata karo jI, citra racita cakaDola // 1 // kumarajI mAno e mujha vAta, jima kAraja Avai dhAta |kuaa0 tiNa mAhi doya doya bhalA jI, je salaha' paharI juvAna / zastra ghaNe kari sAvatA jI, vaisANo balavAna // 20 // padamaNi rI vica pAlakhI jI, sakhara kareM sinngaar| DhAko padamiNI vastra syujI, bhamara karai gujAra ||3||ku0|| goro jI vaisANayo jI, padamaNi jI re ThAma / pAlakhIyA sakhIyAMtaNI jI, subhaTa karo vizrAma ||4|ku0|| lAro lAra lagAvayo jI, cheTi ma rAkho kAya / kelavaNI karayo isI jI, jima bAhira na dIkhAya ||shaaku0|| 1 josaNa 2 lakhAya /
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI ] [86 gaDha thI mADa senA lageM jI, karayo hArA Dora / vAra ghaNI vilaMbayo jI, jatana kareyo jora vaaku0|| pAtisAha pAseM jAIiMjI, huM karasyu je vAta / rAvala jI choDAyasyAM jI, pAche karesyA ghAta ||nnaaku0|| bhalo bhalo subhaTe kahyo jI, thApyo ehaja thApa / ima Aloca AlocatA jI, prAta huo gata pApa ||8||ku0|| subhaTa sahu samajhAya ne jI, caDhIyo vAdala vIra / tima hija pahuMto lasakare jI, dharato tana mana dhIra ||ku0|| karI tasalIma Ubho rahyo jI, harakhyo Alima sAhi / pUche vAta kaho kisI jI, kAma kIyo ke nAhi ||10||ku0|| vahuta nivAja tujha' kukarajI, vAdala volyo sAca / sire caDhe kArija sahU jI, sAcI vAdala vAca ||11||ku0|| subhaTA ne samajhAya ne jI, nAkai AI nITha / padamaNI nI ANI achai jI, pAlakhIyA gaDha pITha ||12||ku0|| subhaTa sahu mili vinatI jI, kIdhI chai suNi sAmi / jokha padamaNI rI karo jI, to rAkho hama mAma ||13||ku0|| pesa karA jo padamaNI jI, tuma' upajai vIsAsa / viNa vIsAsa kisI para jI, kai sahu ne raMga rAsa ||14||ku0|| kahi Alima kaisI para jI, tuma vIsAsau mana / 'lAlacaMda' kahai sAbhalo jI, vAdala kaheja vacana ||15||ku0|| 1 vadau 2 avicala 3 jo /
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10] [padminI caritra caupaI dUhA mana mAhi sake subhaTa, padamaNi dIdhI rAya / jo chUTe nahiM to rakhe, donyu svAratha jAya // 1 // tiNa hete lasakara tume, vidA karAvo sAhi / sahasa paMca' rAkho nakheM jo Dara ANo mana mAhi / isa suni kahai ucchaka thako, kAma gahelo sAha / kaho kuNa the hama DaraI, hama sU jagata DarAya ||3|| catura kihA tU cAtaryo, vaka ju aisI vAta / hama suDarai jo sura asura, mAnava kehI mAta // 4 // kUca taNo kIdho turata, Alima sAhi hukama / lazakara ke lodhyA' ghaNo, pAmyo sukha parama // 5 // sahasa cyAra sAU subhaTa, raho hamAre pAsa / avara kaTaka sava UpaDo, jyu hindu huve vIsAsa / sahasa cyAra pAse rahyA, aura calyA tatakAla / kahai sAhi kIdho kIyo, aba bAdala kaola supAla| DhAla (18) valadha bhalA che soraThA re-edezI lAkha sonaiyA rokaDAre lAla, sakhara deI sira pAvare sraagii| vAdala ne Alima kahe re vegau padamiNI lyAva re sa01 buddhi bhalI bAdala taNI re lAla, dekhI khelai dAva re sa0 / le lakhamI ghara Aviyo re lAla, mAtA harakha apAra re sraagii| vale saMketa vaNAiyo re lAla, subhaSTA ne samajhAya re ||2||bugaa 1 cAra 2 subhaTa 3 loke savai /
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI ] [61 le Avayo pAlakhI re lAla, lAro lAra lagAra re sarAgI / khatrIvaTa rAkhejo kharI re lAla, kamiyana karajo kAya re ||3||bulaa ima kahi Agho calyo re lAla, le lAreM sukhapAlare sraagii| Alima dekhyo Avato re lAla, bUlAyo darahAla re s04||bu0|| buddhivaMta to adhiko hu~to re lAla, rAghava cetana vyAsa resarAgI sAmIdroha paNAthakI re lAla, chala na lakhANo tAsa re ||shaabu0|| kahe vAdala Alima bhaNI relAla, padamaNI vInatI eha re sraagii| ava hu~ AI tuma ghare re lAla, nivahaDa karejyo meha re // 6 // sAcI mAyA mana suddha sure, mAna mahata sobhAga re sa0 maja ehija mAgu chachu re lAla rAkhejyo mana rAga res0||nnaavu|| ghare mahala tumha kai ghaNA re lAla, khela karau manakhAsa re sa0 - piNa paTarANI mujha bhaNI re lAla, karajo ehaaradAsa re sa0800 Alima kahe tuma Upare re lAla, nAkhu tana mana uvAri resarAgI jIva thakI piNa vAlahI re lAla, bhAve tu mAri ugAri re||||bu||. nAri eka karai nahIM re lAla, tujha nakha eka samAna re sa0 tuma sevaka haramA savai re lAla, mai baMdA sulatAna re sa0 // 10 // tuma kAraNa' haTha mai kIyo re lAla, lopI vacana grahyo rAya re sarAgI rANI le AvoM vAdalo re lAla, DhIla na kIjyo kAya re / / 11 / / ema kahI paharAviyau re lAla, le Ayo vakasIsa re sa0 / pramudita mana parijana huore, sAhasa vasi jagadIza re|snnaa12|| 1 kaaje|
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ '12] [padminI caritra caupaI dhovata' paga the Aviyo re lAla, ima subhaTAM samajhAya' re sarAgI Ayo vale Alima kanai re lAla, vAru vAta vaNAya re / / 13 / / / / paragaTa huI pAlakhI re lAla, sovana kalasa sohAta re sraagii| vAra vAra vicame phira re lAla, vAdala padamaNI vAta re ||14||bu|| hoTha vuddhi jehane huvai re lAla, doharI kehI vAta re sraagii| lAlacaMda kahi buddhi thakI re lAla, vAdala khelai ghAta re / / 1 / / dUhA 'phira phira padamaNirai mise, karato vAdala vAta / rahyo pahora dina pAchalo, tehavai pUgI ghAta ||1|| lasakara piNa alagho gayo', jUjhaNa velA jANi / bar3e vera hama kubhaI, vAdala kaheM e vANi ||2|| eka vAra rAvala IhA, mukI hamAre paasi| doya cyAra vAtA karI, A tujha AvAsi // 3 // hAtheM kari paraNI huMtI, loka taNa vyavahAra / sIkha karI pusalI bhalI, AvaNa ro AcAra // 4 // padamaNI bola suNI IsA, suNi vAdala kahai rAya / bhalI bAta padamiNI kahI, hama khuzI huA mana mAya / / / 1 thomata 2 sIkhAya 3 dekhi Alama dukha jAta re 4 puhatI 5 rahayo 6 suni vInati sulatAna 7 sAhi /
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI ] [63 DhAla-(16) sadA re suraMgA the phirI Aja viragA kAya e dezo sAcI kahI e padamaNI, jahame ehavo suvicAra re lAla / Alima vale vale ima kahai, dhana bhagativatI bharatAra re lAla // buddhi karI re vAdalaiM, bhalo sAmI dhrama pratipAla re lAla ||vu0 // . turake turata hukama kIyo, jAvo bAdala Aja re lAla / rAvalajI choDAya ne, hama melo padamaNI rAja re lAla // 2 // 0 // hukama leI ne AvIyo, jihAchai ratanasena maharANa re lAla / karI tasalIma Ubho rahyo', rAya kopa caDhyo asamAna re lAla 3 phiTa re vairI vAdalA kAI, sAmIdrohI kIdha re laal| khatrIdharma khoyo tume, mo sATai padamaNI dIdha re lAla ||4||vu0|| niramala kula mailo kIyo, mUDI kharIya lagAI khoDi re lAla / te nisatta huyA Dara maraNarai, mujha lAjagamAI choDi re lAla // 5 // valato vAdala vInaRs, e avara achai Aloca re lAla / bhalo hosI tuma bhAgasyu, syu ANo mana me soca re lAla // 6 // bhUpa cAlyo mana samami naI, tava Alima bhAkhaM ema re lAla / rAya ANo padamaNi meli ne, jima sIkha samaheva re lAla // 7 // padamaNI dizi rAya cAlIyo, baiTho pAlakhIyA mAhi re lAla / tava vAta sahu sAcI lakhI, vAdala rI buddhi sarAhi re lAla // 8 // velA nahIM vAtAM taNI rAya huu husiyAra re lAla / pAlakhIyA rI sena me, hoya pahuMto gaDha rai pAra re lAla // // 0 // 1 jisyai|
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 ] [ padminI caritra caupaI mmmwww gaDha me pahuMci vajADayo, jAgI Dhola nisANa re laal| the' pahuMto mhe jANasyA, sAco e sahinANa re lAla // 10 // 0 // vAta suNi harakhita thayo, turata gayo gaDha mAhi re lAla / kuzale chUTA kaSTa thI, jANe sUrija mUkyo rAha re lAla // 11 // ANaMda mana mAhi Upano, mana harapita padamaNI nAri re laal| magaDha me raMga vadhAmaNA, dhavala maMgala jaya jaya kAra re lAla // 12 // padamaNI zIla prabhAva thI, vale vAdala vuddhi pramANa re lAla / 'lAlacaMda' kahai jasa ghaNo, kuzale chUTA zrI rANa re lAla // 13 // dUhA sahanANI pUraNa bhaNI, haraSita taNo sahinANa / novati Dhola vajADiyA, ghaNA ghurai nIsANa // 1 // suNi bAjA gAjyA subhaTa, uThyA yodha anamma / navahathA jita bhArathA, mANasa rUpI jamma // 2 // rAghava mukha kAlo huo, navi likhIyo parapaca / kUr3a ghaNo kIdho hu~to, sIdho kAma na raMca // 3 // sAmI kAma haNamaMta jANayo, goro guNaha gaMbhIra / aridala dekhI ulasyo, sUrAtanaha sarIra // 4|| subhaTa dhasyA hui sAmaThA, mukhi gorau rima rAha / aMga aMgarakhI sajI, vagatara sabala sanAha // 5 // 1 taba 2 jAgI 3 hnumaanso|
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI ] [15 mmmm.DhAla-(20) nAtha gaI moro nAtha gaI e deshii| dillI kA nAtha, hiva tu dekha hamArA hAtha miyA uubho| ubho rahe re Ubho rahai, Ubho rahaiM Ubho rahe mata chor3e pAu, jo padamaNI paraNevA cAha ||1 // mIyA jI UbhA rho| ama UbhA tuma hutI khaMti, padamaNi paraNevA bahu bhaMti ||2||mii0|| maiM ANI cha je tuma kAja, te hive tujha dekhAuM Aja / mii0| rANI jAyA cyAra hajAra, sUra sabala moTA jujhAra ||3||mI0|| dor3ayA le hAthe karavAla, dhUma macAyo mADyo Dhaka cAla ||4|| dIThA te dilI re nAtha, sagalo vUlAyo nija sAtha ||mii0||5|| re re vAdala kIdho kUDa, sagalo lasakara' melyo jhddmii||5|| riNa rasIyo Alima raMDhAla, halakArayA jodhA jima kaal| karI kilakI jima doDyA deta, kAyara prANa taje nikasI jaita ||mii0||6|| kaThata kareM mIliyA dala hoi, jANe jalahara ghana ati dhoi / AI jogaNI jANe ADaMga, jur3asI Alima bAdala jaMga // 7 // bhujA vale Alima suema, bole vAdala goro jema" ||mii0 / dilI sucaDhi Ayo sAhi, hi bhir3ato bhAgai mati jAya // 8 // muMDIyo to hiva jAsI mAma, mATI chai to kari saMgrAma mINa kahai Alima kyA kara khudAya, te to hama sukhelyo DAya // // 1 kArija 2 nikAsyai leta, 3 jalada kAlAhaNi hoi 4 mUki 5 heva /
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6] | padminI caritra caupaI mAho mAhi mADyo jodha, UchalIyo sUrAtama krodha / mI0 / chUTaNa lAgA kuhakabANa, hathanAlAM karatI ghamasANa / / mii0||10|| sara chUTai karatA saNaNATa, vakatara phor3i kara ve phATa mI0 / dhruva vAjeM varachI dhIva, bhAje kAyara leI jIva / / mii0|11|| UDI raja AkAze jAya, ravi jiNa thI mAlima na thAya ||mii| ghora aMdhAre jANe ghora, gAje bAjai nAce mora / mI0 // 12 // dhar3a dhar3a valaya dhArU jala dhAra, camaka vIjala jima jldhaar| tUTe sannAhe talavAra, uDai tiNagA agana sujhAla ||mii013|| khala hala khalakyA lohI khAla, pAvasa rita jANe paranAla mii0|| ruhira mAhi paMpoTA' thAya, dor3I' jogaNI pAtra bharAyaH // 14 // karavAlA dhar3a phUTai ghAva, chaMchau chali kIdho bhir3akAva ||mii0 / ruhiraja pragaTau parikAsa, nAcyo nArada kIdho hAsa / / 1 / / guDIyA jANe jema pahAr3a, sUra bhiDatA thAe ADa |mI0 / mastaka viNa dhaDa jajhai apAra, kari karavAla karaMtA mAra // 16 // khIje vAhyo surai khagga, Adhau tUTi rahyau siri nagga / mii0| phAvai sira Upari khurasANa, sura lahayo jANai svarga vimANa ||mii0||17|| jhaDa ojhaDa vAhai riNaghora, jUjhai rANI jAyA jora / mI0 / 'lAlacaMda kahai samajhe sUra, donya dala vIrA rasa puur||mii0||18|| 1 pakhoTA 2 jANe udhA 3 tirAya 4 sadhira 5 hAsau hAsa 6 gyvr|
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ [67 ~~~~~~~~~~~~mmmwwwin or marrrrrr ror- - - padminI caritra caupaI ] dUhA UbhI jaya jaya Ucarai, le varamAlA hAtha / apachara AratIyA karai, ghAlai sUrA vAtha // 1 // Dima Dima DamarU vAjatA, sAthe bhUta bahu preta / ruDa (taNI) mAlA saMkara raca, silo kara riNakheta // 2 // jAsaka pIveM yogaNI, bhari bhari pAtra ragata / DaDakArA DAkaNi karai, jiNa dIThai Darai jagata // 3 // DhAla (21) kaDakhA rI-gacchapati gAyai ho jugapradhAna jinacada jUjha mahAbhir3a mugala hindU sabala sena sanUra / tiNa mAhi mAmi Ai juDIyA nAkhi phojA dUri // 1 // gorilla gAjiyo re ari gajA bhAjana siNh|| vAdala vAciu ho bhArata (meM) bhIma avIha ||2||go0|| Alimapati alAvadInaha mugalla mIra masanta / rAvata gorilla vIra vAdala jAni maigala matta ||3||go|| dhUjiyo dhar3a har3a meru parvata caDhI dharaNI cakra / jama varuNa jAlima DasyA digapati saMkIyA mana sakra ||4||go|| hai kaMpa huA nAga vAsika Iza brahmA ruup| mukha karai UMco veli rai misa dekhi Darai akUpa go|| vAhai jaloha chachoha hAthe karaI kaMdha kar3aka ghaNa ghaNA hAthai haNyA ghaNa ghaNa par3e yodha par3aka' ||nnaago|| 1dar3aka /
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 ] [padminI caritra caupaI vihUvAtha ghAla ghAva ghAle DalA hoveM doya / sanAha tUTai ragata phUTai puraja pUrajA hoya // 8 // govA cucaIdhArA vahai sArA mAcIyo jhaDa jhjh| china chinna dhAe loha lAgA rahyA mAhi alUma ||go|| vaDa bar3A sAmaMta yodha jAlima bhir3eM' vAdo vAda / ati adhika sUrAtana vasaM Avai na kher3A Adi ||10||go0|| guDa guDaMta guhIra nIsANa gAjai dekhi lAjai meha / ghAva par3e tiNa ghAva nAce dhAma dhUmI deha ||1shaago0|| riNa cAcarai rajapUta kUdeM karai hAko hAka kUTa kuTe kIyA kaNa kaNa mugala AyA nAka ||12||go0|| Alima arere akalahINA aMdha sAcA Dhora / ima kahI khar3a khaDa khar3aga vAhe taDAtar3i riNa ghora ||13||go|| husIyAra huo hathIyAra vAho rahI dillI duuri| kihAM akali hINA eha vabhaNA akali dIdhI kUra ||14||go|| gRha mAta tAta ara bhrAta baMdhava neha nANyo koi / citArIyA nahiM mAla milakata sukkha nArI koya ||15||go0|| hoi loha golA mugala dolA jora jur3IyA jaMga / haivarA gali gaja gAha vadhai rahyA viDada abhaMga ||16||gogaa vAjIyA siMdhu rAga vArU bhalo mArU bhed| jihA bhATa cAraNa Du va volai vir3ada manaha umeda ||17||gogaa 1 piDhai, 2 ANyA, 3 buddhi 4 vahyA /
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI] [6 sAbhaleM cIlA vApa dAdA sUramA na samAya / jUjhatA subhaTA baiMca nija ratha arka dekheM Aya ||18||go0|| tiNa' aosara gorila vIra dhasIyo jihA Alima saahi| vAhI vArU ghAva ghAla khar3aga sevalo tAhi ||1haagogaa| bhAgoja ma~Do leya pAghar3a sAhi muhUDai mUkaH / gorila volai phiTTa tujha ne jAti thArI me thUka ||20||gogaa bhAjatA nai ghAva ghAlyau jAya atrI dharma vInavai vAdala chor3i kAkA jANa yo vezarma // 22 // upari UbhA kilo dekha rAvala bhANa ratana sahu milI bhAkhai dhana vAdala gorila dhana ||22||gogA dhana sAmIdharmI vIra vAdala kahai padamaNi ema / jiNa vinA mAharo puruSa iNa bhava chUTato kaho kema ||23||go0| tu jIvavye koDAkoDi varasA mAharI aasiis| dina dina tAharo caDhata dAvo karo zrI jagadIsa 24||go0|| khala haNyo khatrIvaTa lIka rAkhI, jagata sAkhI nAma / gorila rAvata riNe rahIyo, kIyo sAco nAma ||25||gogA lUTIyo lhasakara Apa vasi kara choDiyo Alima / jItyo pavADo dharma ADo AvIyo kRta karma ||2||gogaa keI nhAsI chUTA marI khUTA kIyA arIaNa jera / jIvato mUkyo sAhi Alima vAli savala ghera ||27aagogaa 1 iNa 2 vAtha 3 sukka 4 mAMhi cakka 5 dukkha : sAko tAma /
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100] [padminI caritra caupaI kahai sAhi suNa sAmaMta bAdala kIyo teM upagAra jIvIdAna dIdho sujasa lIdho jhAli gar3ha ro bhAra ||28|go0|| vAdala Age hAri khAdhI sIkha mAgai sAhi / ekalo Ayo Apa asurAM dalA bUjata sAhi ||26||go bIjalI' muheM khala khetra ver3e jaitra pAmI jNg| pUro pavADo kileM gorila sUra vAdala saMga ||30||gogaa anyAya mAraga jaiti na huve, joi savalo hoii| ekale DIle gayo Alama, eha paratakha joI ||3||govaa nIti mAraga jaiti pAmai, rahai rAja akhNdd| kaha lAlacanda jagatti Upara, nAma teja pracaMDa ||3||go| dUhA doya dinA ke aMtarai, Alima eka khavAsa / nimA sAma velA jaI pahUMtA lhasakara pAsa ||1|| DhAla-(22) vAlhesara mujha vInatI goDIcA / rAga-mArU lhasakara mAhi mukIyo rAjesara karivA khavari khavAsa re rAjesara UmarAva AyA vahI dIllIsara mugala pAThaNa ullAsa re rAjesara ||1|hamA karI tasalIma UbhA rahayA rAjesara vekara jor3I tAma re di0| cUma Alima sAhi surA0 kaTaka gayo kiNa kAma re dI0 // 2 // 1 vijar3I 2 thii|
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI ] ___ [101 bhUkhA trisIyA ekalA rA0 dIse e kUNa havAla re dii| kihA padamaNI paraNI tikA rerA0 e to dIsai chai khyAla re dii03| kahai patisAha kIdho ghaNo rA0 bAdala hama sukUDa re dii| saitAnI sabalI karI rA0 lhasakara melyo dhUli re dI0 ||4||lh0|| paTamaNI re misi pAlakhI rA0 kIdhI pAca hajAra re dI0 tiNa me doya doya nIkalyA rA0 yodha karaMtA mAra re dI0 // 5 // kahara jUma hama su kIyo rA0 kaTaka kIyo kacaghANa re dI0 hama hai yA to Uvare rA0 mayA karI rahamAna re dI0 ||6aalh|| hama bhI bhUle moha te rA0 kachu kIno padamaNI TauMna re dI0 tohI hama Agai Tike resa0 nahiMtara hindU kauna re dI0 |7|| ima kahI asavArI karI rA0 nAka mukInai sAhi re dI0 jyU Ayo tiNahI paraI rA0 pahuMto dIlI mAhi re dI0 // 8 // Alima mahala padhAriyA rA0 AI harama aneka re dI0 vino karI pAe par3I rA0 vinatI karai suviveka re dI. haalh|| dekhAvo ve padamaNI sa0 hama ku dekhaNa husa re dii| kaisI caturAI achai rA0 rUpa jovA kaisI rUsa re dI0 ||10||lh|| padamaNI kA muMha kAlA kiyA rA0 hama khaira karI hai khuTAya re dI0 karII khamA vIvI kahai rA0 hama lAgo tuma valAya re dI0 // 11 // dUhA kahi" mamA veTho tumA, dharo mana maI gyAna / dharA pAlo avihaDa the, hIiM khudAya dhari dhyAna / / 2 / / 1 doi 2 katalAna 3 garava mai 4 ju 5 kahi mAmA beTA turmA rAkhaTha bahuta gumAna / nAri kAja kalamatha karau dharau na mana mai gyAna /
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 ] [ padminI caritra caupaI indra cadra nAgendra saba, jasa se sura nara gaya / tiNa rAvaNa rAja gamADIyo, nArI taNaM pasAya // 2 // veTA kAhe kuphiro, karate Apa kalesa / baiThA jokha kaho ihA, dillI gaDha nija deza || hiva vADhala kI vAratA, suNayo deI kAna / pAtisAha nhAThA' paThe, riNa sodhyo bAdala jANa // 4|| jaga me jasa pasatyo ghaNo, khAyo bar3o virud| gaDhanI poli ughADIyA, loka kahai jasavaTa ||5|| DAla (33) karaDo tihA koTavAla edezI rAga-~-khamAitI jAti solAkI yA mArU rAvala ratana sujANa, sanamukha Ae sAmelo kare / siNagAravA vAjAra, haya gaya ratha pAlakhIyA bahu parejI ||1|| milayA zrI mahArAja, vAdala satI neha ghaNe karI jii| le AyA gaDha mAhi, baisANI gaja chatra sirai dharI jI // 2 // deI deza bhaMDAra, vAdala nai kIgho adharAjIyo jii| taiM rAkhI gaDhanI lAja, Aja parcha e jIva tume dIyo jI // 3 // tujIve kor3i varIsa, dhanamAtA jiNa tugarameM dhatyo jii| cai padamaNI AsIsa, te upagAra ama' thI bahu kasyo jI // 4 // mastaka tilaka vaNAya, bhari bhari thAla vadhAvai motiyA jii| nija baMdhava kari thApa, pahuMcAvai nija ghari uchava kiyA jI // 5 // 1 cAlyA 2 saha 3 var3o amane /
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ padminI caritra caupaI ] [ 103 AvaMtAM nija geha, cauhaTai cyAroM diza nArI milI jii| " . bolai kIrati bAla, motiyA vadhAvai gAvai mana ralI jI // 6 // ima Ayo nija geha, sayaNa sabaMdhI parajana sahu milI jii| praNamai jananI pAya, mAtAjI AsIsa dIDaM bhalI jI // 7 // sajhi kari sola zRMgAra, adhara viva' nija nAriyA jii| AvI ANaMda pUra, dhavala maMgala karatI sukhakArIyA jI ||8|| hiveM gorila kI nAra, pUcha tuma kAko riNa kima rahyo jii| kaho kima vAhyA hAtha, kima ariyaNa mAsyA kima jasa laDojI kahai vAdala suNo vAta, keho vakhANa karA kAkA taNo jii| DhAhyA gaiMvara ghATa, mugalA subhaTAM saMhAra kIyo ghaNo jI // 10 // rAkhyo Alima eka, turakA sakala sena mArI karI jii| tila tila hUo tana, huo pAhuNo amarApura varI jI // 11 // rAkhI gaDha rI lAja, ujavAlyo kula gorejI ApaNo jii| ima suNI gorila nAri, roma roma jAgyo tana sUrApaNo jii|12 vikasita vadana saneha, bhAkhai suNi beTA riNa vAdalA jii| vahailo vAri ma lAya, doharA baiThA ThAkura ekalA jI / / 13 / / vica cheTI vahu thAya, rIsa karesI amane zrI rAya jI / kAkI ThAma lagAya, DhIla kIyA hivamai na khamAya jI // 14 // suNi kahai vAdala vAta, dhana dhana mAtAjI tAharo hIyo jii| satavaMtI tUMsAca, dhana teM Apo Apa sUdhArIyo jI // 1 / / 1 AmoSau le 2 kharI 3 gorila /
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104] [ padminI caritra caupaI kharacaM dhana nI koDi, turaMga' caDhi siNagAra saha sabhI jii| aganI kIyo praveza, ucarati mukha zrI rAma rAma jI // 16 // pahuMtI prIu nai pAsi, arava AsaNa dIdhI ANada thayo jii| jaga pasasyo jasa vAsa, 'lAlacaMda' kahe dukha dUra gayo jii||17 dahA sUra kahAvai subhaTa sahU, Apa ApaNa mana / dAva paDyA dukha udhareM, te kahIye dhana dhana / / 1 / / sAmIdharma vAdala samo, huo na hosI koya / yuddha jIyo dillI dhaNI, kula ujavAlyA doya // 2 // rAvalajI choDAIyA, nArI padamaNI rAkha / viruda var3o khAmyo vasu, subhaTA rAkhI sAsi / / 3 / / caina rAna citor3a ko, kIdho vAdala vIra / nava khaMDe jasa vistasyo, sAmIdharma riNadhIra // 4 // nirabhe pAle rAja nija, ratanasena mahArAva / sevaka vAdala sAnidhe, padamaNi zIla pasAva / / 5 / / DhAla (24) rAga-dhanyAsII, cAla-loka sarUpa vicArau Atama hitamaNI satI ziromaNi sAcI thaI padamaNi lahIyaI re sukha lahIiM siradAra pAlyo kaSTa paDyA jiNa zIla suhAmaNo re tana mana vacana udAra // 1 // 1 turIya 2 rANI salahII /
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI ] [105 zrI rAvalajI chUTA moTA kaSTa thIre, sukha huvo gar3he jeha / bar3o pavAr3o khATyo gore vAdalai re, zIla prabhAvai teha // 2 // zIla prabhAva nAse ari kari kasarI re, vipadhara jalaNa jalata / roga soga graha cora carar3a alagA Tale re, pAtiga dUra TalaMta' // 3 // zrIsudharmAsAmi pATa paraMparA re, suvihita gaccha siNagAra / zrI kharatara gaccha zrIjinarAjasUrIsarU re, Agama aratha bhaMDAra / / 4 / / tasa pATi udayAcala dinakarure, zrI zrIjinaraMga vakhANa / rIjhaviyo jiNa sAhajahA~ dillIsarU re, karidIdhau phuramANa ||shaa tAsa hukama saMvata satara chIDotare, zrI udayapura jANa / hindUpati zrIjagatasiMha rANo jIhA re, rAja karai jaga bhANa / / 6 / / tAsa taNI mAtA zrI javUvatI re, niramala gaMgA nIra / puNyavata paTa darasaNa seva karai sadAre, dharama mUrati matidhIra // 7 // teha taNe pradhAna jaga meM jANiiM re, abhinava abhykumaar| kesarI matrI suta ari kari kesarI re, hasarAja hitakAra / / 8 // jiNavara pUjA hetai jANi puraMdaru re, kAmadeva avatAra / zreNikarAya taNIpari gurubhagatA sahI re, siMha mukaTa saNagAra / / / / pATa sAta pAchai jiNa desa mevAr3amaiMre, thApyo gaccha thirathobha / kaTAriyA kuladIpaka jaga jasa jehanau re, zrIkharatara gaccha zobha / / 10 / / tasu badhava DugarasI te paNa dIpatau re, bhAgacaMda kula bhANa / vinayavaMta guNavaMta subhAgI seharau re, var3a dAtA guNa jANa // 11 // 1 pulNt|
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 ] [ padminI caritra caupaI tasu Agraha karI saMvata' satara satotare re, ceMtrI pUnama zanivAra / navarasa sahita sarasa saMbaMdha racyo re, nija buddhi ne anusaar||12 zrI jinamANikasUri prathamaziSya paragar3A re vinayasamudra bar3agAta / tAsa sIsa var3avakhatI jagamaI vAciyai re, / zrIharpavizAla vikhyAta / / 13 / / tAsa vineya cavada vidyA guNa sAgaru re, vANI sarasa vilAsa / jasa nAmI pAThika zrIjAnasamudrajI re paragaTa teja prakAza // 14 // sAdha ziromaNi sakala vidyA' kari sobhatAre, vAcaka zrI jJAnarAja / tAsa prasAde zIla taNA guNa saMthuNyA re, zrIlabdhodaya hita kAja // 1 // sAmidharama ne zIla taNA guNa sAmalyA re, pUmai mananI Asa / ocho adhiko je kahyo kavi cAturI re, micchAdukar3a tAsa // 16 // nava nidhanai vali aSTa mahA siddha saMpadA re, dUra miTa dukha dNd| labdhodaya kahai putra kalatra sukha saMpaje re, zIyala saphala sukha kada // 17 // gAthA dUhA DhAla ATha se atinaMda sIala prabhAva saMpadA ima jaMpar3a labdhAnada // 1 // 1 caitra sukala tithi pacanI mRgazirane vudhavAra 2 navaU 3 guNekari 4 sapadA /
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ padminI caritra caupaI ] [107 iti zrI zIla prabhAva padminI caritre DhAla bhASA vaMdhe zrI ratanasena rAvala tAsa subhaTa gorA bAdala riNa __ jaya pratApaiH tRtIya khaNDa sampUrNam sakala paNDitottama pravara pradhAna zirovataMsa paMDita zrI 5 zrI kalyANasAgara gaNi tacchiSya paMDita zrI 5 harSasAgara gaNi taziSya paMDita zrI sakala sabhA zrRGgAra ziromaNi ratna paMDita zrI 19 zrI hIrasAgara gaNi . .. . . . zrI 5 zrI guNasAgara gnni| tacchipya puNyasAgareNa likhiteyaM / / saM0 1761 varSe Azu vadi 10 bhome dar3IvA madhye likhitaM // zrIrastu // kalyANamastu / zrI bhadramastu // zubha bhUyAt zrI // zrI // zrI // zrI // zrI // prati naM0 3814 (vaM082) zrI abhaya jaina granthAlaya bIkAnera / patra 20 aMtima patra 1 tarapha khaalii| paMkti 15 akSara 56-60 prati paMkti / atima patra thoDA naSTa | (2) iti zrI padminI caritre DhAla bhApA badha upAdhyAya zrI 5 jJAnasamudra gaNi gajendrANA zipya mukhya vidvadvAja zrI zrI jJAnarAja vAcakavarANA ziSya paM0 labdhodaya viracite kaTAriyA gotrIya matrirAja hasarAja ma0 zrI zrI bhAgacadrAnurodhena zrI gorA vAdala jayata prApaNo nAmastRtIya khaNDa / tatsamAptau samAptamidaM zrI padminI caritra tadvAcyamAna zrAvyamAna ciraM naDhatAdAcadrArka yAvat lipi kAritA ca suzrAvaka puNyaprabhAvaka
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208] [ padminI caritra caupaI // saMvat aThAresai 1823 varSe mitI bhAdravA bada 8 dine lipI kRtaM / vAcaNavAlA kuM dharamalAbha chai / likhataM makasudAbAda madhye lapi RtaM // zrI // zrI // [patra 48 jainabhavana, kalakattA (3) gAthA dUhA soraThA, sola adhika se ATha / kavita dUhA gAthA milyAM, suNo suguru mukha pATha // 1 // DhAla sarasa guNacAlasuM zloka taNI saMkhyA ekAdaza zata adhika cha, paMcAsata nai sAta, anumAne lAlacaMda kahai // iti padimanI caupAI saMpUrNam / sakala paMDita ziromaNi paM0 zrI 105 zrIrAjakuzala gaNi zi0 ga0 RSamakuzala likhitaM AmeTa nagare saMvata 1758 varSe / [oriyaNTala iMsTIcyUTa baDaudA prati na0 733 kI nakala gulAvakumArI lAibrerI kalakattA meM ]
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ gorA bAdala kavitta gaja badana gaNapati namU, mAhA mAya budhi deya / guNa gUthU gorala kA, jasa vAdala japeya / / 1 / / cahuANA kuli UpanA, gorau aru gAjanna' / citrakoTi gaDha udayA, rAu ratnasena mani raMga // 2 // sauhaDa siromaNi nirmayau, gAjana mUa vAdalla / varasa vIsa traNi aggalau, bhaDa sUratAMNA salla // 3 // dala asaMkha jiNI gaMjIyA, asapati moDyA maann| rAkhI saraNa padmAvatI', baMdha choDAyau rANa // 4 // kAkA bhatrIjA bihu~, gorau arU vAdalla / padmanI kAji bhAratha kIu, haDamata jima sara malla / / 5 // sohaDa subhaTa vAdala karI, asI na karasI koya / sohar3A soha caDhAvIya, gorA bAdala doya // 6 // gaDha DIlI alAvadI, citrakoTa gahalauta / padmaNi kArija sAdhIyau, kahasUteha caritra / / 7 / / kavitta citrakoTa kailAsa, vAsa vasudhA vikhyAtaha, ratnasena gahalota, rAya tihA rAja karaMtaha / 1 bAdala / 2 padmaNi kAja mAratha kIyau /
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112] [gorA vAdala kavitta kahai na vAta kachu avahI, kavahI kara dravya milihI muma, kahai na vAta janAradAra, mai sabada sunIya tuma / kAla kosa phakIra, tIra sAyara phiri Avahi, nikhutA nAhi nilATa, lakhyA nahIM korI pAvahi / tava kopa kalaMdara kahai, kyA kitAba duniyA dIyA, saMkyau sa vipra saMsahi paDyau, eha yogani taiM kyA kIyA // 11 tava yogina mana dharIya, karIya sevA mai kabIya, vacana saudha navi lahUM, vAca naha pAlai saJcIya / vacana zuddhi tau lahai, bhakSa jau morau jANai, vegi jAu daravesa kahuM jau maMkhaNa ANai ihAM rAti kihA maMkhaNa lahuM, tava ghIu leu kari saMcarya . allAvadIna suratAMNa ko, sIsa chatra tuma siri dharyau // 16 // tava kopa kilaMdara kahai, kyA tuphAnA uThAyaja tU colai saba jhUTha, rAja mujha paI kihA AyauM eha vAta suNaiM suratANa, karai TukaTuka tana merA karai nahiM kachu vilaMba, aura siri kaTTai teraa| uccarai vipra daravesa suM, alakha likhyA so paI kahuM, jau sIsa chatra tuma kauM milai, kyA inAma hubhAlahUM // 17 // tava khusI bhayau daravesa, karma karatAra karahi java tohi hai gai pAika, karai tasalIma tohi saba takhata talai merai tuMhI, tuhi dillIvai jANU kahe tuhi sava sAca aurakA kahyA na mAnu
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI / ! .. . . HA... 427 / S nayanAbhirAma cittaur3a durga [phoTo-sAvajanika saMpaka vibhAga-rAjasthAna]
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110] [norA vAdala Rvitta turIya sahaisa paMcAsa, doya' saI mahagala maMtA, rAjakulI chattIsa, lohaDa bhaDa seva karaMtA / pradhAna loka vivahArIyA, rAjaloka sahu sukhI, cyAra varaNa gaDha mahi vasa. jatI munI nahIM koya dukhI ||8|| eka divasa gahalanta, rAya baiTha bhUjAI, satara bhalya bhojanna, mUdhi hasa kara lei Ai / ke khArA ke mITha, ke kachu svAda na Avai, tava paTarAnI kahara, vega pAnI kyoM na lAvai / dhari machara saMghali sAMca, neva jIta kanyA varI, pannatIja ANi payana kari': rAya ratnasena aisI karI || vipra eka paradesa thI, phirata Aya viNa ThAyaha, sabhA sami jaba gayA, nayaNa pekhya u tava raayh| phala kIyo tiNa bheTi, varaNa AsIsa pacAsai, vidyAvAda vinoda. vAMNi amRta guNa bhaas| rAghava sabhA jaba rijavI. tava rAjina mana bhAiyo, hula pasAva kInhI mayA, Apasa pAsa rahAvIra ||10|| ratnasena rAvava. ramati kAraNi eka ThAyaha. jIto dAMNa tihA rAva, nAMNa maMgIu subhAyaha / cacyo vipra tava kopa, rAva mani machara kIu, ThaMbyo e asthAna, deva desaTara dii| 1 pNc| 2 yati /
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ gorA vAdala kavica] [111 ucarai vipra airisaha vayaNa, rAu eka pratijJA hU~ karU, paiharAuM loha tujha paya kamala, tava citrakoTa bohaDa phirUM // 11 // citrakoTa tava chaMDi citta eha vayaNa vicArya, karavi homa Audha,' savada' aisau saMbhArau / vIsa bhavana mahasANa, maMtra yoginI ArAdhI, kaho nai deva kuNa kAja, Aja e vidyA saadhii| ucarai vipra svAminasUNi, eha bheda mujha apIi, Agama nigama sahui lahU~, tau vAcA de thara thapIi // 12 // tava tUThI yoginI, huI prasiddhi prasanI, brahma rudra kari vAca, vAca nizcala kari dInhI / jihA hakArai mohi," , tohi sAcau kari jANai, Adi anta utapatti, vipati to sahu pIchAnai / AsthAna Apa jogina hui, vipra patha Azrama karyau, ANada aMga UlaTa ghaNai, taba DIlI gaDha saMcarya // 13 // vacana kalA utapana, pavana chatIsa milyA tihA, rAya rANA maDalIka, khAna U bare khaDe tihA~ / mana saketa pUravai, jeha kachu mana mAhi ichai', je dhana kArana dhAya, Aya viprana kuupuuchaa| bAta sunI sulatAna eha, ve vajIra sacA kahara, daraveza vesa alAvadI Aya pauhatau vina poha / / 14 // 1 Ahutta / 2 maMtra / 3 ghiva khi| 4 paratakSa / 5 sohi / 6 dillii| 7 UmarA / 8 acchai /
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ gorA bAdala kavitta ] [ 113 allAvadIna suratANa kI, sIsa chatra kAima rahai, daravesa vesa kahi vipra muNi, taMhi mahi mAgai sobhI lhi||18|| pheri vesa suratANa, tAma nija maMdira Ayau, Ugyara sUra parabhAta, tavahI baMbhaNa bulAyau / sabhA madhya jaba gayo, cita yogiNi samaratau, chatra siMghAsaNa sahita, sAha nayaNe nirakhatau / saMkyau su vipra asapati sahita, nisacarija rayaNI phiryau / magai su maMgi asapati kahai, vAcA mohi UraNa karau // 16 // tava suratAMNa nivAjIyu, rAghava bahuta uchAha, je mani cItai soi karai, vasi kIdhau patisAha // 20 // malla bhATa suratANa paya, Ayau maMgaNa kajji / muhula talai jai dvA karai jihA khaDe asapati sajji // 21 // kavitta eka chatra jiNa prathIya, dharIya nizcala dharaNi pari, "ANa kiddha nava khaMDa, adala kiddhau duni bhiMtari / anila nalaNi vibhADa, udAdhi kara mAla pakhAliya, aMtevara rahI raMbha, rUpa raMbhA sura TAlIya / hetama dAna 'kavi' malla bhaMNi udadhi khaMdha ve bakhata guni, dIThau na koI ravi cakra tali, allAvadIna suratAna dhani // 22 // mama paDhi bhaTTa kavita, buddhi khojeM dei pUrau, sukha savAda kari rosa, siddhahara majalagi sUraja /
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 ] [ gorA vAdala kavitta kihAM suNI padAminI sesadhara aMtI sohai, suranara guNa gaMdhruva, dekhi munivara mana mohai / sukhinI save suratANa ghari, kopa hUu vejana kasai, lAvata mAri khojA nisuNi, patisAha murake hasai / / 23 / / vaMdaNa pratai alAvadI, kahi su kyaNa vicAra / kaTArI sahinANa lai, rAghava vega hakAri // 24 // kuNDalIyara AlimasAha alAvadI, pUchai vyAsa prabhAta / sayala parIkSA tu karai, strI kI ketI jAti // 25 // strI kI ketI jAti, kahi na rAvava suvicArI, rUpavaMta patitratA, mUdha sohai supiyArI / hastanI citraNI kara sakhinI, puhavI var3I padamAvatI, ima bhaNai vipra sAca vayaNa. AlamasAha alAvadI // 26 // kavitta ima jaMpai suratANa, suni ve rAghava ika vAtaha, jAti cyAra kI nAri, kema jAMNIi sucittaha / gaMdha rUpa sadabhAva, kesa gati nayaNa nirattI, vayaNa vANi tamu aga, kahu kizi takhata kisi bhNtii| hastinI citraNI kai saMkhinI jAti tIna dIsai ghaNI, pAtasAha aradAsa suNi, dunI piyArI padaminI / / 27||
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ gorA vAdala kavitta ] [ 115 dUhA rAghava vayaNa ima Ucarai, sAbhala sAha naresa / trIyA lakhaNe bUjhIyai, koka taNai upadesa // 28 // saloka padmino padma gadhAca, agara rAdhAca citraNI / hastinI madya gaMdhAca, khAra gadhAca maMkhinI // 29 // padminI puSpha rAcaMti, vastra rAcati citrnnii| hastinI prema rAcati. kalaha rAcati sakhinI // 20 // kavitta gahira mahira alAvadIna, rAghava hakArIya, nayaNa nAri nirakhevi, dekhIi harama hamArIya / hasagamaNa gajacalaNi, sAhijAdI aturattI, suratti sura nara, strIyA pekhi hastInI, citraNI ka saMkhinI ka, kitI sAha ghari padaminI ||31|| sAha Alima eka bayaNa, vipra uccarai sumiTThaGa, loyaNa te hetama kIya, jeNi pariramaNi muha diu kahai ema suratANa, kahu kaisI pari kijjaDa, kAca kuMbha bhari tela, muhula mAhI rAsa racijjai / ika saMga raga ThADhI rahai, saje siNagAra savi kAminI, prativiMva nirakhi rAghava kahai, so kahuM sAha ghari pdminii||32|| pAtisAha rAghava, Aya tiNa ThAmi baiThA, kAca kuMbha DhAlei, bharIya jasa tela gariThA /
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 ] [ gorA vAdala kavitta saje siMNagAra savi kAminI, bhUyaNa miri chajjai ThaDhI, ke syAmA ke gora, keha guNa gAhA pddhii| nirakhaMti vayaNa bhuva majjhi nava, eha vAta cittaha guNI, doi jAti nAri DhIsai ghaNI, su nahI sAha ghari padaminI // 33 // rosa bhayu suratANa, khAna ara pAna na bhAvai, be lA ita mAri lavAra, vega padamiNI dikhalAvahi / le kitAva kara dhAri, karai vaMdina vInattIya, saghalaDIpa samudra, achai padamiNa vahu bhattIya / husIyAra hoi aradAsa kari, eka adhU pekhai jihA, saMbhalI samudra sasai paDyau, koi khudIya khute tihA // 34 // asapati kIyau Arambha su dina sAdhIyau dakhiNa dhara, pAtisAha kopIyau, kuMNa chuTTai saMghala nr| dala gorI patisAha, juDai sagrAma suhuDa bhar3a, nava lakha triguNa turaMga, cauda sahasa maiMgala ghaDa / sUrja kheha lopati gayau, pAtAlaI vAsaga duDyau, cihu cakkarAyasAsai paDyA, pAtisAha kisapari caDyau // 3 // caDyau caMcala suratANa, kheDi dakhyaNa taTi Ayau, sena sahU uttarI, tivahI vaMbhaNa bolAyau / cetakarI cetanna, ema jaMpai khUDhAlama, maI katAva tohI dIyau, bhayu su dunIyAM mAlama / asapati kahai cetana suni, ava vegai saMghala saMcarau, jisI bhAMti padaminI kara caDhai, soija mitra cittaha dharau // 36 / /
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ gorA bAdala kavitta ] [117 pAtisAha rAghava, Aya UbhA taTi sAira, karau maMtra cetanna, kaTaka laMghIi rinnaayr| suNi Alama vInatI, nIra kau aMta na jANata, saMghaladIpa padaminI, gharahi ghara adhika vakhANauM / bhaMnau su koTa asapati kahai, dekhi dAu tisakuM diu, grahe khagga sIsa rAjA haNau, pakaDi prAha padamiNi liu // 31 // haThi caDyau suratANa, khaNavi dharaNi tali pillauM, vegi lyAvi paTamiNI, sena savi sAira ghallau~ / mili vaiThA maMtravI, kahA hama padamiNI pAvai, ve baMbhaNa tUM kUDa, jhUTha vAtaI ihA lyAvai / rAghava kahai tumha mati Darau, huM karauM matra mani bhAIyau, sulatANa tAma samajhAi kari, vAhuDi DillI lAIyau // 35 / / salahidAra hathiyAra, lei Agai avadhArIya, sabhAle savi sela, mAhi bheje citi dhArIya / bIvI tava pUchIyau, sAha padamiNi kihIM ANI, cyAri trIyA ghari nahI, kisI tisa kI surtaannii| khuNasi bhaI suratANa mani, tava adesA kidhA vahu, sacala dala je paThayA haI, ve rAghava padmiNi kahu // 36 / / tava rAghava ciMtavai, vayara pAchilau saMbhAvau, kahu~ jihA padAminI, sAha ju ciMtai dhArau / gaDha citoDa hiMduANa, rANa gahilota bhaNijjai, ratnasena ghari nAri, nAri siMghalI sunnijji|
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118] [gorA bAdala kavitta ucarai vina erisa vayaNa, loga vihi jItA tirI, isI nahI ravicakra tali, maI nava khaDa dekhyA phirii||40|| lAkha tUla palliMga sauDi piNi lakha milai tasa, ataha puDa sai paMca, avara gidUyA sahasa jasa / tasu Upari ochADa, raMga bahu mUlaI lIdhA, agara kapUra kumakumA, kusama caMdana puTa dIdhA / alAvadIna suratANa suNi, cetana mukha sacau cavaDa, padamiNI nAri siNagAra kari, rAya ratnasena sejai ramai / / 4 / / palANyaDa alAvadIna, jala thala akulANA, rAya rANA khalabhalyA, paDyA daha disi mNgaannaa| haya gaya ratha pAyaka, sena kAI aMta na pAvai, je moTA gaDhapatI, teha paNi sevA Avai / taba kopa karavi vala maeNcha dhari, kahai sAha vigraha karau , mArau desa hIduANa ku, trIyA eka jIvata dharau / / 42|| vakara gaDha citrakoTa, sakati suratANa na lijjai, UThi AI musApha, vola jasa rAya patijjai / DaDa Dora navi diu, desa pura gAma na gAhU~, nAhI gaDha su kAja, rAjakuarI na vyAhu / rAghava kahai asapati suNi, kahi rAjA mArina AhuDa, ratnasena mujhaku milai, tau nAka namiNi kari vAhuDau / / 4 / /
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ gorA bAdala kavitta ] [ 116 kuDalIu // dala sajhave suratANa, Aya citrakoTa vilijjai, bhejau vegi viseTa, vAta milaNe kI kInai / dIjai kara kI vAca, jema 'gahilota' patIjai, hama tama vicaI khudAi hai, lei musApha Adai dharau, citoDa dekhi vegaI phirauM, vAcA dei thAyau kharau // 44|| vega viseTa calAiyau, putau gaDhaha majhAra / sabhA sahita rAya bheTIyau, bolai vayaNa vicAra ||4|| karita / / vAta karI tava miTha, rAya tasa vayaNa patinau, jiNa pari kahI viseTa, soi pari rAjA kinhau / rAjakulI chatrIsa, sahUti sabhA bhaNijai, asapati AvaNu kAu, kahu kiNapari budhi kIjai / milI pradhAna ima cItavai, sena sahu durihiM pulai, jaNa vIsa sahita Avai IhA, tu patisAha rANA milai // 46 // vidhI poli ciTakAi, DasyA gaDha turaka nabhAyA, gorI godhau maDa, sAthi lamakaraha savAyA / aba tu melu bhayo, rAya jimaNAra karAyA, trIsa sahasa melI gayA, sAtha lasakaraha svaayaa| khANAja khAi java uThIyA, pakar3i vAha rAjA lIyA, vAta ja karata laMghIya polI, taba ratanasena kAThA kIyA // 47 //
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120] [gorA bAdala kavitta kIyo kUDa suratANa, sAmi morau grahi baMdhyau, padamaNi dyu tu jAu, kAji kAraNaha samaMdhau / bhalo na kIyo kiratAra, kema gahilota vadhIjai, kIyo maMtra maMtrIyA, rAya rAkhavi triya diiji| tadina jIbha khaMDavi marauM, yogiNIpura navi dikhasau~, padamiNI nAri iMma ucarai, aba kaha saraNAgati pitthisi||48|| dukha bharI padamiNI. ema paripaMca vicArai, koI saMsAri samaratha, sUra mohi saraNi uvaari| je gaDha mAhI rAvata, teha savi hINu bhAkhar3a, isau na dekhu koi, mohi saraNAgati rAkhai / ucarai nAri vilakhI hUI, saraNa eka hari saMbharauM, paNi rAjaloka mAhi caMdana race, sakhI vegi jamahara karauM // 4|| sakhI eka kahu tohi, mohi jau vayaNa patijjai, manAvau goralla, dukha sahu tAsa kahIjai / varasa paMca tasa vikhau, rAu sukurakhe calai, grAma grAsa navi lIi, kuNa guNa mohi uthalai / suNi rAutta kulavaTTa tasa, jiNa sira sUpyau parakaja suN| padAmiNI nAri iMma ucarai, tu vAdala saraNi paiThasiuM // 50 // caDe saMghAsaNa tAma, karaha kari kamala upAsya, jIhA gorau vAdala, pAu padamiNI tAhAM dhaasyu| gaga ulaTI pacima pravAha, bhaNai ima gorau rAvattaha, e tumha kubUjhIi, deta Aisa hama Avattaha /
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ gorA vAdala kavitta] [121 padAmiNI nAri iMma ucarai, tumha lagai kIjaMti vala, kara Ubhu karai ja sAmi kaja, karau kitta jima hui kali // 51 // tuhI rAvatta goralla, tuhIja dala mAhI vaDaja, tu hI rAvatta goralla, tuhIja morau bhAIDau / tuhI rAvatta goralla, tu hIja dala baDau chajai, tuhI rAvatta goralla, tu hI dekhavi rAya gajai / suNi goralla padamiNi kahaha, mohi dAsI kari suratANa daDa, kai allAvadIna su svagadhari, kairAu ratnasena choDAvi lai / / 2 / / suhuDa subhaTa goralla, tAMma gahagAu sucittaha, dala bhaMja suratANa, nAma tu thu rAvattaha / sAMmi kaji aNasaraDe, nAri padamiNI uvelau, gaDha rAkhau bhuja prANi, mAri asurA dala pilh| kahai goralla suNi sAminI, jAu tumhe gAjanna ghari, avatAra purUpa vidhanA racyo, su vIDara cu vAdala kari / / 3 / / nlInha pAna vAdalla, rayaNa hU~ te gaDha bhiiNtri|| satti tumhArai sAhassa, sAha bhajau khiMNa aNtri| . doi kula bheTa lAja, tu nAma bAdalla khaa| gorI dala vinnar3a, kUTi kari bAdhava lyAuM / jima rAma kaja hanumata kari, mahirAvaNa bavyau tikhiNi / kATau ja vadha rAu ratna ke, tu sAhasa bhajau sAha' haNi / / 54|| cADa kUDa vinnayau, maMtrI kau maMtra bhulANau, ratanasena vadhevi lIya, gaDhaha cihuM disi ahirANau /
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122] gorA bAdala kavitta kAyara jhakhai Ala, rANI de rAjA lijjai, allAvadIna suratANa sau, kesa kari khamga dhrijjaa| ima kahai cADa rAvata suNi, hIi matri nicala dharau / gaDha rahai rAu chaTTai sahI, trIyA daI itau karau / / 5 / / vayaNa suNI rAvatta, rosa kari kharA rIsANA / doya caDIyA ati kopa, doya ati catura sayANA / riNa mAhI aNusarayA, sIsa baDa samuhA bachI / mola muhugA lahai, caDaDa kuMjara sira tchii| gorau gariSTa bAdala vipama, doya sAhasa samuhA sasthA / phuTTa muhIyo jivA gala3, jiNi padamiNi deNA kalyA // 5 // Avi mAi tiNi ThAya, pAsi vATala ima TaDhIya, tohi viNa putra nirAsa, tu ha calyu mujhaNa kasIya / nayaNa morau vAdalla, vayaNa vADhalla bhaNAvIya, prANa mora u bAdalla, vAra vAraI samajhAvIya / AvatI mAya aba pekhi kari, uThi bAdalla praNAma kIya, bAlaka putra jagi jagi jayo, kiNai kumitra kumata dIya // 57|| huM kita bAlau mAya, dhAi acala nahi larAu , hu~ kita bAlau mAya, roya bhojana nahI mgg| huM kita bAlau mAya, dhUri dhUsara nahIM liTTa, hu~ kita bAlau mAya, jAi pAlaNai na ghuTauM / vAlau ja mAya mujha kyu kAu, avara rAya rakhau~jIu, sulatANa sena vinaDa nahI, tava re mAya phaTTa hIu // 8 // *hcy hot
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ gorA vAdala kavitta] [ 123 re vAle vAdalla, manaha apaNai na bujhisi, re vAle bAdalla, kema kari sAmhu jhajhisi / gaDha vIbhyau saba ThAya, asura dala dekharaM bhArI, tu nAnhu vADhalla, kema kari khagga saMbhArI / iMma kahai mAya vAdalla suNi, vayaNa eka mohi ciMta dhari, sAhaNa samudra sulatANa kA, kuNa suvacha agamisi bhara // 56 // hu~ kita vAlaumAya, gahivi gayandatau khela, hu~ kita bAlau mAya, sesaphaNa vimuhA pilhara / bAlau vAsiga kAnha, nAthi ANIyu bhujA bali, vali cApyu dhara pITha, veNi didhau svAmI chl| bAlI vAlA paurasa ghaNa, durajodhana vaMdhavi lIyu, bAdalla gayaMda ima ucarai, tava suNavi mAya pichita kIu // 6 // mAya jAya paThavI, vega tihI nArija AI, kuca kaThora kATi jhINa, rUpa jaNa raMbha svaaii| kokakalA kAminI, pekhi tribhuvana mana mohai, prema prIti aggalI, agi lakSaNa jasa sohai / bAdala dekhI java AvatI, tava sucita visamu bhayu, lAlacca nAri nirakhu havai, tu mohi sUra sAhasa gayo // 61 / / tava kamaliNi visa taraMga, nayaNa sU nayaNa na meliga, vayaNa vayaNa na hu milI, ahara suahara na pilhiga / ati bhuja pavana pracaMDa, kaThiNa kuca kamala na bhiDiga, rahisena pharasega aMga, trIya ghAe naha piThiga /
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124] [gorA bAdala kavitta sukha sejana mANI tana, kaMtA bAle phala kIya huya, saMgrAMma sAmi kima mujhasyau, kahuna kumara gAjana suya / / 6 / / loaNa teha khisi paDau, keya para trIya ulhAsI, caraNa teha gali jAu, jeNa riNa pAchA nAsI / hIyo teha phuTIyo, leNa mana kIyo dumaMnnau, zravaNa teha sadhIi, jeNa hari suNyau vimaMnnau / vAdalla kahai re nAri suNi, asura sena triNavaDi giNata, ' nIpaje na saravara sena, juna sAha sanamukhi haNauM / / 3 / / kuMDalIyA kaMtA jhajhisi kavaNa pari, kima karavAla grahaMti, pekhi sAgi aNI aggalA, kima karavara jhAlaMti // 4 // kima karavara jhAlati, kuta aNI aggala phuTai, khagga tADa vAjaMti, suhur3a adho dhaDa tutttti| ju prIya kAyara hoya, pekhi gaya jUha gajatA, tu mohi Avai laja, ju turiNi bhajisi kaMtA / / 6 / / haya sU ya naradalau~, hastI sU hasti pachAr3a, kutakAra sukuMta, khagga sukhagga vibhaadd| chatra chatra chini chini, camara ADaMbara noDa, tu jAyu gAjanna. mAha samahari caDi moddl| bAdalla kahai re nAri suNi, taba hI tujha sejaI sarau, cItoDi rAMNa padamAvatI, hUM vAdala ekata karauM // 66 / / suNi svAmI vInatI, kayaNa eka kahu~ su miThau, mo siri caDa kalaMka, vAha kakaNa nahi chttttu|
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ gorA bAdala kavitta ] [ 125 pUri Asa padamiNI, mohi nirAsI kinjai, Apa hANi ghari hoi, avara kAraNi jIu dijjai / iMma khai nAri kaMtA nisuNi, sena sahuya ekata hua, goralla puThi samahara caDai, rahu na kuara gAjanna suya // 67|| athaga pavana ju rahai, vahai gagA pacchima muha, mera Talai marajAda, jAi navakhaNDa rasAtala hu| sesa bhAraju tajai, calai ravi canda dakhiNa dhara, sura asura sahU Talai, saMka naha dharai appasara / etalA bola jau sahU hui, hU~ vayaNa saccau karau, bAdalla gayada iMma ucarai, tuhi na nAri pAchau sarau // 68 // gorau ara bAdalla, Aya doya sabhA bayaThA, je gaDha mAhI rAvata, teha sahU milyA ekaThA / karau matra vicAra, budhi chala bheda karIjai, deNI kahu padaminI, jema suratANa ptiiji| DolI kIjai paMcasaI, suhaDa save sannAhIi, ekeka DolI ATha ATha jaNa, ima paripaMca racAIi / / 6 / / racI ema paripaca, vegi tava dUta calAyo, khavari karau suratANa, huM tu padAmiNI ptthaayo| je dAsI agarakkha, harama savi Dolai ghallaGa, hIra cIra sovanna, leI tumha sAthe cll| iMma kahai nAri padamAvatI, pAtisAha aradAsa suNi, jisa ghar3Iya rAya chuTTai sahI, hu~ na rahu~ IhAM eka khiNi // 7 //
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126] [gorA vAdala kavitta taba khuzI bhayau suratANa, vegi phuramANa calAyau, suNi gore vAdalla, sAthi kari padamaNi lyaau| je tumha kaha soI karau, rAu kI berI kaTTa, bAda gasta hUM kara, IhA rahi nIra na ghutttt| pahirAi rAi tejI diu, bola baMdha de paThava', ima kahai sAha vADhalla suNi, tohi nivAji duniyA diI / / 7 / / kIyau kUDa vADhalla, Aya Dole sapattau, tasa mAhiM rakhyau vAlaH, nAma padamiNI kahatau / hUu harakha suratANa, jaba hI Avata suNI nArI, gorI tava pUchIu, bola bolIyau vicaarii| / allAvadIna suratANa suNi, eka bAta merI sAbhalau, padamiNI nAri iMma acasyAu, eka vAra rAjA milaDaM // 72 / / vAdalla tihA paThayu, rAya jihA vadhana baMdhIya, gahIya rAya paya kamala, kAja appaNau iMma kidhIya / hUu kopa rAjAna, bahara taI sAdhyau vayarIya, re re kubudvIya kuDa, nAri kima ANI moriiy| vAdalla tAma ima ubarai, khimA karau svAmI sahI, maI vAlaka rUpa padamiNi karI, rAu nAri nizcai nahI / / 73 / / vADhalla tava lei calyau, rAu cakaDola sarasIya, khagadhArI sanamukha, bhaDyau suratANa sarasIya / karI pArasI mugalla, hIMdU saba kUDa kamAyA, laMkAmaNi uddhattvau, atula vala sena svaayaa|
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ gorA vAdala kavitta ] [ 127 mAri mAri kari uThIyA, vADhalla tihA saMmuha sasyau, jaba lagai jhUmi dala pati hRu, tava laga haIvara pakhattyau / / 74|| huI hAka dala mAhi, bhaI kalakalI vRvArava, gaya guDiya haya pakhariya, suhaDa sannAha karai taba / eko sira TaMti, eka dhaDa dhariNI lui, khagga tAla vAjaMti, vAMNa sIMgaNi guNa chutttti| ima bhagyau sena asapati sarasa, pAtisAha vilakhau bhayau, gorai gayaMda dala kuTTAyo, bAdalla rAu taba leI gayau ||75 / / karI paija vAdalla, nAri ugArI balahiM chala, maMni saMkyau suratANa kajja kari Ayau bhujA vali / asapati moDau mANa, sAmi ApaNau uvelyau, bhaje gaya ghaNa ghaTTa, mIra mugalA sata melhyau / ima suNavi mAi ANaMda kIya, putta paradala bhajIyau, uvarI vAta bAdalla kI, so padamaNI kaMta uvelIu // 76|| kuMDalIyA goralla trIyA iMma UcaraDa, suNi bAdala tohi satti, mo prIu riNa mAhi jhUjhIya, kahi kima vAhyA hattha ||7|| kahi kima vAhyA hAtha, vattha vai suhuDa pAchADIya, bhaMjI gaya ghaNa thaTTa, pAva de sIsa vibhADIya / haya gaya ratha pAyaka, mAri vallIyau borilla, vega mAi satti caDau, ema riNa paDyau gorilla ||78|| kahiM dhar3a kahiM siri kahIM kamaMdha, kahiMka pajarahI paDIu, kahIM kara kahIM karamAla kahi kahi maravi chuDIyau /
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128] [gorA vAdala kavitta kahIM ekAvalI hAra, kahika dharaNI dhaMdholiya; ... kahIM jambuka kihIM ata masa giradhaNa vichoDIya / gaDha chala trIya chala sAmi chala, bihu~ chala bhiDyau sukavi kahai, goralla sUra bheTaNa calI, su khriNa eka ravi ratha khaMce rahai // 7 // je sira paDyau dhara piTTha, dharA deI iMdra paThAyau, iMdra hatha thala syu, soDa siri griviNa uThAyau / giridhaNa kara chuTevi, paDyau gaMgAjala maJja, gaMgAjala utta ga, huo amRta siri bnj| ima aMmIya gAha nayaNa caMdaNa cUu, taba kaMdala maMDyau ghaNau, gali ruMDamAla guthevi lIya, to sara siddhi gorala taNau // 8 // je vAdalla jaMpati, virada vAdala ari gaMjaNa, saMkaDi svAmi sannAha, asura bhAratha ari gaMjaNa / kIyau juddha suratANa haNyA hasatI maya mattaha, Ayau morau kaMta, tahija diddhau ahi vAtaha / padamiNI nAri iMma UcaraDa, tohi dhanya dhanya avatAra hUa, AratI UtArau ho vara turiNi, je vAdalla japaMti tUa / / 8 / / acala kIti zrI rAma, acala hanumanta pavana sua, acala kIrti haricaMda, acala velI puhavI hua / acala kIrti pADavA, jeNa kairava dala khaMDIya, acala kIrti ahivanna, jeNi cakkAvahu maMDIya / vikrama kIrti jima acala hUa, bhoja acala juga jANIi, tima acala kIrti gorala tUya, bAdala kIrti vakhAMNIyai / / 8 / / // iti zrI gorA vAdala kavitta sampUrNa / /
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena pasinI gorA bAdala saMbandha khumANA rAso SaSTha khaNDa // zrI mAU avAya namaH // gAhA oMkAra maMtra aMbA, jagajananI jagadaMvA / laccha samappo labA, dalapati tuha caraNa avalaMvA / / 2 / / dUhA kamalA mAta karo mayA, mujha ura vasiiM vAsa / Apo dolata IzvarI, vANI vayaNa vilAsa / / 26 / / kavitta rAMNAM rI vaMzAvalikA rANa prathama (ha) rAhapa, pATa nara sura narapatti / dinakara hara suradeva, ratana jasavaMta nRpatti / / anato abhayo rAMNa, pravala pathavImala pUraNa / nAga prANaga neMsiMgha, jeMta jagateza udhAraNa / / jayadeva rANa jo naMgasI, bhAratha pAratha bhiimsii| gar3hapati mugaTa gaDha gaMjaNo, gAhar3amala gar3ha lakhamasI // 27 //
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 ] | ratnasena-padminI gorA bAdala saMvandha khumANa rAso jaga asapati jasakaraNa, navala vijapAla naresura / nAgapAla narasIha, rANa giradhara rAjesura / / pIthaDa punopAla, malla mohaNa maya mtth| sIhaDamala bhImaka, rANa bhAkhara raNa rattaha / / laNagga karaNa lAkhA dalAM, moDa maMDala zrI lkhmsii| arasI hamIra khetala khagAM, avanI sahu lIdhI isI // 28 // caupAI rANo ratanasena gahilota, desapatI moTo dezota / rAja kareM nRpa gaDha cItoDa, rAjakulI se kara jor3a / / 6 / / eka dina nRpa baiTho vesaNe, paTarAMNI suM peme ghaNeM / bhojana mAheM svAda na koya, caturAI tuma mAheM na koya // 30 // rAdha na jANA bhojana bhaNI, paraNo the sIMghala pdmnnii| aMjasa kare rANo nIsasyo, gar3ha cItor3a thakI Utasyo // 3 // azveM caDhIyo rANa ulAsa, sAthai lIdho khAna khavAsa / rANA ne sevaka pUchiyo, Aphai ketha payANo kiyo // 32 // ApA jAsyA sIMghala deza, tihAM nAe padamaNa paraNesa / aguvo lIdho sAthai bhATa, te sIMghala rI jANe vATa ||33 / / rAMNo dariyAra taTa gayo, jAlima siddha jogI drsiyo| jogI japeM ratana nareza, the kima AyA kavaNa visesa // 34 // Ayasa se adhipati vInaveM, padamaNI varaNa jAU~ hiveN| pAra utAro mujha guradeva, sIMghala le jAvo suja heva / / 3 / /
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena-padminI gorA bAdala savandha khumANa rAso ] [ 131 kara Upara doI asavAra, nRpa sIMghala mukyo tiNavAra / Ayasa kIdho e upagAra, paraNaNa ro muzakala vyavahAra / / 3 / / bahina ache sIMghalapati taNI, paratikha Apa ache pdmnnii| abhigraha lIdho ehavo nAra, jI mujha thI pAsA sAra // 37|| adhipati khAdhI hAra aneka, jIpeM tasa paraNu suviveka / ramavA vaMTho ratana nareza, hAravI padamaNi ne laghuveza // 38 // sIMghala nRpa vyAhI padamaNI, dIdhI parighala pahirAvaNI / rahyo ketAika dina sAsare, cAlaNarI sImAI kareM // 3 // sIkha mA~ga cAlyA ghara bhaNI, sAtheM lIdhI nRpa pdmnnii| 'ghaNe bhAva bahu prIteM ghaNI, pahuMcAyA sIMghala re dhaNI // 40 // anukrameM AyA gaDha cItauDa, ratanasena mana adhi kodd| rANI sujaM rAjAna, mheM paraNyA padamaNi kari mAna / / 4 / / the moso mArnu vAhiyo, vola kahyo mo niravAhi [i] yo| ahanisa geMra mahila AvAsa, padamaNa susemeM kareM rajAsa // 42 // eka dina Ayo rAghava vyAsa, padamaNi nRpa veThA suvilAsa / rANo ratanasena kopio, padamaNi rUpa brAmaNa pekhiyo / / 4 / / A~kha kar3hAva rAghava taNI, iNa dIThI nijareM pdmnnii| jIva lei ne bhAgo nITha, adhipati kopyo AkArITha // 44 // mANasa lei gar3ha thI utasyo, dillI nagara rAghava sNcsyo| vAce rAghava zAstra aneka, vAta vakhANa kareM suviveka // 4 // jasa visatariyo di [la] lI mA~ha, teDAvyo paMDita patisAha / Alama ne dIdhI AsIsa, da [l] lIpata kInI bagasIsa 46 /
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132] [ ratnasena-padminI gorA bAdala saMvandha khumANa rAso rAghava Alama pAseM raheM, asapatirI bagasIsA lheN| rAghava kubadhi kiyo maMtraNo, kADhuvaira haveM cogaNo // 47 // ratanasena Upara rima rAha, le jAU~ citragaDha patisAha / koika karasyuhu~ kali cAla, ratanasena bhAMjubhUpAla // 48 // bhATa eka subhAIpaNo, tiNa sukahIyo e maMtraNo / aMva khAsa veMTho asapana] ta, haMsa pA~kha grahI suviga[tta 46 yAro isa subhI makazUla, prathavI mA~ kAi amUla / hajarata isa su meharI khUba, mahilA padamaNI he mahabUba // 50 // gAhA mAna sarovara majjhe, nivase kalahaMsa paMkhiyA vahave / tANato sukamAlA, isA paMkhI mama hatthe / / 1 / / caupAI pUche Alama padamaNi jeha, sohI vatAvo hama ku teha / aMdara hurama parikkhA karo, padamaNi ho so Age dharo // 52 // hajarata dIdhA khojA sAtha, dekhyo hurama taNo sahu sAtha / hastaNI citraNI te sakhaNI, isame koI nahI padamaNI / / 53 / / kisa thAnika hai kaho hama bhaNI, sIMghaladvIpa ache pdmnnii| jAsyu sIMghala lesyuhera, jihA huveM jihA lyAuM ghera / / 4 / / sIMcala Upara thayA tiyAra, AlimasAha huA asavAra / lhasakara lAkha satAvisa lAra, udadhi pAsa AvyA tiNavAra / 55 dITho Age udadhi athAga, mAnava koi na lAbhe thaag| udadhi upara ha [la]lA kareM, Alima ko kArija navi sareM // 56 //
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena-padminI gorA bAdala savandha khumANa rAso] [133 jihA je vesADyA jUjhAra, bUDA udadhI meM tiNa vAra / japeM Alama rAvava vyAsa, kIdho kaTaka taNo sahu nAza / / 5 / / ora vatAo koI ThoDa, kaheM rAghava padamaNa citodd'| lettA te musakala atighaNI, sesataNI duralabha jima maNI // 8 // ratanasena vAko rajapUta, mahA subhaTa mAjhI majabUta / Alima kaheM hindU kA kyAha, gar3ha cIttoDa caDhuMucchAha / / 5 / / padamaNi gahi vAMdhu hiMdavANa, tohu~ takhata vaDo sultaann| suNa rAghava Alima kahe, kaha padamaNi sahinAMNa / karu ha(T) Tha tasa UpareM, gar3ha gheru ghamasAMNa ||6|| suNa hajarata rAghava kaheM, navarasa mahi siNagAra / nAMma cyAra he nAyakA, varaNava kahuM vicAra // 62 / / kavitta suna ho sAha kaheM vyAsa, dharahuM rasa pema ukattaha / vAkhAnahu~ sIMgAra, suna ho cita hoya surattaha / / kitI bhAta nAyakA, kona gunarUpa vilAsaha / bhA~ta bhA~ta kahi bheda, karihu nija budha prakAsaha // Alima sAha' sunIiM araja, cyAra jAta triya ke kheN| nAyakA tIna sabake ghare, vakhata vAra padamaNi laheM 63 / / kaheM sAha suni vyAsa, karaho sabake vAkhANaha / rUpa lacchana guna bheda, tuma ho saba bAta sayANaha //
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134] [ratnasena-padminI gorA bAdala saMbandha khumANa rAso tanavi citraNI vicitra, hastanI masta hstii| saMkhani kucita sarIra, nAra padamaNI chatrapatI / / saMkhanI pAca hastanI dasaha, panaraha rUpa su citrnnii| kaheM rAghava sulatAna suna, vIsa vizavA padamaNI // 4 // dUhA suni saba triya ke rUpa guNa, ima japahi sulatAna / aba cita pAI padmanI, karahuM vizeSa vakhAMNa / / 6 / / padamani niramala aMga sava, vikasata padamaNi [su] hej| prema magana aisI khuleM, jyu pakaja ravi teja // 66 // chappaya cita caMcala vaya syAma naina mRga bhroi aliMgana / tila prasUna tasa samana sihAsana mukha adhara vidrumana // ati komala sava aMga vayaNa sItala ati haMsa gati / tana sUchima kaTi chIna pragaTI dAmani deha dyuti // AnaMda caMda pUraNa vadana, mana pavitra saba dina rheN| AhAra nimakha icchita amala, vimala Thora padamani laheM // 67|| dUhA padamaNi caMpaka varaNa tana, ati komala saba aNg| cihuM ora guMjita bhamara, nimakhana chArata saMga / / 68 / /
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena-padminI gorA bAdala saMbandha khumANa rAso] [ 135 savaiyA bAlasa vesa raheM sabahI dina, mAna kareM na kachU dina laajeN| seta saroja suM heta dhare, ati Ujala cIra sarIrahi chaajeN| vArija kosa vanyo madana graha vIraja nIraja vAsa viraajeN| deha lahI manamatta niraMtara raMbhA ke rUpa padamaNI chAjeM / / 6 / / kavitta rUpavaMta ratiraMbha, kamala jima kAya sakomala / parimala puhapa sugaMdha, bhamara bahu bhame vilAvata / caMpa kalI jima caMga, raMga gati gayaMda smaannii| sasi vadanI sukamAla, madhura mukha japeM vANI // caMcala capala cakora jima, nayaNa kaMta soheM ghnnii| kaheM rAghava sulatAna suNa, puhavI isI ha padamaNI // 70 // kuca yuga kaThiNa sarUpa, rUpa ati rUDI raaNmaa| hasata vadana hita heja, sejha nita rame sukAmA // rUseM trUse raMga, saMga sukha adhika upaaveN| rAga raMga chattIsa, gIta guNa gyAna suNAveM / / sanAna maMjana taMbola suM, rahe asonisa raagnnii| kaheM rAghava sulatAna suNa puhavI isI tU padamaNI // 7 // vIja jema malakaMta, kAti kuMdaNa jima soheN| suranara guNa gaMdharva, rUpa tRbhuvana mana moheN| trivalI, mayatana laMka, vaMka nahu vayaNa pyNpeN| pati suM prema apAra, avara suM jIha na jaMpeM //
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 ] [ratnasena-padminI gorA vAdala saMvandha khumANa rAso sAma dharama sasanehaNI, ati sukamAla sohAMmaNI / kaheM rAghava sulatAna suNa, puhavo isI he padamaNI ||72 / / dhavala kusuma siNagAra, dhavala bahu vastra suhAveM / muttAhala maNi rayaNa, hAra hridayesthala bhAveM / / alapa bhUkha trisa alapa, nayaNa bahu nIMda na AveM / AsaNa raMga suraMga, jugati suM kAma jgaaveN| bhagati heta bharatAra su, raheM ahonisa raagnnii| kaheM rAghava sulatAna suNa, puhavI isI he padamaNI / / 73 / / caupAI padamaNi rA guNa suNiyA eha, japeM asapati suMNa aveha / karuM car3hAI gaDha cItoDa, ava hIMdU kunAkhu toDa // 4 // porasa ANa leU padamaNI, ratanasena pakaDugaDha dhNnnii| doDAyA kAsIda satAva, teDyA mugala paThANa navAva / / 7 / / niramala jodhA jeM sama kiyA, AdhI rAti damAmA diyaa| savala sena su Alima caDhyo, dhara dhUnI vAsiga dhar3ahaDyo / / 6 / / kavitta hasi volyo sulatAna, mA~Na kara muMcha maror3I ratanasena kuMpakar3a, citragar3ha nAkhu todd'ii| . haya kaMpeM caka cyAra, tharaki jalanidhI akulaannoN| saraga iMda khalabhalyo, par3a yo dasa disIha bhagANoM / / pharavANa desa disahi phaTeM, saba duniyANa asI sunnii| mAriheM ratana hiMduAMNapati, sAha pakar3iheM padamaNI / / 77||
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena-padminI gorA vAdala saMbandha khumANa rAso ] [137 caupAI gaDha' cItoDa taNI talahaThI, iNa para Ayo Alima htthii| lAkha satAvisa lasakara lAra, DerA dIdhA ati visatAra // 78|| dhUsa nagAreM dhUje dharA, gAjeM gayaNa aneM giravarA / haThiyo Alama sAha alAva, gar3ha bhaMjaNa cita mana me dAva / ratanasena paNa roseM caDhyo, pIMdho Alama AvI paDyo / subhaTa sena teDAyA sahU, vaha se balavaMta AyA bahU / / 7 / / ratana sajhyo gar3ha avalI bANa, choDeM nAla golA ne vANa / ratanasena bole gajakhaMbha, hIMdU dharama taNo uttaMbha // patisAhI raNavaTa pAhuNo, bhojana jImADA khagataNo / / 8 / / A [va] dha nAnA vidha pakavAna, Atasa golA khAga vidhAna / khAThI bhagata jimADo isI, khaga vrata mada dhArA nA] mojasI / / 8 / / iso cakhAvo ajaroru [ka] ka, phireM na lAgeM raNavaTa bhu[ka] kha / A pAkheM avara kuNa isyo, jhele pAhuNa Alima jisyo / / 8 / / uta alAva ita rayaNa nareza, hIMdUpati ne pati asuresa | mAho mAhe kareM sagrAma, mugala paThANa vahu AvyAkAma / / 83 / / asapati koi na cAleM jora, ratanasena rANo sira jor| dye Upara thI bhiDa mArikA, asapatti sahiveM phATA bakA // 84 // koika tota taNA kari matA, ratanasena pakaDA jIvatA / vacana taNA dIjeM vesAsa, viNa phade pADIjeM pAsa // 8 //
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138] [ratnasena-padminI gorA vAdala saMbandha khumANo rAso mU kIje pakkA paradhAna, ema kahAve dyo hama mAna / teDI mAha khavAvo khANa, nijara dekhAvo AhIThAMNa / / 86 // padamaNi hAtha jImaNa taNI, khA~ta ache mhArnu ati ghnnii| kAI na mAge AlamasAha, chaDA sAtha suM AveM mAha / / 87 // kavitta hamahi paThAe sAha, kahaNa kuM katha avllii| jo tuma mAnoM vAca, sAha phira jAveM dala] lii| dikhalAvo padamanI, aura saba gaDha dikhlaavo| vigraha ko navi karahI, bA~ha deM prIta vdhaavo| gar3ha dekha milahi sirapAva deM, bahuta mayA Alima kara (hii)| ratanasena suNa (ho) vInatI, suhara mAha dutara tarahI / / 86 / / caupAI bola baMdha dyo sAcA sahI, vAca hamArI vicaleM nhii| nAka namaNa kari koTa dikhAya, padamaNI hAtheM mujha jImAMya 180 mAhoM mAha kare saMtoSa, hiva meTo ati vadhato roSa / valatA kaheM ratana rAjAMna, mA [ha] rAM kathana suNo paradhAna / / 1 kavitta suNi vajIra kaheM rAva, rAma sira para rAkhIjeM / vAko gar3ha cItor3a, sagata sulatAna hliijeN| ma karaho haTha gumAna, tumahu~ sAhiva turakANe / rajadhArI rajapUta, hamahI sAhiba hiMdavANe /
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena-padminI gorA bAdala saMbandha khumANa rAso] [ 136 kyu kaheM vahuta zrI mukha vayaNa, hama rakhahI ghara appnno| kiratAra kiyo na miTeM kiNa hI, tyAga khAga hiMdU taNo // 12 // kaheM vajIra sunirAva, tumahI kyA opama dIjeM / tuma sUraja hiMdavAMNa sAha kahI etI kiijeN| daMDa dravya nahiM pesa desa terA nahiM caahu| nahiM hama gaDha rI pyAsa, rAjakumarI nahiM vyaahu| kariho na tuma karahi pharakka, rAja mahala nahiM Ahathu / kari nAka namaNa karII rayaNa, dekha koTa' phira vAvaDaM // 13 // suNa ho bahuri rAjAMna, iha harajata pharamAyA / pUche gyAna kurAna, tihA etA dikhlaayaa| ratanasena a [la] lAtra, puvva janmaMtara bhaaii| mhe tapa kiyA asoca, tiNa patisAhI paaii| teM kiyA pavitra dila pAka tapa, hI dUpata pAyo janama / hama tuma tero samA kula hI, karata prIta rahIiM dharama // 14 // caupAI khemakaraNa vedhaka paradhAna, ima kahI saghali melIdhAna / hiMdU sadA niramala dila huveM, gholo sahu dUdha ja lekhaveM // 65 // teDI rANa taNA paradhAna, puhato jaI pAseM sulatAna / dIdhA bola bAha sulatAna, hama tuma viceM e che rahamAna / / 66 / / / zloka mukha paya dalA kAraM, vAcA caMdana zItalaM / hRdaya kartarI tulyaM, trividhaM dhUrta lakSaNam // 97 //
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ w - - - - 140] [ ratnasena-padminI gorA vAdala saMvandha khumANa rAso caupAI rAghava vyAsa kiyo maMtraNo, ratanasena ne bhAlaNa tnno| 'nRpamana koya nahIM chala bheda, khurasANI mana adhiko kheda 116811 gharabhedU viNa ghara navi jAya, gharabhedU thI ghara ThaharAya / ghara bhedaM laMkAgar3ha gayo, rAghava gharabhedU hama kiyo |6|| sAha mAheM padhAro rAja, ratanasena ter3eM mahArAja / Alima sAtha kiyA asavAra, salaha saMpUrita tIsa hajAra 2500 kavitta car3hayo gaDha sulatAna, khAna nivAba lIyA saMga / tIsa sahasa asavAra, silaha nakha cakha r3hakeM aMga / paDe dhusa nIsANa, giraMda cItoDa gddkkeN| / sahira loka khalabhale, dhIra chuTe citta dhddkkeN| viDre rayaNa melyo kaTaka, ThoDa ThoDa sAmaMta kseN| manukha dekha gayaMda memata ghaTA, mayaMda kaporisa ulaseM / / 2501 / / caupAI Avi mAheM huA ekaThA, tava sagale dIThA saamtthaa| ratanasena mana khuNasyo sahI, Ayo AgaNa Alima cahI 2502 nRpa paNa senA sagalI sAra, asavAre miliyA asavAra / tuge tuga hUA ekaThA, jANaka bAdala uttara ghaTA / / 2503 / / ... ..... Alima piNa na sake AMgamI / Alima tAma kaheM suNa bhUpa, kyumelata ho kaTaka sarUpa // 4 //
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena-padminI gorA bAdala saMbandha khumANa rAso] [141 meM laDaNe kuM AyA nahIM, gar3ha dekhaNa kI he dala shii|| na dharo mana meM khoTA kheda, mere mana nAhI chala bheda // 5 // kacitta kahe ratana suNa sAha, caka kari lAha na khaTI huN| rUka vAva vajjahI, bAdala jima tuma phttttihu| tana gumAMna maga dharahukarahu jiNa koi kapaTTaha / ' Ae calI AMgaNe, tAsa hama lAja niptttth| gaja gAha bA~dha UmeM suhaDa, mUcha maroDI magaja bhari / hama hukama hota sama phoja sira, par3ihI kaMsa sira vIjar3i / / 6 / / caupAI Alama jaMpa suNa rAjAna, ghara AyA bahu dIjeM maan| thoDA hoveM hoveM ghaNA, jhelI lIje nija pAhuNA / / 7 / / dhAna taNo cha Aja sukAla, ghaNA ghaNA kAi kareM bhUpAla / hama milavA AveM UmahI, lar3avA kuhama Ave nahI / / 8 // rAya kaheM sAbhala patisAha, bhaleM padhAro Alima sAha / / vali teDAvo jANo jike, piNa laghu bola ma bolI vkre||6 / / boleM bola vihuM huA khusI, hAtheM tAlI dIdhI hsii| mAho mAha huo saMtoSa, rAya taNeM mana miTiyo roSa / / 10 / / kari daragaha veMTho sulatAMna, AgeM UbhA sabe rAjAna / pheravIjeM ghoDA gajarAja, rupaka bheMTa kareM kavirAja // 1 // ratana gayA tava mahilA bhaNI, bhagata karAvaNa bhojana tnnii| padamaNi prati rAjA ima kahyo, Alama suM jima timarasa rahyo / 12 /
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 ] [ ratnasena-padminI gorA bAdala savandha khumANa rAso bhojana bhagata karo hiva isI, jima dallIpati hove khusii| padamaNi nAra kaheM piya suNo, huM hAtheM na kara prIsaNo ||2|| khaTa rasa sarasa kareM rasavatI, prIsesI dAsI gunnvtii| saNagAro saghalI chokarI, khAta ache jo tuma mana khrii||14|| padamaNI pAsa raheM sAvadhAna, vIsa sahasa dAsI rUpa nidhAna / rUpa anopama raMbhAtisI, kAma ni senA hoveM jisI // 15 // AsaNa vesaNa ne vidha kiyA, Upara chAyA DerA diyaa| gAdI muMDA mAheM anUpa, jarI dulicA ati he sarUpa / / 16 / / ThoDa ThoDa UbhA husiyAra, chaDIdAra pyAdA pddihaar| save mahila siNagArI karI, ciga paDadA nAkhI jhAlarI // 17 // tyArI huI rasoDA taNI, mAhe teDyA dallI dhnnii| dekhI sAha mahila sata khaNA, jANa vimAna ache sura taNA // 18 // khusa khAMNe veMTho patisAha, beThe khAna nivAva duvvAha / padamaNi mAheM adhika paMDUra, dAsI Aya dekhAve nUra // 16 // ima maMDe patrAvali vAla, mADeM eka kacolI thaal| ika jhArI bhari hAtha dhovAva, DholeM camara vIjeM vAva // 20 // ika mevA prIseM pakavAna, sAla dAla surahA ghRta dhAna / vijana vidha vidha prema suvAsa, sura piNa motI [dA] Na kavilAsa // 2|| bhUlo sAhI kaheM allAha, yaha hIdUvANa ke patisAha / 'dekhI dAsI rUpa vilAsa, Alima cita me huo udAsa // 22 //
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena-padminI gorA vAdala saMbandha khumANa rAso] [143 dekha dekha sUrata saba taNI, kaheM sAha yaha saba pdmnnii| aisI mahirI eka alAha, hamaku eka na dIdhI nAha / / 23 / / kavitta kahe vyAsa suNa sAha, he tArIpha pdmnii| AphatAva mahitAba, jisI vada [la] la dAmanI / / sovana vela samAna, mAnasara jehI hNsnii| jina (ja) tana kamala suvAsa, tAsa guna sevahI suradhena kalapavRcha jehavI, mohanavela ciNtaamnii| kavi laghu aka liika he rasana, kyuM vanahI sobhA ghaNI // 24 // lakha dasa laheM palaMga, soDa sata lakha suNIjeM / gAlamasUyA sahasa, sahasa gIdUA bhnniijeN| tasa Upara dupaTTI, mola daha lakkha laddhI / agara caMdaNa paTakUla, sejha kukama puTa diidhii| alAvadIna sulatAna suNa, viraha vithA khiNa navI khme| paDhamaNI nAra siNagAra sajha, ratanasena semeM rame / / 2 / / caupAI avara na dekheM padamani koya, je dekheM to gahilo hoya / padamani punya pakheM kima mileM, jiNa dIThe apachara aba gale // 26 // ima te vyAsa aneM sulatAna, vAta kareM che catura sujAMna / tiNa avasara padamaNI ciMtaveM, Alima kehavo jo ima cave // 27 // titareM dAsI japeM eka, gokha heTha veMTho suvivek| tasumukha dekhaNa tava gajagatI, AvI gokheM padamAvatI // 28 //
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144] [ratnasena-padminI gorA vAdala saMvandha khumANa rAso jAlI mAheM jove jiseM, vyAseM padamaNi dIThI tiseN| tatakhiNa vyAsa isuM vInaveM, svAmI padamiNa dekho hiveM // 26 // ratana jaDita je che jAlikA, te mAheM baiMThI bAlikA / Alima uMco joveM jiseM, padamaNi paratikha dIThI tiseM // 30 // vAha vAha yAro padamanI, rabha ki nA e che rukmnnii| nAga kumA [f] ra kinA kinnarI, indrANI ANI apacharI // 31 // kavitta kaheM sAha suni vyAsa kahA merI tthkuraaii| meM madahIna gayaMda me balahIna mRgapati / meM vaddala jalahIna, ( meM hU~) vijana vina luhana / meM hIrA vina teja, meM huM yogI vina mohana / vina teja dIpaka viNa sUra dina, kahA bahuta phira phira kahuM / nahI jAUM dallI vina padamanI, phakIra hoya vana me rahuM // 32 // caupAI vyAsa kaheM sAbhala sulatAna, phogaTa kAya gamAvo mANa / dhIraja dhari sAhasa Adaro, avara upAya valI ko karo // 33 // ratanasena jo pAne paDeM, to e padamaNi hAtheM cddeN| ima AlocI melI ghAta, dhIrapaNA viNa na mileM ghAta // 34 // ima karatA jImyo sahu sAtha, bhagata ghaNI kIdhI naranAtha / zrIphala dei dhAta taMvola, mAho mAha kiyA raMga rola // 3 // hiveM ima jaMpeM Alima sAha, mAMhoM mAha jhAlI vaah| parighala' dIdhI pahirAvaNI, jarakasa ne pATaMbara taNI // 36 //
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena-padminI gorA vAdala saMbandha khumANa rAso ] tr hAthI ghoDA dIkSA ghaNA, satoSyA magalA pAhuNA / ' ratana sena 1 tuma mahimAnI kIdhI ghaNI, koTa dekhAvo tuma hama bhagI ||37|| nRpa sAthai thayA, Alima gar3ha dikhalAvaNa gayA / viSama vipama hutI je ThoDa, phari dekhADyo gar3ha cInor3a ||38|| vikhama ghATa ati vAko koTa, mAheM na[hI] dekhe vAI khoTa / golA nAla vaheM DhIkalI, kadahI koi na sakeM nIklI ||36|| gaDha dekhyA gar3hapati grava galeM, ehavo koTa kahI navi bhaleM / ima japeM hI AlamasAha, tuma ho ratana hamArI vAha ||40|| kAma kAja kejI hama bhaNI, tuma mahimAnI kIdhI ghaNI / Alima rIpha dII gahagahI, sIkha dIe vali ubhA rahI ||41|| : [ 145 adhipati kaheM adherA calo, me dadAra dekhA rAvalo / ema kahI Avo saMcastro, rANo gaDha vAhira nIrusyo ||42 // nRpa mana me nahi ko (i) chala bheda, khurasANI mana adhiko kheTa / vyAsa kaheM e avasara acheM, ima mata kahiyo na kahiyo pache / 43 // yataH khaDa sUkA goDa mUA, vAlA gayA videza | avasara cUkA mehaDA, tU ThA kahA kare ||44 // caupAI asapati halakAstrA, asavAra, mAho mAheM milyA jUkAra / rAMNo ratana jhAlyo tatakAla, vicalI bAta huI asarAla ||15||
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146] [ratnasena-padminI gorA bAdala saMvandha khumANa rAmo rrrrr ~ ~~mrrrrr dUhA soraThA asapati ava sarIkha, rukhA purakhA rAjavI / muha mIThA ura vIkha, kaho daI kema ptiijiiN||46|| narapati ari nAhara taNA, ko visavAsa kareha / je nara ka [ca ] cA jANIiM, Alama ema kaheha // 41 // vairI visahara vAgha nRpa, grAsI gar3hapati aap| chalabala grahIiM dAva sahI, koi na lAgeM pApa // 48 // tuma hama mahimAMnI karI, aba tuma hama mahimAMna / yo padamaNi choDuparA, ratanasena rAjAna // 46|| caupAI suhar3a huMtA je sAtha saveha, tiyAM car3hAI rajavaTa reha / AMNyo pakaDa lalakara mAha, ravi ne grahiyo jANe rAha // 50 // veDi ghAli vesADyo rANa, julama anyAya kiyo sulatANa / rANo ratana hu~to balavata, pakaDyA nivala huo e tata // 12 // yataH aMgA gamu gate zatru, kiM karoti pari[ca] chd[:]| rAhuNA grahate car3he, kiM kiM bhavati tArake // 52 // caupAI suNI sahU gaDha mAhe vakI, vAta taNI vinaThI vAnakI / halabala huI sehara bAjAra, pakar3Ago rANo siradAra / / 3 / / teDyA suhaDa dazo diza valI, senyA saghalI gar3ha meM milii| kaTaka sajhyo ghaNa hIla kilola, savalaja DhAI gaDharI pola // 4||
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena-padminI gorA bAdala saMvandha khumANa rAso] [147 kumatI ratana kahIe rANa, teDyo gar3ha mAheM sulatAMNa / gar3ha utare pahuMcAMvaNa gayo, kare tota ratana pakaDIyo / / 5 / / rAjA to paDiyA tiNa pAsa, asura taNo keho visavAsa) pakaDa yo nRpa padamaNi piNa graheM, gar3ha cItoDa-hiveM nahIM raheM // 56 // jasavaMta ThAM juDi darabAra, jAlima ter3a yA saha jumaar| mAMho mAheM kareM Aloca, gar3ha me huo savalo soca // 57 / / eka kaheM laDAM bhUbhAgar3ha mAha, eka kahe gho rAtI vaah| eka kaheM adhipati sAMkar3e, laDatA jehaneM bhArI par3eM // 18 // eka kaheM nAyaka nahi mAha, viNa nAyaka hatasena kahAya / ehavo koi karo matraNo mAna raheM hIMdu dhrama taNo // 56 // ima Alece sAmaMta sahU, ciMta upajI cita meM vahU / titareM Ayo ika paradhAna, hukama kareM , ima suratAna // 6 // teDyo mAheM nIsaraNI ThavI, maMtrI mAheM budha jANaMga kii| ima japeM che Alama sAh, tume kaho tehaneM cU bAMha // 61 / / hamakuM nAri dIyo padamaNI, jima mheM choDugar3ha kA dhnnii| ema kahene gayo pradhAna, savi Aloca paDyA asamAna // 2 // kaho hiveM para kIjeM kisI, visamI bAta huI yA jisii| jo ApA desyA padamaNI, to riNavaTa na rahe ApaNI // 3 // viNa dIdhA savi vigaseM vAta, padamani vina na mile koi ghaat| aito joreM lesI sahI, je AyA , iNa gar3ha vahI // 4 //
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ .148 ] [.ratnasena-padminI gorA bAdala saMbandha khumANa rAso kavitta kaheM kuMara jasavata, sunaho umarAva pradhAnaha / rakhkhahu gaDha kI mobha, dharA rakhkhahuM hiMdavANaha / / he rAjA paravaseM, nahe cala dekheM bhlii| dehu nAra padamanI, sAha phira jAveM dillI // gar3ha Aya rANa beThahI takhata, camara DhalAva hItUka dhara / / sila heTha hAtha Ayo su to, chala hikamata kADhahI sIpara / / 1 / / copAI subhaTe saghale thApI vAta, hiveM padamaNi desyA parabhAta / isa AlocI uTyA jise, padamaNi savi sAbhaliyA tiseN| kavitta kaheM, paDhamani suni sakhI, vAta yaha kumara vicaareN| hama deI patisAha, dharA gaDha rANa ugaareN| me sIMghala upannI, rAjaputrI kahevAnI / gar3hapati ratana nareza, bhaI tAkI pttraanii| aba bahuri nAmaha kiNa vidha karahuM, mhe kulavatI kaamnii| hiMdavANa vaza lachana lage, thUka thUka kahIi dunI // 3 // par3hapati.pakaDyo sAha, rAha jima caMda garAse / vinu dodhe ugahena, subhaTa kahA aura vimAseM ha] bhavati joga kachu su vo miTa nahI adhItaha Apa muA juga vuDiheM, dunIyA naha ukattaha /
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena-padminI gorA bAdala sabandha khumANa rAso] [146 mera maraMta savahI rahIi dharama, dhara rakkhahi rakkhahi dhnii| chaTaheM haTha sulatAna cita, jaba mRtyu suniheM padamanI // 68 // kaheM padamani suna syAma, rAma raghu sItA vallabha / / dazaratha suna ho tuja jha, tumahi la[ja jA ke otthNbh| aurana koI ilAja, Aja sakaTa dina aayo| dharahI citana me dayA, karahuM satana ko bhaayo| asurANa rANa pakaDyo rayaNa, cAhe mujha mana me chuu| anAtha nAtha asaraNa sara[ ]Na, rAkha rAkha ekI kahu~ / savaiyA kaiseM tuma mRgaNI ke gana nigaNe bharatha, ke meM tuma bhIlaNI ke jhUThe phala khAye the| keMseM tuma dropadI kI Tera suni dvArikA me, kaseM gajarAja kAja nAga para dhAe the| kaise tuma bhIkhama ko paNa rAkhyo bhAratha me ? kaseM rAjA ugrasena baMdha the chorAe the / / merI vera kAna tuma kAna vada vaiTha raheM, dInavayu dInAnAtha kAhi ku kahAe the // 7 // , paMkhI ikalo vanna me, so pAradhI pacAsa / abake jalaho ugareM, al] lA terI Asa // 1 // subhaTa bhae satahIna satra, Alima pakaDyo rAja / sAI tere hAtha haiM, mho abale kI lAja // 72 //
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150] [ ratnasena-padminI gorA bAdala saMvandha khumANa rAso caupAI avasara iNa huo jeM jeha, thira mana karine suNajyo teha / tiNa gar3ha goro rAvata raheM, khitravaTa taNI viruda bhuja vahe ||73 / / tAsa bhatIjo vAdalarAva, sara tAneM bhariyA dariyAva / te veve chala bala rA jANa, veve rAvata ve kula bhAna ||4|| piNa tehaneM nahi sunijara svAma, rokar3a grAsa nahI ko gAma / ghare raheM na kareM cAkarI, ratanasena mukyA paraharI / / 7 / / rAvata ve jAtA thA jiseM, gaDha rAMho maMDANo tiseN| rudhegar3ha navI jAiteha, jAtA khatravaTa lAgeM kheha ||6|| tiNa [re] kAraNa ahirahiyA Teka, hiveM jAsyA kAi huAM eka / aMga taNo na tajeM abhimAna, sUra mahAvala jodha juvAna ||7|| khatrI sohi khatravaTa caleM, maraNa hIe piNa navi niikleN| bhuMDAM bhalA paTAtara jAma, khAyA jema huve khagajAma ||78| piNa tehaneM navi pUche koya, jo pUche to ima kAi hoya / jANahAra huveM dharatI jAma, sajha jocaMtA rAkhe jANa ||ver cite citamAMheM padamaNI, goro bAdala suNIjeM guNI / tyAMsujAya karu vInatI, bIjAM mAhi na dIseM ratI 1180 // ima AlocI padamaNi nAra, sukhapAleM veThI tiNavAra / AvI gorala reM darabAra, sAthai sayala sakhI paravAra // 8 // goro sAMmo dhAyo dhasI, vinaya karI ne Ayo hsii| mAta mayA bahu kIdhI Aja, bhale padhAsyA dAkho kAja ||
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena-padminI gorA bAdala saMbandha khumANa rAso ] [ 151 mubhaTeM sagale dIdhI sIkha, dayA dharama rI nahiM ArIkha / mIkha diyo hiveM tumeM piNa sahI, jima asurA ghara jAUM vahI 83 subhaTa saveM huA satahIna, prathavI khatrIvaTa huI khINa / subhaTe sagale dAkhyo dAva, padamanI de ne lesyAM rAva // 84|| hiveM tume sIkha diiyo cho kisI, kahovAta adhikAI kisii| goro japeM suNa mujha mAta, hosI saghalI ruDI bAta / / 8 / / jo tuma AyA mujha ghara vahI, to asurA ghara jAsyo nhii| rajavaTa taNo nahIM saMketa, nArI deI kIjeM jaita // 86 // vali mAvo rajapUtAM bhalo, AmoM sAmo karavo kalo / strI dei ne lIjeM rAva, sakaja na thAi eha kudAva / / kavita tuM rajadhara gora [ l] la, tu hI sAmaMta saka [ja] jaha / tu hI purasa hiMdavANa, rAMga dhara sahu tuja bhuja] jaha / / vIradhIra baDavIra, tu hI dala vIDo jhleN| tuM mujha deM aheMbAta, nAri padamaNi ima boleN|| suhaDA avara satahINa save, yaha jasa to bhuje hekilo| alAvadIna sukhagAMvalI, hIMdUpati choDAvilo / / 88 // caupAI goro jape suNa morI vAta, gAjaNa hu~tA vaDA mujha bhrAta / tasa suta vAdala che balavaMta, tehane paNa pUchoM e mana / / 8 / / tava pada maNi gorala sasaneha, pohatA jai vAdala reM geha / dekha AvatI thayo mana khuzI, vAdala sAMmo Ayo hasI // 10 //
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 1 152] [ratnasena-padminI gorA bAdala saMbandha khamANa rAso vinayavata kari paga pariNAma, kAkA ne bali kIdha salAma / goro jareM bAdala suNo, saMhaDe thAlyo e maMtraNo ||6 padamaNi deI lesyAM rAva, avara na koI citeM dAva / padamaNi AyA ApaNa pAsa, ANI AmA mana vizavAsa / 2 / have tujema kahe te karAM, nIcI detA lAje mraa|| A DIle chA do jagA, Alama sAthe lasakara ghaNA // 3 // kaho jIpesyA kima ekalA, kilA na hova kadahI bhalA ||4|| tiNa kAraNa to pUchaNa bhagI, Avyo sAtha le padamaNI / hiveM karavo raNavaTa ne ThAha, Apa vehu bhuje gajagAha / / 6 / / padamaNi vAdala suima kaheM, saraNa AvI hu tuma tnne| rAkhi sako to rAkhI mujjha, nahi tara tehivAM dAkho mujha / / 6 / / khADujIha dahu~ nija deha, piNa navi jAuM asurA geha / lAkhA ju hara karine valu, piNa navi koTa thakI nIlu // 7 // sIla na khaDDu deha akhaDa, jo phira ulaTe. deha abhaga / suhaDa karAveM vali bharatAra, mujha kula nahIM. he e AcAra IIE8|| sIla prabhAveM homI phate, ripudala lAgo ma boM mate / raheM [a] gar3ha meM chUTeM rAya, hu~ piNa rahuM sujasa jaga thAya !HERI paramesara piNa mAhasa sAtha, aMta hathA karasI jaganAtha / laho sobhAga dIdhI AsIsa, jIto vAdala koDa varIsa 2600 kavittaH / kaheM padamani AsIsa, akheM vAdala ajarAmara / tu mujha pIhara vIra, dhIra cita morI craavr|
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena-padminI gorA vAdala saMvandha khumANa rAso] [ 153 ~ ~ khaga bhAjA khurasAMga, mANa rarukhahu~ hiMdavAMgaha / ghura jeta nAmANa, kara dunIyANa vakhANaha / saMnAha syAma saraNa suhaDa, eha viruda tujha bhuja laheM / kara ghAlayAM samuchA suhaDa, tujha aMka mArthe vahe / / 2601 // dahA brada dhara vAdala boliyo, marada josa mayamata / gahaka keharI gAjiyo, dUTha mahA duradaMta / / 2682 / / kAkA suNa vAdala kaheM, keho kAyara kAma / rahA va ta sArA suhaDa, eha amINo nAma / / 2603 / / kAkA the [kA ciMtA ma karo, aMga dhariho ulAsa / to hu vAdala tAharAM, bhatrIjo syAvAsa // 2684|| Alama bhAju ekalo, pAuM pisuNa khaga resa / kulavaTa ujavAlukiloM, ANu ratana nareza // 2605 / / cIDo jhAlyA vAdaleM, vole ima valavaMta / tusata sItA dUmaro, hU~ dUjo hanumaMta / / 2606 / / satI tuhArI sAmino, milu mahodala mANa / ghaDi mAheM prANa ghareM, ratanasena rAjAna ||nnaa ghare padhAro padamaNi, makaro Arata mAya / cAdala bolyA bAlar3A, te navi jhUThA thAya ||8|| pa [ca] chima sUra na ugame, mera na ka vAya / sApurasA rA vAlaDA, phire na jhUThA thAya ||6||
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 ] [ralasena-padminI gorA bAdala saMbandha mANa rAso goro sAmali gahagahyo, sUrima caDhI sriir|| kAyara pUtA kApa. sUra dharAveM dhIra // 10 // caupAI padamaNI ghareM padhArI jimeM, bAdala mAtA AvI tiseN| suNalyo sagalo te saMketa, hivar3A mAha na mAve heta // 11|| nayaNa maraM make nImAsa, mAtA dIseM adhika udAma / iNa para AvI dIThI mAta, vinaya kareM pUche suta vAta // 12 // kiNa kAraNa tU mAtA isI, kaho vAta mana mAna timii| Arata kehI , tuma taNe, kyu ko citta AmaNa dumaNe // 13 // mAta kaheM suga vADhala bAla, mAMDe kAMya lIyo jaMjAla / dUdha dahI tuM mAhare eka, tuma viNa koI nahiM mujha Teka // 14!! yaNA khAe megaliyA grAha, suhar3a rahyA chatike vimAha / mAsana vAsa nahIM nRpa taNo kharaca khAvAlA nija gaatthno||1shaa riNa vidha kima jANesyo sajI, ghara vidha bAta na jANo ajii| kahi kIdhA cha teM saMgrAma, aNajANyA kima kIjeM kAma // 13 // Alima kiNa para gajyo jAya, ATeM laMNa kisA ne thAya / vAdala pUta ache tuM bAla, riNa saMgrAma taNo nahi tAla ||1|| alagA DuMgara raliyAmagA, huMsa huve aNa dIThA tnnaa| juddha taNA mukha bhalA adITha, vAta karaMtA lAge mITha ||28|| yataH dUhA dugara alagA thI raliyAmaNA, dIseM isaradAma / neDA jAya nirakhijeM jadI, kAMTA bhAThAM ne ghAsa // 19 //
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - ratnasena-padminI gorA bAdala saMbandha khumANa rAso ] [ 155 caupAI sIha savada suNa meyagala ghaTA, nAseM sagalA tepiNa kaTA / jima Alama bhAMju ekalo, gar3ha cItor3a dikhAuM bhalo / / 20 / / eka saMhesa ekalo, eka ekalA ghaNAha / sIMgha saheseM coTiyo, jokhe jaNA jaNAha / / 21 / / kavitta re vAdala kaheM mAta, vAta vIcha kraarii| parihara mana abhimAna, bola bolahuM vicaarii| subhaTa hoyeM dasavIsa, tAsa vali AraMbha kIjya / Alima sAha athAha, samuda kima vAha tarIjya / vAlaka gata ochali, jUjha bUjha jANe nhii| mujha vayaNa mAna supasAya kara, to supUta vAdala sahI / / 22 / / huM kita bAlo mAya, dhAya Acala navI lagu / huM kita bAlo mAya, roya nahI bhojana maggU huM kita vAlI mAya, dhUliDhiga mA~hi na loTu hu kita bAlo mAya, jAya pAlaNeM nahI podu| jA jula nAga Alama juvana, jAsa juddha chor3a grheN| raNa khela macAU bAla jima, nahI mAya bAlo kaheM / / 23 / / tava phira japeM mAya, vAta suna pUta adhiirh| gaDha rokyo asurANa, subhaTa savala e adhiirh| hcy)
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 ] / ratnasena-padminI gorA bAdala saMbandha khumANa rAso pakaDyo rAva parahattha, kattha na huM jhUra karIjeM nahi sAmaMta tuma bhIra, jhUjha kahA sobha lhiijeN| rar3ha car3ha huM lahu bAlaka jima, kaheM bAlaka dukha kyu dhruuN| sAha e samu da sulatANa dala, bhujavali jima dutara tarahuM // 24 // kaheM vAdala suNa mAta, kahA phira phira vAla (ka) kaha / jeThI naTa jUjhAra, dAla gAyaNa he pAyakaha / vastra sastra kavi rupa, gayaMda triya gAha kavittaha / ete saba bAlakka ha], mola muMgA jina tannaha / vAlue kAna kAlI dikhyo, vAle gaja desIsa diy| ari sena cAva bAlakka jima, dekhi khyAla karI dRr3ha hiya // 25 // kaheM vAdala suNa mAta, dekhI eha ghAta vicaarii| prathama sAmI sAkaDe, kaSTa bhugatahi tana bhaarii| asapatI gar3ha vigraho, rahyo na suhaDA dhIra [ja | ja / rAjakumAra bAla [ka] ka, tAsa nija nAhI sa vIraja / padamaNI mujha payaThI sara Na Na pekhkha vicarakhana vAta saba / nija vaMsa aMza Ujala karaNa, iha avasara phira milahi kava // 26 // caupaI sutano sUrapaNo sAbhalI, mAtA mana mAhe kala mlii| varajyo vacana na mAneM ratI, taba gaI melI meThalavatI // 27 // vAta sahU bahU araneM kahI, jaI rAkho nijapati ne grhii| ' mhArI sIkha na mAne teha, raheMsI bheTa tumAro neha // 28 //
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena-padminI gorA bAdala saMvandha khumANa rAso] [157 savI zrRMgAra sajhe mAtratA. pahirI vastra bhalA bhaavtaa| hAva bhAva kareM vacana vilAsa, jiNa para tiNa para pA. pAsa // 2 / / ema suNi bahUara nIkalI, jhavakatI jANe vIjalI / sakuliNI sama sola zRMgAra, Ave vegi jihA bharatAra // 30 // lpa raMbha jisI rAjatI, mRganayaNI sundara gjgtii| nayaNe niramala dekhyo neha, sAmadharama dAkheM sasaneha // 3 // komala vadana kamala kAmanI, dIpa data jimI dAmanI / hasta vadana boleM hitakarI, svAmI vAta suNo mAharI ||32|| Alima dUTha mahA duradata, kahIne kiNa para jUjho kana / ari bahulA ne tu ekalo, ise mateM navoM dIseM bhalo / / 3 / / te huM purakha nahI vAdalo, joe jiNa para mADu kilo / valatI araja valI [] isI, jAta nahIM cha jovA jinI // 34 // hIse kheMga sIdhura sArasI, galabala DUgala kare paarmii| sokheM khiNa ika mAheM talAva, mukha makaDa cita duSTa subhAva / 35 // bhuraja uDAve de de r3halA, mAsa bhakheM bANe alaralA / uDatA paMkhIyA haNe, bAle vAdhI koDI cuNe // 36 // gadala vAle valato haso, te e vAta kahI mujha kisii| havara gevara pAyaka pUra, ekaNa hAka [ka] rucakacUra / / 37 / / dUhA iha triya suNi vAdala vayaNa, jaMpeM tIya jubAna / niyA saima gajI nahIM, kima gaMjasI sulatAna // 38 //
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 ] [ ratnasena-padminI gorA vAdala savandha khumANa rAso caupAI khaDaga yuddha visamoM meM sahI, kUDI rIsa na kIjeM khii| mujha tana hAtha na ghAlI sako, bhogI svAda laheM je thako // 3 // asapati ghaDi visamA vIMdaNI, bhamuha caDhAveM meleM annii| jaraha kaMcukI bhIData aMga, vilakuliyo mukha rAto raMga // 40 // mala mayamata nArI jema, vacana virasa cita na dhare pem| amaMgala sIMdhU nada gAvatI, chala dhara tI DA kula vAvatI // 41 // porasa taNo dekhAlisa teja, tiNa dina Avisa tAharI sej| jAliga pisuNa vakhANe nahI, guNIyaNa viruda na ce umahI // 4 // tAM laga kehA sUra sadhIra, vallabha mAne jeha sarIra / lohI sAMTe cAr3heM nIra, te kula dIpaka vAvana vIra // 43 // jaba nArI jaMpa kara joDa, avara nahI ko tA ha] reNjodd| bhalo bhalo kaheMsI sasAra, sAmadharama raheMsI AcAra // 44|| jima bole cha tima nirabaheM, mata kiNa vAteM jAe ddh'heN| lAja ma ANo kula ApaNe, sAmI sAhasa jUjha ghaNeM ||4shaa jIvana maraNa sadAnunAtha, huM navI mukuprItama sAtha / ghaNo ghaNoM hiveM kAsu kahu~, jima karajyo tima hu gahagahuM // 46 // kaMta kaheM sAbhala sudarI, moTA vaza taNI kuarii| volyA vola bhalA te eha, hita vAche sohI sasaneha // 47 // ochA ghara kI Ava nAra, kumata dIe pUchayA bharatAra / teM kulavaMtI nArI taNoM, mahIyala sujasa vadhAvyo ghaNo // 48 //
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena-padminI gorA vAdala saMbandha khumANa rAso] [151 astrI AMNa diyA hathiyAra, sabhI AUdha uThyo tinnvaar| 'vinaya karI mAtA paga vaMda, caMcala car3hi cAlyo ANaMda / / / / gorA pAseM Ayo gahagahI, kAkA dhIrapa rAkho shii| eka vAra dekhupatisAha, dekhu kuMara taNo piNa mAha // 50 // kaheM goro vAdala suNa vAta, mujha tuma eka ache saMghAta / tu jAveM huM pAche rahuM, e vAteM kima sobhA lahuM / / 1 / / kAkA na kIje kAcI vAta, hUM jAvucha melaNa ghaat| riNavaTTa mujha tujha he sAtha, iNa vAteM mujha dekhaNa hAtha / / 2 / / goro rAvata rAkheM ghareM, vAdala cAlo sAhasa dhreN| subhaTa sahu miliyA che jihA, vAdala rAvata Ave ihA / / 3 / / sAMmadharama saraNe sAdhAra, rima dala gAhaNa savala apAra / jANe kula kIrata dhana dhasyo teja-pUja sUraja avataryo // 4 // sabhA saha dekhI khalabhalI, sUrAtama sAmaMta aTakali / vAdala kavahi na AveM sabhA, grAsa na lAmeM nahi ghara vibhA // 5 // sakeM to kAi vimAsI vAta, gAjaNa suta e sUra vikhyAta / subhaTa rAya suta veThA jihA, kiyo juhAra AvI ne tihA // 56 // uTha subhA sahU Adara die, beMThA vAdala tava dRr3ha hie| pUche subhA prayojana Aja, kaho padhAr2yA ke kAja ||5nnaa bAdala boleM vahise imo, kaho tume Aloco kiso / subhaTa kaheM vADhala sabhalo, sabala maMDAMNo iNa gaDha kilo // 58|| aDiyo Alama avalIvANa, gar3hapati grahiyo ratanIsa raann| gar3hapiNa lesya hivaDA sahI, da [la] lI pata veTho haThagrahI // 4 //
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 ] [ ratnapena-padminI gorA vAdala saMbandha khumANa rAso dUhA suNa sAhiva Alama araja, meM padamaNi kA dAsa / yaha rukkA hama diyA, he ipameM aradAsa // 4 // jo meM dekhu badana chatra, mere kucha na cAha / iMndrapurI kiha kAma kI, prIta nahI jisa mAha / / 80 // rukkA Alama hAtha sa, vAcata dhara UchAha / tAtI bAtI vigha teM, meTata hI jala dAh // 81 / / nisa bAmara ATho pahara, china hI na visareM moh| jihA jihA nayana pamArahu~, tihA tihA dekheM toha / / 82 // sAha tumAre darama kuM, aradha rahayo jiva Aya / kaho kyA AgyA deta ho, phira tana raheM ke jAya // 83 / / prIta karI sukha leNa ku, so sukha gayo durAya / jeseM sApa chachadarI, pakara pakara pachatAya / / 84 / / vAtI tAtI viraha kI, sAhiba jarata sarIra / chAtI lAtI chAra hui, jyuna vahata ga nIra / / 85 / / kavitta kaheM paDhamani suna sAha. vAha tuma rupa bddaaii| aho kAma rUpa avatAra, aho terI ThakurAI / / muma kAraNa haTha car3he, Apa grahI khaga unNgeN"| paDayo rANa ratanna, vacana visavAsa ulaMghe / / abaThA hai kari mona mukha, kahA tumAre dila basI / / bIkAja eto kiyo, so kyuna karaho khuzI // 86 //
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena-padminI gorA bAdala saMvandha khumANa rAso ] [ 163 meM terI paga dAsa, meM (hUM) terI guNa vdii| tuma rahimAna rahIma, me hu~ triya Ava magI dii| meM to yaha paNa kiyA, seja Alama sukha maannu| nA tara tajihuM prANa, avara nara nijara na aannu| aba karihuM[ vahu] rAja mAnahu~ araja, hukama hoya darahAla iha / meM Aya rahuM hAjara khaDI, choDi deho hiMdavANa paha // 87 / / copAI jaba bheja Alima paradhAna, co padamaNi chor3eM raajaan| suhaDa kaheM vali marasA sahI, piNa padamaNi ko desyA nahIM // 88|| me samajhAya subhaTa sAmaMta, vIrabhANa kuMara jagajaMta / kyu kyu Aja ThavaM chekAna, tiNa jANu chU viNase vAna / / 86 / / padamaNi mukyo hu~ tuma bhaNI, vinaya bhagata vinaveM ghaNa ghnnii| valeM jikA hoveM che vAta, Ave kahesyute parabhAta // 10 // sIkha diyo patrI paDhi sahI, padamaNi pAse jAUM vhii| jotI hosI mhArI vATa, karatI hosye ati ucATa // 61 / / viraha vithAkula na kha] me virahaNI, kAma pIDa dAheM pdmnnii| tuma saMdesa sudhArasa jisA, pAu jAi kahuM tihA tisA / / 2 / / dUhA asapati iNa para sAMbhalI, padamaNi prema pragAsa / vayaNa vANa vedhyo ghaNo, muke savala nisAsa / / 13 / / patrI vAcI prema su, caturAI su- vicAra / kAgada kara muke nahI, nayaNa lagAI tAra / / 64 //
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160] [ratnasena-padminI gorA bAdala sabandha khumANa rAso padamani ghA to chUTa pAsa, nahitara gar3harI kehI Asa / gaDha jAtA koI na vi raheM, vale karA je tu kaheM hive // 6 // vAdala vAle bhalo maMtraNo, tuma AlAMca kiyA cha ghaNo / paTamaNI ApaM desyA nahI, gaDhapati ne choDAvA mahI // 6 // ima karatA je AvA kAma, kulapaTa rahasI nAmI nAma / kAyA sATe kIrata juDe, [to] mole muMhagI navI paDa // 12 // dohA mIha na jove caMdavala, navi jAveM ghara riddh| ekalo hI bhAje kilo, jahA sAhasa tihA siddha / / 6 / / caupAI mUrAtana cita dhIraja jyAha, paramesara tyA Ave bAha / tiveM Adarajyo satadhrama taNo, suhaDA dhIraja dIjyo ghaNo // 64 / hu jAuMcha lasakara mAha, Ayu vAta sahU avgaah| kari juhAra bAdala azva cacyo, sAhasa nUra sUgatama caDyo / / gar3harI pola hutI utatyo, buddhivaMta meM sAhama bhyo| nilavaTa dIpa aviko nUra, prata teja ghaNo ghara pUra // 65 // salaheM aga sajhyA sAvatA, pahiryA vastra bhalA phAyanA / Avyo ekala mala asavAra, jANe abhinava indra kuaar||6|| Avata dITho Alama jise, e Ave haiM kAraNa kis| pUchaNa mukyA sAmA dUna, kyu Avata he ai rajata || Ayana kime pUgyo teha, boleM bAdala atI saneha / Avyo eka kahevA vAta, padamaNi AMNa deU parabhAta // 6 //
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena-padminI gorA vAdala saMbandha khumANa rAso] [161 Alima mAMne mujha matraNo, to upagAra karuM huM ghnno| jAya na kima Alama suM kahyo, ima nisuNi asapati gahagahyo 6 mAheM teDAyo dei mAna, dITho asapati bhiDa asmaan|, / teja tekha dinakara thI ghaNI, hukama kiyo khusa besaNa bhaNI ||70) baTho bAdala buddhi nidhAna, asapati pUche kari vhumaan| . kyA tuma nAma kasI kA pUna, aba kisakA he te rajapUta ||71 / / / kyA tumako he gar3ha me prAsa, ko ava Ae ho aba pAsa / boleM vAdala valato hasI, roma rAya ghaTa sahU ugasI / / 72 // avasara bolI jANe jeha, mANasa mAheM jaNAveM teh| / / vinaya kareM kara joDa pramANa, karihuM araja pAU phuramANa / / 3 / / nAma ThAma sahU vigateM kahyA, maharavAna tava Alama thyaa| bAdala bolyo,sAhasa dharI, svAmI vAta suNo mAharI / / 74|| padamaNi mukyo huparadhAna, suhaDa na meMle nija abhimAna / ' ! padamaNi dekhyA tuma ku heTha, bhojana karatA lAgI deTha 17 , tiNa dina thI te ciMte iso, kAmadeva vali kahIi kimo| dhana tasa nAri taNo avatAra, jisake Alama he bharatAra / / 6 / / viraha vithAkula veThI raheM, ahanisa suhiNe Alama lheN| nipaTa vaNA mu ke nIsAsa, avalA dIseM adhika udAsa // 37|| Alama Alama karatI raheM, mukha kari vAta na kiNa sukaheM / mujha teDI e dAkhyo bheda, mukyo karavA viraha nivedaH ||76;
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 ] | ratnasena-padminI gorA vAdala saMvandha khumANa rAso kAmaNa vANa kuNa sahi sake, dAmeM sArI deha / / sundara taNA saMdesaDA, nipaTa vadhAreM neha / / 65 / / vAra vAra cuMbana kareM, rukA kuMmukhalAya / ajaba paDhI hai padamaNI, khUba lakhyA e mAha / / 66 // asapati tho ahi sArikho, sahI na sakaMto koya / khIlyo bADhala gAruDI, padamaNi maMtra paroya // 17 // caupAI asapati boleM bADhala suNo, tu mereM vallabha paahunno| bhagata jugata ketI kahajII, terI akala vasI mujha hII / / 68 // padamaNi sukahiyo mujha prIta, ruDI para bhAkheM sahurIta / jo hama hAtha AI padamaNI, to tuma kuMghu dharatI ghaNI / / 66|| subhaTa sahU samajhA ghaNA, thira kara thApa e maMtraNA / tujha nu karasyu dezaja dhaNI, dUdha DAga dikhalAve ghaNI / / 2700 / / isa kahI kara sutI nija nAha, pahirAvyo vAdala pattisAha / lAkha soniyA dIdhA sAra, heMvara gevara deza apAra / / 2701 / / rukA likha dehuM tuma hAtha, mAheM likhahuM prItama gAtha / rukA lyu nahi Alama taNA, koi vAceM to bhAje matraNA / / 2 // mukha suvAta karUMgA ghaNI, viraha vAta sahu Alama tnnii| mujhaku sIkha dIyo supasAya, Alama sAha dIyo pahocAya // 3 // sovana poTa hamAlA sira, haya hIse ghaMsArava kreN| iNa para AyA citragar3ha mAha,,pUche vAta sahU paracAha / / 4 / /
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ . ratnasena-padminI gorA vAdala saMvandha khumANa rAso] [165 rIma mokalI nija ghara jyAra, mAtA harakha thaI tiNivAra / dekhI sAha taNo sirapAva, dekhI sUrAtama dariyAva // 5 // goro rAvata mana gahagahayo, karasI vAdala sagalo khyo| harakhita nAra huI padamaNI, e melavasI sahI mujha dhaNI // 6 // subhaTa sahU camakyA mana mAha, vAdala mAhe adhiko AMha / sagata na chAnI rAkhI raheM, vAdhI agana ho to daheM // 7 // dUhA vidhanA jyAM vuhi guNa diyo, nita do mati mana mada / je kuMDe kima chAie, chipyo rahe kita caMda // 8 // caupAI vAdala vama kIyo maMtraNo, kahuM vAta teM sahu ko sunno| vIsa sahama sajha kage pAlakhI, vAta na kiNahI jAI lkhii||6|| Upara adhika karo ochADa, pAkhatiyA bAdho pativADa / do do subhaTa raho mA mAha, vAdhI sastra salaha saMnnAha // 10 // lAge lAra karo pAlakhI, kahamA mAheM che tasu skhii| vice pAlakhI padamaNi taNI, paraThI soma karo tiNa dhaNI / / 1 / / sAco padamaNi ro siMgAra, Upara thApo bhaMvara gNjaar| tiNa me rAvata goro raho, vAta rakheM koI vAreM kaho ||12|| cheTI biceM na rAkho ratI, lAro lAra karo paagtii| gaDharI pola mamI vAra, sena samIpaM ANo pAra / / 13 / / ema karI hiveM tuma Avajyo, velA vahulI pddkhaavjyo| huM vica jAya karu cha vAta, milasyAM jima tima dhAtodhAta / 14 //
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166] [ratnasena-padminI gorA bAdala sabandha khumANa rAso hu~le Avesu rAjAna, pohacAvesyu nRpa nija thAna / pache karesyA savalo kalo, e Aloca ache ati bhalo // 13 // subhaTe sagale mAnI vAta, paraTha karatA thayo prabhAta / bheda sahU samajhAvI ghaDI, cAlyo vAdala caMcala caDI // 16 // pohato jAya lasakara mAha, jahA veTho che AlamasAha / jAe vAdala karI salAma, harakhita boleM asapati tAma ||1nnaa vAdala sAcA kaha sadeza, vagasaM bohalA tone desa / vAdala araja kareM paragaDI, svAmI vAta sirADeM car3hI // 18 // kaTaka sahU samajhA nITha, padamaNi ANI gar3hareM piitth| suhaDa sahU bhAkheM , aiha, nisuNI svAmI vinatI teha / / 16 / / padamani suM jyo , tuma kAma, to hiveM rAkho mAmo mAma / ataro huve hamakuM [ve] vaisAsa, padamaNI ANu jima tuma pAsa 120 // asapati bole valato ema, kaho visavAsa huvai tuma kema / vAdala kaheM zrI Alama suNo, vidA karo lasakara ApaNoM / / 21 / / suhaDa sahU bole cha mukheM, vehI svAratha cUko rkheN| padamaNi lei na choDeM rAva, rakhe upAvo asapati dAva / / 22 / / pahilI paNa kIdho meM kUDa, tiNa vaisAsa milyo che dhUDa / tiNa kAraNa kahu Alama sAha, lasakara sabahI karo vidAha / / 23 / / . jo vali vIho to asavAra, pAseM rAkho sahasa ve cyAra / avara dyo sahuM Age calAya, jima visavAsa amAM mana thAya 24 ima suNIne thayo utAvalo, voleM Alama ati baavlo| hama avIha vIheM kisa thakI, vAdala esI teM kyA kathI // 2 //
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena-padminI gorA bAdala saMvandha khumANa rAso] [167 hukama kiyo asapati huMsiyAra, kaca karAvyo lasakara lAra / sahasa ve cyAra raho hama pAsa, hIMdU kuM hoveM vaimAsa // 26 // lasakariyA jatra lAdho dUduo, harakha ghaNo mana mAhe huo| lasakara kUca kiyo tatakAla, cAlyA subhaTa vikaTa vikarAla // 27 // mIra mugala ko [i] khAMna nivAba, mugala paThANa ghaNI jasa Abha / padamaNI sanama kareM je bhaNI, Age calAe dallI bhaNI // 28 // viyA biyA je jo raNa kaSTA, ekelA bhAje gaja ghaTA / DAIla sAha nANaM visvAma, tiNa kAraNa rAkhaNa bhiDa pAsa 26 sUrA sUrA sahasa becyAra, asapati pAsa rahayA asavAra / Alima vole bAdala suNo, kahiyo kIdho he tuma taNoM // 30 // vega maMgAbo ava padamaNI, pAlo vAcA ApApaNI / lAkha mahora tava rokaDa diyA, pahirAvaNI vAgA samapiyA 31 te leI vAdala Aviyo, harakhyo mAya taNo tava hiyo| taba suDDA suM kahI saMketa, have jagadIsa diyo "jaita // 32 / / tumai saketa rUDo rAkhajyo, pAlakhI tume leI Avajyo / mata kiNa vAta huo AkhatA, rakhe lagAvo kAI khatA // 33 // ima kahIne Ago saMcaro, pAlakhiyA pUThe paravasyo / rAghava vyAsa je vuddhinidhAna, svAmidroha thI nAThI sAna // 34 // chalabala ena likhANI kAi, laMNa harAma taNo prbhaai| asapati dITho Avata valI, vAdala vAta karo niramalI // 3 // mAhiva sAbhala mujha vInatI, padamaNi ema kaheM gunnvtii| AvaMchaM hajarata tuma geha, Alima dharajyo adhika saneha // 36 //
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168] [ratnasena-padminI gorA vAdala saMbandha khumANa rAso paNa sohAgaNa mujhana kareM, eha araja mana mAMheM dhare / ema suNi ne Alima kahe, padamaNi ApeM Adara laheM // 37|| padamaNi nAri taNA nakha eka, tiNa sarIkhI nahi nArI eka / padamaNi kAraNa mheM haTha kiyo, vayaga lopi rAMNo ahi liyo 38 mujha mana khAta ache tiNa taNI, mAnItI karasyu padamaNi / avara hurama karasI paga seva, padamaNa kupadharAvo heva / / 3 / / ema kahI vali vAdala bhaNI, parighala dIdhI phiraavnnii| te lei vAdala Aviyo, padamaNi nArI vadhAviyo / // 40 // subhaTA ne sahu bhAkhI vAta, jaI melAvasyu dhAto dhAta / tuma sahu~ vAha rahejyo ihA, vAta rikhe ko [i] kADho kihaaN||41|| Ayo bAdala asi para car3hI, nava nava vAta kaheM mana ghaDI / ho, buddhi vase tehane, kasI uNAratha che jehaneM // 42 // vAta kahatA lAgeM vAra, phiri vAdala Ayo tiNavAra / paragaTa ANa dharI pAlakhI, Alima dekheM sahu sArikhI // 43 // vAdala vica vica meM vali phireM, padamaNi [ne] misa vAtA kreN| rahyo pahara dina eka pAchalo, lasakara dUra gayo Agalo // 44|| kilA taNI jaba velA bhaI, taba tihA vAdala boleM shii| hajarata ema kaheM padamanI, mujha UbhAM thaI velA ghaNI // 4 // mhArI eka suNo aradAza, jima huM AvaM tuma AvAsa / ratanasena muko ikravAra, tisase vAta kama doya cyAra 46|| le rAjA Abu daravAra, jema raheM kulano AcAra / Alama vole suNa vAdalA, padamani bola kahayA te bhalA // 47 //
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena-padminI gorA bAdala saMvandha khumANa rAso] [166 yaha boleM hama hoveM khamI, padamaNi nyAya kahIjeM imii| hukama diyo Alama tatakAla, choDyo ratanasena bhUpAla ||4|| vAdala mAheM chuDAvaNa gayo, rAMNo rUma apUTho thyo| phiTare vAda la] muhama dikhAla, savala lagAvI mujhane gAla4!! varI vara ghaNo ne kiyo, padamaNi sATeM monaeN liyo| khatrIvaTa mAMheM nAkhI kheha, khatrI nisata thayA savI geha / / 5 / / kacitta phiTa vAdala kahe rAva, vAca cUko hiMdavANaha / khatrI dhrama lajIyo, miTyo bhiDa mAna gumAMnaha / sAMma dhrama lopIyo, laNa tAmIra na kiinii| jIvata zamale khAla, nArI asapati kuM dInI / kahA kara mheM paravasa paDyo, vAca lopa Alima bhyo| sata choDa kito ava jIvaheM, tavahIM nIra utara gayo / / 5 / / kaheM bAdala suni rAva, vAca hiMdavANa na cukkhiiN| khatrI bhrama Ujalo, suhaDa dhIraja na mukkahI / / sAMma dhrama rakhkhaheM, jama savahIM ku pyaaro| bhugatiho gaDha citoDa, ilA kIrata vistaaro|| makara ho] seva amapanarI, asapati sAhilI meliyo| mahimAna mAna dIjeM sadA, karahuM Ada putva kahyo / / 2 / / mahila aganIta gaDhamadhara, grahI tasa rAja gahilla / usa Alama kita hIra saM, saba vidha hoya sahalla // 53 / /
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170] [ ratnasena-padminI gorA vAdala saMbandha khumANa rAso rAkha rajA sira rAma kI, dhari mana umaga uchAha / rAja padhAro citragar3ha, saba vidha hosI sa] lAha // 54|| kavitva jAta Adi aksarA rAva karahuM mana gyAna, javanapatI haTha hamIraha / / gumara kie rasa nahIM, DhalakI ajaliyaha nIraha / / parA lekhayo kacha dhAta, nimyo nisa chati rosa chaDii / DAva vina cAva hoveM nahI, vAcahuM paDhamakhkhara hIi // 5 // caupAI bhUpa prIcha uThyo tiNavAra, asapati voleM citta apAra / padamaNi ne mila Avo jAya, pIche sIkha dIe hita bhAya // 56 / rAjA cAlyo padamaNi bhaNI, sukhapAlA dekhI ghaNa ghnnii| peMThA mAhi jiseM pAlakhI, vAca sahU sAcI taba lakhI // 5 // vAdala boleM rANA suNo, avasara nahI e vAtA taNo / __ eka thakI bIjI avagAha, gaDha laga pahuMco mavikA mAMha / / 58 / / svAmI thAjyo dhaNu sajeta, mAheM jaI kIjyo saketa / sAco kIno e mahinANa, dIjyo DAkA jeMta nimANa / / 56 / / ratana tuMhAra vakhateM sahI, matra bheda piNa huo nhii| sAMmadharama neM sata parimANa, gaDha rahiyo meM chaTo rANa // 60 // ema suNI rAjA raMjio, sAI saphala manoratha kiyo| kusala khema pohaMtA gar3ha mAha, nANaka sUraja mukyo rAha // 6 // kusala taNA bAjA vAjiyA, tava te subhaTa sahU gaajiyaa| nIsariyA nava hattthA jodha, mANa dusAsana ra virodha // 62 / / -
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena-padminI gorA bAdala saMvandha khumANa rAso] [ 171 rAghava taNo huo mukha syAMma, kUDa kiyo piNa na maro kAma sAmadroha pAtika paragaTyo, akala gaIne porasa mithyo / / 6 / / sAma kAma samaratha atisUra, goro rAvata atiheM garUra / arIdala dekhI tana ulasa, subhaTa sahU mana mAheM haseM / / 64 / / sUrAtana car3hiyA siradAra, UMcA khaga jalahala jUjhAra / dalAM vibhADaNa dUTha duvAha, ruka hattyA dI rima rAha / / 65 / / cyAra sahasa nisariyA sUra, eka eka thI ati kasra / AguvANe vATala geha, pUThe sAMmaMta thATa saha / / 66 // ghAghaTa dIse bhiDa dhaNA, silaha Topa karI rudrAmaNA / dhamiyA chaTI le taravAra, halakAre lAgA halakAra // 67 / / re re asapati ubho raha, hiveM nAmi mata jAvo vheN| mha paDhamaNi AMNI cha jikA, toneM hiva dekhADA tikA / / 68 // tone khAMta ache tiNa taNI, padamaNi nAra nihAlaNa taNI / haTa hamIra jANo to sahI, laDeM amA su avasara grahI / / 6 / / ima kahaMtA bhiDa AyA jise, Alima dIThA ariyaNa tiseN| ehavI vAta kaheM patisAha, riNa ramiyo uThiyo rima rAha / / 7 / / re re kRDa kiyoM vAdaleM, hidU Aya vAlyA sAkaleM / halakArA amapati nija jodha, dhAyA kilakI kari kari krodha || mAhoM mAMha maMDANo kilo, voleM asapati suvaadlo| pAtisAha mata chADo pAva, terA kUDa amINA ghAva / / 72 / /
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172] [ratnasena-padminI gorA bAdala saMvandha khumANa rAso kavitta suNi vAdala kaheM sAha, vAha tuma bola bhlaaii| mukha mIThA dila kUDa, iheM hIMdU na kraaii| padamaNa karI kabUla, tujhe sirapAva draayaa| chor3ayA rANa ratanna, save dala dUra vlaayaa| ava laDihAM khaga vulahU akatha, kAphara guDAI dharahuM / hama sarisa cUka dekhahu~ suto, murakha aNa khUTI marahuM / / 73 / / kaheM vAdala suNa mAha, rAha paheMlI tuma cUkeM / de vAcA gar3ha dekha, bahura tuma rAva hI rukke / hama hIMdU ke mIra, nirakha rakhahI kulavaha / padamaNI de lye dhaNI, ihe hama lAja nipaTTaha / aba karahu~ juddhi jUThA na kahuM, kahA rahyo rama hama tumaha / grahI khaga laDahu ma varahuM garava, vara tasa nahi avasAna iha // 4 // cApAI Alama tAma huA asavAra, jodhA mugala paThANa jujhAra / bhiDyA khAga riNa maciyo dUTha, subhaTa na dAkheM koI pUTha / / 7 / / khehADaMbara uDyo iso, sUraja jANe vadhulyA jisyo| bAMNa vichUTa cihu~ diza ghaNA, ruDyA nagArA sIMdhU taNA ||76|| khaDaga jhalakka [ja] jala dhAra, jANaka vija]jala ghaNa adhAra / saMnnAheM tUTeM taravAra, jAge jhAla agani aNa pAra // 77|| kuMta azI phuTaM sUmarA, tUTe kAlaja ne phepharA / uDe bUra vaheM rata khAla, guMje sI ghAma] ghaNa asarAla // 78||
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena-padminI gorA bAdala saMbandha khumANa rAso] [173 vaha tIra caNaNATa pakhAla, maDa mAto tAto vrsaal| paDe mAra gUraja gophaNI, phojA phUTeM tRTe aNI / / 7 / / mAra mAra kahi vAheM loha, raNa lyA sAmaMta chaMchoha / khAna nivAva gaDU thala khAya, hajarata kareM khudAya khadAya 80 nArada kalakI kari kari hAma, gIradha mAMza taNA le grAsa / / dhaDa Upara dhaDa Uchala paDe, ketA sAmata mira viNa laDeM // 8 // riNa cAcara nAceM rajapUta, dhuMkala mAcaviyo raNa dhUta / dhana dhana kaheM mUraja dhIraveM, apacara mAlA kaMThaveM / / 8 / / dUhA uta asapati tobA vakeM, ita halakAreM raann| tiNa velA vAdala taNA, aDiyA bhuja asamAna / / 83 / / kuNa tole jala sAyarA, kuNa UpADe mer| vAdala to viNa sAmareM, (hasu) kuNa bhAleM samasera / / 84|| dalA vibhADaNa sAharA, UpA gaja daMta / tu (ja) ma bhujA gAjaNa taNA, balihArI balavaMta / / 8 / / jAveM asapati rImiyo, suhaDA khamI savAca / khAgeM khAna nivAba ne, te UtArI Ava / / 86|| hasiyo Alama jAma sugi, khaga khasiyo khatri saar| tu vedhAlaka vAdalA, aMgada ro avatAra / / 87| bAvA khAna nivAbarA, phATA ubhA pheha / vAkA suNiyA jaga sireM, vAjaMteM DAkeha / / 88|| mahi DoleM sAyara suse, pa(ca) chima Uge bhANe /
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174] [ratnasena-padminI gorA dAdala saMvandha khumANa mAso vAdala jehA sUramA, kyAM cUkeM avasANa ||8|| riNa DoheM phira phira khalA, dhaDA dhapAveM dhAra / pArIseM piDahAra jyu, naha bhUleM manuhAra 60 // ghaDa pati sAI vIMdaNI, mada jovana mayamaMta / mujha mana paraNevA taNI, kharI cilaggI khaMta / / 1 suNa gorA vAdala kaheM, tuMsAmata makana / tuMdala nAyaka hIMTuA, tu(jha) muMjeM riNa laja 62|| tu sIdha cAr3haNa sUramA, ujavAlaNa kulbtttt| tu vAdhe patisAha supetoM Dara raNavaTTa ||13|| vAMdhe moDa mahAvalI, vAdhe asi gaja gaah| sira tulamI dala ghAliyA, uhiyAM khAga duvAha ||14|| kesariyA vAgA kiyA, bhuja UvAMNe khAga / jAMNaka bhUkho keharI, jur3avA nAI khAga ||6| sUraja hu~ta salAma kara, vali muchA vala ghAla / su patIsAhA sama car3he, oyo raNavaTa jAla 16|| bhare DAMNa daIvAna bhati, rAma rAma mukha raTTa / akala te raNa Uriyo, mAjhI loha marada // 6 // ruDeM nagArA siMdhUAM, riNa sUrAtana ra[sa] sa / mada Ayo goro marada, aDiyo sIsa Darassa / / 68 // AveM asapati AgaleM, iso uhAyo khAga / pAyara pAkhala pAdhareM, jANe haNumata vAga |
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena - padminI gorA bAdala saMbaMdha khumANa rAso AAVAAA hAkA kari kilakI haseM, ise rimA jima nAga / tiNa velA trijaDA hatho, kareM pakaMdA ghAva // 2800|| ADA khala bhAjeM anaDa, phuralaMto gaja bhAra | Ayo asapati upareM, mukha kahato hu~siyAra || 2801 || tole khaga tArA lage, gore kIdho ghAva | asapati jIva UvelaMtA, pAchA dIdhA pAva // 2802|| kaheM bAdala gorA suNo, sakajAM eka subhAva / Ayo Ama giyA pacheM, kuNa rANoM kuNa rAva || 2803 || toneM riNa vAhI taNI, vadasI jagata visekha / dallIsara paramesaro, tyA surU keho tekha ||2804|| vaNa vaTa neMjA ghAva kari, laDeM bhaDeM leM bAha / ' goro raNavaTa por3hiyo, vAhI vAha e loha ||2805 || khamA khamA kahi apacharA, Dara uDe sIra hAtha / gile Dae bhaga grI vyU, jAva vaheM dina nAtha // 2806 // AveM vAdala UpareM, kareM hathelI chAha / dala patisAhI DoliyAM, bhAgI tuja bhUjAha ||2807|| aiyo surAta taNA, aje athamANa athAga / bhuja ve ve sthA bhalA, ika muchA ika khAga // 8 // mukha dekhe kAkA taNo, vAMDhe muchA vAla / bAdala Ayo sAha suM coraMga baMdhe cAla // 6 // , halakAreM bhiDa ApaNA, vAkAreM rima thATa | paDiyA korse bIsa para, jhADato khaga jhATa // 10 // [ 175
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176] ratnasena-padminI gorA bAdala sabaMdha khumANa rAso loha chakAra UDaveM, isA lagAyA hAtha / podhara kheta pachADiyo, sAro asapati sAtha / / 11 / / raha cavIM sArA kada [su, Ubho asapati Apa / jA navi khesyo vAdale karI gujAhala tAkha // 12 // khala galiyA vAdala khageM, pUra hasama khuramAMNa / sAMmada jANau tAna suta, pIdhA calU pramANa ||13 // pakaDyo asapati vAdaleM, ekala ma la la abIha / megala hadA maga dale, gAla vajAveM sIha // 14 // phira choDe pakaDe phireM, nAca nacAveM tema / rasa lAgo rAmata rame, bholA bAlaka jema // 15 // kacitta suNa vAdala kahe sAha, rAha hI bhrama rkhkho| sAMmadhagma suratAna, akala usatAda parakhkho / / tusAMmaMta sakajaha, buddhi bala akala duvAho / tuM hI DhAla hIdavANa, tuMhI rAvata khaga vaaho|| gorila saragi apakara varI, tuma dunI me yasa sunahuM / patisAhI dalA lAicharA, bahU bhaI jaba vasa karahuM // 16 // dUhA - bhrama rAkhyo rAkhyo ghaNI, (kha)khI padamaNi pUTha / me| ava rakhkhahu~ merI adava, kaheM Alima suNa dUTha // 11 // mere lAla [tU] jhUjhe baro, e duniyANa ukana / bhAtIjeM kAko bhiDe, dIdho nyAva vigatta // 28 //
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ padminI caritra caupaI 1017 -- .:.-. OYANEPAYURVE sAe .. CALU 4. LAR 14 . JNO . LATM t PRONSankre AMITRin THAN Kanyeace Pou . NAM Ena 4AAN ~ TELe da anduDadna mIrAM mandira, cittaur3a [phoTo-sArvajanika saMparka vibhAga-rAjasthAna]
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena-padminI gorA vAdala saMbaMdha khumANa rAso [177 copAI bho ratanasena rAjAMna, dITho juddha mahA asamAna / noyA vAdala gorA taNA, hAtha mahAvala arigaMjaNA / / 19 / / padamaNi UbhI ye AsIsa, jIvo vAdala koDa varIsa / sAmadharama sAcavyo saveha, rAkhI vAdala khatrIvaTa reha // 20 // goro rAvata raNa me rahyo, Alama sena sAveM khaga lhyo| lUTANo lasakara jUjuvo, sAkA vAdita bhAratha huvo / / 2 / / pAtisAha pAhe mukio, eha bale moTo jasa lio| sAha kahaiM sAbhala vAdalA, kiyA pavADA teM hI bhalA // 22 // dIvata dAna diyo nho bhaNI, kisI karA hiveM kIrata ghnnii| Alima nIsara gayo ekalo, goro vAdala jItyo kilo / / 23 / / dUhA kari kAgala vAdala sabI, hajarata rAkhI pAsa / ika tereM mukha muchahe, ai hIMdU syAvAsa // 24 // pAtasAha dillI gae, bhaI dunI saravAta / vADhala bhiDa raNa sojhiyo, uvArI akhIyAta // 2 // hasasa khajIno luTiyo, graha mukyo patisAha / bolyo tu niravAhiyo, aiyo bhIcaM duvAha // 26 // ughADyo citrakoTa gar3ha, sAsA AyA rANa / maliyo vAdala ratanasI, kara vakhANa khumANa // 27 // sAmelo AyA sakala, dhuriyA jeMta nisANa / vadhAyo gaja motIyA, guniyana kareM vakhAna // 28||
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 ] [ratnasena-padminI gorA vAdala saMbandha khumANa rAso copAI mahA mahochava mAheM liyo, aradha rAja vAdala ne diyo / padamaNi nAra liyA vAraNA, rAkhyA paNa ama daMpati taNA // 26 // iNa para Avyo mahila majhAra, vadIjana voleM jayakAra / AvI lAgo mAtA pAya, mAta AsIsa diiM asavAya // 30 // nija nArI or3hI navI ghATa, sabhi zRMgAra kara tilaka lalATa / aragha abhokhoM deMI karI, motI thAla bharI saMcarI // 31 // kIdhA vividha vadhAvA ghaNA, kusale kheme AyA tnnaa| tava gorila rI astrI kaheM, kAko kiNa vidha raNa me raheM // 32 // kaho kisI para vAyA hAtha, ketA mAr2yA Alama sAtha / vAdala voleM mAtA suNo, kiMsu vakhANa kAkAjI taNo // 33 / / asapati piNa paga pAchA diyA, jata taNA vAjA vaajiyaa| bIchAyA saba khAna nivAba, ke usIse ke payatAva // 34 // Upara goro bhiDa por3hiyo, avara sujasa taNo oddhiyo| tana vikharAyo tila hoya, muchA maraTa na miTiyo toha // 3 // kula ujavAlyo goreM Aja, suhaDA sIdhA car3hAvi rAja / riNa khetI gore bhogathI, meM to silo kiyo pUThathI // 36 // ghaTA vIMdaNI gore varI, bAdhe moDa mahA riNa krii| meM to jAnI thakeha maviyA, viruda bhujA che gorala liyA // 37 // kaMDaliyo gorala triya ima u [8] careM, suNa vAdala samara t] tha / piu muma riNa me jhUjhate, kima kari vAyA ha [na] tha //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ rrammar ratnasena-padminI gorA bAdala saMbandha khumANa rAso ] [ 176 kima kari vAhayA hatttha, ba [t tha bhari suhaDa pichAr3ayA / bhAgA haya gaya thaTTa, jAe nejeM asi caadyaa| giliyA khAMna nibAva, sIsa asapati jhoril| kaheM vAdala suNa mAta, riNa hI ima jujhyA gorila ||38 // caupAI ima suNi ne kAmanI teha, vikasita vadana huI sasaneha / roma roma sUrima UchalI, mulakI mahilA boleM valI // 36 // sAvala veTA hiveM vAdalA, ThAkura dohilA huve eklaa| pache paDeM che cheTI ghaNI, rIsa karesI mAro dhaNI // 40 // vahilI hoya ma lAvo vora, bhelA hoya kAkI bharatAra / ema suNI vAdala harakhiyo, dhana dhana mAta tumAro hiyo // 41 // dAna punya tava bahulA karI, kari zRMgAra car3hI bhala turii| zrIphala leI hAtheM dharI, jai jai rAma kahI niisrii|| 42 // Dhola ghuro gUjeM cItoDa, vAdhyo sujasa taNo sira moDa / iNa para AkhA uchAlatI, AvI khateM riNa malapatI // 43 // pUjI gavarI karI sanAMna, pahirI dhavala vastra paridhAna / khamA khamA kaheM dhana bharatAra, riNa samaMda hilolaNa hAra // 44 // khaTa maMdira piya kholeM dharI, aganisaraNa kIdho sudrii| pati pAseM naI pohatI viseM, aradha sikhAsaNa dIdho tiseM // 4 // amarApura vasIyA uchAha, jaya jayakAra huo jaga mAha / caMda sUraja ve kIdhA sAkha, gar3ha cItoDa dallI dala sAkha // 46 //
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 ] [ ratnasena-padminI gorA bAdala saMvandha khumANa rAso karI mRtakrata dehI saMsakAra, Ayo vAdala nija ghara vAra / rajapUtA e rIta sadAi, maraNa maMgala harakhita thAi / / 47 // dUhA riNa rahaciyA ma roya, roe raNa bhAje gyaa| maraNeM maMgala hoya, iNa ghara AgA hI lageM // 48 // caupAI virUda volAve vAdala ghaNI, sAma sanAha suhaDAI tnnii| iso na ko bali hUo sUra, kamadhaja vaMza caDhAyo nUra // 46 // padamaNi rAkha rANa rAkhiyo, gar3haro bhAra bhuje jAliyo / riNa bhiDatA rAkhAvI reha, vaso vaso vAdala guNa geha // 50 // kavitta jaya vAdala jayavaMta, viruha vAdala arigaMjaNa / saMkaTa sAmi sanAha, bhiDe patisAhA bhaMjaNa / malaNa malIkA mANa, haNaNa hAthI maya mattaha / sAma bada choDaNo, diyaNa vahinI ahi vaMtaha / padamaNI nAra zrI mukha kaheM, isyo avara na koI huaa| AratI utAra vara taNI, je vAdala jevata tuha / / 5 / / kahe mAta vADhalA, bhaleM sujha uara upnno|| kula dIpaka kula tilaka, raka ghara rayaNa sNpnno| grahi mokhaga patisAha, ruka vala gaMjaNa arI dala / jaita hattha jaga jeTha, bhuja valihAra bhuja bl| 1 lAjiyo 2 namo namo
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnasena-padminI gorA vAdala saMvandha khumANa rAso ] [ 181 mukha mucha tuma kula lajja tuhI, sArI vela kiyA bhaDA / cItoDa moDa bAMdhyo sireM, dallIpati chADeM taDAM / / 2 / / rAMma taNe bhir3ayA jima haNumAna, tema vAdala ratanasI rANa / padamaNi sata sItA sArikhI, vAdala bhiDa laMghAyA rakhI // 53 / / sevA kIdhI apachara taNI, tiNa sobhA vAdhI ghaNa ghnnii| karI dikhAveM isIka koya, avarA suhaDA Adara hoya // 54|| gorA vAdala nI e kathA, kahI suNI paraMpara yathA / sAMbhalatA mana vaMchita phaleM, rAja riddha la [cha] mI bahu mileM // 5 // sAmadharama sApurasA hoya, sIla dRDha kulavaMtI joya / hIMdU dhrama sata parimANa, vAjyA suja [sa] taNA nIsANa // 56 / / iti zrI citrakoTAdhipati bApA sumAMNAnvaye rANA ratanasena padamaNI gorA vAdala saMbaMdha kiMcit pUrvokta kiMcita graMthAdhikAreNa paM0 dolatavijayarA viracito'yaM adhikAra saMpUrNam iti zrI papTha khaMDa sampUrNam
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaTamala nAhara kRta gorA bAdala caupaI soraThA caraNa kamala citalAya, ke samarU~ zrI zAradA, mujha akhkhara de mAya, kahisa kathA cita lAyakai // 1 // jaMbUdIpa-makAra, bharatakhaDa khaMDA-sirai ; nagara bhalo ika sAra, gaDhacitaur3a hai vikhama ata // 2 // ratanasena jihAM rAya, pAya kamala sevai subhaTa, sUravIra sukhadAya, rAjapUta rajakau dhaNI // 3 // catura purasa cahuvaoNna, dAna mA~na dUnU~ diyai, maMgata rjina ko mA~na, Avai maMgata dUra tai // 4 // kavitta eka divasa nRpa-pAsa Asa kari maMgata Ae, cyAra catura vetAla, dRSTi bhUpati dikhalAe / de AsikA - asIsa, vIsa dasa virada sunAe, narapati pUchata bhaTTa, kauna sA tai Ae / hama Ae siMghaladIpa tai, kIrati sunikara tuma-taNI, rAjA ratanasena cahuvaNa hai, gaDha citor3a kero dhaNI // 5 //
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ gorA bAdala caupaI ] [183 rAya deya sanamAna, pAsa apane baiThAye, kaho dIpa kI bAta, jahA~ te tuma cala aaye| kyA-kyA upajata uhA, dIpa siMghala hai kaMsA, kahai bhATa suno rAya, kahU~ dekhyA hai jaisaa| udadha-pAra adabhuta nagara, sobhA kahi na sakU ghaNI, airApati upajata uhA~, avara nAra hai padamaNI // 6 // padamAvati nArI kasI, kho| bhATajI, vAta, bhATa kahai, narapati suNo, cyAra ramaNa kI jAta / / 7 / / ika citrani, ika hastanI, eka sakhanI nAra,' uttama trIyA padamanI, tasa guNa aparaMpAra / / 8 / / caupaI kaho bhATa, padamAvati-lakhkhana, guNI sarasa tuma bar3e vicalkhana, raMga-rUpa-guNa-gati-mati dAkho,bhAkhA sakala madhura-sura bhaakhohi| kavitta padamAvati mukhacaMda, padama-sura vAsa ja Ave, bhamara bhamata cihu~ phera, dekha sura asura lubhAve / aMgula ikasata ATha, U~ca sA sundara nArI, pahulI sattAvIsa, Isa cita lAya sNvaarii| mragaNa, vaiNa kokila sarasa, kehari-laMkI kAmanI, adhara lAla, hIrA dasana, mu~ha dhanupa, gaya gAmanI // 10 //
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184] [gorA bAdala caupaI dUhA padamAvata ke guNa suNe, caDhI cUpa cita rAya, vina dekhyA padamAvatI, janama akhyAratha jAya / / 11 / / caupaI vasI citta-aMtara padamAvata, nisA nIMda dina anna na bhAvata, ima rahatA~ ika jogI Ayo, rAjadvAra pari dhUhI pAyo / 12 / / kavitta siddha bar3o jogeMdra, dekha rAjA cita harasyau, jyU~ saroja sara mA~jhi, sUra dekhata hI vikasyau / bhagata-bhAva bahu karI, jugata kara joga saMtokhyau, nisA baiTha nRpa pAsi, patra paMcAmRta pokhyo| saMtuSTa hoi rAvala kahai, mAga ju tujha, kachu cAhiye, rAjA ratanasena cahuvA~Na kahA, ika padamaNa mohi vyAhiye / / 13 / / kahai tAma jogeMdra, dIpa siMghala padamAvata, rAja pATa taji calau, bhUpa je tujha mana bhAvata / kahai rAya, kari kRpA, vega yahu kAraja kIjai jo kucha kaho so nAtha, sAtha sAmagrI liijai| mRga tvacA bichAI siddha taba, par3ho matra tava vaiTha kari, uDa gaye siMghaladvIpakoM, (rAjA) ratanasena jogeMdra vari / / 14 / / suNa rAvata, jogI kahai, kari rAvala ko vesa, ika-sapadI bhikhyA karo, yaha merA upadesa / / 15 / /
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ gorA vAdala caupaI] [185 kavitta diyo bhekha jogeMdra, kAna mudrA pahirAI, kaMthA siMgI gale, aMga babhUta caDhAI / kapaTa jaTA, karadaMDa, morapaMkha vijhjhaNa jholai, vajra kachoTo pahira, alakha agacara mukha bole, kara-paMkaja pAtra anUpa le, rAja dvAra java Aviyo, nRpa sutA nirakha padamAvatI, tava su rAja murajhAiyo / // 16 // dUhA mana mohyo padamAvatI, dekha rUpa ati rAi, kahai sakhI suM nIra lai, rAvala chaMTa uThAi / / 17 / / kavitta 'chaMTa uThAyo joga Aya, tihA~ sakhI vicakhkhaNa, rAvala-rUpa anUpa, aMga vattIse lakhkhaNa / tava padamAvati hAra, tor3a navasara dI bhikhyA, mukatAphala bhari thAla, nAtha pai lAI sikhyA / kara joDi gurU Age dhare, dekha nAtha ase kahai, jo jisa lAyaka hoya so, taisI hI bhikhyA lahai // 18 // calyo Apa jogeMdra, calita rAjA-gRha Ayo, dekha rAya harasiyau, sIsa le caraNa lgaayo| Aja pavitra bhayA geha, neha dhari garU padhAre, Aja saphala mujhakAja, bar3e haiM bhAga hamAre /
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 / [gorA bAdala caupaI taba suni AI padamAvatI, gurU caraNa le sira dhare, AsIsa deha rAvala kahai, putrI tuma kAraja sarai // 16 // kahe tA~ma rAjAna, padama putrI sukhadAyaka, vara prApata ava bhaI, nahIM koI vara lAyaka / hUM lyAyo vara, rAya, tohi putrI ke kAraNa, gar3ha-citor3a-rAjAna, dusstt-durjn-viddaarnn| rAjA ratanasena cahuvANa hai, tisa samavar3a nahi avara nara, paraNAya deha padamAvatI, mAna vacana tU sattakara // 20 // guru-vacana rAjAna, mA~na putrI paraNAI, ratanasena ke sAtha, bhaI hai bhalI sgaaii| dInho bahu dAyano, lAla mukatAphala, hIre, pATaMbara, paTakUla, thAla bhara kaMcana niire| rAvala kahai rAjAna ko, padamAvati mukalAiye, cItor3a-loka ciMtA kareM, rAjA ratana calAiye / / 21 / / rAghava dIyo saMga, vega padamanI calAI, rovata mAtA bhrAta, kuvari ko kaMTha lgaaii| ur3ana-khaTolA caDhaM rAya, padamAvati, jogI, rAghava cetana saMga, uDavi Aye gaDha bhogii| nIsANa vaje paMca-savada tahA~, gorI maMgala gAiyo, rAnA ratanasena padamAvatI, le citor3agar3ha Aviyo / / 22 / / tajI rAni saba aura, rAva padamAvati rAto, raina-divasa raha pAsa, aMga ANaMda mdmaato|
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ gorA bAdala caupaI] [187 nema nIra ko liyo, vIna dekhyA~ padamAvata, mahA-moha-vasa bhayo, rahai asI vidha rAvata / jaba nisA rahI ika-doya ghaDI, taba sikAra-uddama kiyo, rAjA ratanasena asavAra huya, rAghava cetana sa~ga liyo / / 23 / / vana ke bhItara khelatA~, tRkhA viyApI tema, vina dekhyA~ padamAvatI, nala pIvaNa ko nema // 24 // kavitta taba rAghava cita lAya, sarasa pUtalI sa~vArI, tripurA kI kara kRpA, rUpa padamAvati nArI / bhekha bhAva bahu karI, jaMdha para tIla banAyA, dekha rAya bhayo rosa, pApa sana bhItara lAyA / vinA ramyA~ padamAvatI, tIla sa kyUkara jANiyo, mArUM na vipra, kAr3ha nagara, yaha subhAva mana ANiyo / / 2 / / ghari Ayo rAjAna, viprakudiyA nikArA, rAghava tisahI samai, vesa vairAgI dhaaraa| bhagaveM vesa sarIra, nIra bhara liyA kamaMDala, jaMtra vajAvai jugata, joga-tata rahai akhddl| dillI su Aya prApata bhayo, raha udyAna vana khaMDa sira, pAtasAha tihAM alAvadI, kara rAja sira nara suthira // 26 // eka divasa sIkAra sAha khelata tihA~ Ayo, rAghava tisahI samai jugata kara jaMtra bjaayo|
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188] [gorA vAdala caupaI naMga saba taja vanavAsa pAsa rAghava ke Ae, suNe rAga dhara kaoNna sAha mraga kahU~ na paae| Ayo su tahA~ allAvadI, dekha carita acaraja bhayo, utara turaMga se sAha tava, rAghava ke Age gayo / // 27 // dahA rIjhyau sAha surAga suni, rAghava ko kaha tAma, dilipati hama tuma soM kahai, calo hamAraM dhAma // 28 // hama vairAgI, tuma grahI, ara prathavI patisAha, hama tuma aisA saMga hai, jaisA caMda kurAha / / 26 / / haTha kIno patimAha tava, rAghava Anyo geha, rAga raMga rIjhyo adhika, dina dina adhika saneha ||30|| kavitta eka divasa nara kAi, sasA jIvata graha lyAyo, pAtisAha le taba, goda Upara baitthaayo| tA para phareM hAtha, adhika komala romAvala, yAta komala kachu, kaho rAghava guNa-rAvala / taba hAtha phera rAghava kada, yAta komala sahasa guNa, padamAvati-deha, vipra ucaraM, pAtasAha vari kAna suNa // 3 // vyAma bulAe alAvadI, pUchata vAta prabhAta, mAstra vidhi jANo sakala, triyakI kitanI jAta ||32||
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaurA vAdala caupaI ] [186 rAghava kahai nariMda suna, trIya jAti hai cyAra, citrana hastana saMkhanI, padamani rUpa apAra // 33 // (atha padamanI varNanam ) padamani ke parasveda se, kasatUrI kI vAsa, kamalagaMdha mukha teM cale, bhamara tajata nahiM pAsa / / 34 / / kavitta padamagaMdha padamanI, bhamara cahuMphera bhamata ata, cada vadana, caturaga, aMga caMdana so vAsata / seta, syAma aru arana, nayana-rAjIva virAjata, kIra cuMca nAsikA, rUpa raMbhAdika lAjata / guNavaMta data dADima kulI, adhara lAla, hIrA dasana, AhAra pAna komala adhika, rasa siMgAra nava sata vasana // 3 // pAna hute pAtarI, pema-pUraNa sU lAjata, bhuna mraNAla suvisAla, cAla haMsAgati cAlata / caMpAvaraNa sucaga, sUra UjAsI bhAle, padama caraNa tala rahai, nirakha suranara muni bhAle / hara laMka, aMga caMdana-varana, nAra sakala-sira mugaTamaNi, allAvadIna suratA~na suNa, padamana lacchana eha bhaNi // 36 / / (atha citraNI varNanam ) capala citta citraNI, capala ati caMcala nArI, kavala-naina kaTi mIna, veNa jU nAgana kaarii|
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 _[gorA bAdala caupaI pIna payohara kaThina, vacana amRta mukha bola, jaMghA kadalI-khaMbha, giData gaMvara gati ddol| saMbhoga-rIta jaoNnata sakala, nita siMgAra-bhInI rahai allAvadIna sulatAna suna, kavi citrana-lacchana kahai // 37 // (atha hastanI varNanan ) heta vahuta hastanI, kesa ati kuTila virAjata, driga dekhata mRga naina, capala ati khaMjana lAjata / kanakalatA kAmanI, bIja dADima dasanAvata, pahupa vesa paharaMta, kaMta ati heta suhAvata / ati catura, kucca kaMcana kalasa, kAma keli kAmina kare, allAvadIna sulatAna suNa, e lacchana hastana dharai // 38 // ( atha sakhanI varNanam ) jaTA jUTa jokhatA, vadana vikarAla vikala ati, sukkara deha, sarosa, svA~na jU sadA ghurakati / gardabha-gati, gunahIna, parai Dhari pIna payohara, maMcha-gaMdha, tana malana, culha samatUla bhagaMdara / ati ghora nidra, Alasa adhika, ati ahAra, gaja aMkhanI, allAvadIna sulatAna suNa, e lacchana triya saMkhanI // 3 // zloka padminI padma madhyeSu, koTi madhyepu citraNI, hastanI sahasra madhyeSu, vartamAneSu saMkhanI // 40 //
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ [161 - gorA vAdala caupaI padminI pAna rAcaMti, mAna rAcaMti citraNI, hastanI hAsa rAcaMti, kalaha rAcaMti saMkhanI // 41 // padminI padma gaMdhana, mada gaMdhena citraNI, hastanI pahapa gaMdhana, maccha gaMdhena saMkhaNI // 42 / / padminI pohara-nidrA ca, dve pohara nidrA ca hastanI, citranI camaka nidrA ca, aghora nidrA ca saMkhanI / / 4 / / ( atha purapa jAta cyAra varNanam ) dUhA atha sisA lakhaNa mUkha sakomala, tana, vacana, sIlavaMta, sura gyA~na, rati vinoda ati ruca nahIM, sasA karata bahu sA~na |44|| atha mRga lachana madhura-vacana, mRga madhya-tana, capala buddhi ati bhIra, catura, sAdhU, ati hasata mukha, kAmI, kanaka-sarIra / / 4 / / atha vRSabha vRSabha jAta bhArI puruSa, dAtA, krUra-subhAva, kapaTI kacha laMpaTa haThI, kAma kela vahu cAva / / 46 / / atha turaMga tana dIragha dIragha carana, dIragha nakha sikha aga, subhara-taruni-sa~ga rati-ravana, Alasa adhika turaMga / / 47 / /
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162] [gorA bAdala caupaI kavitta sasika puruSa-saMyoga, nAri padamAvati loDai, mRga nara su citraNI, prema pUraNa suujodd'e| vRSabha puruSa hastanI, bhoga ata hI sukha pAve, azva puruSa saMyoga, nAra sakhanI suhAvai / mRga sasika vRpabha aru azva puni, jAti cyAri puruSA taNI, allAvadIna suratANa, suNi, jAta cyAra nArI taNI / / 48 // dU nAri jAti suNa pAtisAha, rAghava liyo bulAya, doya mahasa mujha hurama hai, dekhi mahala me jAya / / 46 // rAghava kadai nariMda suni, garamahala me na jAya, chAyA dekha tela me, nArI deU vatAya / / 50 / / kavitta hukama kiyo patisAha, nAri siMgAra banAvahu, tela-kuDa bhara dharo, Aya dIdAra dikhAvahu / huramA sakala nihAra, tavaM rAghava yU bhAkhai, hasa gamana, mRga naina, rUpa raMbhA ko rAkhe / cinana, hastana, saMkhanI, pAtasAhajAdI ghaNI, sarasa triyA me sundarI, nahIM sAha ghara padamaNI / / 51 / / kahe tAma sulatAna, vega padamanI vatAvahu, jahA~ hoi tahA~ kaho, jo kacha mAMgo so pAvahu /
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ gorA bAdala caupaI] [163 padamana siMghaladIpa, uddha-pai-pAra, payaMpa, dekha samudra, sulatAna, hiyA kAyara kA kNpai| yU sunavi caDhyau sulatAna, taba Aya udadha Upara paDyau, padamanI kahA~ rAghava kaho, pAtasAha ata haTha caDhyo / / 52 / / soraThA rAghava laha prastAva, pAtasAhapai yUM japa / padamani nair3I ThA~va, ratanasena cahuvANapai // 53 // dUhA suNavi caDhyau sulatAna taba, caliyo gar3ha ciitodd'| diyA DhamAmA dillipata, bhaI rAya para dor3a / / 54 / / kA~pe sagale rANa, cihU~ cakka khalabhala bhii| khura-raja chAyo bhANa, coTa nagArai jaba daI // 55 / / __ chaMda jAta resAla caDhe cihU~ disi sAha ke dala, dharai dhIraja kauna ? / abhimAna-ANaMda aMga upajau, giNa lagana na sauMna / / 56 / / asavAra traya lakha sAtha adabhuta, pAkhare ja turaMga / tAjI sa turakI au arAkI, sabaja nIle raMga / / 57 / / kammeta, kAle, hAsile, sAmudra, ara tbres| avalaka, sujaoNma, suvAhire, savaja nIle nesa / / 58 / / mAraMga, kehara aru saraujI, bhale paMca kalyANa / nAcaMta pAtara jyU turaMgama, ratana-lar3ita palA~Na / / 58 / /
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164] [gorA vAdala caupaI laggAma sovana mukkha sohai, jera baMdha su pATa / aba resamI kasi taMga tANe, laTakaNA ke thATa / / 60 // gajagAha ghUgharamAla ghamakai, tavala bAja vaNAva / kalaMgI bhalI jarakasI pAkhara, bhalo paracau bhAva // 61 / / halake pacAvana sAtha hAthI, Dhalaka nenA DhAla | ati ghaTA sAvaNa mAsa jaisI, mara mada paranAla / / 62 / / vaga-krAti kAMti sapeda suMdara, gAjate gajarAja / pahirAya pAkhara sAha rAkhe, phoja Age sAja // 63 / / ratha ara payAde avara asavAra, gani sake kaha koNa / umaDI calI AtassavAnI, khalabhale traya bhauNa / / 64 // DerA par3e dasa kosa tA~I, karai nAhi mukAma / Aika gar3ha cItor3a utare, diyA DerA tAma || 65 // tANe tahA~ pacaraMga taMbU, pharahare nIsA~Na / phale palAsa vasaMta Agama, vada kavijana vA~Na / / 66 / / dUhA gaDha-roho karakai rahyo, alAvadIna sulatAna / ratanasena mA~na nahIM, cale gaDhanasa praoNna / / 67 / / aMva lagAye Thora tiha, phala pAke tava jAna / vArA varasa vaiTho rahau, alAvadIna sulatAna / / 68 // kavitta kahai tAma sulatAna, kahI rAghava kyA kIjai ?, gar3ha citoDa hai viSama, jora teM kabahu na liijai| vA
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ gorA bAdala caupaI ] [ 165 rAghava kahai, sulatAna, suno ika phaMda karIjai, uThAiyai mUsApha, jeNa kara rAya patIjai / bhejyo khavAsa sulatAna taba, ratanasena-dvArai gayau, le hukama-rAya daravA~na taba, kholi proli bhItara liyau / / 6 / / kahai tAma sulatAna, mAna tU vacana hamArA, kahai phera sulatAna, karUM tujha sAta hjaaraa| bahina karU padamanI, tuma bhAI kara thappU, dekha gaDha cItor3a, avara bahu desa smppuuN| gala kaTha lAya, ThaharAya ke, nAka namaNa kara bAhuDauM, rAjA ratanasena, sulatAna kaha, pahura eka gaDhapari caDhauM / / 70 / / mAna vacana sulatAna, Ana mUsApha uThAyau, mahamAnI bahu karI, gaDDa sulatAna bulAyo / liye sAtha umarAva, bIsa dasa sUra mahAbala, bahuta kapaTa mana mA~hi, gae sulatAna vahA~ cala / bahu bhagata-bhAva rAjI karI,sAha kahai bhAI bhayau, padamani dikhAva jyU jA~ha ghara, durajana dukha dUra gayau / / 7 / / - dUhA ratanasena cahuvAna kahi, vahina karI sulatAna / vadana dikhAvo vIra koM, diyA sAha bahu mA~na // 72 / / cerI eka ati suMdarI, de apanI siNagAra / vadana dikhAyau sAha kU, gisyau sIsa ke bhAra // 73 //
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166] [gorA bAdala caupaI rAghava kahai, suNa pAtasAha, yaha padamanI na hoya / kahA dekha ke tuma giDe, ati suMdara hai soya // 4 // kavitta lAkha lahai Dholiyo, savA lakha leha tulAI, ardha lAkha gIduvau, lAkha traya aga lgaaii| kesara agara kapUra, sejha paramala para bhInI, tA Upara padamanI, raamrs-ruup-nviinii| allAvadIna sulatAna suNa, padama gaMdha hai padamanI, candramA vadana, camakaMta mukha, ratanasena-manabhAvanI ||7|| dUhA bolyo taba, allAvadI, pakar3a rAya ko hAtha / dikhalAvata ho aura triya, kapaTa kiyo mujha sAtha // 76|| kavitta kadai tAma sulatAna, kaho padamana-prati aiso, mukha dIkhAvo vega, kapaTa mADyo hai keso| mukha kATyau padamanI, tAma bArIka vAhira, nirakha giryo sulatAna, thama lIyau tasu thAhara / khina eka saMbhAle ApakU , sAha kahai, Derai calo, kyA siphata karU maiM rAva kI, ratanasena bhAI bhalo ||77| phiryo tAma sulatAna, prola pahilI java Ayau, ratanasena bhayo sAtha, lAkha vakasIsa divaayo|
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ [167 gorA bAdala caupaI ] calyo tA~ma sulatAna, prola dUjI java Ayau, aura diye dasa gaDDa, rAya ati bahuta lobhaayo| ima leve vagasIsa, tavaha kapaTa kara phaMdiyo, rAjA ratanasena ati lobhakara, ahi sulatAna mubaMdhIyo / / 7 / / soraTA rahe prola jar3a loka, sora sakala gaDha me bhayo / rAjA le gayo roka, kapaTa kiyo sulatAna tava || kavitta sadA marAvai sAha, rAya korar3e lagAvai, kahai, deha padamanI, jIva taba hI sukha pAveM / gaDha ke nIce A~Na, sahama bhUpati dikhalAve, lai rAkhai laTakAya, loka savahI duHkha pAvai / mArateM rAya kAyara bhayo, padamAvata deU~ sahI, bhejI khavAsa mArau na mujha le Avai jaba laga grahI / / 8 / / soraThA bheyo rAya khavAsa, kahai, deya pdmaavtii| muka jIvana kI Asa, vilama na kIjai eka khina 181 // kaMDaliyo kaha raoNnI padamAvatI, ratanasena rAjA~na, nAri na dIne ApaNI, tajiye, pIva, pirAna /
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198] [gorA bAdala caupaI tajiye, pIva, pirAna, aura kU nAri na dIjai, kAla na chUTai koya, sIsa dai jaga jasa liijai| kalaMka lagAvai Apako, mo sata khovai jA~na, kaha rAnI padamAvatI, ratanasena rAjaoNna / / 8 / / pAna liyo padamAvatI, gaI vAdala ke pAsa, rAkhaNahAra na sUjhahI, ika bAdala tohi Asa // 83 // bAra varasa ko bAdalo, hAtha grahe caugAna, le AI padamAvatI, bAdala khAvau pAna // 84 // kaha bAdala suna padamanI, jA gorA ke pAsa, pAna liyo maiM sIsa dhara, na kari ciMta, visavAsa // 85 // kavitta bhaI Asa, taba liyo sAsa, gorA pe AI, paDyau syA~ma sakaDe, karo kachu abba shaaii| maMtra kiyau maMtriyA, nAri padamAvati dIjai, chUTAiyai naresa, vilama khina eka na kiijai| avasa tihAre Apa hU~, jyU bhAva tyu rAya kari, bIr3I uThAi goro kahai, jAi, bahana, aba baiTha ghari // 86 // dUhA gorA bAdala baiTha ke, dila meM kara viveka, sAha sAtha kaise lar3A, lasakara amita aneka // 87 //
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ gorA bAdala caupaI ] [164 kavitta bAdala bolyau tAma pA~casai DolA kIjai, tina meM baiThe doi cyAra kai kA~dhai diijai| tina me sava hathiyAra azva kotala kari Age, kahe. deha padamanI, turaka ner3e nahiM laage| kaTiye bandhana rAya ke bhujabala paradala gAhije, dIjiya na pUTha drar3ha mUTha kari khagga sAha-sira vAhije // 88 // bAdala maMtra upAiyo, sabake Ayo dAya, yAhi vAta aba kIjiye, bole rANA rAya // 8 // kavitta turata bulAye sutrahAra, Dole saMvarAe, tina Upara mukhamalI, gulapha Ache pahirAe / beThAye vica sUra, sUra kai kA~dhai dIjai, tina-maha sava hathiyAra, jaraha ara jora na I jai| arAkI sAja, savAra ke, bAdala maMtra upAiyo, vakkIla eka rAvala milana, puha sulatAna paThAiyau // 10 // dUhA rAvala devata padamanI, Aja tujhe, sulatAna, bheTa isI bahu bhaoNti soM, khusI bhayo sulatAna // 61 // kahai tAma allAvadI, suNi vakIla, cita lAya, vega le Avo padamanI, vAdala sukaho jAya / / 2 / /
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200] [gorA bAdala caupaI Ayo hukama ja sAha ko, vAdala bhayo tayAra, suno, rAvato, kAna dhara, asI kariyo mAra // 63|| kavitta prathama nikasa cakaDola, turata caDhi turI dhasAvo, nejA lekara hAtha jora, dusamana sira lAvo / java nelA tuhavai, tabahi taravAra uThAvo, jaba tUTe taravAra, tave tuma guraja udd'aavo| jaba guraja tUTa dharaNI par3e, kaTTArI sanamukha lar3o, bAdaka kaha ho rAvatA, syA~ma kAma itano karo // 4|| dUhA bAdala jUjhana java calyo, mAtA AI tAma, re vATala teM kyA kiyA, e bAlaka paravA~na / / 1 / / kavitta re bAdala vAlakka, tuMhI hai jIvana merA, re bAdala vAlakka, tujha bina juga aNdheraa| re bAdala bAlaka, tujha bina saba jaga sUnA, re bAdala bAlaka, tujha bina sabahi alUnA / tujha bina na sUjha kachU, tUTi vA~ha chAtI par3e, chuhata tIra vaMkA tahA~, kema sAha-sanamukha lahai / / 6 / / dUhA mAtA bAlaka kyu kaho, roDa na mA~gyau grAsa / jo khaga mArUsAha-sira, to kahiyo sAvAsa / / 67||
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ gorA bAdala caupaI] [201 sIha, siM cANo, sApurupa, e lahure na kahAya / var3e jinAvara mAri kai. china meM leya uThAya // 18 // siMha jona teM nikasatai, gaya-dhar3a dIThI jA~ma / tuTTavi gana masataka laDyau, Ai rahyo mahi tA~ma / / 16|| kavitta bAdala kaha, suNa mAya, satta tujha sAhasa merA, laDU sAha ke sAtha, kara saMgrAma ghnneraa| mAru subhaTa apAra, syAma ke baMdhana kAhU~, jo sira gayo ta jAhu, sIsa de jaga jasa khaattuu| jima rAma-kAja hanumata kiyo, mAyau rAvaNa eka khiNa, rovara guDAya toDauM tavara, sAha calAU~ khagga haNa // 100 / / bAlaka to paravA~Na, jA~ma gaMvara-ghaDa moDUM, bAlaka to paravA~Na, pakaDa pilavaoNna pchodduu| vAlaka to paravA~Na, syAma ke baMdhana kaTTa, vAlaka to paravA~Na, sAga asavAra pltthuuN| mArUM to khaga sAha-sira, gayavara dalU , satya caDhU~, jananI lajAU~ tujha kU, je vAga mor3a pAcho muhU~ // 101 // dUhA jaisA, bAdala, ta~ kiyA, taisA karai na koya / mAtA jAi AsIsa dai, aba terI meM hoya // 102 / / mAtA jabahI phira calI, bahuvara divI paThAya / mero rAkhyo nA rahyo, aba tuma rAkho jAya // 103 / /
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202] [gorA bAdala caupaI kavitta nava sata sajjhe navala, nAri bAdalapai AI, aja hu~ na ramyau mujha sAtha, calyau tU karaNa lar3AI / ajahu~ na mA~NI sejha, ghAva-nakha nAhi camake, kucana coTa nahi sahI, sahai kyuM sAMga dhmke| chuTTata nAla golA tahA~, tuvi dhar3a sira uppara, nAri kahai ho rAva, ima matA dekhi dalate muDai / / 104 / / kaMtA riNa me paisatA~, mata tU kAyara hoi| tumhai lajja, mujha mehaNo, bhalo na bhAkhai koi / / 10 / / jo mUvA to ati bhalA, jo ubar2yA to rAja / behu~ prakArA he sakhI, mAdala ghUmai Aja // 106 / / kAyara kera mA~sa koM, giraja na kabahu~ khaai| kahA DaMkha ina mukkha ko, hama bhI duragati jAi // 10 // kavitta mera calai, dhra caleM, bhANa jo pacchima Urga, sAdhu vacana jo cala. paMgu jo gira lagi puuge| dharaNa gir3e dhavalahara, udadha marajAdA choDai, arajana cUkai bA~Na, likhata vIdhAtA modd'eN| bAdala kaha, rI nAra, suNa, ehavo jo hotaba Talai, ndaa| na, pUTha deU nahIM, bAdala dalasUM nA calai / / 108 / /
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ gorA bAdala caupaI] [203 dUhA trIyA, tujhakoM kyA diU~, satI huvai mujha sAtha / jUr3o dIno kATakai, nArI-kerai hAtha // 106 // tAke Upara aragajA, bhamara bhamai cihuM phera // 110 // sukhapAlAM sajha pAMcasa, sobhA ghaNI kareha / gar3ha te Dole utare, sAha na pAyo bheda // 111 // gorA bAdala doi jaNa, Apa bhae asvaar| Aya mile patisAha sU, kie silA~ma tivAra / / 112 / / le Ae saMga padamanI, dor3ana lAge miir| lAja ju lAgai hama tumai, bahuta bhayA dilagIra // 113 // sAha DhaMDhoro pheriyo, mata koI dekho UTha / garadana mArU tAsa kauM, lU~ saba DerA lUTa // 114 // bhI bhira Aye sAha pai, eka karai aradAsa / ratanasena / hukama hui, jAi padamana ke pAsa // 115 // mila vichure saMga padamanI, tumako dIjai A~na / hukama kiyo patasAhAtaba, yaha vidhi mana meM jaoNna // 116 // kavitta bAdala tihA Aviyo, rAya tihA~ bA~dhaNa baoNdhyo, lei mastaka ApaNau, caraNa Upara tasa dIdho / huau kopa rAjA~na, vaira kIdho tai, verI, kAdho mUMDo kaoNma, nAri ANAvI merii|
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204] [gorA bAdala caupaI vAdala tA~ma ha~si voliyo, kRpA karo sA~mI, shii| bAlaka rUpa-padamAvatI, rAva nAri terI nahIM // 117 // dUhA le Ae saMga rAva ko, mana vica harakha apAra / Dole bhItara paisatA~, Age bIca lohAra / / 118 // veDI kATI turata tina, rAya kiyau asvaar| tavala bAja tinahI samai, nikaDhe subhaTa apAra / / 116 / / soraTA raNa vAjai raNatUra mArU gAvai mNgtaa| umaga tihA~ cita sUra, kAyara ke cita khalabhale // 120 // Dhamake jaMgI Dhola, suraNAI vAjai sarasa / ghurai damAmAM ghora, siMdhUr3A DhADhI ca // 121 // sAha-kaTaka paDyo sora, orU kI orU bhii| rahI padamanI Thora, raNa Aye rajapUta raTa // 122 // tIna sahasa rajapUta. khAya amala, cU~ mai khdd'e| par3e krapana ke pUta, raoNma raoNma mukha te rttai|| 123 // jur3a Aye rajapUta, bhUta bhaye kAraNa bhiddnn| parihari jora-pUta, khatrI Aye kheta para // 124 / / habaka grahe hathiyAra, halake hAthI sAja ke| aMbAr3I-asavAra, pAtasAha Ayo pragaTa // 125 / / gorA-bAdala vIra, sira phalA~ ko sehro| kesara chiTake cIra, sUrya-bhInA sApurala / / 126 / /
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ gorA bAdala caupaI] [205 --- - - chaMda vIrArasa juDAye jaMga, ulase ag| gorA vAdala, tAne taga / / 127 / / __ chaMda jAta rasAvalU ___ kara khaMga liya kari kari, vihaMDa bhujadaMDa dikhAvai, pADaliye pAkharI ulaTa, apane dala aavai| nija sA~ma-kAja bhUpata lar3e, kATa-kATa lAvai kamala, gorA lagAvata jihA~ khar3aga, tihA~ pAr3a kara doi dhar3a // 128 / / chaMda paddharI ( motiyadAma ) laDe java gorala bA~vana vIra, kamANaka coTa calAvata tIra / na cUkata rAvata ekaNa coTa, la., gaja loTa sapoTAloTa / / 126 / / grahai barachI jaba gorala rAya, su nAgana jyU~ nara UData khaay| phor3ata pAkhara sAtha palA~Na, sujAtana kA sira suMdara mA~Na 130 tajai barachI, pakar3eM taravAra, ghaNI khurasANa so biijlsaar| calAvata mIra utArata sIsa, uDAvata eka calAvata vIsa // 13 // tanaM taravAra guraja bhir3Aya, durajjana coTa daDabbar3a lyAya / kareM cakacara gayaMda-kapAla, sakai umarAva na Apa saMbhAla / / 132 / / kaI mukha mIra ja Ayo kAla, Darai nara, de hathiyAra sNbhaal| grahe cinha daMta bar3e-bar3e mIra, na mArahu gorala rAva sadhIra / / 133 / / calyo eka mIra ja coTa calAya, paDyo dhara Upara gorala rAya / pukAra pukArata gorala naoNma, kara jaba vAdala aiso kaoNma // 134 //
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2061 [gorA bAdala caupaI VAAAAA kavitta subhaTa subhaTa suM lar3aga, paDaga tihA~ khar3aga bhaDAbhar3a, jur3aga-jur3aga jahA~ juDaga, juDaga tahA~ khar3aga dhdd'aadhdd| mur3aga muDaga tahA~ mur3aga, muDaga kou aMga na moDaga, gahara gahara gala daMta, bhuje bhUpati gaha tor3aga / saMgrAma rAma-rAvaNa-supari, jur3e jvAna aisI jugati, salasale sesa, sAyara salala, dhar3ahar3a kaMpyo dhavalahari // 135 / / kavitta cAvaka caMcala lAi, ulaTa apane dala Avai, nejA lekara hAtha, jora dusamana-sira lAvai / nAThe tavahi gayaMda, topha bhIr3A phar3a par3iyo, mAre mugala apAra, bAla vAdala ima ldd'iyo| khura-kheha sUra jhaMpata liyo, rena-divasa samasira bhayo, chuTakAya vaMdha, cADhiya turiya, rAya bheja ghara ko diyo / / 136 // bhAratha bhayo apAra, sATa sUroM ke tUTe, mAre te riNa mAjha, jinA ke kAlaja khaTe / bahuta mue rajapUta, turaka ko aMta na lahiye, cale rudhira ke khAla, tIna lokana me khiye|| bhAgata mataMga-gaja-thATa jaba, apachara maMgala gAjhyo, raNajIta, rAya chuTakAya ke, taba vAdala ghara Aiyo // 137 // vAdala kI AratI Aya, padamanI utArai, mukatAphala bhara thAla, bharI sira Upara vaare|
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ gorA bAdala caupaI] [207 vahuyar3a de AsIsa, jIva tUM koDa varIsA, sUravIra vaMkaDA, tUma guNa gAve IsA / balihArI tasa nAMva para, jiNa kata hamAro meliyo| gorA gayaMda vAdala vikaTa, dhana dhana jananI janamiyo // 138 // dahA bAdala sa~ nArI kahai, hUM balihArI, kaMta / taM khaga mAyo sAha-sira, de caraNAM gajadaMta / / 136 / / piya mukha pU~chata prema su~, dhana bAdala bhrtaar| vola nivAhyo ApaNoM, sUra japeM jayakAra / / 140 // kAkI bAdala soM kahai, gorala nAyo kAya / bhiDa mUvI ke bhAji ke, so mujha bAta suNAya // 141 // gorA gira sU dhIra, bhir3e na bhAje bhUma teN| mAra calAvai mIra, magara calAvai tIra teM // 142 // jAke lAe aMga, raMga nikAse te jdd'g| mAre manukha turaMga, gorA garane sigha nyuu|| 143 // bhalA huA je bhir3a mUvA, kalaMka na Ayo koya / jasa jape zrI jagata me, hiva riNa Dhar3ho joya // 144 // riNa DhUDhe nArI tahA~, sAthe sagalA loi / sIsa na pAvai, so kahA, aMbara vANI hoi // 145 // kavitta gore kA sira tA~ma, turata tiNa girajha uThAyo, mukhate chUTo girama, tA~ma devaganA paayo| //
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208] [gorA bAdala caupaI devaganA teM chUTi, soi sira gagA paDiyo, gagA te liyo saMbhu, ruMDamAlA meM jdd'iyo| so soha gorala bharatAra ima, sApavitra mastaka bhyo| yo jUjha parakAja-para, so goro sivapura gayo // 146 // dUhA nArI ima vANI suNI, piya kI paghar3I sAtha / satI bhaI ANaMda s, sivapura dIno hAtha // 147 // gorA bAdala kI kathA, pUraNa bhai hai jA~ma / gurU-sarasvatI-prasAda kari, kavijana kari mana ThA~ma // 148 // solaisa asiya samai, phAgaNa pUnima mAsa / vIrA rasa siNagAra rasa, kahi jaTamala suprakAsa // 146 // chaMda risAvalA vasai mocha aDola avicala, sukhI raiyata loka, ANaMda ghari-ghari hota Uchaba, dekhiyata nahiM soka // 150 // rAjA jihA~ alikhA~na nyAjI, khAna-nAsira-naMda, siradAra sakala paThAna vica hai, jyoM nakhane cada // 151 // dharmasI ko nada, nAhara jAta, jaTamala nA~u, jiNa kahI kathA banAya ke, vica saMvalA ke gaoNu // 152 // kahatA~ tahA~ Ananda upajai, sunyaoN saba sukha hoya, jaTamala payaMpe, guni jano, vighana na lAge koya / / 153 //
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ labdhodaya kRta padminI caritra cau0 meM prayukta dezI-sUcI khaNDa-1 (1) caupAI-rAmagirI (2) yoganArA gIta rI, rAga-malhAra (3) karatA haiM to prIti sahu hU~sI karai re (4) siharA sihara madhupurI re, kumarA nandakumAra (5) duDhaNIyAM mevAr3I dezI-mevADa deze prasiddhAsti () tA bhava bandhaNa thI chor3a ho nemIsara jI (7) jAi re jIyarA nikasi ke, tathA-vAta ma kADho re vrata taNI khaNDa-2 (1) bAgaliyA rI (2) rAga gaur3I-mana mamarA re (3) DhAla-alavelyAnI, kahinai kihAM thI AviyA re lAla (4) rAga mArU-vAnhA te videzI lAge vAlaho re, e gIta nI (5) rAga malhAra-sahara malo paNa sAkar3o re nagara malo paNa dUra (6) koI pUcho vAmaNa josI re, e desI athavA yatanI (7) manasA je ANI khaNDa-3 (1) maNai mandodarI daitya dasakandha suNa ( rAga-AsA sidhu kar3akhArI) / (2) caraNAlI cAmuNDA raNa car3he
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 210 ) () bAta ma kADho vrata taNI, kAcI kalI anAra kI re (4) tiNa avasara vAjai tihA re DhaMDherA no Dhola, 2 mevAr3I darajaNa rI (5) alabelyA nI (s) hasalA nai gala gUgharamAla ki haMsalo malo (7) rAgamAru-paMthI eka saMdezar3o, kapUra huve ati Ujalo re (8) mevAr3I rAjA re citor3I rAjA re (ha' eka laharI lai gorilA re (10) rAga mArU-nAiliyo na jAe gorI re vaNaiTai re (11) madhukaranI (12) zreNika mana acarana thayo (13) nadI yamunA ke tIra ur3e doya paMkhiyA (14) mhArA suguNa sanehI AtamA (15) sai mukha huM na saku kahI ADI Avai lAja (16) vandanA karUM vAra-cAra e desI prAhuNA rI (17) sAdhajI male padhAryA Aja (18) valadha malA he soraThA re (19) sadA re suraMgA ye phiro, Aja viraMgA kAya (20) nAtha gaI morI nAtha gaI (21) gacchapati gAiyai ho yugapradhAna jinacanda (22) vAlhesara mujha vInatI goDIcI (23) karar3o nihA koTavAla, rAga-khamAitI solA kI yA mArU (24) dhanyAsI-loka sarUpa vicAro Atama hita maNI
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ a 105 vizeSa nAma sUcI kalyANasAgara 107 abhaya (rANA) 129 kesarI (mantrI) 105 abhayakumAra koka 115 bharatI (rANA) 130 alAvadI 26, 28, 43, 47, 63, kharatara gaccha 20, 40, 105 (sulatAna allAuddIna) 81, 97 khetala (rANA) 130 111, 112, khemakaraNa (pradhAna) 139 113, 114, 115, 116, khumANa (rANA) 177, 181 117, 118, 137, 139, 143, 151, 187, 188, gvAlera 189, 190, 192, 194, gAjaNa (gAjanna) 68, 76, 109, 124, 125, 151, 173 alIkhAna nyAjI gorA, gorala, gorila 1, 66, 67, 68, 69, 78, 79, 87, 88, AmeTa 94, 97, 99, 103, 107, 109, 120, 123, 122, 125, 126, 127, 128, 150 151, 152, 154, 159, 165, 171, udayapura 174, 175, 176, 177,188, 179, 181, 198, 203, 204, RSabhakuzala 205, 207, 208 gahalauta (gahilota) 109, 110, kaTAriyA 20, 41, 105, 107 117, 119, 120, 130 208 108 IsaradAsa 154 105 108
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ (210) (2) bAta ma kADho vrata taNI, kAcI kalI anAra kI re (4) tiNa avasara vAjai tihAM re DhaDherA no Dhola, 2 mevAr3I darajaNa rI (5) alavelyA nI (e) hasalA nai gala gUgharamAla ki haMsalo malo (7) rAgamAru-paMthI eka saMdezar3o, kapUra huve ati Ucalo re (8) mevAr3I rAjA re citor3I rAjA re (e' eka laharI lai gorilA re (10) rAga mArU-nAiliyo na jAe gorI re vaNahaTai re (11) madhukaranI (12) zreNika mana acaraja thayo (13) nadI yamunA ke tIra uDai doya paMkhiyA (14) mhArA suguNa sanehI AtamA (15) saiMmukha huM na saku kahI ADI Avai lAja (16) vandanA karUM vAra-cAra e desI prAhuNA rI (17) sAdhajI bhale padhAryA Aja (18) valaya. malA che soraThA re (19) sadA re suragA the phiro, Aja viraMgA kAya (20) nAtha gaI morI nAya gaI (21) gacchapani gAiyai ho yugapradhAna jinacanda (22) vAlhesara mujha vInatI gor3IrcA (23) karar3o nihA koTavAla, rAga-khamAitI solA kI yA mArU (24) vanyAsI-loka sarUpa vicAro Atama hita maNI
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 213 ) 193, 195, 196, 197, padhinI ) 1, 11, 12, 13, 23, 198, 199, 203, 206, padmAvatI 1 27, 29, 41, 45, 46, pramAvatI 3, 4, 19, padamapI ) 49,50, 53, 55, 57, puNyasAgara 107 58, 59, 62, 63, 64, 65, pIthar3a 130 .. 67, 69, 70, 72, 80, 81, punopAla 130 82, 83, 84, 86, 87, 88, pRthvImala 129 89, 90, 91, 92, 93, 94, 95, 99, 100, 101, 102, bayAnA 104, 107, 109, 110, 118, bAdala 1, 66, 67, 68, 69, 71, 120, 121, 122, 124, 125, 72, 73, 74, 75, 78, 79, 126, 127, 128, 130, 81, 82, 83, 85, 86, 87, 131, 136, 137, 138, 88, 89, 90, 91, 92, 93, 141, 142, 143, 144, 94, 95, 97, 99, 100, 146, 147, 148, 149, 101, 102, 103, 107, 150, 151, 152, 153, 109, 120, 121, 122, 154, 156, 160, 161, 123, 124, 125, 126, 127, 163, 164, 165, 166, 128, 150, 151, 152, 167, 168, 169, 170, 153, 154, 155, 156, 171, 172, 176, 177, 155, 159, 161, 164, 178, 180, 181, 183, 165, 166, 17, 18, ' 184, 185, 186, 187, 169, 177, 171, 172,
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 214 ) mAkhara 173, 174, 175, 176, 177, 178, 179, 180, ratanasena (ratanasI 3, 11, 12, 1% 181, 198, 199, 200, ratanasiha, ratana) 20, 41, 42, 44,. 201, 202, 203, 204, 49, 58, 61, 70, 93, 99, 205, 206, 207, 200 102, 104, 107, 109, vIkAnera 110, 117, 118, 119, 121, 129, 130, 131, 130 132, 133, 136, 135, mAgacanda (kaTariyA) 20, 41, 105, 138, 139, 140, 141, 107, 143. 145, 146, 148, bhImaka 150, 153, 159, 162, bhImasI 168, 169, 170, 172, moja 128 177, 181, 182, 184, 186, 187, 193, 194, 195, 196, 197, 198, 201 makasudAbAda 108 182, 184, 186, 187, malla kavi (mATa) 28, 113 193, 194, 195, 1965 208 197, 198, 203 muhama 56 rAjakuzala 108 2, 70, 105 rAghavacetana 24, 25, 27, 30, 31 32, 40, 50, 55, 61, 91, yoginIpura 94, 110, 113, 114, 115 130 130 mocha mevAr3a 120
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ (215 ) vIramANa 116, 117, 118,131, 132, 133, 134, 135, 136, 140, 167, 170, 186, 187, 188, 189, 192, 193, 194, 195, 4, 16, 17, 62, 64, 65, 81, 163 za 105 zAhajahAM zreNika 196, 105 / 208 siMghaladvIpa 8, 10, 11, 35, 41, 42, sandhodaya (lAlacaMda, 3, 6, 8, 12, (saghali, saMghaladvIpa) 70, 110, 116, labdhAnanda) 16, 18, 20, 115,130, 131, 148 23, 26, 30, 35, 38, 41, 182, 183, 184, 193 46, 48, 51, 57, 60, 62, siMghalasiMha 11, 39 savalA gA~va 66, 69, 71, 76, 80, 83, 85, 87, 89, 92, 94, 96, sIprA nadI 100, 104, 106, 107, 108, sIhar3amalla / 130 lakhamasI 129, 130 sudharmA svAmI luNaggakaraNa 130 hamIra 130 hasarAja (maMtrI) 20, 41, 105, 107 vikrama 128 harSavizAla vijapAla 130 varSasAgara vinayasamudra 106 hIrasAgara . 105 ho - 106 107 8 0 -
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdula rAjasthAnI risarca insTITyUTa ke prakAzana rAjasthAna bhAratI ( ucca koTi kI zodha-patrikA) mAga 1 aura 3, 8) ru0 pratyeka bhAga 4 se 7 9) ru. prati mAga mAga 2 ( kevala eka aMka), 2) rupaye taistitorI vizeSAka 5) rupaye pRthvIrAja rAThor3a jayantI vizeSAMka 5) rupaye prakAzita grantha 1 kalAyaNa (RtukAvya ) 3 // 2. varasagATha (rAjasthAnI kahAniyA~) 1 // 3. yAbha paTakI ( rAjasthAnI upanyAsa) 2 // nae prakAzana 1 rAjasthAnI vyAkaraNa 13 sadayavatsavIra pravandha 2 rAjasthAnI gadya kA vikAsa 14 jinarAjasUri kRti kusumAMjali 3 acaladAsa khIcIrI vanikA 15 kavi vinayacandra kRti kusumAMjali 4 hammIrAyaNa 16 jinaharSa granthAvalI 5 padminI caritra caupAI 17 varmavarddhana granthAvalI 6 dalapata vilAsa 18 rAjasthAnI dUhA 7 DiMgala gIta 16 rAjasthAnI vIra dUhA 8 paramAra vaza darpaNa 20 rAjatyAnI nIti dUhA 9 hari rama 21 rAjasthAnI vrata kathAe~ 10 pIradAna lAlasa graMthAvalI 22 rAjasthAnI prema-kathAe~ 11 mahAdeva pArvatI vela 23 cadAyaNa __ 12 sItArAma caupAI 24 dampati vinoda 25 samayasundara rAsapacaka patA:-sAdUla rAjasthAnI risarca insTITyUTa, bIkAnera /
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
_