Book Title: Jain Dharmno Maulik Itihas Part 04 Samanya Shrutdhar Khand 02
Author(s): Hastimal Maharaj
Publisher: Samyag Gyan Pracharak Mandal
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005688/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrI hastImalajI praNIta jenA dhamI maulika itihAsa caturtha bhAga saMkSipta AvRtti sAmAnya mRtadhara khaMDa-2 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 nA mana na kakaka na rAjakAja kAja rAjI g - kakakaka dAva kAmakAja 1828282828282828282828282828282 C to tenI ja rA ke pArTanara keTalAka kA to mArA manamAM jina dharmano maulika itihAsa (saMkSipta) caturtha bhAga sAmAnya zrutadhara khaMDa - 2 * * * * * * * mULa racanA lekhaka ane nirdezaka AcArya zrI hastImalajI mahArAja * * * saMpAdaka zrI gajasiMha rAThauDa / premarAja bogAvata LURRERYXORKERYXYXXXXXXXXXXXXXXYNONYXYXYYYYYYYNYX karaja lakakaka kAyamI nAma kamI e ja kramAka kema ke, pApa mane kAma karatA karI * [ kalAkanaDakakakakakakakakakakakakaka5DakaDaka8888 * * * * parAmarzadAtA AcAryazrI devendramunijI DaoN. narendra bhAnAvata * * * * * * * * GR PE caraka * thaSl * * * ASC cAra * * * * * * jayapura, * kAraNa e che kema karI eka ja vAta kema.dha. * * - * prakAzaka sabhyajJAna pracAraka maMDaLa jayapura , * * * ka * * * * 8282828A828282828282828282828.8% Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9898333333333 AcArya zrI hastImalajI mahArAja praNIta pustaka caturtha bhAga saMpAdaka : sAmAnya zrutadhara khaMDa-2 : (saMkSipta saMskaraNa) DaoN. dilIpa dhIMga gujarAtI anuvAdaka : DaoN. yogendra pArekha, amadAvAda. : samyajJAna pracAraka maMDaLa dukAna naM. 182-183nI upara, bApu bajAra, jayapura-302 003 phonaH 0141 pheksaH 0141-2570753 prakAzaka 2575997 saMskaraNa nakala : jaina dharmano maulika itihAsa (saMkSipta) bhAga-4 mUlya mudraka : sarvAdhikAra surakSita : 2010 (AcArya hastI janma zatAbdI) prathama AvRti, varSa 2012 : 2100 : OM.75/ : sastuM pustaka bhaMDAra bhaThThInI bArImAM, gAMdhI roDa pula nIce, amadAvAda-1 phonaH 079-22110062, 22147101 98983333333I 3233238 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ t ry kabaythose weign wrOjakAraNanary whearts rAjawwA narakA nakArAnaror PagarpkA nAnA nAnA nAnA nAnA jAtakakAra jaja kAkAsAhatha jA LX2X22X22X2 282828XDYDOR rAkamAya Antwhiteh ali ve thitidrA dhAyAkhyo taik diifia'parivAra solicitatha aa%, delibha kadhikbA towido weak wikipedia a nd his work kAkI nIvAraNa nAnI taka ghare sarakIrI hAlAkI ne . ( be zada) jaina dharmano maulika ItihAsanA ekathI cAra bhAganA gujarAtI anuvAda prakAzanano A prasaMga jaina sAhityanA itihAsano apUrva avasara che. samyajJAna pracAraka maMDaLa - jayapura dvArA hindImAMthI gujarAtI anuvAdano prakalpa hAtha dharAyo e gujarAtI jainasamAja mATe zAzvatamUlya dharAvato nirNaya hato. vartamAna AcArya pa.pU. 1008 zrI hIrAcaMdrajI mahArAjasAheba Adi saMtonI avirata amIdRSTinuM ja A pariNAma che ke pUjya AcArya zrI tathA samyajJAna pracAraka maMDaLanA ja saMpAdaka maMDaLe A mUlyavAna itihAsa graMthonA gujarAtI saMkSipta A saMskaraNanI javAbadArI amane soMpI. jainazAsananI sevAnA A paNa sAhityayajJamAM joDAvAnuM amane sadbhAgya prApta thayuM e amArA ja ja jIvananuM noMdhapAtra prakaraNa che. deva-guru-dharmanI kRpA vagara cirakAlIna paNa mUlya dharAvatAM kAryomAM sahabhAgI thavAnuM zakya banatuM nathI. | prastuta gujarAtI graMtha prAgaTya parve AnaMda ane gauravanI lAgaNI anubhavIe chIe. anuvAdakArya ke prakAzanamAM kyAMya kSati ke doSa rahI gayo hoya to te amAro che. sahRdaya abhyAsu bhAvako, zrAvako amArI kSati tarapha dhyAna doraze to amane gamaze. virala jJAnayAtrAnA mi sahayAtrI banavAnuM sahune bhAvapUrvaka nimaMtraNa che. li ApanA karakamaLamAM bhAga-4 nuM saMkSipta saMskaraNa che. vizeSa mi abhyAsa karavA icchatA bhAvake mULa itihAsa graMtho vAMcavA amAro vinamra anurodha che. i prAtaH smaraNa, pa. pU. 1008 AcArya zrI hIrAcaMdrajI mahArAja A sAheba Adi saMtonI abhivaMdanA sAthe samyajJAna pracAraka maMDaLanA variSThono AbhAra mAnI viramuM chuM. para kAma karavAnI sarakAra nivAraNa karavA taravAra sAvita sAkara sisakArA a sAkAra karavAnA E RUSYBERY RYBY RYDYBYRYYDYTYSESERY jo ke kamaranA bALako pravAhI saMvedane aMte kAMkaro kAphalA AbhAra karo kahe sarakArI nokarI karato jayo jamAno dama sarakArI e pAlaDI, amadAvAda e tA. 28-1-2012, oi mahA suda-5 (vasaMta paMcamI) -padamacaMda javAharalAla koThArI -cenarAja javAharalAla koThArI Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaDaDaDaDaDa che I madya rIte vicAra karI virAjita kAmagIrI 4 CIAL FREE FREE jovAya O rAjakoTamAM mAtA tarIke nidAna karI hatI. rAma rAma rahImanI rAha na ? A ja, LAST anamaNikA thI kama viSaya - zIrSaka pAnA naM. 1. pUjya AcAryazrI hastImalajI mahArAjano saMkSipta paricaya 2. prakAzakIyaH gAgaramAM sAgara 3. sampAdakIyaH dUdhanuM dUdha 4. pUrtipIThikA jina khojA tina pAIyA 5. 48 thI 50mA paTTadhara ane emano samaya 6. caityavAsI paraMparAnA unmelananuM abhiyAna (udyotanasUri, vardhamAnasUri, jinezvarasUri) 7. navAMgI vRttikAra AcArya abhayadevasUri 8. gajanavInuM bhArata para AkramaNa 9. dakSiNamAM jainadharma para punaH saMkaTa Na 10. AcArya jinavallabhasUri @ 11. AcArya jinadattasUri (dAdAguru) 12. prabhAvaka AcAryo (vAdidevasUri, vRttikAra malayagiri, maladhArI abhayadeva, maladhArI hemacaMdra ane caMdraprabhasUri) 13. kalikAlasarvajJa AcArya hemacaMdra 112 14. siddharAja jayasiMha ane kumArapALa 134 15. amuka pramukha gaccha ane AcArya 1pa9 (kharataragaccha, upakezagaccha, aMcalagaccha, Agamikagaccha) ogaNacAlIsathI ekatAlIsamA yugapradhAnAcArya 201 ane bAvanathI chappanamA paTTadhara thI 17. tapAgaccha 18. dAnavIra zrAvaka jagaDUzAha 19. baDagaccha (bRhadgaccha) . 20. sattAvanathI tresaThamA paTTadhara ane beMtAlIsathI cuMmAlIsamA yugapradhAnAcArya 21. dharNoddhAraka lokazAha huM 22. vi. saM. 13pa7 thI 1382 sudhInI rAjanaitika sthitira63 4 23. saMdarbha graMtha sUci ra69 * 8 PS che che. taDakaDaDaDaDaDaDaDaDaDaDaDaDaDaDaDaDaDaDaDaDaDaDaDaDaDaDakala viDanDala saMvara nAma dipAMkarA bALakonA mota a in w in nA makAmAkAhAkAya prakAza jAvarA StA JrA gAma mA nAnA nAnA nAnA- nAna karAvanArA samasta kArA nAnA nAnA nAnA kAmakAjAnananana na kAkA kakaka mArA ka kA jaja jAkAtaja nAnA nAnA nAnA che Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RRRRRRRRRRRRERER EARRXARRERERE888 388BBBBBBBBBBBB&BGBK8888BBBBBBBBBBBBBBBBB888888888 (itihAsapuruSa AcAryazrI hastImalajI) - pI. zikharamala surANA iii 1. mAtra dasa varSanI vaye bALaka hastIe asAra saMsArano tyAga karyo ane munijIvana apanAvI lIdhuM. 15 varSa ane 6 mAsanI kizoravaye eTalI ahatA ane vidvattA che arjita karI lIdhI ke, saMghanA AcArya tarIke emanuM jI manonayana thaI cUkyuM hatuM. jaina itihAsamAM saMbhavataH 2 sahuthI nAnI vayanA AcArya tarIke manonIta muni che banI gayA, ane mAtra 19 varSanI taruNavayamAM teo mAM saMghanA AcArya thayA. iii 2. AcAryapada pAmyA pachI emaNe 61 varSo sudhI samagra dezamAM pagapALA vihAra karyo. vihArayAtrAo daramiyAna emaNe pAMca mahAvrato ane kaThora jaina zramaNAcAranuM huM saMpUrNa pAlana karyuM. 3. 61 varSo sudhI pratidina potAnA prabhAvazALI upa dezonA mAdhyamathI emaNe jana samAjane mAnavatAno pATha zI ja bhaNAvyo ane durlabha mAnavajIvananI mahattA samajAvI. e 994. emanI maMgaLa preraNAthI emanA sAMnidhyamAM 85 mumukSu- oe dIkSA lIdhI. dIkSita sAdhu-sAdhvIoe svakalyANa che - ane parakalyANanuM kArya karyuM ane karI rahyA che. jainazAstro ane anya vividha viSayo para emaNe avirata vidyAtapa dvArA tattvamImAMsA karI ane vyAkhyAo ApI che &iaa 6. tanAva ane ajJAna-nivAraNa mATe emaNe lokone paNa pratidina sAmAyika ane svAdhyAya karavAnI pAvana preraNA thas ApI. sAmAyika, svAdhyAyanA prakhara pracAraka tarIke emane pracura khyAti maLI. SALA LA LA LA LA SA VRACA DA BASAVARA 88888888888888888888888888888888888888886988888888 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ K 88888 7. vibhinna sthaLo para aneka samAjamAM vyApta vivAdone sadAyane mATe samApta karAvI prema ane sauhArdanI pratiSThA karI. 8. aneka evA avasaro AvyA ke, jyAre emaNe potAnA jIvane jokhamamAM mUkIne paNa anya prANIonA jIvananI rakSA karI. 9. bhAratIya rakSA vijJAnanA janaka padmavibhUSaNa DaoN. daulatasiMha koThArI AcArya hastImalajI vize aMjali ApatAM lakhe che: * prANImAtranuM kalyANa icchanAra teo eka lokapriya ane vidvAna jaina-saMta hatA. jyAre teo mauna sAdhanAmAM hatA tyAre paNa emanAmAMthI prasphuTita thanArI sakArAtmaka preraNA, UrjA mArA hRdaya sudhI pahoMcI gaI. * emanA dvArA likhita jaina dharma kA maulika itihAsa'nA cAra bhAga eka atyaMta mahattvapUrNa, mUlyavAna ane preraka pradAna che. 10. sukhyAta vidvAna, dhArAzAstrI ane rAjanItijJa DaoN. lakSmImalla siMghavIe lakhyuM : "mArA jIvananA dareka paDAva para AcArya hastIe mane anuprerita karyo che." 11. Ara. bI. AI.nA pUrva DepyuTI gavarnara, samAjasevaka, padmabhUSaNa zrI devendrarAja mahetA lakhe che . "ImAnadArI, nItipUrNa ane sAdagImaya jIvana tathA anyonI niHsvArtha sevAnI preraNA mane AcArya hastI pAsethI prApta thaI." 12. sarvocca nyAyAlayanA nyAyAdhipati zrI Ara. ema. loDhAnA pitA nyAyamUrti zrI kRSNakumAra loDhA mujaba - AVI RUKI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9i8889838838888888888888888888888888888 ja AcArya hastI je kAMI kahetA te satya siddha thatuM. emane bhAvino pUrvAbhAsa thaI jato hato. A strI atIndriya jJAnanA AdhAre teo potAnA che bhaktonuM mArgadarzana ane rakSaNa karatA hatA. jemAM mArA parivAra para emanI asIma kRpA hatI. pachI ja emanA AzIrvAda maMgaLakArI hatA. emanA AzI- jhI rvAdathI tanAva dUra thaI jato ane asIma zAMtino anubhava thato. che. 13. jodhapura vizvavidyAlayanA pUrva kulapati sAhityakAra huM pro. kalyANamala loDhAe lakhyuM - "teo svayaM vitarAgI huM - bhagavAna tulya hatA." rAjasthAna uccanyAyAlayanA nyAyAdhipati zrI jasarAja che coparA kahe che ke - "emane nitya sAmAyika- svAdhyAyanI preraNA AcArya hastImalajIe ApI." e hiM 15. Ara. esa. kUmaTa (AI. e. esa.)kahe che : "mArA che jIvananA rUpAMtaraNamAM AcAryazrInI mahattvapUrNa Ni bhUmikA che." @ii 16. bhagavAna mahAvIra ane mahAtmA gAMdhInI jema emaNe paNa lokone prerita karyA ke - "dareke potAnI jAtane huM dhananA mAlika nahi paNa TrasTI samajavI joIe." emanI preraNAthI aneka vyakitaoe potAnI - ' arjita, saMpattino pAramArthika kAryomAM upayoga, karyo. emanA aneka anuyAyI Aje paNa nirlepa che rahIne, anAsakta jIvana jIve che. prakhyAta udyogapati zrI zrI mophatarAja guNota jevA aneka saphaLa ane samRddha che te vyakti A vAtanA jIvaMta udAharaNa che. @i 17. (1) 81 varSa sudhI nirdoSa jIvana jIvyA bAda emane jI na lAgyuM ke - "emano aMtima samaya najIka AvI hatI ki8phi$phi8phi8phi8phikinaVIDS$phi8ddhiphi8phi4uphi88 8388888888888BBBBBBBBBBKBKB8888888BBBBBBBBBBBBBBBBBBB) 19388888888888888888888888888888888888888888888888888 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uSuS88888883883989888888888888888888 rahyo che. tyAre pAli-rAjasthAna vistAramAM Avela che nimAja mukAme emaNe potAnAM samasta jJAta che ajJAta pAponI AlocanA karI tathA sarve jIvo che pratye kSamAyAcanA pragaTa karI saMthAro grahaNa karyo che anna, jaLa, davA, cikitsA Adino pUrNa tyAga karI huM teo adhyAtmamAM lIna thaI gayA. saMthArAkALamAM ja agaNita loko temanAM darzana karI dhanya rahyA. A (2) saMthArAkALamAM nimAjanA asaMkhya muslimo B) temanA darzanArthe AvyA ane saMkalpa karyo ke - "emano saMthAro cAle tyAM sudhI pazuvadha nahi kare che ane mAMsAhArano paNa tyAga karaze.' emaNe A che saMkalpane caritArtha paNa karyo. (3) 13 divasanA aitihAsika tapa-saMthArA bAda emaNe ja nazvara dehano tyAga karI mahAprayANa karyuM. (4) 1 lAkhathI adhika loko emanI aMtimayAtrAmAM huM sAmela thayA. jemAM aDadhAthI vadhu jenetaro hatA. hi emAM paNa muslimonI saMkhyA hajAronI hatI. (5) emanI aMtimayAtrAnI bAbatamAM A tathyono zreNI ullekha nyAyAdhipati zrI jasarAja coparA ane che sebInA pUrva adhyakSa zrI DI. Ara. mahetAe paNa e karyo. AvA asAdhAraNa, adbhuta vyaktitvanA mAlika yugamanISI mahAna saMta AcAryazrI hastamalajI(1911-1991)nI ra. janma zatAbdInA punita prasaMge emane koTi koTi vaMdana. huM adhyakSaH samyajJAna pracAraka maMDaLa (pAMcamI eprila-2010nA roja cennaImAM Ayojita AcAryanI ki hastI janma zatAbdI karuNAratna evorDa samArohamAM aMgrejImAM re rajU thayela paricayanuM gujarAtI rUpAMtaraNa.) SARREA LA CARRER VIII BSERUARA SA GREVACAURU88888888888BBBBBBURGERDERBEREBBE8833 8888888888888888888888888888888888BQR8888888888888888 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya. (gAgaramAM sAgara ) jaina itihAsamALAnA ekathI cAra bhAgamAM vartamAna avasarpiNIkALanA prathama tIrthakara bhagavAna RSabhadevanA samayathI laIne mahAna dharNoddhAraka lokAzAhano samaya vira nirvANa saM. 2000 sudhInA jaina dharmanA itihAsane prastuta karavAmAM Avela che. A caturtha bhAgamAM vI. ni. saM. 1476 thI vi. ni. saM. 2000 sudhIno itihAsa samAviSTa che. ahIM vibhinna gacchonA pArasparika kalaha, vidveSa ane liMgAyato dvArA jaina dharmAvalaMbIo viruddha karavAmAM AvelAM bhISaNa dhArmika abhiyAnonuM vizad vivaraNa prastuta karavAmAM Avela che. A samayagALAmAM paNa jaina dharmAvalaMbIo para aneka prakAranAM ghora saMkaTa AvyAM, pariNAme eka jamAnAmAM bahusaMkhyaka rUpe rahelA jeno Aje atialpa saMkhyAmAM rahI gayA che. jaina itihAsane yathAtathya sucAru rUpe niSpanna ane prakAzita karavAnA bhagIratha kAryamAM je saphaLatA maLI che, te AgamamarmajJa, itihAsapuruSa pUjya AcAryazrI hastImalajI mahArAjasAhebanA avirata puruSArtha, vidhAtA, kuzaLa mArgadarzana ane maMgaLa AzIrvAdanuM ja pariNAma che. AcAryazrInA vidvattApUrNa ane zodhapUrNa mArgadarzanamAM A caturtha bhAganuM Alekhana tathA saMpAdanamAM zrI gajasiMha rAThoDa ane emanA sahayogI zrI premarAja bogAvate je parizrama karyo che, enA mATe emanuM hArdika abhivAdana karIe chIe. vartamAna samayamAM Ajano mANasa ativyasta thato jAya che. samayano abhAva anubhavato mANasa dharma, darzana, saMskRti ane itihAsathI paricita thAya te mATe "jaina dharmano maulika ItihAsa saMkSiptIkaraNanuM kAma hAtha para lIdhuM. A caturtha bhAganI sAthe have samagra cAra bhAganuM saMkSipta saMskaraNa vAcakonA hAthamAM che. jIvananI anekavidha vyastatA vacce paNa ApaNI gauravazALI paraMparA ane itihAsano abhyAsa karavA ke tenAthI nAto joDavA samayanuM Ayojana karavuM joIe. amArI icchA to evI che ke vistRta jaina itihAsano svAdhyAya dareka gharamAM thAya; paNa darekane mATe e saMbhava paNa nathI. svAbhAvika che ke ItihAsanuM saMkSipta saMskaraNa graMtha svarUpa darekanA ghare pahoMce. ane dareka vayanA vAcako preraka, rocaka ane romAMcaka jaina itihAsano svAdhyAya kare. itihAsapremI jijJAsuo pAse paNa evI apekSA rahevAnI ke teo jaina itihAsanAM pustakono seTa svajanone prasaMgopAtta upahAra svarUpe Ape. svAdhyAyapremIone amAro anurodha che ke je pustakAlayo sudhI A pustako pahoMcyAM na hoya tyAM pahoMcADavAmAM amane sahayoga Ape. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 969696969696969696969694 1 | Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukhya ghaTanAo ane tathyoe AvarI levAnA ane itihAsa jevA viSayane saMkSipta karavAnuM kAma AsAna na hatuM. mULa itihAsagraMthamAMthI ja navanItarUpa vivaraNa kADhIne, saMkalana karIne, A saMkSiptIkaraNa karavAmAM AvyuM che. graMthanuM kada vadhI javAnA bhayathI aitihAsika tathyo, jevAM ke zilAlekha saMdarbha, graMtha saMdarbha, itihAsakAra saMdarbha Adino ullekha A saMkSiptIkaraNamAM karavAmAM Avyo nathI. jijJAsu vAcako A saMdarbhone mULa itihAsagraMthamAM joI zake che. graMthanA A caturtha bhAganA hindI saMkSiptIkaraNanuM kArya suratanivAsI tapasvI zrAvaka jayavaMtabhAI pI. zAha, bI. I. sivila (nivRtta adhIkSaka abhiyaMtA gujarAta sarakAra) dvArA athAka parizramathI saMpanna thayuM. sAmAyika ane svAdhyAya prati ananya niSThA rAkhanAra zrI zAhe saMkSiptIkaraNanA A kAryamAM sAmAyika ane svAdhyAyane ekAkAra karI dIdhA. niyamita rUpe ekasAthe aneka sAmAyika grahaNa karI itihAsano saMkSipta pATha potAnA hAthe lakhI lakhIne emaNe A kArya karyuM. variSTha svAdhyAyI zrI zAha sAdhu-sAdhvIone jJAna-dhyAna paNa zIkhavatA. jaina itihAsa prati emanI prabaLa jijJAsA ane gahana adhyayananuM A pramANa che ke emaNe akhila bhAratIya stara para Ayojita jaina dharmanA maulika itihAsa' khullI pustaka pratiyogitAmAM prathama sthAna prApta karyuM. emanA A zruta sahayoga prati ame kRtajJatA vyakta karIe chIe. vizvavidyAlaya suvarNacaMdraka vijetA ane AcAryazrI hastI smRti sanmAna(2006)thI vibhUSita sAhityakAra DaoN. dilIpa dhIMge hindI saMkSipta saMskaraNanuM saMpAdana karyuM. pratyakSa-parokSa rIte sahakAra ApanAra dareka sahayogI pratye ame AbhAranI lAgaNI vyakta karIe chIe. gujarAtI anuvAdanuM kArya DaoN. yogendra pArekha, amadAvAdavALAe karI Apela che. ane prakAzana karavAmAM a.bhA.zrI jainaratna hitaiSI zrAvakasaMghanA rASTrIya u. pramukha zrI padamacaMdajI. je. koThArI tathA temanA bhrAtAzrI cenarAjajI je. koThArI amadAvAdavALAoe, prupharIDiMga zuddhikaraNamAM je sahayoga karyo che te pratye ame hArdika kRtajJatA jJApita karIe chIe. saMkSiptIkaraNanA A kAryamAM e vAtanuM pUruM dhyAna rAkhavAmAM AvyuM ke bhASA, tathya Adi koI paNa prakAranI khAmI na rahe. chatAM paNa amArA taraphathI koI truTi rahI gaI hoya to prabuddha vAcako amAruM dhyAna doraze to AgAmI saMskaraNamAM sudhArI zakAya. pI. zikharamala surANA saMpatarAja caudharI adhyakSa 2 viradarAja surANA maMtrI kAryAdhyakSa samyajJAna pracAraka maMDaLa UUU jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya ) (dUdhanuM dUdha) sarvaprathama huM pUjya AcAryadevazrI hastImalajI mahArAja sAhebane bhaktipUrvaka vaMdana karuM chuM. prastuta itihAsamALAnA koI paNa bhAganA mULa svarUpamAM mAro potAno ekapaNa zabda nathI; je kAMI che, e sarva pUrvAcAryo ane vibhinna samayamAM thaI gayelA vidvAnonuM ja kathana che. meM to mAtra, seMkaDo graMtho, hajAro prAcIna hastapratomAM veravikhera paDela jaina itihAsane, samagra dezamAMthI ekatrita karI yogya kALakramamAM goThavI, ghaTanAkramone samucita sthAna ApI itihAsabodha pragaTe ane vAcaka-bhogya bane te rIte saMkalana karavAno prayAsa karyo che. - meM vedavyAsa dvArA nirmita vizALa paurANika sAhityanuM pArAyaNa karatI vakhate vedavyAsanI e cetavaNI paNa vAMcI che ke - "je vyakita jANI joIne koI dUSita uddezathI aitihAsika tathyo sAthe cheDachADa kare to te kalpAMtakALa sudhI asahya pIDAno bhoga banIne nArakIya duHkho veThavAne lAyaka bane che." - AvI sthitimAM agara koI vyakti potAnA manamAM lezamAtra paNa A prakAranI zaMkA lAve ke A itihAsa koI paNa saMpradAya ke mAnyatAne zreSTha siddha karavA ke anya koI paNa saMpradAya ke mAnyatAne gauNa siddha karavA lakhAyo che, to evI zaMkA karavI te ucita nahi gaNAya. Alocakone amAruM namra nivedana che ke sAdhAra carcA ane yogya pramANathI TIkA thaze to samagra upakramanI garimA jaLavAze. taththAnaveSaNa mATe garimApUrNa bhASA apekSita che. je samayagALAnA itihAsanuM Alekhana prastuta bhAgamAM karavAmAM AvyuM che e kALa jaina itihAsano e durbhAgyapUrNakALa che. jina dharmano molika itihAsa (bhAga-4) 999999999999 3 ] Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A kALanA jaina sAhityanuM adhyayana karatI vakhate mane evI pratIti thaI ke bhagavAna mahAvIranA anuyAyIonA mAthe jANe zetAna savAra thaI gayo che. e samayagALAmAM jaina dharmAvalaMbI ekabIjAne nIcA dekhADavA paraspara virodhI azobhanIya zabdonuM prayojana karatA hatA. Ama karIne teo ghora mAnasika hiMsAnuM tAMDava nRtya karatA hatA. itihAsa ApaNane bhUlonuM punarAvartana na karavAnI preraNA Ape che, jethI ApaNI Aja ane AvatIkAla vadhu ujaLI bane. paryApta sAvadhAnI rAkhavA chatAM itihAsa-Alekhana - saMpAdana kAryathI agara koIne kaSTa thayuM hoya to vinamratApUrvaka kSamAyAcanA karuM chuM. ' gajasiMha rAThoDa nyAya vyAkaraNa tIrtha (jaina dharmano maulika ItihAsa (vistRta)nA cothA bhAgamAMthI uddhata aMza) 4 [3696969696969696969che jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (kAlamAna gaNanA sUtra ) vIra nirvANa saMvata gaNavA mATe = vikrama saMvata + 470 = I. sa. + pa27 = zaka saM. + 605 I.sa. gaNavA mATe saM. + 78 vikrama saMvata gaNavA mATe = I. sa. = zaka saM. + 57 + 135 sUrya varSa lagabhaga 36pa-1/4 divasanuM hoya che, caMdra varSa lagabhaga 354 divasanuM. 19 varSamAM thanAra 213-3/4 divasonuM aMtara pUruM karavA mATe cha mAsa vadhI jAya che. sUrya varSathI IsavIsana cAle che, zeSa saMvata caMdra varSathI. ataH 19 varSa bAda tithi ane tArIkha samAna divase Ave che. hijarI saMvatamAM mAsa vadhAravAnuM gaNita na hovAthI enI gaNanAmAM moTe bhAge 32-1/2 varSamAM 1-1 varSanuM aMtara vadhI jAya che. - hijarI saMvata prAraMbha vakhate vIra nirvANa 1149muM, vikrama 679muM, I.sa. 622muM ane zaka saM. 544muM cAlI rahyuM hatuM kAraNa ke 19 sUrya varSamAM 7 caMdra mAsa vadhI jAya che. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) [96369696969696969696969. pa ] Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUirva cIThikA (dina khoja tina pAiyA ) jaina dharmanA bhogayuga ane karmayuganA saMgamakALathI prAraMbha karIne zramaNa bhagavAna mahAvIranA nirvANottara 1475 varSa sudhInA ati sudIrghakALano itihAsa prastuta graMthamALAnA traNa bhAgomAM saMkSipta zailImAM prakAzita thaI cUkyA che. prastuta caturtha bhAgamAM vIra nivaNa saMvata 1476thI vIra nirvANa saMvata 2000 sudhInA itihAsano samAveza karavAmAM Avyo che. ahIM paNa AcAryazrI dvArA prAraMbhathI apanAvavAmAM Avela rIta mujaba dharmaitihAsanI sAthosAtha sAmAjika ane rAjanaitika itihAsa paNa. prastuta thayo che. A graMthamALAnA prathama puSpamAM prathama tIrthakara bhagavAna RSabhadevathI laIne aMtima tIrthakara bhagavAna mahAvIranA nirvANakALa sudhIne jena dharmano ane tenI sAthe ja bhAratanA tatkAlIna rAjanaitika ane sAmAjika itivRta vize saMkSepamAM jANakArI ApI che. A samayagALAnA jaina dharmanA itihAsane arthAt tIrthakarakALanA itihAsane jaina dharmano suvarNayuga kahevAmAM Ave che. graMthamALAnA dvitIya bhAgamAM bhagavAna mahAvIranA nirvANathI uttaravartIkALano, vIra nirvANa saMvata 1 thI vIra nirvANa saMvata 1000 sudhInA jaina dharmano itihAsa AvarI lIdho che. jemAM jaina dharmanA itihAsanI sAthe-sAthe eka hajAra varSanA bhAratano rAjanaitika ane yathAzakya sAmAjika ItivRttane paNa sAMkaLI lIdhela che. A samayanA jaina dharmanA itihAsane kevaLIkALa, caturdaza pUrvadharakALa, daza pUrvadharakALa ane sAmAnya pUrvadharakALa ema cAra varSomAM vibhAjita karela che. 6 96969696969696969696969 jena dharmano maulika itihAsa: (bhAga-4) | Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra nirvANanI trIjI zatAbdInA cothA dAyakAnI AsapAsa Arya mahAgiri ane Arya suhastInA samayamAM saMghabhedanI ekAda apavAdarUpa ghaTanA ghaTI. tyAra bAda vira nirvANa saM. 609nI AsapAsa bhagavAna mahAvIranAM saMghamAM digaMbara, yApanIya ane zithilAcArobhukhI caityavAsI paraMparAonAM bIja maMDAyAM. e chatAM paNa bhagavAna mahAvIrano dharmasaMgha ekatA ane akhaMDitatApUrvaka potAnI vizuddha ane mULa zAstrIya paraMparAnA pracAra-prasAranA mAdhyamathI janakalyANanI kAmagIrImAM eka mahAnadInA pravAhanI jema gatizIla rahyo. trIjA bhAganI vAta karIe to, emAM digabarasaMghanI bhaTTAraka paraMparAno uddabhavakALa ane prAraMbhanI romAMcaka kathA ane paraMparAnA vikAsa para prakAza pADavAmAM Avyo che. jemAM jaino samakSa evAM mahattvapUrNa tathyone mUkavAmAM AvyAM che ke, jenAthI jaina samAjanA dareka saMgha ane saMghonA vidvAno paNa taddana ajANa hatA. A bhAgamAM bhaTTAraka paraMparAnA saMsthApaka AcArya mAghanaMdI, kolhApuranA zilAhAravaMzIya rAjA gaMDasaditya ane tenA senApati niMbadevanI bAbatamAM je paricaya ApavAmAM Avyo che, te vAtanI puSTi kolhApura vistAramAMthI maLela pAMca zilAlekhothI thAya che. emAM AcArya mAghanaMdInI dUradarzitApUrNa adbhuta sUjha vize prakAza pADavAmAM Avyo che. emaNe zramaNa-zramaNIo ane pracArakonA abhAvamAM kSINa thatI jatI jaina paraMparAnA abhyadaya mATe vizALa bhAratanA judA-judA prAMtonAM madhyabhAgamAM bhaTTAraka paraMparAnI pacIsa pIThanI sthApanA karI jainonI sRSTimAM punaH abhinava jAgaraNa, utsAha ane cetanAno saMcAra karyo. bhaTTAraka paraMparAnI jema zramaNa bhagavAna mahAvIranA dharmasaMghanI vilupta yApanIya paraMparA para paNa abhinava prakAza pADavAmAM Avyo che, je vIra nirvANanI sAtamI zatAbdInA prathama dAyakAthI laIne vIra nirvANanI vIsamI sadInA prathama caraNa sudhI jaina dharmanA pracAra-prasAra mATe tatparatApUrvaka sakriya rahI. jina dharmano maulika ItihAsa (bhAga-4) 9969696969696969690 0 | Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thApanIyasaMghanA AcArya siMhanaMdIe kolhApuramAM gaMga nAmanA eka rAjavaMzanI sthApanA karI. sadIo sudhI jaina dharmanA pracAraprasArano mArga prazasta karyo. gaMga rAjavaMze lagabhaga nava zatAbdIo sudhI jaina dharmane rAjayAzraya ApI tenA pracAra-prasAramAM sakriya yogadAna ApyuM. yApanIya jainAcArya dvArA saMsthApita gaMga rAjavaMzanI mukhya vizeSatA e rahI ke A rAjavaMzanA Adi puruSa daDiga ane mAdhavathI laIne aThyAvIsamA aMtima rAjA satyavAkya sudhInA prAyaH dareka rAjA jaina dharma pratye pUrNa AsthA dharAvatA hatA. A graMthamAM jaina dharmanA hAsanAM mukhya kAraNo vize sArarUpa vigato ApavAmAM AvI che. jenAthI vartamAna jainasaMgha ane bhAvi peDhIo samucita mArgadarzana ane preraNA prApta karIne bhaviSyamAM kyAreya hrAsanAM evAM kAraNonuM punarAvartana thavA na devAno daDha saMkalpa karI bhagavAna mahAvIranA dharmasaMghanI sarvatomukhI pragati mATe samarpita rahI zake. ' A bhAganI mukhya vizeSatA e che ke jaina itihAsanA saMzodhako, lekhako ane vidvAnoe jaina dharmanA vI. ni. saM. 1001 thI vI. ni. saM. 1700 sudhInAM sAtaso varSanA ItihAsanuM vivaraNa prastuta karavAmAM potAnI asamarthatA pragaTa karI hatI. emaNe mAtra be lITI lakhI vAta samApta karI dIdhI ke - "A samayano itihAsa aMdhakAramAM vilIna thaI gayo, vismRtinI gahana guphAmAM garaka thaI gayo che." paraMtu sabhAgye amane A kALakhaMDanA itihAsane upalabdha karavAkarAvavAmAM saphaLatA maLI. pariNAme e sAtaso varSanA aMdhakArayuga jevA jaina itihAsanA samayamAMthI 475 varSanA itihAsa - AlekhanamAM ja lagabhaga 850 pAnAM bharAI gayAM, tethI bAkInAM 225 varSanA jaina itihAsane cothA bhAgamAM samAviSTa karavAno nirNaya Akhare levo paDyo. Ama, itihAsa graMthamALAnA A cothA bhAgamAM pa25 varSano jaina dharmano itihAsa prastuta karavAmAM Ave che. * 8 [96369696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 48mA thI 50mA paTTadhara ane emano samaya | 'jayArca UmahAzaka | dIkSA janma : vI. ni. saM. 1407 : vI. ni. saM. 1449 AcAryapada ? vi. ni. saM. 1474 svargArohaNa : vi. ni. saM. 1894 gRhavAsaparyAya : 42 varSa sAmAnya sAdhuparyAyaH 25 varSa AcAryaparyAya : 20 varSa pUrNasaMcamaparyAya : 45 varSa pUrNa Ayu : 87 varSa vi. ni. saM. 1474mAM 47mA AcArya kaLazaprabhanA svargArohaNa bAda caturvidha saMghe munizreSTha UmaNaRSine bhagavAna mahAvIranA 48mA paTTadhara AcAryapada para adhiSThita karyA. potAnA AcAryakALa daramiyAna cautarapha caityavAsI, maThavAsI, bhaTTArika Adi dravya paraMparA-onA varcasva vacce paNa temaNe AgamAnusArI vizuddha zramaNAcAranuM pAlana karatAM karatAM mULa paraMparAnA pravAhane vaheto rAkhyo. vi. ni. saM. 1494mAM emaNe saMthArApUrvaka svargArohaNa karyuM. jaina dharmano maulika itihAsa H (bhAga-4) 2369696969696969690 9 ] Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (rAjA kRSNa dvArA dharmarakSA) zrI UmaNaRSinA AcAryakALamAM rASTrakUTa rAjavaMzanA ogaNIsamAM rAjAkRSNae jaina dharmAvalaMbIo para atyAcAra karanAra cola rAjavaMzanA rAjA rAjAditya cola ane kalacurI rAjA vallAlane parAjita karI nyAya ane dharmanI rakSA karI. A rIte rAjA kRSNae jaina dharmanA itihAsamAM kaliMgapati mahAmeghavAhana bhikhurAya khAravelanI samAna zlAghanIya sthAna prApta karyuM, jeNe atItamAM puSyamitra zuMganA atyAcArothI jaina dharmanuM rakSaNa karyuM. | AyArya jayarsana janma ? vi. ni. saM. 1420 dIkSA : vI. ni. saM. 1465 AcAryapada : vi. ni. saM. 1494 svargArohaNa : vI. ni. saM. 1524 gRhavAsaparyAya : 45 varSa sAmAnya sAdhuparyAya : 29 varSa AcAryaparyAya : 30 varSa pUrNa saMyamaparyAya : pa9 varSa pUrNa Ayu : 104 varSa AcArya UmaNaRSinA svargArohaNa bAda AgamamarmajJa jayaSaNaRSine ogaNapacAsamA paTTadhara AcAryapada para abhiSikta karavAmAM AvyA. vi. ni. saM. 1494 thI 1524 sudhInI potAnI 30varSIya AcAryaparyAyamAM jayasene caturvidha saMghanI ullekhanIya sevA karI. temaNe dravya paraMparAonA prabaLa prasAra-pracAra chatAM paNa bhagavAna mahAvIranI mULa paraMparAnA pravAhane gatizIla rAkhyo. vI. ni. saM. 1499(I.sa. 972)mAM mAlavapati harSasiyAke rASTrakUTanI rAjadhAnI mAnyakheTa para AkramaNa karI rASTrakUTanA vIsamA rAjA karka dvitIyane parAjita karyA. A parAjayanI sAthe ja lagabhaga 250 varSa sudhI nItipUrvaka zAsana karanAra jainonA saMrakSaka zaktizALI rASTrakUTa sAmrAjyanI samApti thaI. | 10 |969696969696969696969che jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'yugamavANAyArca phabhUmikA janma ? vi. ni. saM. 1444 dIkSA : vI. ni. saM. 1458 sAmAnya sAdhuparyAya : vI. ni. saM. 1458 thI 1471 yugapradhAnAcAryakALa : vi. ni. saM. 1471 thI 1520 gRhavAsaparyAya : 14 varSa sAmAnya sAdhuparyAya : 13 varSa yugapradhAnAcAryaparyAyaH 49 varSa svargArohaNa : vi. ni. saM. 1520 pUrNa Ayu : 76 varSa, mAsa, 7 divasa katitvogAlI paghaNaya anusAra sADatrIsamA yugapradhAnAcArya phalyumitranA divaMgata thayA bAda dazAzrutaskaMdhano hrAsa thayo. (phammitranA AcAryakALanI ghaTanAo) 1. vi. ni. saM. 1520mAM Ahavamalla tailava cAlukya cakravartInA rAjyakALamAM tenA senApati tailapanA Azrita kaviratnae "ajita tIrthaMkara purANa tilakanI racanA karI. 2. vI. ni. saM. 1520mAM ja tailapanI mAtA zrAvikA ati maLee zAMtipurANa'nI eka hajAra prata taiyAra karAvI dezanA judA judA bhAgomAM dAna karI. emaNe 1500 vasadiyonuM nirmANa paNa karAvyuM. atimanbAnI ullekhanIya sevAo mATe emane caturvidha saMgha dvArA "ghaTADI devI'nuM biruda pradAna karavAmAM AvyuM. jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 963683696969696969687 11 | Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ( bhArata para gajanavI sulatAnanuM AkramaNa ) I. sa. 977(vI. ni. saM. 1504)mAM gajanInA sulatAna subuktagIne paMjAba para AkramaNa karyuM. e vakhate sarahiMdathI lagAna sudhI ane mulatAnathI kAzmIra sudhI sImAvartI lAhora rAjya para jayapAla(bhIma athavA bhImapAlano putra)nuM zAsana hatuM ane te bhaTiMDA durgamAM raheto hato. lAhoranA rAjA jayapAle AtatAyI senA para bhISaNa AkramaNa karyuM. ghora yuddha pachI jyAre jayapAle joyuM ke enI senAne khUba kSati pahoMcI rahI che, to eNe sonuM, hAthI Adi devAnuM svIkAra karIne subuktagInanI sAthe saMdhi karI lIdhI. jayapAle tatkALa 50 hAthI ane asaMkhya suvarNamudrAo ApIne subuktagInane kahyuM ke - bAkInuM dhana lAhora jaIne tenA mANasone ApI deze" subuktagIne vipula saMpattinI lAlaca ane yuddhanA pariNAmanI anizcitatAnI AzaMkAthI saMdhi karI lIdhI. rAjAe baMdhaka tarIke potAnA mANaso sulatAna pAse rAkhyA ane sulatAnanA mANaso ane potAnI senA sAthe lAhora parata pharyo. lAhora pahoMcIne jayapAle brAhmaNa adhikArIonA parAmarzathI sulatAnanA mANasone baMdI banAvI lIdhA. subaktagIna pAse jyAre A samAcAra pahoMcyA ke jayapAle enI sAthe dago karyo che, to teNe zaktizALI senA laI gajanIthI lAhora tarapha prayANa karyuM. jayapAla paNa dilhI kAlaMjara ane kannojanA rAjAonI sAthe moTI senA laI raNamedAnamAM upasthita thayo. subuktagInanI navI raNanIti ane navAM zastronA pariNAme jayapAlanI senA yuddhabhUmithI nAsI gaI. gajanInA sulatAnanI senAe siMdhu nadI sudhI jayapAlano pIcho karyo. siMdhanA pazcimI pradezo para potAno adhikAra sthApIne lUMTamAM prApta karela vipula saMpattinI sAthe te gajanI parata pharyo. siMdhu ke pazcimI pradezo para potAnuM zAsana sudaDha ne suvyavasthita rAkhavA mATe subukatagIne pezAvaramAM dasa hajAra sainikonI sAthe potAno hAkema rAkhyo. A rIte bhAratanA pazcimI pradeza siMdha pachI bhAratanI uttara sImAnA pradezo para paNa islAmI hakUmatanI sthApanA thaI gaI. 12 96969696969696969696969 jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayAsamAM paTTayara AyArya vijayaRRSi janma : vI. ni. saM. 1487 dIkSA : vI. ni. saM. 1503 : vI. ni. saM. 1524 : vI. ni. saM. 1589 16 varSa : 21 varSa : 65 varSa : 86 varSa : 102 varSa AcAryapada svargArohaNa gRhavAsaparyAya sAmAnya sAdhuparyAya AcAryaparyAya pUrNa saMyamaparyAya pUrNa Ayu : ADatrIsamA yugapradhAnAcArya dharmayoga : vI. ni. saM. 1496 : vI. ni. saM. 1504 : janma dIkSA sAmAnya sAdhuparyAya : vI. ni. saM. 1504 thI 1520 vI.ni. saM. 1520 thI 1597 yugapradhAnAcAryakALa gRhavAsaparyAya : 15 varSa sAmAnya sAdhuparyAya yugapradhAnAcAryaparyAya : 78 varSa : 8 varSa svargArohaNa pUrNa Ayu jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) | : vI. ni. saM. 1597 : 101 varSa, 7 mAsa, 7 divasa 1 13 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yugapradhAnAcArya dharmaghoSa pachI A nAmanA anya AcAryo paNa thayA. nAmamAM sAmyatAnA kAraNe eka-be itihAsavidoe rAjagacchanA AcArya zIlabhadrasUrinA tRtIya paTTadhara AcArya dharmaghoSa tathA yugapradhAnAcArya dharmaghoSane eka ja mAnI lIdhA. paraMtu teo baMne judAjudA samayamAM thayelA be alaga AcAryo hatA. (gaMgavaMzIya rAjA ane senApati) - gaMgavaMzanA dareka rAjA jaina dharma pALatA hatA. zramaNa bhagavAna mahAvIranA ogaNapacAsamA paTTadhara AcArya jayasenanA AcAryakALamAM gaMgavaMzanA covIsamA rAjA mArasiMha gaMga (vI. ni. 1490 thI 1501) khUba ja pratApI, jinazAsana - bhakta, parama zraddhALu ane prabhAvaka rAjA hatA. emaNe potAnA 11 varSanA zAsanakALamAM jainazAsananAM pracAra-prasAra ane sarvatomukhI abhutthAnanAM aneka mahattvapUrNa kAryo karyA. potAnI jIvanasaMdhyAe temaNe baMkApuranA bhaTTAraka ajitasenanA sAMnidhyamAM vI. ni. saM. 1501 (zaka saM. 896)mAM saMthArApUrvaka paMDitamaraNa svIkAryuM. gaMgavaMzanA maMtrI ane senApati cAmuMDarAye vI. ni. saM. 1555mAM zravaNabelagola parvatarAjanA uccatama zRMgane kApIne eka ja pASANapaMjanI gomyuTezvara(bAhubali)nI eka vizALa mUrtinuM nirmANa karAvyuM. A nirmANakArya 23 mArca - 1028nA divase saMpanna thayuM. sADA chappana phUTa UMcI A vismayakAraka vizvavikhyAta mUrti utkRSTa kaLAnuM uttama pratIka che. F | 14 9i9999999999 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (caityavAsI paraMparAnA umUlananuM abhiyAna) vira nirvANanI agiyAramI zatAbdInA prAraMbhe ja bhagavAna mahAvIranA dharmasaMghamAM eka abhUtapUrva parivartanakArI vaLAMka Avyo, jenA pariNAme jaina dharmasaMghamAM aneka dravya paraMparAono udbhava thayo, vikAsa thayo, puSpita ane pallavita thaI. khUba ja jhaDapathI tenuM varcasva jainasaMgha ane jana-jananA mAnasa para evuM chavAI gayuM ke paraMparAgata adhyAtmaparaka mULa paraMparA gauNa thatAM thatAM nitAMta nagaNya ane lupta thaI gaI. A dravya paraMparAomAM caityavAsI paraMparAe potAnA ADaMbarapUrNa AkarSaka dhArmika utsavo, Ayojano ane camatkAra pradarzana AdinA mAdhyamathI janamAnasane potAnA tarapha AkarSita karavAmAM Azcaryajanaka saphaLatA meLavI. vIra nirvANanI agiyAramI zatAbdInA uttarArdha sudhI to karNATaka, AMdhra Adi dakSiNa prAMtomAM paNa A paraMparAoe potAno prabhAva pAtharyo hato. gujarAta, rAjasthAna, mALavA, matsya ane uttarapradezanA jainasaMgho para caityavAsI paraMparAnuM Adhipatya jANe chavAI gayuM hatuM. e vAtAvaraNanA prabhAvamAM mAtra zrAvaka-zrAvikAvarga ja nahi, mULa paraMparAno zramaNa-zramaNIvarga paNa sAmUhika svarUpe caityavAsI paraMparAno anuyAyI thavA lAgyo, pariNAme mULa paraMparAnA astitva para saMkaTanA vAdaLo gherAvAM lAgyAM. AvI sthitimAM dharmanAM mULa vizuddha svarUpa ane sarvajJa-praNIta AgamAnusArI zramaNAcAranI rakSA mATe mULa paraMparAnA gacchoe maLIne suvihita paraMparAne janma Apyo. vakhatovakhata suvihita paraMparAnA karNadhAra AcAryo dvArA jainasamAja samakSa AgamAnusArI dharma ane zramaNAcAranuM vizuddha svarUpa prastuta karavAmAM AvyuM. mULa paraMparAne purAtana pratiSThita pada para punaH sthApita karavAno prayAsa paNa thayo; paraMtu A prayAso viphaLa rahyA. caityavAsI paraMparAnA durbhedya pradezamAM tene praveza ja na maLyo. caityavAsI paraMparAnA vyApaka prasAra-pracAra ane varcasvanA kAraNe vi. ni. saM. 1001 thI 2000 sudhInA samayagALAmAM jinazAsananuM jaina dharmano molika itihAsaH (bhAga-4) 96969696969696969696969 15 | Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khedajanaka vighaTana thayuM. jaina dharmanI vizuddha mULa paraMparA nitAMta gauNa svalpajana-saMmata ane ati kSINa avasthAmAM rahI gaI. dravya paraMparAonI jananI caityavAsI paraMparAnuM varcasva vIra nirvANa ni. agiyAramI zatAbdIthI vIra nirvANanI soLamI zatAbdInA pUrvArdha sudhI vadhatuM ja gayuM; paraMtu mumukSuonuM sadbhAgya ja kahI zakAya ke e saMkrAMtikALamAM paNa zramaNa paraMparAnA AgamamarmajJa vidvAna vanavAsI AcArya udyotanasUri vidyamAna hatA. emanI pAse vizuddha zramaNadharmamAM dIkSita thaIne ane AgamonA adhyayanathI samRddha nirbhIka ane medhAvI zramaNavara vardhamAnasUrie abhinava dharmakrAMtino sUtrapAta karyo. emaNe lagabhaga pAMca-cha sadIothI aMdhakAra tarapha AgaLa vadhatAM jainasaMghane aMdhakArathI prakAza taraphanI dizA ApI. (dharmakrAMtino zaMkhanAda ) je samaye caityavAsI paraMparA caramotkarSa para hatI, e samaye eTale ke vikramanI agiyAramI zatAbdInA uttarArdhamAM (vi. saM. lagabhaga 1060 thI 1080nI vacce) jainasaMghamAM eka abhinava krAMtikArI paraMparAno abhyadaya thayo. e paraMparAe dravya paraMparAnA varcasvane samApta karavAmAM ane jaina dharma tathA zramaNAcAranA vizuddha svarUpane punaH pratiSThita karavAnuM bIDuM uThAvyuM. AcArya vardhamAnasUri e paraMparAnA saMsthApaka hatA. prathama AcArya vardhamAnasUrithI laIne sAtamA AcArya jinapatisUri sudhI arthAt sAta peDhI sudhI (vikramanI agiyAramI zatAbdIthI teramI zatAbdI sudhI) caityavAsI paraMparAnI sAthe A paraMparAno saMgharSa cAlato rahyo. vardhamAnasUri prAraMbhe caityavAsI paraMparAmAM dIkSita thayA hatA. kharataragaccha bRhad gurnAvalI' anusAra emanA caityavAsI gurunuM nAma AcArya jinacaMdra hatuM, jeo coryAzI caityonA adhinAyaka hatA. AgamonI vAcanA grahaNa karatI vakhate 84 AzAtanAono pATha Avyo ane tenA para manana karatAM vardhamAnasUrinA manamAM UhApoha thayo. AgamomAM pratipAdita zramaNAcArathI caityavAsI sAdhuonAM [ 16 969696969696969696969che jena dharmano maulika ItihAsa (bhAga-4) Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nitAMta viparIta AcaraNa - vyavahAra joIne temaNe potAnA guru AcArya jinacaMdrajIne nivedana karyuM ke - "A AzAtanAothI bacIne vizuddha zramaNadharmanuM pAlana karavAthI ja AtmAnuM kalyANa thaI zake che.' potAnA ziSyanI vAta sAMbhaLIne AcArya jinacaMdra stabdha thaI gayA. emane zaMkA janmI ke A medhAvI sAdhu caityavAsI paraMparAnI viruddhamAM kyAMya vidroha na karI bese. jinacaMdrae potAnA ziSyane caityavAsI paraMparAmAM TakAvI rAkhavA mATe tene pralobhana ApavAno nizcaya karyo. emaNe zIgha muni vardhamAnane AcAryapada pradAna karI dIdhuM. paraMtu AcAryapadanuM pralobhana temane satyanA mArge prayANa karavAthI rokI zakyuM nahi. vardhamAnasUrie vinayapUrvaka gurune jaNAvyuM ke - "pote AtmakalyANanA uddezathI gharabAra choDIne nIkaLyA che, ethI have teo potAnA lakSyanI prApti mATe bhagavAna mahAvIra dvArA prazasta sAdhanAnA AgamAnusArI mArga para ja prayANa karaze." potAnA guru jinacaMdrAcAryane A rIte nivedana karI muni vardhamAna potAnA sAthI munione laI caityavAsI paraMparAno tyAga karI AgamAnusArI vizuddha zramaNadharmanI dIkSA aMgIkAra karavA mATe zramaNottama gurunI zodhamAM atra-tatra vihAra karavA lAgyA. vicaraNa daramiyAna temane jANavA maLyuM ke udyotanasUri nAmanA araNyacArI vanavAsI) paraMparAnA AcArya che, jeo khUba kriyAniSTha ane Agama-niSNAta AcArya che ane dilhInI AsapAsanA kSetramAM vicaraNa karI rahyA che. vardhamAnasUri tarata ja AcArya udyotanasUri pAse pahoMcyA. potAnI bAbatamAM athathI iti sudhInuM saMpUrNa vivaraNa AcAryazrI samakSa temaNe rajU karyuM. tyAra bAda emanAM caraNomAM paMcamahAvratonI zramaNadIkSA pradAna karavA prArthanA karI. udyotanasUrie bhavabhIru ane suyogya pAtra samajI vardhamAnasUri ane temanA sAthIone punaH zramaNadharmanI dIkSA pradAna karI. upasaMpadA (dIkSA) grahaNa karyA pachI vardhamAna munie pUrNa niSThA ane vinayapUrvaka guru udyotanasUri pAse AgamonuM adhyayana karyuM. AgamonuM talasparzI jJAna pradAna karyA pachI saMbhavataH udyotanasUrie ja vardhamAnasUrine sUrimaMtra Apyo. sUrimaMtranI sAdhanA pachI jina dharmano molika itihAsa (bhAga-4) a[3623622623369030. 10 ] Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vardhamAnasUrie caityavAsIo dvArA vikRta karavAmAM Avela dharmanA mULa svarUpa ane vizuddha zramaNAcArane prakAzamAM lAvavA ane tene jana-jana samakSa pragaTa karavAno bhagIratha prayAsa zarU karyo. AcArya udyotanasUri pAse upasaMpadA ane zAstrajJAna prApta karI vardhamAnasUrie zithilAcAra ane dravya paraMparAonA daladalamAM phasAyela dharmarathano sAhasapUrvaka uddhAra karyo. emaNe dharmanA vizuddha svarUpane punaH pratiSThita karatAM karatAM vasativAsano punaH prAraMbha karyo. emanA A mahAna kArya mATe jinazAsana sahasrAbdIo sudhI emanuM RNI raheze. vardhamAnasUrinI A yazasvinI paraMparA AgaLa jatAM kharataragaccha'nA nAme vikhyAta thaI. AyArya dyotanasUri jaina dharmanA Agamika svarUpane janapriya banAvanAra vardhamAnasUrie vanavAsI AcArya udyotanasUri pAsethI AgamAnusAra vizuddha zramaNadharmanI dIkSA grahaNa karI. udyotanasUrie vardhamAnasUrine sarva siddhAMto - AgamonuM adhyayana karAvyuM. potAnA medhAvI ziSya vardhamAnasUrine Agama niSNAta ane suyogya samajI udyotanasUrie temane AcAryapada pradAna karyuM. "mArA A prabhAvazALI ziSya vardhamAna muni dvArA mArA gacchanI abhivRddhi Adi aneka kAma thaze." Ama kahIne udyotanasUrie temane uttarAkhaMDamAM vicaraNa karavAnI AjJA pradAna karI. guruAjJAne zirodhArya karI vardhamAnasUri vihAra karI uttarAkhaMDa pahoMcyA ane tyAM vibhinna grAma, nagara AdimAM dharmopadeza devA lAgyA. vardhamAnasUrine uttarAkhaMDa tarapha vihAranI AjJA ApyA pachI udyotanasUri 83 zramaNa-samUhonA Agama-adhyayana karanAra 83 zikSArthI zramaNo sAthe vicaraNa karI rahyA hatA. eka vakhata temaNe saMghanI sAthe zatruMjaya parvatarAja para bhagavAna RSabhadevane vaMdana karyA. zatruMjayathI pAchA pharatAM mArgamAM temaNe siddhavaTa (vaTavRkSa)nI nIce rAtri-vizrAma karyo. aradhI rAtre temaNe gaganamaMDaLamAM joyuM ke rohiNI jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 18 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakaTamAM bRhaspati praveza karI rahyo che. A joIne udyotanasUrie kahyuM : "atyAranA samaye evI lAbhadAyaka zubha veLA cAlI rahI che ke huM jenA mAthe hAtha rAkhuM te sarvatra prasiddha thaI jAya." A sAMbhaLI dareka 83 ziSya zramaNoe udyotanasUrine prArthanA karI ke - "svAmIjI ! Apa amArA vidyAguru cho ane ame ApanA ziSya chIe. Apa amArI para kRpA karI amArA mAthe ApanA karakamaLa mUko." udyotanasUrie kahyuM : "vAsacUrNa lAvo." 83 zramaNoe kASTha ane kaMDikA ekatra karI tenuM cUrNa banAvyuM ane udyotanasUrine samarpita karyuM. udyotanasUrie e vAsacUrNane abhimaMtrita karI kramazaH 83 sAdhuonAM mastaka para vAsakSepa karyo. prAtaHkALe udyotanasUrie potAnI svalpa Ayu-avadhi jANI anazana aMgIkAra karI tyAM ja samAdhipUrvaka svargastha thayA. anya (potAnI paraMparAthI bhinna paraMparAvALA) sthavironA e sarva 83 ziSyoe (potapotAnA zramaNa-samUhomAM pahoMcIne) - AcAryapadanI prApti karI. emaNe alaga-alaga kSetromAM vihAra karyo ane 83 gaccha pragaTa thayA. udyotanasUrie potAnA ziSya vardhamAna munine pote ja AcAryapada agAuthI ja pradAna kareluM. Ama emanuM gaccha coryAzI gacchanI prasiddhi pAmyuM. A rIte coryAzI gacchonI utpatti thaI. - kharataragaccha gurnAvalInA A ullekhathI e ja niSkarSa nIkaLe che ke caityavAsI paraMparAnA e varcasvakALamAM udyotanasUri vizuddha zramaNAcAranuM pAlana karanArA vidvAna AcArya hatA. | tapAgaccha paTTAvalI Adi tapAgacchIya aitihAsika sAhityamAM aneka ullekha maLI Ave che, jenAthI AbhAsa thAya che ke bhagavAna mahAvIranI AcArya paraMparAnA pAMtrIsamA AcArya vimalasUrinA paTTadhara ziSya ane chatrIsamA AcArya sarvadevasUrinA guru bRhagacchanA saMsthApaka AcArya udyotanasUri ane vardhamAnasUrinA guru kharataragacchanA Adi AcArya udyotanasUri judA judA samaye thayelAM eka ja nAma dharAvatAM be judA AcArya hatA. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 2329696969696969699 19 ] Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyArya vardhamAnasUri vira nirvANanI agiyAramI zatAbdInI zarUAtathI vIra nirvANanI soLamI zatAbdInI samApti sudhInA samayane jaina dharmanA itihAsamAM moTebhAge caityavAsI paraMparAnA caramotkarSa kALanI saMjJA ApI zakAya. e vakhate uttara bhAratamAM saMpUrNa gurjara prAMtathI laI cAreya tarapha dUravartI pradezo sudhI caityavAsI paraMparAnuM varcasva vidyamAna hatuM. suvihita paraMparAnA sAdhu ati ochI saMkhyAmAM hatA. je koI hatA, te khUba dUra ane lokaSTithI eka rIte upekSita dazAmAM vicaraNa karI rahyA hatA. e ja kAraNa hatuM ke caityavAsI AcArya jinacaMdranAM ziSya vardhamAnasUrie caityavAsano parityAga karI suvihita paraMparAnA koI vidvAna AcArya athavA sAdhunI pAse upasaMpadA grahaNa karavAno vicAra karyo, zodhakhoLa karavAthI emane dilhI kSetranI AsapAsa vicaraNa karI rahelA araNyacArI udyotanasUri vize samAcAra maLyA. vardhamAnasUrine emanA guru jinacaMdrae AcAryapada pradAna karI caityavAsI paraMparAmAM ja rahevAnuM pralobhana ApyuM. paraMtu vardhamAnAcAryanA AMtaracakSu khUlI cUkyAM hatAM. Ama temaNe vanavAsI AcArya udyotanasUrinI pAse upasaMpadA grahaNa karI zAstronA adhyayanathI suvihita paraMparAnA prasAranA prayAsanI zarUAta karI. (prathama kiyoddhAra kharataragaccha bRhad gurnAvalI anusAra aNahilapura-pATaNamAM svayaM vardhamAnasUrie jinezvara Adi potAnA 17 ziSyo sahita durlabharAjanI sabhAmAM jaIne sUrAcArya Adi coryAzI caityavAsI AcAryone parAjita karyA. A parAjayathI caityavAsIono sadIothI sudaDha gaDha bhAMgI gayo. A bhagIratha kAryamAM vardhamAnasUri ane jinezvarasUri e agaNita muzkelIo veThavI paDI. - vIra nirvANanI agiyAramI zatAbdIthI soLamI zatAbdI sudhInA caityavAsIonA utkarSakALamAM jaina samAja dravyapUjA bAbate pUrNa svarUpe 20 96969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keLavAI gayo hato. caityavAsIo dvArA dharmanA nAme pracalita thayelAM azAstrIya ane ADaMbarapUrNa vidhi-vidhAna jaina samAjamAM dhArmika kRtyo rUpe rUDha thaI gayAM hatAM. jaina dharmAvalaMbIono eka moTo varga dharmanI mULa AtmA AdhyAtmikatAne lagabhaga bhUlI gayo hato. mithyADaMbaramAM athaDAtAM - bhaTakatAM lokone jaina dharmanuM sAcuM svarUpa-darzana karAvavA mATe paMDita jinezvaragaNie potAnA guru vardhamAnasUrine prArthanA karI. jinezvaragaNinI prArthanAne svIkArI vardhamAnasUrie potAnA sattara sAdhuo sAthe dilhIthI gujarAta tarapha vihAra karyo. vihArakramamAM teo pallI (saMbhavataH pAlI - mAravADa) thaIne aNahilapura-pATaNa pahoMcyA. tyAM susAdhuono bhakata eka paNa zrAvaka na hato, jene rahevA mATe sthAnanI paNa yAcanA karI zakAya. evI sthitimAM teo nagaranI bahAra eka chatrI zodhI rahevA lAgyA ane svAdhyAya, dhyAna Adi Avazyaka dharmakRtyomAM vyasta rahyA. e chatrI nIce taDako, bhUkha-tarasa sahana karatAM thoDo samaya pasAra thayA bAda jinezvaragaNi e potAnA gurune vinaMtI karI ke - "bhagavaMta! A rIte besI rahIzuM to kAryamAM gati nahi Ave." vardhamAnasUrie pUchyuM: "to zuM karIe e jaNAvo saumya !" jinezvaragaNie nivedana karyuM : "bhagavaMta ! jo ApanI AjJA hoya to huM pelA vizALa bhavanamAM jAuM, je ahIMthI dekhAI rahyuM che." - gurunI AjJA prApta karI paMDita jinezvare bhavanaprati prayANa karyuM. e bhavana aNahilapura-pATaNanAM rAjA durlabharAjanA rAjapurohitanuM hatuM. vAta vAtamAM paMDita jinezvaragaNinA pAMDityathI rAjapurohita khUba prabhAvita thayA. emaNe jinezvaragaNine pUchyuM : "Apa kyAMthI AvyA cho ane kyAM rokAyA cho ?" jinezvaragaNie jaNAvyuM : "ame dilhIthI AvyA chIe ane nagaranI bahAra eka khullI chatrI nIce nivAsa karyo che. A pradezamAM amArA virodhIonI saMkhyA ghaNI che, ahI amArA anuyAyI ke upAsaka koI nathI. ame aDhAra sAdhuo chIe." jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) EUR969696969696969696969 21 | Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A sAMbhaLIne rAjapurohite potAnA bhavanamAM eka bhAgamAM emane nivAsa karavAnI anumati ApI. vardhamAnasUri potAnA ziSyo sAthe rAjapurohitanA bhavanamAM eka bhAgamAM rokAyA. purohitanA sevakoe sAdhuone brAhmaNonAM ghara batAvyAM, jyAMthI temane AvazyakatA anusAra bhikSA prApta thaI. e samaye AkhA nagaramAM e vAta phelAI gaI ke - 'pATaNamAM vasativAsI sAdhuo AvyA che.' caityavAsIoe vasativAsI sAdhuonAM AgamananI vAta sAMbhaLatAM ja emane tyAMthI hAMkI kADhavAnA SayaMtranI zarUAta karI dIdhI. AkhA nagaramAM, rAjabhavana ane rAjasabhA sudhI caityavAsIoe evI aphavA phelAvI dIdhI ke - 'durlabharAjanA rAjyane pacAvI pADavAnI icchAthI munivezamAM koI zatrurAjAnA guptacara aNahilapurapATaNamAM AvI cUkyA che.' jyAre durlabharAjanA kAna sudhI A vAta pahoMcI to temaNe potAnA rAjapuruSone pUchyuM ke - 'pelA guptacaro kyAM che ?' rAjapuruSoe kahyuM : "deva ! e loko ApanA rAjapurohitanA gharamAM rokAyA che.'' mahArAja durlabharAje tatkALa rAjapurohitane bolAvIne kahyuM : "nagaramAM ghare-ghare evI vAta phelAI che ke zatrurAjAnA guptacara munivezamAM ahIM AvyA che. agara teo vAstavamAM guptacara che, to emane ApanA gharamAM nivAsanI vyavasthA zA hetuthI ApI che ?" rAjapurohite durlabharAjane jaNAvyuM : "deva ! e loko para A prakArano duSTatApUrNa Aropa koNe lagAvyo che ? huM lAkha mudrAo dAva para lagAvuM chuM ke AvI vAta karanAra koI paNa vyakti agara e sAdhuomAM eka paNa dUSaNa siddha karavAnI kSamatA dharAvato hoya to sAme Ave ane potAnI vAta siddha kare.' rAjapurohitanI vAtathI rAjasabhAmAM sazATo chavAI gayo. rAjapurohitano paDakAra svIkAra karanAra koI paNa vyakti tyAM hAjara na hatI. A paDakAra svIkAravA jyAre koI paNa vyakti sAme na AvI tyAre rAjapurohite kahyuM : "rAjan ! e sarva sAdhuo sadehe dharmanuM svarUpa che. emanAmAM koI paNa prakAranA doSo nathI.' 22 cha jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjapurohitanI vAta sAMbhaLI rAjA durlabharAja pUrNataH Azvasta ane saMtuSTa thayA. rAjasabhAmAM upasthita sUrAcArya Adi caityavAsI AcAryoe rAjapurohitanI vAta sAMbhaLI paraspara maMtraNA karI ke - 'A vasativAsI sAdhuono yenakena prakAre vAdamAM parAjita karI ahIMthI kADhI mUkavA joIe. rogane Ugato ja DAmI devAmAM DahApaNa che.' A rIte vicAra karI e caityavAsI AcAryo e rAjapurohitane kahyuM : "ApanA ghare rokAyelA yatio sAthe ame carcA-vicAraNA karavA icchIe chIe." rAjapurohite javAba Apyo ke - "emane pUchIne je pratibhAva Avaze tenI Apane jANa karIza.' rAjapurohite ghare AvI vardhamAnasUrine vastusthitithI avagata karyA ane kahyuM : "mahAtmA ! ApanA vipakSI ApanI sAthe carcA karavA icche che.'' vardhamAnasUrie kahyuM : "bilakula ThIka che. emAM DaravAnI koI AvazyakatA nathI. Apa emane mAtra eTaluM ja jaNAvo ke agara teo zAstrArtha karavA icche che to mahArAja durlabharAja samakSa ja teo amArI sAthe vAda-vivAda kare." rAjapurohite caityavAsI AcAryonI pAse jaI vardhamAnasUrie kahelI vAta kahI. caityavAsI AcAryone dharapata hatI ke nAnA-moTA sarva rAjyAdhikArIo emane vazavartI che, eTale emane koI paNa prakArano bhaya na hato. AvI sthitimAM rAjA samakSa zAstrArtha mATe koI vAMdho na hato. A prakAre vicAra karI caityavAsI AcAryoe sahunI sAme ja kahyuM : "ati vizALa paMcAzarIya devamaMdiramAM amuka divase zAstrArtha thaze.' rAjapurohite rAjA durlabharAjane ekAMtamAM kahyuM : "rAjan ! dilhIthI AvelA munionI sAthe caityomAM niyata nivAsa karanAra ahIMnA caityavAsI muni carcA karavA utsuka che. Avo zAstrArtha nyAyavAMdI rAjA samakSa thAya to zobhA Ave. eTale zAstrArtha vakhate vAda-vivAdanA sthaLe ApanI kRpApUrNa upasthiti sAdara prArthanIya che." jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 23 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ durlabharAje svIkRti pradAna karatI vakhate rAjapurohitane kahyuM : "A ucita che. ame vAdavivAda sthaLe avazya upasthita rahIzuM." | vikrama saMvata 1080mAM zAstrArtha mATe nizcita divasa ane nirdhArita samaya paMcAzarIya devamaMdiramAM sUrAcArya Adi 84 AcArya potAnI variSThatA mujaba siMhAsana para birAjamAna thayA. rAjA durlabharAje paNa siMhAsana para sthAna grahaNa karyuM. rAjAe purohitane saMbodhita karatAM kahyuM : "purohitajI ! ApanA sAdhuone bolAvo." - rAjapurohite ghare jaIne vardhamAnasUrine kahyuM: "mahAtmAjI ! dareka AcArya potAnA ziSyasamudAya sahita vAdasthaLa para AvI cUkyA che. mahArAja durlabharAja paNa paMcAsarIya maMdiramAM ApanA AgamananI pratIkSA kare che. rAjAe upasthita e sarva AcAryone tAMbUla samarpita karI saMmAnita karyA che." sudharmA svAmI Adi sarva yugapradhAnonuM hRdayamAM dhyAna dharI vardhamAnasUrie paNa potAnA paMDita jinezvarasUri Adi Agama-niSNAta munionI sAthe paMcAsarIya maMdira tarapha prasthAna karyuM. rAjA dvArA pradarzita sthAna para paMDita jinezvara dvArA bichAvelA Asana para vardhamAnasUri beThA ane emanAM caraNonI pAse jinezvaragaNi paNa beThA. durlabharAja AcArya vardhamAnasUrine tAMbUla arpaNa karavA tatpara thayA. A joIne vardhamAnasUrie kahayuM : "rAjan ! sAdhu mATe tAMbUla grahaNa karavA ke tAMbUlanuM arpaNa karavuM sarvathA niSiddha che. dharmanIti mujaba sAdhuo tathA vidhavA mATe tAMbUla atyaMta niMdaniya ane niSiddha jaNAvavAmAM Avela che." ATaluM sAMbhaLatAM ja vivekazIla vyaktionA hRdayamAM A vasativAsI sAdhuo pratye pragADha zraddhA janmI. zAstrArtha prAraMbha karatI vakhate vardhamAnasUrie vAdasthaLa para upasthita dareka sabhyone dhyAnamAM rAkhI kahyuM : "zAstrArtha karatI vakhate paMDita jinezvara uttara-pratyuttaramAM je kAMI kahe tene mAruM saMpUrNa samarthana che ema jANavuM." dareka sabhyoe vardhamAnasUrinI vAtamAM saMmatisUcaka hakAra pragaTa karyo. [ 24 363699999996362 jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAra bAda vAda mATe potAno pUrvapakSa prastuta karatAM caityavAsIonA pramukha sUrAcAryae kahyuM : "je muni vasatimAM rahe che, teo prAyaH padarzana bAhya che. SadarzanamAM kSapaNaka, jaTI Adi Ave che. potAnA pakSane paripRSTa karavA mATe sUrAcAryae navyavAda pustakamAMthI ullekha vAMcI saMbhaLAvavA pustaka hAthamAM lIdhuM. jinezvaragaNie tatkALa vacce TokatAM aNahilapura-pATaNanA rAjAne uddezIne kahyuM : "zrI durlabha mahArAja ! ApanA rAjyamAM pUrvapuruSo dvArA nirdhArita nIti cAlu che ke AjakAlanA puruSo dvArA nirmita nIti?" rAjAe tatkALa kahyuM : "amArA dezamAM pUrvapuruSo dvArA nirmita ane nirdhArita nIti cAle che, anya koI nIti cAlatI nathI." | jinezvarasUrie rAjAno khulAso sAMbhaLI umeryuM : "mahArAja ! amArA dharmamAM paNa gaNadharo ane caturdaza pUrvadhara zrutakevaLIoe je dharmamArga pradarzita karyo che e ja pramANabhUta gaNAya che. gaNadharo ane caturdaza pUrvadharo sivAya anya koI dvArA pradarzita mArgane amArA matamAM kadApi mAnya ke pramANabhUta gaNavAmAM Avato nathI." durlabharAja mahArAje tatkALa kahyuM: "A vAta pUrNataH ucita ane yuktisaMgata che." - rAjA dvArA potAnI vAtanuM samarthana thatAM jinezvarasUrie kahyuM : rAjan ! ame loko khUba dUrathI AvIe chIe, eTale amArI pAse amArA pUrvasUri gaNadharo ane caturdaza pUrvadharo dvArA racita AgamagraMtho lAvI zakyA nathI, tethI Apane vinaMtI che ke A caiityavAsIonA maThomAMthI pUrvapuruSo dvArA racita graMtho Apa maMgAvI Apo, jethI sanmArga ane unmArgano nirNaya thaI zake." - jinezvarasUrinI nyAyasaMgata mAMgano svIkAra karIne durlabharAja mahArAje caityavAsI AcAryone saMbodhita karatAM kahyuM : "AmanuM kathana saMpUrNa yuktisaMgata che. huM adhikArIone Apane tyAM mokaluM chuM. Apa temane graMtho ApavAmAM koI paNa prakAranI AnAkAnI karazo nahi." caityavAsI barAbara jANatA hatA ke agara Agama graMthone maMgAvavAmAM Avaze to tenA dvArA vasativAsIonA matane puSTi jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 96969696969696969696969 25] Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLavAnI che, tethI teo mauna jALavIne besI rahyA. eTale rAjAe tarata potAnA adhikArIone AjJA ApI ke - "AmanA maThamAM jaI zAstronAM poTalAM laI Avo." rAjAnI AjJAne zirodhArya karI rAjyanA adhikArIo caityavAsIonA maThamAM gayA ane tyAMthI Agamo laIne zIghratApUrvaka durlabharAjanI sevAmAM pAchA pharyA. e zAstronAM poTalAM tarata kholavAmAM AvyAM. e zAstromAM cauda pUrvadhara AcArya saabhava dvArA racita dazavaikAlika sUtranI prata ja sarvaprathama hAtha AvI. emaNe dazavaikAlika sUtramAMthI tene AThamA adhyayananI nimnalikhita gAthA darzAvI : annaTTha pagaDaM leNaM, bhaijja sayaNAsaNaM / uccArabhUmi saMpannaM, itthIpasuvivajjiyaM // arthAt gRhastha je ghara sAdhu mATe nahi paNa bIjA mATe ke potAnA mATe banAvyuM hoya, je gharamAM maLa-mUtrAdi visarjana mATenI jagyA hoya ane je ghara strI, pazu AdithI rahita hoya, e gharamAM sAdhue rahevuM joIe. je zayyA arthAt pITha, phalaka, pATa Adi gRhastha potAnA mATe banAvyA hoya ene sAdhu potAnA upayoga mATe gRhastha pAsethI laI zake che. paMDita jinezvaragaNie A gAthA ane tenA arthane sabhyonI samakSa rajU karatAM kahyuM : "A prakAranI vasatimAM, A prakAranA gharamAM sAdhue rahevuM joIe, devagRhamAM nahi." rAjAe nirNAyaka svaramAM kahyuM : "bilakula ThIka ane yuktisaMgata tathya che." badhA adhikArIone jaNAyuM ke temanA guru niruttara thaI gayA che. niruttara thayelA guruonI sahAyatA karavA dareka rAjyAdhikArI kahevA lAgyA : "amArAmAMthI darekanA caityavAsI guruo che. rAjA amane tathA amArA guruone pramANabhUta gaNe che." emanA kahevAnuM tAtparya e hatuM ke - "ame sahu caityavAsI AcAryonA upAsaka chIe ane A vasativAsIono to koI upAsaka [ 26 9696969696969696969696) jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa ahIM nathI; tethI rAjA paNa nyAyavAdI hovAnA kAraNe mAnI jAya ke upAsakonA abhAvamAM vasativAsIone ahIM rahevA devA joIe nahi." AvI vAta sAMbhaLIne tarata zrI jinezvarasUrie kahyuM : "ahIM koIne koI adhikArI ke maMtrInA guruo che. sahu caityavAsI AcAryono darekanI sAthe saMbaMdha che. ame to navAgaMtuko chIe, tethI amAro konI sAthe saMbaMdha hoya ?" A vAta sAMbhaLI durlabharAje daDha svaramAM kahyuM : Apano amArI sAthe saMbaMdha che." jinezvarasUrie potAnI vAtanuM bhArapUrvaka punarAvartana karatAM kahyuM: mahArAja ! ahIM upasthita dareka AcAryano koIne koI sAthe saMbaMdha hovAnA kAraNe A sarva koIne koI sadasyanA, adhikArInA guru che, Aja sudhI ahIMnA loko sAthe amAro khAsa saMparka na thavAnA kAraNe amAre koInI sAthe saMbaMdha nathI ke ame koInA guru nathI." A vAta sAMbhaLIne rAjA durlabharAje tatkALa e navAgaMtuka vasativAsI munione potAnA guru tarIke svIkArI lIdhA. gurupade svIkAryA bAda rAjAe kahyuM : "amArA guru A rIte nIce bese te yogya nathI. mArA aMdaraNIya guruo mATe ratnajaDita vastromAMthI nirmita sAta-sAta gAdIo lAvavAmAM Ave." rAjAnI vAta sAMbhaLI sevako sevA-tatpara thayA. tarata jinezvarasUrie kahyuM: "mahArAja ! sAdhuo mATe gAdI para besavuM akalpanIya che. dharmanIti mujaba gAdI para besavAthI saMyamamAM doSa Ave che. gAdI para besavuM e vibhUSAnI gaNanAmAM paNa Ave che ane vibhUSA sAdhu mATe varjita che. he nRpaziromaNi ! gAdI para besavAthI sAdhu lokomAM hAMsIne pAtra bane che. kAraNa ke sAdhuno mULa guNa che tyAga. ane gAdI bhoga ane vaibhavanuM pratIka che. gAdI para besavAthI sAdhumAM zithilatA Ave che. A sarva doSone dhyAnamAM rAkhatA gAdI para besavAnuM varjita mAnavAmAM Ave che." mahArAja durlabharAje jinezvaragaNine pUchyuM : "Apa loko kevA sthAnamAM raho cho?" jaiina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 963696969696969696968 27 ] Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinezvaragaNie uttara Apyo : "mahArAja ! ahIM vipakSanuM prAbalya hovAnA kAraNe rahevA mATe sthAna maLI zake ja kaI rIte ?" durlabharAje potAnA eka rAjyAdhikA2I tarapha izAro karatAM jinezvaragaNine kahyuM : "karaDIhaTTImAM divaMgata thayelAM zreSThInuM eka vizALa bhavana che. temane koI vArasadAra na hovAthI e bhavana hAla khAlI che. e bhavanamAM Apa raho." vasativAsI sAdhuo mATe tatkSaNa e bhavanamAM rahevAnI vyavasthA karavAmAM AvI. rAjAe vizeSa pUchaparacha karatAM jANyuM ke bhojana AdinI yogya - sucAruM vyavasthA nathI. rAjAe potAnA dvArA niyamita rasoInI vyavasthAnuM sUcana karyuM, to jinezvarasUrie zAstro mujaba AhAranI rAjA dvArA nirmita vyavasthAnA niSedhanI vAta karI. dharmAjJA mujaba AcaraNano Agraha rAkhyo. rAjAe bhikSATana mATe eka sevakanI vyavasthA karI. zAstrArthamAM potAnA pratipakSI evA caityavAsI AcAryone parAjita karI vardhamAnasUrie potAnA ziSyaparivAra sahita rAjA ane nAgariko sAthe vasatimAM praveza karyo. A rIte vikrama saMvata 802mAM aNahilapura-pATaNanA rAjA vanarAja cAvaDAnA guru AcArya zIlaguNasUrie caityavAsI paraMparA sivAya anya dareka paraMparAonAM sAdhusAdhvIone pATaNa rAjyanI sImAmAM praveza para pratibaMdha lagADanArI rAjaAjJA vanarAja cAvaDA pAse prasArita karAvI hatI, e niSedhAjJAnA 278 varSa bAda vi. saM. 1080nI AsapAsa vardhamAnasUrie tatkAlIna pATaNanareza durlabharAja pAse te niSedha - Adezane rada karAvI gujarAta pradezamAM vasativAsanI punaH sthApanA karI. caityavAsI, e vasativAsI sAdhuone vAdamAM parAjita karI pATaNa rAjyathI bahAra kADhavA icchatA hatA. paNa teo pote ja vAdavivAdamAM parAjita thaI gayA. A rIte vardhamAnasUrine pATaNathI bahAra kADhavAnA pahelA prayAsamAM teo asaphaLa rahyA. vAda-vivAda pUrve caityavAsIe vasativAsIo zatrurAjAnA guptacara hovAno AkSepa lagAvyo, temAM paNa temane niSphaLatA maLI. koI paNa upAsaka nahi hovAnuM kAraNa darzAvI temanA nagaranivAsane aprastuta gaNavAnI cAla paNa cAlI nahi. svayaM rAjAe vasativAsI AcAryone gurupade sthApyA. 7 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 20 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasativAsIone kADhavAnA anekavidha kImiyAomAM asaphaLa thavA chatAM teo zAMta na beThA. caityavAsIo paraspara maMtraNA karI vadhu eka paDyuMtra racyuM. e coryAzI caityavAsI AcAryoe potapotAnA upAsakone kahyuM ke - "rAjA potAnI paTarANInI koI vAta TALatA nathI, eTale tame sahu mUlyavAna bheTasogAdo laI paTarANInI pAse jAva ane rANIne prasanna karI vasativAsIone pATaNamAMthI bahAra kADho." potapotAnA AcAryonA Adezane zirodhArya karI samasta adhikArI varga aneka prakAranAM bahumUlya alaMkAra, vastra, phaLa, phUla, mevAmiSTAnna AdithI sabhara moTAM-moTAM pAtro laIne rANInI sevAmAM upasthita thayA. A mUlyavAna upahArone joI rANI khUba prasanna thayAM. adhikArIoe rANInI prasannatA joI vasativAsIone rAjyanI sImAmAMthI bahAra kADhavAnA manorathane rANI samakSa rajU karavAnI zarUAta karI dIdhI. barAbara e vakhate ja koI kAmakAja mATe rAjAe potAnA sevakane rANI pAse mokalelo. e sevaka saMyogavazAt dilhIno hato. caityavAsIonA upAsako dvArA AvelI mUlyavAna bheTa-sogAdo joIne ja ene aNasAra AvI gayo hato ke potAnA pradezathI AvelA sAdhuone rAjyamAMthI hadapAra karavA mATenuM paDyuMtra thaI rahyuM che. dilhI mULanA e sevake vasativAsI sAdhuonI sahAyatA karavAno saMkalpa karyo. paTarANIne rAjAno saMdeza saMbhaLAvI sevaka rAjA pAse pAcho pharyo. eNe rAjAne nivedana karyuM: "deva! paTarANIjInI sevAmAM huM Apano saMdeza prastuta karIne Avyo chuM. paNa deva! meM tyAM adbhuta kautuka joyuM. je rIte ahIM ahaMtu devanI mUrti samakSa vividha naivedya Adi prastuta thAya che, e rIte rANI ahaMtu svarUpA banI gaI che ane temanI samakSa aneka prakAranAM bahumUlya AbhUSaNa, vastrAlaMkAra, phaLa, mevA, miSTAnna Adino Dhagalo karI devAmAM Avyo che." AkhI vAta sAMbhaLIne rAjAe sthitino aMdAja kADhI lIdho. temaNe vicAryuM ke - "je nyAyavAdIone meM guru tarIke svIkAryA che, - emano pIcho A caityavAsI loko hajI choDatA nathI." Ama jina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 96969696969696969696969 29 ] Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAratAM ja temaNe sevakane AjJA karI - "zIghratApUrvaka paTarANInI pAse jAo ane jaIne mAro A saMdeza kaho ke mahArAje kahevarAvyuM che ke - "je kAMI Apane bheTa svarUpe maLyuM che, emAMthI talamAtra Ape grahaNa karavAnuM nathI. jo Apa eka paNa bheTano svIkAra karazo to ApaNI vacceno saMbaMdha pUro thaI jaze." - sevake tatkALa paTarANI samakSa upasthita thaI temane rAjAno saMdeza yathAvat kahI saMbhaLAvyo. rAjAno saMdeza sAMbhaLI rANI bhayabhIta thaI. rANIe upahAra - bheTa dharanArane Adeza ane AkrozapUrvaka kahyuM : je je loko dvArA je kAMI vastu lAvavAmAM AvI che e tatkALa potAnI vastuo potAnA ghare pAchI laI jAya. AmAMthI eka paNa vastuno mane khapa nathI." dareka adhikArI tatkALa potapotAnI vastu upADIne gharabhegA thaI gayA. A rIte caityavAsIonuM A jayaMtra paNa asaphaLa rahyuM. tyAra bAda paraspara vicAra-vimarza karI emaNe nakkI karyuM ke - agara rAjA bIjA pradezathI AvelA munionuM bahumAna-sanmAna kare che, to ApaNe sahu have ahIMthI anya pradezamAM jatAM rahIe." ane ema nizcaya karI caityavAsI caityane choDI anyatra jatA rahyA. mahArAja durlabharAjane jyAre A vAtanI jANa thaI to temaNe kahyuM : "agara e lokone ahIM rahevAnuM yogya nathI lAgatuM to te jaI zake che." devagRhomAM pUjA mATe brahmacArIone savetana rAkhavAmAM AvyA. dareka devanI pUjA niyamita rIte thavA lAgI. caityavAsI dareka prakAranI suvidhAthI yukata cetyo sivAya koI sthAna para rahI zakatA na hatA. Ama thoDA samaya pachI badhA ja caityavAsI koI ne koI bahAne potAnAM caityagRho tarapha pAchA pharyA. bIjI bAju, AcArya vardhamAnasUri koI paNa roka-Toka vagara dareka kSetramAM vicaraNa karavA lAgyA. suvihita zramaNa paraMparA AcArya vardhamAnasUri tathA emanA ziSya jinezvarasUrinA caityavAsIo para A vijaya bAda dhIme-dhIme caityavAsI paraMparAno niraMtara hAsa thavA lAgyo. * 30 |969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4)| Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vardhamAnasUri dvArA thayelA A kriyoddhAranuM khUba moTuM aitihAsika mahattva che. janamAnasamAM dharmanA vizuddha svarUpa pratye anurAga utpanna thayo, enuM ja. e pariNAma hatuM ke vIra nirvANanI soLamI zatAbdInA pUrvArdhamAM vardhamAnasUri dvArA thayelAM kiyoddhAra bAda diyoddhArakonI eka prakAre zRMkhalA ja banavA lAgI. vIra nirvANanI agiyAramI sadIthI laI pacIsamI zatAbdI sudhI adhikAMza gacchonI utpattinI pAchaLa koI ne koI rUpe kriyoddhArano ja itihAsa chupAyelo che. eka manauvaijJAnika tathya A kriyA dvAromAM e jovAmAM AvyuM ke je sAhasika mahApuruSoe aneka kaSTa sahIne kriyoddhAra karyA, kALAMtare emanAM ja ziSyo-praziSyo punaH zithilAcArI banyA. je rIte e ja vardhamAnasUrinI paraMparA samayAMtare zramaNAcArathI vicalita thaI yatio jevI thaI gaI. sujJajanonA aMtaramanamAM evI jijJAsA utpanna thaI zake ke mahApuruSo dvArA kiyoddhAra thayA pachI paNa pharI pharI kiyoddhAranI AvazyakatA kema thaI ? A praznano sIdho uttara e ja che ke adhyAtma-sAdhanA kaSTasAdhya che ane dravya-sAdhanA susAdhya che. adhyAtma-sAdhanA aMtaHkaraNamAM alaukika prakAza pragaTa kare che ane laukika-sAdhanA lokeSaNAnI pUraka hovAnA kAraNe tarata phaLa Ape che. adhyAtma-sAdhanAno mArga vikaTa, bIhaDa ane nIrasa che, jayAre bhautika-sAdhanAno mArga kalarava, kutUhalathI bharelo, dhUmadhaDAkAthI sabhara ane tarata AkarSe evo che. e ja mukhya kAraNa hatuM ke lokapravAha dravya paraMparAo tarapha vaLyo. - vardhamAnasUri ane temanA jinezvarasUri Adi ziSyo dvArA mAtra Agamone ja prAmANika mAnya karavAnI vAtanuM kharataragaccha bRha gurnAvalImAM suMdara rIte vivaraNa karavAmAM AvyuM che. rAjapiMDane nitAMta agrAhI mAnIne temaNe aNahilapura-pATaNamAM madhukarInA mAdhyamathI 42 doSa TALIne eSaNIya AhAra grahaNa karyo. teo nirdoSa vasatimAM rahyA. emanA zramaNajIvanamAM ADaMbara athavA parigraha mATe jaina dharmano maulika itihAsa H (bhAga-4) 96396969696969696969)31 | Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avakAza ja na hato. paraMtu emanA uttaravartI kALamAM emanA ja paTTadharonI zramaNacaryA zuddha ane nirdoSa na rahI. Ama kahI zakAya ke kriyoddhAranI A zRMkhalAmAM pUrNa kriyoddhAra to vIra nirvANa 2000mAM lokAzAha dvArA ja thayo. jemaNe zithilatAnA mULa dravya-caityanA sthAne jJAna-darzana-cAriyarUpI bhAva-caityanI sAdhanA - ArAdhanA para vizeSa bhAra mUkyo. "aNahilapura-pATaNamAM durlabharAjanI sabhAmAM jinezvarasUrie caityavAsIone zAstrArthamAM parAjita karI gujarAtamAM punaH vasativAsanI sthApanA karI. A ghaTanAnI aitihAsikatA ane pramANabhUtatA siddha karavAnuM sarvAdhika prabaLa pramANa che jinezvarasUrinA paTTaziSya jinacaMdrasUri dvArA praNIta "gaNadhara sArdhazataka'no te viSaya parano ullekha. - vardhamAnasUrie potAnA jIvanakALamAM ja potAnA paTTaziSya jinezvarasUri tathA jinezvarasUrinA laghubhrAtA muni buddhisAgarane AcAryapada pradAna karyuM. kharataragaccha gurnAvalI' anusAra AcArya vardhamAnasUri vikrama saM. 1080(vI. ni. saM. 1550)nI AsapAsa Abu parvata para samAdhipUrvaka svargastha thayA. prabhAvaka cAritra anusAra abhayadevasUrine sUripada pradAna karyA pachI thoDo samaya vibhinna kSetromAM vicaraNa karatAM AcArya vardhamAnasUri palyapadrapura nagaramAM padhAryA. potAnA jIvanano aMta samaya jANIne tyAM ja temaNe saMthAro grahaNa karI samAdhimRtyunuM varaNa karyuM. 'AyArya jinezvarasmara vardhamAnasUri bAda saMvigna paraMparAnA AcArya jinezvarasUri thayA. vardhamAnasUrie potAnA jIvanakALamAM ja emane AcAryapada pradAna karI potAnA paTTadhara banAvyA. emanA bhAI buddhisAgarane paNa vardhamAnasUrie AcAryapada pradAna karyuM. A baMne AcAryabaMdhuno jIvana-paricaya prabhAvaka cAritra'mAM prApta thAya che. prabhAvaka caritra anusAra dhArAnagarImAM lakSmIpati nAmanA ati samRddha zreSThI rahetA hatA. teo khUba dharmaniSTha ane udAra hatA. e 32 3636363663696969696969| jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaye madhyapradezanA koI gAmamAM rahenAra kRSNa nAmanA eka brAhmaNanA zrIpati ane zrIdhara nAmanA be putra veda-vedAMta ane aneka vidyAomAM pravINatA prApta karIne dezATana-hetu potAnA gharethI nIkaLyA. aneka sthAno para pharatAM-pharatAM baMne bhAI dhArAnagarImAM pahoMcyA. zreSThIvarya lakSmIpatinI dAnazIlatA ane paropakAritAnI khyAti sAMbhaLIne teo bhikSArthe tenA ghare gayA. zreSThIe khUba premathI bhikSA ane IcchA pramANe vastra-pAtra Adi dAna karyuM. baMne brAhmaNa kumAro e thoDA divasa dhArAnagarImAM rokAI javAno vicAra karyo. teo dararoja lakSmIpatinA ghare bhikSArthe jatA ane lakSmIpati emane yathAicchA bhikSA pradAna karato. lakSmIpatinA gharamAM beThakanI pAse ja eka vizALa prAcIna zilAlekha hato. zilAlekhamAM dharma, zreSThInA pUrvajo, emanA dvArA thayelAM ullekhanIya kAryo AdinA saMbaMdhamAM tithi, vAra, varSa Adi ullekhonI sAthe mahattvanI bAbatonuM vivaraNa ApavAmAM AveluM. zrIpati ane zrIdhara baMne bhAIonI dRSTi e zilAlekha para paDI. e baMne bhAIoe zilAlekhone chevaTa sudhI vAMcyA. baMnene A zilAlekha khUba mahattvano ane rUcikara lAgyo. baMne bhAI dararoja bhikSA mATe jyAre zreSThInA ghare jatA to ekAgracitta thaIne zilAlekha vAMcatA. A rIte baMne bhAIoe aneka vakhata vAMcIne zilAlekhane AtmasAt karyo. eka divasa zeTha lakSmIpatinA gharamAM Aga lAgI ane tenI vipula saMpattinI sAthe e prAcIna zilAlekha paNa agninI pracaMDa jvALAomAM AvIne naSTa thaI gayo. zilAlekhane naSTa thayelo joI lakSmIpati khUba vyathita thayo. bIjA divase zreSThI lakSmIpati jyAre ciMtAgrasta vadane beThA hatA, tyAre zrIpati ane zrIdhara tenA ghare AvyA. agni-tAMDave verelA vinAzane joI temane paNa duHkha thayuM. zrIpatie udAramanavALA zreSThIne duHkhanI kSaNe sAMtvana AvyuM, tyAre zreSThIe kahyuM : "mane anna, vastra, jina dharmano molika itihAsa (bhAga-4) 233300002336200 33 ] Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaMDAra Adi naSTa thayAnuM vizeSa duHkha nathI, mane vizeSa to A prAcIna zilAlekhanA pUrNataH dhvasta thaI javAnuM duHkha che. saMpatti to punaH upArjita thaI jaze, paNa A mahattvapUrNa prAcIna zilAlekha to have pharI taiyAra nahi thaI zake." zreSThInI vAta sAMbhaLI baMne bhAInAM mukhamaMDaLa para nUtana AzAno saMcAra thayo. baMne bhAIoe zreSThIne Azvasta karatAM utsAhapUrvaka jaNAvyuM : "zreSThIvarya ! agara Apa zilAlekha bAbate ciMtita cho to A kSaNe ja nizciMta thaI jAva. ame baMne bhAIoe jyAre prathama vakhata e abhilekha vAMcyo tyAre ja dhArmika, sAmAjika ane vaMza-paraMparAnugata kauTuMbika vivaraNa Adi daSTie mahattvapUrNa ane mananIya pratIta thayo. ethI to baMne bhAIoe abhilekha utkaMThApUrvaka vAraMvAra vAMcyA ane saMpUrNa zilAlekha amane akSarazaH kaMThastha thaI gayo che. je svarUpe e abhilekha hato e svarUpe ja enuM punarlekhana ame Apane karI ApIzuM." Azcaryacakita thayelA zreSThIe kahyuM : "dhanya cho Apa ! AvI sthitimAM to mAruM kAMI naSTa nathI thayuM. badhuM ja surakSita che ema huM anubhavuM chuM." zrIpati ane zrIdhare athathI iti sudhI, tithivAra, varSa, nakSatra Adi sahita e saMpUrNa zilAlekhane patro para lakhI zreSThIne samarpita karyo. zilAlekhanI prata joI zreSThInI AMkho harSAzruthI chalakAI gaI. - zreSThI lakSmIpatie baMne dvija kizorone sanmAna sAthe potAnA gharamAM rAkhyA ne emanAM khAna-pAna-vastra AdinI vyavasthAno samucita prabaMdha karyo. zrIpati ne zrIdhara paNa zreSThInA ghare AnaMdapUrvaka rahevA lAgyA. thoDA ja divaso pasAra thayA ke mahAna kriyoddhAraka AcArya vardhamAnasUrinuM dhArAnagarImAM padArpaNa thayuM. zreSThI lakSmIpati bane dvija kumArone laI AcAryazrInAM darzanArthe tathA pravacana sAMbhaLavA dharmasthAnake pahoMcyA. zreSThIe zraddhA-bhaktipUrvaka AcAryazrIne praNAma karyA ane baMne bhAI emanI samakSa hAtha joDIne besI gayA. [ 34 3699963963920962jena dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMne dvija kumAronI mukhAkRti, AMkhonI camaka ane sAmudrika lakSaNothI yukta bhavya vyaktitvane joIne vardhamAnasUrie anubhava karyo ke - A baMne kizoro Atma-vijayanI sAthe sAthe para-vijaya karavAmAM paNa sarvathA sakSama raheze.' vardhamAnasUrino upadeza sAMbhaLI zrIpati ane zrIdharane saMsAranA sarva kAryakalApo ane saMbaMdhothI virakti thaI gaI. zreSThI lakSmIpatinI anujJA - prArthanAthI vardhamAnasUrie zrIpati ane zrIdhara baMne dvija kumArone zramaNadharmamAM dIkSita karyA. dIkSA bAda baMne bhrAtA munionA nAma kramazaH jinezvara ane buddhisAgara rAkhavAmAM AvyA. amuka samaya pachI baMne bhAIonAM bahena kalyANamatie vardhamAnasUrinI chatrachAyAmAM zramaNIdharmanI dIkSA grahaNa karI. zrIpati ane zrIdhare zramaNadharmamAM dIkSita thayA pachI guru vardhamAnasUrinI sevAmAM rahIne zAstronuM adhyayana karyuM ane TUMkAgALAmAM jaina siddhAMtono talaHsparzI abhyAsa karyo. pATaNamAM cAlukya rAjA durlabharAjanI rAjasabhAmAM jinezvarasUrie coryAzI gacchonA caityavAsI AcAryone zAstrArthamAM parAjita karI suvihita paraMparAnI punaH pratiSThA karI. vardhamAnasUrie jinezvarasUrine AcAryapada pradAna karI potAnA paTTadhara tarIke niyukta karyA. buddhisAgarasUrine paNa emaNe dvitIya AcAryanA pade adhiSThita karyA. A baMne bhAIonI sahodarA sAdhvI kalyANamatine vardhamAnasUrie mahattarA-pada pradAna karyuM. jinezvarasUrie jinacaMdrasUri ane abhayadevasUrine AcAryapada pradAna karyuM. 'prabhAvaka caritra' anusAra jinezvarasUrie potAnA guru vardhamAnasUrinA AdezathI abhayadevasUrine AcAryapada pradAna karyuM. jinezvarasUrinI adbhuta racanAzakti ane saMskRta bhASA para pUrNa adhikAra hato. emaNe DiyANA nagaramAM cAturmAsanA prAraMbhe 'kathAnaka koza' nAmanA vizALa graMthanI racanAno prAraMbha karyo ane cAra mAsamAM racanA saMpanna karI dIdhI. buddhisAgarasUrie potAnA ja nAma-zIrSakathI sAta hajAra zlokanA 'buddhisAgara vyAkaraNa'nI racanA karI. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) U 77777 35 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caityavAsIone parAjita karyA pachI jinezvarasUri ane buddhisAgarasUri potAnA saMta-samudAya sAthe jAbAlipura (jAlora) gayA. tyAM AcArya jinezvarasUrie vi. saM. 1080mAM pramAlakSma Adi thoDA graMthonI racanA karI. "vRddhAcArya prabaMdhAvalI'mAM ane kharataragacchanA bIkAnera nagaramAM sthita "zrI pUjya dAnasAgara jaina jJAna bhaMDAra'nA upAzrayanI zrI kSamAkalyANa dvArA racita gurnAvalImAM zrI jinezvarasUrinA gRhasthajIvanano paricaya upara jaNAvyA mujabanA paricayathI taddana bhinna prakArano ja ApavAmAM Avyo che. "vRddhAcArya prabaMdhAvalI'mAM jinezvarasUrinA laghubhrAtA buddhisAgarano nAmollekha paNa karavAmAM Avyo nathI, je kharekhara vicAraNIya che. prabhAvaka caritrakAre jinezvarasUri ane buddhisAgarasUrine madhyapradeza nivAsI kRSNa nAmanA brAhmaNanA zrIdhara ane zrIpati nAmanA putra tarIke oLakhAvI dhArAnagarInA zreSThI lakSmIpatinA mAdhyamathI temanA dIkSita thavAno ullekha karyo che. enAthI viparIta "vRddhAcArya prabaMdhAvalI'mAM jinezvarasUrine gRhAvasthAmAM jaggA nAmanA puSkaraNA brAhmaNa tarIke darzAvyA che. emAM jinezvarasUrinuM dIkSAsthaLa siddhapura ane dIkSAnuM kAraNa zuddhi-azuddhinA paNamAM parAjita thayA hovAnuM batAvyuM che. dAnasAgara jaina jJAnabhaMDAra bIkAneranI kharataragaccha gurnAvalI'mAM jinezvarasUri ane buddhisAgarano paricaya vArANasInA soma nAmanA brAhmaNanA putra tarIke ApavAmAM Avyo che. enI sAthe ja sarasA nagaramAM somanAtha mahAdevanA nirdezathI vardhamAnasUrinA saMparkamAM AvavuM ane tyAM sarasAnagaramAM ja vardhamAnasUrinI pAse emanA dIkSita hovAno ullekha che. paraspara bhinna jANatAM A prakAranAM vivaraNomAM vastutaH karyuM vivaraNa pramANabhUta che, e bAbate pramANanA abhAve sunizcita svarUpe kaMI paNa kahI na zakAya, mAtra anumAna thaI zake ke - "prabhAvaka [ 36 96969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritrakAra'e jinezvarasUrinA gRhasthajIvanano je paricaya Apyo che, e saMbhavataH vAstavikatAthI vadhAre sannikTa che. uparokta traNeya prakAranA ullekhothI eka vAta to spaSTa siddha thAya che ke jinezvarasUri brAhmaNakuLanA nararatna hatA, ane emaNe caityavAsI paraMparAnI Agama viruddha mAnyatAothI pUrNa AcchAdita jaina dharmanA vizuddha svarUpane saMsAra samakSa punaH prakAzita karI jinazAsananI mahattama sevA karI. agara mahApratApI jinezvarasUrie caityavAsI paraMparAnAM mULiyAM hacamacAvyAM na hota to Aje bhAva paraMparAnAM, jaina dharmanA vizuddha svarUpanA, suvihita zramaNa paraMparA ane AgamAnusAra vizuddha zramaNAcAranAM darzana durlabha thaI gayA hota. emanA dvArA thayelI jinazAsananI ullekhanIya sevA jaina itihAsamAM sadA-sarvadA suvarNAkSare aMkita raheze. . AcArya jinacaMdrasUri jinezvarasUri pachI jinacaMdrasUri saMvigna paraMparAnAM AcArya thayA. emane ane abhayadevasUrine jinezvarasUrie potAnA guru vardhamAnasUrinA AdezathI AcAryapada pradAna karyuM. jinacaMdrasUrie 18 hajAra zloka - pramANa 'saMvega-raMgazALA' nAmaka eka graMthanI racanA karI, je pratyeka mumukSu mATe paThanIya ane adhyAtmapatha para agresara hovA icchuka sAdhako mATe prakAzastaMbha tulya che. 'saMvega raMgazALA' nAmathI evo abhiprAya nIkaLe che ke vardhamAnasUri dvArA kriyoddhAra bAda zarU thayelI paraMparA jinacaMdra sUrinA samaya sudhI saMvigna paraMparAnA nAmathI ja abhihita karavAmAM AvatI hatI. 5 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 30 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAMgI vRttikAra AcArya abhayadevasUri jaina itihAsamAM navAMgI vRttikAranA birudathI vibhUSita abhayadevasUri vIra nirvANanI soLamI-sattaramI zatAbdInA Agama-marmajJa mahAna TIkAkAra ane prabhAvaka AcArya hatA. emaNe AcAraMga ane sUtrakRtAMga sivAya bAkInAM nava aMgo para vRttionI racanA karI jina-zAsananI mahAna sevA karI che, jenA mATe jainajagata emanuM sadAsarvadA kRtajJa raheze. abhayadevano janma vi. saM. 1072mAM mAlava pradezanI itihAsaprasiddha dhArAnagarInA samRddha zreSThI mahIdharanI dharmapatnI dhanadevInI kUkhe thayo. teo mahAna kriyoddhAraka ane saMvigna paraMparAnA sUtradhAra AcArya vardhamAnasUrinA praziSya ane jinezvarasUrinA ziSya hatA. emanA jIvana bAbate prabhAvaka caritrakAre lakhyuM che ke eka vakhata jinezvarasUri vihArakramathI dhArAnagarImAM padhAryA. emano upadeza sAMbhaLI bALaka abhayakumArane saMsAranI asAratA ane kSaNabhaMguratAno bodha thayo, vairAgya bhAvanA janmI. vairAgI putrae mAtApitA pAsethI dIkSA grahaNa karavAnI AjJA mAMgI. A vAtathI mAtApitA udAsa thaI gayAM. emaNe zramaNajIvananI muzkelIothI potAnA putrane avagata karAvI samajAvavAno bharapUra prayAsa karyo, paNa te dIkSita thavAnA potAnA nirNaya para aTala rahyA. mAtA-pitA jANatAM hatAM ke abhayakumAre eka vakhata je nizcaya karyo, emAMthI ene koI DagAvI nahi zake. aMte emaNe azrusabhara nayanothI dIkSita thavAnI AjJA ApI. - zramaNadharmanI dIkSA pradAna bAda guru dvArA abhayakumAranuM nAma abhayadeva rAkhavAmAM AvyuM. muni abhayadeve gurunA sAMnidhyamAM rahI niSThApUrvaka saMskRta, prAkRta Adi bhASAonuM adhyayana karyuM. Agamono paNa talaHsparzI abhyAsa karyo. thoDA ja samayamAM bahubhASAvid ane AgamamarmajJa banI temaNe vidvad samAjane Azcaryacakita karI dIdho. dareka vidyAomAM nipuNatA ane AgamonA gUDhatama jJAnanA jJAtA thaI javAnA kAraNe abhayadevanI kIrti digdigaMtamAM vyApta thaI gaI. UUUU jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 38 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e samayanA agragaNya vidvAnomAM temanI gaNanA thavA lAgI. potAnA vidvAna praziSya abhayadevanA sadguNo ane yazogAthAo para mugdha thaIne mahAna kriyoddhAraka vardhamAnasUrie potAnA prabhAvaka ziSya jinezvarasUrine Adeza Apyo ke - 'abhayadevane AcAryapade adhiSThita kare.' guruAjJAne zirodhArya karI jinezvarasUrie vikrama saM. 1088mAM mAtra soLa varSanI kizoravayamAM abhayadevane sUri(AcArya)pada para pratiSThita karyA. sUripada para pratiSThita thayA bAda paNa abhayadevasUri potAnA gurunI sAthe vibhinna kSetromAM vihAra karatAM karatAM jaina dharmano pracAraprasAra karatA rahyA. eka vakhata potAnA ziSyone AgamonI vAcanA ApatI vakhate abhayadevasUrie anubhava karyo ke ekAdazAMgInAM prathama be aMgo (AcAraMga ane sUtrakRtAMga) para AcArya zIlAMka racita TIkAo upalabdha che: A kAraNe A baMne sUtrone hRdayaMgama karavAmAM AgamonA zikSArthIone adhika muzkelIno anubhava thato nathI, paNa bAkInI sthAnAMga Adi nava aMgo para zIlAMkAcArya dvArA nirmita TIkAo vilupta thaI javAnA kAraNe adhyetAone e AgamonA arthaghaTanamAM ane sUtrone hRdayaMgama karavAmAM ghaNI muzkelI paDe che. tethI AcArya abhayadevasUrie AgamonA adhyetAonI suvidhA mATe A gurutara kAryane saMpanna karavAno saMkalpa manomana karyo. tyAra bAda abhayadevasUri pATaNamAM padhAryA. pATaNamAM 'karaDihaTTI' nAmanI vasatimAM birAjyA. tyAM rahetA emaNe sthAnAMga prasRtti nava aMga zAstro para nava vRttionI racanA karI. sthAnAMgAdi nava aMgazAstronI vRttionuM nirmANa karI emaNe caturvidhasaMgha para asIma upakAra karyo. nava aMgonI vRttionA nirmANa jevA gurutara kAryanA niSpAdanamAM emane sahAyatA pradAna karanAra nivRtti kuLanA AcArya ajitasiMhanA ziSya yazodevagaNinA nAmano ullekha abhayadevasUrie karyo che. eTaluM ja nahi, abhayadevasUrie sthAnAMga, zAtAdharmakathAMga, ane vipAka sUtranI vRttionI prazastiomAM droNAcAryanuM A vRttionA saMzodhaka tarIke khUba AdaranI sAthe smaraNa karyuM che. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 39 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinezvarasUri dvArA aNahilapura-pATaNamAM caityavAsI paraMparAothI bhinna jaina paraMparAonAM sAdhu-sAdhvIvarga para praveza viSayaka rAjakIya pratibaMdhane nirasta karAvatI vakhate ja AcArya vardhamAnasUrinI paraMparAnI sAthe caityavAsI paraMparAnA sAdhuono vyavahAra moTe bhAge kaTutApUrNa rahyo. paraMtu abhayadevasUrinI vinamratA ane temanA Agama viSayaka gahana jJAnanA kAraNe caityavAsI paraMparAnA pradhAnAcArya paNa emano khUba Adara jALavatA. e saMdarbhamAM "kharataragaccha bRhad gurnAvalI'no ullekha Aje paNa upalabdha che, jeno sArAMza nIce mujaba che : abhayadevasUri je vakhate aNahilapura-pATaNa karaDipaTTI nAmanI vasatimAM birAjamAna hatA, e vakhate nagaramAM caityavAsI paraMparAnA pramukha AcArya droNasUrie aMgazAstro para vivecanAtmaka vyAkhyAna ApavAno prAraMbha karyo. pATaNamAM vidyamAna dareka AcArya aMgonI vyAkhyA sAMbhaLavA upasthita rahetA hatA. abhayadevasUri paNa tyAM jatA hatA. droNAcArya sadAya abhayadevasUrine potAnI pAse eka Asana para ja besADatA hatA. sUtronI vyAkhyA karatI vakhate je koI vakhate emane artha viSayaka saMdeha thAya ke teo maMda svaramAM bolatA, jethI bIjA koIne kazuM saMbhaLAya nahi. droNAcAryane bIjA divase je sUtronI vyAkhyA karavAnI hatI, abhayadevasUri bIjA divase enA vize svaracita vRtti laIne vyAkhyAna sthaLe pahoMcyA. emaNe droNAcAryane nivedana karyuM ke - "A vRttine joIne, tenA para manana karIne Apa AjanA sUtronI vyAkhyA karo." e vRttinA amuka aMza vAMcatAM ja dareka caityavAsI AcArya camatkRta thaI gayA. droNAcAryanA Azcaryano pAra na rahyo. A vRttine vAMcatAM ja droNAcArya vicAra karavA lAgyA - "zuM A vRttinuM nirmANa sAkSAt gaNadharoe karyuM che ke A abhayadevasUri dvArA ja racita che?!' droNAcAryanA mAnasamAM abhayadeva pratye agAdha AdarabhAva jAgRta thayo. bIjA divase abhayadevasUrine vyAkhyAna sthaLa para AvatA joIne droNAcArya potAnA Asana parathI UbhA thaI gayA. suvihita paraMparAnA eka AcArya pratye caityavAsI paraMparAnA sahuthI variSTha AcAryano A rItano AdarabhAva joIne [ 40 96383996969696969696) jaina dharmano maulika itihAsa H (bhAga-4) Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dareka caityavAsI AcArya nArAja thaI gayA. teo risAIne UbhA thaI potapotAnI vasati tarapha pAchA pharyA. potapotAnA maTha tarapha pAchA pharI emaNe droNAcAryane kahevarAvyuM - "abhayadevasUrimAM amArA karatAM evI kaI adhika vizeSatA che, evo karyo guNa che ke jenA kAraNe amArA pramukha AcArya temanA pratye ATalo AdarabhAva pragaTa kare che ? anya paraMparAnA AcArya mATe ATalo AdarabhAva pragaTa karavAmAM Ave to ApaNI sthiti zI thaze ?' nArAja thayelA caityavAsI AcAryonI A rItanI pArasparika maMtraNAthI mAhitagAra thayelA guNagrAhI vidvAna droNAcAryae eka zlokanI racanA karI ane tenI nakalo karAvI dareka caityavAsI AcAryone emanA maThamAM mokalI. e zlokano artha A pramANe che : 'Ama to dareka, maTha, upAzraya Adi dharmasthAnomAM ghaNA evA AcArya che, jemanA nirmaLa cAritryathI A dharatI pavitra che. jemanI mahimAnuM anumAna lagAvavAnuM asAdhAraNa vyakti mATe paNa muzkela che. paraMtu zuM AjanA yugamAM koI eka paNa evA vidvAna AcArya che, je koI eka guNamAM paNa abhayadevasUrinI samakSa UbhA rahI zake ? agara koI hoya to amane jaNAvo.' A zloka vAMcatAM ja dareka caityavAsI AcArya hataprabha thaI pUrNataH zAMta thaI gayA ane abhayadevasUri dvArA racita vRttionA AdhAre droNAcArya aMgazAstronI vyAkhyA pahelAMnI jema karavA lAgyA. AcArya abhayadevasUrinI uccakoTinI vidvattA ane vinamratAno ja camatkAra hato ke suvihita paraMparAnI nitAMta virodhinI caityavAsI paraMparAnA pramukha AcArya paNa aMtarmanathI emano Adara karavA lAgyA. A sarva guNo sivAya pratibhAnI parakha ane satpAtranA cayana guNamAM paNa teo apratima hatA. A bAbate jinavallabhasUrinuM udAharaNa ullekhanIya che. sUryapurIya caityavAsI AcArya jinezvarasUrie potAnA jinavallabha nAmanA eka medhAvI ziSyane abhayadevasUrinI pAse aMgazAstronA adhyayana mATe mokalyo. zikSArthI para prathama druSTi nikSepathI ja emaNe anubhava karI lIdho ke A zikSArthI AgaLa jatAM ucca kakSAno vidvAna ane zAsanaprabhAvaka thaze. emaNe khUba jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 37777 3399/41 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ snehapUrvaka jinavallabhane siddhAMtonA zikSaNanI sAthosAtha dareka vidyAonuM gahana adhyayana karAvyuM, ane tene vidvAnomAM agraNI banAvyo. abhayadevasUrinI pAse siddhAMto ane vibhinna vidyAonuM adhyayana karyA pachI emaNe potAnA caityavAsI gurunI pAse jaIne nivedana karyuM : "huM sva-parakalyANanI kAmanAthI caityavAsano parityAga karI suvihita paraMparAnA AcArya abhayadevanuM ziSyatva svIkArIza." guru dvArA punaH punaH anurodha karavA chatAM jinavallabhasUrie caityavAsano parityAga karI dIdho ane jIvanabhara suvihita paraMparAnA pracAra-prasAra ane utkarSa mATe samarpita rahyA. A badhA ullekhothI ema siddha thAya che ke abhayadevasUri ati mRdu, maMjula prakRtinA potAnA yuganA apratima vidvAna ane jana-janane prabhAvita karanAra lokapriya AcArya hatA. emaNe nava aMgo para vRttio racI ane paramopayogI sAhityanI racanA karI. jinazAsananI mahattama sevA karI, je jaina itihAsamAM sadAya suvarNa akSare aMkita raheze. AgamonA talasparzI jJAnanuM arjana karavAnA abhilASI bhavya AtmAo dvArA temanI kAlajayI zrutasevA apAra zraddhAnI sAthe smaraNamAM raheze. AcArya abhayadevasUri dvArA je vipula sAhityanuM nirmANa thayuM eno sArarUpa paricaya ahIM ApavAmAM Avyo che : 1. sthAnAMga vRtti : ekAdazAMgInA trIjA Agama sthAnAMga sUtra pa 14250 zloka-pramANa vRttinuM nirmANa vi. saM. 1120mAM thayuM A kAmamAM saMvigna pakSanA AcArya ajitasiMhanA ziSya yazodevagaNie emane madada karI. droNAcArya jevA vidvAnoaM A vRttine samagrapaNe joI ane sarAhanA karI. 2. samavAyAMga vRtti : cothA Agama samavAyAMga para 6575 zloka pramANa, A vRttinI racanA vi. saM. 1120mAM aNahilapura pATaNamAM thaI. 3. vyAkhyAprApti vRtti : ekAdazAMgInA pAMcamA Agama bhagavatI sUtra para 18616 zloka-pramANa, A vRttinI racanA vi. saM. 1128mAM aNahilapura-pATaNamAM saMpanna thaI. OM jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 42 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: 4. jJAtAdharmakathAMga vRtti H chaThThA Agama jJAtAdharmakathA para 3800 zloka-pramANa, A vRttinI racanA vi. saM. 1120mAM aNahilapurapATaNamAM saMpanna karI. AcArya droNasUrie AnuM saMzodhana karyuM. 5. upAsakadazAMga vRtti : sAtamA Agama upAsakadazAMga para 1812 zloka-pramANa, A vRttinI racanA karI. 6. aMtakRdazAMga vRtti : AThamA Agama aMtakRtadazAMga para 899 zloka-pramANa vRttinI racanA karI. : . anuttaropapAtikadazAMga vRtti H A vRtti ekAdazAMgInA navamA Agama para racavAmAM AvI. 8. praznavyAkaraNa vRtti H dasamA Agama praznavyAkaraNa sUtra para racita A vRtti 1630 zloka - pramANa che. 9. vipAka vRtti: agiyAramA Agama vipAka sUtra para 3125 zloka-pramANa, A vRttinI racanA aNahilapura - pATaNamAM saMpanna karI. A vRttine paNa AcArya droNasUrie saMzodhita karI. nava aMga Agama graMtho para nava vRttio sivAya abhayadevasUrie aupapAtika nAmaka upAMga sUtra para paNa 3125 zloka-pramANa vRttinI racanA karI. nava aMgo ane eka upAMga para A dasa vRttionI racanA sivAya emaNe prajJApanA tRtIya pada-saMgrahaNI, paMcAzaka vRtti, jayatihuyaNa stotra, paMcanithI ane SaSTha karmagraMtha-saptatikA bhASyanI paNa racanA karI. AcArya abhayadevasUri dvArA 9 (nava) aMgo para racita A vRttio A nava aMgonAM gUDhArthapUrNa sUtro ane zabdo para spaSTa prakAza pAtharanAra che. na to e ati saMkSipta svarUpamAM che ke na to ati vistArapUrNa. vRttionI pratilipio lakhavAne vize prabhAvaka caritrakAra ane kharataragaccha gurvAvalIkAre eka bIjAthI bhinna evA be prakAranA ullekha karyA che. prabhAvaka caritra anusAra abhayadevasUri dvArA vRttionI racanA thaI gayA pachI zrAvakoe e vRttionI pratilipio karavAnuM kArya hAtha para lIdhuM. tyAra bAda pATaNa, tAmralipti, AzApallI ane jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 3 43 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhavalaka nagaranA 84 zrAvakoe e nakalonI bIjI aneka pratilipio pracuramAtrAmAM lakhAvIne abhayadevasUrine samarpita karI. abhayadevasUrie nava aMgonI vRttiomAMthI cAra aMgonI vRttinA aMte ApavAmAM AvelI prazastimAM lakhyuM che ke - "A vRttionI racanA pATaNamAM pUrI karI." kharataragaccha bRhad gurnAvalImAM paNa spaSTa ullekha che ke - "navAMgI vRttikAre pATaNasthita karaDihaTTI vasatimAM birAjIne nava aMgo para vRttionI racanA karI." enAthI viparIta prabhAvacaMdrasUrie prabhAvaka caritramAM lakhyuM che ke - navAMgI vRttikAre vRttionI racanA palyapadrapuramAM karI." ' jainajagatanA viddhanvarganuM dhyAna AcArya abhayadevasUrinA anupama mahAna guNa tarapha AkarSita karavAnA hetuthI emanI vRttionAM be uddharaNa ahIM prastuta che. nava aMgo para vRttionI racanA karatI vakhate emanI samakSa sAta muzkelIo upasthita thaI. tatkAlIna jinopAsako ane emanI bhAvi peDhIo samakSa muzkelIo rajU karatAM emaNe sthAnAMga vRttimAM eno ullekha karyo che. emAMnI prathama muzkelI - "satsampradAyahInatvA' para gahanatAthI vicAra karavAnI AvazyakatA prazastinA prathama zlokanA ukta prathama caraNamAM abhayadevasUrie koI paNa prakAranAM sAMpradAyika vyAmoha vagara pUrI nirbhIkatA sAthe jaina-vizva samakSa spaSTa rIte satya pragaTa karyuM ke - "Aje (vRttikAranA yugamAM) satsaMpradAya arthAt AgamonA gUDhArthasabhara zabdo ane sUtronA vAstavika arthano bodha karAvanArI sat eTale ke zreSTha samyapha guru paraMparAno abhAva che. petAnI vRtti nirmANakALathI lagabhaga cha zatAbdI pUrve zarU thayelI vizuddha Agamika paraMparAnA hAse vI. ni. saM. 1550 AvatA-AvatA AtyaMtika hUAsanuM svarUpa dhAraNa karI lIdhuM. enAthI saMpradAya arthAt zramaNa bhagavAna mahAvIranI mULa vizuddha paraMparAnI durdazA thaI. e sthitinuM abhayadevasUrie vAstavika citra pragaTa karatAM koI paNa matAgraha rAkhyA vagara spaSTa rUpe kahyuM ke - "Aje satsaMpradAyano eka prakAre abhAva che." A [ 44 9696969696969696969699 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satya pratye abhayadevasUrinA parama pragADha premaguNane pragaTa karanAruM prabaLattama pramANa che. abhayadevasUrinA A prakAranA guNane enAthI paNa adhika spaSTa rUpe udghATita karatuM bIjuM prabaLa pramANa che emanA dvArA racita "Agama aSTottarI'nI aitihAsika gAthA, jenA para itihAsa graMthamALAnA tRtIya bhAgamAM yathAzakya prakAza pADavAmAM Avyo che. e gAthA A prakAre che - devaDDhikhamAsamaNa jA, paraMparaM bhAvao viyANemi / siDhilAyAre ThaviyA, davvao paraMparA bahuA // arthAt - huM e sArI rIte mAnuM chuM ke Arya devardhigaNi kSamAzramaNanI vidyamAnatA (vI. ni. saM. 1000) sudhI, ApaNI Arya dharA para zramaNa bhagavAna mahAvIranA dharmasaMghamAM vizuddha mULa bhAva paraMparA cAlatI rahI athavA pravAhita rahI. paraMtu devardhigaNinA svargavAsa pachI vizuddha mULa paraMparAnA pakSadhara zithilAcAra-parAyaNa thaI gayA ane prabhunA dharmasaMghamAM aneka prakAranI dravya paraMparAo pracalita thaI gaI. A rIte niSpakSa bhAvathI nirbhaka rIte abhayadevasUri je tathya sAme lAvyA e vAtathI temanI satyapriyatAnA mahAna guNano paricaya thAya che. abhayadevasUrinuM samagra jIvana jinazAsananAM utkarSakArI kAryo mATe samarpita rahyuM. vikrama saM. 1088mA soLa varSanI vaye emane AcAryapade pratiSThita karavAmAM AvyA. A vAtathI ja sahaja anumAna thaI zake ke teo asAdhAraNa pratibhAnA dhAraka hatA. 51 varSa sudhI AcAryapada para rahIne temaNe vizALa vRtti sAhitya sivAya vividha viSayo para vipula sAhityanI racanA karI. vikrama saMvata 1139mAM je vakhate teo kapaDavaMja(gurjara pradeza)mAM birAjamAna hatA e vakhate eka divasa temaNe potAnI AyuSyanI avadhi samApanano samaya najIka jANyo, eTale AlocanApUrvaka anazana karI samAdhipUrvaka 67 varSanI Ayu pUrNa karI svargastha thayA. kharataragaccha bRhad gurnAvalIkAre svargastha hovAnA samayano nirdeza Apyo nathI ane mAtra eTaluM ja lakhyuM che ke - "teo pATaNamAM samAdhipUrvaka caturtha devalokamAM gayA." jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-) 99963696969696969690 45 | Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharataragacchIyA katiSaya paTTAvalIomAM abhayadevasUrino svargo rohaNakALa vi. saM. 1135no ullekha che. tathA anya mAnyatAnusAra emano svargavAsa vi. saM. 1139mAM kapaDavaMjamAM thayAno ullekha paNa che. prabhAvaka caritrakAre abhayadevasUrinA svargagamanakALano ullekha karyo nathI, ane mAtra eTaluM ja lakhyuM che ke - "abhayadevasUri pATaNa nagaramAM pATaNanA rAjA karNarAjanA zAsanakALamAM svargastha thayA." A bAbate tathyAtathyanA pratiprekSyamAM vicAra karatAM abhayadevasUrino svargArohaNakALa vi. saM. 1135ne badale vi. saM. 1139nI saMbhAvanA vadhAre tarkasaMgata che. e to aitihAsika tathya che ke vardhamAnasUri dvArA thayelA kriyAdvAranA pariNAma svarUpe zatAbdIothI sudRDha cAlI AvatI caityavAsI paraMparAnI AdhArazilA vikramanI agiyAramI zatAbdInA aMtima caraNamAM hacamacI gaI. aNahilapura-pATaNanA rAjA durlabharAjanI rAjasabhAmAM Ayojita zAstrArthamAM jinezvarasUrie caityavAsIone parAsta karI zithilAcAra ane anAgamika AcAra-vicAranI dhAtrI caityavAsI paraMparAnAM mULiyAM hacamacAvI nAkhyAM. bhagavAna mahAvIra dvArA ughATita muktinA mULa mArgathI bhaTakI gayelAM nara-nArI vizvakalyANakArI jaina dharmanA sAcA svarUpathI avagata thayA. vipathagAmI zrAvaka-zrAvikAo Azvasta thaIne punaH muktinA mULa satpatha para ArUDha thavA lAgyA. A apratyAzita parAjayanA kAraNe parivartita paristhitionA pariNAma svarUpe caityavAsI paraMparAnI pratiSThAne AghAta lAgyo. A vAtathI anumAna lagAvI zakAya ke zarUAtamAM caityavAsI paraMparAe vasativAsI paraMparAnI sAthe virodhAtmaka vyavahAra ja karyo haze. paraMtu jyAre caityavAsI paraMparAnA karNadhAra vidvAna ane dUradarzI AcAryoe evo anubhava karyo haze ke vasativAsI paraMparAnA Agamika upadezothI prabhAvita thaI janamAnasa emanI tarapha AkarSita thaI rahyo che, tyAre caityavAsIoe potAnA astitvane TakAvI rAkhavA potAnAM AcAravicAra, kAryarIti-nItimAM dhIme dhIme AMzika parivartana karyA haze, 46 99999999999thI jena dharmano maulika itihAsa (bhAga-4). Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenA kAraNe emanI paraMparAthI vimukha thato jato janasamUha punaH temanA tarapha vaLe. anumAna karavAmAM Ave che ke parivartanakArI prayAsonA kANe thoDI ghaNI saphaLatAthI prabhAvita thaI caityavAsI paraMparAnA pramukha AcAryoe samanvayavAdanuM avalaMbana laI vasativAsI zramaNonI sAthe saMparka vadhAravAnuM valaNa paNa rAkhyuM haze. A vAtanI puSTi thAya evo prasaMga droNAcAryanA vyavahAramAMthI maLe che. caityavAsI paraMparAnA sarvAdhika prabhAvazALI AcArya droNasUrie ane temanA parAmarza mujaba caityavAsI paraMparAnA dareka AcAryoe sAmUhika rIte suvihita paraMparAnA AgamamarmajJa vidvAna AcArya abhayadevasUrinI sAthe sauhArdapUrNa vyavahAra vadhArIne samanvayAtmaka nItinuM avalaMbana lIdhuM. abhayadevasUri dvArA sthAnAMga vRtti, jJAtAdharmakathAMga vRtti ane aupapAtika vRttinI prazastiomAM prApta thatAM ullekhothI chevaTe ema siddha thAya che ke navAMgI vRttione caityavAsI ane suvihita baMne paraMparAomAM sAdhako mATe samAnarUpe grAhya banAvavAnA lakSyathI abhayadevasUrie navAMgI vRttione caityavAsI paraMparAnA pramukha AcArya droNasUri dvArA paNa saMzodhita karAvI. enAthI guNagrAhakatA ane pArasparika sahayoganI prabaLa preraNA paNa maLe che. abhayadevasUrinA svargArohaNanAM lagabhaga vIsa varSa sudhI caityavAsI paraMparAnuM pUrA gurjara pradezamAM zaktizALI saMgaThana rahyuM. pUrNimAgacchanA saMsthApaka AcArya caMdraprabhasUrie vi. saM. 1159mAM eka vyApaka kriyoddhAra karyo, tyAM sudhI pATaNano saMpUrNa jainasaMgha caityavAsI paraMparAnA prabhutvamAM rahyo hato. A rIte potAnA pratipakSInI sazakta sthitine jotAM AcArya abhayadevasUrie suvihita paraMparAnA hitane dhyAnamAM rAkhI caityavAsI paraMparAnI sAthe sauhArdapUrNa saMbaMdho rAkhI paraspara sahayogAtmaka AdAna-pradAnanI nIti rAkhI, e tatkAlIna paristhitio saMdarbhe AvakArya gaNAya. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 47 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya droNamUri vIra nirvANanI soLa-sattaramI sadI (vikramanI agiyAramIbAramI ane I.sa.nI agiyAramI sadInA jainAcAryomAM caityavAsI paraMparAnA AcArya droNasUri(droNAcArya)nuM jIvanavRtta tatkAlIna jaina itihAsanI dRSTie mahattvapUrNa che. droNAcArya navAMgI vRttikAra abhayadevasUrinA samakAlIna ane abhayadevasUri karatAM saMbhavataH vayovRddha hatA. tema chatAM droNAcArya sadAya abhayadevasUrine vizeSa sanmAna ApatA hatA. variSThane je rIte Adara apAya te rIte teo abhayadevasUri pratye Adara vyakta karatA hatA. emanA jIvananI A vizeSatA hatI ke teo guNajJa ane guNAnurAgI hatA, tenuM pramANa abhayadevasUri pratyenA vyavahAramAM maLI Ave che. vi. saM. 1080 sudhI caityavAsI paraMparAno saMgha ati vizALa ane zaktizALI hato. emAM coryAzIgaccha ane coryAzI AcArya hatA. e sarvamAM sUrAcArya sarvoparI AcArya manAtA hatA. coryAzI gacchomAMthI pratyeka gacchanI vyavasthAnuM saMcAlana e gacchanA AcArya karatA hatA. e coryAzI AcAryomAMthI saMgha jene pradhAnAcAryapade adhiSThita kare tenI AjJAnuM bAkI sarva AcArya zirodhArya gaNI pAlana karatA hatA. jinazAsananA pracAra-prasAra mATe pratyeka gacchanI gatividhine samIcIna svarUpe saMcAlita karavAMnuM uttaradAyitva pratyeka gacchanA AcAryanuM rahetuM hatuM. badhA saMghone eka sUtramAM bAMdhIne dareka gaccha mATe eka ja prakAranI nIti nirdhArita karI dareka AcAryo pAse e nItinuM paripAlana kAma pradhAnAcAryane adhIna hatuM. koI paNa gacchanI kAryapraNAlImAM guNadoSa jaNAya to tenuM nivAraNa karavuM ke guNavRddhi hetu saMbaMdhita AcAryane yogya nirdeza ApavAnuM kArya pradhAnAcAryanA adhikAromAM ja samAviSTa hatuM. caityavAsI paraMparAnI be moTI vizeSatAo khAsa prakAzamAM Ave che. - prathama to e ke caityavAsI paraMparAnI tenA gacchonI pATaNathI sudUrastha pradeza sUryapuramAM zAkhA ane AzIdurga upakhaMDamAM upazAkhAnI jema dezanA vibhinna bhAgomAM zAkhAo ane upazAkhAonI jALa phelAyelI hatI. bIjI vizeSatA e GFGGFG jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 48 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke pratyeka pradezanA pratyeka khaMDanI zAkhAmAM ane upakhaMDonI upazAkhAomAM sthAnIya ane aDoza-paDozanAM kSetromAM samucita zikSaNa ApavAnI vyavasthA hatI. caityavAsI paraMparAnA pradhAnAcArya AgamomAM paNa jJAtA hatA. teo potAnA adhInastha athavA AjJAnuvartI dareka AcAryone AgamonuM adhyayana paNa karAvatA hatA. A ullekhathI jaNAya che ke caityavAsI paraMparAmAM zAstrajJAna pratye abhiruci ane jAgarukatA hatI. anumAna thaI zake ke dezanA vibhinna bhAgomAM AvelA dareka maThomAM zramaNa-zramaNIvargane zAstronuM adhyayana karAvavAnI vyavasthA paNa haze. tyAM samucita zikSaNanA mAdhyamathI vidvAna ane sevAbhAvI saddagRhastha paNa taiyAra thatA haze. e to spaSTa che ke vikramanI bAramI sadImAM caityavAsI paraMparA mAtra gurjara pradezanI ja nahi, paNa dezanA vibhinna bhAgonI bahujana saMmata eka moTI zaktizALI paraMparA hatI. A paraMparAmAM coryAzI gaccha hatA ane e dareka gacchanA pRthaka pRthaka coryAzI AcArya hatA; tema chatAM dareka gaccha ekasUtramAM baMdhAyelA hatA. droNAcArya e sarvamAM pradhAnAcArya hatA. emano Adeza dareka gacchanA AcAryathI laI sAmAnya sadasya sudhI anivAryarUpe zirodhArya gaNAto. A rIte, droNAcArya vikramanI agiyAramI-bAramI sadInA caityavAsI paraMparAnA eka sarvazaktisaMpanna mahAna AcArya hatA. kharataragaccha bRhad gurnAvalI'mAM emanI bAbate je paricaya prApta thAya che te mujaba teo caityavAsI paraMparAnA pramukha AcArya ane AgamajJAtA hatA. teo potAnA AjJAnuvartI AcAryonA vizALa samUhane AgamonI vAcanA paNa ApatA hatA. e vakhate AcArya abhayadevasUrie pATaNanagarInI karaDihaTTI vasatimAM vRttionA nirmANakAryano prAraMbha karyo, e vakhate temane jANa thaI ke droNAcArya potAnA AjJAnuvartI AcAryone AgamonI vAcanA pradAna karI rahyA che; to teo paNa emanI pAse AgamonI vAcanA sAMbhaLavA javA lAgyA. droNAcAryae emane sanmAnapUrvaka potAnI najIka besADyA. jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) 99696969696969696969694 49] Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhayadevasUrie vAcana sAMbhaLatI vakhate jyAre ema joyuM ke droNAcArya je padamAM saMdeha thAya tevA padanI vyAkhyA karyA vagara AgaLa vadhe che, to bIjA divase potAnI sAthe e aMgazAstranI vRttinA e saMdehAspada aMzone droNAcArya pAse laI gayA ane vinamrabhAve kahyuM : "aMgasUtro para vyAkhyAna pUrve Apa A vAMcI jAva. AmAM e sUtro vize vivaraNa che, jenAthI Apane vyAkhyAnamAM sahAyatA maLaze." aMgavRttinA e patrone tyAM upasthita caityavAsI AcAyoe paNa joyA - vAMcyA. sarva AcArya Azcarya sAthe abhibhUta thayA. droNAcAryae paNa Adara vyakta karyo. AgamanA gUDhArthane ATalI saraLa, subodhagamya bhASAmAM varNita joIne droNAcAryanA Azcaryano pAra na rahyo. teo abhayadevasUrithI khUba prabhAvita thayA. emaNe abhayadevasUrine abhyatyAnapUrvaka sanmAna ApyuM ane abhayadevasUrine jaNAvyuM : "Apa jeTalI paNa vRttionuM nirmANa karazo, e sarva vRttionuM huM saMzodhana karIza." kharataragaccha bRhad gurnAvalI'nA upara varNita ullekhanA aMtima aMzanI puSTi svayaM abhayadevasUrie sthAnAMga vRtti, jJAtadharmakathAga vRtti ane aupapAtika sUtra vRttinI prazastiomAM karI che. emaNe spaSTa zabdomAM lakhyuM che ke - "nivRttikuLanA pramukha AcArya droNasUrie mArI AvRttionuM saMzodhana karyuM.' prabhAvaka caritra'mAM droNAcAryanA saMbaMdhamAM eka ullekha dRSTigocara thAya che ke - "aNahilapura-pATaNamAM gurjarezvara bhIma nAmano rAjA hato. enA rAjagurunuM nAma droNAcArya hatuM. AcArya droNano janma kSatriyakuLamAM thayo ane te rAjA bhImanA mAmA hatA. droNAcAryae bAlyAvasthAmAM ja zramaNadharmanI dIkSA grahaNa karI lIdhI ane teo AcAryapade pratiSThita thayA. enAthI e anumAna thaI zake ke caityavAsI paraMparAnA AcArya droNa, prabhAvaka caritramAM varNita kSatriya kuLotpanna droNAcArya hoI zake che." prabhAvaka caritrakAre' sUrAcArya nAmanA eka prabhAvaka AcAryane droNAcAryanA pazcAddavartI ane emane potAnA ziSya AcArya batAvyA 50 9i6969696969999999 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. enAthI viparIta kharataragaccha bRhad gurvAvalI'mAM sUrAcAryane droNAcAryanA pUrvavartI AcArya batAvyA che. uparokta paTTAvalImAM likhita sUrAcArya ane droNAcAryanAM nAma joIne vAcakone sahaja AbhAsa thavA lAge ke droNAcArya emanAthI pUrvamAM varNita sUrAcAryanA ziSya hatA. aitihAsikakALa-gaNanA anusAra sUrAcAryano samaya athavA emanuM astitva vi. saM. 1080 sudhI nizcita thAya che. abhayadevasUri ane droNAcArya baMne samakAlIna ane eka bIjA pratye pUrNa sauhArdabhAva rAkhanAra AcArya hatA. abhayadevasUrie sthAnAMga vRtti ane jJAtAdharmakathAMga vRttinuM nirmANa vi. saM. 1120mAM karyuM. A baMne vRttionuM saMzodhana droNAcAryae karyuM. A aitihAsika tathyathI droNAcAryanI sattA vi. saM. 1120nI siddha thAya che. enAthI e niSkarSa nIkaLe che ke - vi. saM. 1080mAM sUrAcArya caityavAsI paraMparAnA pradhAnAcArya hatA ane temanA 40 varSa bAda caityavAsI paraMparAnA pradhAnAcAryapada para droNAcArya vidyamAna hatA. enAthI sahaja siddha thAya che ke sUrAcArya droNAcAryanA pUrvavartI AcArya hatA ane saMbhavataH droNAcAryanA guru paNa hatA. caityavAsI paraMparAnA pradhAnAcArya droNasUrie suvihita paraMparAnA AcArya abhayadevasUrinI sAthe sadbhAva ane Adara darzAvI potAnI paraMparAnI kharaDAtI pratiSThAne punaH pratiSThita karI. potAnI paraMparAno gaDha tUTato bacAvyo ane surdaDha karavAmAM mahattvanuM yogadAna ApyuM. droNAcAryanI A dUradarzitAnuM caityavAsI paraMparA mATe sukhada pariNAma e AvyuM ke je caityavAsI paraMparA vikramanI agiyAramI zatAbdI samApta thavAnI sAthe ja Arya dharatI parathI samApta thanAra hatI, e punarjIvita thaI ane vikramathI sattaramI zatAbdInA aMtima caraNa sudhI potAnuM astitva TakAvI rAkhyuM. aMte sattaramI sadImAM caityavAsI paraMparA samApta thaI gaI, paNa droNAcAryanI sUjhabUjha ane dUradarzitAnA pariNAme caityavAsI paraMparA dvArA AviSkRta aneka prakAranI anAgamika mAnyatAo, Agama viruddha anuSThAna, bAhyADaMbara Adi amuka to potAnA mULa svarUpe ane kaMIka jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) DHOK 51 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parivartita svarUpe Aje paNa suvihita gaNAtI paraMparAomAM mukhya dhArmika kAryomAM vidyamAna che. bIjI tarapha droNAcAryanA A pagalAnuM suvihita paraMparA mATe e duSpariNAma AvyuM ke dharmanI vizuddha mULa paraMparA svarUpamAM caityavAsIo dvArA praviSTa thayelI aneka prakAranI vikRtio bhaLI gaI. droNAcAryanI dUradarzitApUrNa samanvayavAdI nItie, saMparka sahayoge vasativAsI paraMparAnI dharmakrAMtine lAMbA samaya sudhI ThaMDI karI dIdhI. ekamAtra AgamanA AdhAre sarva prakAranI vikRtione dUra karI dharmanA vizuddha svarUpanI puttupratiSThAnuM vardhamAnasurinuM svapna droNAcAryanI anokhI sUjhabUjhanA pariNAme sAkAra na thaI zakyuM. droNAcAryanI dUradarzitAe emane suvihita paraMparAmAM paNa amara karI dIdhA. jyAM sudhI abhayadevasUri dvArA nirmita navAMgI vRttio pracalita raheze tyAM sudhI abhayadevasUrinI sAthe sAthe droNAcAryanuM nAma paNa sAdhako dvArA smRtimAM raheze. abhayadevasUri pratye samanvayaparaka pArasparika sahayogano hAtha AgaLa vadhArI, emanA pratye asIma sanmAna pradarzita karI droNAcAryae abhayadevasUri dvArA racita vRttione saMzodhita karavAnI emanI pAsethI svIkRti prApta karIne vRttione zodhita paNa karI. e vAtathI evuM anumAna lagAvI zakAya ke droNAcAryae vRttionuM saMzodhana karatI vakhate potAnI caityavAsI paraMparAnI thoDI mAnyatAo paNa e vRttiomAM dAkhala karavAno prayAsa karyo hoya. abhayadevasUrino pragADha vizvAsa prApta karyA bAda emaNe e vizvAsano A rIte lAbha uThAvavAno prayAsa karyo hoya to emAM AzcaryanI vAta nathI. saMbhava che ke A svarNima avasarathI lAbha uThAvI potAnI paraMparAnI thoDI ghaNI mAnyatAone e vRttiomAM samAviSTa karavAnA lobhanuM saMvaraNa na karI zakyA hoya. A sarva tathyonA pariprekSyamAM vicAra karavAthI caityavAsI paraMparAnA pradhAnAcArya droNasUrinuM jIvanavRtta jaina itihAsamAM khUba mahattvapUrNa siddha thAya che. 52 ujaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (gajanavInuM bhArata para AkramaNa ) vi. saM. 1058 thI 1087nI vacce 29 varSanI avadhimAM mahamUda gajanavIe bhArata para 17 vakhata AkramaNa karI bhAratanA aneka bhAgomAM janajIvana astavyasta karI nAkhyuM ane bhayagrasta vAtAvaraNa UbhuM karyuM. e vakhate bhagavAna mahAvIranA pacAsamA paTTadhara vijayaRSinA AcAryakALa(vI. ni. saM. 1524-1589)no samaya hato. potAnA prathama abhiyAnamAM ja gajanavIne ratnajaDita aNamola AbhUSaNo, sonAmahoro, hAthI Adi svarUpe apAra dhana-saMpadA prApta thaI. Ama, "sonAnI cIDiyA' bhAratanA dhanathI potAnA dezane samRddha ane mAlAmAla banAvavA mATe kula 17 vakhata bhAratanA vibhinna bhAgo para AkramaNa karyA ane bharapUra lUMTa calAvI. bhArata paranAM sazastra AkramaNothI gajanavIe mAtra ApaNA dezanI saMpattinI bephAma lUMTa calAvI, eTaluM ja nahi, bhAratanAM aneka pavitra tIrthasthaLo ane maMdirone dhvaMsa karyA, mUrtio toDI ane bhISaNa janasaMhAra karI aneka nagaro ne grAmanivAsInuM baLajabarIthI dharmaparivartana paNa karAvyuM. mahamUdanA pitA subutagInanA mRtyu bAda lAhoranA rAjA jayapAle vi. saM. 1034mAM svIkArelA gajanInA Adhipatyano InkAra karyo. jayapAle potAne svataMtra ghoSita karI, gajanavInI hakUmatane - sAliyANuM ApavAnuM baMdha karyuM. jayapAlanA A pagalAthI nArAja thaI mahamUde vi. saM. 1058mAM eka moTI senA laI lAhora tarapha prayANa karyuM. lAhoranA rAjA jayapAle paNa eka zakitazALI senA taiyAra karI. jayapAlanI senAmAM 300 hAthIo paNa sAmela hatA. temaNe pezAvaranI pAse mahamUda gajanInI senAno mArga rokyo. baMne senA vacce bhayaMkara yuddha thayuM. ghora saMgrAma bAda mahamUde rAjA jayapAlane tenA bhAI, putra Adi 15 AtmIyajano sAthe keda karI lIdho. mahamUda gajanavIne A lUMTamAM vipula mAtrAmAM saMpatti maLI. jemAM 16 ratnajaDita bahumUlya hAra paNa hatA. ratnapArakhu jhaverIoe eka hAranuM mUlya 1,80,000 suvarNa dInAra barAbara jaNAvyuM. lUMTamAM prApta karelI A saMpatti sivAya mahamUde keda karelA jayapAlane traNa mahinAnA kArAvAsa pachI mukta karavA mATe paNa yathecchA dhana prApta karyuM. jaina dharmano molika itihAsa : (bhAga-4) 96969696969696969696969 53 | Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahamUdanI jelamAMthI mukta thayelA rAjA jayapAle potAnA putrane rAjya soMpI dIdhuM. e vakhatanA kSatriya rAjAomAM pracalita pAraMparika rItinItinuM anusaraNa karatAM, be vakhata yuddhamAM parAjita thavAnA kAraNe agnipraveza karI potAnA jIvanano aMta lAvyA. A ghaTanAnA amuka varSa pachI mulatAnanA abula phataha dAuda nAmanA zAsake potAne svataMtra ghoSita karI mahamUdane sAliyANuM ApavAnuM baMdha karI dIdhuM. mahamUda je vakhate dAuda para AkramaNa karavA Avyo e vakhate AnaMdapAle mahamUdathI pratizodha levA mATe dAudanI sahAyatA karI. enAthI krodhita thaIne mahamUde vi. saM. 1066mAM AnaMdapAlanI viruddha sainika abhiyAna calAvyuM. tyAM sudhImAM bhAratanA aneka rAjAonA manamAM mugalonA AkramaNathI evI bhAvanA jAgRta thaI gaI hatI ke musalamAnonA rAjyane yena kena prakAre bhAratamAMthI ukhADI pheMkavA mATe eka thaIne yuddha karavuM joIe. AnaMdapAle bhAratanA vibhinna rAjAone dUta mokalI mahamUdanA sainika abhiyAnane viphaLa karavA ane tenI sainikazaktine naSTa karavAnA hetuthI sainika sahAya mAMgI. muslima AtatAyIne sadAyane mATe bhAratathI khadeDavA mATe bhAratIya mAnasamAM eka lahera jAgI. bhAratanA vibhinna bhAgomAMthI mahilAoe paNa potAnAM ghareNAM vecI dhanarAzi ekatra karI ane mahamUdanAM sainika-abhiyAna viruddha yuddha mATe te dhanarAzi AnaMdapAlane madada tarIke mokalI. ujjaina, gvAliyara, kAliMjara, kanoja, dilhI ane ajameranA zAsaka paNa potapotAnI senAo sAthe AnaMdapAlanI sahAyatA arthe mahamUda sAthe yuddha karavA tatparatApUrvaka upasthita thayA. bhAratIya senAoe lagabhaga 40 divasa sudhI pezAvaranI pAse chAvaNI rAkhI. lAMbI pratIkSA pachI mahamUdanI senA bhAratIya senAnI sAme AvI. mahamUde potAnA dhanurdhArIone bANavarSA dvArA bhAratIya senAmAM bhAgadoDa macAvavA Adeza Apyo. 30,000 gakSara yoddhAoe pUrI bahAdurIthI niraMtara AgaLa vadhatAM rahI mahamUdanA dhanurdhArIone parAsta karI pAchaLa dhakelatA rahyA. mahamUdanI senAnA madhyabhAga sudhI jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 54 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahoMcI temaNe zatruono saMhAra karyo. e bhISaNa saMgrAmamAM zauryazALI gakhara yoddhAoe thoDA ja samayamAM mahamUdanI senAnA 5000 yoddhAone motane ghATa utAryA. vijaya bhAratIya senAnA hAthaveMtamAM hato ke acAnaka saLagatuM tIra AnaMdapAlanA hAthInA kapALamAM vAgyuM ane UMDe sudhI ghUsI gayuM. AnaMdapAlano hAthI ne thAyukta tIranI dAhaka jvALAothI trasta thaI karNabhedaka rIte ciMghADato raNamedAnathI bhAgyo. enAthI bhAratIya senAoe samajI lIdhuM ke rAjA AnaMdapAla raNamedAnamAM pITha batAvIne bhAgyA che. A gerasamajanA kAraNe yuddhamAM magna anya cha rAjAonI senAo paNa raNabhUmithI palAyana karavA lAgI. ane A rIte thoDI kSaNomAM je vijaya prApta thavAno hato tyAM bharapUra zakti hovA chatAM parAjaya thayo. mahamUdane atula dhana-saMpattinI sAthe ja pracura mAtrAmAM hAthI Adi anya sainya-sAmagrI hAtha lAgI. vikrama saMvata 1075mAM mahamUda gajanavIe kanoja para AkramaNa karI tyAMnA rAjA rAjyapAlane potAne adhIna karyA. tyAMthI paNa pracura mAtrAmAM dhana-saMpatti prApta thaI. tyAra bAda eNe yamunAtaTa para vaselA mahAvana para AkramaNa karyuM. tyAMnA rAjA phUlacaMdrae zatru sAthe yuddha karavA mATe prayANa to karyuM, paraMtu zatrusainyanI zakti samakSa potAnI sainyazaktine aparyApta samajI parAjayanA kalaMkathI bacavA mATe potAnA parivArane mArIne zatruthI yuddha karatAM pUrva ja AtmaghAta karI lIdho. mahAvananI lUMTamAM mahamUdane 80 hAthI ane vipula dhanarAzi maLI. mahAvanane lUMTyA bAda mahamUde mathurA para AkramaNa karyuM. nAmamAtranI eka nAnakaDI laDAImAM ja haradatta rAjAne harAvIne mahamUde mathurA para sahaja rIte adhikAra prApta karI lIdho. mahamUde sonA-cAMdInI mUrtione paNa toDI pADI. e mUrtiomAM jaDelAM aNamola lAla hIrA-pannA Adi ratnone mahamUde potAnA tAbAmAM lIdhA. mathurAnA dareka maMdiranI mUrtione gaLAvI sonA-cAMdInI zilAo hastagata karI. A rIte lUMTamAM prApta thayelI apAra dhanasaMpadAne sAthe laI te gajanI tarapha pAcho pharyo ane mArgamAM jeTalAM paNa maMdira maLyAM tenI mUrtione toDI. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 96969696969696969696969 papa | Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahamUda gajanavIe vi. saM. 108ramAM somanAtha maMdiranI apAra saMpattine lUMTavA ane tyAMnI e samayanI sarvAdhika camatkArika manAtI somanAtha mUrtine toDavAnA lakSyathI somanAtha para AkramaNa karyuM, somanAtha para teNe mulatAna ane enAthI AgaLanA janazUnya registhAnanA mArgathI AkramaNa karyuM. registAnI mArgamAM anna-jaLanAM darzana paNa durlabha hatAM, tethI eNe 30000 UMTa para vipula mAtrAmAM anna-jaLano saMgraha karI somanAtha tarapha prayANa karyuM. e poSa mAsanA zukla pakSamAM guruvAranA divase somanAtha pahoMcyA. vizALa gurjara rAjyanA mahArAjA bhImadeva prathama (viM.saM. 1079-1129) somanAthanA maMdiranI rakSA mATe potAnI sAthe somanAtha pahoMcyA. bIjA divase zukravAre mahamUde samudra taTe AvelA sudaDha killA para AkramaNa karyuM. bhayaMkara laDAI thaI. A yuddhamAM somanAthanI rakSA arthe ekatrita yoddhAoe mahamUdanI senA para zastrAstrothI bhISaNa prahAra karyo. potAnI atyadhika sainika kSati thatI joIne mahamUdanA sainika sIDIo lagAvI killA para caDI gayA. somanAthanI rakSArthe AvelA aNahilavADanA mahArAjA bhImadeve 3000 musalamAna sainikone motane ghATa utAryA. rAtri thaI javAnA kAraNe e divasanI laDAI baMdha thaI ane bIjA divase sUryodaya sAthe ja yuddhano bhISaNa yuddhano prAraMbha thayo. A yuddhamAM bhISaNa narasaMhAra thayo. aMte mahamUde somanAtha maMdiramAM praveza karyo. maMdiramAM sIsAthI maDhelAM sAgavAnanA pa6 staMbha hatA. somanAthanI mUrti nakkara paththaranI hatI, je pAMca hAtha UMcI ane be hAtha jamInamAM jaDAyelI hatI. enI paridhi 3 hAthanI hatI. A mUrti eka aMdhArA oraDAmAM hatI, jemAM ratnajaDita dIpakono prakAza phelAto. mUrtinI najIka 200 maNa vajananI sonAnI sAMkaLa hatI, jemAM ghaMTa laTakatA hatA. jene dareka praharanA aMte sonAnI sAMkaLathI halAvIne vagADavAmAM AvatA hatA. mUrtinI pAse ja bhaMDAra hato, jemAM sonA-cAMdInI ghaNI badhI mUrtio ane bahumUlya ratnothI jaDita vastro hatAM. mahamUde mUrtine toDI. eno eka hisso eNe tyAM ja baLAvI dIdho ane bIjo bhAga e lUMTamAM somanAthanA maMdirathI prApta thayelAM sonA-cAMdI, ratnarAzi Adi bahumUlya vastuonI pada 969696969696969696962| jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthe gajanI laI gayo ane somanAthanI mUrtinA TukaDAnI gajanInI jAmA masjidanA daravAjAnI eka sIDI banAvI. somanAtha para mahamUda gajanavI dvArA thayelA A bhISaNatama janasaMhArakArI AkramaNamAM badhA maLIne 50 hajArathI paNa vadhAre bhAratavAsIoe potAnA prANanI Ahuti ApavI paDI ane 20 lAkha dinAra karatAM paNa adhika mUlyano mAla mahamUda gajanIne maLyo je potAnI sAthe laI gayo. sAdhAraNa vyakti paNa ema vicAre che ke - "je bhArata AdhyAtmika, sAMskRtika, zaikSaNika, rAjanaitika ane vizvakalyANakAriNI rItanItio ane gatividhiomAM sahastrAbdhIo sudhI vizvanA nAyakapade rahelo deza, vikramanI dasamI-agiyAramI zatAbdIno prAdurbhAva thatAM ja A prakAranI viparIta ane dayanIya dazAmAM zA kAraNe AvI paDyo?' - bhAratIya itihAsanA atItamAM ghaTita AtyaMtika aitihAsika mahattvanI ghaTanAonA pariprekSyamAM taTastha daSTie gahana ciMtana bAda bhArata ane bhAratIyone A prakAranI asamaMjasapUrNa dayanIya durdazAmAM pahoMcADanAra nimnalikhita ekamAtra kAraNa niSkarSa rUpe amArI najara samakSa Ave che. alaberUnI, Ara. sI. majUmadAra Adi anekAneka labdhapratiSThita itihAsavido dvArA prastuta thayelI vigatone aMte sArarUpa kAraNa samajIe to - sahanAvavatuM, saha nau bhunakta, sahano vIrya karavAvahai, tejasvi nAvadhItamastu, mA vidviSAvahai." ' arthAtu ApaNe sAthe maLIne uThIe, besIe, samAnarUpe bhogapabhoga karIe, sAthe maLI niSThApUrvaka parizrama karIe, ApaNuM sarvAgINa adhyayana tejasvitApUrNa arthAt utkRSTa karavAnuM hoya ane ApaNe paraspara ekabIjAthI kadI dveSa na karIe. narazArdUla samAna sanmAnapUrNa jIvana jIvavAnI Avazyaka maMtra tarIke uparanI vAtanuM ApaNane bhAratIyone jANe vismaraNa thayuM. pragatipatha para agresara karanArA mULamaMtrane bhUlI javAnA kAraNe bhAratIyoe vakhatovakhata aneka jhaTakA sahana karyA ane adha:patana tarapha unmukha thayA. jyAre jaina dharmano molika itihAsaH (bhAga-4) 36369696969696969696963 pa0 ] Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAre A mULamaMtranI smRti thaI ane e pramANe jIvavAno prAraMbha karyo tyAre punaH pragati tarapha vaLyA. A prakAranI unnatiavanatinI prakriyAnA doramAM vikramanI dasamI zatAbdInA AvirbhAvanI AsapAsa pragatinA A mULamaMtrane bhAratIyo potAnI kathanI-karaNImAM sadaMtara bhUlI gayA. dezavyApI janamAnasamAM vyApta varNavidveSa, ucca varNa, ucca jAti, ucca kuLanA daMbha, dhArmika asahiSNutA, haThAgraho, mithyA matAgraho ane jana-jananA manamAM potapotAnI zreSThatAnA ahaMkAre ughADechoga jANe tAMDava nRtya karyuM. jenuM sarvanAzI duSpariNAma e AvyuM ke bhAratanA koI paNa pradeza, nagara athavA gAmanuM vAtAvaraNa pArasparika kalaha-klezathI achUtuM rahyuM nahi ane sAmUhika sadbhAva, sAmUhika prayAsanA darzana bhAratamAM durlabha thaI gayA. A rItanI kalahapUrNa- viSajanya sArvajanika sthitinA pariNAme mahAna Aryana dharatInA abhyadaya-utthAnanuM dvAra eka rIte avarodhAyuM ane adhapatananA daravAjA khUlI gayA. A mahAmaMtranA vismaraNanA pariNAma svarUpe AtatAyIo dvArA bhAratIyono aneka vakhata bhISaNa saMhAra thayo. bhAratanI atulaaparimeya dhana-saMpattine lUMTavAmAM AvI. bhAratIyone baLapUrvaka dharmaparivartana mATe pharaja pADavAmAM AvI. sAthosAtha Arthika, rAjanaitika, sAMskRtika ane manovaijJAnika Adi dareka dRSTie bhAratavAsIone kyAreya pUrI na zakAya evI kSati pahoMcADavAmAM AvI. vikramanI AThamI sadInA prAraMbhathI laI aneka zatAbdIo sudhI cAlatA rahelAM videzI AtatAyIonAM AkramaNothI bhAratanA zAsakavarganI, kuberabhaMDArI evA vepArIvarganI, ane sAmAnya bhAratIya nAgarikonI pratyeka varganI dhana ane manobaLanI je asAdhAraNa kSati thaI enI smRti mAtrathI pratyeka bhAratIyanuM hRdaya kamakamI UThe che. bhArata para 17 AkramaNa daramiyAna karelI lUMTathI potAnA dezane mAlAmAla ane gajanInI hakUmatane eka zakitazALI hakUmatamAM parivartita karyA pachI vi. saM. 1087(vI. ni. saM. 1557)mAM [ 58 3632633623696969696) jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahamUda gajanInuM mRtyu thayuM. enA mRtyu pachI enA putro apAra dolata ane sattA mATe paraspara laDavA lAgyA. mahamUdanA nAnA dIkarA masUde potAnA moTA bhAI sulatAna ahamadane gajanInI gAdIethI haTAvI tene AMdhaLo banAvIne khuda gajanI rAjyano svAmI thaI gayo. thoDA samaya bAda gajanInI senAe masUdane padaAta karI enA dvArA AMdhaLA karavAmAM AvelA enA moTA bhAI muhammadane punaH gajanIno sulatAna banAvI dIdho. thoDA samaya bAda muhammadanA putra ahamade vI. ni. saM. 1569mAM masUdane motane ghATa utAryo. e ja varSe masUdanA putra maudUde muhammadane mArI gajanI para adhikAra jamAvyo. A rIte gajanavInA uttarAdhikArI putra-pautra Adi paraspara laDI-kapAI mUA. enA dvArA sthApita ane bhAratathI lUMTamAM prApta karela apAra dolatanA baLa para jamAvela gajanInI saltana para antatogatvA vi. saM. 1209 (vi. ni. saM. 1679)nI AsapAsa saiphuddIna ghorInA bhAI allAuddIna husena ghorIe adhikAra jamAvyo ane gajanInA tuka rAjyano aMta ANyo. - uparokta vidhinI vacce mahamUda gajanavInI mRtyunA lagabhaga 14 varSa pachI vI. ni. saM. 1571mAM dilhInA hindu rAjAe hAMsI, thANezvara, siMdha ane nagarakoTa para adhikAra karI tyAMthI musalamAnone bhagADyA. tyAM maMdiromAM mUrtionI pratiSThA-pUjA ane maMdironA navanirmANa AdinA kAryano punaH prAraMbha thayo. A samayagALA bAda paMjAbanA nAnA-moTA rAjAoe maLIne lAhora para paNa AkramaNa karyuM. paraMtu sAta mAsanA kaThora saMgharSa pachI paMjAbanA hindu rAjAono yuddhamAM parAjaya thayo ane A rIte lAhoranuM rAjya gajanavInA sulatAnonA hAthamAM ja rahyuM. A rIte vIra nirvANanI soLamI zatAbdIno adhikAMza samaya bhAratIya itihAsanI dRSTie khUba durbhAgyapUrNa ane bhAratavAsIo mATe trAsadAyaka rahyo. jaina dharmano molika itihAsaH (bhAga-4) 363 363030263632633 59] Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (dakSiNamAM jaina dharma para punaH saMkaTa) prastuta graMthamALAnA tRtIya bhAgamAM prAmANika zilAlekho ane aitihAsika ghaTanAonA AdhAre e darzAvI devAmAM AvyuM che ke gaMga, kadaMba, rASTrakUTa ane hosala rAjavaMzonA zAsanakALamAM dakSiNamAM jaina dharma ane samAjanI ullekhanIya abhivRddhi thaI. emanA rAjyakALamAM jaina dharmanI gaNanA dakSiNa bhAratanA dharmomAM eka mukhya dharma tarIke thavA lAgI hatI. IsunI bIjI zatAbdIthI sAtamI zatAbdI sudhI dakSiNamAM jaina dharma bahujana-saMmata, sarvAdhika varcasvazALI ane zaktisaMpanna dharma manAto rahyo. vI. ni. saM. 1501 (I. sa. 974)mAM rASTrakUTavaMzIya rAjA Indra cothAnA saMlekhanApUrvaka dehAvasAna bAda pazcimI cAlukyono zAsanakALa Avyo. pazcimI cAlukyonA zAsanakALamAM jaina dharmanI pragati eka rIte avarodhAI hatI. pazcimI cAlukyonA zAsanakALamAM rAjayAzraya na maLavAthI jaina dharma dhIme-dhIme gauNa thato gayo. jaina vasatiomAMthI jainonAM ArAdhyadevonI mUrtio ukhADIne pheMkI devAmAM AvI. jaina pratimAonA sthAne paurANika zaiva athavA vaiSNava mUrtio pratiSThApita karavAmAM AvI. paNa AvI sthiti bahu lAMbo vakhata cAlI nahi. I.sa. 11 26mAM kalacurI rAjA vijjale cAlukya rAjAnA siMhAsana para adhikAra meLavI potAne sArvabhoma mahArAjA ghoSita karyo. vijjalanA prAraMbhika zAsanakALamAM jaina dharmanI punaH pragati thavA lAgI. vijjala pote jaina hatA ane potAne cakravartI ghoSita karela. e vakhate jainasaMghe potAnI gumAvelI zakita punaH ajita karI ane prabhAvazALI dharmasaMgha tarIke prabhAva vistAryo. paraMtu jaina dharmanuM A varcasva paNa bujhAtA dIpakanA jhagamagATa jevuM ja hatuM. mahArAjA vijjalano basavA nAmano eka maMtrI gupta svarUpe liMgAyata dharmano pracAra karavA lAgyo. A pracAra mATe te kalyANInA rAjakoSano potAnI IcchA anusAra vyaya karavA lAgyo. jyAre vijjalane A jANa thaI ke eno rAjadrohI maMtrI banavA rAjakoSamAMthI vizALa 60 263963625 dada}dadadada | jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhanarAzi liMgAyata dharmanA prasAra-pracAramAM vyaya karI rahyo che tyAre teNe rAjakoSanI dekhabhALanuM kAma potAnA hAthamAM laI lIdhuM. Akhare maMtrI basavAe mahArAjA vijjalane dagAthI jhera ApIne mArI nAkhyA. vijjalanA kumAroe basavAne mAravA tenA ghara para AkramaNa karyuM, paNa aparAdhI basavA tyAMthI pahelAM ja bhAgI nIkaLyo hato. rAjakumAroe senAnI sAthe basavAno pIcho karyo. dhAravADanI pAse jyAre basavAe A joyuM ke rAjakumAra potAnI senA sAthe pIcho karI rahyA che tyAre bacavAno koI upAya na jaNAtA teNe eka kUvAmAM chalAMga lagAvI dIdhI. basavAnA prANano aMta Avyo, paraMtu tenI gaNanA dharma para prANa nyochAvara vIra nara rUpe thavA lAgI. liMgAyatoe cotarapha jaina dharmAvalIono sAmUhika saMhAra karavAnuM zarU karI dIdhuM. liMgAyata sAdhuo dvArA racita krAMti gItono janajananAM mAnasa para evo prabhAva paDyo ke vizALa kalacurI rAjyanI sImAomAM jaino para aneka prakAranAM bhISaNa atyAcAra thavA lAgyA. zatAbdIothI jaina dharmanI anuyAyI varNijaka jAtinuM liMgAyatoe baLapUrvaka sAmUhika dharmaparivartana karAvI AkhI jAtine liMgAyata dharmanI anuyAyI jAti banAvI dIdhI. Ama thavAnA kAraNe eka tarapha jaina dharma para anuyAyIonI saMkhyA ochI thavAno bhayaMkara AghAta pahoMcyo ane bIjI tarapha dhanADhaca jaino taraphathI jaina dharmanA pracAraprasAra mATe prApta thanArI vipula dhanarAzi paNa AvatI baMdha thaI javAnA kAraNe jaina dharmanA prasAra-pracAra para khUba pratikULa prabhAva paDyo. liMgAyatonA manobaLane vadhAranAra ane jainonA manobaLane kuMThita karanArI aneka kathAo liMgAyata saMpradAyanA karNadhAro dvArA karNATaka ane AMdhrapradezamAM prasArita karavAmAM AvI. evA viparIta ane viSAkta vAtAvaraNamAM e vakhate AMdhrapradezamAM jainonuM astitva nahivat thaI gayuM. A badhI vikaTa paristhitio chatAM paNa jaina dharma karNATakapradezamAM pUrNataH naSTa na thayo. potAnA varcasvanA A hAsonmukha saMkrAMtikALamAM jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 61 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa sArI saMkhyAmAM karNATaka pradezamAM jaina vidyamAna rahyA. maisUranA uttaravartI rAjavaMza dvArA jaina dharmAvalaMbIone vakhatovakhata sahAyatA prApta thatI rahI. videzI zAsako dvArA paNa jaino sAthe yatkiMcituM udAratApUrNa vyavahAra rahyo. udAharaNa tarIke joIe to haidara nAIke jaina maMdirone grAmadAna paNa ApyuM. I. sa. 1326nI AsapAsa muslima AkrAMtAoe hola rAjyane ukhADI pheMkyuM. musalamAnonA AkramaNathI je arAjakatA utpanna thaI enA pariNAma svarUpe vijayanagaramAM eka zaktizALI hindu rAjyano abhyadaya thayo. vijayanagaranA cAlukyavaMzI rAjA moTebhAge vaiSNavadharmI hatA ane maMtrI paNa moTebhAge brAhmaNo ja hatA. A kAraNe jainadharmIone potAnI zaktinA saMcayano koI avasara maLyo nahi, paraMtu vijayanagaranA zAsakoe vaiSNava dharmAvalaMbIo dvArA jainadharmAvalaMbIo viruddha karavAmAM AvelAM abhiyAnothI jainonuM rakSaNa avazya karyuM. vijayanagaranA koI paNa rAjAe koI jenane kadI satAvyA nahi. kharekhara to vijayanagaranA rAjAoe jenone saMkaTanI ghaNI kSaNomAM badhI rIte saMrakSaNa ApyuM. udAharaNa svarUpa I. sa. 1353 thI 1377 sudhInA vijayanagara rAjya para cAlukyarAja burAyanuM zAsana hatuM. teNe potAnA zAsanakALamAM jaino ane vaiSNavonI vacce eka aitihAsika saMdhi karAvI kharAba samayamAM jaina dharmanI sahAyatA karI. A saMdhi saMsAramAM anyatra durlabha ane anukaraNIya Adarza che. DaoN. pI. bI. desAIe bukkarAyanA A anuzAsana saMbaMdhamAM aitihAsika kRti e hisTrI oNpha karNATakamAM je lakhyuM che eno anuvAda ahIM ApavAmAM Avyo che. F | dara 9696969696969696969696) jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (jenone bukkarAya dvArA maLeluM saMrakSaNa) vijayanagaranA mahArAjA bukkarAyanA zAsanakALanI eka mahattvapUrNa ghaTanAthI bukkarAyanI sAmAjika ane dhArmika nyAya saMbaMdhI atyaMta udAratApUrNa vRtti prakAzamAM Ave che. A ghaTanA che jena-rAmAnuja saMgharSanI samasyAnuM samAdhAna karAvanAra bukkarAyanuM anuzAsana. bukkarAyanA zAsanakALamAM jaino ane rAmAnujAcAryanA anuyAyI vaiSNavonI vacce potAnA adhikAro, suvidhAo ane dhArmika anuSThAnonA prazno saMdarbhe khUba saMgharSa utpanna thayo. alpasaMkhyaka thaI cUkelA jaina dharmAvalaMbIonI e vakhate bahusaMkhyaka vaiSNavo dvArA satAmaNI thavA lAgI, A bAbate pIDita jainoe vijayanagaranA mahArAjA bukkarAya samakSa nyAyanI yAcanA karI ane potAno pakSa rajU karyo. mahArAjA bukkarAye baMne dharmanA agraNIone potAnI nyAyasabhAmAM bolAvyA. bukkarAyanA nyAyane sAMbhaLavA dareka prajAnA dareka varganA pratinidhio paNa vizALa saMkhyAmAM bukkarAyanI sabhAmAM upasthita thayA. baMne pakSone dhyAnapUrvaka sAMbhaLyA pachI mahArAjA bukkarAye potAno nirNaya saMbhaLAvyo. jemAM mahattvanI vAta e hatI ke bahusaMkhyaka saMpradAyanA lokonuM sauthI moTuM ane prAthamika kartavya e sthApita karyuM ke - temaNe alpasaMkhyaka varganA lokonAM adhikArI, hito ane temanI suvidhAonuM rakSaNa karavuM. bIjA zabdomAM kahIe to alpasaMkhyakonA adhikAronI surakSA karanArI A eka rAjakIya ghoSaNA hatI. saMsAranA itihAsamAM A prakAranA udAharaNa anyatra alabhya che, jemAM vibhinna dharmAvalaMbIonA saMgharSa-kalahane zAMta karanAra ane samanyAyI vyavasthAno nirNaya ApavAmAM Avyo hoya. sArvabhauma sattAsaMpanna mahArAjA bukkarAya dvArA apAyela A nirNaya emanI mahAna udAratA ane buddhikauzalanuM eka Adarza ane anukaraNIya udAharaNa che. mahArAjA bukkarAyano e aitihAsika nirNaya khUba prabhAvaka siddha thayo. enAthI vijayanagara sAmrAjyanI vizALa sImAomAM rahetAM prajAjanomAM vibhinna jAtio, vargo ne dharmAvalaMbIomAM paraspara dhArmika jina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 0969696969696969696969 63] Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahiSNutA, pArasparika sauhArdapUrNa prItino punaH prAdurbhAva prAbalya sAthe thayo. bukkarAyanA e Adarza mAnavIya dRSTikoNano emanI bhAvi peDhInA uttarAdhikArIo para paNa dUragAmI prabhAva paDyo. bukkarAyanA pavitra mAnavIya abhigamane sadAya dhyAnamAM rAkhIne emanI uttarAdhikArIoe saMkucita manovRttino parityAga karI vizALa sahRdayatA ane udAratA pragaTa karatAM prajAnA dareka vargane samAna nyAya Apyo. mahArAjA bukkarAyanuM zAsana I. sa. 1353 thI 1377 sudhInuM aitihAsika pramANothI itihAsavido dvArA mAnya thayuM che. jaina-vaiSNava saMgharSanI A ghaTanA I. sa. 1368(zaka saM. 1290)mAM bukkarAyanA zAsananA paMdaramA varSanI ghaTanA che. jaino ane vaiSNavonA pratinidhione potAno nirNaya saMbhaLAvatA bukkarAye jaina pratinidhionAM hAtha vaiSNava pratinidhionAM hAthamAM soMpIne kahyuM : "AjathI Apa sarva ekabIjAnA mitra thayA. Apa baMnenuM parama kartavya haze ke ekabIjAnAM dhArmika kAryomAM koI prakAranI bAdhA na pahoMcADavI. sahu potapotAnAM dhArmika anuSThAna, dharmakArya saMpUrNa svataMtratAthI karatA raho." tyAra bAda bukkarAye vaiSNavone AjJA ApI ke - 'teo saMpUrNa vijayanagara rAjyanI sImAmAM AvelA potAnAM maMdiromAM A anuzAsanane akSarazaH aMkita karAvI tenuM sAcA manathI pUrNataH paripAlana karatA rahe.' jaino ane vaiSNavomAM sauhArdapUrNa saMdhi karAvanArA mahArAjA bukkarAyanA anuzAsanane vividha maMdiromAM zilAo ane staMbho para aMkita karavAmAM Avyo. jainonAM dharmasthAna zravaNa belagoDAnI pahADI para maMdira samakSa eka prastara khaMDa para paNa A anuzAsanane aMkita karavAmAM Avyo, je Aje paNa zravaNa belagoDAmAM vidyamAna che. agAu ApaNe jaNAvyuM tema jaino para aneka vakhata dezavyApI saMkaTa AvyAM. paheluM saMkaTa e hatuM ke IsAnI sAtamI zatAbdInA prAraMbhikakALamAM pallavarAja kAMcIpati mahendravarmana ane madurAnA pAcarAja suMdarapANDacanA zAsanakALamAM tiru jJAnasaMbaMdhara ane tiru appara dvArA zaivadharmanA uddhAranA rUpamAM jainono virodha ane saMhAranuM abhiyAna. 64 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaino para bIjuM saMkaTa AvyuM IsAnI sAtamI-AThamI zatAbdImAM prathama kumArilla bhaTTa ane tyAra bAda zaMkarAcAryanA dagvijayanA rUpe. emAM prathama saMkaTa ghAtaka hatuM. e saMkaTe TUMkAgALAmAM tAmilanADumAM zatAbdIothI sarvAdhika zaktizALI dharmanA svarUpe rahelA jainasaMghane luptaprAya karI dIdho. bIjuM je saMkaTa AvyuM e vastutaH zItayuddhanA svarUpe lAMbA samaya sudhI dezavyApI abhiyAna rahyuM. A bIjA saMkaTamAM zaMkarAcArya dvArA bhAratanA sudUravartI vibhinna dizAo ane bhAgomAM sthApita karavAmAM Avela pIThonA mAdhyamathI yojanAbaddha rIte brahmasvaita siddhAMtanuM dezavyApI pracAra-prasAranuM kArya avirata cAlatuM rahyuM. pariNAma svarUpa jainonI pracAra-prasArAtmaka pragati avarodhAvAnI sAthe-sAthe dhIme-dhIme dharmAvalaMbIonI saMkhyA paNa kSINa thavA lAgI. jaina para trIjuM saMkaTa rAmAnujAcArya dvArA I.sa. 1110nI AsapAsa prAraMbha karavAmAM Avela rAmAnuja vaiSNava saMpradAyanA utthAnaparaka abhiyAnanA rUpe AvyuM. I.sa. 1130-35nI AsapAsa liMgAyatoe ugra svarUpa dhAraNa karyuM, jenA kAraNe AveluM trIjuM saMkaTa khUba bhISaNa svarUpa lAvanAruM rahyuM. jaino viruddha zarU thayela liMgAyatonuM A abhiyAna tiru appara ane tiru jJAna saMbaMdhara dvArA tamilanADumAM zarU thayela zaiva abhiyAnanI jema jaino mATe khUba ghAtaka hatuM. liMgAyatonuM A abhiyAna I.sa.nI paMdaramI-soLamI sadImAM lAMbA samaya sudhI vividha tabakke cAlatuM rahyuM. aMtima caraNa sudhI liMgAyatonA dharmonmAde je bhISaNa svarUpe jainono saMhAra karyo tenI jhalaka zrI zailama para avasthita zrI mallikArjuna maMdiranA staMbho para aMkita liMgAyata pradhAna liMgAnA abhilekhathI pragaTa che. . . jyAM sudhI vaiSNava saMpradAyanA jaina virodhI abhiyAnano prazna che, e zrI rAmAnujAcAryanA jIvanakALa sudhI zAMtipUrNa rahyuM. e gALA daramiyAna jainono saMhAra ke baLajabarIthI dharmaparivartananI ghaTanA ghaTI nathI. rAmAnujAcAryanA hAthe lakhAyela eka tADapatrIya anuzAsanathI eTaluM spaSTapaNe siddha thAya che ke emaNe potAnA anuyAyIone jaino sAthe sauhArdapUrNa vyavahArano nirdeza Apyo ane jaina maMdirone paNa vaiSNava maMdironI samAna ja saMrakSaNa ApavAno Adeza Apyo. jaina dharmano maulika itihAsa H (bhAga-4) 636 63666666662 5 | Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi. saM. 1488 sudhI dakSiNa karNATakamAM jainonI janasaMkhyA ghaNI hatI ane janasAmAnyathI laI zAsakavarga para emano sarvAdhika prabhAva hato. vikramanI paMdaramI sadInA aMtima dazakamAM dakSiNI karNATakamAM vidyAnagaranA jaina dharmAvalaMbI sAmatarAja vIra pADyanA uttarAdhikArIoe liMgAyata saMpradAyanA anuyAyI banIne dharmonmAdathI vazIbhUta thaIne dakSiNI karNATakathI jaina dharmane naSTa karavAnA liMgAyatonA abhiyAnanuM netRtva lIdhuM. A rIte IsAnI bAramI zatAbdInA tRtIya athavA caturtha dazakamAM jaina dharmAvalaMbIo viruddha je dharmonmAdanuM tAMDava nRtya AMdhrapradeza ane karNATakamAM zarU thayuM, enuM aMtima caraNa IsAnI paMdaramI sadInA aMtamAM samApta thayuM. jainonA astitvane khatama karavA liMgAyato dvArA zarU thayeluM A hiMsAtmaka abhiyAna lagabhaga cAraso varSa sudhI cAlatuM rahyuM. aMte cAraso varSanA hiMsaka vAtAvaraNanA pariNAma svarUpe AMdhrapradezamAM jainonuM astitva pUrNataH samApta thaI gayuM. upara jaNAvyA mujabanAM aitihAsika tathyone pariprekSyamAM vicAra karatAM eka suspaSTa citra ema prakAzamAM Ave che ke IsAnI chaThThIsAtamI zatAbdIthI laIne IsAnI paMdaramI sadInA aMta sudhI dakSiNa bhAratamAM jaina dharma para eka pachI eka bhISaNa prahAra thatA rahyA. avirata navaso varSonA jaina-virodhI hiMsAtmaka tathA dhRNAtmaka abhiyAna uparAMta paNa jaina dharmanuM astitva tAmilanADu pradezanA uttarI ArakoTamAM avaziSTa rahyuM hatuM. karNATakamAM ATalAM bhISaNa hiMsAtmaka abhiyAno chatAM paNa jaina dharma karNATakanA moTAbhAganA dareka kSetramAM thoDI saMkhyAmAM paNa bacI zakyo. AnAthI ema anumAna thAya che ke dakSiNamAM jaina dharmAvalaMbI pUrvakALamAM atyadhika pracura saMkhyAmAM tathA dakSiNanA amuka pradezamAM bahusaMkhyaka svarUpe vidyamAna hatA. dakSiNamAM jaina dharma para saMkaTa viSaya para prastuta thayelAM pramANo ane aitihAsika vivaraNothI niSkarSa svarUpe traNa tathya prakAzamAM Ave che : | 66 9696969696969696339 jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) jaina dharmAvalaMbIo viruddha zarU thayelAM saMhAraparaka zaiva abhiyAnothI pUrve, dakSiNa bhAratamAM jainonI saMkhyA eka tRtyAMza athavA tenAthI paNa paryApta mAtrAmAM vadhAre hatI. jaina dharma e vakhate rAjavaMzono paramapriya rAjadharma hovAnI sAthe sAthe prajAnA moTAbhAganA vargono paNa lokapriya dharma hato. jyAM sudhI jaina dharmanuM varcasva rahyuM, rAjA-prajAnA dareka vargo dvArA janakalyANanAM agaNita kArya thatAM rahyAM. deza dareka rIte sukhI ane samRddhizALI rahyo. (2) saMhArAtmaka zaiva abhiyAnonA pariNAma svarUpa IsAnI sAtamI zatAbdIthI laI paMdaramI-soLamI sadI sudhInI lagabhaga 900 varSonI samayAvadhimAM jainono je rIte sAmUhika svarUpe saMhAra ane dharmaparivartana karavAmAM AvyuM tenI kalpanA paNa thAya tema nathI. (3) jo vijayanagaranA mahArAjA bukkarAye I.sa. 1368mAM jaina dharmAvalaMbIone nyAyapUrNa rakSaNa na ApyuM hota to saMbhavataH karNATakamAM vartamAnakALamAM jainonI je thoDI-ghaNI saMkhyA che te paNa na hota. Wan jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Fo Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyArya jinavallabhasUri mahAna kriyoddhAraka AcArya vardhamAnasUri kharataragaccha paraMparAmAM jinavallabhasUri nAmanA eka mahAna prabhAvaka AcArya thayA. teo uccakoTinA AgamamarmajJa vAdI, nimitta zAstrajJa ane krAMtidUta tulya mahAmuni hatA. emanuM saMpUrNa jIvana saMgharSapUrNa paristhitiomAM pasAra thayuM. emane mAtra pratipakSI caityavAsI paraMparAnA AcAryo sAthe ja saMgharSa nahoto, uparAMta suvihita nAmathI oLakhAtI amuka paraMparAonA vidvAno sAthe paNa saMgharSa karavo paDyo. caityavAsI paraMparAnI sAthe to emano saMgharSa jIvanabhara cAlato rahyo. caityavAsI paraMparAnA varcasvane samApta karavAmAM vardhamAnasUri ane jinezvarasUri pachI emanuM sarvAdhika yogadAna rahyuM. - kharataragaccha bRhad gurnAvalI mujaba emanuM janmasthAna AzIdurga hatuM. emanI zaizava avasthAmAM ja pitAnuM dehAvasAna thayuM hatuM. emanI vidhavA mAtAe khUba parizrama karI emanuM lAlana-pAlana karyuM. AzIdurgamAM caityavAsI paraMparAnA kUryapurIya caityanA adhiSThAtA AcArya jinezvarasUri hatA. emanA maThamAM AzIdurganA nivAsI zrAvakonA dIkarAo adhyayana arthe AvatA hatA. jinavallabhanI mAtAe paNa potAnA putrane adhyayana yogya AyumAM temane maThamAM mokalyA. zaizavakALathI jinavallabha kuzAgra buddhi dharAvatA hatA. emaNe niSThApUrvaka adhyayanano prAraMbha karyo ane thoDA samayamAM ja temanI gaNanA maThanA sarvazreSTha chAtra tarIke thavA lAgI. AcArya jinezvarasUrie manomana vicAra karyo ke - "A bALaka khUba honahAra ane guNasaMpanna che. Ane ziSya avazya banAvavo joIe. AgaLa jatAM prabhAvaka AcArya banavAnI tenAmAM kSamatA che. A rIte vicAra karI jinezvarasUrie jinavallabhanI mAtAne sArI rIte samajAvIne e bALakane potAno ziSya banAvyo. dIkSA bAda jinezvarasUrie temane nimittajJAna Adi aneka prakAranI vidyAonuM adhyayana karAvyuM. A rIte muni jinavallabha aneka vidyAomAM niSNAta thaI gayA. eka divasa jinezvarasUrine koI Avazyaka kAma mATe gAmatare javAnI AvazyakatA UbhI thaI, tethI maThano kAryabhAra paMDita muni jinavallabhane sopyo. | 68 dadadadada0636969696969] jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4), Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | jinezvarasUrinA prasthAna pachI bIjA divase jinavallabhe eka maMjUSAmAM rAkhavAmAM AvelAM pustakomAMthI AgamagraMtha kADhIne vAMcavAnuM zarU karyuM. e AgamagraMthanAM ArSavacana vAMcIne jinavallabhane manamAM halacala macI gaI. emanA mukhamAMthI sahasA sarI paDyuM ke - "Aje ApaNA yati lokonuM AcaraNa AgamavacanothI nitAnta viparIta che. ApaNA A prakAre AgamavirodhI AcAra-vicAra ApaNane zreya tarapha nahi paNa rasAtala tarapha laI janAra che." manomana saMkalpa karI graMthane yathAsthAne mUkI dIdho. e ja vakhate AcArya jinezvarasUri gAmatarethI maThamAM parata pharyA. maThanI vyavasthAmAM koI khAmI na jANatA manomana temane saMtoSa thayo. emaNe jinavallabhane yogya samajI AcAryapade besADavAno nizcaya karI lIdho. jinavallabhe anyAnya vidyAomAM to tajjJatA prApta karI lIdhI hatI, paNa hajI sudhI siddhAMtonuM jJAna meLavavAnuM bAkI hatuM. eTale jinavallabhane abhayadevasUri pAse mokalI AgamonA marmajJa banAvavAnuM parama Avazyaka jaNAyuM. abhayadevasUri pAse AgamonuM adhyayana karIne jinavallabha parata pharaze tyAre AcAryapade adhiSThita karavA evo saMkalpa karI jinezvarasUrie potAnA ziSya jinavallabhane vAcanAcAryapada upara pratiSThita karyA. tyAra bAda emane abhayadevasUri pAse AgamonA adhyayana mATe aNahilapura-pATaNa tarapha mokalyA. jinavallabhanI sAthe emaNe jinazekhara nAmanA ziSyane emanI vaiyAvacca Adi mATe 500 suvarNamudrAo sAthe mokalyA. jinavallabhe sahayAtrI jinezvaranI sAthe prasthAna karyuM. rastAmAM marukoTTa nAmanA nagaramAM rAtri-nivAsa mANu zrAvakanA devagRhamAM karyo. tyAMthI bIjA divase prasthAna karI teo aNahilapura-pATaNa pahoMcyA ane abhayadevasUrinI sevAmAM upasthita thayA. abhayadevasUrie emane jotAM ja temanI viziSTa prajJA dvArA jANI lIdhuM ke - "A koI suyogya bhavyAtmA che." abhayadevasUri dvArA AgamananuM prayojana pUchatAM jinavallabhasUrie vinamra svare nivedana karyuM: "pUjya AcAryadeva ! mArA gurujI jinezvarasUrie mane ApanAM caraNomAM AgamonAM adhyayana mATe mokalyo che." jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 2369696969696969696962 69 | Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinavallabhasUri tarapha hRdayasparzI dRSTithI jotAM abhayadevasUrie manomana vicAra karyo - "caityavAsI paraMparAnA AcAryano ziSya hovA chatAM A suyogya vyakti che." AgamamAM spaSTa vidhAna che ke - koI paNa AgamajJae koI paNa saMjogomAM apAtrane AgamanuM jJAna nahi ApavuM joIe. paNa agara AgamajJAna mATe koI supAtra maLe to tenI avamAnanA ke upekSA nahi karavI joIe.' A rIte vicAra karI abhayadevasUrie jinavallabhane kahyuM: "sAruM thayuM ke AgamanI vAcanA mATe ahIM AvyA. emaNe zubha muhUrta joIne Agamono abhyAsa zarU karAvyo. vAcanA vakhate jinavallabha ekAgracitta thaI abhayadevasUrinA mukhAraviMdathI pragaTa thatAM eka eka akSara ane vAkyane amRtatulya samajI tenuM pAna karavA lAgyA. jinavallabhasarinA aMtarthakSu khUlatAM gayAM. abhayadevasUri paNa jyAre samaya maLato tyAre, divasa-rAta jinavallabhane AgamonI vAcanA ApavA lAgyA. A rIte thoDA samayamAM ja abhayadevasUrie jinavallabhane dareka AgamonI pUrNa vAcanA pradAna karI. A agAu eka jyotiSavidyAnA vidvAne abhayadevasUrine nivedana karyuM hatuM ke - "emano koI medhAvI suyogya ziSya hoya to tene jyotiSa vidyAnA abhyAsa mATe mokalavo." abhayadevasUrie jinavallabhane AgamonI vAcanA pradAna karyA pachI e jyotiSI pAse jyotiSavidyAnA adhyayana mATe mokalyA. e jyotiSavide bahu ochA samayamAM jinavallabhane jyotiSavidyAnA niSNAta vidvAna tarIke taiyAra karyA. tyAra bAda jinavallabha pharI pAchA abhayadevasUrinI nizrAmAM rahevA lAgyA. eka divasa zubha ghaDIe abhayadevasUrinI AjJA prApta karI. jinavallabha potAnA guru jinezvarasUrine maLavA mATe je mArgethI vihAra karIne pATaNa AvyA hatA, e mArge ja vihAra mATe prasthAna karyuM. mArgamAM marukoTTa nagaramAM e ja zrAvakanA caityamAM rokAyA. emaNe e devagRhamAM e prakAre vidhi lakhI, jenAthI avidhi-caitya paNa vidhi-caitya thaI jAya che. vidhinAM cha biMduomAM uttama zramaNAcArano saMdeza ane upAsanAmAM jAti, kuLa AdinA bhedano niSedha karavAmAM Avyo che. [ 70 3696969696969696969696) jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAra bAda potAnA gurune maLavA mATe jinavallabhe marukoTTathI prasthAna karyuM. AzIdurgathI traNa kosa agAu mAIyaDa nAmanA gAmamAM jinavallabha rokAI gayA. svayaM potAnA gurunI pAse javAne badale emaNe eka patravAhaka dvArA gurujIne saMdezo mokalyo ke - "ApanI kRpAthI sadguru zrI abhayadevasUri pAse saMpUrNa AgamonI vAcanA grahaNa karI huM mAIyaDa gAmamAM AvI gayo chuM. kRpA karI gurudeva ahIM padhAre." patra vAMcI caityavAsI AcArya jinezvarasUrine khUba Azcarya thayuM. manomana vicAravA lAgyA ke - "are jinavallabha svayaM kema na AvyA? Avo nirdezAtmaka patra kema lakhyo ?' Ama thavA chatAM emanA ziSyae AgamonI vAcanA prApta karI che e samAcArathI pArAvAra harSa hato. bIjA divase jinezvarasUri aneka vidvAno, pratiSThita nAgariko ane anuyAyIonA vizALa samUha sAthe mAIyaDa gAmamAM jinavallabha pAse AvyA. jinavallabha paNa gurunI sanmukha upasthita thayA ane vaMdana karyA. pArasparika kuzaLakSema vArtAlApa pachI brAhmaNa vidvAnonI jijJAsA zAMta karavA jinavallabha potAnA jyotiSajJAnanAM aneka camatkAra batAvyA. potAnA jyotiSajJAnanA AdhAre thoDI kSaNomAM ja bananArI ghaTanAonI jinavallabhe bhaviSyavANI paNa karI. jene tatkALa sAcI paDatI joI AcArya jinezvarasUri paNa Azcaryavibhora thaI gayA. aMte jinezvarasUrie potAnA ziSya jinavallabhane ekAMtamAM pUchyuM: vatsa! evuM te zuM kAraNa che ke tame AzIdurga na AvyA ane vaccenA A gAmamAM ja rokAI gayA?" - jinavallabhasUrie potAnA gurunA praznanA uttaramAM jaNAvyuM : "bhagavAna ! sAcA gurunA mukhethI jinezvara prabhunAM vacanAmRtanuM pAna karyA pachI have huM AcAra-zithila caityavAsano aMgIkAra kaI rIte karI zakuM?" jinezvarasUrie temane samajAvavAno prayAsa karatAM emanI samakSa pralobhanapUrvaka kahyuM : "vatsa ! meM ema vicAryuM hatuM ke - "tamane AcAryapada para pratiSThita karI gaccha ane devagRha tathA zrAvakazrAvikA-varganI vyavasthA tamane soMpI huM abhayadevasUri pAse vasatinivAsane grahaNa karI lauM.' jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 96969696969696969696969 01 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinavallabhe javAba Apyo : "bhagavAna ! agara Ape A prakArano nizcaya karI lIdho che to pachI vasativAsane aMgIkAra karavAmAM Apa ATalo vilaMba kema karI rahyA cho ? vivekazIla vyaktie to tatkALa anucita mArgano tyAga karI ucita mArgane aMgIkAra karI levo joIe." caityavAsI AcAryae kahyuM : "mArA aMtaramanamAM hajI sudhI A prakAranI niHspRhatA utpanna ja nathI thaI ke huM samartha ane suyogya vyaktine potAnA gaccha ne devamaMdirano bhAra soMpyA vagara ja vasativAsane svIkAra karI lauM. hA, have tame vasativAsa saharSa svIkArI zako cho." potAnA dIkSAguru caityavAsI AcArya jinezvarasUrinI A rIte saMmati prApta thaI javAthI jinavallabhe emane vaMdana karI pATaNa tarapha prasthAna karyuM ane abhayadevasUrinI sevAmAM upasthita thaIne emane bhakitapUrvaka vaMdana karyA. abhayadevasUrine khUba saMtoSa thayo. manomana emaNe vicAryuM - "jevI bhavyatA vize vicAryuM hatuM e siddha thayuM. kharekhara mArI javAbadArI saMbhALavAnI pAtratA che. paraMtu caityavAsI paraMparAnA AcAryanA ziSya hovAnA kAraNe atyAre emane AcAryapade besADavA e mArA gacchanAM sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikA vargane yogya nahi lAge. A rIte vicAra karI abhayadevasUrie potAnA vardhamAna nAmanA ziSyane potAnA gacchanAM AcAryapade pratiSThita karyA ane jinavallabhagaNine potAnI upasaMpadA pradAna karatAM jaNAvyuM : vatsa! amArI AjJAthI tame jyAM iccho tyAM vicaraNa karI zako cho." tyAra bAda ekAMta joIne abhayadevasUrie potAnA vizvAsapAtra prasannacaMdrAcAryane kahyuM : "mArI pATa para koI zubha muhUrta joIne tame jinavallabhagaNine AcAryapada pradAna karajo." A rIte nirdeza ApyA pachI thoDA samayamAM abhayadevasUrie vi. saM. 1130nI AsapAsa svargArohaNa karyuM. prasannacaMdrAcArya paNa abhayadevasUrinA nirdezAnusAra jinavallabhane temanA paTTadharapada para pratiSThita karavAnA samucita avasaranI pratIkSAmAM ja rahI gayA. karATaka vANijya nAmanA sthAnamAM potAno aMtima samaya najIka joIne emaNe devabhadrAcAryane abhayadevasUrinI aMtima icchA saMbhaLAvatA kahyuM : "huM 02 :26369696969696969696963] jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to guruvaryanI AjJAnuM pAlana karI zakyo nathI ane have paraloka sidhAvIza. Apa jinavallabhane abhayadevasUrinI pATa para pratiSThita karI emanI aMtima icchAnI pUrti avazya karajo.' abhayadevasUri svargastha thayA pachI jinavallabhagaNi thoDA samaya sudhI aNahilapura-pATaNa ane tenI AsapAsanAM kSetromAM vicaraNa karatAM rahyA. paNa emaNe evuM anubhavyuM ke ahIM rahetAM emanA dvArA evuM koI kArya nathI thatuM ke thaI rahyuM, jenAthI aMtaramanane AnaMda thAya ane jinazAsananI unnati thAya. tethI emaNe potAnA be sAdhuo sAthe zubha muhUrtamAM pATaNathI vihAra karI jinendra prabhu dvArA pradarzita vidhidharmanA pracAra-prasAranA lakSyathI citrakUTa Adi vibhinna nagaro ane pradezomAM vihAra karyo. vihArakramamAM jinavallabhasUri je je gAma, nagaro athavA pradezomAM gayA, tyAM e samaya sudhI caityavAsIonuM pUrNa varcasva hatuM. A prakAranAM kSetromAM vidhimArgano pracAra-prasAra karatAM karatAM jinavallabhasUri citrakUTa nagaramAM padhAryA. tyAM caityavAsIonuM pUrNa varcasva hovAnA kAraNe emaNe prayatna karavA chatAM koI samucita ThekANuM rahevA mATe maLyuM nahi. tyAMnA caityavAsI zrAvakoe nagara bahAranA nirjana ekAMta sthAnamAM Avela caMDikA maThamAM rahevAnuM sUcavyuM. deva gurunuM smaraNa karI zAsanadevIne anujJApita karI jinavallabhasUri e caMDikA maThamAM rokAyA. jinavallabhanAM jJAna-dhyAna ane anuSThAnathI prasanna evA zAsanadevI sarva prakAranAM azubha aniSTothI emanuM rakSaNa karavA lAgyAM. jinavallabhasUrinA saMbaMdhamAM cittoDa(citrakUTa)nA nAgarikomAM e vAta vidyutavege phelAI gaI ke teo mAtra bhAratIya darzano ja nahi nyAyazAstra, tarkazAstra, pANini vyAkaraNa, nATyazAstra, jyotiSazAstra, chaMdazAstranA talaHsparzI prakAMDa paMDita paNa che, A prakAranI prazaMsApUrNa prasiddhi thatAM veda-vedAMgo ane sarva darzanonA vidvAna emanI pAse caMDikA maThamAM AvavA lAgyA. je-je vidvAnane potAnA zAstra saMbaMdhI je kAMI paNa saMzaya hatA, e sarva vidvAnoe jinavallabhasUrinI samakSa rajU karyA. jinavallabhasUrie pramANasara yuktisaMgata javAbo dvArA vidvAnonA saMzayonuM parama saMtoSakArI samAdhAna karyuM. dareka vidvAna parama saMtuSTa thayA. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 33 03 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinavallabhasUrinI yaza-patAkA AkhA nagaramAM laherAvA lAgI ke - 'teo dareka darzano, zAstro ane vidyAonA prakAMDa paMDita che. AvA vidvAna mahApuruSanuM cittoDanivAsIonA bhAgyathI ja cittoDamAM padArpaNa thayuM che." nagaramAM jinavallabhanI kIrtithI AkarSita thaIne aneka zrAvaka paNa jinavallabhasUrinI sevAmAM upasthita thayA. Agama vacana anusAra emanA zramaNacArane joIne aneka zrAvakoe vAcanAcArya jinavallabhagaNine potAnA guru tarIke svIkAryA. e samaye cittoDamAM vidhi caityano abhAva hato. evI sthitimAM jinavallabhagaNine eka zrAvakanA bhavananAM eka kakSamAM covIsa tIrthakaronuM jinapaTTaka dharyuM ane Aso vada terazanA divase bhagavAna mahAvIranA garbhavihAra nAmanA chaThThA kalyANakano mahotsava manAvyo. enAthI sahu saMtuSTa thayA ane emaNe paraspara maMtraNA karI jinavallabhasUrine nivedana karyuM - "agara Apane e ucita lAge to ame loko eka ja bhavanamAM nIce-upara be jinamaMdironuM nirmANa karAvIe." A prastAva para jinavallabhasUrinI anujJA maLavAthI e zrAvakoe maMdira-nirmANano nizcaya karyo. potAnA nizcaya anusAra jinavallabhagaNinA zrAvakoe eka vizALa bhavananuM nirmANa karAvyuM ane tenA baMne mALa para be jinamaMdira banAvyAM. zrAvakoe baMne maMdiromAM jinavallabhagaNinA hAthe mUrtipratiSThA karAvI. A prasaMgathI jinavallabhagaNinI kIrti cotarapha prasarI ane temanA gurupadano paNa mahimA vadhyo. jinavallabhasUrinA jIvana sAthe aneka camatkAra paNa joDAyelA che. emaNe cittoDamAM rahIne dhArAnagarInA rAjA naravarmAnI rAjyasabhAnA sanmAnanI rakSA karI. amuka samaya bAda jinavallabhasUri dhArAnagarI gayA. tyAM rAjA naravarmAe khUba zraddhA ane bhaktithI emanuM sanmAna karIne traNa lAkha mudrA ane traNa gAma bheTa svIkAravAnI prArthanA karI. jinavallabhagaNie rAjAnI vinaMtIno javAba ApatA kahyuM : "rAjan ! ame paMcamahAvratadhArI sAdhu chIe. dhanarAzi ane gAmrAdino bheTa tarIke svIkAra karavAnI vAta to ThIka, ame to dhana ke mudrAno sparza paNa na karI zakIe. agara A dhanarAzi ane traNa gAmaDAMnI Avaka koI satkAryamAM ja vyaya karo to cittoDamAM zrAvakoe [ 04 33333333363 jaina dharmano molika itihAsa (bhAga-4) Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thoDA samaya pahelAM je be jinamaMdira banAvyAM che, enI vyavasthA mATe dAna karI do." rAjA A rIte jinavallabhagaNinI niHspRhatA joIne camatkRta ane saMtuSTa thayA ane emaNe citrakUTanA baMne jainamaMdiro mATe zAzvata dAnanI rAjAjJA prasArita karI. tyAra bAda jinavallabhagaNi aneka kSetramAM dharmapracAra karatAM nAgapura-nAgaura padhAryA. A bAju aneka sthAno para vicaraNa karatAM devabhadrAcArya aNahilapura-pATaNa padhAryA. tyAM devabhadrAcAryae vicAra karyo ke prasannacaMdrAcAryae svargArohaNathI pUrve mane ema kahyuM hatuM ke - "jinavallabhagaNine abhayadevasUrinI pATa para besADI devA." e kArya mATe atyAre upayukta samaya che. emaNe tatkALa nAgapuranAgauramAM virAjita jinavallabhagaNine patra dvArA citrakUTa pahoMcavAno saMdeza mokalyo. ' tyAra bAda jinavallabhagaNi ane devabhadrAcArya potapotAnA samudAyanI sAthe cittoDa pahoMcyA. paM. somacaMdrane paNa e vakhate bolAvavAmAM AvyA hatA, paNa teo cittoDa pahoMcI zakyA na hatA. zubha muhUrta joIne devabhadrasUrie vikrama saM. 1167nI aSADha suda chaThThanA divase cittoDasthita vIra vidhi caityamAM jinavallabhasUrine navAMgI vRttikAra abhayadevasUrinI pATa para AcAryapada pradAna karyuM. A rIte jinavallabhasUrine abhayadevasUrinA paTTadhara niyukta karI devabhadrAcAryae potAnA ziSya parivAra sahita vibhinna kSetromAM vicaraNa karavA lAgyA. - AcAryapada para pratiSThita thayA bAda jinavallabhasUri vidhimArganA prasAra-pracAra mATe niraMtara prayAsa karatA rahyA ane acAnaka temanuM svAthya kathaLyuM. vyAdhinAM Akasmika AkramaNane joIne nimittajJAnanA baLathI emaNe jANI lIdhuM ke emano aMtima samaya AvI cUkyo che. emaNe vikrama saM. 1167nI kArataka vada dazamanA divase potAnAM sarva duSkRtyonI AlocanA karI saMthAro lIdho. namaskAramaMtrano niraMtara jApa karatAM karatAM vikrama saMvata 1167nI kArataka vada bArazanA divase rAtrinA aMtima praharamAM traNa divasanA saMthArA bAda teo caturtha devalokanA adhikArI thayA. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) da69696969696969696963 05 | Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . taTastha daSTie agara jinavallabhasUrinA jIvanavRtta para vicAra karavAmAM Ave to jaNAze ke teo eka mahAna krAMtikArI vidvAna hatA. zrI vardhamAnasUrie vikrama saM. 1080mAM kiyoddhAra ane zithilAcAra viruddha je abhiyAnano prAraMbha karyo hato, ene jinavallabhasUrie vega Apyo. vibhinna kSetromAM vihAra karI emaNe caityavAsIonI mAnyatAone parimArjita karI. "saMghapaTTaka' jevI krAMtikArI kRtinuM nirmANa karI emaNe janajananA manamAM zithilAcAra viruddha vidrohanI Aga bhaDakAvI dIdhI. ema pratIta thAya che ke vardhamAnasUrinA ziSya jinezvarasUrinA svargastha thayA bAda paNa caityavAsIonuM aNahilapura-pATaNamAM prAbalya hatuM. jinezvarasUrinA prayAsothI vasativAsa paraMparAne pATaNamAM dharmapracAranI svataMtratA maLI cUkI hatI, tema chatAM gurjara rAjyanA ucca hoddAo, vyAvasAyika pratiSThAno ane sAmAjika saMgaThano para caityavAsI paraMparAnA anuyAyIono gADha prabhAva hato. A kAraNe pATaNanA saMgha para caityavAsI paraMparAnA AcAryonuM prabhutva rahyuM. e samaya evo hato ke koI paNa zaktizALI paraMparA kema na hoya, caityavAsI paraMparA sAthe haLImaLIne rahevAthI ja samasta gurjara rAjyamAM potAnuM astitva TakAvI zake tema hatI. e kAraNathI ja abhayadevasUrie caityavAsI droNAcAryae pahela karI to temanI sAthe samanvayAtmaka sahayogano hAtha laMbAvyo. abhayadevasUritA jIvanakALamAM caityavAsI paraMparA ane suvihita paraMparAnI vacce sauhArdapUrNa vyavahAra rahyo. je vakhate jinavallabhasUri pATaNathI cittoDa pahocyA, e vakhate cittoDamAM paNa caityavAsIonuM ja prabhutva hatuM. e kAraNe ja jinavallabhasUrine prAraMbhe nivAsa yogya jagyA na maLI, eTale ja cAmuMDAnA maThamAM nivAsa karavo paDyo. abhayadevasUrinA svargastha thayA bAda baMne paraMparAonA saMbaMdhomAM tanAva utpanna thayAnA saMketa jaina sAhityamAM daSTigocara thAya che. enuM pramukha kAraNa e ja rahyuM ke jinavallabhasUri krAMtikArI vicAradhArAnA vidvAna hatA. teo caityavAsI paraMparAnA zithilAcAra ane caityavAsIo dvArA jinazAsanAmAM praveza pAmI gayelI vikRttionA unmelana mATe zIdhrAtizIdhra vyagra thaI cUkyA hatA. emaNe aNahilapura-pATaNamAM paNa 06 : 9369696969696969) jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhi-caityanA nAme aneka caityAlayonuM nirmANa karAvyuM hatuM, paNa rAjyAzraya prApta caityavAsI paraMparAe e vidhicetyo para potAnuM prabhutva sthApita karI suvihita paraMparAnA zabdomAM ene avidhicaitya rUpe parivartita karyuM. jinavallabhasUrinA A prakAranA krAMtikArI prayAsoe kevaLa mAtra caityavAsI paraMparAne ja nahi, paNa aNahilapurapATaNamAM virAjita zramaNone paNa nArAja karyA. emanA sudhArAvAdI prayAsothI caityavAsI paraMparAnI nArAjagI svAbhAvika hatI. paraMtu suvihita paraMparAnA je AcArya, upAdhyAya, zramaNa Adi jinavallabhanAM A kAryothI nArAja thayA, enI pAchaLa eka kAraNa e hatuM ke suvihita paraMparAnI dRDha mAnyatA hatI ke caityavAsI paraMparAnI sAthe saMbaMdho bagADIne vizALa gurjara pradeza para astitva TakAvI rAkhavu muzkela che. Ama caityavAsI paraMparA to rU thatAM ja suvihita paraMparAnA karNadhAra paNa jinavallabhasUrithI nArAja thayA. kAraNa ke teo caityavAsI paraMparAnI sAthe madhura vyavahAra rAkhavAmAM ja potAnuM hita samajatA hatA. A rIte potAnA pratipakSIo ane pakSanA samudAyonI nArAjagIthI jinavallabhasUrine aNahilapura-pATaNa choDavA vivaza thavuM paDyuM ane gurjara pradezathI mevADa tarapha vihAra karyo. - samasta medapATa(mevADa)mAM vikramanI bAramI sadInA uttarArdhathI lagabhaga doDha sadI sudhI caityavAsIonuM ja varcasva hatuM. A tathyanI puSTi jinavallabhasUrinA jIvananI e ghara thI sArI rIte thAya che ke jyAre emaNe bhagavAna mahAvIranA gabhahAranuM chaThThuM kalyANa koI jinamaMdiramAM manAvavAnuM nakkI karyuM, to cittoDanA koI paNa jinamaMdiramAM emane praveza na maLyo. A kAraNe emaNe 24 jinezvaronA citrapaTane eka gRhasthanA gharamAM rAkhI chaThThA kalyANano utsava manAvavo paDyo. tyAra bAda emaNe joyuM ke temane ke temanA upAsakone pUjAarcanA ke darzana mATe cittoDamAM koI jinamaMdira upalabdha thavAnuM nathI, kAraNa ke dareka jinAlayomAM caityavAsI paraMparAnuM svAmitva che. emaNe upAsanA mATe abhinava jinamaMdiramAM nirmANa mATe zrAvaka zrAvikAonA prastAvanuM anumodanA karyuM ane zIdhrAtizIdhra be mALanA - bhavananuM nirmANa karAvI ene be jinamaMdironuM svarUpa ApyuM. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 66 3636969696969696969 00. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ema pratIta thAya che ke navAMgI vRttikAra abhayadevasUrinI pAse AgamonuM adhyayana karyA bAda jinavallabhasUrie daDha saMkalpa karI lIdho hato ke - "caityavAsI paraMparA dvArA cotarapha phelAyela zithilAcAranA daladalathI saMghano uddhAra karIne ja vizrAma leze. potAnA A saMkalpa anusAra emaNe caityavAsI paraMparAnA unmelananA abhiyAnano prAraMbha karyo ane pariNAme emaNe caityavAsI ane suvihita baMne paraMparAnA anuyAyIonA roSano bhoga banavuM paDyuM, chatAM paNa emaNe sAhasa choDyuM nahi. gurjara pradezamAM ane mukhyataH aNahilapurapATaNamAM teo potAnA saMkalpane kriyAnvita nahi karI zake evA vicArathI jinavallabhagaNi gurjara pradezane choDIne anya kSetrone potAnuM kAryakSetra batAvyuM. teo jIvanabhara caityavAsI paraMparAthI saMgharSa karatAM rahyA. saMghapaTTaka dvArA pragaTa thayelAM yuktisaMgata tathyothI janamAnasane temanA tarapha AkarSaNa thayuM. moTI saMkhyAmAM loko temanA upAsaka banavA lAgyA. jinavallabhasUrinI preraNAthI cittoDa bAda dezanAM vibhinna nagaromAM vidhi-caityonA nirmANa thavA lAgyA. e vidhi-caityomAM caityavAsI paraMparAnA vidhi-vidhAna, AcAra-vicAra, vyavahAra AdithI nitAMta viparIta nimnalikhita AjJAo aMkita karavAmAM AvI : (1) ahIM Agama viruddha koI kAma nahi thAya. (2) rAtre A vidhi-caityomAM snAtranuM Ayojana nahi thAya. (3) A vidhi-caityo para koI paNa sAdhunuM svAmitva nahi rahe. (4) A vidhi caityomAM rAtrinA samaye koI strI praveza nahi karI zake rAtrinA samaye strIono praveza niSedha raheze. (5) A vidhi-cetyomAM jAti, vaMza, kuLa Adino koI prakArano bhedabhAva nahi rahe. (6) A vidhi-caityomAM upAsakavarga tAMbula carvaNa kadI nahi karI zake. jinavallabhasUrinA A prakAranA sudhArAvAdI ane krAMtikArI vicArono janamAnasa para khUba camatkArapUrNa prabhAva paDyo. dezanA khUNekhUNe janamAnasa emanI tarapha AkarSAyo ane loko caityavAsI paraMparAno tyAga karI mahAnadInA veganI jema vidhimArganA anuyAyI thavA lAgyA. | 08 3696969696969696969696 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4)| Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte je caityavAsI paraMparAnA suvizALa, sugaThita ane zakitazALI saMgaThananA mahAna kriyoddhAraka vardhamAnasUrinA ziSya jinezvarasUrie vikrama saM. 1080mAM hacamacAvI nAkhyuM ane vikrama saM. 1165 thI pUrve ja jinavallabhasUrie chinna-bhinna, azakta ane nimprabhAvaka banAvI dIdhuM. phaLasvarUpa suvihita paraMparA uttarottara pragati tarapha agresara thavA lAgI. A badhAM taththonAM pariprekSyamAM vicAra karatAM e ja niSkarSa nIkaLe che ke jinavallabhasUri potAnA samayane eka mahAna sAhasika, krAMtikArI vicAradhArAnA vAhaka evA uttama vidvAna hatA. emaNe potAnA saMghane zithilAcAranA khadabadatA kIcaDamAMthI bahAra kADhavAnuM adbhuta kAma karyuM. ghara ane bahAranA virodha chatAM teo caityavAsI paraMparAnA bAhya varcasvane sadAyane mATe samApta karavAmAM saphaLa thayA. sAhasika dharmapracAraka hovAnI sAthe sAthe teo eka saphaLa sAhityasarjaka ane zreSTha kavi paNa hatA. emanI nimnalikhita sattara kRtio Aje paNa jaina sAhityamAM noMdhapAtra zrIvRddhi gaNAya che. (1) Agamika vastu vicAra sAra. (2) praznaSaSThi zataka (3) zRMgAra zataka (4) piMDa vizuddhi prakaraNa (5) gaNadhara sArdha zataka (6) saMgha paTTaka (7) pauSadha vidha prakaraNa (8) dharma zikSA . (9) dhamopadezamaya dvAdazamUlaka rUpa prakaraNa (10) svapnASTaka vicAra (11) praznottara zataka (12) citra kAvya (13) ajita zAMti stavana (14) jina kalyANaka stotra jaina dharmano maulika itihAsa: (bhAga-4) 96969696969696969696969 79 ] Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) bhavAri-vAraNa stotra (16) jina stotra (17) mahAvIra caritramaya vIrastava AcArya jinavallabhasUrinA krAMtikArI vicAronI emanA paTTadhara AcArya jinadattasUri para evI amITa chApa aMkita thaI ke teo jIvanabhara potAnA pUrvAcAryanAM padacihno para cAlatAM-cAlatAM jinazAsananI digadigaMta prabhAvanAnAM kAryomAM khUMpelAM rahyAM. jinadattasUrinA jIvanavRttathI spaSTa pragaTa thAya che ke jinavallabhasUri karatAM paNa ati kaThora saMgharSano sAmano temaNe karavo paDyo; paraMtu teo potAnA nirdhArita lakSyathI saheja paNa vicalita thayA nahi. AyArya devagaDhadhi (dvitIya) janma : vI. ni. saM. 1554 dIkSA : vI. ni. saM. 1564 AcAryapada : vI. ni. saM. 1589 svargArohaNa : vi. ni. saM. 1644 gRhavAsaparyAya : 10 varSa sAmAnya sAdhuparyAya : 25 varSa AcAryaparyAya : 55 varSa pUrNa saMyamaparyAya : 80 varSa pUrNa Ayu : 90 varSa zramaNa bhagavAna mahAvIranI vizuddha mULa paraMparAnA pacAsamA paTTadhara AcArya vijayaRSinA svargArohaNa bAda caturvidha saMgha vI. ni. saM. 1589mAM munizreSTha zrI devaRSi (dvitIya)ne prabhu mahAvIranA ekAvanamA paTTadhara AcAryapada para adhiSThita karyA. . [ 80 dadadadadada | jaina dharmano molika itihAsaH (bhAga-4)| Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyArya jinadattasUri (dAdANA) dAdAgurunA birudathI vikhyAta AcArya jinadattasUri vikramanI bAramI sadInA prabhAvaka AcArya thayA, jemanI kIrti Aje paNa bhAratanA aneka prAMtomAM dUra dUra sudhI phelAyelI che. teo nirbhIka ane spaSTavaktA hatA. emano bodha khUba mArmika ane aMtaHstalane sparze tevo hato. bhAratanA khUNe khUNe avirata vihAra karI temaNe mAtra jaino ja nahi paNa jainetaronA sAmAjika, dhArmika, naitika utkarSamAM mahattvanuM pradAna ApyuM. hajAro jainetaro temanAthI prerita thaIne vizvakalyANakArI mahAvIramArganA ArAdhaka jaina thayA. jinadattasUrinA pitAnuM nAma vAcchiga hatuM. vAcchiga gujarAtanA pratiSThita ane rAjamAnya zreSThIvarya hatA. emanuM mULa nivAsasthAna gujarAtanA aitihAsika nagara dhavalakapura (dhoLakA) hatuM. vAcchiga tatkAlIna gujarAtanA amAtya (maMtrI) hatA. emanI dharmapatnInuM nAma bAhaDadevI hatuM. bAhaDadevI dharmaniSTha ne patiparAyaNa nArIratna hatI. vi. saM. 1132mAM vAcchiganI patnI bAhaDadevIe dhavalakapuramAM eka putraratnane janma Apyo. e bALaka humUDa kuLadIpaka jinazAsana prabhAvaka jinadattasUri nAme vikhyAta thayA. yogya samaye suyogya zikSaka pAse adhyayanano prAraMbha karAvavAmAM Avyo. kuzAgrabuddhi bALake niSThApUrvaka adhyayana zarU karyuM. jinezvarasUrinA ziSya dharmadeva upAdhyAyanA AjJAnuvatinI viduSI sAdhvIoe vi. saM. 1141no varSAvAsa dhavalakapuramAM karyo. potAnA putrane sAthe laIne dharmaniSTha bAhaDadevI e sAdhvIonAM darzana, satsaMga ane vyAkhyAnazravaNa mATe niyamita upAzraya javA lAgI. sAdhvIone bAhaDadevanA putrane joIne ja khyAla AvI gayo ke AgaLa jatAM A bALaka khUba honahAra thaze. potAnA sAmudrika ane jyotiSa jJAnanA AdhAre e sAdhvIoe evI dhAraNA karI ke - "A bALaka bhaviSyamAM jinazAsananI prabhAvaka rIte sevA karaze.' Ama jANI temaNe bAhaDadevIne temanA honahAra putrane zramaNadharmanI dIkSA mATe samajAvyA. jyAre e sAdhvIone pratIta thaI ke bAhaDadevI potAnA putrane dIkSA mATe sahamata jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 232369696969696963 81 | Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaI jaze, eTale tarata emaNe dharmadeva upAdhyAyanI sevAmAM e saMdeza mokalyo ke - "ahIM eka suyogya pAtra sAMpaDela che, amane pratIti che ke supAtrane joIne Apane paNa AnaMda thaze.' cAturmAsanI avadhi samApta thaI gaI hatI. jevo A saMdeza pahoMcyo ke dharmadeva upAdhyAya tvarita vihAra karI dhavalakapura pahoMcyA. potAnI AzA-apekSA mujabanA tejasvI bALakane joI dharmadeva saMtuSTa thayA. vi. saM. 1441mAM zubha muhUrta joIne dharmadeve nava varSanI uMmaranA e bALakane zramaNa dharmanI dIkSA ApI ane navadIkSita muninuM nAma muni somacaMdra rAkhyuM. dharmadeva upAdhyAye sarvadevagaNine navadIkSita muni bAbate Adeza Apyo ke - "teo navadIkSita muninI dinacaryA, dharmacaryA Adi dareka kArya niyamita rUpe thAya temAM dhyAna Ape." dhavalakapurathI muni somacaMdra potAnA abhibhAvaka guruzrI sarvadevagaNi sAthe vicaraNa karatAM pATaNa AvyA. tyAM emanA abhyAsanI vyavasthA karavAmAM AvI. teo bhAvaDAcArya pAse adhyayana karavA lAgyA. bhAvaDAcAryanI pAse pragADha niSThApUrvaka adhyayana karatA muni somacaMdrae lakSaNa paMjikA Adi aneka viSayanA graMthonuM adhyayana karyuM ane pravINatA prApta karI. bhAvaDAcArya muni somacaMdranI pratibhAthI prabhAvita hatA. teo muni somacaMdrane sarva vidyArthI ziSyomAM sarvazreSTha mAnatA hatA. teo emane "kasturI'nI upamAthI upamita karatA hatA. muni somacaMdrae thoDA samayamAM ja vyAkaraNa, chaMdazAstra, nIti, nyAya Adi viSayomAM prakAMDa pAMDitya prApta karI AgamonA adhyayanano prAraMbha karyo. harisiMhAcAryae muni somacaMdrane yathAkrama dareka AgamonuM adhyayana karAvyuM. pragADha zraddhAbhakti ane niSThApUrvaka AgamonuM talasparzI jJAna prApta karyA bAda paMDita muni somacaMdra vibhinna kSetromAM vihAra karI aneka bhavya prANIone pratibodha ApatA ApatA jinazAsananAM abhyasthAnakArI kAryo temaja sarvanAM kalyANanAM kAryomAM lIna thaI gayA. vardhamAnasUri, jinezvarasUri Adie caityavAsIonA varcasvanuM umUlana karanArI dharmakrAMtino sUtrapAtra karela, e krAMtipatha para muni somacaMdra agresara rahyA. thoDA samayamAM ja muni somacaMdranA guNonI saurabha dUra-dUra sudhI phelAvA lAgI. Ama thavAthI devabhadrAcAryano 82 96969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa: (bhAga-4) Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (jemaNe jinavallabhasUrine AcAryapade pratiSThita karyA hatA.) dharmasneha somacaMdra muni para vadhato gayo. vi. saM. 1167nI kArataka vada bArazanI rAtrinA aMtima praharamAM jinavallabhasUrinuM samAdhipUrvaka svargArohaNa thayuM. emanA Akasmika svargavAsathI devabhadrAcArya ciMtita rahevA lAgyA. emaNe jinavallabhasUrinI pATa upara koI supAtrane pratiSThita karavAno nirdhAra karyo. jinavallabhasUrinI pATa para birAjIne jinazAsananI zobhAmAM abhivRddhi kare evA pratibhAzALI vidvAna sAdhu vize ciMtana karI rahelA devabhadrAcAryajInA mastiSkamAM muni somacaMdrajInuM nAma UbharI AvyuM. devabhadrAcAryae anubhavyuM ke muni somacaMdramAM e dareka guNa che, je eka sakSama-samartha AcAryamAM hovA joIe. teo vidvAna che, vaktA che, nitAMta nirbhIka che ane spaSTavAdI paNa. paristhiti anukULa hoya ke pratikULa - dareka prakAranI paristhitiomAM saMghane AgaLa vadhAravAnI muni somacaMdramAM adbhuta kSamatA che. temanuM vyaktitva gauravazALI, ojasvI, gaMbhIra ane pratibhAzALI che. emanuM hRdaya navanIta jevuM susnigdha, sukomaLa ane manobaLa vajathI paNa kaThora che. teo jinezvarasUrinA paTTadharapade badhI daSTie sarvathA yogya che. devabhadrAcAryae caturvidha saMgha sAthe maMtraNA bAda muni somacaMdrane saMdeza mokalyo ke - "teo sIdhA citoDa pahoMce, jethI emane jinavallabhasUrinI pATa para pratiSThita karI zakAya." kharekhara to jinavallabhasUrinI paNa e ja icchA hatI. ziSya parivAra sahita devabhadrAcArya ane vardhamAnasUrinA gacchanA aneka sAdhu ane zrAvaka Adi citoDa pahoMcyA. caturvidha saMghe paTTAbhiSekanA avasara para thatI tamAma prakAranI vyavasthA karI. eka divasa devabhadrAcAryae paMDita muni somacaMdrane ekAMtamAM jaNAvyuM : "amuka divase Apane jinavallabhasUrinI pATa para besADavAmAM Avaze." somacaMdramunie uttara Apyo : "Ape je vicAra karyo che te yogya ja che, paraMtu A muhUrta para agara mane jinavallabhasUrinI pATa para besADazo to huM ciraMjIvI nahi thaI zake. A muhUrtanA cha divasa pachI jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 36369696969696969696963 83 | Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zanivAre zubha muhUrta Ave che. agara cha divasa bAdanA e muhUrtamAM mane AcArya pradAna thaze to cAreya dizAomAM mArA vihArathI bhUmaMDaLamAM dUra-dUra sudhI ApaNA gacchanAM sAdhu-sAdhvI, zrAvakazrAvikAonI saMkhyAmAM abhUtapUrva vRddhi thaze. ApaNo caturvidha saMgha khUba ja zaktizALI ane suvikasita thaze." muhUrta bAbate A nirNaya mAnya rAkhI vi. saM. 1169nA vaizAkha suda ekama ne zanivAranA divase ThAThamAThapUrNa mahotsavanI sAthe muni somacaMdrane devabhadrAcArya dvArA citoDanagaramAM pratiSThita mahAvIra caityamAM zrI jinavallabhanA pada para pratiSThita karyA. sUripada para adhiSThita karavAnA avasare paMDita muni somacaMdranuM nAma "jinadattasUri' rAkhavAmAM AvyuM. eka divasa citoDa nagaramAM ja jinazekharanI munivrata saMbaMdhI koI skUlanAnA aparAdhane joI devabhadrAcAryae temane gacchamAMthI niSkAsita karyA. jinazakhara nagaranI bahAra eka evA sthAne jaIne , besI gayA, jyAMthI jinadattasUri zaucAdithI nivRtti mATe jaMgala tarapha jatA hatA. jinadattasUri jevA e jagyAe pahoMcyA tevA ja jinazekhara temanAM caraNomAM jhUkI paDyA ane vinaMtIpUrvaka kahyuM : "sUrivara ! mArA A aparAdhane kSamA karI do. bhaviSyamAM huM AvI bhUlanuM punarAvartana kyAreya nahi thavA dauM." kSamAsAgara jinadattasUrie jinazekharane kSamA pradAna karI saMghamAM sAmela karI lIdhA. jyAre devabhadrAcAryane saMbhavataH jinadattasUrinA mukhethI e jANavA maLyuM to temaNe jinadattasUrine kahyuM : "A jinazekhara ApanA mATe sukhaprada siddha nahi thAya." - jinadattasUrie kahyuM : "sUrivara ! huM e jANuM chuM, paraMtu A jinazekhara AcArya jinavallabhasUrinA paDachAyAnI jema anusaraNa karatAM karatAM caityavAsano parityAga karIne AvyA hatA. jeTalA divasa ApaNI sAthe cAle che teTalA divasa nibhAvI laIe." tyAra bAda devabhadrAcArya zrI jinadattasUrine evo parAmarza ApI potAnA upAzraya tarapha vaLyA ke thoDA samaya sudhI teo aNahilapura[ 84 EC3:369696969696969696; na dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATaNa sivAya anya sthaLoe vicaraNa kare. kaI bAju vihAra karavo ?" potAnA aMtarmanamAM uThelA A praznanA samAdhAna mATe jinadattasUrie traNa upavAsanI tapasyAnI sAthe potAnA vidyAguru harisiMhasUrinuM smaraNa karyuM. svargastha AcAryae traNa upavAsanI tapasyAnI aMtima rAtrie pragaTa thaIne pUchyuM : "kema yAda karyo mane ?" jinadattasUrie kahyuM : "huM kaI dizAmAM vicaraNa karuM ?" javAba maLyo : "marudharA Adi pradezomAM vicaraNa karo." tyAra bAda jinadattasUrie citoDathI madharA tarapha vihAra karyo. vihArakramamAM jayAM jayAM jinadattasUrie padArpaNa karyuM, tyAM tyAM emanAM darzana ane pravacana-zravaNa mATe zrAvaka-zrAvikA varga UmaTI paDyo. lokoe potAnA parivAranI sAthe jinadattasUrine vidhivat potAnA guru banAvyA ane yathAzakti vrata-niyama Adi grahaNa karI zrAvaka-zrAvikA tarIke emanuM ziSyatva aMgIkAra karyuM. tyAra bAda AcArya jinadattasUrie nAgaura, ajamera tarapha vihAra karyo. ajamera najIka pahoMcyA ke tyAMnA agraNI zrAvaka Asadhara, rAsala Adie zrAvaka-samUhanI sAthe AcAryazrInuM svAgata karyuM ane emane vasatimAM rokyA. tyAra bAda jinadattasUrie vAgaDa pradeza tarapha vihAra karyo. vAgaDamAM jinadattasUrinA upadezano adbhuta ane amITa prabhAva paDyo ke agaNita lokoe samyakatva grahaNa karyuM. anekoe zrAvakanA bAra vrata aMgIkAra karyA. aNuvratano svIkAra karanAra agaNita loko hatA. vAgaDa vihAranA prathama caraNamAM ja jinadattasUrinA upadezathI prabhAvita aneka bhavyAtmAo saMsArathI virakta thayA. aneka naranArI emanI pAse paMcamahAvrata svIkArI zramaNadharmanI dIkSA grahaNa karI. "kharataragaccha gurnAvalI' anusAra e avasara para mahilAo zramaNIdharmamAM dIkSita thaI. tyAM jinadattasUrie jinazekharane upAdhyAya-pada pradAna karI potAnA vizALa ziSya parivAramAMthI thoDA munionI sAthe emane rudrapallI javAnI AjJA ApI. e vAgaDa vihAramAM sahuthI mahattvapUrNa upalabdhi jinadattasUrine e prApta thaI ke - (1) jayadevAcArya, (2) jinaprabhAcArya, (3) vimalacaMdragaNi, jaina dharmano molika itihAsaH (bhAga-4) K3696969696969696969693 85 | Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) guNacaMdragaNi, (5) rAmacaMdragaNi ane (6) brahmacaMdragaNi nAmanA cha prabhAvazALI lokapriya caityavAsI AcArya potAnA vizALa ziSya parivAranI sAthe jinadattasUrinA upadezothI prabuddha thaIne emanI suvihita paraMparAmAM sAmela thayA. rAmacaMdragaNinA putra muni jIvAnaMda paNa potAnA pitAnI sAthe jinadattasUrinA saMghamAM zramaNadharmanI dIkSA aMgIkAra karI. jayadatta nAmanA eka prasiddha maMtravAdI caityavAsI sAdhue paNa jinadattasUrinI pAse paMca mahAvratonI bhAgavatI dIkSA grahaNa karI. potAnA prabhAvazALI AcAryo ane sAdhu-sAdhvIone jinadattasUrinI pAse moTI saMkhyAmAM dIkSita thayelA joI caityavAsI paraMparAnA moTAbhAgano zrAvaka-zrAvikA samUha jinadattasUrino upAsaka thaI gayo. e avasare jinarakSita ane zIlabhadra ane temanI mAtA tathA sthiracaMdra ane varadatta nAmanA be bhAIoe paNa jinadattasUrinI pAse bhAgavatI dIkSA aMgIkAra karI. A rIte vAgaDa pradezamAM jinadattasUrinA vihAra ane prabhAvazALI upadezonuM sarasa pariNAma maLyuM. caityavAsI AcAryo ane zrAvakazrAvikAo dvArA jinadattasUrine potAnA guru tarIke svIkAravAnI sAthe puNyAtmA yuvaka-yuvatIo dvArA dIkSita thavAnA kAraNe jinadattasUrino kharataragaccha eka vizALa zaktizALI gaccha svarUpe UbharI Avyo. potAnAM vizALa navadIkSita zramaNa-zramaNI parivAranA viziSTa pratibhAzALI zikSArthI jinarakSita, sthiracaMdra Adi aneka zramaNo ane jinamati, pUrNazrI Adi aneka sAdhvIne jinadattasUrie Agama AdinA adhyayana mATe dhArAnagarI mokalyAM ane pote vizALa saMtasatI samudAya sAthe rudrapallI tarapha vihAra karyo. mArgamAM eka gAmamAM vyaMtara-bAdhAthI pIDita eka zrAvaka hato. tene te pIDAthI mukta karavA mATe ane dharmaniSTha bhaktonAM kalyANa mATe jinadattasUrie gaNadhara sattarI' nAmaka maMtragarbhita graMthanI racanA karI. te graMthane hAthamAM rAkhavA mAtrathI te zrAvakanI vyaMtara-bAdhA kAyama mATe dUra thaI gaI. A camatkArathI jinadattasUrinI yazakIrti dUra-dUra sudhI phelAI gaI. - rudrapallInI najIka pahoMcyA ke zrAvakonA vizALa samUhanI sAthe jinazakhara upAdhyAye zrIjinadattasUrinuM svAgata karyuM ne khUba harSollAsa 86 da uda Ida869696969696) jaina dharmano malika itihAsa H (bhAga-4)| Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthe temano nagarapraveza karAvyo. jinadattasUrinA upadezothI rudrapallImAM 120 ajenA parivAroe jaina dharma aMgIkAra karyo. tyAM devapAla Adi zrAvakoejinadattasUrinI pAse zramaNadharmanI dIkSA aMgIkAra karI. tyAra bAda vihArakramamAM jinadattasUri vyAghapuramAM AvyA. tyAM jayadevAcAryane rudrapallI ane tenI AsapAsanA vistAramAM ja vicaraNa karavAno tathA jinazAsanano pracAra-prasAra karavAno Adeza Apyo. - thoDA divasa vyAghapuramAM rahIne jinadattasUrie jinavallabhasUri dvArA prarUpita caityagraha-vidhi para "cazcarI' (carcarI) nAmanA graMthanI racanA karI, tenA para eka TippaNaka lakhAvyuM. e cazcarI TippaNaka emaNe agraNI zrAvakone caityagRha-vidhi saMbaMdhI kharataragacchanI mAnyatAonuM parijJAna karAvavA mATe mokalyuM. e vakhate jinadattasUrinA zrAvaka pauSadhazALAmAM ekaThA thaI caccarI TippaNaka poTalAmAMthI bahAra kADhI rahyA hatA, e vakhate devadhara nAmanA eka yuvake zrAvakonA hAthamAMthI TippaNaka chInavI letAM kahyuM ke - "A caccArI TippaNaka nahi, kaccarI TippaNaka che." ane TippaNaka phADI nAMkhyuM. zrAvakoe devadharanA pitAne tenI udaMDatAnI vAta kahI. temaNe kSamAyAcanA karatAM kahyuM ke - "devadhara kharekhara ghaNo udaMDa ane madonmatta che; tema chatAM huM tene samajAvIza ke bhaviSyamAM te AvI uddhatAI na kare." zrAvakoe jinadattasUrinI sevAmAM "cazcarI TippaNakIne devadhara dvArA naSTa karI devAyAnI ghaTanAnI jANa karI. jinadattasUrie "caccarI TippaNakanI bIjI nakala Asala Adi zrAvakone mokalI ane temane nirdeza karyo ke - "devadharane kazuM ja na kahevuM. devadharane paNa sAcI pratIti thaze ane gacchanI unnatimAM sahAyaka siddha thaze.' cazcarI TippaNakanI bIjI nakala pahoMcI ke sahue te vAMcI. zrAvakonI aneka zaMkAonuM samAdhAna thayuM. devadharane jyAre e vAtanI jANa thaI ke je "accarI TippaNakanI nakala teNe phADI nAkhI hatI tenI bIjI prata AvI gaI che, tyAre teNe evuM anubhavyuM ke - "cazcarI TippaNaka vastutaH koI mahattvapUrNa kRti che, tethI avazya vAMcavI joIe." na dharmano molika itihAsaH (bhAga-4) 3:334334334333333 80 / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte nizcaya karI devadhara potAnA gharanI chatanI pauSadhazALAmAM pravezyo ane "carcArI TippaNaka' utsukatApUrvaka vAMcavAnuM zarU karyuM. graMtha khUba mahattvapUrNa ane rocaka lAgyo. jema jema te "caccarI TippaNaka" vAMcato gayo tema tema tenI zaMkAnuM samAdhAna thatuM gayuM. AdithI aMta sudhI vAMcI lIdhA bAda manamAM mAtra be zaMkA rahI gaIpahelI to anAyatana biMba saMbaMdhI ane bIjI zaMkA e rahI ke strI dvArA jinapUjA na karavA bAbata. vAgaDa pradezamAM vihAra karatI vakhate AcArya jinadattasUrie ujajaina adhyayana arthe mokalelAM sAdhu-sAdhvIone potAnI pAse bolAvI lIdhAM. e sahune tathA anya sAdhu-sAdhvIone AcAryazrIe zAstronI vAcanA pradAna karI, e samaya sudhI kharataragacchano zramaNazramaNI samUha paryApta mAtrAmAM vizALa thaI gayo hato. anuzAsana, adhyayana, adhyApana - vibhinna kSetromAM dharmapracAra, jJAna-darzana-cAritranI ArAdhanA, pAlana Adi sarva tathyone dhyAnamAM rAkhIne jinadattasUrie potAnA hAthe dIkSita thayelA ziSya jIvadevane AcAryapada pradAna karyuM. municaMdra upAdhyAyanA jayasiMha nAmanA ziSyane paNa AcAryapada pradAna karI citoDa kSetramAM vicaraNa ane dharmapracAra karatA rahevAno Adeza Apyo. jayasiMhAcAryanA ziSya jayacaMdrane paNa emaNe AcAryapada pradAna karI pATaNamAM dharmapracAra mATe niyukta karyA. A rIte traNa vidvAna munione sUripada pradAna karavAnI sAthesAthe jinacaMdragaNi, zIlabhadragaNi Adi 10 vidvAna ziSyone temaNe vAcanAcAryapada pradAna karyuM. zrImatI, jinamatI, pUrNazrI, jinazrI ane jJAnazrI A pAMca viduSI sAdhvIone mahattarApada ane jIvAnaMda nAmanA potAnA vidvAna ziSyane upAdhyAyapada pradAna karyuM. jinadattasUrie potAnAM sarva zramaNa-zramaNIone emanA vihAra saMbaMdhI ane Avazyaka kartavya saMbaMdhI dizA-nirdeza ApyA. tyAra bAda temaNe ajamera tarapha prasthAna karyuM. ajamera pahoMcyA ke zrAvakoe khUba Adara ane utsAhathI temano nagarapraveza karAvyo. jinadattasUrinA pahelI vakhata ajameramAM AgamananA upalakSyamAM mahArAjA arNorAje ajameranA dakSiNa bhAgamAM taLeTIthI laI zikhara sudhI vizALa jamIna [ 88 2 33 3636969696969] jena dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainasamAjane bheTa karI, tyAM zrAvakavarge jinamaMdira, aMbikAnuM sthAna AdinuM nirmANa jinadattasUrinA punaH padArpaNa pUrve ja saMpanna karAvI lIdhu hatuM. jinadattasUrie zubha muhUrtamAM e maMdironA mULa nivezamAM vAsakSepa karyo. ajameranA pramukha zrAvaka Ale jainasaMghanA bhAvi abhyadaya-hetu potAnA sAtavarSIya putrane AcArya jinadattasUrine samarpita karyo. vikrama saM. 1203nI phAgaNa suda nomanA divase emaNe AsalanA putrane ajameramAM dIkSA ApI ane tenuM nAma jinacaMdra rAkhyuM. vi. saM. 1205nI vaizAkha suda chaThThanA divase vikramapuramAM jinadattasUrie nava varSanI vayamAM ja ziSya jinacaMdranI pratibhA jANIne AcAryapada pradAna karI potAnA uttarAdhikArI tarIke ghoSita karyo. e ja AcArya muni jinacaMdra AgaLa jatA maNidhArI AcArya jinacaMdrasUrinA nAmathI vikhyAta thayA. jinadattasUrino samaya tathA emanI pahelAno samaya carcAno samaya hato. Ayatana (vidhi caitya) - anAyatana (avidhi caitya) viSayaka carcAonA prasaMge moTe bhAge pArasparika kaTutA ugra svarUpa dhAraNa karI letI. dUradarzI AcArya jinadattasUrie A viSayamAM jinavallabhasUrine anusaravAnuM nakkI rAkhyuM. emaNe caityavAsIonI sAthe pratyakSa carcAomAM gUMcavAI javA karatAM janasAmAnyane e viSayamAM vAstavika jJAna karAve evA bodhaprada laghu graMthonI racanA karavAnuM vizeSa zreyaskara lAgyuM. caityavAsI paraMparAnI AdhArazilAne taLe upara karI potAnI je racanAothI jinadattasUrie suvihita paraMparAnI cirasthAyI sevA karI te racanAo nIce mujaba che : ( opadezika ane AcAra viSacaka racanAo) 1. saMdeha dohAvalI prAkata gadya 1pa0 - 2. caccarI apabhraMza gadya 47 3. usUtra padopaghATana kulaka prAkRta gadya 30 4. caityavaMdana kulaka prAkRta gadya 28 5. upadeza dharma rasAyana apabhraMza gadya 80 6. upadeza kulaka prAkRta gadya 34 ( 7. kAla svarUpa kulaka apabhraMza gadya 32 jaina dharmano maulika itihAsa H (bhAga-4) 2302623262999304 89 ] Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAkRta pAkRta | stutiparaka racanAo | 8. gaNadhara sAddha zataka pAkRta 9. gaNadhara saptatikA pAkRta 10. sarvAdhiSThAyI stotra 11. guru pArataMtraya stotra 12. vina vinAza stotra pAkRta 13. zrutastava pAkRta 14. ajita zAMti stotra pAkRta 15. pArzvanAtha maMtra garbhita stotra pAkRta 16. mahAprabhAvaka stotra pAkRta 17. cakrezvarI stotra saMskRta 18. sarva jina stuti saMskRta 19. vira stuti saMskRta 20. yoginI stotra gadya 150 gadya 26 gadya 26 gadya 21 gadya 14 gadya . 27 gadha 15 gadya 39 gadya 3 zloka 10 zloka 4 zloka 4 prikIrNaka racanAo che 21. avasthA kulaka 22. viMzikA 23. pada vyavasthA 24. zAMtiparva vidhi 25. vADI kulaka 26. ArAtrika vRttAni 27. adhyAtma gItAni 90 9696969696969696969696jaina dharmano molika itihAsa H (bhAga-4) Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya jinadattasUrinI racanAothI jaina samAjamAM eka abhinava jAgaraNanI amITa lahera taraMgita thaI gaI. tenuM dUragAmI ane cirasthAyI pariNAma e AvyuM ke zatAbdIothI caityavAsI paraMparA tarapha vahI rahelo lokapravAha suvihita paraMparA tarapha vaLyo. A racanAothI jaNAya che ke jinadattasUrino saMskRta, prAkRta, apabhraMza Adi bhASAo para pUro adhikAra hato ane emanI zailI ane abhivyaMjanAzakti adbhuta hatI. emanI racanAo tatkAlIna sAhitya ane bhASA vijJAnanA itihAsanI dRSTie paNa mahattvapUrNa che. camatkArika mahApuruSa kharataragacchanA ujJAyaka dAdA jinadattasUrinA jIvanano adhikAMza bhAga camatkArothI bharapUra che. karNavedha pUrvenI bALavayamAM ja emaNe ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha A pAMca mahAvratonI dIkSA grahaNa karI. jIvana-paryata A utkaTa bhAvanA sAthe jaina dharmanA pracAra-prasAramAM teo aharniza saMlagna rahyA. saMsAranA pratyeka manuSyane jinazAsana prati pragADha ruci, zraddhA dharAvatA karavAnI temanI ucca bhAvanA hatI. tyAga, tapa, saMyama ane akhaMDa brahmacaryanA pratApe jinadattasUri duHsAdhya kAryo karI zakyAM. adbhuta IcchAzakti ane prabaLa Atmazakti prApta thaI ke loko temanI siddhine camatkAranI saMjJA ApavA lAgyA. suvihita paraMparA pratye pragADha zatrutA rAkhanAra caityavAsI paraMparAnA mahAprabhAvazALI AcArya potAnA ziSya parivAra sahita jinadattasUrinI sevAmAM upasthita thayA ane bhavobhava jinadattasUri ja guru tarIke maLe evI bhAvanA vyakta karI ziSyatva svIkAryuM. A koI maMtrano camatkAra nahi paNa jinadattasUrinI jinazAsana pratye utkaTa bhAvanAno camatkAra hato. jinadattasUrinAM mahAna kAryoe emanI kIrtine amara banAvI. Aje dezanA vibhinna prAMtonAM aneka nagaramAM dAdAvADIo, maMdiromAM emanI mUrtio ane caraNapAdukAo pratyeka zraddhALune preraNA Ape che ke tame paNa tyAga-tapa ane zuddha bhAvanAthI sevA karIne pUjanIya banI zako cho. jaina dharmano maulika itihAsa H (bhAga-4) 5999890396969690 91] Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (gaccha vyAmohajanya vidveSanuM tAMDavo caityavAsIo dvArA vikRta karavAmAM Avela, AmUla parivartita karavAmAM Avela jaina dharmanA mULa vizuddha Agamika svarUpanI punaH pratiSThApanAnI dizAmAM vardhamAnasUrinI paraMparAnA jinezvarasUri, jinacaMdrasUri, abhayadevasUri ane jinadattasUri Adi AcAryoe je bhagIratha prayAsa karyo, e jaina itihAsamAM sadA-sarvadA mATe khUba sanmAna sAthe yAda karAze. Aje bhArata dezanAM vibhinna pradezo, kSetro, nagaro ke gAmaDAMomAM zAstra-saMmata zramaNAcAranuM pAlana karIne jaina dharmanA AgamapraNIta svarUpanuM pracAra-prasAra karanAra je sAdhusAdhvIo vicaraNa karI rahyAM che, e uparokta AcAryo dvArA jainazAsana samAja para karavAmAM AvelA asIma upakAronuM ja pratiphaLa che. AvI vastusthiti hovA chatAM sAMpradAyika vidveSathI vazIbhUta amuka madhyayugIna vidvAna zramaNoe potAnA gacchane ja satya ane anya gacchone, emanI rIti-nItione asatya siddha karavAnA prayAsamAM paraspara, ekabIjAnA gaccha para, temanA AcAryo para kIcaDa uchALavAnI zarUAta karI dIdhI. tapAgacchanA sattAvanamA paTTadhara vijayadAnasUrinA ziSya upAdhyAya dharmasAgare potAnA graMtha pravacana parIkSA bhAga-1'mAM dAdA jinadattasUrinI asanmAnajanaka bhASAmAM kaTu AlocanA karI. temaNe potAnA anya graMtha "kupakSa kauzika sahastra kiraNa'mAM 1. digaMbara, 2. pauNimayaka, 3. auSTrika (kharataragaccha) 4. pAzacaMdragaccha, 5. stanika (aMcalagaccha) 6. sArdha paurNimayaka, 7. Agamika, 8. karka, 9. lukhkhAka (lokagaccha) 10. bIjAmatI - A dase dasa gacchanI kaTutApUrvaka azobhanIya bhASAmAM AlocanA karI. A graMthamAM ekamAtra potAnA gacchane ja sarvazreSTha siddha karavAnA prayAsanI sAthe uparokta dase dasa gaccha-samudAyone ujUtra prarUpaka ane tIrtha bAhya batAvavAmAM AvyA che. A graMthanI racanAthI saMpUrNa jainasaMghamAM vikramanI sattaramI zatAbdInA bIjA dAyakAmAM bhISaNa vidveSa phelAI gayo: e viSapUrNa [ 92 cha99999999999] jena dharmano maulika itihAsa H (bhAga-4) Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAtAvaraNane zAMta karavA mATe dharmasAgaranA guru AcArya vijayadAnasUrie e graMthane jaLamAM vahAvI dIdho. A racanA mATe dharmasAgare caturvidhasaMghanI kSamAyAcanA karavI paDI. vijayadAnasUrinA svargavAsanA 7 varSa bAda vi. saM. 16 29mAM dharmasAgaranA A graMthane vijayadAnasUrinA paTTadhara AcArya hIravijayasUrie punaH pragaTa karAvI potAnA taraphathI graMthanuM upanAma "pravacana parIkSA' rAkhyuM.' dAdAguru jinadattasUrie potAnA AcAryakALamAM jinazAsananI keTalI mahAna prabhAvanA karI haze eno aMdAja e tathyathI sahaja rIte Ave che ke bhAratanA dUra-sudUra pradezomAM emanAM pagalAMthI aMkita maMdiromAM suzobhita dAdAvADIo Aje paNa hajAronI saMkhyAmAM vidyamAna che. virodhIonA apapracAranI lezamAtra asara emanI lokapriyatA ke lokapUjyatA para paDI nahi. AvA mahAna prabhAvaka AcAryano saMkSipta paricaya nIce mujaba che : pitAnuM nAma : vAcchiga (humaDa kuLa) mAtAnuM nAma : bAhaDadevI janmasthAna : dhavalakapura (dhoLakA) janma : vi. saM. 1132 dIkSA ? vi. saM. 1141 dIkSAnAma : muni somacaMdra AcAryapada : vi. saM. 1169 vai. su. 1. zanivAra dIkSAdAtA : dharmadeva upAdhyAya abhibhAvaka : sarvadevagaNi zikSAdAtA : bhAvaDAcArya vAcanAcArya : harisiMhAcArya pUrva paTTadhara H jinavallabhasUri jina dharmano molika itihAsa (bhAga-4) 99696969696969696969 3 | Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka AcAryo (vAdidevasUri, vRttikAra malayagiri, maladhArI abhayadeva, maladhArI hemacaMdra ane caMdraprabhasUri) 94 janma nAma pitAnuM nAma mAtAnuM nAma janmasthAna AcArya vAdidevasUri : pUrNacaMdra : : jinadevI janma dIkSA dIkSAnuM nAma dIkSAdAtA AcAryapada AcAryapada nAma svargArohaNa : maddAhata : vi. saM. 1143 : : : : nAga (prAgvATavaMzIya) : vi. saM. 1152 rAmacaMdra AcArya muni caMdrasUri vi. saM. 1174 devasUri : vi. saM. 1226 zrAvaNa vada 7 guruvAra gRhavAsa : 9 varSa. sAmAnya sAdhuparyAyaH 22 varSa AcAryaparyAya : 52 varSa pUrNa Ayu : 83 varSa vikramanI bAramI-teramI zatAbdImAM vAdidevasUri ane kalikAlasarvajJanA birudathI vibhUSita hemacaMdrAcArya nAmanA be mahAna graMthakAra, samartha vidvAna ane jinazAsananA prabhAvaka AcArya thayA. vAdidevasUrino janma AcArya hemacaMdrathI 2 varSa pUrva, dIkSA 2 varSa pachI, AcAryapada 8 varSa pachI ane svargArohaNa 3 varSa pUrve thayuM hatuM. A jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIte A baMne AcAryo ekabIjAnA samakAlIna hovAnI sAthe pUrNa paricita ane paraspara sahayogI paNa hatA. vAdidevasUrie potAnA samayanA uccakreTinA vAdavidyA niSNAta digaMbara AcArya kumudacaMdrane aNahilapura-pATaNanA pratApI rAjA jayasiMhanI rAjasabhAmAM zAstrArthamAM parAjita karI bhAratavarSamAM zvetAMbara paraMparAnI pratiSThAne UMcA Asane pratiSThita karI. AcArya hemacaMdrae siddharAja jayasiMhanA hRdaya para potAnA tyAga, virAga ane pAMDityanI amITa chApa aMkita karI. siddharAja pachI mahArAjA kumArapALane temaNe pratibodha ApI jinazAsananA agraNI upAsaka banAvyA, tathA uccakoTinA vipula sAhityanuM nirmANa karI jinazAsananI gaurava-garimAmAM abhivRddhi karI. e vakhate gujarAta pradezanA madahata nAmanA nagaramAM vira nAga nAmano eka prAgvATe vaMzIya vepArI raheto hato. tenI patnInuM nAma jinadevI hatuM. pati-parAyaNA jinadevIe rAtre eka svapna joyuM ke pUrNacaMdra tenA mukhamAM pravezI rahyo che. svapnanuM phaLa pUchatAM municaMdrasUrie jinadevIne jaNAvyuM ke - "tamane putraratnanI prApti thaze. ane tamAro e putra AgaLa jatA jana-janane AnaMdita karanAro thaze." yogya samaya pUro thatAM vi. saM. 1143mAM jinadevIe eka suMdara putrane janma Apyo. caMdranAM svapnadarzanane dhyAnamAM rAkhI tenuM nAma pUrNacaMdra rAkhyuM. pUrNacaMdranAM zaizavakALamAM ja madrAhata nagaramAM mahAmArIno prakopa thayo, pariNAme vira nAga ane jinadevI potAnA putrane laI lATapradezanA bhRgukacchapura (bharUca) nagaramAM AvIne vasyAM. saMkaTanA e divasomAM AThavarSIya bALaka pUrNacaMdrae jIvikopArjanamAM pitAne upayogI thavAno nizcaya karyo. aneka prakAranAM svAdiSTa vyaMjano banAvI zrImaMtonA ghare vecavA javA lAgyo. puNyavAna bALaka pUrNacaMdrane potAnA nAnakaDA vyavasAyathI paryApta Avaka thavA lAgI. municaMdrasUrie manomana vicAra karyo - "A bALaka koI bhAvi mahAna puruSottama che. thoDA samaya sudhI enA vize manomana ciMtana karyA pachI municaMdrasUrie vIra nAga pAse tenA honahAra bALaka jina dharmano molika itihAsa H (bhAga-4) 99999999999. 5] Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNacaMdranI yAcanA karI. vIra nAge ati vinamra svare gurudeva samakSa potAnA manobhAva pragaTa karatAM kahyuM : "bhagavAna ! ame to vaMza paraMparAthI ja ApanA upAsaka chIe, paraMtu A amAro eka mAtra putra che ane amArA jIvanano ekamAtra sahAro che. tema chatAM agara ApazrI ene ApanI zaraNamAM levA Iccho cho to huM ApanI AjJAne zirodhArya karuM chuM. Apa tene laI jAva." vira nAganI A prakAranI apUrva tyAgapUrNa udAratAthI kavita thaIne municaMdrasUrie kahyuM: "zrAvakottama! mArA je pAMcaso ziSyo che, te sarva AjathI ApanA putra che. e sAthe ja mArA sarva upAsako, sadharmI baMdhuo che, te sarva jIvanaparyata tamArI sevA-suzruSA karaze. have tame badhA prakAranI ciMtA choDI paralokanuM pAtheya ekamAtra dharmArAdhanAnuM avalaMbana rAkho." A rIte AcArya municaMdrae pUrNacaMdranI mAtA jinadevIne paNa sahamata karI lIdhAM ane vi. sa. 115ramAM temaNe pUrNacaMdrane dIkSA ApI potAnA ziSya banAvI lIdho. dIkSA pradAna karatI vakhate AcAryazrIe pUrNacaMdranuM nAma rAmacaMdra rAkhyuM. ' dIkSita thayA bAda muni rAmacaMdrae tarkazAstra, lakSaNazAstra, vyAkaraNa, sAhitya, nyAya, darzana ane Agama zAstromAM kramazaH pravINatA prApta karI. jainadarzana sivAya bauddha, vaizeSika, sAMkhya Adi sarva darzanonuM paNa gahana adhyayana karI rAmacaMdra potAnA samayamAM pratibhAsaMpanna vidhApuruSa tarIke oLakha pAmyA. mahAvAdI muni rAmacaMdrae dhoLakA nagaramAM dhadha nAmanA zivAdvaitavAdIne, satyapuramAM kAzmIrI mahAvAdI sAgarane, nAgapuramAM digaMbaravAdI guNacaMdrane, citrakUTamAM zivabhUti nAmanA bhAgavata matAvalaMbIne, gopagirimAM gaMgAdhara nAmanA vAdIne, dhArAnagarImAM dharaNIdhara nAmanA vAdIne, puSkariNImAM brAhmaNa vidvAna padmAkArane ane bhRgukacchamAM kRSNa nAmanA brAhmaNane zAstrArthamAM parAjita karI vAdayI rUpe prasiddhi prApta karI. vimalacaMdra, haricaMdra, somacaMdra, pArthacaMdra, prajJAdhanI zAMti ane azokacaMdra Adi aneka samartha vidvAna muni rAmacaMdranA abhinna mitra thaI gayA. A rIte muni rAmacaMdranI yazapatAkA digudigaMtamAM laherAvA lAgI. | 96 969696969696969699 jena dharmano molika itihAsaH (bhAga-4) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya municaMdrasUrie muni rAmacaMdranI pratibhA joI vi. saM. 1174mAM AcAryapada pradAna karyuM, ane temanuM nAma devasUri rAkhyuM. AcAryapada* pradAnanA prasaMge zrImunicaMdrasUrie temanA pitA vIra nAgane paMcamahAvrata dhAraNa karAvI bhAgavatI dIkSA pradAna karI ane agAu dIkSita thayelAM mAtezvarI sAdhvI jinadevIne mahattarApada pradAna karI temanuM nAma caMdanabALA rAkhyuM. AcAryapada para abhiSikta karyA bAda guruAjJA mujaba devasUrie dhoLakA Adi aneka kSetromAM vicaraNa karI jaina pratimAonI pratiSThA karI ane potAnA upadezothI jinazAsanano ullekhanIya prasAra-pracAra karyo. tapazcaraNanI sAthe sAthe aharniza AtmaciMtanamAM lIna rahevAnA pariNAme AcArya devasUrine aneka prakAranI labdhisiddhi anAyAsa ja upalabdha thaI. AcArya devasUrie thoDA samaya sudhI Abu parvata para rahIne saMpAdalakSa (sAMbhara) tarapha vihAra karavAno vicAra karyo, paraMtu emane adRSTa zaktithI preraNA maLI ke teo sAMbhara taraphano vihAra na kare ane yathAzakya zIghratAthI aNahilapura-pATaNa pahoMcI jAya, kAraNa ke emanA guru zrI municaMdrasUrinuM AyuSya kevaLa 6 mAsa ja bAkI rahI gayuM che. A prakAranA bhAvino bodha thatA ja devasUrie AbuthI aNahilapurapATaNa tarapha vihAra karyo ne pATaNa pahoMcI gurunI sevAmAM lAgI gayA. devasUri lagabhaga 5 mAsa sudhI potAnA gurunI sevAmAM rahyA ane temaNe zraddhA-bhaktipUrvaka sevA karI. zrI municaMdrasUrie aMtima samaya najIka samajIne saMlekhanA saMthAro karI vi. saM. 1178mAM samAdhipUrvaka svargArohaNa karyuM. gurunA svargArohaNa bAda AcArya devasUrine lagabhaga 6 mAsa sudhI pATaNamAM ja rokAvu paDyuM. emanI preraNAthI dharmaniSTha zreSThI thAhaDa dvArA prAraMbha thayela bhagavAna mahAvIranA maMdiranuM kArya nirmANAdhIna hatuM. nirmANakArya pUruM thatAM ja zreSThIvarya thAhaDe e maMdiranI pratiSThA devasUrinA karakamaLa dvArA karAvI. Ama badhuM maLIne 1 varSa sudhI pATaNamAM rahIne devasUrie nAgapura tarapha vihAra karyo. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) OM 9 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAgapuramAM pahoMcatAM ja tyAMnA mahArAjA AhlAdana devasUri samakSa upasthita thaI temanuM svAgata karI vaMdana-namana karI emane ghaNA ThATha-mAThathI nagarapraveza karAvyo. tattvadarzI devasUrie bhavyajanone upadeza ApI sva-paranA kalyANa karavAvALA dharmanAM mArge temane ArUDha karI uttarottara AgaLa vadhavA preraNA karI. je vakhate devasUri nAgapuramAM birAjamAna hatA, e vakhate pATaNAdhIza siddharAja jayasiMhe potAnI vizALa caturaMgiNI senA laIne nagarane cotaraphathI gherI lIdhuM, paraMtu jevI siddharAja jayasiMhane jANa thaI ke AcArya devasUri nAgapuramAM birAjamAna che, eTale tarata nagara pharato ghero haTAvI laI potAnA vizALa lazkara sAthe pATaNa parata pharyA. vizvAsu nagarajanone devasUrinI sevAmAM mokalI, bhaktipUrvaka prArthanA karI punaH aNahilapura-pATaNamAM bolAvI lIdhA ane cAturmAsa paNa karAvyuM. je vakhate devasUri pATaNamAM birAjamAna hatA, e vakhate Aso mahinAmAM siddharAja jayasiMhe potAnI senA sAthe nAgapura para AkramaNa karyuM, ane bahu ochA samayamAM killA para kabajo jamAvyo. A ghaTanAthI sahaja evuM anumAna lagAvI zakAya ke jainAcArya devasUri prati cAlukyarAja siddharAja jayasiMhanA hRdayamAM keTalI pragADha zraddhA-bhakti hatI. eka mahattvapUrNa sainika abhiyAnamAM vipula dhanarAzi ane samaya vyaya karI nAgapurane ghero ghAlyA pachI jyAre siddharAja jayasiMhane jANa thaI ke devasUri nAgapuramAM birAjamAna che to tatkALa ghero haTAvI pATaNa parata pharyA. jyAM sudhI devasUri nAgapuramAM rahyA tyAM sudhI emaNe nAgapuramAM AkramaNa na karyuM. aMte emane pATaNamAM cAturmAsa karAvyA bAda ja nAgapura para AkramaNa ane adhikAra jamAvyo. AcAryazrInuM aNahilapura-pATaNanuM cAturmAsa pUrNa thayA bAda karNAvatI nagaranA saMghe vinaMtI karI. vinaMtI anusAra aNahilapurapATaNathI vihAra karI teo karNAvatI padhAryA ane tyAM cAturmAsa arthe upAzrayamAM birAjamAna thayA. AcArya devasUrinA karNAvatI cAturmAsanA samaye pATaNapati siddharAja jayasiMhanA nAnA karNATakAdhIza jayakezidevanA dharmaguru digaMbarAcArya cha jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 98 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumudacaMdra paNa karNAvatImAM bhagavAna vAsupUjyanA maMdiramAM birAjamAna hatA. karNAvatInA sudUrastha pradezonA vizALa janasamUhane mAtra devasUrinAM darzana-pravacana-zravaNa mATe chalakAto joI mahAvAdI digaMbarAcAryanI manobhUmimAM devasUri pratye IrSAnAM bIja aMkurita thaI UDyAM. prabhAvaka caritra' anusAra digaMbara mahAvAdI kumudacaMdrae potAnA upAsako ane kavionA mAdhyamathI AcArya devasUrine uttejita karavAno prayAsa karyo. vaMdIgaNa (kavigaNa) vyAkhyAna sthaLe jaIne saMpUrNa zvetAMbara samudAyane ane vizeSataH devasUrine lokonI dRSTimAM upahAsAspada ane tiraskRta karavAnA abhiprAyathI aneka prakAranAM gadyagIta saMbhaLAvatAM hatAM. eka divasa devasUrinA zramaNIsaMghanI eka vRddhA sAdhvI gocarI mATe potAnA caitya AgaLathI jatI joIne kumudacaMdranA upAsakoe emane upasarga pahoMcADavAnI zarUAta karI. kumudacaMdranA izAre upAsakoe vRddhA sAdhvIne upADIne eka kuMDamAM pheMkI dIdhAM. emane nRtya karavAnI pharaja pADI. je rIte motIne yuktipUrvaka vAMdhavAmAM Ave che, e rIte ja kumudacaMdrano parAbhava yuktipUrvaka karavA mATe devasUrie aNahilapura-pATaNamAM siddharAja jayasiMhanI rAjasabhAmAM AcArya kumudacaMdranI sAthe zAstrArthanuM Ayojana karyuM. rAjasabhAmAM zAstrArtha mATe yogya vyavasthA thaI gayA bAda baMne AcAryane mahArAja siddharAja jayasiMhe rAjasabhAmAM bolAvyA. baMne vAdI-prativAdI cAlukyarAja siddharAjanI rAjasabhAmAM upasthita thayA. mahArAjAe ghoSaNA karI ke - baMne pakSamAMthI je pakSa zAstrArthamAM parAjita thaze e pakSane sadAyane mATe vizALa gurjara rAjyanI sImAothI bahAra javuM paDaze ane je pakSano vijaya thaze e ja gurjara rAjyanI sImAomAM rahI zakaze. A praNanI sAthe baMne pakSonI vacce vikrama saM. 1181 nI vaizAkha suda pUrNimAnA divase pATaNamAM siddharAja jayasiMhanI rAjasabhAmAM zAstrArthanI zarUAta thaI. strImuktinI bAbatamAM baMne mahAna tArkikomAM paraspara vAda-vivAda thayo. digaMbarAcArya kumudacaMdrae jina dharmano maulika ItihAsaH (bhAga-4) 9696969696969696969699 99 ] Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAno pakSa rajU karatAM kahyuM : "koI paNa prANInI srIbhavamAM mukti thatI nathI. strI vastutaH nirbaLa hoya che. saMsAramAM jeTalAM paNa sAmAnya sattvavALAM prANI che, emanI mukti thatI nathI. enuM sAkSAt udAharaNa che bALaka, niHsattva yuvA puruSa ane abaLA-nArI. A badhAM tathyonA AdhAre huM mAro mata spaSTa karuM chuM ke - 'abaLA hovAnA kA2Ne strInI e ja bhavamAM mukti kadApi saMbhava nathI."" strIo tuccha satttA hovAnA abhiprAya sAthe kumudacaMdrae potAno uparokta vicAra rajU karyo, jenA pratyuttara tarIke zvetAMbarAcArya devasUrie potAno viparIta pakSa rajU karyo : "pauruSasabhara puruSonI jema ja strI paNa mahAsatttA hoya che. mahAsattvA hovAnA kAraNe strI paNa muktinI adhikArI che. enuM pramANa zAstromAM upalabdha che ke - 'bhagavAna RSabhadevanI mAtA marudevIe potAnA strIbhavamAM ja mukti prApta karI. vartamAna avasarpiNIkALamAM sarvaprathama mukti meLavanArI strI mAtA marudevI ja che; je sarvajJapraNIta zAstromAM spaSTa rUpe lakhavAmAM AvyuM che. Ama, digaMbarAcArya dvArA rajU karavAmAM Avelo tarka nitAMta nirAdhAra ane tathyahIna che. pratyakSa jovA maLe che ke strIo mahAsattvazAlinI hoya che. enuM sAkSAt pramANa che vizALa gurjara rAjyanI rAjamAtA mahAdevI mayaNallamA. mahAsatI sItA, mAtA kuMtI, subhadrA Adi mahAsattvazAlinI nArIratnonA atula sAhasa ane anupama zauryanAM AkhyAna mAtra ApaNAM dharmazAstromAM ja nathI, paNa anya dharmonA prAmANika ArSa graMthomAM paNa che. zuM A nyAyavAdinI rAjasabhAmAM koI eka paNa vyakti evI che ke je sItA, kuMtI Adi mahAsatIo ane rAjamAtA mayaNallamAne tucchasattvAsiddha karavAnI dhRSTatA karavAnuM sAhasa kare ? huM samaju chuM ke mArA mAnanIya mitra zrI kumudacaMdra paNa AvuM duHsAhasa nahi karI zake. e sivAya ema jovA maLe che ke aneka strIo to puruSonI sarakhAmaNIe mahAsattvazAlinI hoya che. mahAsattvazAlinI hovAnA kAraNe ja aneka strIo bhUtakALamAM mukti prApta karI cUkI che. vartamAnamAM paNa paMca mahAvideha kSetromAM mukta thAya che, ane anaMta bhaviSyakALamAM paNa aneka strIo ujaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 100 37 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIbhavamAM ja mokSa meLavaze. mArI A vAta mAtra yuktipUrvakanI nathI paNa samyaka rIte zAstrasaMmata ane paripuSTa che." digaMbasacArya kumudacaMdra potAnA pratipakSI devasUri dvArA rajU thayela vicArane mithyA siddha karavAnI koI sabaLa yukita na sUjhatA temaNe rAjasabhA samakSa prazna karyo: "zuM kahyuM, zuM kahyuM?" mahAvAdI devasUrie bIjI vakhata pharIne potAnI vAta e rIte ja rajU karI. te chatAM digaMbarAcAryae pharI prazna karyo : "zuM kahyuM? zuM kahyuM?" A vakhate devasUrie siMhagarjanAnI jema UMcA avAje potAnA pakSane trIjI vakhata rAjasabhA samakSa rajU karyo. trIjI vakhata devasUri dvArA rajUAta thavA chatAM eno yogya pratyuttara mastiSkamAM na AvatA kiMkartavyamUDhanI jema kumudacaMdrae kahyuM : "mArA prativAdInA kathanane likhita svarUpamAM rajU karavAmAM Ave." A vAta para pramukha nirNAyake mahArAjA siddharAjane abhivAdana karIne sabhAsadone saMbodhita karatAM nirNAyaka svare kahyuM : "digaMbarAcArya kumudacaMdranI vANI mudrita arthAtu gUMgI thaI gayelI jaNAya che. zvetAMbarAcArya devasUrie digaMbarAcArya kumudacaMdra para zAstrArthamAM vijaya prApta karI lIdho che." mahArAjAdhirAja siddharAja jayasiMhe pramukha nirNAyakanA kathananuM anumodana karatAM tatkALa devasUrine vijayI ghoSita karyA ane jayapatra lakhavAno Adeza Apyo. cAlukyarAjanA AdezanuM tatkALa pAlana karavAmAM AvyuM ane siddharAja jayasiMhe svayaM potAnA hAthe e jayapatra devasUrine arpaNa karyo. baMne mahAna AcAryonI vacce thayelA e zAstrArtha vakhate kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya paNa upasthita hatA. devasUrinI adbhuta vAdazakti, emanA tarkakauzala ane prakAMDa pAMDitya para apAra harSa pragaTa karatAM siddharAja jayasiMhe eka lAkha suvarNa mudrAo devasUrine bheTa ApavAnI icchA vyakta karI, paraMtu devasUrie teno asvIkAra karatAM kahyuM : "rAjanuM ! amo niHspRha sAdhuo mATe dravyano sparza karavAno paNa niSedha che. " jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) 999999999999 101] Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devasUri dvArA suvarNamudrAono asvIkAra karyA bAda potAnA maMtrIonA parAmarzathI siddharAja jayasiMhe bhagavAna RSabhadevanuM eka vizALa maMdira e dhanarAzithI banAvyuM. vi. saM. 1183mAM devasUrie anya traNa AcAryonI sAthe e maMdiramAM bhagavAna AdinAthanI mUrtinI pratiSThA karI. AcAryazrI devasUrie pramANa nayatatkAloka kI ratnAkarAvatArikA' nAmanI TIkAnA graMthanI racanA karI jinazAsananA nyAyazAstranA bhaMDAranI zrIvRddhi karI. A prakAre potAnA pAMDitya, tarkabaLa ane AtmabaLathI emaNe jinazAsananI mahattama prabhAvanA karI. vi. saM. 1226mAM zrAvaNa vada sAtama guruvAre emaNe bhadrezvarasUrine potAnA uttarAdhikArI AcArya tarIke niyukta karyA. tyAra bAda saMthAro dhAraNa karI samAdhimaraNanuM varaNa karI svargArohaNa karyuM. 83 varSanI potAnI pUrNa AyumAM 9 varSa gRhavAsa, 22 varSa sudhI sAdhAraNa zramaNaparyAya ane para varSa sudhI AcAryapada para rahyA. devasUrine jaina sAhityamAM sarvatra "vAdI' birudathI vibhUSita karavAmAM AvyA che. prabhAvaka caritra'nA be zlokothI spaSTataH pragaTa thAya che ke mahArAjA siddharAja jayasiMhanI sabhAmAM devasUrithI parAjaya svIkAratA svayaM prativAdI digaMbarAcArya kumudacaMdrae rAjasabhA samakSa devasUrine mahAna vAdInA birudathI vibhUSita karyA hatA. tyAra bAda teo vAdidevasUrinA nAmathI vikhyAta thaI gayA. vAdidevasUri baDagaccha (bRhagaccha)nA mahAna prabhAvaka AcArya hatA. emanA guru municaMdrasUri mahAna tapasvI hatA. tapAgaccha paTTAvalI'mAM municaMdrasUrine bhagavAna mahAvIranA cAlIsamA paTTadhara batAvavAmAM AvyA che. e paTTAvalImAM emanA moTA gurubhAI ajitadevasUrine bhagavAna mahAvIranA ekatAlIsamA paTTadhara batAvAyA che. jyAre bRha gaccha gurnAvalImAM AcArya vAdidevasUrine ekatAlIsamA padhara batAvyA che. municaMdrasUrinA gurubhAI caMdraprabhasUrie vi. saM. 1149mAM kriyoddhAra karyo ane tenA 10 varSa bAda vi. saM. 1159mAM paumIyakagacchanI sthApanA karI. 102 96969696969696969696962 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( vRttikAra AcArya malayagiri ) malayagiri vIra nirvANanI sattaramI (vikramanI bAramI) zatAbdInA eka mahAna vRttikAra AcArya thayA. potAnI lagabhaga 1 lAkha 96 hajAra 600 thI paNa adhika zloka - pramANanI vRttiomAM emaNe potAno koI paricaya Apyo nathI. teo kalikAlasarvajJa AcArya hemacaMdrasUrinA samakAlIna AcArya hatA. hemacaMdrasUrinA prakAMDa pAMDityano emanI upara UMDo prabhAva hato ane teo emano guru samAna Adara karatA hatA. AcArya malayagiri dvArA nirmita Agama graMtho para nimnalikhita 20 vRttio vartamAnamAM upalabdha che : graMthanuM nAma bloka-pramANa 1. bhagavatI sUtra dvitIya zataka vRtti 3750 2. rAjapraznIyopAMga TIkA 3700 3. jIvAjIvAbhigamopAMga TIkA 16000 4. prajJApanopAMga TIkA 16000 5. caMdraprajJamyupAMga TIkA 9500 6. sUryaprajJamyupAMga TIkA 9500 7. naMdIsUtra TIkA 7732 8. vyavahArasUtra vRtti 34000 9. bRhatkalpapIThikA vRtti (apUrNa) 4600 10. Avazyaka vRtti (apUrNa) 18000 11. piMDaniyukti TIkA 6700 12. jyotiSkaraNDa TIkA 5000 13. dharmasaMgrahaNI vRtti 10000 14. karmaprakRti vRtti 8000 15. paMcasaMgraha vRtti 18850 jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 9696969696969696969694 103] Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kikiorddhAna zAsana 16. SaDazIti vRtti 2000 17. saptatikA vRtti 3780 18. bRhatsaMgrahaNI vRtti 5000 19. bRhakSetrasamAsa vRtti 9500 20. malayagirizabdAnuM zAsana 5000 A upalabdha kRtio sivAya AcArya malayagiri dvArA je kRtiono nAmollekha potAnI kRtiomAM karyo che, paNa vartamAnamAM te graMtha anupalabdha che, enAM nAma A rIte che: AcArya malayagirinI anupalabdha kRtioH 1. jambudvIpa prajJapti TIkA 2. oghaniryukti TIkA 3. vizeSAvazyaka TIkA 4. tattvArthAdhigama sUtra TIkA 5. dharmasAraprakaraNa TIkA 6. devendra narendra prakaraNa TIkA mahAmanasvI AcArya malayagirie Agama sAhitya para kattionuM nirmANa karI mumukSuonA sAdhanApathane prazasta karyo. emanI ullekha nIya zrutArAdhanA mATe jainajagata emanuM cirakALa sudhI kRtajJa raheze. (AcArya abhayadeva mAladhArI) maladhArI abhayadeva vikramanI bAramI zatAbdInA pUrvArdhathI laIne pAzcA vaccenI eka avadhinA eka mahAna prabhAvaka AcArya thayA che. teo kauTika gaNanA praznavAhana kuLanI madhyama zAkhAnA harSapurIya nAmanA gacchanA yazasvI AcArya hatA. uttaravartI kALanA amuka ullekho anusAra emanuM vihArakSetra ati vizALa hatuM. teo harSapurIya gacchanA AcArya jayadevasUrinA ziSya hatA. emano tyAga ucca koTino hato. emanA praziSya zrIcaMdrasUri dvArA racita munisuvrata caritranI prazasti anusAra gurjarezvara siddharAja emanA tyAga-tapathI | 104 96969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atyaMta prabhAvita hatA. potAnA samayanA zramaNavargamAM vyApta zithilAcAranA umUlana ane sva-para kalyANanA uddezathI emaNe vizuddha zramaNAcAranuM pAlana karavAno daDha nizcaya karyo. emaNe potAnAM vastro ane zarIranI saphAI para paNa dhyAna ApavAnuM choDI dIdhuM, pariNAme emanuM zarIra ane vastro paNa melathI malina thaI gayAM. emanI A prakAranI niHspRhatA ane nirmamatva bhAvanAthI prabhAvita thaIne gurjarAdhipati siddharAja jayasiMhe emane "mAladhArI'nI upAdhithI vibhUSita karyA. amuka vidvAnono abhimata che ke emane mAladhArInI upAdhithI siddharAje nahi, paraMtu emanA pUrvavartI rAjA karNae ApI hatI. itihAsavidoe paripuSTa aitihAsika AdhAro para gurjarezvara karNano zAsanakALa vi. saM. 1129 thI 1151 sudhIno ne siddharAjano rAjyakALa vi.saM. 1151 thI 1200 sudhIno manAyo che. mAladhArI AcArya abhayadevasUrino AcAryakALa vi. saM. 1135 thI 1160 sudhIno lagabhaga hovAnuM anumAna che. maladhArInI upAdhi mahArAjA karNae ApI hoya athavA mahArAjA siddharAje paNa e nakkI che ke emanA samayanA gurjarezvare emanA apUrva tyAgathI prabhAvita thaIne bhaktivaza A rIte padavI pradAna karI. - "munisuvrata caritra'nI prazasti anusAra maladhArI abhayadevasUrie saMlekhanApUrvaka 47 divasanA anazana karyA. emanA anazananA samAcAra sAMbhaLI mahArAja siddharAja emanAM darzanArthe ajameramAM upasthita thayA hatA. anazanapUrNa pUrNa thatA emanI aMtimayAtrAmAM ajamera nagaranAM AbAlavRddha sahu UmaTI paDyAM hatAM. agni saMskAra bAda emanA bhautika zarIranI avaziSTa bhasma mATe ajamera ane AsapAsanA vistAronA nAgariko UmaTI paDyA. lokonA manamAM evI zraddhA hatI ke A mahAna tyAgI yogezvaranI bhasmathI dareka prakAranA roga zamI jaze, pariNAme bhasma khalAsa thaI gayA pachI lokoe dAha saMskAra sthaLanI mATI paNa khodI khodIne laI javAnuM zarU karyuM ane tyAM eka UMDo khADo paDI gayo. emanAM tapa-tyAga ane aMtarmukhI jIvanano gADha prabhAva emanA ziSyavRMda para ane upAsako para paDyo. eTale ja emanA svargavAsa pachI emanA birudavALI maladhArI paraMparA zatAbdIo sudhI lokapriya rahI. jina dharmano maulika itihAsa H (bhAga-4) 99999999999 105] Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maladhArI AcArya hemacaMdrasUri maladhArI hemacaMdrasUri vikramanI bAramI zatAbdInA uttarArdhanA eka mahAna prabhAvaka rAjamAnya mahApuruSa ane graMthakAra AcArya hatA. teo praznavAhana kuLanI madhyama zAkhAnA harSapurIya-gacchanA AcArya maladhArI abhayadevasUrinA pramukha ziSya ane paTTadhara hatA. 'yathA gurustathA ziSyaH' A ukti anusAra AcArya hemacaMdrasUri paNa potAnuM zarIra ane vastra-prakSAlana bAbate kALajI rAkhatA na hatA. A kAraNe ja gurunI jema jIvanabhara maladhArI birudathI jANItA hatA. maladhArI AcArya hemacaMdrasUrinA traNa mukhya ziSya hatA - vijayasiMha, zrIcaMdra ane vibudhacaMdra. emAMthI zrIcaMdra emanA paTTadhara AcArya hatA. AcArya zrIcaMdrae potAnI kRti 'munisuvrata caritra'nI prazastimAM potAnA guru maladhArI hemacaMdrasUri ane dAdAguru maladhArI abhayadevasUrino paricaya Apyo che. hemacaMdrasUri potAnA samayanA eka samartha pravacana pAragAmI vyAkhyAtA hatA. 'viyAha paNati' (bhagavatI sUtra) jevo vizALakAya Agama emane kaMThastha hato. emaNe potAnA adhyayanakALamAM mULa Agamo, bhASyo ane Agamika graMthonI sAthe sAthe vyAkaraNa, nyAya, sAhitya Adi aneka viSayonuM talasparzI adhyayana karyuM hatuM. emano rAjAo, amAtyo ane prajAnA dareka varga para moTo prabhAva hato. teo jinazAsananI prabhAvanAnAM kAryomAM khUba ruci dharAvatA hatA. teo vyAkhyAnalabdhi saMpanna hatA. upamiti bhava prapaMca kathA jevA duruha graMtha para zraddhALu bhaktonI vinaMtIne mAna ApI lagAtAra traNa varSa sudhI pravacana ApyAM emanI saraLa sugama vyAkhyAna zailIthI upamiti bhava prapaMca kathA emanA samayamAM khUba lokapriya thaI. maladhArI hemacaMdrae aneka graMthonI racanA karI. vizeSAvazyaka bhASya TIkA emanuM sarvAdhika mahattvapUrNa kArya che. emaNe vi.saM. 1164nI caitra suda cotha somavAranA roja aNahilapura-pATaNamAM siddharAja jayasiMhanA rAjyakALa daramiyAna 'jIvasamAsa vRtti'nI racanA karI. chelle potAno aMtima samaya najIka Avato jANI maladhArI hemacaMdrasUrie potAnA svargastha guru abhayadevasUrinI jema AlocanApUrvaka saMthAro svIkAryo. 7 divasanA saMthArA bAda temaNe nazvaradehano tyAga karyo. rAjA siddharAja svayaM temanI mahAprayANayAtrAmAM sAmela thayA hatA. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 106 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paurNamIyaka-gaccha 'tapAgaccha paTTAvalI' anusAra zramaNa bhagavAna mahAvIranA cAlIsamA paTTadhara ('sUrinAmAni'' anusAra ekatAlIsamA paTTadhara) AcArya municaMdrasUrinA gurubhAI caMdraprabhasUrie vikrama saM. 1159mAM pUrNimA ke paurNamIyaka-gacchanI sthApanA karI. saMsthApaka hovAnI sAthe sAthe caMdraprabhasUri A gacchanA prathama AcArya paNa hatA. A gaccha mULataH caMdragacchanI eka zAkhA che. caMdraprabhasUrino janma vi.saM. 1114mAM thayo. emaNe 10 varSanI uMmare vi.saM. 1124mAM dIkSA lIdhI. vi.saM. 1136mAM emane jayasiMhasUrie AcAryapade besADavA. AcAryapade besatAM ja emaNe vidhamArganI prarUpaNA prAraMbhI. A kAraNe emane caturdazIne pAkSika parva mAnanArA tathA sAdhu dvArA mUrtinI pratiSThA karavAnA pakSadhara aneka AcAryo sAthe zAstrArtha karavA paDyA. vAdamAM aneka AcAryone parAjita karyA. 52 varSanI vaye teo vi. saM. 1166mAM svargastha thayA. pUrNimAnA divase ja pAkSika pratikramaNa karavAno je siddhAMta AgamomAM ullekha che, ene caMdraprabhasUrie choDyo nahi. emaNe kadI mUrti-pratiSThA karI nahi, ane dareka varSe mAsakalpa karyA. ekalA emaNe avidhinuM arthAt caturdazInA pAkSika pratikramaNa karanArA ane sAdhu dvArA ja jinabiMbanI pratiSThA karavAnA mArganuM khaMDana karI vidhimArganuM pravartana karyuM. AcArya caMdraprabhasUrie caturdazIne pAkSika pratikramaNanI mAnyatAvALA aneka AcAryone zAstrArthamAM parAjita karyA. emAMthI pAMca AcAryone potAnA matamAM dIkSita karyA. caMdraprabhasUrinA AcAryapade besatA pUrve jaina dharmasaMghamAM mUrtionI pratiSThA amuka apavAdane bAda karatAM moTebhAge sAdhuo dvArA ja thatI hatI, e samaya sudhI suvihita paraMparAnA vibhinna gacchomAM paNa caityavAsI paraMparA dvArA pracalita thayelI pratiSThA-vidhionuM pracalana hovAnuM anumAna che. AcArya pAdaliptasUri dvArA nirmita pratiSThA-vidhimAM pratiSThAcAryane jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 77 10 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadhavA mahilAonA hAthe atyaMga Adi karAvyA bAda mUlyavAna suMdara vastro paherAvavAM tathA hAthomAM suvarNa kaMkaNa ane suvarNa mudrikA paherAvavAnuM pracalana rahyuM. caMdraprabhasUrie Ane zramaNAcArathI nitAMta viruddha ane anAgamika siddha karyuM. emaNe eka nUtana krAMtino sUtrapAta karyo ke - "jinabiMbanI pratiSThA sAdhu dvArA nahi, paraMtu zrAvaka dvArA ja karAvavI joIe." A bAbate cotarapha emano ghora virodha thayo. caturdazInA pAkSika pratikramaNa ane caturthInAM sAMvatsarika pratikramaNa karavAnI paraMparAmAM mAnanAranI saMkhyA paNa atyAdhika hatI. A kAraNe AcArya caMdraprabhasUrino gharamAM tathA bahAra arthAt suvihita paraMparAnA vividha gacchonA AcAryo ane caityavAsI paraMparAnA AcAryo dvArA paNa ghora virodha thayo. A rItanA prabaLa virodhano sAhasapUrvaka sAmano karatAM caMdraprabhasUrie paurNamayakagacchano pracAra-prasAra ane vistAra karyo. emanA dvArA parNamayakagacchanI sthApanA karavAnA samaya sudhI aNahilapura-pATaNanA saMgha para caityavAsI paraMparAnuM ja varcasva hatuM. e samaya sudhI caityavAsI paraMparA paryApta rUpe sazakta hatI tathA ene rAjyAzraya paNa prApta hato. A kAraNe caMdraprabhasUrine ghaNA samaya sudhI potAnI mAnyatAonA pracAra mATe caityavAsIo ane suvihita paraMparAnA aneka sugaThita ane sazakta gaccho taraphathI kaTTara virodhano sAmano karavo paDyo. - parNamayaka-gacchanI samayAMtare aneka zAkhAo thaI. jemanAM nAma A nIce mujaba che : 1. pUrNimA-gaccha DhaMDhariyA zAkhA. A zAkhA mukhya zAkhA tarIke mAnavAmAM AvI che. trIjA AcArya samudraghoSathI A nAma paDyuM. 2. sAdhu-pUrNimA-gaccha - A vastutaH parNamayaka-gacchanI ja zAkhA hatI, paraMtu amuka samaya bAda sAdhu pUrNimA-gacchanA nAmathI svataMtra gaccha rUpe cAlatI hatI. 3. bhImapallIya pUrNimAgaccha. [ 108 369696969696969696990 jana dharmano maulika itihAsa H (bhAga-4) Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. pUrNimAgacchanI cothI zAkhA jemAM dharmazakhara, vizAlarAja, pAzekhara ane jinaharSa Adi prabhAvaka AcArya thayA. pa. pUrNimArgaccha vaTapadrIya zAkhA. 6. pUrNimAgaccha borasiddhIya zAkhA. 7. pUrNimAgaccha bhRgukacchIya zAkhA. 8. pUrNimAgaccha chApariyA zAkhA. pUrNimAgacchamAM aneka vidvAna graMthakAra AcArya thayA che. A gacchanI utpattinI pAchaLa paNa bahu moTuM kAraNa kriyoddhAranuM ja rahyuM che. sarvapraNIta jinAgamomAM pragADha AsthA rAkhanAra zramaNottamoe caityavAsI paraMparAnA caramotkarSa kALamAM zramaNAcAramAM praviSTa thayelA zithilAcArane dUra karavA mATe vakhatovakhata, aneka vakhata kriyoddhAra karyA. e ja kriyoddhAranI prakriyAmAM paumIyaka matanI utpatti thaI. caMdraprabhasUrie vi.saM. 1149mAM AcAryo athavA munio dvArA jina-pratimAnI pratiSThA karavAno virodha karatAM ghoSaNA karI ke - pratiSThA karAvavAnuM kArya munionuM nathI, zrAvakonuM kartavya che." AcArya caMdraprabhanI A mAnyatAno baDagacchanA AcArya ane anuyAyIoe ugra virodha karyo. virodhanA pariNAme AcArya caMdraprabhue baDagacchanA parityAga karI vividha sthaLoe potAnI mAnyatAnA prasAra pracArano prAraMbha karyo. jainasaMghamAM sAdhuo dvArA thatI pratimA pratiSThAnI prakriyA athavA paripATIno virodha karatAM emaNe kahyuM: "pratiSThA karavAnuM kArya sAdhuonuM nathI, pratiSThAnuM kArya dravyastava che. jemAM puSpo, sacetajaLa AdithI pratiSThAnI prakriyA karAvavAmAM Ave che, je sAdhu mATe anivArya evA ahiMsA mahAvrata mATe nitAnta pratikULa che." thoDA samayamAM ja AcArya caMdraprabhanA anuyAyIonI saMkhyAmAM kalpanAtIta abhivRddhi thaI. vi. saM. 1159mAM emaNe pUrNimAnA roja pAkSikI pratikramaNa, pAMcamanu saMvatsarI parva manAvavuM ane mUrtinI pratiSThA muni na kare, zrAvaka kare, evI mAnyatAo sAthe parNamIyakajena dharmano molika itihAsa (bhAga-4) 969696969696969696969 109 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gacchanI sthApanA karI. A tathyonAM pariprekSyamAM vicAra karavAthI ema siddha thAya che ke AcArya caMdraprabhae kriyoddhAra to vi.saM. 1149mAM karyo, paraMtu vidhivata potAnA pRthak gaccha paurNamayaka - gaccha'nI sthApanA emaNe kriyoddhAranAM 10 varSa bAda vi.saM. 1159mAM karI. parNamIyaka-gacchanI sthApanAnA saMbaMdhamAM 'tapAgacchIya paTTAvalIomAM nimnalikhita AzayanuM vivaraNa upalabdha thAya che : "zramaNa bhagavAna mahAvIranI cAlIsamI pATa para yazobhadrasUri ane nemicaMdrasUri nAmanA be vidvAna AcArya thayA. nemicaMdrasUrie potAnA gurubhrAtA upAdhyAya vinayacaMdranA ziSya municaMdrane AcAryapada mATe suyogya samajIne potAnA uttarAdhikArI paTTadhara tarIke ghoSita karyA. muni caMdrasUrie vAdi vaitAla zAMtisUrinI pAse pramANazAstranuM adhyayana kyuM. municaMdrasUrithI prabhAvita ane prasanna thaIne zAMtisUrie khUba rucipUrvaka emane nyAyazAstranuM adhyayana karAvyuM." cAlukayarAjA karNanA zAsanakALamAM caMdraprabhasUri, municaMdrasUri, devasUri ane zAMtisUri nAmanA cAra sAdhu eka ja guru(upAdhyAya vinayacaMdra)nA ziSya hatA. eka vakhata zrIdhara nAmanA eka vaibhavazALI zrAvake jinendra prabhunI pratimAnI pratiSThA karavAno nizcaya karyo. AcArya caMdraprabha A cAreyamAM moTA hatA, eTale e zrAvaka emanI pAse gayo ane nivedana karyuM : "bhagavAna ! huM jinendra prabhunI mUrtinI pratiSThA karavA icchuM chuM. ataH Apa kRpA karI municaMdrasUrine pratiSThA karavAnI AjJA pradAna karo." A sAMbhaLIne caMdraprabhanA manamAM municaMdra pratye prabaLa IrSA jAgRta thaI. emaNe manomana vicAryuM - "huM dIkSA Adi dRSTie municaMdranI apekSAe moTo chuM, tema chatAM mArI avagaNanA karI municaMdrasUri pAse pratiSThA karAvavAno upakrama thaI rahyo che." pachI caMdraprabhAcAryae uttara Apyo : "sujJa zrAvaka ! vidhipUrvaka pratiSThA karavo. AgamomAM kyAMya paNa sAdhu dvArA pratiSThA karavAno ullekha nathI. vastuta pratiSThAkArya dravyastavananI kakSAmAM Ave che. | 110 9i69696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ataH pratiSThA karavAnuM zrAvaka mATe je yuktisaMgata kartavya che, sAdhunuM kadApi nahi." A rIte- vi.saM. 1149mAM caMdraprabhAcAryae evI prarUpaNA karI ke mUrtinI pratiSThA zrAvaka dvArA ja thAya, na ke muni dvArA. saMghe caMdraprabhAcAryanI avamAnanA karI ane pratiSThAkArya municaMdrasUri pAse ja karAvyuM. A rIte caMdraprabhAcAryae vi.saM. 1149mAM muninI jagyAe zrAvaka dvArA pratimAnI pratiSThA karavAnA, muni dvArA pratiSThA karavAnA Adi traNa vAtonuM vidhAna karatAM kriyoddhAra karyo ane vi.saM. 1159mAM potAnI A mAnyatAnI sAthe pUrNimAnA pAkSika parva manAvavAnuM vidhAna karatAM paurNamIyaka gacchanI vidhivat pratiSThA karI. Agamika-gaccha ane aMcalagacche paNa sAdhu dvArA mUrtinI pratiSThA karavAno virodha karyo. paurNamIyaka-gaccha dvArA thayelA A kriyoddhAranA pariNAme jainasaMghamAM sAdhu dvArA pratiSThA bAbate, pAkSika pratikramaNa pUrNimAnA divase karAya ke caturdazInA roja tathA sAMvatsarika parvArAdhana pAMcamanA karavAmAM Ave athavA cothanA roja A traNa mukhya viSayono laIne eka bahu moTo vivAda thayo. Avo vivAda zatAbdIo sudhI cAlato rahyo ane Aje paNa A vivAda koI ne koI rIte dezanA ghaNA bhAgomAM cAlI rahyo che. vidhi-caitya, avidhi-caitya, Ayatana, anAyatana AdinA vivAda vastutaH vikramanI bAramI zatAbdInA pUrvArdhathI utpanna thayelI mUrti-pratiSThA saMbaMdhI vivAdano ja bhAga che. - A rIte sarva upalabdha tathyonA pariprekSyamAM vicAra karatAM e siddha thAya che ke - 'caMdraprabhasUri dvArA vikrama saM. 1149mAM karavAmAM AvelA mUrtipUjA viSayaka A kriyoddhAranA pariNAmasvarUpa jainasaMghamAM caityavAsI paraMparA dvArA pracalita thayelI dravyapUjA viSayaka ruDhiomAM sudhAranI prakriyAno sUtrapAtra thayo hato.' jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 777, 111 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalikAlasarvajJa AcArya hemacaMdra vikramanI bAramI-teramI zatAbdImAM thaI gayelA prabhAvaka graMthakAra ane lokapriya jainAcAryomAM kalikAlasarvajJanA birudathI vibhUSita AcArya hemacaMdra sarvAdhika lokapriya rAjamAnya, sarvottama graMthakAra ane jinazAsananA mahAna AcArya tarIke sukhyAta che. potAnA tapa-tyAga ane prakAMDa pAMDityathI prabhAvita evA tatkAlIna be-be rAjAdhirAjo(siddharAja jayasiMha ane kumArapALa)ne samayocitta satyaparAmarza ane lokakalyANakArI mArgadarzana teo ApatA hatA. janasAmAnyanA tathA potAnA AtmakalyANa arthe tathA samaSTinA abhyudaya mATe naitika, sAmAjika, cAritrika ane dhArmika unnati thAya evAM satkAryonI preraNA ApI jana-jananAM jIvanamAM sAcI mAnavatAnA saMskAra ApI hemacaMdrasUrie jinazAsananI cirasthAyI sevA karI. 'prabhAvaka caritra'(rAjagacchIya AcArya prabhAcaMdrasUrinI vi.saM. 1334nI kRti)nA ullekha anusAra samRddha gurjara pradezamAM cAlukyarAja karNanA zAsanakALamAM dhaMdhukA nAmanA suMdara nagaramAM cAco zAha nAmanA moDhe zreSThI rahetA hatA. zreSThI cAciga(cAco zAha)nI patnInuM nAma pAhinI hatuM. eka vakhata rAtrinA aMtima praharamAM zreSThIpatnI pAhinIe svapnamAM joyuM ke eka dedIpyamAna divya ciMtAmaNi ratna ene prApta thayuM che ane e tejovuMja amUlya ciMtAmaNi ratnane potAnA ArAdhya dharmagurunA karakamaLamAM samarpita karI rahI che. svapnadarzana bAda tarata ja pAhinInI nidrA UDI gaI to eNe anubhavyuM ke roma-roma - pulakita thaI rahyuM che. e divasomAM caMdragacchIya AcArya pradyumnasUrinA ziSya devacaMdrasUri dhaMdhukA nagaramAM 'moDha vasahI' nAmanA sthAnakamAM birAjamAna hatA. prAtaHkAryothI nivRtta thaIne pAhinI 'moDha vasahI' tarapha cAlI. AcArya devacaMdrasUrinAM darzana-vaMdana karyA pachI pAhinIe AcAryazrIne potAnA svapnadarzananI vAta saMbhaLAvatAM svapnaphaLa jaNAvavAnI vinaMtI karI. AcArya devacaMdrasUrie thoDI kSaNo pRthvI para najara TakAvI rAkhI ane pachI pAhinIne kahyuM : "dharmaniSTha ! tame 7 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 112 07 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaustubha maNinI samAna eka putraratnane janma Apazo. tame e putraratna mane pradAna karazo ane e jinazAsananI mahattama prabhAvanA karI zAsananI zobhAmAM abhivRddhi karaze." garbhakALa pUrNa thatAM pAhinIe vikrama saM. 1145nI kArataka suda pUrNimAnA divase eka manohara putrane janma Apyo. zreSThI cAciganA harSano pAra na rahyo. zreSThIe mukta hAthe jarUratamaMdone dAna karyuM. putranuM nAma caMgadeva rAkhyuM ane sahu svajano, sajjanone vividha bheTasogAdothI sanmAnita karI vidAya karyA. zreSThIvarya pitA cAciga ane mAtA pAhinI lADapUrvaka kuLadIpaka caMgadevanuM lAlanapAlana karavA lAgyA. zreSThI daMpatIne sura-daMpatI tulya sukhAnubhUti karAvatA bALaka caMgadeve 5 varSa pachI 6ThThA varSamAM praveza karyo. eka vakhata cAciga zeTha dhaMdhAnA kAme grAmatare gayA hatA e vakhate AcArya devacaMdrasurinuM dhaMdhukA nagaramAM Agamana thayuM. dharmAcArya devacaMdrasUrinAM darzana-vaMdana mATe pAhinIe putrane sAthe laI moDha vasahI tarapha prasthAna karyuM. bALaka caMgadeva mAtAnA DAbA hAthanI kaniSThikA AMgaLI pakaDI vasahImAM praveza karyo. e vakhate devacaMdrasUri potAnA AsanathI thoDe ja dUra vasahImAM AvelA jinamaMdiramAM jinezvaradevanA caityavaMdana karI rahyA hatA. pAhinI AcArya devane pradakSiNApUrvaka vaMdana karavAnA hetuthI aTakI ane bIjI bAju bALaka caMgadeva AgaLa vadhIne AcArya devasUrinA Asana para jaIne besI gayo. AcAryazrIe caityavaMdana bAda joyuM to eka tejasvI bALaka emanA Asana para pUrvAbhyasta janmajAta yogInI jema Azvasta mudrAmAM nirbhaya beTho che. AcAryazrInA tapopUta mukhamaMDaLa para harSAzcarya mizrita madhura smita pharakI gayuM. potAnI samakSa vaMdana mudrAmAM zIza namAvI UbhelI pAhinI tarapha jotAM ja AcAryazrIne samajAyuM ke te Asanastha putranI mAtA che. jinazAsanane koI apUrva lAbha thavAno che evI AzAthI emanA hRdayamAM AdhyAtmika AnaMdanI taraMgo UbharAI. prabhAvaka caritra ane prabaMdha cintAmaNi (aMcalagacchIya AcArya merUtuMgasUrinI vi.saM. 136 1nI kRti) vikramanI caudamI zatAbdInA jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) EBC3696969696969696969624 113] Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A graMthonA be ullekhothI e spaSTa thAya che ke vi.saM. 1150mAM 5 varSanI vayano bALaka caMgadeva devacaMdrasUrinA Asana para ane 3 varSanI zizuvaye rAjakumAra siddharAja jayasiMha potAnA pitA cAlukyarAjanA rAjasiMhAsana para bALakrIDA karatAM karatAM ja besI gayA. A abhuta saMyoganI ja vAta che ke eka ja samayamAM be bhinnabhinna kSetromAM UMcA Asane birAjanAra baMne bALaka potapotAnAM kSetramAM potAnA yugamAM zIrSastha yugapuruSa siddha thayA. samaya Avye kalikAlasarvajJa hemacaMdrasUrinA nAmathI vikhyAta bALaka caMgadeve be rAjAone janakalyANanA mArga para ArUDha karI prajAjIvanamAM saMskAranuM siMcana karyuM. emaNe lAMbA samaya sudhI vistRta kSetra-vistAramAM amAripravartana (ahiMsAprasAra) mAdhyamathI asaMkhya pazu-pakSIone abhayadAna pradAna karyuM ane moTI saMkhyAmAM AdhyAtmika graMtha ratnonA mAdhyamathI jaina sAhityanI guNasamRddhimAM vadhAro karI jinazAsananI yazogAthA cirakAlIna Take evI sevA-prabhAvanA karI. bIjI bAju bALaka rAjakumAra siddharAja jayasiMhe AgaLa jatAM gujarAta rAjyanI sImAono dUra-dUra sudhI vistAra karyo ane zaktizALI gurjara sAmrAjyanI sthApanA karI. * AcArya devacaMdrasUrie praNAma karatI pAhinI tarapha varada mudrAmAM joIne kahyuM: "puNyazAlinI dharmaniSTha ! tamane tamArA e zreSTha svapnanuM smaraNa haze ja. Aje tame svayaM pratyakSa nihALo. e mahAsvapnanA mAdhyamathI potAnA AgamananI pUrvasUcanA ApatuM tamAruM A tejasvI bALaka tamArA A ati suMdara zreSTha svapnane sAkAra karavAnI bhUmikAno zubhAraMbha karI rahyuM che." jinazAsana AcAryanA A ucca Asana para beTheluM A bALaka mAtra tamane ke mane nahi, paNa samagra saMsArane potAnI ceSThAthI jaNAvI rahyuM che ke teno janma A Asana ke pada mATe ja thayo che. zrAvikA ! tame zreSTha svapnamAM je ciMtAmaNinuM mane dAna karyuM hatuM, e ciMtAmaNi ratna A tamAro putra ja che. Avo ! A ciMtAmaNi mane soMpIne svapna sAkAra karo." mAtA pAhinIe devacaMdrasUrinI vAta sAMbhaLIne kahyuM: "bhagavAna! A bALakanA pitA pAse ja Apa enI mAgaNI karo e ucita raheze, teo atyAre ahIM nathI, kAmathI anyatra gayA che." 114 9696969696969696969696. jaina dharmano maulika itihAsa H (bhAga-4) Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A bALakanA pitA zreSThI cAciga mAgavA chatAM paNa potAnA putrane nahi soMpe." evI AzaMkAthI devacaMdrasUri asamaMjasanI avasthAmAM mauna rahyA. lagabhaga 6 varSa pUrve joyelA svapna para vicAra karatAM pAhinIe manomana vicAryuM - "svapna anusAra to A bALaka huM AcAryazrIne samarpita karI cUkI chuM." sAMketika Adeza to e ja che ke mAMgyA vagara ja A prANapriya putrane AcAryazrInA caraNomAM sadAya mATe bheTa ApI dauM. ekamAtra zAsanahitanI dRSTithI have to teo pote mAMgI rahyAM che. AdhyAtmika dRSTie paNa vicAruM to dharmAcAryano abhyarthanApUrNa Adeza dharmaniSTha upAsaka-upAsikA mATe anukaraNIya hoya che. AvI sthitimAM to mAre A bALaka mATe e ja zreyaskara che ke huM mArA svapna, kartavya ane zAsanahitane najara sAme rAkhI prANapriya putrano moha tyajIne tene jinazAsananI sevA-hetu AcAryazrIne sadAyane mATe samarpita karI dauM. deza-videzamAM vepAra dhaMdhA mATe ghara, parivAra ane rASTranI samRddhi ane sAMsArika sukhopabhogo mATe to gurjara pradezanI vIra-pIra-sAhasI mahilAo potAnA prANAdhAra, pati-putrone sAgarayAtrA-hetu sadAya saharSa vidAya karatI AvI che. mArA pUjya dharmAcArya to jinazAsananI sevA mATe, paramArtha mATe, dharmAsyudaya mATe mArA putranI yAcanA kare che. Ihaloka ane paralokane sudhAravA mATe A pAramArthika punita kArya mATe potAno putra samarpita karavAmAM mane koI prakArano vyAmoha ke khacakATa nahi thavo joIe. A rIte vicAra karI pAhinIe potAnA hRdayamAM ubharAtA putra-viyoganA duHkhane samajaNathI, sAhasathI dabAvIne potAnA honahAra putra caMgadevane dharmaguru devacaMdrasUrinAM caraNomAM sadAyane mATe samarpita karI dIdho. - AcArya devacaMdrasUrie premathI bALaka caMgadevane prazna karyo : "bolo saumya ! zuM tame mArA ziSya banazo?" bALake madhura smitathI javAba Apyo : "hA, mahArAja !" ane bALaka caMgadevane potAnI sAthe laIne devacaMdrasUrie dhaMdhukA nagarathI staMbhatIrtha (hAlanuM khaMbhAta) tarapha vihAra karyo. vihArakramathI jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 996969696969696969692 115 | Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ staMbhatIrtha pahoMcIne AcAryazrI pArzvanAtha maMdiramAM rokAyA, bALaka ceMgadeva, maMtrIzvara ane sAmaMta udayananA bhavana para samavayaska bALako sAthe abhyAsa karavA lAgyo. devacaMdrasUri sAthe bALaka caMgadevanI dhaMdhukAthI vidAya bAda thoDA divasa pachI zreSThI cAcigadeva potAnI dhaMdhAkIya saphara pUrI karI dhaMdhukA pAchA pharyA. gharamAM AvatAM ja putrane kyAMya joyo nahi, tethI cAcige vyagra svaramAM patnIne pUchyuM : "caMga kyAM che ?' pAhinIe madhura svaramAM samagra vRttAMta saMbhaLAvyuM ane kahyuM ke - "zAsanahita ane svapnanA saMketane najara sAme rAkhI teNe e honahAra putrane AcArya devendrasUrinA karakamaLamAM samarpita karI dIdho che." potAnA prANapriya ekamAtra putrane sadAyane mATe AcAryazrIne samarpita karavAnI vAta sAMbhaLI zreSThI cAciga khUba nArAja thayA. putravirahamAM emane gharasaMsAra zUnya bhAsavA lAgyo. emaNe nirdhAra karyo ke - "jyAM sudhI huM mArA lADalAne najare nihALIza nahi tyAM sudhI anna grahaNa nahi karuM.' Ama bolIne temaNe staMbhatIrtha (khaMbhAta) tarapha prayANa karyuM. rastAmAM kSaNano paNa vizrAma karyA vagara teo staMbhatIrtha pahoMcyA ane sIdhA devacaMdrasUrinI pAse upAzrayamAM gayA. krodhanA atirekathI emanuM moM lAlacoLa hatuM. paraMparAgata saMskArathI namananI mudrAmAM UbhA rahyA. prathama najare ja devacaMdrasUrie mukhAkRtithI cAcigane sudhAsikta zAMta vANIthI emanA krodhanuM zamana karI dIdhu. staMbhatIrthanA sAmaMta maMtrI udayana paNa e vakhate AcAryazrInI sevAmAM upasthita hatA. cAciganI sAthe AcAryazrInA saMvAdanA prathama vAkyathI ja udayanane khyAla AvI gayo ke navAgaMtuka honahAra bALaka caMgadevanA janaka zreSThI cAciga ja che. maMtrI udayana zreSThI cAcigane bhojana-ArAma mATe potAnI 8 azvavALI bagImAM besADIne potAnA vizALa bhavana para laI gayA. e vakhate bALaka caMgadeva doDato-doDato Avyo ane udayanane pUchyuM : maMtrI pravara ! Ape ATalo vilaMba kyAM karyo ?' 116 73 CH jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtrIe vAtsalyapUrvaka kahyuM : "juo catura caMge caMga ! ApaNe tyAM A koNa AvyuM che ?" Ama kahIne udayane potAnA sevakone Adeza Apyo ke cAciganI snAnAdinI vyavasthA karo. bALaka caMgadeve maMtrInA iMgita tarapha joyuM ane "bApu! Apa kyAre AvyA ?" kahetAM pitAnAM caraNomAM praNAma karyA. cAcige paNa caMgadevane chAtI saraso cAMpyo ane mastaka cUkhyuM. - "bApu! meM vAMcavA-lakhavAnuM zIkhI lIdhuM che. svayaM maMtrIzvara paNa mane bhaNAve che. Apa jANo cho ? bApA ! maMtrIzvara udayana che." zreSThI cAciga snAnAdithI nivRtta thayA ke maMtrIzvara udayane emane sAthe besADI bhojana karAvyuM. maMtrIvara udayananA A prakAranA udAratApUrNa vAtsalyabhAvano cAciga zeTha para gahana prabhAva paDyo. bhojana bAda vizrAMtikakSamAM maMtrI udayana ane cAcige ghaDIbhara vizrAma karyo. zreSThI cAciMgano thAka dUra thayo. cAcigane pUrNarUpeNa Azvasta joIne udayane saMbhASaNano prAraMbha karatAM kahyuM : "zreSThIvarya! Apano A putra caMgadeva utkRSTa medhA ane camatkArapUrNa pratibhAno svAmI che. A bALake thoDA samayamAM ja vAMcavA-lakhavAmAM ane susaMskArone potAnA jIvanamAM DhALavAmAM potAnI asAdhAraNa medhAzaktinA paricayathI amArA sahunAM mana jItI lIdhAM che. mArI e sudaDha dhAraNA che ke A bALaka AgaLa jatAM na mAtra gurjarabhUminA gauravanI, balake saMpUrNa AryabhUminI garimAnI kIrtipatAkA digudigaMtumAM laherAvaze. devacaMdrasUri jevA mahAna AdhyAtmika zilpI mahApuruSanA aharniza sAMnidhyamAM to A bALaka AgaLa jatAM dharmadhurA dhAraNa karI jana-jananAM hRdayasamrATa tarIke yugapuruSa siddha thaze." cAcige potAnA aMtaramananI dvidhAne pragaTa karatI mudrAmAM jaNAvyuM ke - "udAramanA maMtrIzrI ! Apa je nirNaya para pahoMcyA cho, e nirNayathI huM pUrNarUpe sahamata chuM. huM paNa vicAruM chuM ke - "AgaLa jatAM A bALaka asAdhAraNa kAryo karanAra mahApuruSa thaze." paNa maMtrIzvara ! vastusthiti e che ke mArI vRddhAvasthAno sahAro, mArA aMdhakArabharyA gharano dIpaka A ekamAtra putra che. agara tene huM jinazAsanane samarpita jaina dharmano molika itihAsaH (bhAga-4) 9i6969696969696969696969] 110] Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI daIza to saMsAramAM mAruM ane mArA pUrvajonuM nAma ja maTI jaze. A ekapAtra kuLadIpakanA javAthI mArA gharamAM, mArI AMkho samakSa ghanaghora aMdhakAra chavAI jaze." udayane zreSThI cAciganI AkrozapUrNa vyagratAne zAMta karatAM kahyuM : "baMdhu ! jinazAsananA A bhAvi karNadhAra ane mahAna prabhAvaka putraratnane jinazAsananI sevA mATe, bhagavAna mahAvIranA dharmasaMghanA utkarSa mATe samarpita karI devAthI ApanuM nAma asta thavAnuM nathI, balake A bALakanI sAthe-sAthe ApanuM, ApanI ratnagarbhA dharmapatnInuM, moDha jJAtinuM, ApanA dhaMdhukA gAmanuM ane samasta gurjara pradezanuM nAma sadAyane mATe, jyAM sudhI sUrya-caMdra prakAzamAna raheze tyAM sudhI amara thaI jaze.'' "zreSThIvaryu ! saMsAramAM dhanavaibhava ja sarvasva nathI. janma eno ja saphaLa che, je bhUlA paDelAM lokone sanmArga para ArUDha karI samaSTinA kalyANa mATe jIvana arpita kare. Apa saMsAramAM A putrane bhaNAvazo, gaNAvazo ane pachI vyavasAya - kArobAramAM lagADI dezo. vyavasAyamAM lAkhonI saMpatti ekatrita paNa karI leze, to enAthI zuM siddha thaze ? Aje gurjara pradezamAM eka ekathI caDiyAtA kubera samAna hajAro zrImaMto che. bahu bahu to hajAro dhanakuberomAM ekano vadhAro thaze. mAnavajIvananI sArthakatA mAtra emAM ja nathI ke manuSya lAkho-karoDonI saMpattino svAmI bane. ciMtAmaNi ratna tulya A honahAra bALakane agara Apa mAtra dhanane mATe thaIne muktimArgathI vimukha karavA iccho cho, to mArI pAse suvarNarAzinI koI khoTa nathI, lAkho, karoDo jeTalI paNa suvarNamudrAo, Apane joIe teTalI Apa saharSa laI zako cho." zreSThI cAciganuM AtmasanmAna maMtrI udayananuM aMtima vAkya sAMbhaLatA sahasA jAgI UThyuM. eNe kahyuM : "maMtrIzrI ! jainazAsana prati pragADha premasabhara, samaSTi kalyANa pratye AsthApUrNa AMtarika ApanA udgAro sAMbhaLI mArI mohanidrAno saMpUrNa bhaMga thayo che. agara huM mArA putrane mArI pAse ja rAkhIza to ene madArInA vAMdarAnI jema sahune namaskAra karavAnA thaze ane agara huM tene gurucaraNomAM samarpita karI daIza to A vizvavaMdya thaI jaze. rAjA, 7 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 118 | Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA, zrImaMta, senApati yoddhA ane sarva prajAjana ene vaMdana namaskAra karaze. huM mArA prANapriya putrane saharSa jinazAsananI sevA arthe AcAryazrInI sevAmAM samarpita karavA mATe utsuka chuM." - tyAra bAda maMtrI udayana, cAciga zreSThI ane bALaka caMgadeva devacaMdrasUrinI sevAmAM zIghratAthI pahoMcyA. vaMdana-namana bAda zreSThI cAcige namratApUrvaka AcAryazrIne jaNAvyuM ke - "bhagavAna ! mArA A prANapriya putrane mArI dharmiSThA sahadharmiNI pahelethI ja Apane samarpita karI cUkI che, have huM tene saharSa ApanI sevAmAM sadAyane mATe samarpita karuM chuM. have tenAM mAtA-pitA, ArAdhyadeva saghaLuM Apa cho." | ATaluM sAMbhaLatAM bALaka caMgadevanA harSano pAra na rahyo. eNe AcAryazrInAM caraNomAM mAthuM mUkI temanAM caraNone baMne komaLa hAthothI jakaDI lIdhA. saMghamAM harSanI lahera doDI. dIkSAnuM muhUrta kADhavAmAM AvyuM. vi. saM. 1150nI mahA suda cothane zanivAranA divase zreSTha muhUrtamAM AcArya devacaMdrae bALaka caMgadevane staMbhatIrthamAM sthita bhagavAna pArzvanAtha maMdiranA prAMgaNamAM paMcamahAvratanI zramaNadharmanI dIkSA ApI. dIkSAnA samaye caMgadevanuM nAma somacaMdra rAkhavAmAM AvyuM. maMtrIvarya udayane pote abhUtapUrva samArohanA AyojananI sAthe dIkSA mahotsavanI samucita dekharekha ane vyavasthA karI. prabaMdha ciMtAmaNikAre "kumArapAla prabaMdha'mAM e spaSTa karyuM che ke - hemacaMdrAsUrinA dIkSA mahotsavamAM emanA pitA cAcige ja kharcano boja uThAvyo." prabhAvaka caritra' mujaba dIkSA vakhate bALaka caMgadevanI vaya 5 varSa 3 mAsanI hatI. jyAre prabaMdha ciMtAmaNi" anusAra dIkSita thayA te vakhate caMgadevanI vaya lagabhaga 8 varSanI hatI. prabhAvaka caritra'mAM thayela ullekha mujaba ja anyatra temanI dIkSAkALanI vaya vize noMdha maLe che. eTale jyAM sudhI anya koI puSTa pramANa upalabdha na thAya tyAM sudhI prabhAvaka caritra'nA ullekhane ja prAmANika mAnavA sivAya koI upAya nathI. navadIkSita muni somacaMdra potAnA gurunI sevAmAM rahIne niSThApUrvaka adhyayana karavA lAgyA. emaNe anukrame saMskRta, prAkRta, apabhraMza Adi bhASAonI sAthe sAhitya, vyAkaraNa, tarkazAstra, chaMdazAstra, jyotiSazAstra Adi aneka vidyAonuM niSThApUrvaka adhyayana karatAM e jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 969696969696969696969 119 | Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva viSayomAM pravINatA prApta karI. gurusevAnI samAMtare emaNe jainAgamo ane Agamika sAhityanuM paNa talasparzI jJAna prApta karyuM. kizoravayamAM teo svaparadarzananA potAnA samayanA apratima vidvAna siddha thayA ane temanAM pAMDityanI khyAti cotarapha prasarI gaI. ghaNI vidyAomAM naipuNya prApta karavA chatAM paNa muni somacaMdrane AtmasaMtoSa na thayo. teo manomana vicAravA lAgyA ke - "padAnasAriNI vidyA jevI vilakSaNa pratibhA athavA labdhi prApta thAya tyAre jJAna upArjita karI jinazAsananA utkarSa, pracAra, prasAra mATe paramopayogI uttama sAhityanuM nirmANa thaI zake che. paryApta vicAra karyA pachI emaNe sarasvatInI upAsanA karavAno daDha saMkalpa karyo ane eka divasa prAtaHkALe potAnA guru devacaMdrasUrinI anumati meLavI thoDA gItArtha munio sAthe vidyAnA kendra brAhmI deza tarapha prasthAna karyuM. vihArakrame revatAcaLane pAra karI muni somacaMdra neminAtha tIrthamAM AvyA ane ekAMta jagyAe rokAyA. rAtre muni somacaMdra brAhmInI ArAdhanAmAM magna thaI gayA. vidyAnI devI brAhmInI upAsanAnAM phaLasvarUpe lagabhaga madhyarAtrie brAhmIdevI emanI samakSa pragaTa thayAM ane bolyAM : "he vizuddhamanA vatsa! have tamAre dezAMtara javAnI koI AvazyakatA nathI. huM tamArI niSThApUrvaka ananya bhaktithI prasanna chuM. tamane tame iccho cho te kArya ahIM siddha thaI jaze." brAhmIdevI A rIte muni somacaMdrane varadAna ApI adazya thaI gaI. devInA aMtardhAna thayA bAda paNa somacaMdrajIe rAtri brAhmInI upAsanAmAM vyatIta karI. A rIte koI kaSTa vagara muni somacaMdra siddha sArasvata kavi ane vidvad ziromaNi thaI gayA ane gurunI sevAmAM parata pharyA. "prabaMdha ciMtAmaNi'nI eka pratamAM muni somacaMdra para sarasvatInA prasanna thavAnuM vivaraNa jovA maLe che. muni somacaMdranAM apratima pAMDityanI prasiddhi dUra-dUra sudhI prasarI gaI hatI. jana-jananA mukha para e ja vAta pragaTa thatI hatI ke - muni somacaMdranA kaMThamAM sAkSAt sarasvatI birAjamAna che. jaTila samasyAonuM teo takSaNa samAdhAna karI de che." cauda vidyAonA jANakAra muni somacaMdra samakSa koI vidvAna kSaNa paNa TakI zake nahi. [ 120 96369696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suyogya ziSya somacaMdranI jana-jananAM mukhe khyAti sAMbhaLI devacaMdrasUrie temane AcAryapada pradAna karavAno saMkalpa karyo. emaNe saMghanA sadasyone AmaMtrita karI emanI samakSa A prastAva mUkyo. e prastAvanuM saMghanA sabhyoe hArdika svAgata karyuM. tyAra bAda vaizAkha suda tRtIyA-(akSaya tRtIyA)nA divase muni somacaMdrane AcAryapade pratiSThita karavAno nirNaya levAyo. vi. saM. 1166nI vaizAkha suda tRtIyAnI madhyAhna veLAe mahArAja siddharAja jayasiMha, samasta saMgha ane nAgariko samakSa vividha vAdyayaMtronI dhvani vacce muni somacaMdrane AcAryapade adhiSThita karavAmAM AvyA. tyAra bAda niHstabdha zAMtinuM vAtAvaraNa racI AcArya devacaMdrae muni somacaMdranA kAnamAM sUrimaMtranuM uccAraNa karyuM. A rIte muni somacaMdrane sUripada (AcAryapada) para adhiSThita karatI vakhate emanA guru devacaMdrasUrie emanuM nAma hemacaMdrasUri rAkhyuM .. A ja maMgaLa muhUrtamAM AcArya hemacaMdranI mAtA pAhinIe AcArya devacaMdranA mukhAraviMdathI pAMca mahAvratonI dIkSA grahaNa karI. e ja vakhate AcAryapada para saghaH Asanastha thayelA hemacaMdrasUrie potAnA guru devacaMdrasUrine vinaMtI karI mAtA pAhinIne pravartinIpada pradAna karAvI emanA mATe pATa para besavAnuM prAvadhAna karAvyuM. AcAryapada para pratiSThita thayA bAda hemacaMdrasUri vibhinna kSetromAM jinazAsanano pracAra-prasAra karatAM karatAM eka vakhata aNahilapurapATaNamAM padhAryA. bIjA divase rAjavI ThATha-mAThathI hAthI para savAra mahArAjA jayasiMha rAjamArga para pasAra thaI rahyA hatA. emaNe najIka AvelA upAzrayamAM hemacaMdrasUrine beThelA joI hAthIne AgaLa vadhato aTakAvI AcAryazrI samakSa upasthita thayA. rAjAe hemacaMdrasUrine jijJAsApUrNa mudrAmAM kahyuM : "kAMIka kaho.' A vAta para siddha-sArasvata kavi hemacaMdrasUrie tatkSaNa eka zlokanI racanA karI siddharAja jayasiMhane parAkramapUrvaka vijayI banavAnA AzIrvAda ApyA. e ja kSaNathI siddharAja ane siddha-sArasvatamAM pragADhamaitrI thaI gaI. baMnenuM prAyaH pratidina milana thavA lAgyuM. baMnenI jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 377 121 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maitrInA pragADha svarUpanA pariNAme gurjarabhUminA susaMskArita navanirmANano zubhAraMbha thayo. eka divasa pATaNanI rAjasabhAnI vidvAnonI maMDaLI avaMtithI Avela graMtho siddharAja jayasiMhane batAvI rahI hatI. siddharAje jayasiMhe eka graMtha para "bhoja vyAkaraNa' lakheluM joIne vidvAnone prazna karyo ke - "A zuM che ?" eka vayovRddha vidvAne kahyuM : "rAjan ! A mAlavarAja bhoja dvArA nirmita vyAkaraNa che." mahArAja bhoja svayaM vidvAna hatA. emaNe alaMkAra, jyotiSa, arthazAstra, Ayurveda, rAjanIti, vAstukalA, aMkagaNita, zakunazAstra, svapnazAstra, sAmudrikazAstra ane AdhyAtmika viSaya para aneka graMthonI racanAo karI hatI. bhoja vyAkaraNa'ne joIne siddharAja jayasiMhane gurjara rAjyanA graMthAgAra mATe AvA graMtha taiyAra karAvavAnI jijJAsA thaI. emaNe AcArya hemacaMdrasUrine Avo vyAkaraNa graMtha nirmANa karavAnI prArthanA karI. A kAryane niSpanna karavA mATe hemacaMdrasUrinA kahevAthI kAzamIra pradezamAM AvelA sarasvatI devInA graMthAgAramAMthI vyAkaraNa viSayaka graMtho maMgAvavAmAM AvyA. devI bhAratIe svayaM pragaTa thaIne siddharAjanA rAjapuruSone kahyuM : "hemacaMdra mAruM ja bIjuM svarUpa che. emanI ISTa siddhi mATe emane jarUrI dareka graMtha lAvavAnI vyavasthA karo." rAjapuruSa dareka Avazyaka graMtha laIne AvyA ane hemacaMdrAcArya para devInI ananya kRpAnI vAta jaNAvI. mahArAjA jayasiMhe potAno AMtarika AnaMda pragaTa karatAM kahyuM : "dhanya che mAro deza, jyAM A prakAranA samartha mahApuruSa che." AcArya hemacaMdrasUrie bhAratInA graMthAgArathI AvelAM graMtharatnono pUrNa ekAgratAthI niSThApUrvaka abhyAsa karyo ane ciMtana - manana karI "siddhahema vyAkaraNa" graMthanI racanA karI. sUtravRtti tathA anekArtha bodhikA nAmamAlA sahita A graMtharatnane joIne tatkAlIna vidvAnoe hemacaMdrasUrinI mukatakaMThe prazaMsA karI ane sahue A graMtharatnane AdarapUrvaka vadhAvyo. ( 122 969696969696969696969) jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvavartI dareka vyAkaraNa apUrNa ane durbodha hatA. eTale vid samAje sarvasaMmatithI "siddhahema vyAkaraNa'ne pramANita karyo. svayaM siddharAja jayasiMhe vidvAnonI sAthe "siddhahema vyAkaraNa"nuM sArtha vAMcana karyuM. enA vAMcanathI mahArAja siddharAjane apUrva AnaMdanI anubhUti thaI. emaNe tatkALa ghoSaNA karI ke - "prativarSa traNa lAkha ropya mudrAo siddhahema vyAkaraNanI prata lakhAvavA mATe rAjyakoSamAMthI kharca karavAmAM Ave.' siddhahema vyAkaraNanI prata lakhavA mATe vibhinna nagaro ane gAmomAMthI traNaso prakhyAta lekhako (lahiyAo)ne pATaNa bolAvI lekhanakAryano prAraMbha karAvyo. siddhahema vyAkaraNanI vipulamAtrAmAM nakalo ekasAthe taiyAra thaI gayA bAda sarvaprathama dareka dharmanA guruo ane vidyAlayonA adhyApakomAM tenuM vitaraNa thayuM. "siddhahema vyAkaraNa"nI upanibaMdha sahita vIsa nakala mahArAjA jayasiMhe kAzmIranA bhAratI maMdiramAM sanmAnapUrvaka bheTa ApI, je bhAratanA graMthAgAramAM mUkavAmAM AvI. tyAra bAda vizALa gurjara rAjyanA dareka nagara ane gAmamAM siddhahema vyAkaraNanI nakala vidvAno ane vidyArthIone adhyayanAthe vitarita karavAmAM AvI. e divasomAM aNahilapura-pATaNamAM kAyastha kulotpanna kAkala nAmanA eka vidvAna rahetA hatA. emaNe ATha prakAranAM vyAkaraNonuM pAradarzI adhyayana karyuM hatuM. AcArya hemacaMdrasUrinA parAmarzathI siddharAja jayasiMhe kAkalane siddhahema vyakaraNanA adhyAyana arthe prAdhyApaka tarIke niyukta karyA. emanI pAse adhyayana arthe vividha sthaLethI moTI saMkhyAmAM vyAkaraNanA vidyArthIo AvavA lAgyA. mahArAjA jayasiMhe svazAsita gurjara, mAlava Adi 18 pradezomAM siddhahema vyAkaraNa graMthanAM adhyayana-adhyApananI rAjAjJA prasArita karAvI. siddhahema vyAkaraNa' graMthanA adhyayana-adhyApanane saMpUrNa protsAhana pradAna karavAnA hetuthI dareka varSanI jJAna pAMcamanA divase akhila rAjyastare "siddhahema vyAkaraNanI parIkSAnuM Ayojana rAjya taraphathI thatuM hatuM. je zikSArthI A parIkSAmAM ucca guNAMkathI uttIrNa thatA hatA, emane svayaM mahArAjA siddharAja jayasiMha dvArA mahArNa, zAla, jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 999999999999 123] Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suvarNapadaka AdithI sanmAnita karavAmAM AvatA hatA. sarvazreSTha zikSakone paNa sukhAsana AdithI svayaM rAjA dvArA sanmAnita karavAmAM AvatA. A rIte pAritoSiko, protsAhanonA pariNAme "siddhahema vyAkaraNa'no abhyAsa karanAranI saMkhyA prativarSa vadhatI gaI. bhAratanA vizALa bhU-bhAgamAM "siddhahema vyAkaraNa'nA abhyAsane ghaNI lokapriyatA maLI. AcArya hemacaMdranA mukhya ziSya zIghra kavi muni romacaMdranI AMkhanI pIDA vadhI gaI ane eka AMkhanI dRSTi vilupta thaI javAnA kAraNe AcAryazrIne pATaNamAM ja cAturmAsa karavA rokAvuM paDyuM. cAturmAsanA gALA daramiyAna hemacaMdrasUrie bAvIsamA tIrthakara bhagavAna neminAthanA caritra para vistArapUrvaka vyAkhyAna ApavAnuM zarU karyuM. jinezvara neminAthanA jIvanacaritra ane AcArya hemacaMdrasUrinI abhuta vyAkhyAna zailInI zrotAonA mukhe mahimA sAMbhaLI dareka dharmanA anuyAyIo vyAkhyAna sAMbhaLavA AvavA lAgyA. vyAkhyAna sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM zrotAo aneka vakhata bhAvavibhora thaI jhUmI UThatA. AcArya hemacaMdrasUrie jaina dharmanA prasAra-pracAra ane jinazAsananI prabhAvanAnI sAthe-sAthe e samayanA lokonA aMtaramanamAM ghara karI gayelA dhArmika asahiSNutAnA saMskArone nirmaLa karavAnA aneka ullekhanIya kAryo karyA. teo dareka dharmonuM sanmAna karatA hatA. vividha darzanonA vidvAna pratye Adara ane udAratApUrvaka vyavahAra hemacaMdrAcArya taraphathI pragaTa thato. emanI A rItanI samanvayavAdI nItinA mAdhyamathI gurjara pradezamAM dhArmika asahiSNutAnA unmelananI dizAmAM athAka prayatna karyA. AcArya hemacaMdranI dhArmika sahiSNutA ane udAratAnAM aneka udAharaNa che. prabhAvaka caritra anusAra eka divasa mahArAja siddharAja jayasiMhe tIrthayAtrA mATe prasthAna karyuM. potAnA A nizcaya pUrve mahArAjA siddharAja jayasiMhe AcArya hemacaMdrajIne potAnI sAthe padhAravA vinaMtI karI. tIrthayAtrA arthe prasthAna karatI vakhate mahArAjAe hemacaMdrAcAryane atyaMta Agraha karyo ke - "teo eka pAlakhImAM besI | 124 9999996969696998 jana dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthayAtrAmAM emano sAtha Ape." paraMtu hemacaMdrasUrie zramaNAcAra viruddha cAlukyarAja dvArA thayelA anurodhano asvIkAra karyo ane dIrgha padayAtrA karI. putranA abhAvathI duHkhI siddharAja jayasiMhe AcArya hemacaMdranI sAthe zetruMjaya, revatakAcala, ujjayaMta mahAtIrtha Adi aneka tIthanI yAtrA karI. A tIrthomAM mahArAjA jayasiMhe siMhAsanaAsana Adino kyAreya upayoga na karyo. rAjAe A jaina tIrthonI yAtrA daramiyAna jamInane ja sadAya potAnuM siMhAsana samajIne sAdagI apanAvI. A tIrthomAM cAlukyarAja jayasiMhe puNya arjana karavAnA hetuthI jainamaMdiromAM grAmadAna, dravyadAna Adi aneka prakAranAM dAna karyA. ujjayaMta tIrtha para bhagavAna neminAthanA biMbane bhaktipUrvaka vaMdana-namana karyA bAda gurjaranareze sadAyane mATe tyAM maryAdAo nirdhArita karI dIdhI ke - "A tIrthamAM kadApi koI vyakti maMca-palaMga Adi para nahi sUve, strIsaMga-sUtakakarma Adino paNa A sthaLe niSedha karavAmAM Avyo. upara jaNAvyA mujabanAM tIrthonI yAtrA karyA bAda siddharAja jayasiMha hemacaMdrasUrinI sAthe somezvaratIrthamAM bhagavAna somezvaranA maMdiramAM gayA. tyAM hemacaMdrAcAryane paramAtmasvarUpathI parama saMtoSa thayo. koIno virodha na karavo arthAt "sarvadharmasamanvayanI nItine apanAvavI e ja muktinuM parama sAdhana che,' e rIte vicAra karatAM karatAM AcArya hemacaMdrajIe nIce lakhela zlokanuM sasvara paThana karI bhagavAna somezvarane namaskAra karyA. yatra tatra samaye yathA tathA, yo'si so'syamidhayA yayA tayA / vItadoSakaluSaH sa ceda bhavAnneka eva bhagavannamo'stu te // arthAt - he bhagavAna! vibhinna darzano dvArA vibhinna samayamAM Apane bhale jeTalAM vibhinna nAmathI oLakhavAmAM AvyA hoya, paNa agara Apa samasta doSo ane karmakaluSathI pUrNataH mukta cho, to Apa e ja vizvavaMdya bhagavAna cho. huM Apane namaskAra karuM chuM. "prabhAvaka caritra'nA A ullekhathI spaSTapaNe siddha thAya che ke - AcArya hemacaMdra dareka dharma pratye, dareka dharmanA ArAdhyadevo pratye sanmAna pragaTa karanArA ane samanvayavAdanA prabaLa pakSadhara hatA.' jina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 999999999PS9. 125 | Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ somezvaratIrthamAM bhagavAna somezvaranI pUjA, arcanA ane tyAM aneka prakAranAM mahAdAna pradAna karI mahArAja siddharAja jayasiMha AcArya hemacaMdranI sAthe koTinagaramAM AvelA aMbikA maMdiramAM pahoMcyA. tyAM gurjarAdhIza jayasiMhe potAnI saMtAnavihIna avasthAthI prapIDita thaI aMbikAnI ghaNA divasa sudhI vidhivat upAsanA karI. AcArya hemacaMdrae paNa traNa divasa upavAsa para rahI dhyAnamagna thaI zAsanAdhiSThAtrI aMbikAdevInuM AhvAna karatAM ArAdhanAM karI. trIjA divasanA upavAsanI rAtrinA aMtima praharamAM aMbikA devI hemacaMdrasUri samakSa pragaTa thayAM ane emane saMbodhIne kahyuM : 'sAMbhaLo muni ! narAdhipa jayasiMha ane temanA pitarAI bhAInA putra kumArapALane saMtAnano yoga nathI. rAjA jayasiMha pachI emano bhrAtRja kumArapALa gurjara rAjyano rAjA thaze. te vipula, puNya ane yazokIrti arjita karanAro pratApi rAjA thaze.' Ama kahIne aMbikA devI adRzya thayAM. jyAre siddharAja jayasiMhane hemacaMdrasUri pAse aMbikA dvArA kahevAyelI vAta jANavA maLI tyAre teo khUba du:khI thayA, ane bhAre manathI AcAryazrI sAthe pATaNa parata pharyA. rAjadhAnI pahoMcyA pachI siddharAje jyotiSazAstramAM niSNAta aneka jyotiSIone potAnA prAsAdamAM bolAvyA. emane pUchavAmAM AvyuM tyAre dareka jyotiSIoe sarvasaMmata nirNaya para pahoMcIne siddharAjane jaNAvyuM ke - emane saMtAnano yoga nathI. svargIya cAlukya narezvara karNano putra devaprasAda tathA devaprasAdanA putra tribhuvanapAlano putra kumArapALa, je ApanA pitarAI bhAIno putra che, e ja ApanA pachI vizALa gurjara rAjyanA siMhAsana para birAjaze. kumArapALa eka mahApratApI rAjA thaze ane tenA mRtyu bAda pratApI cAlukyavaMza rAjya naSTaprAya thaI jaze.' dareka mukhya nimittajJo pAsethI A vAta jANI siddharAja jayasiMhane khUba du:kha thayuM. je thavAnuM che te koI TALI zakatuM nathI' - e sArI rIte jANavA chatAM siddharAja jayasiMha dveSAbhibhUta thaI kumArapALanA prANa haraNa mATe vyagra thaI gayo. siddharAja, kumArapALanI hatyA mATe koI SayaMtra race e pahelAM koI paNa rIte zaMkA utpanna thavAthI kumArapALa aNahilapura-pATaNathI cupacApa palAyana karI chelle jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 126 7 8 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaivadarzanamAM jaTAjUTa tApasano veza dhAraNa karI rahevA lAgyA. siddharAja jayasiMhe kumArapALane zodhI kADhavA potAnA vizvasanIya mANasone vividha dizAmAM mokalyA. thoDA samaya pachI rAjA jayasiMhane tenA guptacaroe sUcanA ApI ke - "aNahilapura-pATaNamAM 300 jaTAdhArI tApasonI eka jamAta AvelI che. e jamAtamAM kumArapALa paNa jaTAjUTadhArI tApasanA vezamAM vidyamAna che." siddharAja jayasiMhe kumArapALane zodhI ane mArI nAkhavA mATe e traNaso tApasIne bhojana mATe potAnA rAjamahelamAM nimaMtrita karyA. mahArAjA jayasiMhane e khabara hatI ke - "kumArapALanA pagataLiye pada ane vizALa Urdhva rekhAonAM cihna aMkita che. e cihnanone joIne kumArapALane oLakhavA sahaja che." A rIte vicAra karIne rAjA pote atithi tApasonA paga pakhALavA lAgyA. aneka tApasonA paga prakSAlana pachI tApasano veza dhAraNa karanAra kumArapALano vAro Avyo ane rAjA tenA paga dhovA lAgyA tyAre aMgulisparzathI paNa padacihnono bodha thaI gayo. siddharAja jayasiMha sAzaMka thayA. kumArapALane tatkALa AzaMkA thaI ke have zIdhrAtizIgha emanA prANa para saMkaTa AvanAruM che. bIjA tApasanAM caraNa pakhALyAM pahelAM mahArAja jayasiMha potAnA anucarone saMketa kare enAthI pahelAM ja kumArapALa tApasInI ADazamAM chupAto lapAtA tvarita gatie pUrvaparicita rAjamahelanA gupta dvArathI bahAra nIkaLI gayA. potAnA prANanI rakSA mATe hemacaMdrasUrinA upAzraya sivAya anya koI sarvAdhika surakSAnuM sthAna hoI na zake." ema vicArI kumArapALa hemacaMdrasUrinA upAzrayamAM jaI hAtha joDI emane nivedana karyuM; mahArAja ! cAlukyarAja jayasiMha mane mAravA icche che. mane emanAthI bacAvo." hemacaMdrasUrie tatkALa kumArapALane tADapatrothI bharelI eka koThImAM tADapatrothI DhAMkI dIdhA. kumArapALanI zodhamAM badhI tarapha pharI vaLelA jayasiMhanA sainikoe AcArya hemacaMdranA upAzrayamAM pravezI emane pUchyuM ane upAzrayamAM cotarapha najara pheravI, paNa kumArapALa kyAMya dekhAyA nahi, tethI teo pAchA pharyA. rAtre cotarapha niHstabdhatA joI AcAryazrIe kumArapALane jina dharmano malika itihAsa H (bhAga-4) 26969696969696969696969 120] Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koThImAMthI bahAra kADhyA ane kahyuM: "have tame nirjana vanamAMthI pasAra thaI yazAzIgha gurjara rAjyanI sImAthI bahAra jatA raho." vikaTa vana ane parvatone pAra karatAM kumArapALa vAmadevanA tapovanamAM AvyA. Aliga nAmanA eka kuMbhAranA gharanI pAse pahoMcI temaNe ghoDAno avAja sAMbhaLyo. kumArapALa kuMbhAranA gharanI aMdara pravezyA ane kahyuM : "mane kyAMka chupAvI do ane mArA prANanI rakSA karo." kuMbhAre tatkALa ene mATInAM vAsaNo pakAvavAnA niMbhADAmAM mATalA vacce chupAvI dIdhA. ane upara jhADI, jhAMkharAM, kAMTA, ghAsa vagere nAkhI dIdhuM. kuMbhAre caturAIpUrvaka e nibhADAnA eka khUNAmAM Aga lagADI dIdhI. e vakhate rAjyanA mANaso zodhakhoLa karatA AvI pahoMcyA ane tene pUchyuM ke - "koI yuvAna ahIM Avyo. hato?" kuMbhAre tarata javAba Apyo : "nA, ahIM koI AvyuM nathI. Apa ghara ane vADAmAM joI zako cho." sainikoe gharanI aMdara bahAra cotarapha joyuM. niMbhADAmAM AganI jvALAo hatI, eTale e tarapha koI sainika gayA nahi. sainiko dUra nIkaLI gayA pachI, kumArapALane nibhADAmAMthI bahAra kADhayA ane eka khUNAmAM koI jue nahi e rIte bhojana karAvyuM. rAtrinA samaye kumArapALe kuMbhAra pratye hArdika kRtajJatA pragaTa karI ane vikaTa vana tarapha prayANa karyuM. pharatAM-pharatAM paryApta samaya pasAra thayA pachI eka vakhata kumArapALa staMbhatIrtha (khaMbhAta) gayA. tyAM AcArya hemacaMdra cAturmAsa arthe birAjamAna hatA. nagaramAM Ama-tema pharI rahelA kumArapALa saMyogavazAt hemacaMdrAcAryanA upAzrayamAM pahoMcyA, ane vyAkhyAna sAMbhaLavA besI gayA. AcAryazrIe chadmavezamAM hovA chatAM paNa kumArapALane oLakhI lIdhA. vyAkhyAna samApta thayuM ke teo kumArapALane ekAMta sthaLe laI gayA ane kahyuM : "rAjaputra ! hajI thoDA samaya mATe dhIraja rAkho. AjathI sAtamA varSe tame vizALa gurjara rAjyanA svAmI banazo. kumArapALe kahyuM : "agara ema thaze to e rAjyanA svAmI vAstavamAM Apa ja hazo. paNa mArI vinaMtI che ke A sAta varSa jeTalo lAMbo samayagALo kaI rIte pasAra thaze ? mArI pAse to AjanA nirvAha mATe paNa kAMI nathI." 128 999999999999na dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIe tatkALa potAnA zrAvakane jaNAvI kumArapALane 32 dramma (eka prakAranI mudrA) apAvI ane kahyuM : "mArI eka vAta sAvadhAnIpUrvaka sAMbhaLo. AjathI tamane daridratAnuM duHkha kadI nahi Ave. tamane mArA zrAvako taraphathI bhojana, vastra AdinI yathAsamaya prApti thatI raheze." tyAra bAda kumArapALa AcAryazrI pratye kRtajJatA pragaTa karI emane vaMdana karI ajJAta lakSya tarapha prayANa karyuM. kyAreka kApAlikano veza dhAraNa karyo, kyAreka kaulano to kyAreka daivano. A rIte aneka veza dhAraNa karI kumArapALa vividha gAma, nagaramAM bhramaNa karatA rahyA, ane ema karatAM karatAM sAta varSa pasAra thaI gayAM. bhaviSyavANI anusAra rAjasiMhAsana para ArUDha thavAno samaya najIka Avyo ane kumArapALa aNahilapurapATaNa pahoMcyA. AcArya hemacaMdranA upAzrayamAM AcAryazrInI khAlI pATa para besI temanI pratIkSA karavA lAgyA. AcAryazrI upAzrayamAM pravezyA ane kumArapALane potAnI khAlI pATa para beThelA joI tarata bolyA : "kumAra ! have to Apa nizcita rAjasiMhAsana para besazo. mArI pATa para tamAruM A rIte besavuM e bhAvino saMketa che.'' tyAra bAda kumArapALa rAjamahela tarapha AgaLa vadhyA. rAjamahelanI bahAra emane gurjara rAjyanA maMtrIoe joyA ane AdarapUrvaka rAjamahelamAM laI gayA. dareka maMtrIo AcArya hemacaMdrasUridvArA pUrve thayelI bhaviSyavANIthI avagata hatA. maMtrI kRSNadeve kumArapALane kahyuM : "mahArAja ! siddharAja jayasiMhanuM dehAvasAna thaI gayuM che. be rAjakumAra rAjasiMhAsananA dAvedAra tarIke aMdara beThA che. Apa paNa Avo.' maMtrI kRSNadeve eka dAvedAra rAjakumArane tenI yogyatAnI parIkSA mATe pATa para besADyo. e pATa para besatI vakhate potAnAM vastrone paNa sameTI zakyo nahi. tenuM uttarIya nIce paDI gayuM. dareka maMtrIoe tene ayogya ghoSita karI bIjA dAvedArane pATa para besADavo. e pATa para beTho ke tarata upasthita maMtrIsamUhane hAtha jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 77 129 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joDI mAthuM namAvyuM. eka vayovRddha maMtrIe kahyuM : A to vizALa gurjara rAjyanI bhUmino khUNe khUNo zatru rAjAone samarpita karI deze." bIjA umedavArane paNa ayogya ghoSita karavAmAM Avyo. pachI kumArapALane siMhAsana para besavAnuM nivedana thayuM, kAraNa ke AcArya hemacaMdra ane nimittazoe pUrve bhaviSyavANI karI hatI ke - "siddharAja jayasiMha pachI kumArapALa vizALa gurjara rAjyanA siMhAsana para birAjaze" ane gurjara rAjyane adhika zakitazALI banAvaze. maMtrIono saMketa thatAM ja kumArapALa dhIragaMbhIra mudrAmAM zArdUlanI jema parAkrama pragaTa karatAM AgaLa vadhyA. vastrone samucita rIte sameTI eka pUrNa abhyasta samrATanI jema siMhAsana para besI gayA. rAjasiMhAsana para besatAM ja potAnI talavArane muThThImAM jakaDI lIdhI. samrATa jevI kumArapALanI mukhamudrA joIne dareka sAmaMtoe samaveta svaramAM kahyuM : "ApaNA gurjara rAjyanA teo mahAzaktizALI rAjA thaze. teo bAhubaLathI zatruono saMhAra karI gurjara rAjyanI sImAo, pratApa ane kIrtine didigaMtamAM vistAraze." tatkALa harSollAsa sAthe bhavya samArohamAM kumArapALano vizALa gurjara rAjyanA rAjasiMhAsana para rAjyAbhiSeka thayo. gurjara rAjyanI bAgaDora potAnA hAthamAM saMbhALatA ja kumArapALe AMtara-bAhA zatraono nigraha karI TUMkA samayamAM ja rAjyanI sImAono dUra-dUra sudhI vistAra karyo. rAjasiMhAsana para ArUDha thatAM pahelAM potAnA para AvelA prANasaMkaTanI ghaDIomAM AcArya hemacaMdrasUrie je rIte enA prANanI rakSA karI, sahAyatA karI ane utsAha vadhAryo, e sarva bAbatone dhyAnamAM rAkhI kumArapALa AjIvana hemacaMdrAcAryanA AbhArI ane parama bhakta rahyA. sadAya temanI sevAmAM upasthita thatA. emanA dareka Adezane zirodhArya karI tenuM paripAlana karavuM te potAnuM ahobhAgya samajatA. sammati mahArAjane bodha ApIne jaina dharmano sudUrastha pradezomAM pracAra karanAra AcArya suhasti ane vIra vikramAdityane pratibodha ApI jinazAsananI prabhAvanA karanAra AcArya siddhasena pachI AcArya hemacaMdra ja vigata 2500 varSomAM evA mahAna jinazAsana 130 9i69696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka AcArya thayA, jemaNe siddharAja jayasiMhane jinazAsananA hitaiSI ane kumArapALa cAlukyarAjane sAcA jaina anuyAyI, dharmaniSTha, bAra vratadhArI zrAvaka banAvI jaina dharmanI mahAna prabhAvanA karI. hemacaMdrasUrinA upadezano ja prabhAva hato ke kumArapALe potAnA vizALa rAjyanA vistRta bhUbhAgamAM 14 varSa sudhI niraMtara amArinI ghoSaNA karAvI karoDo abola pazuone abhayadAna pradAna karI ahiMsA, mAnavatA ane jaina dharmanI pratiSThAne AgaLa vadhArI. - AcArya hemacaMdranA prabhAvazALI upadezo, prakAMDa pAMDitya ane samaSTi kalyANa mATe apAyelI preraNAonuM ja suphaLa hatuM ke vizALa gurjara rAjyanA be mahArAjAo-siddharAja jayasiMha ane kumArapALanA rAjyakALamAM gurjara pradezane eka sugaThita, mAnavIya AdazoMthI prerita susaMskRta, samRddha rAjyanA rUpe ubharavAno avasara maLyo. AcArya hemacaMdrae sAhitya-sarjananA kSetramAM to nUtana kIrtimAna sthApita karyA. emanI preraNAthI siddharAja jayasiMha ane kumArapALe sudUrastha prAMtomAMthI prAcIna graMtho, upayogI hastaprato ane durlabha sAhityane pATaNamAM maMgAvyuM, ane gujarAtanA jJAnabhaMDArane samRddha karavAnI sAthe vyAkaraNa, nyAya, sAhitya, yoga Adi aneka viSayonA abhinava graMtha-ratnonA nirmANamAM potAnuM amUlya yogadAna pradAna karyuM. A tathyone pariprekSyamAM vicAra karavAthI e siddha thAya che ke hemacaMdrasUri jinazAsananA mahAna prabhAvaka AcArya hatA. emaNe mAtra jinazAsananA utkarSa ane prasAra-pracAranuM ja kArya na karyuM, paNa samaSTi kalyANanAM aneka mahattvapUrNa kAryo karyA. upadezaka hovAnI sAthe sAthe teo potAnA samayanA eka mahAna AcArya hatA. emaNe vividha viSayo para maulika graMthonI racanA karI sarasvatInA bhaMDAranI zrIvRddhi karI. ananya alaukika pratibhAsaMpanna AcAryanI pratibhAthI prabhAvita thaI anugAmI sAhityakAroe temane "kalikAlasarvajJa'nA birudathI vibhUSita karyA. AcArya hemacaMdrasuri cAlukyarAja, siddharAja jayasiMha ane mahArAjA kumArapALa A traNeya yugapuruSonA jIvana paraspara pUraka rahyA. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 969696969696969697 131 | Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma ( hemacaMdrAcArya dvArA racita graMtha) AcArya hemacaMdranI racanAo saMbaMdhamAM jaina sAhityamAM amuka e prakAranA ullekho maLe che ke - "temaNe sADA traNa karoDa zloka-parimANa graMthonI racanA karI." paraMtu vartamAnamAM emanA dvArA racita je graMtho upalabdha che, enA zloka-parimANa sahita sUci nIce mujaba che : graMthanAma zloka-parimANa 1 siddhahema laghuvRtti 6000 2 siddhahema bRhavRtti 18000 3 siddhahema bRhatyAsa 84000 4 siddhahema prAkRtavRtti 2200 5 liMgAnuzAsana 3684 6 uNAdigaNa vivaraNa 3250 7 dhAtu pArAyaNa vivaraNa pa600 8 abhidAna cintAmaNi 10000 9 abhidhAna cintAmaNi pariziSTa ' 204 10 anekArtha koSa 1828 11 nighaMTu koSa 369 12 dezI nAmamALA 3500 13 kAvyAnuzAsana 6800 14 chaMdonuzAsana 3000 15 saMskRta dhayAzraya 2828 16 prAkRta dvayAzraya 1pa00 17 pramANa mImAMsA (apUrNa) 2500 18 vedAMkuza * 1000 [ 132 29996969696969696969na dharmano maulika ItihAsa (bhAga-4) Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 19 triSaSTi zalAkApuruSa caritra, mahAkAvya, 10parva 32000 20 pariziSTa parva 3500 21 yogazAstra 12750 22 vItarAga stotra 23 anya yoga vyavaccheda dvArnAizikA (kAvya) 24 ayoga vyavaccheda kArnAizikA kAvya 25 mahAdeva stotra AcArya hemacaMdranI A kRtiothI ja anumAna lagAvI zakAya ke teo keTalA mahAna graMthakAra hatA. 63 varSanA sudIrgha AcAryakALa daramiyAna emaNe niraMtara sarasvatInI upAsanA karatAM-karatAM jana-jananAM aMtarmana para jaina dharmanA siddhAMtonI amiTa chApa aMkita karI jinazAsananI pratiSThA vadhArI. . chevaTe potAno aMtima samaya najIka joI potAnA yuganA mahAna yogI hemacaMdrAcArye paramahaMta mahArAjA kumArapALa, potAnA ziSyo ane saMgha pramukhone AmaMtrita karI emane jinazAsananI sevAmAM uttarottara saMlagna rahevAnuM uddhodhana ApI potAnA doSonI AlocanA karI saMlekhanApUrvaka saMthAro karyo. saMsAranAM prANImAtra pratye kSamAyAcanA karI, sarvajIvo pratye maitrIbhAva pragaTa karI AtmaramaNamAM lIna AcArya hemacaMdrasUrie vikrama saM. 1229mAM 84 varSanI Ayu pUrNa karI samAdhipUrvaka svargArohaNa karyuM. jina dharmano maulika itihAsa (bhAga-) 000000000000 133] : ( 133 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'siddharAja jayasiMha aLe kumAyALa (siddharAja jayasiMha zramaNa bhagavAna mahAvIranA ekAvanamA paTTadhara devaRSi vI. ni. saM. 1589mAM jyAre AcAryapade pratiSThita thayA. e samaye vizALa gurjara rAjyanA rAjasiMhAsana para cAlukyarAja bhIma hatA. AcArya devaRSinA AcAryapada para ArohaNanA bIjA varSe vI. ni. saM. 1590mAM mahArAjA bhImanuM 42 varSanA zAsana pachI dehAvasAna thayuM. tyAra bAda vi. ni. saM. 1590mAM mahArAjA bhIma pachI mahArAjA karNa cAlukya rAjyanA siMhAsana para ArUDha thayA. . mahArAjA karNae vi. ni. saM. 1590 thI 1620nI poSa kRSNA bIja paryata 29 varSa 8 mAsa ane 21 divasa sudhI gurjara rAjya para zAsana karyuM. tyAra bAda potAnA traNa varSanA putra siddharAja jayasiMhane vi. saM. 1150(vi. ni. saM. 1620)nI poSa vada trIjanA zanivAre gujarAta rAjyanA siMhAsana para abhiSikta karyA. tyAra bAda mahArAjA karNae AzApallI para potAnuM Adhipatya sthApyuM ane potAnA nAma parathI karNAvatIpura nAmanuM nagara vasAvyuM ane svayaM tyAM rAjya karavA lAgyA. sAthe sAthe potAnA putra jayasiMhanA vizALa pATaNa rAjyanuM paNa putranA vayaska thavA sudhI saMrakSaNa karatA rahyA. rAjA karNanA dehAMta pachI AzApallI karNAvatInuM samRddha rAjya paNa mahArAjA jayasiMhanA vizALa gurjara rAjyamAM sAmela karI devAmAM AvyuM. A rIte eka vizALa gurjara rAjyanA zAsananI bAgaDora mahArAja jayasiMhanA hAthamAM temanA bAlyakALamAM ja AvI gaI. karNa pachI karNanI udayamatI nAmanI rANInA sahodara madanapAlane jayasiMhanA saMrakSaka tarIke niyukta karavAmAM AvyA. paraMtu madanapAlanA atyAcArothI aNahilapura-pATaNanI prajA trAsI gaI. yuvAnImAM pravezelA jayasiMhe potAnA aMgarakSako dvArA gupta rIte madanapAlanI hatyA karAvI ane maMtrI zAstune pradhAnamaMtrIpade niyukta karyA. [ 134 9696969696969696969696jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha ciMtAmaNi'mAM mahArAjA jayasiMhanA janma saMbaMdhe eka rahasyapUrNa ane Azcaryajanaka ghaTanAno ullekha thayo che. karNATakanA mahArAjA jayakezInI rAjarANIe eka kanyAne janma Apyo. e kanyAnuM nAma mayaNallAdevI rAkhavAmAM AvyuM. eka vakhata tene jAtismaraNa jJAna thayuM ke - "pUrvajanmamAM te brAhmaNI hatI. mRtyu pUrve eNe e nidAna karyuM ke - "te somezvaranA yAtrIo para lagAvavAmAM AvanAra bAhuloDa karane AgAmI janmamAM baMdha karAvaze." A prakAre nidAna karI eNe AmaraNa anazana karyuM ane te somezvaratIrthanA nagaramAM nidhana prApta karI mahArAja jayakezInI rAjaputrI rUpe janmI. tyAra bAda eNe praNa karyuM ke - "somezvaranA yAtrIone bahuloDa karathI mukti apAvavA te gujarAtanA mahArAjA sAthe ja vivAha karaze, anya koInI sAthe nahi." karNATaka rAjA jayakezIne jyAre potAnI putrInA praNanI A vAtanI khabara paDI to teNe potAnA maMtrIone mokalI karNane prArthanA karI ke - "enI dIkarInuM pANigrahaNa karI tenI rANIrUpe svIkAra kare." paNa rAjakumArI kurUpa hovAnA kAraNe mahArAjA karNae tenI sAthe vivAha karavAnI vAtane hukarAvI dIdhI. eTale hatAza thayelI rAjakumArI mayaNalladevIe potAnI ATha sahelIo sAthe saharSa matyunuM varaNa karavAno nizcaya karyo. karNanI mAtA udayamatIe jyAre A prakAranI vAta sAMbhaLI to e dravita thaI gaI ane teNe e rIte ja maravAno saMkalpa karyo. potAnI mAtAnA svecchA-mRtyu varaNanI vAta sAMbhaLI mAtRbhakata karNae mAtAnA prANanI rakSA karavA mATe mayaNallAdevInI sAthe vivAha karI lIdho. vivAha karI lIdhA pachI paNa karNae mayaNalladevInA aMtaHpuramAM javAnI vAta to dUra, enA tarapha kyAreya dRSTi paNa na karI. A rIte thoDA mahinA pasAra thaI gayA pachI eka divasa maMtrI muMjAlane rAjAnA vizvAsapAtra anucara dvArA jANa thaI ke mahArAjA karNa eka nimna jAtinI navoDhA para mugdha che ane enI sAthe samAgama jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 9696969696969696969699 135 ] Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavA Atura che. muMjAle mayaNalladevIne e nimna jAtinI ramaNI jevAM vastra paridhAna karAvI ekAMta sthAnamAM mokalI dIdhAM. aMdhArabharyA kakSamAM mayaNalladevIne ja potAnI hInakulInA preyasI samajatA karNae teno upabhoga karyo. mayaNalladevI e rAte garbhavatI thaI ane eNe rAjA pAsethI vidAya thatI vakhate rAjAnI aMgUThI smRticihna tarIke mAMgI lIdhI ane potAnA mahelamAM cAlI gaI. bIjA divase prAtaHkALe rAjA karNane rAtre karelAM potAnA duSkRtya para bhayaMkara pastAvo thayo ane prAyazcitta rUpe maravAno saMkalpa karyo. rAjAne maravA mATe kRtasaMkalpa joIne maMtrI muMjAle rAtrinuM rahasya udghATana karatAM jaNAvyuM ke - je strInI sAthe Ape samAgama karyo che te bIjuM koI nahi paNa karNATakanA mahArAja jayakezInI kuLavAna rAjaputrI ane mahArAja karNanI parINItA mahArANI mayaNalladevI hatAM. potAnI mudrikA ane mahArANI mayaNalladevIne joIne emane pUro vizvAsa thayo ke temaNe koI duSkRtya karyuM nathI. Ama teo Azvasta thayAM.' A ghaTanA pachI mahArAjA karNa mayaNalladevInI sAthe samucita sadvyavahAra karavA lAgyA. garbhakALa pUro thatA mayaNalladevIe putrane janma Apyo. putrajanmathI mahArAja karNanA harSano pAra na rahyo ane teNe potAnA putranuM nAma jayasiMha rAkhyuM. AgaLa jaNAvyuM tema 3 varSanI uMmaramAM vi. saM. 1150nI poSa vada trIja ne zanivAranA roja rAjakumAra jayasiMhano rAjyAbhiSeka thayo. tyAra bAda aneka vidyAo ane rAjanItimAM niSNAta thaI mahArAjA jayasiMhe gurjara rAjyanI yogya rIte rAjyavyavasthA karI. teNe potAnI mAtA mayaNalladevInA praNa pUrA karavA mATe somanAthanI yAtrA para lagAvAtA bAhuloDa karane sadAyane mATe samApta karyo. cAlukyarAja jayasiMha dvArA karavAmAM AvelI muktinI ghoSaNAthI mayaNalladevIne apAra harSa thayo. eNe somezvara maMdiramAM jaI savA karoDanA mUlyanA sonAthI somanAthanI pUjA karI. je vakhate mahArAja jayasiMha potAnI mAtA mayaNalladevIne somezvaranI yAtrA karAvI rahyA hatA, e vakhate mAlavarAja yazovarmAe 136 000000000000 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka vizALa rAjyane hastagata karavAno suavasara joIne gurjara rAjya para AkramaNa karyuM. guptacaro pAsethI zatrunA AkramaNanI vAta sAMbhaLI mahAmaMtrI cAtu tatkALa yazovarmAnI pAse pahoMcyA ane potAnA vAkyAturyathI yazovarmAne mAlava rAjya tarapha pAchA vALyA. somezvaranI yAtrAthI pAchA pharyA bAda jyAre jayasiMhe mAlavarAjanA AkramaNanI vAta sAMbhaLI to e yazovarmA para khUba gusse thayA ane tenA A dussAhasano pratizodha levAnuM nakkI karyuM. yuddhanI pUrI taiyArI karI lIdhA bAda eka divasa mahArAja jayasiMhe eka zaktizALI vizALa senAnI sAthe mAlavarAjanI rAjadhAnI dhArAnagarI tarapha prasthAna karyuM. yazovarmAe zatrunI prabaLa sainyazaktine durdAtta ane ajeya samajI raNamedAnathI palAyana karI potAnI senA sAthe potAnI rAjadhAnI dhArAnagarImAM praveza karyo ane nagaranA koTanA lokhaMDI daravAjA baMdha karI dIdhA. 12 varSa sudhI siddharAjanI senAe nagarane ghero ghAlyo. Akhare hAthInA zaktizALI AkramaNathI lokhaMDI AgaLa tUTI gayA ane hAthI dvAranI aMdara praviSTa thavA lAgyA. jayasiMha potAnI senA sAthe nagaramAM dAkhala thayA ane yazovarmAne baMdI banAvI lIdhA. tyAra bAda vijayI jayasiMhe mAlava rAjyane potAnA adhikAramAM karI sarvatra potAnI AjJA prasArita karI. vijaya pachI nagara pravezotsava saMpanna thayA pachI mahArAja jayasiMhanI icchAnusAra AcArya hemacaMdrae dareka vyAkaraNa graMthonuM avagAhana karI savA lAkha zloka-parimANa "siddhahema vyAkaraNa nAmano suMdara, sugamya ane dareka dRSTie pUrNa vyAkaraNagraMthanuM nirmANa karyuM. tyAra bAda siddhahema vyAkaraNane hAthInI aMbADI para pratiSThita karI zobhAyAtrA kADhI hatI. zobhAyAtrA bAda graMthane mahArAjA jayasiMhanA rAjamaMdire lAvavAmAM Avyo ane pUjA-arcanA bAda ene rAjyanA koSAgAramAM rAkhavAmAM Avyo. A vyAkaraNanA nAmakaraNamAM prayukata "siddha' ane "hema" zabdothI mahArAja siddharAja jayasiMha ane kalikAlasarvajJa AcArya hemacaMdranuM nAma amara thaI gayuM. jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) 9999696969699999 130 | Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddharAja jayasiMhe potAnA rAjakALamAM svayaM zaiva dharmAvalaMbI hovA chatAM paNa AcArya hemacaMdranA mArgadarzana anusAra, dareka dharmAvalaMbIonI sAthe samAna rUpe sanmAnajanaka vyavahAra karyo. . enA rAjyakALamAM gurjara rAjyanI samRddhi uttarottara vadhatI rahI. mAlava jevA samRddha ane saMpanna rAjyane gurjara sattAne adhIna karI emaNe nyAya-nItipUrvaka prajAnuM pAlana karyuM. te potAnA dareka sainika abhiyAnomAM sadAya saphaLa rahyo. A kAraNe athavA traNa varSanI vayamAM ja bALalIlA karatI vakhate svayaMmeva rAjasiMhAsana para sahajabhAve ArUDha thaI gayo, A kAraNe gurjarezvara mahArAja jayasiMhane loko dvArA siddharAja' birudathI vibhUSita karavAmAM AvyA. e kAraNe Aje paNa itihAsanAM pRSThomAM gurjareza jayasiMha siddharAja jayasiMhanA nAmathI ullekhAya che. siddharAja jayasiMhanA vizALa sAmrAjyane tenA pachI saMbhALanAra koI putra na hato, e kAraNe teno aMtima samaya khUba zokapUrNa rahyo. ene naimittikothI e jJAta thaI gayuM hatuM ke - "tenA mRtyu pachI kumArapALa vizALa gurjara rAjyanA adhipati thaze." e kAraNe paNa potAnI AyunA aMtima divasomAM ciMtAmagna hato. kharekhara to e icchato nahoto ke vizuddha cAlukya vaMzanA rAjasiMhAsana para hInakuLanI vyakti teno uttarAdhikArI bane. siddharAja jayasiMhanA dAdA mahArAjA bhIme aNahilapura-pATaNamAM caulAdevI nAmanI vArAMganAnI yazogAthAo sAMbhaLI ke te aneka divya guNo ane anupama rUpa-lAvaNyathI saMpanna hovA chatAM paNa evI maryAdAnuM pAlana kare che ke UMcAmAM UMcA kuLanI kuLavadhUo paNa tenA guNonI prazaMsA kare che. mahArAja bhIme potAnA vizvasanIya anucaranA mAdhyamathI potAnI savA lAkha mUlyanI kaTArI enI pAse agrima rAzi tarIke parIkSA mATe mokalI. e kaTArI, caulAdevInI pAse pahoMcADyA pachI mahArAjA bhIma tatkALa ja mAlava pradezamAM vijyAbhiyAna hetu cAlyA gayA ane be varSa sudhI mAlavamAM ja rahyA. caulAdevIe be varSa vizuddha zIlavratanuM pAlana karatAM vitAvyA. kAraNa ke eNe savA lAkhanA mUlyanI mahArAja bhImanI kaTArI | 138 [9696969696969696969 jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4)| Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agrima rAzi tarIke svIkArI lIdhI hatI. eTale teNe koI puruSanuM moM paNa joyuM nahi. mAlava pradezanA sainika abhiyAnathI pAchA pharyA bAda mahArAja bhIme caulAdevInA zIlavrata-pAlananI yazogAthA potAnA guptacaronA mukhethI sAMbhaLI, te caulAdevInA A guNa para mugdha thaI gayA ane tatkALa caulAdevIne rAjakIya sanmAnanI sAthe bolAvI potAnA aMtaHpuramAM rAkhI ane vidhipUrvaka tene rANI banAvI lIdhI. mahArAjA bhImane potAnI rANI caulAdevIthI haripAla nAmano putra thayo. caulAdevInA putra haripAlane tyAM tribhuvanapAlano janma thayo, ane tribhuvanapAlano putra te kumArapALa. A kAraNe ja siddharAja jayasiMhane bhaya hato ke kyAMka tenA maraNa pachI kumArapALa cAlukya vaMzanA pavitra rAjyasiMhAsana para besI na jAya. eTale kumArapALanA prANano aMta lAvavA mATe vyagra thaI gayo. siddharAja jayasiMhanA jIvananI A eka evI ghaTanA hatI ke jenAthI tenA jIvanano aMtakALa khUba vikSubdha thaI gayo. te sivAyanuM tenuM jIvana khUba sanmAnajanaka ane Adarza rahyuM. siddharAja jayasiMhanA 49 varSanA zAsanakALamAM gurjara rAjyae abhUtapUrva vRddhi ane samRddhi prApta karI. vikramanI bAramI zatAbdInA mahAna zaktizALI gurjaranareze vi. saM. 1199mAM paraloka-prayANa karyuM. A vizALa gurjara rAjyanA adhipati siddharAja jayasiMhanA zAsanakALamAM AcArya devasUri, kalikALasarvajJa AcArya hemacaMdrasUri ane dAdA jinadattasUri - A traNa mahAna jinazAsana prabhAvaka yugapuruSa thaI gayA. mahArAjA siddharAjanI rAjasabhAmAM emanA nAnA karNATakanareza jayakezInA rAjaguru digaMbarAcArya kumudacaMdranI sAthe devasUrino zAstrArtha thayo. siddharAjanI nyAyapriyatAno eka Adarza ane aitihAsika udAharaNa e hatuM ke temaNe potAnA nAnA-nA rAjaguru AcArya kumudacaMdranI sAthe thayelA zAstrArthamAM zvetAMbarAcArya devasUrine vijayI ghoSita karIne emane moTA samArohamAM jayapatra pradAna karyuM hatuM. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 96369696969696969696962 139 | Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramArhata mahArAjA kumArapALa vikramanI bAramI sadIno aMtima dazako samApta hovAnA 1 varSa pUrvethI laIne vikramanI teramI sadInA prathama 3 dazakA sudhI badhu maLIne 31 varSa ( vI. ni. saM. 1669 thI 1700) sudhI vizALa gurjara rAjyanA rAjasiMhAsana para Asanastha rahelA mahArAjA kumArapALe nyAyanItipUrvaka potAnI prajAnI khevanA karatA karatA jinazAsananA abhyudaya ane utkarSanAM aneka kArya karyAM. potAnA zAsanakALamAM gurjarAdhIza mahArAjA kumArapALa dvArA karavAmAM AvelA jinazAsananAM abhyudayotthAnakArI mahattvapUrNa kAryone druSTigata rAkhatA jainajagatamAM emane paramArhatanA birudathI oLakhavAmAM Ave che. bhaviSyamAM paNa zatAbdIo sudhI A birudanI sAthe jaina itihAsamAM emanuM nAma suvarNAkSaromAM lakhAtuM raheze. kumArapALanuM rAjyArohaNa pUrvenuM jIvana khUba saMgharSamaya rahyuM. potAnA prANanI rakSA mATe chUpAveze bhaTakavuM paDyuM. aneka vakhata emanI samakSa ghora prANasaMkaTa upasthita thayA ane prANanI rakSA mATe palAyana karI varSo sudhI saMnyAsInA vezamAM dUra-dUranA pradezomAM bhaTakavAnuM thayuM. kumArapALanA A prakAranA saMkaTapUrNa jIvana pAchaLa eka bahu moTuM kauTuMbika kAraNa rahyuM, jenuM vivaraNa siddharAjanA jIvanavRttamAM ApavAmAM AvyuM che. mahArAjA kumArapALe zAsanasUtra saMbhALatAM ja rAjyanAM badhAM kAryone svayaM potAnI dekharekhamAM karavAno prAraMbha karyo. maMtrIzvara udayananA putra vAgbhaTTadevane mahAmAtyapada para niyukta karyA ane Aliga nAmanA kuMbhArane citrakUTa(cittoDa)nI pAse sAtaso gAmano adhipati banAvI dIdho. enA parivAranA sadasyone kSatriyonI samakakSa sanmAna pradAna karI potAnA vaMzanA 'pradhAna' pada para niyukta karyA. je kisAnoe vRkSanI chAyAmAM ke jhADI-jhAMkharAM pAchaLa kumArapALane Azraya Apyo hato te kisAnone kRtajJa kumArapALe potAnA aMgarakSakapade pratiSThita karyA. A rIte vizALa gurjara sAmrAjyanAM zAsanasUtro potAnA hAthamAM saMbhALavAnA thoDA samayamAM ja kumArapALe potAnA rAjyane niSkaMTaka banAvI lIdhuM. 7 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 140 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udayanadevanA 'vAhaDa' nAmanA putrane mahArAja jayasiMhe potAnA jIvananA saMdhyAkALamAM potAnA putranI jema ja mAnI lIdho hato. vAhaDakumArano rAjyanA mukhya adhikArIo, karmacArIo ane rAjabhavananA sevako ane rAjyanA anya gaNamAnya pramukha nAgariko para paryApta prabhAva hato. enA sivAya vAhaDakumAra mahArAja jayasiMhano kRpApAtra varadaputra hovAnA kAraNe gurjara rAjyanAM aneka rahasyothI paNa avagata hatA. emanAthI kumArapALanuM rAjyanA siMhAsana para ArUDha thavAnuM sahana thayuM nahi, tethI kumArapALane gAdI parathI khaseDavA vAhaDakumAra sapAdalakSa(hAla sAMbhara)narezano senApati thaI gayo kumArapALane sapAdalakSanarezanI sAthe bhISaNa yuddhamAM gUMcavI dIdho. paNa yuddhamAM kumArapALano vijaya thayo. vijaya prApta karI lIdhA pachI kumArapALe vidrohI sAmaMto ane senAnAyakone kaDaka sajA karI ane temanI jagyAe sAcA dezabhakta ane svAmIbhaktone niyukta karyA. eka vakhata kumArapALe potAnA svAmIbhakta maMtrI aMbaDane koMkaNa rAjyanA mahArAjA mallikArjuna sAthe yuddha karAvyuM. e yuddhamAM senApati aMbaDe mallikArjunanA mastakane kApI nAkhyuM ane yuddhamAM vijaya meLavyo. eNe mallikArjunanA mastakane suvarNa-pattAthI vIMTALIne koMkaNanI bahumUlya dhanarAzinI sAthe laI pATaNa tarapha prasthAna karyuM. rAjasabhAmAM upasthita thaIne kumArapALanA siMhAsana sanmukha thaI mallikArjunanuM mAthuM emanAM caraNomAM mUkyuM ane pote zIza namAvyuM. koMkaNa dezathI lAvavAmAM Avela apAra dhanarAzi paNa senApati aMbaDe potAnA svAmIne bheTa ApI. cAlukyarAja kumArapALa aMbaDanA zauryathI khUba prasanna thayA ane temaNe aneka gAmanI jAgIra pradAna karI sanmAnita karyo. mAlava rAjyanI vyavasthAne sudRDha banAvavA ane adhikAdhika janakalyANakArI zAsana - hetu mahArAjA kumArapALa mAlava rAjyanAM vibhinna kSetromAM prajAjIvananA pravAhono tAga letA hatA, e samaye aNahilapura-pATaNamAM AcArya hemacaMdrasUrinI saMsArapakSe mAtA ane sAdhvIpramukhA pAhinI mahAsatIjIe AyuSyano aMtima samaya jANI saMlekhanApUrvaka saMthAro lIdho. A avasare AcArya hemacaMdrasUrie eka jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 779 141 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karoDa navakAramaMtrano jApa karyo. pAhinI mahAsatIjIe samAdhipUrvaka svargArohaNa karyuM. je vakhate emanA pArthiva zarIrane laIne vaikuMThI (pAlakhI) smazAnabhUmi pAse pahoMcI, e vakhate amuka IrSALuM tApasoe vaikuMThI toDavAno viphaLa prayAsa karyo. aMtyeSTinA samaye upasthita vizALa janasamudAya samakSa e tApasInuM kAMI cAlyuM nahi ane nirvidane mahAsatI pAhinInA pArthiva zarIranA aMtima saMskAra thayA. A prakAranA prasaMge tApasonA ISapUrNa vyavahArathI hemacaMdrasUrinA hRdayane Thesa pahoMcI ane emaNe pATaNathI mAlavabhUmi tarapha vihAra karyo. mArgamAM teo kumArapALanA sainika skaMdhAvAramAM pahoMcyA. gurjara rAjyanA siMhAsana para ArUDha thayA pachI kumArapALa mATe AcAryazrInA darzanano A prathama avasara hato. kumArapALe AcAryazrIne vinaMtI karI : "bhagavAna ! huM Apano jIvanabhara RNI rahIza. Apa sadAya A dAsa para kRpA karI prabhusmaraNanA samaye mArI pAse avazya AvyA karo." AcAryazrIe kahyuM : "rAjanuM! ame tyAga-virAgapUrNa adhyAtmapathanA pathika chIe. A prakAranI sthitimAM rAjAo sAthe saMparkanuM zuM prayojana ?" kumArapALe ati vinamra svaramAM nivedana karyuM: "mahArAja! huM paralokane sudhAravA mATe Apa jevA mahApuruSonA satsaMgano abhilASI chuM. Apa koI paNa samaya mAre tyAM padhArI zako cho". kumArapALe tatkALa potAnA aMgarakSako ane praharIone paNa sUcanA ApI ke AcAryazrI jyAre paNa mArA koI paNa kakSamAM padhAravAnuM kaSTa kare to emane Adara-sanmAnapUrvaka laI AvavA. A rIte prAyaH pratidina AcArya hemacaMdrasUri skandhAvAramAM kumArapALanA kakSamAM dharmopadeza ane dharmacaryA nimitte AvatA rahetA. eka divasa kumArapALa bhakitanA pravAhamAM zraddhApUrvaka AcAryazrInA tapatyAga ane jJAnanI mukatakaMThe prazaMsA karavA lAgyA. e vakhate jinazAsana pratye IrSA rAkhanAra eka paMDite kumArapALane kahyuM: "kSamA karo mahArAja ! A zvetAMbara matAvalaMbI sUryane paNa mAnatA nathI." ( 14ra 99999999999jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacaMdrAcAryae kumArapALane saMbodhita karatAM kahyuM : "rAjanuM ! ame to sUryAsta thAya ke annanI vAta to dUra, pANInuM eka TIpuM paNa momAM nAkhatAM nathI. enAthI viparIta mArA mitra, jeo A prakAre ApanI samakSa vAta karI rahyA che, teo sUryAsta pachI paNa rAtre khAnapAna kare che. nyAyapriya rAjA! Apa nyAyapUrNa nirNaya Apo ke sUrya asta thavAnI sAthe anna-jaLano saMpUrNa tyAga karanAra ame loko ja vAstavamAM sUryano Adara karIe chIe, nahi ke A loko. A akApya pratyakSa pramANathI svataH siddha evI vAta che." eka divasa AcArya hemacaMdrasUri mahArAja kumArapALanA kakSamAM AvyA. e vakhate emanA ziSya yazacaMdragaNie emanA Asana para kAmaLI rAkhatAM pahelAM ene rajoharaNathI parimArjita karyuM. e vakhate, "jyAre koI jIva-jaMtu dekhAya to Avo prayAsa karavo joIe, anyathA A prakArano prayAsa vyartha siddha thAya." evI rAjA kumArapALanI yuktipUrNa vAta sAMbhaLI AcArya hemacaMdrasUrie spaSTIkaraNa karyuM: "rAjana ! eka catura rAjA enA zaktizALI zatrunA AkramaNa pUrve ja hAthI, ghoDA, ratha AdithI caturaMgiNI senAnuM gaThana kare che. je rIte A rAjanIti che ke rAjAe potAnI senAne, koI paNa zatrunA AkramaNane khALavA-sAmano karavA ane parAsta karavA mATe yogya rIte sadA susajja rAkhavI joIe, e rIte ja rAjya-vyavahAranI jema amAro dharma - vyavahAra paNa che ke nAnAmAM nAnA adezya jIvanI rakSA mATe ame loko parimArjana Adi dareka prakAranI kriyA karavAmAM prANIonA prANano khyAla karIe chIe." -AcAryazrInI adbhuta pratyutpannamatinI ghAtaka A yuktisaMgata uttarathI kumArapALa eTalA prasanna thayA ke zIza jhukAvI vinamra svare prArthanA karatA kahyuM : "AcArya deva ! rAjyArohaNathI pUrva ApanI samakSa karavAmAM AvelI pratijJAnI pUrti mATe huM vizALa gurjara rAjya Apane sAdara samarpita karuM chuM. kRpA karI Apa ene grahaNa karo." hemacaMdrAcAryae kahyuM : "rAjanuM ! meM e vakhate kahyuM hatuM ke - sarvasva tyAgI amArA jevA adhyAtmapathanA pathikone rAjyanI jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) 96969696969999999 143 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAta to dUra dhamapakaraNa sivAya koI paNa prakAranA parigrahanuM koI prayojana nathI. kAraNa ke koI paNa prakArano parigraha ane vizeSataH rAjyanuM zAsana antatogatvA narakamAM dhakelanAruM ja che." AcArya hemacaMdrasUrinA adbhuta tyAga ane utkRSTa anAsaktithI otaprota vacana sAMbhaLI kumArapALanA aMtarmanamAM emanA mATe pahelAM karatAM zataguNita zraddhA utpanna thaI. thoDA divasa sudhI mAlava pradezamAM rahyA pachI kumArapALe potAnI senA sAthe aNahilapura-pATaNa tarapha prasthAna karyuM. amuka divaso bAda teo aNahilapura-pATaNa pahoMcyA. kumArapALanI vinaMtIthI AcArya hemacaMdra paNa pATaNa tarapha vihAra karI pATaNa pahoMcyA. mahArAjA kumArapALe AcAryazrInI preraNAthI thoDA samaya sudhI magha-mAMsanu sevana nahi karavAnuM vrata lIdhuM. mahArAja kumArapALanA hRdayamAM AcAryazrI prati zraddhAmAM uttarottara vadhAro thato gayo. AcAryazrIne ja potAnA maharSi, mAtA, pitA ane ISTadeva mAnavA lAgyo. eka divasa kumArapALe AcAryazrI samakSa potAnI AMtarika icchA vyakta karatAM prazna karyo: "mahAtmA! evo upAya jaNAvo ke zuM karavAthI mArI kIrti yuga-yugAMtaro sudhI sthAyI thAya?" hemacaMdrasUrie kahyuM: "rAjan ! enA aneka upAya che. vikramAdityanA samaye saMpUrNa pRthvIne RNamukta banAvI je somanAthanuM maMdira banAvavAmAM AvyuM hatuM, te samudranI laherothI aharniza bhIMjAIne kASThamaya maMdira jIrNazIrNa thaI cUkyuM che. e somanAtha maMdirano uddhAra karI tene eka cirasthAyI maMdiranuM svarUpa pradAna karI tame vipula kIrti arjita karI zako cho." kumArapALanA manamAM potAnAM vaMzaparaMparAgata dharmakAryo prati pragADha niSThA jANIne hemacaMdrAcAryae AvI salAha ApI. salAha anusAra kumArapALe somezvara maMdirano punaruddhAra prAraMbha karAvyo. AcArya hemacaMdrasUri pratye mahArAjA kumArapALanI uttarottara pragADha thatI jatI zraddhA-bhaktine joIne amuka IrSALu ema vicAravA 144 99999999999 jana dharmano maulika ItihAsa (bhAga-4) Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAgyA ke - 'rAjAne hemacaMdrAcArya pratye nArAja kaI rIte karavA !' eka bolakA mANase mahArAja kumArapALane kahyuM : "mahArAja ! A zvetAMbarAcArya hemacaMdra kevaLa Apane prasanna rAkhavA ja Apane anukULa mArgadarzana Ape che. vAstavamAM AcAryanA manamAM somezvara pratye jarApaNa zraddhA-bhakti nathI ane teo bhagavAna zaMkarane namaskAra paNa karatA nathI. Apa emane somezvaranI yAtrA karavA mATe kahI juo. Apane tatkALa amArI vAta para vizvAsa thaze.'' kumArapALa Ama bolanAranI vAtamAM AvI gayA ane bIjA divase ja AcAryazrIne somanAthayAtrAno prastAva mUkatA nivedana karyuM ke - "Apa paNa tIrthayAtrAmAM amArI sAthe padhAro." AcArya hemacaMdra kSaNamAM ja vastusthiti pAmI gayA. emaNe kahyuM : "rAjan ! tapasvI to tIrthanA adhikArI hoya che. ame avazya AvIzuM." somezvaranI yAtrAe nIkaLelA rAjAe maMdiramAM praveza karatA ja bhagavAna zivanA liMgane sASTAMga praNAma karI vAraMvAra mastaka jhukAvyuM. AcArya hemacaMdra zivane namaskAra kare che ke nahi e vAtanI parIkSA levA mATe kumArapALe AcAryazrIne zivapUjA mATe nivedana karyuM. jeno AcAryazrIe saharSa svIkAra karyo. AcArya hemacaMdrasUrie zivapurANanI vidhinI sAthe pUjAnI sAmagrIthI zivanuM arcana karatA be zlokonuM sammohaka vANImAM uccAraNa karatAM apAra janasamUha samakSa zivaliMgane sASTAMga praNAma karyA. emanA zlokono bhAvArtha : "he bhagavAna ! vibhinna darzano dvArA vibhinna samayamAM Apa koI paNa nAmathI oLakhAtA hoya, paNa agara Apa sarva doSo ane karmaphaLathI pUrNataH mukta cho, to Apa ja vizvavaMdya bhagavAna cho. huM Apane namaskAra karuM chuM. janma-maraNanA aMkura svarUpa rAgadveSAdi doSa jenA mULataH naSTa thaI cUkyA che, e bhagavAnane huM bhakti sahita namana karuM chuM, bhale temanuM nAma brahmA hoya, viSNu hoya, somezvara hoya ke jinezvara !' AcArya hemacaMdrasUri dvArA zivanI pUjA pachI mahArAja kumArapALe bRhaspati dvArA batAvavAmAM AvelI vidhi anusAra somezvaranI jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 3777 145 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjA karI ane aneka prakAranAM mahAdAna karyA. tyAra bAda kumArapALe ekAMtamAM AcArya hemacaMdrasUri sAthe maMdiranA garbhagRhamAM praveza karyo. tyAM besIne kumArapALe vinamra svaramAM hemacaMdrasUrine vinaMtI karI : "he AcArya deva ! dareka darzana potAnA ArAdhyadevanuM svarUpa pota-potAnI mAnyatA anusAra varNave che. eTale vAstavamAM sarva darzanoe maLIne paramezvaranA svarUpane saMdigdha karI dIdhuM che. eTale A tIrthasthAnamAM huM mArA AMtarika udgAra ApanI samakSa pragaTa karatAM Apane prArthanA karuM chuM ke - "Apa e satya devAdhideva bhagavAnanuM ane e dharmanuM svarUpa darzana karAvo je vAtsavamAM mukti apAve." AcAryazrIe vicAra karIne kahyuM : "rAjan ! purANo ane vibhinna darzanonI koI vAta na kahIne huM somezvaranA ja tamane pratyakSa darzana karAvuM chuM, jethI emanA mukhethI ja tamane mukitamArga sAMbhaLavA samajavA maLaze." - tyAra bAda AcAryazrIe padmAsana lagAvI cittane ekAgra karI dhyAnastha thayA ane zivanuM AhvAna karyuM. tatkALa kumArapALane zivaliMga upara apratima anupama manohArI svarUpavALA eka tapasvI daSTigocara thayA. kumArapALe emane sASTAMga praNAma karyA ane nivedana karyuM: "he jagadIzvara ! ApanAM darzanothI. mArI baMne AMkho pavitra thaI gaI. have Apa mane Adeza ApI mArA baMne kAnane paNa kRtArtha karI do." - tatkALa e divya tapasvInA mukhethI divyadhvani pragaTa thaI - "rAjan ! A maharSi (AcArya hemacaMdrasUri) badhA devatAono avatAra che. bhUta, bhaviSya ane vartamAna - traNeya kALanA bhAvane hatheLImAM rAkhIne motInI jema jovA - jANavAnA brahmajJAnI che. teo je batAve e mArga asaMdigdha ane sAco muktino mArga che." Ama kahIne zaMkara adRzya thaI gayA ane kumArapALane potAnA ISTadevanA mukhethI AcArya hemacaMdrasUrinA vAstavika svarUpanuM jJAna thayuM. potAnA rAja-rAjezvaratvanA abhimAnane tilAMjali ApI 146 990996969696969696ii jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacaMdrasUrinAM caraNomAM mAthuM mUkI vinamra svare kahyuM : "AjJA Apo bhagavAna !" kumArapALe e ja kSaNe AjIvana mAMsa-madirAno tyAga karyo. tyAra bAda baMne maMdiranA garbhagRhathI nIkaLI somezvara maMdirathI pATaNa tarapha prayANa karyuM. ( kumArapALane saphatvanI prApti) somezvarathI aNahilapura-pATaNa parata thayA bAda kumArapALa nitya zrI hemacaMdrAcAryanAM pravacano sAMbhaLavAM lAgyAM. TUMkAgALAmAM ja jinavANInA zravaNathI temane jaina dharma para pragADha zraddhA thaI gaI. sarvaprathama mahArAja kumArapALe potAnA samagra rAjyamAM amArinI (ahiMsA) ghoSaNA karAvI. samaya jatAM kumArapALe zrAvakanAM bAra vrata aMgIkAra karyA. eka vakhata adattAdAna viramaNa nAmanA tRtIya vratanA vivecanane AcAryazrInA mukhethI sAMbhaLI kumArapALe tatkALa aputraka mRti karAdhikArI(aputra avasthAmAM mRta nAgarikanI saMpattine kRtikaranA rUpe rAjyakoSAyata karanAra karAdhikArI)ne bolAvyA ane A prakAranA karane rada karavAnI AjJA ApI. ane kumArapALe A prakAranA karanI anumAnita vasUlInA 72 lAkha rajata mudrAonI rAzinA patrone tatkALa naSTa karAvyA. A prakArano kara nirasta karavAnA kAraNe kumArapALanI yazogAthA digadigaMtamAM prasarI gaI. | gujarAta e divasomAM deza-videza sAthe vepAranuM kendra hovAnA kAraNe samRddha pradeza hato. gujarAtamAM kuberapati samRddhizALI zreSThIonI saMkhyA gaNanAtIta hatI. A prakAranA samRddha rAjyamAM mRtikarathI rAjyane vipula dhanarAzino lAbha thato hato. paraMtu kumArapALa daDha nizcaya karyo ke - "lAkhonuM ja nahi, karoDonuM nukasAna bhale rAjyane thAya, paNa A prakAranA prajApIDaka karane rada karavo ja raho." kumArapALe adattAdAna viramaNa vratane guru AcArya jaina dharmano maulika ItihAsa (bhAga-4) 999PS99999999 140] Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacaMdrasUri pAsethI grahaNa karatI vakhate A karane saMpUrNa rIte sadAyane mATe rada karyo. jinazAsananA abhyutthAna, utkarSa, pracAra ane prasAranI tIvra abhilASAthI kumArapALe hemacaMdrasUrine prArthanA karI ke - 'teo utkRSTa sAhityanA nirmANathI jinazAsananA sAhitya bhaMDAranI zobhA vadhAre.' kumArapALanI prArthanAno svIkAra karI hemacaMdrasUrie utkRSTa koTinA maulika sAhityanuM nirmANa karavAno prAraMbha karyo. AcAryazrIne sAhitya saMzodhanamAM sahAyatA mATe kumArapALe kAzmIra rAjyathI prAcIna graMthono vizALa sAhitya bhaMDAra potAnA hAthIo para lAdIne maMgAvyo. sAhityanirmANa mATe paramAvazyaka prAmANika ane prAcIna sAmagrI upalabdha thaI gayA bAda hemacaMdrasUrie 'triSaSTi zalAkApuruSa caritra' nAmanA ati vizALa mahAkAvyanI racanA karI. jemAM covIsa tIrthaMkaro, gaNadharo, bAra cakravartIo, nava vAsudevo, nava baLadevo ane nava prativAsudevonAM jIvana caritra vistArapUrvaka ati sugama ane rocaka zailImAM ApavAmAM AvyAM che. hemacaMdrasUrie mAnavamAtra mATe paramopayogI lokazAstranI racanA karI. emanA dvArA racita sAhitya ghaNuM vizALa che. AcAryazrI dvArA racita je graMtho vartamAnamAM upalabdha che. tenI yAdI AcAryazrInA jIvanavRttamAM prastuta graMthamAM ApelI che. paramArhata mahArAjA kumArapALe potAnA adhInastha 18 dezomAM 14 varSa mATe amArinI ghoSaNA karI jaina dharmanA AdhArabhUta siddhAMta ahiMsA pratye jana-jananA manamAM anurAga utpanna karyo. A rIte prANImAtra pratye karuNA ane maitrIbhAvanuM udAharaNa aneka zatAbdIonA bhAratanA itihAsamAM anyatra kyAMya dRSTigocara thatuM nathI. e 18 dezomAM badhA maLIne 1440 ati bhavya vihAronuM nirmANa paNa kumArapALe karAvyuM. cAlukya cUDAmaNi mahArAjA kumArapALa dvArA potAne AdhIna 18 dezomAM thayelI amAri ghoSaNA suMdara, nakkara ane anullaMghanIya hatI. UUU jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 148 777 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e amArinI prabhAvI paripAlanA mATe samagra rAjyamAM evI sudaDha ane pUrNa saMvedanazIla vyavasthA karI ke sUkSmAtisUkSma jIva-jaMtune amAri ghoSapta pachI jANI-bUjIne mAranAra aparAdhIne tarata daMDita karavAmAM Avato, enuM eka khUba rocaka ane puSTa aitihAsika pramANa prabaMdha ciMtAmaNi'mAM Aje paNa upalabdha che. kumArapALa dvArA amArinI ghoSaNA pachInI ghaTanA che ke sapAdalakSa dezanA eka zreSThIe kezasaMmArjana samaye enI patnI dvArA enA hAthamAM rAkhavAmAM AvelI eka jU masaLI nAkhelI. potAnI priyAne A jU dvArA khUba parezAna karavAmAM Ave che." ema kahI jUne masaLI nAkhanAra zreSThI dvArA potAnA doSano svIkAra thayo, eTale mahArAjA kumArapALe kahyuM : "pApanuM prAyazcitta puNyArjanathI thAya che, tamArA dvArA upArjita dravyathI eka vihAranuM nirmANa karAvI do, e ja tamArA dvArA rAjaAjJAnA ullaMghanano daMDa che. e vihAramAM cirakALa sudhI dharmArAdhanA thatI raheze ane emAM tamane puNyano lAbha thaze." sapAdalakSa dezanA e zreSThIe rAjAnA Adezano svIkAra karIne potAnI mUDImAMthI pATaNamAM eka vizALa bhavya vihAranuM nirmANa karAvyuM. e vihAranuM nAma mUkA-vihAra" rAkhavAmAM AvyuM. - kumArapALe potAnA dvArA paNa A rItanI jIvahiMsA thaI hoya to tenuM paNa prAyazcitta karatAM potAnI rAjasabhAmAM kahyuM : "vanamAM bhaTakatI vakhate meM eka uMdara dvArA tenA daranI bahAra rAkhavAmAM AvelI 20 rajata mudrAo uThAvI lIdhelI. potAnA dhananAM apaharaNathI e uMdaranA hRdaya para evo AghAta thayo ke e tarata taraphaDIne marI gayo. mArA kAraNe e uMdaranuM mRtyu thayuM. e pApanA prAyazcitta svarUpe mArA potAnA dravyamAMthI eka vihAranuM nirmANa karavAmAM Ave ane e vihAranuM nAma "mUSaka-vihAra' rAkhavAmAM Ave." potAnA A saMkalpa anusAra mahArAjA kumArapALe aNahilapura-pATaNamAM potAnA nijI dravyakoSamAMthI eka bhavya "mUSaka-vihAra'nuM nirmANa karAvyuM. kumArapALanI kRtajJatAnAM aneka udAharaNa jovA maLe che. sAdhAraNamAM sAdhAraNa upakAra karanAra pratye paNa temaNe potAnI kRtajJatA jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 9696969696969696969699 149 | Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pragaTa karI, enuM jvalaMta pramANa che kumArapALa dvArA banAvavAmAM AveluM "karaMba-vihAra." potAnA prANanI rakSA mATe kumArapALa je vakhate vana-vana bhaTakatA rahyA, e vakhate traNa divasa sudhI temane kyAMya bhojana nahotuM maLyuM. e vakhate sAsarIthI pAlakhImAM besI piyara jatI eka mahilAe traNa divasanA bhUkhyA kumArapALane svAdiSTa karaba Adi pakavAnanuM bhojana karAvyuM hatuM. vizALa gurjara rAjyanA rAjasiMhAsana para ArUDha thayA pachI paNa kumArapALa e mahilA dvArA prApta thayelA karaMbane bhUlyA nahi ane e ghaTanAnI smRtimAM emaNe aNahilapura-pATaNamAM "karaMba-vihAra'nuM nirmANa karAvyuM. ' mahArAjA kumArapALe bodhiratna pradAna karanAra AcArya hemacaMdrasUri pratye potAnI kRtajJatAne cirasthAyI banAvavAnA hetuthI sAligavasati prAsAdano, jyAM hemacaMdrasUrie zramaNadharmanI dIkSA grahaNa karI hatI, vipula dhanarAzi vyaya karI jIrNoddhAra karAvyo ane tyAM ratnamaya jinabiMbanI pratiSThApanA karI. 18 dezomAM amAri ghoSaNA ane 1440 vihAronuM nirmANa karAvI didigaMtavyApinI vipula kIrti ajita karI lIdhA pachI paNa mahArAjA kumArapALanA mana-mastiSkamAM evI utkRSTa abhilASA hatI ke te paNa saMvatsara pravartaka vikramAdityanI jema akSayakIrti upArjita kare. kumArapALe potAnA paramArAdhya samartha guru AcArya hemacaMdrasUrine A prakAranI siddhi prApta karAvavA mATe aneka vAra vinaMtI karI. kumArapALanA avirata anurodhanA pariNAme hemacaMdrasUrie potAnA guru devacaMdrasUrinI sevAmAM kumArapALa ane pATaNa saMghanA mAdhyamathI vinaya patrikA mokalI prArthanA karI ke - "saMghanAM eka atyaMta mahattvapUrNa kAryanA niSpAdana mATe Apa eka vakhata aNahilapurapATaNa padhAravAnI kRpA karo." patrikA prApta thaI ke gurujI ema samajyA ke saMghanuM koI mahattvapUrNa kArya haze. thoDA divasomAM teo pATaNa pahoMcyA ane temaNe mahArAjA kumArapALa ane potAnA ziSya hemacaMdrasUrine pUchyuM ke - "saMghanuM zuM kArya che ? kumArapALa ane 150 0i9969696969696969696jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4)| Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacaMdrasUrie nivedana karyuM : "bhagavAna ! jinazAsananI prabhAvanA mATe Apa suvarNasiddhinuM rahasya batAvavAnI kRpA karo." potAnA ziSya hemacaMdrasUrinI suvarNasiddhi viSayaka prArthanA sAMbhaLatAM ja zAMta-dhIra AcArya devacaMdrasUri khUba prakopita thayA ane hemacaMdrasUrine potAnAthI dUra dhakelatA bolyA : "tuM A siddhi mATe nitAMta ayogya che. ayogya vyaktine A vidyA kaI rIte ApI zakAya? tane A vidyA koI paNa saMjogomAM nahi maLI zake." tyAra bAda mahArAjA kumArapALa tarapha pharIne devacaMdrasUrie kahyuM : "rAjan ! ApanuM evuM prabaLa bhAgya nathI ke Apane suvarNasiddhi jevI vidyA siddha thAya. Ape 18 dezomAM amArinI ghoSaNA dvArA ane pRthvIne jinamaMdirothI maMDita karAvI vipula puNya arjita karI Ihaloka ane paraloka - ubhaya lokane sudhArI lIdhA che. have AnAthI vizeSa zuM joIe?" potAnA ziSya AcArya hemacaMdrasUri ane cAlukyarAja kumArapALane A rIte uttara ApI, AcArya devacaMdrasUrie pATaNathI vihAra karI lIdho ane vihArakramamAM jyAM hatA tyAM pAchA pharyA. | hemacaMdrasUri ane kumArapALanI bAbatamAM suvarNasiddhinI AkAMkSAnuM kathAnaka jaina sAhityamAM sadIothI cAlyuM Ave che, e vAtsavamAM kumArapALanI jaina dharmane janadharma ke vizvadharma banAvavAnI utkaTa abhilASAnuM ja rUpaka tulya pratIka pratIta thAya che. mahArAjA kumArapALanI sahuthI moTI vizeSatA e hatI ke teo saMpUrNa jinazAsanane ekatAnA sUtrathI baMdhAyeluM jovA icchatA hatA. potAnA samayamAM vibhinna gacchonA anuyAyIo ane gaNadharomAM pArasparika matabheda, vaimanasya, nAnI-nAnI vAtane laIne kalaha, zramaNa samAcArIomAM ekarUpatAno abhAva, pAkSika pratikramaNanI tithio mATe paraspara saMgharSa ane vidveSapUrNa kaTu vAtAvaraNathI kumArapALane duHkha thatuM hatuM. emaNe A prakAranA saMgharSa ane kaTutAnA nivAraNa mATe aneka vakhata prayAsa paNa karyo. AcArya hemacaMdrasUri dvArA somezvara jina dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) 99999999999 151 | Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaMdana Adi emanA jIvananI aneka ghaTanAo para vicAra karavAthI spaSTapaNe pratIta thAya che ke teo pArasparika samanvayanA pakSadhara ane poSaka hatA. hemacaMdrasUrinA A samanvayakArI vyavahAra ane vicArono kumArapALa para pUro prabhAva hato, tethI emaNe Agamika mAnyatAonA sthAne paraMparA ane paraMparAgata mAnyatAone pramukhasthAna ApyuM. A tathya kumArapALanA jIvanavRttanI aneka ghaTanAothI prakAzamAM Ave che. A badhI ghaTanAothI e sunizcita rUpe siddha thAya che ke - jaina dharma pratye pragADha AsthA rAkhanAra zrAvaka ziromaNi, paramAhaMta mahArAjA kumArapALa paraMparAgata purAtana mAnyatAonA prabaLa pakSadhara hatA ane te jainasaMghane e ja sarvocca pratiSThita pada para besADavA IcchatA hatA. jaina dharmanI mahArAja saspatinA samayamAM je sthiti hatI e sthiti para jovAnI temanI icchA hatI." potAnA guru AcArya hemacaMdrasUri pratye kumArapALanA manamAM eTalI pragADha AsthA hatI ke pATaNathI seMkaDo jojana dUra rahenAra koI vyakti AcAryazrInI akAraNa niMdA kare ane tenI A prakAranI dhRSTatAthI kumArapALa avagata thaI jAya to ene daMDa karyA vagara tene zAMtino anubhava thato nahi. (AtmanirIkSaka kumArapALa ) eka divasa kumArapALe potAnA rAjaprAsAdamAM potAnI pAse beThelA potAnA pramukha parAmarzadAtA Aliga nAmanA vayovRddha purohitane prazna karyo : purohitajI ! guNonI dRSTithI huM mahArAja siddharAja jayasiMhanI sarakhAmaNImAM kyAM chuM ? ocho guNavAna, samAna ke vizeSa? A jaNAvavAnI kRpA karo." rAjapurohite eka kSaNa vicArIne kahyuM : "rAjarAjezvara ! Ape pUchyuM che, huM ApanI samakSa je haze te tathyapUrNa nivedana karIza. aparAdhI kSamA karajo. mahArAja siddharAja jayasiMhamAM 96 guNa ane ra doSa hatA. enAthI viparIta ApanI aMdara 2 guNa ane 96 doSa che." | 152 969696969696969696999 jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjapurohita Aliga gurjara rAjyamAM e vakhate satyavAdI tarIke jANItA hatA. kumArapALa paNa e vAtane jANato hato ke Aliga koInI samakSa sAcI vAta kahevAmAM kyAreya khacakATa anubhavatA nathI. purohitanA mukhathI potAnA 96 durguNonI vAta sAMbhaLIne kumArapALane potAnI jAtathI napharata thaI. kumArapALe potAnI kaTAra myAnathI kADhI ane baMne AMkhone phoDavAno upakrama karyo. vRddha rAjapurohite vidyutavege lapakIne kumArapALano hAtha pakaDI lIdho ane kahevA lAgyA : "mahArAja ! Ape mArI AgaLanI vAta sAMbhaLI nathI.' siddharAja jayasiMhamAM 96 guNa hatA, paNa raNamedAnamAM jarUrI pauruSano abhAva ane strI-laMpaTatA A be mahAna doSa e 96 guNo para pANI pheravI denArA hatA, enAthI viparIta ApamAM kRpaNatA Adi 96 doSa che, paNa ApanuM raNazaurya ane parastrIne mAtRvat gaNavAno ke sahodarA gaNavAnA cAritryaguNI sAme ApanA 96 doSa DhaMkAI jAya che. potAnA vRddha rAjapurohitanA A kathanathI kumArapALane saMtoSa thayo ane potAnI kaTAra myAna karI dIdhI. A nAnakaDI ghaTanAthI kumArapALanA be Adarza ane anukaraNIya guNonI sAthe sAthe e spaSTataH pragaTa thAya che ke teo vastutaH pApabhIru, parama Astika ane potAnA doSo mATe prAyazcitta karavAmAM sadAya tatpara hatA. saMkaTa samayamAM parama sahAyaka, potAnA jIvanane aNuvratonA DhAMcAmAM DhALanAra, ratnatrayInuM bIja vAvanAra ne jinazAsananA vizvabaMdhutvanA mahAna siddhAMto para ArUDha ne agrasara karAvanAra mahAna upakArI guru AcArya hemacaMdrasUrine saMlekhanApUrvaka svargArohaNa mATe samudyata joIne paramArhata kumArapALa vicalita thaI gayA. aneka bhISaNa saMgrAmomAM potAnI caturaMgiNI vizALa senAnI agraharoLamAM rahIne zatruo sAme apratima sAhasathI laDanAra kumArapALa potAnA gurunI mahAprayANa avasthAne joIne zokasAgaramAM DUbI gayA. emanI AMkho AMsuthI chalakAI gaI. kumArapALane A rIte ciMtAtura joI AcArya hemacaMdrasUrie Azvasta karatA kahyuM ke - "rAjan ! jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 153 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyoganuM aMtima svarUpa viyoga ane janmanuM aMtima caraNa maraNa che. A baMne aparihArya dhruva che, je TALI zakAtA nathI. je avazya bhAvI che, tenA mATe ciMtita thavuM vyartha che. tame amArinI ghoSaNA ane jinazAsananI zraddhApUrvaka apUrva sevAthI Ihaloka ane paraloka sudhAryo che. tame paNa thoDA samayamAM ja mAruM anukaraNa karavAnA cho, eTale ciMtAno pUrNataH parityAga karI zeSa-jIvanamAM jinazAsananI sevAnAM kAryomAM joDAI jAva." A rIte mahArAjA kumArapALa, potAnA ziSyavarga ane upAsakavRMdane dharmamAM tatpara rahevAno upadeza ApI AcArya hemacaMdrasUrIe vi. saM. 1229mAM samAdhipUrvaka svargArohaNa karyuM. kumArapALe pUrNa rAjakIya sanmAnanI sAthe AcArya hemacaMdrasUrinA pArthiva zarIrano aMtima saMskAra karyo ane emanI citAnI bhasma laIne potAnA kapALe zraddhApUrvaka tilaka karyuM. rAjAnuM anusaraNa karatAM sAmaMto, maMtrIo ane aMtimakriyAmAM upasthita hajAro nAgarikoe paNa citA ThaMDI paDI gayA pachI cothA divasathI ja citAnI bhasmanuM potAnA kapALe tilaka karyuM, pariNAme citAsthaLe UMDo khADo thaI gayo ane e khADAne aNahilapura-pATaNanA nivAsIoe jahemakhaMDa"nAma ApyuM. hemacaMdrAcAryanA viyogamAM baMne AMkhothI vahetI azrudhArAe kumArapALe potAnA sAmaMto ane sacivone zokAtura kaMThe kahyuM : mane duHkha to kevaLa e vAtanuM ja che ke rAjapiMDano sadAya parihAra karanAra mArA gurudevane huM anna to dUra, mArA tyAMnuM pANInuM eka TIpuM paNa samarpita na karI zakyo." A rIte potAnA paropakArI guruvara AcArya hemacaMdranuM smaraNa karatAM karatAM kumArapALa emanA batAvelA mArga para aharniza jinazAsananI sevAmAM magna rahevA lAgyA. aMte vi. saM. 1230mAM paramahaMta kumArapALe samAdhipUrvaka potAnAM pAponI AlocanA karI paraloke prayANa karyuM. 154 9696969696969696969696) jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( ajayadeva) gurjaranareza paramAIta mahArAjA kumArapALa pachI vi. saM. 1230 (vi. ni. saM. 170)mAM ajayadeva vizALa gurjara rAjyanA rAjasiMhAsana para ArUDha thayA. emano 3 varSano alpasamayano zAsanakALa gurjara rAjyanI saMpUrNa prajA mATe ane vizeSataH jaina dharmanA anuyAyIo mATe khUba trAsadAyaka hato. ajayadeve zAsananI bAgaDora saMbhALatAM ja potAnA pUrvajoe nirmANa karela devamaMdirone dhvaMsa karAvavAnuM zarU karI dIdhuM. tyAra bAda abhayadeve divaMgata mahArAjA kumArapALa ane svargastha hemacaMdrasUrinAM prItipAtrone yamasadana pahoMcADavAnuM kArya potAnA hAthamAM lIdhuM. ajayadeve kumArapALanA parama vizvAsapAtra ane svargIya AcArya hemacaMdranA parama prItipAtra labdha pratiSThita vidvAna kapardi nAmanA maMtrIne sarvaprathama chala-chavapUrvaka mAravAnuM SaDayaMtra racyuM. emaNe kapardi maMtrIne potAnI pAse bolAvIne mahAmAtyapada para besADyA. eka rAtre rAjAe mahAmAtyane maMtraNA mATe bolAvI keda karI lIdhA ane Aga para UkaLatA telanI kaDAImAM nAkhI dIdhA. Ama AryabhUminA eka mahAna senAnInA prANano aMta lAvavAmAM Avyo. gurjarAdhipati ajayadevanA mAthe hatyAnuM bhUta savAra hatuM. mahAmAtya kapardinA prANa laIne tenI mAnavahatyAnI bhUkha zAMta nahotI thaI. eNe AcArya hemacaMdranA paTTadhara, ekaso prabaMdhonI racanA karanAra mahAna graMthakAra ane vidvAna AcArya rAmacaMdrasUrine bolAvyA ane dhagadhagatI tAMbAnI paTTI para dhakelI emanA prANano aMta lAvavAnI krUratApUrNa ceSTA karatAM emane kahyuM: "muni A tAMbAnI paTTI para UbhA thaI jAva." - AcAryazrI rAmacaMdrae pracaMDa agnithI tapta lAlaghUma tAMbAnI vizALa pATane jotAM ja vicAra karyo - "meM paMcamahAvata dhAraNa karyA che. meM SajIva nikAyanAM prANIonI sUkSmAtisUkSma hiMsAthI jIvanaparyata alaga rahevAno nirNaya lIdho che. pachI huM paMcamahAvratadhArI thaIne jaina dharmano malika itihAsa (bhAga-4) 99933696969696969. 155] Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnA prANanI hayAtI daramiyAna agnikAyanA jIvonI virAdhanA zuM kAma karuM?" eka ja kSaNamAM A rIte vicAra karI emaNe potAnA DAbA hAthe potAnI jIbha pakaDIne bahAra kheMcI kADhI ane jamaNA hAthe dADhI para tIvra prahAra karI jIbha kApI nAkhI, teo jamIna para paDI gayA ane samAdhipUrvaka svargArohaNa karyuM. A munihatyAnA jaghanyakRtya uparAMta paNa adhamarAjA abhayadevanI bhUkha zAMta na thaI. te gujarAtanA mahAyazasvI mahAmAtyA udayananA putra AprabhaTTane mAravAnI tAkamAM rahevA lAgyo. AmrabhaTTa potAnA samayanA eka apratimaya yoddhA, senApati ne dAnavIra hatA. emaNe aneka yuddhamAM vijaya prApta karI gurjara rAjyanI zrIvRddhi ane sImAvRddhi karI. jinazAsana pratye enI zraddhA pragADha ne stutya hatI. AcArya hemacaMdra ane kumArapALano e gADha prItipAtra hato. basa e kAraNathI ja abhayadeva sadAya enAthI asaMtuSTa rahetA hatA. eka divasa ajayadevanA salAhakAranA kahevAthI AmrabhaTTane rAjasabhAmAM bolAvavAmAM AvyA. salAhakAroe AprabhaTTane kahyuM ke - "teo abhayadevane praNAma kare." svAbhimAnI AdmabhaTTa tarata uttara Apyo : "A AdmabhaTTa devAdhideva vitarAga bhagavAna, guru tarIke maharSi hemacaMdrasUri ane svAmIbhAvathI mahArAjA kumArapALane ja A janmamAM namaskAra kare che, anya koIne nahi." AdmabhaTTanI A sAhasapUrNa spoktithI abhayadeva krodhita thaI gayo. eNe uttejita svaramAM AdmabhaTTane yuddha mATe paDakAryA. AdmabhaTTa tarata potAnA ghara tarapha pAchA pharyA. jinezvaranI pratimAne namana karIne emaNe AjIvana anazanavrata aMgIkAra karI potAnA muddIbhara sainiko sAthe rAjamahela tarapha prayANa karyuM ane ajayadevanA aMgarakSako para AkramaNa karyuM. kSaNabharamAM ja rAjamahela raNamedAnamAM badalAI gayo. aneka yoddhAono saMhAra karI AprabhaTTa potAnA svAbhimAnanI rakSA karatAM aMte potAnA hAthe ja mRtyunuM varaNa karI paralokavAsI thaI gayA. 150 29696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) | Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ajayadevanI hatyA) A mRtyulokamAM ati utkaTa bhAvathI karavAmAM AvelA mahAna puNya ane ghora pApanuM phaLa e prANIne 3 varSa, 3 mAsa, 3 pakSa athavA 3 divasanI avadhimAM ja ahIM dharatI para ja maLI jAya che." A nIti sUkata anurUpa atyAcArI rAjA abhayadeva dvArA karavAmAM AvelAM ghora duSkRtyonuM phaLa 3 varSanI aMdara ja ene maLI gayuM. ajayadevanA eka vaijaladeva nAmanA aMgarakSake tenA peTamAM charo bhoMkI enA prANano aMta lAvI dIdho. A rIte potAnA 3 varSanA (vi. saM. 1230-1233) atyAcArI zAsanakALano aMta Avyo ane ajayadevane tenA pApanuM phaLa maLI gayuM. - tyAra bAda enA alpavayaska putra mULarAja (dvitIya)ne aNahilapurapATaNanA rAjasiMhAsana para besADavAmAM Avyo. ajayadevanI vidhavA rANI rAjamAtA nAyakIdevIe vizALa gurjara rAjyanI saMrakSikA rUpe zAsananI bAgaDora potAnA hAthamAM saMbhALI. nAyakIdevI govAnA kadaMbavaMzI mahArAja paramardinanI putrI hatI. eNe gurjara rAjyanI prajAne suzAsana ApavAnI sAthe sAthe gurjara rAjyane eka zaktizALI rAjya banAvavAno prayAsa paNa karyo. vi. saM. 1225 (vi. ni. saM. 1705 tathA I.sa. 1178)mAM sulatAna mohammada ghorIe gujarAta para AkramaNa karyuM. gujarAtanI rAjamAtA nAyakIdevIe potAnA putra mULarAja (dvitIya)ne potAnI godamAM UMcakI gurjara rAjyanI senAnuM netRtva karatAM mohammada ghorIno sAmano karyo ane adbhuta sAhasa ane zauryanI sAthe gurjara rAjyanI senAnuM kuzaLatApUrvaka saMcAlana karyuM. prakRtie paNa mukata rIte rAjamAtAnI sahAyatA karI. muzaLadhAra varasAdamAM yuddhathI na TevATelI zatrusenA raNamedAnamAMthI potAno jIva muThThImAM laIne nAsI gaI. mohammada ghorI paNa gurjarasenAnA zastrAghAtothI ghAyala thaI potAnI bacelI senA laI nAsI gayo. jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) [939696969696969696969 150 | Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAra bAda thoDA ja samayamAM bALaka rAjA mULarAjanuM e ja varSa vi. saM. 1235mAM kudaratI mRtyu thavAthI enA nAnAbhAI bhIma(dvitIya)ne gurjara rAjyanA siMhAsana para besADavAmAM Avyo. rAjyArohaNa vakhate bhImanI zaizavAvasthA hatI. mAlavarAja subhaTavane ene gujarAta vijayano svarNima avasara samajI eka zaktizALI senA laI gujarAta tarapha prayANa karyuM. guptacaronA mAdhyamathI subhaTavarmananA gujarAta tarapha AgaLa vadhavAnA samAcAra - sAMbhaLI mahArAjA bhImanA pradhAnAmAtya ane gujarAtanI sarahade maLyA ane prabaMdha ciMtAmaNi'mAM thayelA ullekha mujaba temaNe mAlavapati subhaTavarmanane kahyuM : "pUrvanA svAmInI pazcima vijayanI AzA vAstavamAM temanA vinAzanuM kAraNa banaze." gurjara rAjyanA pradhAnAmAtyanI A vAta sAMbhaLI subhaTavarmanane manamAM thayuM ke - "AkramaNathI lAbha nahi paNa hAni thavAnI saMbhAvanA vizeSa che. tethI te yuddha karyA vagara potAnA rAjya tarapha pAchA vaLyA. vi. saM. 1235 thI vi. saM. 1298 sudhInA 63 varSanA zAsanakALa daramiyAna gurjarezvara bhImane mahArAjA kumArapALanA mAsiyAI bhAI sAmaMta AnAka bhUpanA putra lavaNaprasAda ane lavaNaprasAdanA putra vIra dhavala, taraphathI prasaMgopAtta ke saMkaTasamaye nAnI-moTI sahAyatA maLatI rahI. bAhA AkramaNothI A baMne pitA-putrae gujarAtanI rakSA karI. lavaNaprasAda rAjA bhImanA aMtima dasa varSo choDIne vi. saM. 1288 sudhI lagabhaga 53 varSa sudhI cAlukya-rAjanA prazAsananA pradhAna banI rahyA. vi. saM. 1288mAM teo sevAnivRtta thayA ke emano putra vira dhavala saMpUrNa gurjara rAjyano eka rIte rAjAtulya sarvoparI zAsaka banI gayo. 158 hi96969696969696969696I jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4)| Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | amuka pramukha gaccha khaoo AyAryA (kharataragaccha) upalabdha aitihAsika sAmagrInA pariprekSyamAM vicAra karavAthI e tathya prakAzamAM Ave che ke vartamAnamAM zvetAMbara paraMparAmAM jeTalA gaccha che, emAM vardhamAnasUri ane emanA ziSya jinezvarasUrinA adbhuta sAhasanA pariNAma svarUpa vikramanI agiyAramI zatAbdInA uttarArdhamAM pragaTa thayela ane kALAMtare kharataragaccha' nA nAmathI prakhyAta thayelA kharAgaccha sahuthI prAcIna gacche che. sarvAdhika prAcIna hovAnI sAthesAthe kharataragaccha jinazAsananA abhyadaya - utthAna mATe jaina dharmanA vAstavika Agamika svarUpane thoDA aMzomAM punaH prakAzamAM lAvavAnI dizAmAM paNa mahattvapUrNa, ullekhanIya ane aitihAsika yogadAna ApyuM je jaina dharmanA itihAsamAM sadA-sarvadA suvarNa akSaramAM lakhAtuM raheze. tapAgaccha paTTAvalI ane upAdhyAya dharmasAgaragaNi dvArA racita "pravacana parIkSA' nAmanA graMthamAM vi. saM. 1204mAM kharataragacchanI utpattino ullekha che. paraMtu temAM sAMpradAyika pUrvAbhinivezanI sAthe gaccha vyAmohanI gaMdhano spaSTa rUpe AbhAsa thAya che. yazasvI kharataragaccha viruddha viSavamana karanArAoe ene auSTrika-gaccha', "cAmuMDikagaccha' Adi azobhanaya upamAothI oLakhAvatA kahyuM ke - dravya sAdhu jinadatta(dAdA jinadattasUri)thI ja vikrama saM. 1204mAM kharataragaccha' pracalita thayo ane auSTrikagaccha, cAmuMDikagaccha ane kharataragaccha - A traNeya nAma jinadattasUrinA samayathI ja pracalita thayA. paraMtu pramANothI paripuSTa vAstavikatA e che ke vi. saM. 1080mAM jyAre pATaNapati cAlukyarAja durlabhasenanI rAjasabhAmAM caityavAsIonI sAthe vardhamAnasUrinA ziSya jinezvarasUrino zAstrArtha thayo, e vakhate jinezvarasUrinA AgamasaMmata vicAro sAMbhaLI ane emanA dvArA caityavAsIone zAstrArthamAM parAjita karavAnI ghaTanAthI prabhAvita thaIne durlabhasene vardhamAnasUri, jinezvarasUri AdinI bharapUra prazaMsA karatAM kahyuM hatuM: A kharA che." jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 999999999999 159 | Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyArathI rAjAnuM anukaraNa karatAM lokoe paNa vardhamAnasUrinA ziSya parivAra, sAdhu-sAdhvIsamUha "mATe A kharAM che' kahevAnI zarUAta thaI. A rIte A sAdhu-sAdhvI samudAyane loko prAraMbhathI kharAM, zuddha, sAcAM, kasoTImAM pAra UtaranArA Adi vizeSaNothI saMbodhita karavA lAgyA hatA. A koI birudamUlaka zabda na hato, paNa svIkRtino bhAva vyakta thato hato. durlabharAja dvArA vardhamAnasUrinA paTTadhara ziSya, jinezvarasUri ane emanAM zramaNa-zramaNIsamUha mATe prazaMsA svarUpe prayojAyelo "kharAM, ati kharAM e zabda vardhamAnasUri dvArA prAraMbha thayela, gaccha mATe "kharataragaccha'nA rUpe lokomAM pracalita thayo. | vikramanI sattaramI sadImAM tapAgacchIya lekhaka upAdhyAya dharmasAgara gaNie ema siddha karavAno pUro prayAsa karyo ke - "cAlukyarAja durlabharAje jinezvarasUri athavA emanAM sAdhu-sAdhvI samUhane kharatara' biruda pradAna nathI karyuM, enAthI viparIta jinadattasUrinA ati ugra svabhAva ane ati kaThora saMbhASaNanA kAraNe lokoe temane kharatara saMbodhanathI oLakhavAno prAraMbha karyo ane samaya jatAM jinadatta-sUrino gaccha kharataragaccha'nA nAme lokomAM rUDha thayo. "gurnAvalIkAra jinapAlopAdhyAyanA mata mujaba caityavAsIonI sAthe zAstrArthamAM jinezvarasUrie AgamanA AdhAre niyata nivAsa caityavAsane zAstraviruddha ane vasativAsane zAstrasaMmata siddha karI caityavAsIone parAjita karyA. A rIte vardhamAnasUrie caityavAsIonA durbhedyagaDha pATaNanA caityavAsIo para vijaya prApta karI gujarAtanA pATanagara pATaNamAM aneka zatAbdIothI tirohita vasativAsano zubhAraMbha karyo. pATaNamAM vasativAsa pracalita karavAnuM vivaraNa prastuta karatA prabhAvaka caritrakAra prabhAcaMdrasUrie jinapAlopAdhyAyanA vivaraNathI bhinna prakAranuM vivaraNa ApyuM che, je vAMcavAthI spaSTataH pragaTa thAya che ke - "durlabharAjanI sabhAmAM caityavAsIonI sAthe jinezvarasUrino koI prakArano zAstrArtha athavA vAda-vivAda nathI thayo; paNa mahArAja durlabharAja dvArA karavAmAM Avela vinamra nivedana, "Apa kRpA karI bahArathI AvelA A guNavAna mahApuruSone aNahilapurapATaNamAM rahevAnI anumati pradAna karo." sAMbhaLIne tyavAsI AcAryoe | 100 cha9696969696969696969] jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinezvarasUri ane buddhisAgarasUrine tatkALa aNahilapura-pATaNamAM rahevAnI svIkRti ApI. AcArya prabhAcaMdrasUrie vi. saM. 1334mAM arthAt jinapAlopAdhyAya dvArA likhita 'zurvAvalI'nA 29 varSa pachI prabhAvaka cAritranI racanA karI. AcArya prabhAcaMdrae potAnI A kRtinI prazastinA eka pada dvArA spaSTa rIte svIkAra karyo che ke - je pUrvAcAryonA itivRta prastuta graMthamAM lakhela che, emAMthI aneka AcArya vibhinna saMpradAyonA hatA. A sAMpradAyika bhedanA kAraNa anya dareka saMpradAyonA saMbaMdhamAM anivArya rIte apekSita jANakArI na hovAnA kAraNe mArA lekhanamAM thoDI truTio avazya rahI haze. tethI sujJa vidvAna mArA para anugraha karI e maryAdAonuM samucita zodhana-mArjana kare.' AvI sthitimAM koI paNa vidvAna ema mAnavA nahi prerAya ke jinezvarasUri dvArA aNahilapura-pATaNamAM pracalita karavAmAM Avela vasativAsanA saMbaMdhamAM je kAMI prabhAvaka cAritramAM lakhavAmAM AvyuM che, e ja aMtima svarUpe prAmANika che. prabhAvaka cAritrakAre caityavAsI AcAryono jinezvarasUrinI sAthe zAstrArtha na thavAnuM ane mahArAjA durlabharAja dvArA ja potAnA vyaktigata prabhAvathI vasativAsI sAdhuone aNahilapura-pATaNamAM nivAsa karavA-hetu caityavAsIone vinaMtI karavAno je ullekha karyo che, eno koI AdhAra jaina sAhityamAM kyAMya upalabdha thato nathI. enAthI viparIta prabhAvaka cAritrakArathI 29 varSa pUrva gurvAvalI(kharataragaccha)nuM Alekhana karanAra jinapAlopAdhyAya sivAya AcArya jinadattasUrie 'gaNadhara sArdha zataka'mAM spaSTa ullekha che ke - 'durlabharAjanI sabhAmAM caityavAsI AcAryonI sAthe jinezvarasUrie zAstrArtha karI gujarAta pradezamAM vasativAsanI sthApanA karI.' A tathyonA AlokamAM taTastha dRSTie vicAra karavAthI e ja pratiphalita thAya che ke - jinezvarasUrie caityavAsIone durlabharAjanI rAjasabhAmAM zAstrArthamAM parAjita karI aNahilapura-pATaNamAM zatAbdIothI pratibaMdhita vasativAsanI paraMparAne pratiSThApita karI. jinezvarasUrino zAstrArthamAM je vijaya thayo, e eka mAnyatAnA baLa para thayo ke teo mAtra gaNadharo ane caturdaza pUrvadharo dvArA grathita Agamone jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) - 77 161 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja prAmANika mAnatA hatA. Agamo sivAyanAM bhASyo, TIkAo, cUrNi, vRttio Adi paMcAMgInAM aMgone prAmANika mAnatA na hatA.' e sivAya A taththothI e paNa pragaTa thAya che ke - "vardhamAnasUrinI paraMparA je samaya jatA kharataragacchanA nAmathI lokomAM pracalita thaI, e paNa prAraMbhe kevaLa Agamone ja prAmANika mAnatI hatI. jema jema samaya vItato gayo, caityavAsIonA saMga athavA prabhAvathI suvihitA kahevAtA gacchomAM niyuktio, bhASyo, vRttio ane cUrNione paNa AgamonI jema ja pramANabhUta mAnavAnI pravRtti ghara karatI gaI." dhIme dhIme eno prabhAva samagra dharmakrAMti tarIke kiyoddhAra karanAra vardhamAnasUrinI paraMparA para paNa vadhato gayo; ane A paraMparAnA uttarakALavartI AcAryoe paNa caityavAsIonI samAna AgamavirodhI AcAra aMgIkAra karI lIdhA. udAharaNa tarIke kharataragacchanA sitteramA paTTadhara AcArya jinamahendrasUrinA jIvanathI saMbaMdhita eka udAharaNa itihAsaza paM. kalyANavijayanA graMtha paTTAvalI parAga saMgrahamAMthI ahIM prastuta karavAmAM AvI rahyuM che. jinamahendrasUrino janma vi. saM. 186mAM thayo. vi. saM. 1885mAM emaNe dIkSA lIdhI. vi. saM. 1892mAM jodhapuranA mahArAjA mAnasiMhanA rAjyakALamAM temane AcAryapada para ArUDha karavAmAM AvyA. teo zrI pAdaliptapuramAM tapAgacchIya upAzrayanI AgaLa thaIne vAjiMtra vagADatAM jinamaMdiramAM darzanArthe gayA. zrI saMghAdhipatie saparivAra gurune potAnA nivAsasthAne bolAvIne suvarNamudrAothI navAMgapUjA karI ane 10 hajAra rUpiyA ane pAlakhI saMgha samakSa bheTa karI. vAcaka, pAThaka, sAdhuvargane suvarNamudrAo tathA mahAvastrAdi jJAnaupakaraNa bheTa dharyA. zrI gurue paNa 84 gacchIya samasta AcArya tathA sahastra sAdhuone mahAvastra ne pratyekane be-be rauNa mudrAo arpaNa karI. paTTAvalI saMkhyA 2329mAM ullekhita A prakAranAM vivaraNathI spaSTataH ema pramANita thAya che ke vikramanI ogaNIsamI zatAbdInA aMtima caraNamAM yazasvinI paraMparA kharataragacchanA AcAryomAM zithilatA e hada sudhI vadhI gaI ke caityavAsIo ane suvihita kahevAtI paraMparAnA AcAryonA AcAra-vicAramAM koI vizeSa bheda na rahyo. AgamomAM 102 969696969696969696900 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratipAdita jaina zramaNacaryAnI tulanAmAM jinamahendrasUri jevA AcAryonA AcAra-vicAra para ciMtana karavAthI ema pratIta thAya che ke zAstromAM pratipAdita jinAjJAthI e vakhatanA sAdhuone koI saMbaMdha rahyo na hato. (kharataragacchano sAmUhika virodha) vardhamAnasUrinI paraMparAnA AcAryo dvArA jena dharma ane jaina zramaNAcAranA Agamika svarUpanI punaH pratiSThA mATe jyAM sudhI prayAsa thatA rahyA, tyAM sudhI caityavAsI paraMparAnA anuyAyIo dvArA A paraMparAno Dagale ne pagale virodha thato rahyo. aNahilapura-pATaNamAM vasativAsanI sthApanA pachI vardhamAnasUrinI paraMparAnA AcAryo ne caityavAsI paraMparAnA AcAryomAM paraspara pramukha spardhA hatI. vardhamAnasUrie caityavAsIonI anAmika mAnyatAo, azAstrIya AcAra-vicAra AdinA umUlana mATe eka navIna dharmakrAMtino sUtrapAta karyo. A kAraNe caityavAsI paraMparAnA anuyAyIonuM vardhamAnasUrinI paraMparAthI virodha karavo svAbhAvika hato. paraMtu caityavAsI paraMparAnI je janapriya, janaraMjanakArI ane citAkarSaka mAnyatAone suvihita paraMparAnA anya gacchoe jinazAsana prabhAvanAnA nAme apanAvI lIdhela, e gaccha paNa vardhamAnasUri dvArA pracalita krAMtikArI paraMparAnA virodhI thaI gayA. jinavallabhasUrinA ane jinadattasUrinA jIvanakALamAM A prakAranA virodhonI jhalaka jaina sAhityamAM daSTigocara thAya che. aNahilapura-pATaNamAM caityavAsIonI sAthe sAthe suvihita paraMparAnA anya gacchonA anuyAyI paNa jinavallabhasUrinA virodhI thaI gayA hatA. A virodhanA kAraNe ja saMbhavataH jinavallabhasUrine pATaNa choDI cittoDa tarapha vihAra karavo paDyo. A ghaTanA pachI potAnA jIvanakALa daramiyAna teo kadI pATaNa tarapha pAchA pharyA nahi, anya kSetromAM ja vicaraNa karatA rahyA. A rIte jinavallabhasUrinA paTTadhara AcArya jinadattasUrinA jIvanavRttathI ja A tathya prakAzamAM Ave che ke - "caityavAsI paraMparAnA AcAryonI sAthe sAthe anya 13 gacchonA AcArya paNa jinadattasUrino ugratApUrvaka virodha karatA rahyA." | jaina dharmano maulika itihAsa H (bhAga-4) 99999999999 163] Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devabhadrAcAryae jinadattasUrine jinavallabhanI pATa para besADyA pachI thoDA divasa sudhI aNahilapura-pATaNathI bahAra anyatra ja kyAMka vihAra karavAnuM kahyuM. jeno jinadattasUrie svIkAra karyo. eka divasa jinazekhare vatapAlanamAM koI bhUla karI. devabhadrAcAryae emane saMghamAMthI bahiSkRta karI dIdhA. jinazekhare jinadattasUrinAM caraNomAM potAnA aparAdhanI kSamA mAMgatA prArthanA karI ke - "emane saMghamAM punaH sAmela karavAmAM Ave. karuNAnidhi jinadattasUrie emane saMghamAM sAmela karyA. A kAraNathI gacchanA 13 AcAryoe zrI jinadattasUrine gacchathI bahiSkRta karyA, tethI AcArya jinadattasUri anyatra vihAra karI gayA. caiityavAsIo tathA suvihita paraMparAnA thoDA gaccha dvArA kharataragacchanA virodhe aMte saMbhavataH ugra svarUpa dhAraNa karI lIdhuM haze, evuM anumAna jinadattasUri dvArA racita apabhraMza bhASAnA upadeza rasAyana rAsa' nAmanA graMthathI paNa thAya che. AcArya jinavallabhasUrinA upadezothI nirmApita vidhi caityo. para virodhIoe saMgaThita thaI adhikAra jamAvyo. kharataragacchanA anuyAyIo dvArA jyAre potAnA vidhi-caityo para punaH potAno adhikAra jamAvavAno prayAsa karavAmAM Avyo to saMbhavataH mahArAjA siddharAja jayasiMhanA zAsanakALamAM anya gacchAnuyAyI virodhIoe rAjAzA dvArA e vidhi cetyo para adhikAra meLavavAmAM saphaLatA prApta karI. A rIte pAMca ke ATha-dasa vidhi-cetyo para virodhIo dvArA adhikAra jamAvavA para jinavallabhasUrie A prakAranI sthitino ane caityavAsI paraMparAno virodha zarU karyo. e samaya sudhI caityavAsI paraMparAe avasAnukuLa samanvayavAdI nItinuM avalaMbana laI pATaNa saMgha para potAnuM varcasva jALavI rAkhyuM. jinavallabhasUrinI A rItanI bahumata virodhI gatividhiothI nArAja thaIne pATaNasaMghe emane saMghamAMthI bahiSkRta karyA. A prakAranI vidveSapUrNa sthitimAM potAnI mAnyatAnA prasAra-pracAra mATe jinavallabhasUrie pATaNathI bahAra vihAra karavo paDyo. teo jIvanabhara pATaNa rAjyanI sImAothI bahAra cittoDa Adi sthAnomAM vividha caityonI sthApanAnA mAdhyamathI potAnI paraMparAno prasAra-pracAra karavAmAM saMlagna rahyA. [ 1999999999999jena dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinavallabhasUri pATaNathI gayA pachI jinadattasUrie potAnA anuyAyIone potAnA vidhi-caityo para punaH adhikAra jamAvavAno Adeza Apyo. A prakAranA upadezone uttejaka ane zAMtibhaMga karanAra jaNAvI virodhIoe rAjAjJA dvArA jinadattasUrine pATaNa rAjyathI niSkAsita karAvyA. A ja kAraNa hatuM ke jinavallabhasUrinA samAna emanA paTTadhara AcArya jinadattasUri paNa potAnA jIvanakALa daramiyAna pATaNa pAchA na AvyA. jaina sAhityamAM A prakAranAM sAkSya pramANa maLe che ke cAlukyarAja dvitIya bhImadeva(vi. saM. 1235 thI 1298)nA zAsanakALa sudhI paurNamika, kharataragaccha Adi thoDA gacchonA AcAryo, sAdhuo AdinuM pATaNamAM AvavA-javAnuM baMdha hatuM. caityavAsIone utkarSa ane apakarSakALamAM caityavAsI sAdhu cetyomAM ja niyata nivAsa karatA hatA. e loko e caityomAM khAna, pAna, zayana, snAna, nara-nArInAM sAmUhika kIrtana, rAtri-jAgaraNa ane nartakIonAM nRtya-saMgIta ane tAMbUla-carvaNa Adi sarva kAryakalApa karatA hatA. - jinavallabhasUrie je caityonI sthApanA - pratiSThA karI, emAM emaNe evI vyavasthA karI hatI ke e caityomAM sUtro-AgamothI viparIta prarUpaNA na thAya, rAtri-snAna Adi kAryakalApa kadApi na thAya, e maMdiro para koI paNa sAdhunuM svAmitva ke mamatva na rahe. rAtre koI paNa strI A maMdiromAM praveza na kare. tyAM jAti, varNa Adino koI paNa prakArano bhedabhAva, kadAgraha na rahe ane zrAvakazrAvikA varga dvArA A maMdiromAM tAMbUla - carvaNa paNa na karavAmAM Ave. jinavallabhasUrie potAnA anuyAyIo dvArA A prakAranAM niyamo athavA vidhi-vidhAno sAthe banAvavAmAM AvelA athavA banAvavAmAM Ave tevA caityone "vidhi-caityo' saMjJA ApI. kharataragacchanA virodhIo dvArA utpanna karavAmAM AvelI A prakAranI sthitine kAraNe ja jinavallabhasUri ane temanA ziSya jinadattasUri dvArA pATaNa choDavAnI ghaTanA bAda jinadattasUrinA ziSya jinacaMdrasUri ane emanA ziSya jinapatisUri paNa potAnA jIvanakALamAM kadI pATaNa na gayA. A prakAranuM sAMpradAyika vaimanasya, jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 9696969696969696969696915 | Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArasparika virodha uttarottara vadhato gayo. vikramanI soLamI sadInA uttarArdha ane sattaramI sadInA prathama traNa dAyakAmAM to A vaimanasya tenI caramasImAe pahoMcyuM. tapAgacchIya upAdhyAya dharmasAgare potAnA graMtha pravacana parIkSAmAM kharataragacchanI sarvAdhika kaTu ane tIkhI AlocanA karI che. emaNe AcArya jinavallabhasUrine emanA jIvananA aMtakALa sudhI caityavAsI paraMparAnA zramaNa ja batAvyA che. A rIte dharmasAgare jinadattasUri mATe azobhanIya bhASAno prayoga karatAM emane "auSTika ane emanA gacchane "auSTrikagaccha" "cAmuMDAgaccha', gardabhagaccha' sudhInI saMjJA ApI dIdhI che. AvA sAMpradAyika vidveSanA kAraNe virodhIoe na kevaLa jinavallabhasUri ane jinadattasUrinI ja AlocanA karI, uparAMta jaina dharmane vizuddha svarUpamAM jana-jana samakSa pragaTa karanAra mahAna AcArya vardhamAnasUrinI paNa kaTu AlocanA karavAmAM koI prakAranI koI kasara rAkhI nahi. upAdhyAya dharmasAgare na kevaLa zrI vardhamAnasUrine ja paNa temanA dvArA pracalita karavAmAM AvelI zramaNa paraMparAne mULataH suvihita. paraMparAthI bhinna paraMparA siddha karavAno prayAsa karyo. emaNe kahyuM che ke - "kharataragacchanI maryAdAone prAmANika mAnI levAthI samagra jinazAsanane ja aprAmANika mAnavA jevI sthiti utpanna thaI jaze, kAraNa ke kharataragacchanI maryAdA ane jinapravacana A baMne paraspara ekabIjAthI bhinna ane viparIta dizAomAM laI janAra che." (kharataragacchanI zAkhAo) 'vardhamAnasUrithI laIne emanA sAtamA paTTadhara jinapatisUri sudhI kharataragaccha' nAmathI prasiddha eka ekama tarIke sugaThita vardhamAnasUrinI paraMparA jinazAsanano pracAra-prasAra karatI rahI. jinapatisUrinA ziSya jinezvarasUri (dvitIya)nA samayamAM vi. saM. 1280mAM kharataragacchane be alaga AcAryanA netRtvamAM be vibhAgomAM vibhakta karavAmAM Avyo. jinezvarasUri(dvitIya)nA be mukhya ziSyo hatA. ekanuM nAma hatuM jinasiMhasUri. jeo janmathI zrImAla jAtinA hatA. emanA bIjA ziSyanuM ( 16 9696969696969696969696jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma jinaprabodhasUri hatuM, jeo janmathI osavAla vaMzanA hatA. jinezvarasUrie A baMne ziSyone AcAryapada ApI potAnA saMghane be bhAgomAM vibhakta karyo. A rIte vi. saM. 1280mAM kharataragacchamAM be zAkhAono prAdurbhAva thayo ane baMne zAkhAo potapotAnA AcAryanA netRtvamAM sva-parakalyANamAM vyasta rahI. AcArya jinasiMhasUrinI paraMparAmAM vikramanI caudamI zatAbdImAM jinaprabhasUri nAmanA eka mahAna jinazAsana prabhAvaka ane yazasvI graMthakAra AcArya thayA. emaNe bAdazAha taghalakha mohammazAhane pratibodha ApI aneka amAri ghoSita karAvI. mohammadazAhe emane potAnA darabAramAM viziSTa sanmAna ApyuM. - jinaprabhasUrie vi. saM. 135ramAM sAhityasarjananuM kArya zarU karyuM, je vi. saM. 1390 sudhI avirata cAlatuM rahyuM. emaNe 27 graMtho ane 73 stotronI racanA karI. emaNe vi. saM. 1363mAM vidhiprapA' ane vi. saM. 1390mAM vividha tIrthakalpa' nAmanA mahattvapUrNa graMthonI racanA karI. emaNe "tapomata-kuTTana" nAmano graMtha lakhIne potAnA virodhIonAM mukha baMdha karI dIdhAM. kharataragacchamAM vividha samaye je zAkhAo-prazAkhAo utpanna thaI tenuM saMkSepamAM vivaraNa A rIte che : 1. vikrama saM. 1204mAM jinazekharAcAryathI rudrapallIya khAtara - zAkhAno prAdurbhAva thayo. 2. vi. saM. 1205mAM jinadattasUrinA jIvananA saMdhyAkALamAM madhukara kharatara zAkhAno udbhava thayo. 3. vi. saM. 1222mAM jinazekharasUrinA samayamAM begaDa kharatara zAkhAno udgama thayo. vi. saM. 1280mAM jinezvarasUri dvitIyae jinaprabodha ane jinasiMha nAmanA potAnA be pramukha ziSyone potAnA be uttarAdhikArI AcAryo tarIke paTTadhara niyukta karI potAnA kharataragacchamAM bRhat kharataragaNa ane laghu kharataragaNa nAmanI be zAkhAonI sthApanA karI. jina dharmano molika itihAsa H (bhAga-4) 09969696969699090 100] Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. vi. saM. 1461mAM vardhamAnasUrie pippaliyA kharataragacchanI sthApanA karI. "samayasuMdarakRta paTTAvalI'mAM vi. saM. 1461mAM jinavardhanasUrimAMthI pippaliyA kharataragaccha utpanna thavAno ullekha che. 6. vi. saM. 1560mAM AcArya zAMtisAgare AcAryA nAmaka kharatara gacchanI navI zAkhAnuM pracalana karyuM. 7. vi. saM. 1612mAM bhAvaharSagaNie kharataragacchamAM potAnA nAme bhAvaharSIyA zAkhAne janma Apyo. 8. vi. saM. 1975mAM raMgavijayasUrie kharataragacchamAM potAnA nAma para raMgavijayA zAkhAnI sthApanA karI. 9. vi. saM. 167pamAM ja kharataragacchamAM zrIsArajIthI zrI sAragaccha nAmanI zAkhAnI utpatti thaI. 10. vi. saM. 1687mAM jinasAgarasUrie laghu AcArya nAmanI eka navIna zAkhAnuM kharataragacchamAM pracalana karyuM. - kALAMtare ekamAtra jinavANI arthAtu Agamone ja prAmANika mAnavAnI jagyAe niryuktio, vRttio, bhASyo ane cUrNione paNa Agamatulya ja parama pramANa mAnavAnI pravRttinA kAraNe kharataragacchamAM paNa caityavAsIo dvArA zatAbdIothI rUDha thayelI vikRtio vikasavA lAgI. dhIre-dhIre, prAraMbhe bhaTTAraka ane samaya jatAM zrI pUjyanA birudathI vibhUSita kharatagacchanA AcAryoe paNa chatra, cAmara, chaDI Adi rAjAdhirAjAonAM rAjacihnone dhAraNa karavAnuM, vipula parigraha karavAnuM ane pAlakhImAM besI Avagamana karavAnI zarUAta karI dIdhI. mAtra kharataragaccha nahi, suvihita kahevAtI aneka paraMparAonI paTTAvalIo A prakAranAM udAharaNathI bharI paDI che. udAharaNa tarIke kharataragaccha bRhad gurnAvalI'mAM varNita AcArya jinacaMdrasUri ane temanA ziSya AcArya jinakuzaLasUrijIe paNa yAtrA nimitte be vakhata cAturmAsamAM bhramaNa karavAnA apavAdane sevyo hato. [ 168 969696969696969696969] jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharataragacchanI paTTAvalI kharataragacchanA sitteramA AcArya jinamahendrasUrinA AcAryakALamAM vikramanI ogaNIsamI-vIsamI zatAbdInA saMdhikALamAM banAvavAmAM AvelI paTTAvalInA kevaLa pATakramane ja zodhArthIo mATe upayogI thoDA ullekho sAthe ahIM prastuta karavAmAM Avela che. AmAM vi. saM. 1892mAM thayelA A paraMparAnA sitteramA paTTadhara jinamahendrasUri sudhI bhagavAna mahAvIranA paTTadharono pATakrama Apyo che, je A prakAre che : 1 AcArya sudharmA svAmI 2 AcArya jammU svAmI 3 AcArya prabhava svAmI 4 AcArya zayyabhavasUri 5 AcArya yazobhadrasUri 6 AcArya saMbhUta vijaya 7 AcArya bhadrabAhu svAmI 8 AcArya sthUlabhadra 9. AcArya mahAgiri 10 AcArya suhastI 11 AcArya susthitasUri (jemaNe koTikagaccha racyo) 12 AcArya indradinnasUri 13. AcArya dinnasUri 14 AcArya siMhagiri 15 AcArya vajasvAmI 16 AcArya vajrasena (nAgendra, candra, nivRtti, vidyAdhara - A cAra ziSyothI cAra kuLanI utpatti). 17 AcArya caMdrasUri 18. AcArya samaMtabhadrasUri (vanavAsI) 19. AcArya vRddhadevasUri jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. AcArya pradyotanasUri 21. AcArya mAnadevasUri 22. AcArya mAnatuMgasUri (bhaktAmara stotranA kata) 23. AcArya virasUri (A avadhimAM devardhigaNi kSamAzramaNe vallabhImAM vI. ni. saM. 980 thI Agamalekhanano prAraMbha karAvyo. vi. ni. saM. 993 bhAdrapada sudanI pAMcamane badale cothanA paryuSaNa parva manAvyuM.) 24. AcArya jayadevasUri 25. AcArya devAnaMdasUri 26. AcArya vikramasUri 27. AcArya narasiMhasUri 28. AcArya samudrasUri 29. AcArya mAnadevasUri 30. AcArya vibudhaprabhasUri 31. AcArya jayAnaMdasUri 32. AcArya raviprabhasUri 33. AcArya yazoprabhasUri 34. AcArya vimalacaMdrasUri 35. AcArya devasUri (emanA suvihita mArgocaraNamAM suvidhi gacchanA nAmathI kharataragacchanI prasiddhi thaI) 36. AcArya nemicaMdrasUri 37. AcArya udyotanasUri (emanAthI 84 gacchonI utpatti thaI) 38. AcArya vardhamAnasUri 39. AcArya jinezvarasUri ane buddhisAgarasUri 40. AcArya jinacaMdrasUri 41. AcArya abhayadevasUri 42. AcArya jinavallabhasUri 100 cha9969696969696969che jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43. AcArya jinadattasUri (emanA samayamAM jinazekharAcAryathI rudrapallIya zAkhA nIkaLI. jinadattasUrithI saMbaMdhita ullekho aMtargata anuNupuchaMdamAM nIce mujaba pada maLe che ? zrI jinadattasUrINAM, guNAM guNavarNanam | mayA kSamAdikalyANa, muninA lezataH kRtam II suvistaraNa tatkatuM surAcAyoMDapi na kSamaH II (1) (A zlokanA ullekhathI amArA e anumAnane puSTi maLe che ke A paTTAvalInA racanAkAre anya paTTAvalIone najara samakSa rAkhI AnI racanA karI haze.) 44. AcArya jinacaMdrasUri 45. AcArya jinapatisUri 46. AcArya jinezvarasUri (dvitIya) 47. AcArya jinaprabodhasUri 48. AcArya jinacaMdrasUri (emanA samayamAM kharataragacchanI rAjagacchanA nAmathI paNa prasiddhi thaI) 49. AcArya jinakuzalasUri 50. AcArya jinapadrasUri 51. AcArya jinalabdhisUri para. AcArya jinacaMdrasUri pa3. AcArya jinadayasUri (emanA samayamAM vikrama saMvata 1422mAM begaDamAM kharatara zAkhA thaI.). 54. AcArya jinarAjasUri papa. AcArya jinabhadrasUri (A gacchanA sAgara caMdrAcAryae vi. saM. 1461mAM jinavardhanasUrine adhiSThita karyA hatA. jinavardhana para cothA vratanA bhaMgano Aropa lagAvavAmAM Avyo ane temanA sthAne jinabhadrasUrine paTTadhara banAvavAmAM AvyA. jinavardhanasUrithI kharataragacchamAM eka navI pippalaka zAkhAno uddabhava thayo. jaina dharmano maulika itihAsa H (bhAga-4) 969696969696969696969 101 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56. AcArya jinacaMdrasUri (emaNe aneka vidvAna munione AcAryapade pratiSThita karyA. emanA samayamAM vikrama saMvata 1508mAM amadAvAdamAM lokAzAhe pratimApUjAno virodha karyo ane vi. saM. 1524mAM loMkAnA nAme mata pracalita thayo.) 57. AcArya jinasamudrasUri 58. AcArya jinahaMsasUri (emanA samayamAM AcArya zAMtisAgare kharataragacchamAM AcArya zAkhAnuM pracalana karyuM.) 59. AcArya jina mANikyasUri (emanA samayamAM kharataragacchamAM zithilAcAranuM prAbalya vadhyuM. emaNe kriyoddhArano saMkalpa karI ajamera tarapha vihAra karavAno nizcaya karyo. paraMtu derAulathI jesalamera pAchA pharatAM vi. saM. 1612 aSADha suda pAMcame temano svargavAsa thayo.) 60. AcArya jinacaMdrasUri (emaNe vi. saM. 1612mAM kriyoddhAra karyo. emanA AcAryakALamAM bhAva harSopAdhyAye bhAvaharSIyA kharatarazAkhAne janma Apyo. emaNe aneka camatkArika kAryo karyAM. vi. saM. 1670mAM emano svargavAsa thayo;) 61. AcArya jinahaMsasUri 62. AcArya jinarAjasUri (emanA ziSya jinasAgarasUrie laghu AcAryA kharatarazAkhAne janma Apyo. emaNe naiSadha kAvya para jainarAjIya nAmanI eka TIkA lakhI. vi. saM. 1699mAM emano svargavAsa thayo. emanA samayamAM kharataragacchamAM raMgavijayagaNie raMgavijayA zAkhA ane zrIsAra upAdhyAye zrI sArIya zAkhA pracalita karI.) 63. AcArya jinaratnasUri 64. AcArya jinacaMdrasUri 65. AcArya jinasukhasUri 66. AcArya jinabhaktisUri 67. AcArya jinalAbhasUri 68. AcArya jinacaMdrasUri 69. AcArya jinaharSasUri 70. AcArya jinamahendrasUri 102 33 chelle jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) :: Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakezagaccha upakezagucchanI bAbatamAM "upakezagaccha paTTAvalI' ane bhagavAna pArzvanAthanI paraMparAno itihAsa (bhAga 1 ane 2) nAmanA bRhadra graMthomAM vistArapUrvaka A gacchanA prathama AcAryathI laIne paMcyAsImA AcArya devaguptasUrino samaya arthAt vikramanI vIsamI zatAbdInA aMta sudhIno itihAsa upalabdha thAya che. "uttarAdhyayana sUtra'mAM spaSTa ullekha che ke - "zramaNa bhagavAna mahAvIra dvArA dharmatIrthanI sthApanA pachI pArzvanAtha sattAnIya AcArya kezI zramaNa Adi dareka zramaNoe cAturyAma dharmano parityAga karI prabhu mahAvIra dvArA pradarzita paMca mahAvrata svarUpa zramaNa dharmane aMgIkAra karyo, tema chatAM paTTAvalIkAre upakezagacchane trevIsamA tIrthaMkara puruSAdAnIya bhagavAna pArzvanAthanI avicchinna paraMparAnuM mULa aMga batAvatA ene zramaNa bhagavAna mahAvIranA dharmasaMghathI pRthaka svataMtra dharmasaMgha batAvavAno prayAsa karyo che. A eka evo AzcaryakArI prayAsa che, jenA para gahana ciMtana-manana uparAMta paNa vizvAsa thaI zakato nathI. uttaravartI tIrthakaranA dharmazAsananI sAthe sAthe koI pUrvavartI tIrthakaranuM paNa dharmazAsana cAlyuM hoya e prakAranuM eka paNa udAharaNa zAstromAM maLatuM nathI. pArasparika pratispardhAnA pariNAma svarUpe vibhinna gacchomAM utpanna thayelA vidveSa ane ahaMkAranA vAtAvaraNamAM koI vakhata upakezagacchane sarvAdhika prAcIna, tyAM sudhI ke bhagavAna mahAvIrathI pUrve thaI gayelA gaccha tarIke siddha karavAno vyAmohathI abhibhUta koI upakeza gacchIya AcAryanA mastiSkanI A kalpanA mAtra siddha thAya che. tema chatAM koI gaccha vizeSanI svataMtra bhAvanAne Thesa na pahoMce e daSTie upakezagacchano pUrNa paricaya A graMthamALAmAM ApavAmAM AvI rahyo che. bhagavAna pArzvanAthanA nirvANa pachI kramazaH emanA cAra paTTadharo - prathama paTTadhara gaNadhara zubhadatta, dvitIya AcArya haridatta, tRtIya AcArya samudrasUri ane caturtha paTTadhara AcArya kezI zramaNano yatkiMcit jIvana paricaya prastuta graMthamALAnA prathama bhAgamAM ane chaThThA AcArya ratnaprabhasUrino paricaya. dvitIya bhAgamAM yathAsthAne ApavAmAM Avyo che. jaina dharmano molika itihAsaH (bhAga-4) 26969696969696969696969che. 103] Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have ahIM upakezagacchanA pAMcamA AcArya svayaMprabha ane sAtamA AcAryathI boMteramA AcArya sudhIno A gacchanI paTTAvalImAM yathAupalabdha kramika paricaya ApavAmAM Avyo cheH pamA - AcArya svayaMprabhusUri - emano janma vidyAdhara vaMzamAM thayo hato. AcArya kezIkumAranI pAse emaNe zramaNa-dharmanI dIkSA grahaNa karI. potAnA AcAryakALamAM dezanA sudUrastha pradezomAM vihAra karI emaNe aneka jainetarone jaina banAvyA. bha. mahAvIranA prathama paTTadhara sudharmA svAmI ane dvitIya paTTadhara jakhkha svAmInA samayamAM emanuM astitva mAnavAmAM Ave che. upakezagacchIyA paTTAvalI anusAra vIra nivArNa saM. paramA teo svargavAsI thayA. 6ThThA - AcArya ratnaprabhasUri - pUrve karela ullekha anusAra emaNe osiyAnA mRtaHpAya rAjajAmAtAno (jamAI) viSApahAra karI emane pUrNa svastha karyA ane enAthI prabhAvita osiyAnivAsI savA lAkha kSatriyoe jaina dharma svIkAra karyo. e camatkArapUrNa ghaTanAnI smRti svarUpa pArzvanAtha paraMparAnuM nAma upakezanagara (osiyA)nA nAma para upakezagacchanA nAmathI lokomAM prasiddha hovAnuM anumAnita karavAmAM Ave che. emaNe potAnA eka ziSya kanakaprabhane karaMTakamAM AcAryapada ApIne koraMTakagacchanI sthApanA karI. 7mA - AcArya yakSadevasUri - upakezagacchanA mahAna prabhAvaka chaThThA AcArya ratnaprabha pachI emanI pATa para sAtamA AcArya yakSadevasUri vIra nirvANa saMvata coryAzImA AcAryapade pratiSThita thayA. 8mA - AcArya kakkasUri (karkasUri) 9mA - AcArya devagupta 10mA - AcArya siddhasUri 11mA - AcArya ratnaprabha (dvitIya) 12mA - AcArya ratnaprabha (tRtIya) [ 104 9999999999) jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13mA - AcArya yakSadevasUri (dvitIya) 14mA - AcArya devaguptasUri (dvitIya) 1pamA - AcArya siddha (dvitIya) 16mA - AcArya ratnaprabha (caturtha) 17mA - AcArya yakSadeva (tRtIya) - emane pAMcaso sAdhuo ane aneka zrAvakonI sAthe maleccho dvArA mahuAnI lUMTa vakhate keda karI levAmAM AvyA hatA. eka maleccha thaI gayelA zrAvake yakSAcAryane koI paNa rIte bacAvI lIdhA. zramaNonA abhAvamAM kyAMka gacchano uccheda na thaI jAya evI AzaMkAthI zrAvakoe potAnA 11 putro temanAM caraNomAM sAdhu banAvavA mATe prastuta karyA, jemane dIkSita karyA ane AhaDa nagaramAM pahoMcyA. A ghaTanA vikrama saMvata 100 pachInI batAvavAmAM Ave che. emaNe nAgendra, caMdra, nivRtti ane vidyAdhara nAmanA cAra gaccha sthApita karyA. 18mA - AcArya karkasUri (dvitIya) 1bhA - AcArya devagupta (tRtIya) 20mA - AcArya siddhasUri (tRtIya) - emaNe potAnA ziSyomAMthI koIne AcAryapada na ApIne kevaLa mahattara'nI padavI ApI. 21mAM mahattara ratnaprabhasUri (pAMcamA) 22mA - mahattara yakSadevasUri (caturtha) - emaNe samantabhadra santAnIya nAnA munine koraMTaka gacchanA AcArya banAvyA. nannAcArya ' pachI emanA eka muni yakSadeva-sUrie kRSNAcAryane aneka AcArya paraMparAvALA sUripada hIna A gacchanA sUri banAvI potAnA uttarAdhikArI ghoSita karyA. 23mA - AcArya kakka (tRtIya) - eka kRSNa RSi AcArya kakka (tRtIya)nA nAmathI vikhyAta thayA. 24mA - AcArya devagupta (caturtha) jina dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) [999999999PS9 105 | Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25mA - AcArya jayasiMha 26mA - AcArya viradeva 27mA - AcArya kakkasUri (caturtha) 28mA - AcArya kakkasUri (paMcama) 29mA - AcArya devaguptasUri (paMcama) 30mA - AcArya siddhasUri (paMcama) 31mA - AcArya ratnaprabhasUri (saptama) - emanA eka ziSya udayavadhanathI "dvivandanIkagaccha' ane tapAgacchanI sAthe enA saMmelanathI tapAratna zAkhA nIkaLI. 32mA - AcArya yakSadeva (SaSTama) 33mA - AcArya kakkasUri (SaSTama) - teo ghaNA samartha AcArya thayA. emaNe potAnA gacchanI navIna vyavasthAo karI. emaNe e nirNaya karyo ke AcArya ratnaprabha ane AcArya yakSadeva jevA AcArya have AgaLanA samayamAM nahi hoya. ataH have bhaviSyamAM koI AcAryanuM nAma ratnaprabha ke yakSadeva nahi rAkhIne kevaLa kakkasUri, devaguptasUri ane siddhasUri A traNa ja nAmomAMthI koI eka nAma rAkhavAmAM Ave. emaNe nagendra ane caMdragacchanA saMbaMdhamAM paNa sudhAro karyo. emanA samayamAM pArzvanAtha sattAnIya saMta saMpradAya caMdragacchamAM saMmilita thayo. AcArya udayavardhanano samudAya bhagavAna pArzvanAtha ane bhagavAna mahAvIra - baMnenI zramaNa paraMparAone mAnavA. lAgyo. ane kivandanIkagaccha'nA nAmathI prasiddha thayo ane aMtamAM tapAgacchanI sAthe bhaLI gayo. tapAgaccha ane kivandanIkagacchanuM saMmilita svarUpa tapAratnagaracchanA nAmathI pracalita thayuM. emaNe upakezagacchanI suMdara, prabha, kanaka, meru, sAra, caMdra, sAgara, haMsa, tilaka Adi 22 zAkhAo sthApita karI. 106 [96969696969696969696969] jana dharmano maulika itihAsa H (bhAga-) Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34mA - AcArya devagupta (SaSTam) 35mA - AcArya siddha (SaSTama) 36mAM - AcArya kakka (saptama) 37mA - AcArya devagupta (saptama) 38mA - AcArya siddhasUri (saptama) 39mA - AcArya kakka (aSTama) 40mA - AcArya devagupta (aSTama) - emano janma vikrama saMvata 99pamAM kSatriyakuLamAM thayo. emane vINAvAdanamAM ruci hatI. teo koI rIte vINA vagADavAnuM choDI zakyA nahi. Akhare saMghanA dabANathI bIjA munine AcAryapada soMpI teo lATa pradeza jatA rahyA. emanI A kriyA zithilatAnA kAraNe saMghe e nirNaya karyo ke bhaviSyamAM upakezagacchanA vizuddha jaina mAtRkuLa ane pitRkuLavALA munine ja saMghanA adhinAyaka banAvavAmAM Ave. 41mA - AcArya siddha (aSTama) 42mA - AcArya kakka (navama) 43mA - AcArya devaguptasUri (navama) 44mA - AcArya siddhasUri (navama) 45mA - AcArya kakkasUri (dazama) 46mA - AcArya devaguptasUri (dazama) 47mAM - AcArya siddhasUri (dazama) - emanA ziSya jabUnAge lodravAnA rAjA tanunuM varSaphaLa kADhIne evI bhaviSyavANI karI ke yavana mumuci (muhammada gajanavI) dvArA AkramaNa karavAmAM Avaze ane te hArI jaze. emanA AcAryakALamAM koraMTagacchanA AcArya nanna dvArA aneka vaMzone jaina vaMzomAM sAmela karavAmAM AvyA. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 36969696969696969696963; 100 | Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48mA - AcArya kakkasUri (ekAdazama) 49mA - AcArya devaguptasUri (ekAdazama) 50mA - AcArya siddhasUri (ekAdazama) 51mA - AcArya kakka - teo ghora tapasvI hatA. vi. saM. 1155mAM teo AcArya thayA ane jIvanabhara ekAMtara upavAsa ane pAraNAmAM AyaMbila karatA rahyA. AcArya hemacaMdra emanuM khUba mAna rAkhatA hatA. emaNe zithilAcAra maTADavA aneka sAdhu-sAdhvIone choDIne kriyoddhAra karyo ane tyArathI A gaccha kakuMdAcArya gacchanA nAmathI prasiddha thayo. teo pa7 varSa sudhI AcAryapada para rahyA ane vikrama saMvata 121ramAM emano svargavAsA thayo. 52mA AcArya devaguptasUri (bAramA) - upakezagacchanA ekAvanamA AcArya kakkasUri dvArA kriyoddhAra ane kakuMdAcAryagacchanI sthApanA pachI devaguptasUri AcAryapade pratiSThita thayA ane lagabhaga 67 varSa sudhI AcAryapade rahyA. emano samaya lagabhaga 1165 thI 1232 sudhI batAvavAmAM Ave che, pa3mA - AcArya siddhasUri : emanA samayamAM aNahilapura pATaNamAM yazodeva dhanadeve sADA nava hajAra pada-pramANa navapada TIkAnI racanA karI. 54mA - AcArya kakkasUri papamA - AcArya devaguptasUri (samaya vikrama saMvata 12pa2) padamA - AcArya siddhasUri pa7mA - AcArya kakkasUri 58mA - AcArya devaguptasUri [ 108 @Deep9999999 jena dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59mA - AcArya siddhasUri - emanA samayamAM vi. saM. 125ramAM zAhabuddIna ghorI dvArA osiyAM para AkramaNa thayuM. 60mA - AcArya kakkasUri 61mA - AcArya devagupta 6ramA - AcArya siddha 63mA - AcArya kakka 64mA - AcArya devaguptasUri 65mAM - AcArya siddhasUri - (samaya vi. saM. 1330) 69mA - AcArya kakkasUri - saMvata 1371mAM zAha zahajAgare emano pada mahotsava karyo. 67mA - AcArya devagupta 68mA - AcArya siddhasUri 69mA - AcArya kakka 70mA - AcArya devagupta 71mA - AcArya siddha : saMvata 156pamAM maMtrI lIlAgare meDatAmAM emano pada mahotsava karyo. emanA deva kallola nAmanA upAdhyAye "kAlikAcArya kathA"nI saMvata 1566mAM racanA karI. 72mA - AcArya kakka - emane vikrama saMvata 159mAM jodha-puramAM - AcAryapade besADavAmAM AvyA. emanA samayamAM koraMTagaccha ane tapAgaccha eka bIjAmAM bhaLI gayA ane koraMTA tapAgaccha'no janma thayo. A pustakamAM vIra nirvANa saMvata 2000nI AsapAsa sudhIno itihAsa apAI rahyo che. Ama, paTTAvalImAM ullekhita AcAryonuM paNa A samaya sudhInuM vivaraNa prastuta karavAmAM Avela che. jina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 99096969696969696990 109 ] Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMcalagaccha kALanA prabhAvathI udita thayelI dravya paraMparAo dvArA vikRta karavAmAM AvelA jaina dharmanA svarUpane jana-janamAM punaH AgamAnusArI vizuddha mULa rUpa pratiSThita karavAnI dizAmAM vakhatovakhata je yazasvI gacchonA AcAryoe utkaTa tyAga ane tapazcaryAnA mAdhyamathI zAsana hitakArI prazasta ane prabaLa prayAsa karyA, emAM aMcalagacchanuM nAma paNa jaina itihAsamAM sadAya agraNI ane ullekhanIya raheze. aMcalagacchanI sthApanAthI laIne Aja sudhI enI sahuthI moTI vizeSatA e rahI che ke A gacchanA AcAryo tathA zramaNoe pArasparika vaimanasyotpAdaka khaMDana - maMDanAtmaka prapaMcothI jojano dUra rahIne potAnA lakSya tarapha agresara rahevAnI sarjanAtmaka nItine ja apanAvI rAkhI. madhyayugIna jaina-sAhityanuM adhyayana karavAthI e tathya prakAzamAM Ave che ke potAnA gaccha sivAyanA bAkI badhA gacchone hInathI hInatara zabdo athavA saMbodhita karanArA gacchavizeSanA pratiSThita pada para beThelA Alocaka zramaNoe aMcalagacchanA AcAryo, sAdhu-sAdhvIo ane anuyAyIone 'stanika' jevA halakA zabdothI saMbodhita karyA. kyAMkakyAMka emanA mATe jainAbhAsa, utsUtra prarUpaka, nirbhava jamAlInA vaMza ja athavA anuyAyI, ema paNa lakhI nAkhyuM. paraMtu aMcalagacchIya koI zramaNa, upAdhyAya athavA AcAryae jarA sarakho virodha paNa na karyo. kharataragacchanI jema aMcalagacchanI utpatti paNa vastutaH zithilAcAranA gahana daLadaLamAM kharaDAyelAM jinazAsana-saMgharathanA uddhAra mATe karavAmAM AvelA kiryoddhAranAM pariNAma svarUpe ja thaI. aMcalagacchanA pUrvapuruSa vijayacaMdrasUrie caityavAsI paraMparA jevI koI bhinna paraMparAthI nahi, zithilAcAramAM nimagna suvihita paraMparAthI nIkaLIne kriyoddhArano zaMkhanAda karyo. vijayacaMdrasUrie je vakhate potAnA guru ane potAnI paraMparAthI pRthak thaIne kriyoddhAra karyo, e vakhate caturvidhasaMghamAM cotarapha vyApta zithilAcAranA pariNAma svarUpe icchanIya khAna-pAna maLavAnuM paNa eka rIte asaMbhava jevuM thaI gayuM hatuM. A kAraNe kriyoddhAranAM potAnA lakSyanI pUrti mATe vijayacaMdrasUrie potAnA traNa sAthI sAdhuonI sAthe potAnA prANanI paNa bAjI lagAvI dIdhI. 180 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( aMcalagacchanA udbhavanI pRSThabhUmi "merUtuMgIyA paTTAvalI'mAM AryarakSitasUri (vijayacaMdrasUri)nAM vaMza, mAtA-pitA, jAti Adino paricaya ApatAM lakhyuM che ke Abu parvatanI pAse daMgANI nAmanA eka gAmamAM poravADa jAtino droNa nAmano eka pratiSThita vepArI raheto hato. enI dharmapatnInuM nAma deDhI hatuM. A daMpatI dharmaniSTha ane uccakoTinA vicArovALuM hatuM. droNa ane deDhI baMnenuM yauvana DhaLavA lAgyuM, tyAM sudhI emane koI saMtAna na thayuM, eTale deDhI vizeSa rUpe ciMtita rahetI hatI. eka vakhata AcArya jayasiMha sukhapAla(pAlakhI)mAM besIne ADaMbarapUrvaka vicaraNa karatAM daMgANI gAmamAM AvyA. emano A prakArano zithilAcAra joIne zreSThI droNa ane temanI patnI deDhI baMne emane vaMdana-namana karavA upAzrayamAM gayAM nahi. A vAta AcArya jayasiMhasUrinA manamAM ghara karI gaI. rAtrinA aMtima praharamAM emaNe eka svapna joyuM. svapnamAM zAsanadevIe emane kahyuM ke - "AjathI sAtamA divase eka puNyazALI jIva svargathI UtarIne zreSThIpatnI deDhInA garbhamAM Avaze. e bAlyAvasthAthI dIkSita thaze ane vidhimArganI sthApanA karI jinazAsananI prabhAvanA karaze. tame deDhIne A bhaviSyavANI saMbhaLAvI emanI pAsethI e putranI yAcanA karI lejo." jayasiMhasUri khUba prasanna thayA. bIjA divase prAtaHkALe emaNe zreSThI daMpatI droNa ane deDhIne potAnI pAse upAzrayamAM bolAvyA. e baMnee lokavyavahAranuM pAlana karatAM upAzrayamAM jaIne jayasiMhasUrine vaMdana - namaskAra karyA. jayasiMhasUrie zreSThI daMpatIne kahyuM : "saMgharathano zithilAcAranA daLa-daLamAMthI uddhAra karanAra AvA bhAvi mahApuruSanA saMdarbhamAM zubha sUcanA ApavAnA hetuthI meM tamane baMnene ahIM bolAvyAM che. AjathI sAtamA divase mahAna pratApI jIva tamArI kUkhamAM Avaze. samaya jatAM te jinazAsanano mahAna prabhAvaka AcArya ane vidhimArga athavA AgamAnusArI mArgano saMsthApaka thaze. jinazAsananA hitane dRSTimAM rAkhatA huM atyArathI e bhAvi putranI, tamArI baMne pAse yAcanA karuM chuM." jaina dharmano maulika ItihAsa : (bhAga-4) 96969696969696969696969, 181 | Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI daMpatIe harSavibhora thaIne uttara Apyo : "bhagavaMta ! agara amArA putranA hAthe jinazAsananI prabhAvanA thavAnI hoya to e amArA mATe mahAna saubhAgyanI vAta che. ame saharSa vacana ApIe chIe ke - "jyAre paNa Apa kahezo tyAre e putrane ApanAM caraNomAM tatkALa samarpita karI daIzuM." e rAtre deDhIe paNa svapna joyuM ke jinazAsana sevikAdevI ene kahI rahI che : "kalyANI ! tamAro prathama putra je samaye pAMca varSano thAya, e vakhate ene guru-caraNomAM samarpita karI dejo. e putra pachI yathA samaye tame bIjA putrane janma Apazo, jenAthI tamArA vaMzanI vRddhi thaze." devI dvArA thayelI bhaviSyavANI anusAra zreSThIpatnI deDhIe sAtamA divase rAtrinA samaye svapnamAM gAyanuM dUdha pIdhuM ane tenA garbhamAM eka mahAna puNyazALI AtmAnuM avataraNa thayuM. garbhakALa pUrNa thayo ne deDhIe eka tejasvI putraratnane janma Apyo. garbhA vataraNa samaye deDhIe godugdhapAnanuM svapna joyuM hatuM, e kAraNe mAtA-pitAe putranuM nAma godukumAra rAkhyuM. bhAvasAgarasUrie devardhigaNi kSamAzramaNa pachI thayelA AcAryonAM nAma ane krama ApatA. udyotanasUri dvArA baDagacchanI sthApanAno ullekha karyo che. tyAra bAda udyotanasUrinA paTTadhara sarvadevasUri, padhadevasUri, udayaprabhasUri, prabhAnaMdasUri, dharmacaMdrasUri, suvinayacaMdrasUri, vijayaprabhasUri, naracaMdrasUri, vIracaMdrasUri ane jayasiMhasUri sudhI baDagacchanA AcAryonAM nAma ApyAM che. tyAra bAda jayasiMhasUrinA paTTaziSya vijayacaMdrano paricaya ApatAM lakhyuM che ke - "Abu parvata pAse daMtANI nAmanA gAmamAM prAgvAdavaMzIya droNa nAmano maMtrI raheto hato. e droNa maMtrInI deDhI nAmanI dharmapatnInI kUkhe vijayacaMdrano janma thayo. vijayacaMdrae saMsArathI virakta thaI harSollAsapUrvaka saMyama grahaNa karyo. gurunI pAse niSThApUrvaka AgamonuM adhyayana zarU karyuM ane thoDA samayamAM AgamamarmajJa vidvAna thaI gayo. AgamonA adhyayanakALamAM Agamavacano para ciMtana-manana karatI vakhate muni vijayacaMdrae spaSTa joyuM ke - "AgamomAM dharmanuM ane zramaNAcAranuM je 182 99999999999) jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpa batAvavAmAM AvyuM che, evuM svarUpa Aje kyAMya dRSTigocara thatuM nathI. enuM kAraNa gurujIne pUchatAM temaNe pramAdanuM bAhulya e kAraNa jaNAvyuM. potAnA gacchamAM vijayacaMdrane sthira karavA upAdhyAyapade pratiSThita karyA. paNa pApabhIru AtmArthI vijayacaMdrane A prakAranAM zithilAcAravALA gacchamAM rahevAnuM rucikara lAgyuM nahi. te potAnA traNa sAdhuonI sAthe kriyoddhAra karavAno daDha saMkalpa laIne baDagaccha ane potAnA guruthI alaga thaI anya koI sthAne vihAra karI gayA ane vihAradhAmamAM lATa dezamAM pahoMcyA. madhyAhna veLAe muni madhukarI mATe gRhasthonAM ghara tarapha gayA. aneka gRhasthonAM gharamAM bhikSArthe bhramaNa karavA chatAM paNa e sAdhuone koI paNa gRhasthanA gharethI nirdoSa AhArapANI na maLyA. e sAdhu koI paNa rIte nirAza thayA vagara samabhAvapUrvaka pAvAgirinA zikhara tarapha AgaLa vadhyA. zikhara para AvelA jinamaMdiramAM jinendra prabhune vaMdana-namana karI emaNe saMlekhanAnI AkAMkSAthI eka mAsanA nirjaLa-nirAhAra tapanA pratyAkhyAna karyA. A rIte ghora tapasyAnI sAthe AtmaciMtanamAM lIna vijayacaMdramuni ane emanA sAthI sAdhuono lagabhaga eka mAsano samaya vyatIta thavA lAgyo. e vakhate videha kSetranA puSkalAvatI vijayamAM tIrthakara sImaMdhara svAmI grAmAnugrAma vicaraNa karI rahyA hatA. sImA nagarImAM devo e samavasaraNanI racanA karI. samavasaraNamAM ekatrita caturvidha dharmasaMgha ane zraddhALu surAsura narendrAdinI suvizALa dharma pariSada samakSa zrI sImaMdhara svAmIe muni vijayacaMdranI kaThora niraticAra zramaNacaryA, kriyApAtratA ane dharma prati pragADha niSThA Adi guNonI prazaMsA karI. A sAMbhaLI cakrezvarIdevI harSavibhora thayAM. prabhunI dezanA bAda te sAdhu vijayacaMdranI sevAmAM pAvAgirinA zikhara para upasthita thayAM ane sAdhu vijayacaMdrane bhakti sahita vaMdana karI kahyuM : "have saMlekhanA - AmaraNa anazana karavAnI AvazyakatA nathI. bhAlijyanagarathI yazodhana nAmanA eka zreSThI saMghanI sAthe kAla savAre ahIM bhagavAna mahAvIranA maMdiranI yAtrA mATe AvI rahyA che. ApanA upadezathI prabuddha thaI teo Apa lokonA nidoSa khAna-pAnathI mAsa-tapanuM pAraNuM karAvaze." A rIte prArthanA karI cakrezvarIdevI aMrtadhAna thaI gaI. jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) 999999999999 183] Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA divase prAtaHkALe devI dvArA thayelI bhaviSyavANI anusAra, saMghapati yazodhana vizALa saMghanI sAthe pAvAgirinA zikhare yAtrArthe pahoMcyAM. saMghapati ane saMghanI prArthanA svIkArI muni vijayacaMdrae emane vItarAgavANIno rasAsvAda karAvyo. upadeza sAMbhaLI saMghapati ane saMghanA aneka sadasyoe samyaktvanI prApti karI. tyAra bAda saMghapati yazodhane muni vijayacaMdra ane temanA sAdhuone pAraNA karavAnI prArthanA karI. saMghanAM vizrAmasthaLomAM 42 doSarahita eSaNIya AhArapANI hetu madhukarI karatI vakhate bhikSAmAM munione je vizuddha AhArapANInI prApti thaI tenAthI mahAmuni vijayacaMdra ane temanA sAthI sAdhuoe eka mAsanI nirjaLa-nirAhAra kaThora tapasyAnuM pAraNu karyuM. tyAra bAda saMghapati ane saMghanI prArthanAno svIkAra karI muni vijayacaMdrae sarvajJa praNIta zrAvakadharma para hRdayasparzI ane aMtarcakSuone kholanAra, prakAza pADanAra zrAvakonA athathI iti samasta kartavyonuM vistArathI varNana karyuM. muni vijayacaMdrae zrAvakanA paDAvazyako, jinapUjA, sAdhuvaMdana AdinI vidhi batAvatA zrAvakavarga mATe uttarAsaMgathI A badhI dhArmika kriyA karavAno upadeza Apyo. A upadezathI saMghapati zreSThI yazodhane zrAvakanAM bAra vrato aMgIkAra karyAM. pAvAgirithI saMgha sahita potAnA nagaramAM pAchA pharatI vakhate zreSThI yazodhane muni vijayacaMdra ane emanA sAdhuone paNa potAnI sAthe lIdhA. potAnA nagara bhAliyapuramAM pahoMcyA pachI yazodhane eka suMdara jainabhavananuM nirmANa karAvI emAM brahmacarya vratadhArI zrAvako pAse vidhipUrvaka bhagavAna RSabhadevanA biMbanI pratiSThA karAvI. cakrezvarIdevInA vacanathI muni vijayacaMdra vidhipakSanA AcArya banyA. AcArya padArohaNanA samaye emanuM nAma rakSitasUri rAkhavAmAM AvyuM. zrAvaka-agraNI yazodhane mokaLA manathI vipula dhanarAzi vyaya karI pUrA ThATha-mAThathI harSollApUrvaka rakSitasUrino pATa mahotsava karyo. AcAryapade pratiSThita thatA ja rakSitasUrie e samayanA zramaNazramaNI vargamAM vyApta zithilAcAranuM unmUlana karavAno puruSArtha karyo. emaNe Agama praNIta vizuddha zramaNAcAranI bahAlInA uddezathI vidhimArganI pratiSThA karI ane nIce mujaba samAcArI jAhera karI : UUU jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 184 77 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. sAdhu jinapratimAnI pratiSThA na karAve. 2. jinapratimAnI dIpa-pUjA, phaLa-pUjA, bIja-pUjA Adi na thAya. 3. taMdula-pUjA athavA patra-pUjA thaI zake che. 4. zrAvaka-zrAvikA varga vastranA pAlavathI paDAvazyaka Adi dhArmika kriyAo kare. pa. parvanA divase pauSadha kare. 6. zrAvaka varga prAtaHkALe ane saMdhyAkALe be-be ghaDInI sAmAyika kare. 7. upadhAna - mAlAropaNa karavAmAM na Ave. 8. zakrastavathI traNa vakhata stuti karavAmAM Ave. 9. munine vaMdana karatI vakhate eka khamAsamaNa ApI zakAya. 10. mahilAo UbhAM rahIne ja munione vaMdana kare. 11. kalyANakone ujavavAmAM na Ave. 12. "namotthaNa"nA pAThamAM - dIvo tANe, saraNagaipaiTTA ityAdi - pATha bolavAmAM na Ave. 13. namaskAramaMtramAM paDhamaM havaI maMgalanI jagyAe "paDhamaM hoI maMgala" kahevuM joIe. 14. caumAsI pAkSika pUrNimAnA ja karavAmAM Ave. 15. saMvatsarI aSADha mAsanI pUnamathI 50mA divase ja karavAmAM Ave ane abhivardhita mAsavALA varSamAM vIsamA divase saMvatsarI karavAmAM Ave. A samAcArIne aMcalagacchanA AcArya ane anuyAyI etad viSayaka Agamika nirdezono nicoDa athavA sArarUpa mAne che ane emanI evI sudaDha dhAraNA che ke A koI navo paMtha ke navo mata nathI, paNa zAzvata jaina dharma paraMparAgata vizuddha ane vAstavika svarUpa che. A prakAre AgamAnurUpa vidhimArganI saMsthApanA pachI vizuddha zramaNAcAranuM pAlana karanAra rakSitasUri aneka kSetromAM dharmano pracAra karatAM viuNapa nagaramAM padhAryA. tyAM e samayanA suvikhyAta RddhizALI kapardi koTipati rakSitasUrino upadeza sAMbhaLI prabuddha thayA ane jina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 969696969696969696969697 185] Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnA parivArajano sAthe emanA zraddhALu zrAvaka thayA. samayazrI nAmanI emanI putrIe eka karoDa mUlyanA alaMkAro ane vipula saMpadA tathA ghara-parivAra Adino parityAga karI potAnI 25 sahelIo sAthe rakSita-sUrinI pAse zramaNadharmanI dIkSA grahaNa karI. viuNapa nagaranA nivAsI aneka lokoe pAMca mahAvratanI bhAgavatI dIkSA grahaNa karI ane vizALa saMkhyAmAM tyAMnA nivAsIoe zrAvakadharmano aMgIkAra karyo. A prakAre AcArya rakSitasUri (vijayacaMdrasUri) vibhinna pradezonA gAma, nagara, pura, pATaNa AdimAM dharmapracAra karatAM vicaraNa karavA lAgyA. emanA prabhAvapUrNa upadezothI sAdhu-sAdhvIo ane zrAvakazrAvikAonI saMkhyAmAM utsAhavardhaka abhivRddhi thaI. e divasomAM koMkaNa pradezanA sopAraka nAmanA nagaramAM dAhaDa nAme eka zreSThI rahetA hatA. emanI dharmaparAyaNa patnI neTIe eka rAtrimAM pUrNimAnA pUrNacaMdranA svapnadarzana sAthe garbha dhAraNa karyo. garbhakALanI parisamApti bAda neTIe eka putraratnane janma Apyo. enuM nAma (jAsiga) jayasiMha rAkhavAmAM AvyuM. zaizavakALathI ja enAmAM dharmanA saMskAra hatA. eka divasa eNe gurunA mukhethI jammU svAmInuM caritra sAMbhaLyuM. Arya jammU svAmInA utkRSTa tyAgathI otaprota jIvanavRttane sAMbhaLatAM ja jayasiMhanuM mana vairAgyathI otaprota thaI gayuM. eNe yena-kena prakAre mAtA-pitAnI anumati prApta karI potAnA mitra sukhadattanI sAthe aNahilapura tarapha prasthAna karyuM. cAlukyanareza siddharAja jayasiMhanI preraNAthI jayasiMha e vakhate sthirapadrapuramAM birAjamAna rakSitasUrinI sevAmAM upasthita thayA. rakSitasUrie tenI sAthe vAta karatAM paricaya thayo ke tarata jayasiMhe (jAsiga) dIkSA levAnI potAnI AMtarika icchA vyakta karI. zubha muhUrtamAM jAsige AcArya rakSitasUri pAsethI paMca mahAvrata rUpa nigraMtha zramaNadharmanI dIkSA grahaNa karI. athAka parizrama, pUrNa vinaya ane gurukRpAnA prasAdathI jAsiga pAMca varSamAM ja zruta sAgaranA pAragAmI vidvAna thaI gayA. jAsiga munine AcAryapadano bhAra vahana karavA mATe suyogya samajIne rakSitasUrie emane ThATha-mAThathI jIjI jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 186 7 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viuNapa nagaramAM sUripada para adhiSThita karyA ane emanuM nAma jayasiMhasUri rAkhyuM. aneka paTTAvelIo tathA vidvAnonI kRtiomAM aMcalagacchanI sthApanAno samaya vi. saM. 1213 batAvavAmAM Avyo che. paraMtu "vIravaMza paTTAvalI'nA ullekhothI ema pragaTa thAya che ke vijayacaMdrasUrie vi. saM. 1169mAM AcAryapada para besatAMnI sAthe ja vidhi-pakSa(aMcalagaccha)nI sthApanA karI. "vIravaMza paTTAvalI'mAM likhita gAthAonA manana bAda e vAtamAM koI zaMkA nathI rahetI ke Arya rakSitasUrie vi. saM. 1169mAM vidhipakSa gacchanI sthApanA karI ane potAnI paraMparAnA zrAvakone uttarAsaMgathI paDAvazyaka ane sAdhuvaMdanano nirdeza Apyo. paraMtu ahIM prazna e upasthita thAya che ke vidhipakSanuM nAma aMcalagaccha kyAre ane kaI rIte paDyuM? vIravaMzAvalI (aparanAma vidhipakSa gaccha paTTAvalI)mAM ullekhita vivaraNathI ema pragaTa thAya che ke AcArya rakSitasUrinI hayAtImAM ja mahArAja kumArapALe vidhipakSanuM nAma "aMcalagaccha" rAkhyuM. vidhipakSanI sthApanAnA thoDA samaya pachI A gacchanuM nAma "aMcalagaccha' rakhAyuM haze, e vAtanI puSTi "vidhipakSa paTTAvalI'mAM ullekhita tathyothI paNa thAya che. udAharaNa tarIke vidhipakSanI sthApanA pachI AcArya rakSitasUri aneka kSetromAM vicaraNa karatAM karatAM viuNapa nagaramAM padhAryA. tyAM zreSThI kapardi emanA upadezothI prabuddha thayA ane emaNe zrAvakadharma aMgIkAra karyo ane zrAvakadharma aMgIkAra karyAnA paryApta samaya pachI emaNe pATaNamAM mahArAjA kumArapALa samakSa AcArya hemacaMdrasUrine uttarAsaMgathI namana-vaMdana karyA. kumArapALane A joI Azcarya thayuM. emaNe gurune enuM kAraNa pUchyuM ane guru dvArA yogya rIte samAdhAna karavAthI emaNe vidhipakSanuM nAma aMcalagaccha rAkhyuM. vidhipakSa paTTAvalI'mAM A ullekha to che ja ke vidhipakSanuM nAma-karaNa aMcalagaccha karyA bAda kumArapALa vidhipakSanA saMsthApaka AcArya rakSitasUrinA darzana mATe timirapura gayA, paraMtu kaI saMvatamAM teno koI ullekha nathI. AvI dazAmAM anya paTTAvalIomAM ullekhita jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 969696969696969696997 180] Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMcalagacchanI sthApanAnA vi. saM. 1213nI saMgati besADavA mATe agara ema kahevAya ke vi. saM. 1213mAM kapardi zrAvakane uttarAsaMgathI vaMdana-namana karatAM joIne kumArapALe vidhipakSanuM nAma aMcalagaccha rAkhyuM, to A kathana anumAnita thaI zake che. Arya rakSitasUri vi. saM. 1236mAM ane AcArya hemacaMdrasUri vi. saM. 1229mAM svargastha thayA tathA mahArAjA kumArapALanuM dehAvasAna vi. saM. 1230mAM thayuM. A prakAranI sthitimAM e saMbhava che ke vi. saM. 1213mAM vivipakSanuM bIjuM nAma aMcalagaccha rAkhyA pachI rAjA kumArapALa rakSitasUrinAM darzana ane vaMdana-namana karavA timirapura gayA hoya. (kriyoddhAra - eka ati duSkara kArya) AcArya rakSitasUri(muni vijayacaMdra)e jaina dharma ane zramaNocAranA vizuddha svarUpane loko samakSa punaH pratiSThita karavAnA uddezathI vi. saM. 1169mAM eka prakAranI dharmakrAMtino sUtrapAta karyo hato. emanAthI pUrve vikramanI agiyAramI zatAbdInA prathama kriyoddhAraka ane kharataragacchanA nAmathI kAlAMtare prasiddha thayelI paraMparAnA AdyAcArya vardhamAnasUri ane emanA ziSya jinezvarasUrie jaina dharmanA vAstavika svarUpane punaH pratiSThita karavAnA uddezathI dharmakrAMtino sUtrapAta karyo hato. AcArya rakSitasUrie lagabhaga 20 varSa pUrva(vi. saM. 1149)mAM paumika-gacchanA saMsthApaka AcArya caMdraprabhae paNa jainasaMghamAM pravezI gayelI vikRtione dUra karavAnA uddezathI dharmajAgRtino zaMkhanAda karyo hato tathA lagabhaga 10 varSa sudhI potAnA virodhI gacchonI sAthe saMgharSarata rahyA bAda vi. saM. 1159mAM paumika gacchanI sthApanA karI. vardhamAna sUri, caMdraprabhasUri, rakSitasUri Adi sarva zAsana hitecchu AcAryono prAraMbhe eka sarvAga saMpUrNa samagra dharmakrAMti karavAno uddeza rahyo. paraMtu caturvidha saMghamAM vikRtionI jaDa eTalI UMDI pahoMcI gaI hatI ke tene mULathI ukheDI nAkhavAnuM kArya ane jaDamULathI parivartana karavAnuM kArya asaMbhava jevuM thaI cUkyuM hatuM. Ama, dharmanA vAstavika svarUpane punaH pratiSThita karavAnuM e AcAryonuM svapna sAkAra na thaI zakyuM. ane temanA dvArA karavAmAM AvelI krAMti sImita rahI gaI. [ 188 336936969696969696969na dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya rakSitasUrie paNa ekamAtra AgamonA AdhAre samagra dharmakrAMtino daDha saMkalpa karavAnI sAthe vidhipakSanI sthApanA karI. paraMtu teo paNa potAnA dharmakrAMtine lakSyane anurUpa AgaLa vadhArI zakyA nahi. enuM kAraNa e hatuM ke vira nirvANanA hajAra varSa bAda caityavAsa ane zithilAcAranI paraMparA lokajIvanamAM khUba vyApI thaI hatI. A prakAranA kriyoddhAronA mAdhyamathI thayelI dharmakrAMtio tatkAlIna dharmasaMghamAM vyApta zithilAcAranI viruddhamAM hatI, ane A zithilAcAranI sUtradhAra ke pratika hatI, caityavAsI paraMparA. A dRSTie A prakAranA kriyoddhAro ane dharmakrAMtione caityavAsI potAnI viruddhanuM abhiyAna samajatA hatA. dharmanA mULa svarUpane vikRta karanArI caityavAsI paraMparAno prabhAva saMpUrNa gujarAta, saurASTra, mevADa, mAravADa, mALavA Adi pradezomAM ghara karI cUkyo hato. A pradezomAM rAjyAzraya prApta thavAnA kAraNe caityavAsIono prabhAva uttarottara vadhato ja gayo. pATaNanA vizALa sAmrAjyanA saMsthApaka vanarAja cAvaDA ane tenA uttarAdhikArI 7 cApotkaTavaMzI rAjAoe vi. saM. 802 thI vi. saM. 998 sudhI badhuM maLIne 196 varSa sudhI caityavAsIone potAnA dharmaguru-rAjaguru mAnIne emane sarvAdhika sanmAna pradAna karyuM. potAnA dharmagurunA caityavAsI sudaDha banAvavAnA hetuthI caityavAsIsaMghane dareka prakAranI suvidhAo pradAna karavAnI sAthe sAthe vanarAje potAnA saMpUrNa rAjyamAM evI rAjAjJA prasArita karAvI hatI ke caityavAsI AcAryanI anumati vagara emanA rAjyanI sImAomAM anya koI paNa paraMparAnAM jaina zramaNa-zramaNI vargano praveza nahi thaI zake. vi. saM. 998mAM pATaNa para cAlukya rAjavaMzanuM prabhutva thaI gayA pachI e vaMzanA prathama rAjA mULarAjanA zAsanakALathI laIne e vaMzanA cothAM rAjA durlabharAjanA rAjyakALa vi. saM. 1080 sudhI e dareka prakAranI vyavasthAo yathAvata cAlatI rahI. A rIte vi. saM. 802 thI laIne vi. saM. 1080 sudhI caityavAsIonuM vizALa gurjara rAjyamAM badhuM maLIne 278 varSa paryatna pUrNa varcasva rahyuM. . AvI sthitimAM Agamone anurUpa dharmanA svarUpa ane zramaNAcAranI punaH pratiSThA-hetu saMpUrNa dharmakrAMtinuM lakSya hovA chatAM paNa rakSitasUri Adi kiyoddhArakone potAnI dharmakrAMti tathA kriyodvArone thoDA jaina dharmano maulika itihAsa H (bhAga-4) 999999999999 189] Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMzomAM ja sImita karavI paDI. e ja kAraNa hatuM ke AgamomAM pratipAdita jaina dharmanI mULa mAnyatAone saMghamAM yathArtha rUpe punaH pratiSThita karavAnI AMtarika abhilASA hovA chatAM paNa moTe bhAge dareka kriyoddhAraka saMpUrNa kAMtinI potAnI icchAne anurUpa kriyAnvayana karavAmAM eka rIte aMtatogatvA asaphaLa ja rahyA. emanI asaphaLatAnAM be bIjAM kAraNa paNa hatA. eka bahu moTuM kAraNa e hatuM ke caityavAsIoe janamAnasamAM pracAra dvArA evI mAnyatA UbhI karI dIdhI ke nigamo-(caityavAsIo dvArA racita graMtho)no sahAro lIdhA vagara badalAtI dhArmika, sAmAjika ane rAjanaitika paristhitiomAM jaina dharma potAnuM astitva TakAvI nahi zake. kriyoddhArane anurUpa saphaLa na thavAnuM bIjuM moTuM kAraNa e paNa hatuM ke caityavAsI AcAryoe tyAgIvarga mATe paNa evI sagavaDo upalabdha karAvI dIdhI ke zramaNazramaNI varga paNa koI paNa prakAranAM kaSTa ke pariSaha sahana karyA vagara jIvanabhara potAnA anuyAyIonA paramapUjya ane upAsya tarIke sthAna jALavI zake, mAna meLavI zake. tyAgIvarga mATe caityavAsIo dvArA zramaNacaryAnuM aMga banAvavAmAM AvelI suvidhAo nIce mujaba hatI : 1. jIvanabhara eka sthAnathI bIjA sthAne vicaraNa karavAnA badale sadAya eka ja sthAne rahI potAnA caitya athavA maThamAM nivAsa karavo. 2. madhukarI (bhikSAcarI) jevA kaThora zramaNAcArane tilAMjali ApI potAnA caitya ke maThamAM niraMjana-nirAkAra jinendra prabhune bhoga dharavA mATe tyAMnI pAkazALAmAM banAvela khAna-pAnathI sukhapUrvaka jIvananirvAha karavo. 3. maMdiromAM zraddhALu bhakto dvArA je dhana jinendra prabhunAM caraNomAM bheTa dharavAmAM Ave teno potAnI suvidhA mATe icchAnusAra upayoga karavo. 4. bhaktonAM sAMsArika kAryo mATe muhUrta kADhI ApavuM. nimittazAstrathI bhaktone temanA jIvana bAbate bhaviSya-kathana karavuM. 5. sugaMdhathI suvAsita suMdara raMgIna vastro dhAraNa karavAM. 6. yatheSTa dhana-saMcaya karavo. 190 777 UU jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. kezalocana jevI kaThora zramaNacaryAno tyAga karavo. 8. mukhazuddhi mATe tAMbUla carvaNa karavuM. 9. ghI, dUdha, phaLa, phUla AdinuM yazaSTa sevana karavuM. 10. saceta ThaMDA pANIno pIvAnA kAmamAM upayoga karavo. 11. gamana-Agamana mATe pAlakhIno upayoga karavo. 12. vastra-pAtra Adino saMgraha karavo. 13. pathArImAM sUvuM. 14. tela mAliza - mardana karavuM. 15. nAnAM bALakonAM mAtA-pitAne dhana ApI ziSya parivArane vadhAravA mATe bALakonI kharIdI karavI. 16. cikitsA, maMtra-taMtra AdinA mAdhyamathI potAnA jIvanane sukhI banAvavA dhana upArjana karavuM. 17. jinendra prabhunI pUjAmAM AratI karavI, havana karavo. 18. icchAnusAra jainamaMdiro, pauSadhazALAo ane vyAkhyAna bhavanonuM - nirmANa karAvavuM.. 19. mahilAo sAthe saMparka rAkhavo, emanI samakSa vyAkhyAna ApavuM, bhajana-kIrtana karavuM. 20. svargastha thayelA potAnA guruonA dAha-saMskAra sthaLe smAraka cabUtarA banAvavA. 21. upavAsa Adi kaThora tapanI koI vizeSa AvazyakatA nathI che ema mAnavuM. A rIte caityavAsIoe zramaNajIvanane eka susamRddha gRhasthajIvana samAna sukha-suvidhAthI paripUrNa banAvI dIdhuM. A prakAranI sthitimAM AgamAnusAra jaina dharmanA AdhyAtmika vizuddha svarUpa ane duSkara-kaThora zramaNAcArane kiyoddhAranA mAdhyamathI punaH pratiSThita karavAnA ati pAvana kAryamAM vardhamAnasUri Adi mahAna AcAryone keTalI muzkelIono sAmano karavo paDyo haze tenI kalpanA prabuddha vAcaka sahaja rIte karI zake che. jena dharmano maulika itihAsa H (bhAga-4) 999999999999191| Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agAu jaNAvyA mujaba caityavAsIonA vyApaka varcasvanA kAraNe rakSitasUri ane emanA sAdhuone nirdoSa AhAra-pANI paNa maLatAM nahi ane evI sthitimAM emaNe AjIvana anazana rUpe potAnA prANane paNa jokhamamAM mUkyo. rakSitasUrinA tyAga-tapamaya jIvana ane pariSaha sahana karavAthI janamAnasa emanA pratye AkarSita thayuM. emanA jIvanakALamAM ja vidhimArga (aMcalagaccha) eka sudaDha ane sazakta dhArmika saMgha tarIke lokapriya banato gayo. emanA paTTadhara jayasiMhasUrie vi. saM. 1236 thI 1258 sudhInA potAnA AcAryakALamAM aMcalagacchane navI UMcAIo ApI. teo potAnA samayanA mahAna vAdI hatA. jayasiMhasUrie aneka kSatriya vaMzone jainadharmI banAvIne vidhipakSanA anuyAyIonI saMkhyAmAM ullekhanIya abhivRddhi karI. emanA samayamAM 2120 sAdhu, 1130 sAdhvIo, 12 AcArya, 20 vAcanAcArya (upAdhyAya), 173 paMDita, 1 mahattarA ane 82 pravartinIo thayAM. jayasiMhasUri pachI emanA viziSTa ziSya ane vidhipakSa-gacchanA tRtIya paTTadhara dharmaghoSasUri, emanA pachI cothA paTTadhara mahendrasUri ane pAMcamA paTTadhara AcArya siMhaprabha paNa mahAna prabhAvaka AcArya thayA. siMhaprabha vi. saM. 1309mAM AcAryapada para pratiSThita thayA. siMhaprabhasUri potAnA samayamAM suprasiddha vAdI hatA. emaNe aneka zAstrArthomAM vijaya prApta karI vidhimArganI pratiSThAmAM ullekhanIya vRddhi karI. merUtuMgIyA laghuzatapadI' tathA merUtuMgIya paTTAvalI anusAra ATalA moTA vidvAna ne pratibhAzALI hovA chatAM paNa siMhaprabhasUri dhIme dhIme zithilAcAra tarapha unmukha thatA gayA ane aMte eka rIte caityavAsIonI jema niyata-nivAsI banI gayA. vidhisaMghanA chaThThA AcArya ajitasiMhasUrie to zithilAcAramAM caityavAsI paraMparAnA AcAryone paNa pAchaLa rAkhI. dIdhA hatA. suvihita kahevAtA adhikAMza gaccha paNa dhIme dhIme caityavAsIo dvArA nirmita vikRtionA poSaka ne zithila pathanA pathika banavA lAgyA. agara vakhatovakhata jana-jana samakSa jaina dharmanA Agamika svarUpane prakAzita karavA mATe sAhasI kriyoddhArakoe kriyoddhAranuM abhiyAna na calAvyuM hota to saMbhavataH Aje AgamomAM pratipAdita dharmanuM vizuddha svarUpa vikRtionAM pracura AvaraNothI e rIte DhaMkAI gayuM hota je rIte zrAvaNa-bhAdaravAnAM vAdaLothI sUrya DhaMkAI jAya che. 192 969696969696969696963na dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMcalagacchIyA paTTAvalI zramaNa bhagavAna mahAvIranA prathama paTTadhara sudharmA svAmIthI laIne cotrIsamA paTTadhara sudhI kharataragaccha, tapAgaccha, aMcalagaccha Adi (upakezagacchane bAda karatAM) moTebhAge dareka gacchonI paTTAvalIomAM kramasaMkhyA ane nAmomAM sAdhAraNa athavA nagaNya pheraphAra sivAya pUrNataH sAmyatA dRSTigocara thAya che, eTale ahIM pAMtrIsamAM paTTadharathI aMcalagacchanI paTTAvalI ApavAmAM AvI rahI che : 35mA AcArya udyotanasUri - jemanAthI baDagacchano prAdurbhAva thayo. 36mA AcArya sarvadevasUri 37mA AcArya padmadevasUri 38mA AcArya udayaprabhasUri 39mA AcArya prabhAnaMdasUri 40mA AcArya dharmacaMdrasUri 41mA AcArya vinayacaMdrasUri 42mA AcArya guNasAgarasUri 43mA AcArya vijayaprabhasUri 44mA AcArya naracaMdrasUri 45mA AcArya vIracaMdrasUri 46mA AcArya jayasiMhasUri 47mA AcArya rakSitasUri (vijayacaMdrasUri) aMcalagacchanI dareka paTTAvalIo anusAra emanA dvArA ja vidhipakSa, je AgaLa jatAM aMcalagaccha nAme vikhyAta thayo, tenI utpatti thaI. 48mA AcArya jayasiMhasUri - emanA AcAryakALamAM vidhipakSanA ` ' zramaNa-zramaNI parivAramAM adbhuta vRddhi thaI. 49mA AcArya dharmaghoSasUri 50mA AcArya mahendrasUri - emaNe tIrthamAlA zatapadI vivaraNa ane guru guNaSatriMzikAnI racanA karI. 51mA AcArya siMhaprabhasUri 52mA AcArya ajitasiMhasUri - vi. saM. 1316mAM AcAryapade ane vi. saM. 1339mAM svargavAsa. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 73 193 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa3mA AcArya devendrasiMhasUri 54mA AcArya dharmaprabhasUri papamA AcArya siMhatilakasUri padamA AcArya mahendraprabhasUri 57mA AcArya merUtuMgasUri emaNe vicArazreNI Adi aneka graMthonI racanA karI. emanI dIkSA vi. saM. 1418mAM, sUripada vi. saM. 1426mAM tathA svargavAsa vi. saM. 1473. 58mA AcArya jayakIrtisUri : emaNe uttarAdhyayana TIkA, kSetrasamAsa TIkA, saMgrahaNI TIkA Adi aneka graMthonI racanA karI. 59mA AcArya jayakesarIsUri 60mA AcArya siddhAMta sAgarasUri 61mA AcArya bhAvasAgarasUri : vi. saM. 1560mAM AcAryapada 231 gAthAtmaka "zrI vIravaMza vidhipakSa paTTAvalI nAmanI emanI kRti aitihAsika dRSTie mahattvapUrNa kRti che. 6ramA AcArya guNanidhAnasUri 63mA AcArya dharmamUrtisUri 64mA AcArya kalyANasAgarasUri 65mA AcArya amarasAgarasUri 66mA AcArya vidyAsAgarasUri 67mA AcArya udayasAgarasUri emanI AjJAthI aMcalagacchanI eka paTTAvalInI anusaMdhAnapUrvaka racanA karavAmAM AvI. 68mA AcArya kIrtisAgarasUri 69mA AcArya puNyasAgarasUri 70mA AcArya rAjendrasAgarasUri 71mA AcArya muktisAgarasUri 72mA AcArya ratnasAgarasUri 73mA AcArya vivekasAgarasUri vi. saM. 1928 thI 1948 AcAryakALa 74mA AcArya jinendrasAgarasUri. | 194 96969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (aMcalagacchanuM upanAma acalagaccha) cAlukyarAja kumArapALanA zAsanakALamAM aMtima divasomAM aMcalagacchane "acalagaccha'nA nAme paNa oLakha maLI hatI. "merUtuMgIyA (saMskRta) paTTAvalI'mAM A saMbaMdhe ullekha maLe che. e ullekha anusAra caturthIne saMvatsarI parva manAvavAnA pakSadhara vibhinna gacchonA amuka zrAvakoe kumArapALa samakSa upasthita thaIne amuka anya gaccho pratye IrSAvaza nivedana karyuM: "rAjan ! Apa svayaM ane ame sahu caturthInA divase sAMvatsarika parva manAvIe chIe. ApanA rAjyamAM anya gacchonA amuka sAdhuo evA paNa che, jeo pAMcamanA roja saMvatsarI manAvavAnA pakSamAM che. parvAdhirAja saMvatsarI parva najIka che. ApanA jevA paramAIta dharmaniSTha rAjAnA rAjyamAM saMvatsarI parva saMbaMdhamAM A prakAranI mAnyatAbheda zobhAspada nathI." mahArAjA kumArapALane paNa parva ArAdhanA viSayaka matabheda anucita pratIta thayo. vicAra karIne emaNe rAjAjJA prasArita karAvI ke - pAMcamanA divase saMvatsarI parvanI ArAdhanA karanAra sAdhu AjathI mArA rAjyanA pATanagara pATaNamAM nivAsa nahi karI zake. ataH Aje ja teo pATaNathI bahAra anyatra cAlyA jAya.' AvI rAjAjJAna prasAraNa bAda pAMcamanA divase saMvatsarI parva ArAdhanA karanAra vibhinna gacchanA sAdhu pATaNathI vihAra karI anyatra cAlyA gayA. vidhipakSanA prabhAvaka AcArya jayasiMhasUri paNa e samaye pATaNamAM ja birAjamAna hatA. emaNe pATaNamAM rahI pAMcamanA divase saMvatsarI parvanI ArAdhanAnA uddezathI sUjha-bUjhapUrvaka kAma lIdhuM. emaNe potAnA eka vAkyAturya guNasaMpanna vAcALa zrAvakane mahArAjA kumArapALa pAse mokalyA ane saMdeza Apyo ke - "amArA guru pAMcamanA divase ja sAMvatsarika parva ArAdhanA karanArA che. thoDA divaso pUrve ja emaNe Avazyaka sUtra para vyAkhyAna ApavAno prAraMbha karyo che. vyAkhyAnamAM teo sarvaprathama namaskAramaMtra para vivecana kare che. ApanI AjJA prasArita thaI che ke pAMcamanA divase saMvatsarI parvanI ArAdhanA karanAra pATaNathI anyatra cAlyA jAya. amArA gurudeve Apane puchAvyuM che ke - 'teo namaskAramaMtra para vivecana vivaraNa pUrNataH saMpanna karIne ja jina dharmano molika itihAsa H (bhAga-4) 999999999999 15] Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vihAra kare ke namaskAramaMtranA vivaraNane adhUruM mUkIne ja vihAra karI pATaNathI bahAra jatA rahe ?' A sAMbhaLI kumArapALa sahasA krodhita thayA. paNa e kSaNe ja dvidhAmAM paDyA. eka tarapha rAjAjJAnA pAlanano prazna ane bIjI tarapha namaskAra mahAmaMtranA anuSThAnaparaka vivecanamAM bhaMganuM dharmasaMkaTa. potAnI A dvidhAnA samAdhAna mATe kumArapALa potAnA ArAdhya gurudeva hemacaMdrAcAryanI sevAmAM upasthita thayA, ane A bAbate nirdeza pradAna karavAnI vinaMtI karI. AcArya hemacaMdrasUrie rAjA kumArapALane salAha ApI ke - "vivipakSanA AcArya jayasiMhasUri moTAmoTA diggaja vAdIone parAjita karanAra jinazAsana prabhAvaka maMtrataMtra Adi vidyAomAM niSNAta mUrdhanya vidvAna che, tethI emanI nArAjagIne pAtra banavuM koInA mATe paNa zreyaskara nathI." AcArya hemacaMdrasUrinI vAta sAMbhaLI tatkALa rAjA kumArapALa jayasiMhasUri pAse upasthita thayA. potAnI rAjAjJA saMbaMdhI vastusthitithI jayasiMhasUrine mAhitagAra karI kSamAyAcanA karI. pAMcamanA saMvatsarI parvanI ArAdhanA karanAra bIjA sAdhuo anyatra vihAra karI cAlyA gayA, paNa potAnI sUjha-bUjha ane pratibhAnA baLe jayasiMhasUri pATaNamAM acala rahyA. A kAraNe emanA vidhipakSanuM nAma "acalagaccha' lokomAM pracalita thayuM. (Agamikagaccha) AgamikagacchanI utpatti paNa kriyoddhAra mATe karavAmAM AvelA eka prayAsa tarIke thaI. bAramI zatAbdIno aMta ane teramI zatAbdInA prAraMbhakALe je vakhate caMdragacchamAM zithilAcAra ane anAgamika mAnyatAonuM prAbalya vadhI gayuM, e vakhate vikramanI teramI zatAbdInA dvitIya dazakanA prAraMbhamAM muni zIlagaNasUrie kriyoddhAra karI Agamika gacchanI sthApanA karI. AgamikagacchanI sthApanA karavAnA kAraNe zIlagaNasUrine A gacchanA prathama AcArya mAnavAmAM AvyA che. AgamikagacchanA caMdrakuLa athavA caMdragacchanI ja eka zAkhA che. Agamika gacchamAM kramazaH nimnalikhita AcArya thayA : 1. zIlaguNasUri : bhAratanA pUrvAcalamAM kanoja rAjyanA adhipati mahArAjA bhaTTAnikane kumAra nAmano eka rAjaputra hato. lakSaNa, sAhitya, 196 3969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4)| Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda, alaMkAra, dhanurveda AdinI keLavaNI prApta karIne eka vakhata kumAra zikAra mATe jaMgalamAM gayo. teNe eka haraNIne lakSyamAM rAkhI bANa calAvyuM ane garbhavatI haraNI tIra vAgatAM DhaLI paDI. paNa nIce DhaLI ke tarata aMtima kSaNomAM eka baccAne janma Apyo ane navajAtane janma ApI tarata marI gaI. A hRdayadrAvaka dazya joIne rAjakumAranI AMkho samakSa aMdhAruM chavAI gayuM. enA hRdayamAM pazcAttApanI bhISaNa jvALA prajvalita thaI. te potAnI jAtane dhikkAravA lAgyo. mahArAjA bhaTTAnike kumArane sAMtvana ApatAM tatkALa haraNI ane tenA baccAnI sonAnI mUrti banAvI ane brAhmaNone bolAvI kumAranA prAyazcitta svarUpe baMne mUrtionA TukaDA karAvI e sonuM brAhmaNomAM vaheMcI dIdhuM. A prakAranA prAyazcitta uparAMta paNa kumAranA hRdayane zAMti maLI nahi. eka madhyarAtrie veza badalIne koIne kazuM ja kahyA vagara ughADA page rAjamahelamAMthI nIkaLI nirjana vana tarapha cAlyo gayo. ghaNA divaso pachI te sthalavatI bhUbhAganA koDamaghUMTaMka' nAmanA nagaramAM pahoMcyo. tyAM eka zrAvaka dvArA te AcArya siddhasiMhanI pAse pahoMcyo. AcAryano upadeza sAMbhaLI rAjakumAra pratibodhita thayo ane temanI pAse zramaNadharmamAM dIkSita thayo. dIkSita thayA pachI kumAramunie niSThA ane lagananI sAthe potAnA AcAryadeva pAse AgamonuM adhyayana karyuM. emaNe AgamonA adhyayananI sAthe sAthe aneka vidyAomAM thoDA samayamAM ja pravINatA prApta karI. emanI gaNanA uccakoTinA Agama vidvAnomAM thavA lAgI. eka divasa kumAramunie potAnA guru siddhasiMhasUrine nivedana karyuM : "bhagavaMta ! sarvajJa praNIta AgamomAM je zramaNAcAranuM varNana karavAmAM AvyuM che, ene anurUpa Aje zramaNavargamAM nirdoSa-vizuddha zramaNAcAra dRSTigocara na thavAnuM kAraNa zuM che ?" ziSyanA A praznathI AcArya siddhasiMha coMkI gayA. emaNe kahyuM : "vatsa ! duSamakALano prabhAva eTalo che ke AgamAnusAra kriyAnuM pAlana vartamAnakALamAM nathI thatuM." kumAramunie prazna karyo : "AcAryadeva ! to A prakAranI zithila ane sadoSa sAdhu-kriyAonuM pAlana karanAra zramaNa ArAdhaka kahevAya ke virAdhaka ?'' jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 190 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya siddhasiMhe kahyuM: "vatsa! vAstavikatA to e che ke je zramaNazramaNIvarga Agamokta kriyA karanAra ane niraticAra saMyamanuM pAlana karanAra che, te ArAdhaka che. enAthI viparIta jeo AgamomAM pratipAdita vizuddha zramaNAcAranuM pAlana nathI karatA, Agama-vacananI avahelanA karI potAnA zramaNajIvanamAM aticAra lagAve che, teo virAdhaka che." AcAryadevanA mukhethI ArAdhaka ane virAdhakanI Agama pratipAditA vyAkhyA sAMbhaLI kumAramunie ArAdhaka zramaNa tarIke potAnuM jIvana vyatIta karavA mATe potAnA guru pAse AjJA ane AzIrvAdanI yAcanA karI. AcArya siddhasiMhe munikumArane tenI IcchA anusAra AjJA pradAna karatAM kahyuM: "vatsa! tame eka saphaLa ArAdhaka tarIke tamAruM jIvana vyatIta karatAM karatAM Agama pratipAdita zramaNa-maryAdAonI punaH pratiSThApanA karo." potAnA gurunI AjJA prApta karI munikumAre Agama vidhAna anurUpa AcaraNa ane upadeza karavAnI pratijJA karI potAnA gurunA upAzrayathI vihAra karyo. samagra vihArayAtrA daramiyAna aneka sthaLoe Agamokta upadeza ApatAM jinazAsananA pracAra-prasAranuM kArya karavAnuM zarU karI dIdhuM. e divasomAM pUrNimAgacchanA AcArya devabhadrasUrinA upadezathI yazodeva nAmanI eka vyakti prabuddha thaI. e vyaktie vi. saM. 1196mAM devabhadrasUri pAse dIkSA grahaNa karI. gurunI pAse zAstronuM adhyayana karI, dareka vidyAomAM yazodevamunie nipuNatA prApta karI. eka divasa yazodevamunie paNa kumAramuninI jema ja gurune prazna karyo: "bhagavaMta! Aje sarvatra AgamathI viparIta AcaraNa kema thaI rahyuM che?" javAbamAM devabhadrasUrie kahyuM : "vatsa ! kALanA prabhAvathI viparIta AcaraNa karanAranuM bAhulya hovAnA lIdhe zramaNAcAramAM zaithilyanuM prAcurya che. AvA samayamAM Agamokta vidhithI zramaNAcAranuM pAlana muzkela che." potAnA gurunI vAta sAMbhaLI yazodeva munie paNa eka sAcA ArAdhakanI jema Agamokta vidhithI potAnuM jIvana sArthaka karavAno nizcaya karI lIdho. ane vi. saM. 121ramAM potAnA guru pAsethI AcAryapada prApta karI alaga vicaraNa karavAno prAraMbha karyo. AcArya yazodeve vi. saM. 1214mAM Agama pakSanI sthApanA karI. A prakAre Amika pakSano pracAra-prasAra karatAM karatAM AcArya yazodeva vividha sthaLoe bhavyajIvone Agamika mArga para ArUDha karatA gayAM. 198 9999996969696969che jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka divasa eka jagyAe kumAragaNi sAthe temano meLApa thayo. kumAragaNi ane yazodevanI vacce Agamokta vidhi-vidhAno saMbaMdhamAM paraspara sauhArdapUrNa vArtAlApa thayo. AcArya yazodeva kumAragaNinA tapopUta jIvana ane AgamonA talasparzI jJAnathI prabhAvita thayA. kumAragaNi AcArya yazodeva karatAM zramaNaparyAyamAM jyeSTha hatA. ethI emaNe kumAragaNine AcAryapade pratiSThita karyA ane emanuM nAma zIlaguNasUri rAkhyuM. tyAra bAda zIlaguNasUri ane yazodeva baMne sAthe ja vicaraNa karatA karatA aneka zrAvakone AgamavidhimAM sthApita karI Agamika pakSanI abhivRddhi karavA lAgyA. eka divasa zIlaguNasUri ane yazodeva vicaraNa karatA karatA aNahilapura-pATaNa pahoMcyA. teo tyAM bhagavAna ariSTaneminA prAsAdamAM deva-vaMdana mATe gayA. e vakhate e maMdiramAM hemacaMdrasUrinI sAthe mahArAjA kumArapALa paNa AvyA hatA. kumArapALe zIlaguNasUri ane yazodevagaNine traNa stutithI deva-vaMdana karatAM joI kumArapALe AcArya hemacaMdrasUrine AzcaryapUrvaka prazna karyo: "prabhu! A kaI rItanI devavaMdanA che? zuM A vidhipUrvaka che?" hemacaMdrasUrie javAba Apyo : "rAjanuM! A Agamika-vidhi che arthAt Agama-saMmata-vidhi che." e samayathI zIlaguNasUri ane yazodevagaNinA vidhipakSanI khyAti lokomAM "Agamika pakSa" tarIke pracalita thaI. A ghaTanAthI ema jaNAya e che ke rAjA kumArapALa samakSa hemacaMdrasUri dvArA zIlaguNasUrinI vaMdanavidhine Agamika-vidhi batAvavAnA kAraNe emanA gacchanI khyAti Agamika-gacchanA nAmathI thaI. zIlaguNasUrie potAnA jIvanakALamAM Agamika pakSano dezanA vibhinna bhAgomAM vicaraNa karI pracAra-prasAra karyo ane cirakALa sudhI vizuddha saMyamanuM pAlana karI teo samAdhipUrvaka svargastha thayA. emanA svargArohaNa bAda AgamikagacchanA bIjA AcArya devabhadrasUri thayA. - 2. zrI devabhadrasUri AgamikagacchanA dvitIya AcArya devabhadrasUri AgamonA marmajJa, vidhimArgano pracAra karavAmAM kuzaLa ne jinazAsananA prabhAvaka AcArya hatA. devabhadrasUrinA svargArohaNa bAda AgamikagacchanA trIjA AcArya dharmaghoSasUri thayA. emanA svargArohaNa bAda caturtha AcArya yazobhadrasUri thayA. yazobhadrasUrinA svargArohaNa pachI emanI pATa para traNe zramaNavaryone ekasAthe AcArya banAvavAmAM AvyA. emanA nAma jana dharmano molika itihAsa (bhAga-4) 26369696969696969696960 199] Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. sarvAnaMdasUri, abhayadevasUri ane vajasenasUri. A traNa AcAryonA dIrghakAlIna AcAryakALa bAda AgamikagacchanA chaThThA paTTadhara AcArya jinacaMdrasUri thayA. vyAkhyAna zailImAM emanuM nava rasa para prabhutva hatuM. AcAryazrInI A prakAranI camatkArapUrNa vyAkhyAna zailI para mugdha thaIne guhilavADanA mokharA nAmanA rAjAe emanI vANIne 'navarasAvatAra taraMgiNI'nA birudathI vibhUSita karI. saMbhavata: jaMghAbaLa kSINa thavAnA kAraNe AcArya jinacaMdrasUri lAMbA samaya sudhI guhilavADanI rAjyanI rAjadhAnI loliyANaka nagaramAM rahyA. emanA para sarasvatInI pUrNa kRpA hatI. rAjA ane prajA dareka emanA prati asIma AdarabhAva rAkhatA hatA. eka vakhate nagaramAM dAmodara nAmanA eka paMDita anya ATha yAjJika paMDitone sAthe laIne AvyA. eNe loliyANaka nagaramAM vAjapeyI yajJanuM Ayojana karyuM. jemAM lagabhaga eka lAkha mudrAonA vyayanuM anumAna hatuM. yajJa mATe aneka prakAranI mUlyavAna sAmagrInI sAthe-sAthe vAjapeyI yajJamAM bali caDhAvavA mATe 32 bakarAMne paNa yajJasthaLe lAvavAmAM AvyAM. 'vAjapeyI yajJamAM bakarAnI bali ApavAmAM Avaze' evI vAta prasaratAM ja ahiMsApremI prajAmAM khaLabhaLATa macI gayo. A hiMsA rokAvavA mATe AcAryazrIe rAjA samakSa nivedana karI evI rAjAzA prasArita karAvI ke - 'yAjJiko ane AcArya jinacaMdrasUrinI vacce yajJamAM pazuonI bali mATe zAstrArtha thAya. zAstrArthamAM je pakSa vijayI thAya enI icchAnusAra yajJamAM pazuonA bali vize nirNaya levAmAM Avaze.' guhilarAja mokharAnI rAjyasabhAmAM A zAstrArtha 18 divasa cAlyo. aMtima divase AcAryazrIe paMDita dAmodara ane tenA 8 paMDita sAthIone zAstrArthamAM niruttara karI dIdhA. rAjAe AcAryazrIne vijaya-patra Apyo ane sAthosAtha bali mATe lAvavAmAM AvelAM 32 bakarAMne abhayadAna pradAna karyuM. A prakAre AgamikagacchanA chaThThA AcArya jinacaMdrasUrie potAnA AcAryakALamAM jinazAsananI mahAna prabhAvanA karI. AcArya jinacaMdranA svargArohaNa pachI kramazaH sAtamA paTTadhara vijayasiMhasUri, AThamA paTTadhara abhayasiMhasUri ane navamA paTTadhara amarasiMhasUri AcAryapade pratiSThita thayA; je AgamamarmajJa, vAda niSNAta ane zAsana prabhAvaka hatA. 200 73 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'mahAyArlasa-ekatArlasamA yugamayANAyArca 'ane bAvaLa-chappanamAM para 39mA yugapradhAnAcArya paramA paTTadhara AcArya vinayamitra sUrasena janma vI. ni. saM. 1568 vI. ni. saM. 1601 dIkSA vi. ni. saM. 1578 vi. ni. saM. 1923 AcAryapada vI. ni. saM. 1597 vi. ni. saM. 1644 svargArohaNa | vI. ni. saM. 1683 vI. ni. saM. 1708 grahavAsaparyAya | 10 varSa 22 varSa sAdhuparyAya | 19varSa 21 varSa AcAryaparyAya | 86 varSa 64 varSa pUrNasaMyamaparyAya 105 varSa 85 varSa pUrNa Ayu 115 varSa 7 mAsa 7 divasa 107 varSa ADatrIsamA yugapradhAnAcArya | bAvanamA paTTadhara dharmaghoSanA svargastha AcArya devaRSinA thavAthI caturvidha saMghe svargArohaNa para zramaNottama zrI caturvidha saMghe vinayamitrane vi. ni. saM. 1944mA yugapradhAnAcArya zrI sUrasena munine paraMparAnI ogaNa- bhagavAna mahAvIranA cAlIsamI pATa para bAvanamA paTTadhara yugapradhAnacArya tarIke AcAryapade adhiSThita karyA. adhiSThita karyA. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 96969696969696969696969] 201 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( bhagavAna mahAvIranA trepanamA tathA copanamA paTTadhara) trepanamA AcArya copanamAM AcArya mahAsUrasena mahAsena janma vi. ni. saM. 1629 | vI. ni. saM. 1651 dIkSA vI. ni. saM. 1654 |vI.ni. saM. 166ra AcAryapada vI. ni. saM. 1708 vi. ni. saM. 1738 svargArohaNa vi. ni. saM. 1738 | vI.ni. saM. 1758 gRhavAsaparyAya 25 varSa 11 varSa sAmAnya sAdhuparyAya| 54 varSa 76 varSa AcAryaparyAya 30 varSa 20 varSa pUrNa saMyamaparyAya 84 varSa 96 varSa pUrNa Ayu 109 varSa 107 varSa (cAlIsamA yugapradhAnAcArya zIlamitra) janma ? vi. ni. saM. 165ra dIkSA : vi. ni. saM. 1963 sAmAnya sAdhuparyAya ? vI. ni. saM. 1963-1983 yugapradhAnAcAryakALa ? vi. ni. saM. 1683-1762 gRhasthaparyAya : 11 varSa sAmAnya sAdhuparyAya : 20 varSa yugapradhAnAcAryaparyAya : 79 varSa svargavAsa : vI. ni. saM. 1762 pUrNa Ayu : 110 varSa - 7 mAsa - 7 divasa 202 cha9696969696969696969) jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (bha. mahAvIranA paMcAvanamA tathA chappanamAM paTTadhara) paMcAvanamA AcArya chappanamA AcArya jIvarAjajI gajaronajI janma vi. ni. saM. 1709 (vI. ni. saM. 1721 dIkSA vi. ni. saM. 1722 vI. ni. saM. 1744 AcAryapada vi. ni. saM. 1758 vI. ni. saM. 1779 svargArohaNa vi. ni. saM. 1779 vi. ni. saM. 1806 gRhavAsaparyAya | 13 varSa 23 varSa sAmAnya sAdhuparyAya 36 varSa 35 varSa AcAryaparyAya | 21 varSa 27 varSa pUrNa saMyamaparyAya | pa7 varSa pUrNa Ayu 70 varSa 6ra varSa 85 varSa ( ekatAlIsamA yugapradhAnAcArya revatImitra ) janma ? vi. ni. saM. 1737 dIkSA : vI. ni. saM. 1746 sAmAnya sAdhuparyAya : vi. ni. saM. 1746-1762 yugapradhAnAcAryakALa : vI. ni. saM. 1762-1840 gRhasthaparyAya : 9 varSa sAmAnya sAdhuparyAya : 16 varSa yugapradhAnAcAryaparyAya : 78 varSa svargavAsa : vI. ni. saM. 1840 - pUrNa Ayu : 103 varSa jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 9i69696969696969690699 203] Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tayANajI anya gacchonI jema tapAgacchanI utpatti paNa kriyodvAra pariNAma svarUpe thaI. bRhadgaccha(baDagaccha)nA zramaNa samudAyamAM kALaprabhAvathI zithilAcAra uttarottara vadhato ja gayo. 'tapAgaccha paTTAvalI' mujaba bhagavAna mahAvIranA betAlIsamAM paTTadhara vijayasiMhasUrie somaprabhasUri ane maNiratnasUri nAmanA potAnA be gurubhAIone potAnI pATa para besADyA. tyAra bAda A baMne AcAryoe jagacaMdrasUrine potAnA uttarAdhikArI ghoSita karatAM emane AcAryapada pradAna karyuM. A rIte "tapAgaccha paTTAvalI' mujaba zramaNa bhagavAna mahAvIranA cuMmAlIsamA paTTadhara AcArya jagacaMdrasUri thayA. jagacaMdrasUri khUba bhavabhIru ne AgamomAM pratipAdita vizuddha zramaNAcAranuM pratipAlana karanAra uttama zramaNa hatA. potAnA gacchamAM vyApta zithilAcArane joIne emane khUba du:kha thayuM. saMghanAyaka AcArya hovAnA kAraNe emaNe zramaNa-zramaNI parivAramAM vyApta zithilAcArane dUra karavAnA aneka prayAsa karyA, paraMtu A prayAsonuM koI saMtoSaprada pariNAma AvyuM nahi. aMtatogatvA jagacaMdrasUrie citravAlagacchanA parama kriyAnijha upAdhyAya devabhadranI sahAyatAthI kriyoddhAra karyo. emaNe Agamokta zuddha zramaNAcAranuM pAlana karatAM jinazAsanano pracAra-prasAra karavAnuM zarU karI dIdhuM. emanA anupama tyAganA prabhAvathI aneka zramaNazramaNIo ane mumukSooe preraNA laIne niraticAra vizuddha zramaNadharmanuM pAlana karavAnuM zarU karI dIdhuM. AcArya jagacaMdrasUrie kriyoddhAranA patha para agresara thatI vakhate AjIvana AyaMbila tapa karavAnI pratijJA karI. teo devabhadra upAdhyAyanI sAthe mevADamAM vividha jagyAe vihAra karI dharmano pracAra karavA lAgyA. emanA kaThora tapazcaryAthI prabhAvita thaI mevADanA dareka varganA loko moTI saMkhyAmAM emanA upAsaka thayA. vizuddha kriyApAtra hovAnI sAthe jagacaMdrasUri nyAyazAstranA ziromaNi vidvAna ane mahAvAdI hatA. emaNe AhaDa(AghATapura)mAM digaMbara AcAryo sAthe zAstrArtha karI vijayazrI prApta karI. AcAryazrInA A vijayathI prabhAvita thaI mevADanA mahArANA jaitrasiMhe emane "hIralA'nA birudathI vibhUSita | 204 [96969999999993na dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karyA. punaH emanI kaThora tapasyAthI prabhAvita thaIne mahArANA jaitrasiMhe emane vi. saM. 1285mAM "tapA'nA birudathI vibhUSita karyA. A rIte vi. saM. 1285mAM jagacaMdrasUri ane catravAlagacchanA upAdhyAya devabhadrano saMmilita zramaNa-zramaNI samUha "tapAgacchanA nAmathI prasiddha thayo. mevADamAM jinazAsanano pracAra karyA pachI jagacaMdrasUrie gujarAta tarapha vihAra karyo. gujarAtamAM praveza karatAM ja zreSThIvarya vastupAle sanmAnapUrvaka temanuM svAgata karyuM. zreSThI vastupAle AcArya jagacaMdrasUrine saMpUrNa gujarAtamAM dharmapracAranA kAryamAM mahattvapUrNa sahAyatA pradAna karI. AcArya jagacaMdrasUrinA tapa, tyAga, vidvattA ane zuddha Agama vihita zramaNAcAra Adi guNo tathA maMtrI vastupAlanA dareka prakAranA sahayogathI TUMkAgALAmAM tapAgaccha gujarAtanuM eka zaktizALI ane lokapriya gaccha banI gayuM. gurjara pradezamAM dharmapracAranA pariNAma svarUpe jagacaMdrasUrinA sAdhu-sAdhvI samUhanI saMkhyAmAM paNa paryApta vRddhi thaI. maMtrI vastupAlanA prItipAtra munIma vijayacaMdra ane devendra nAmanA tIvrabuddhi kizora paNa jagacaMdrasUri pAse dIkSita thayA. (zAkhAbheda ) kAlAMtare vijayacaMdrathI "vRddha pauSAlika tapAgaccha ane devendrasUrithI "laghupauSAlika tapAgaccha' - A baMne zAkhAono janma thayo. vRddha pauSAlikanA AcArya vijayacaMdrasUri dhIme dhIme zithilAcAra tarapha pravRtta thavA lAgyA. emaNe sAdhu mATe vastronI gAMsaDI rAkhavI, nitya ghI, dUdha Adi vigaya grahaNa karavA, yatheccha vastra-prakSAlana, phaLa, zAka grahaNa karavA Adi doSapUrNa nimna likhita agiyAra vAtonI chUTa pradAna karI : 1. sAdhue vastranI poTalIo rAkhavI. 2. haMmezAM vigaya vAparavAnI chUTa. 3. vastra dhovAnI chUTa. 4. gocarImAM phaLa-zAka grahaNa karavAnI chUTa. 5. sAdhu-sAdhvIoe nIvInAM paccakhANamAM ghI vAparavAnI chUTa. 6. sAdhvIe vahorI lAvela AhAra sAdhue svIkAravAnI chUTa. jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) 26969696969696969696969 205 | Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. haMmezAM be prakAranA paccakakhANanI chUTa. 8. gRhasthone rAjI rAkhavA temanI sAthe pratikramaNa karavAnI chUTa. 9. saMvibhAge divase tene ghera vahoravA javAnI chUTa. 10. lepanI saMnidhi rAkhavAnI chUTa. 11. taratanuM ja garama pANI vahoravAnI chUTa, vagere vagere - (paM. kalyANa vijayajI dvArA likhita "tapAgaccha paTTAvalI' pR. 168) dhIme dhIme sthiti tyAM sudhI pahoMcI gaI ke kriyoddhAranA mAdhyamathI saMsthApita A yazasvinI kriyAniSTha tapAgaccha paraMparAmAM paNa vi. saM. 1457nI AsapAsa, tapAgacchanA pacAsamA paTTadhara somasuMdarasUrine kriyoddhAraparaka kaThora kadama uThAvIne potAnAM zramaNa-zramaNI vargamAM vyApta zithilAcArane dUra karavA mATe nimnalikhita 36 navA bolonI (AgamAnusArI) niyamo athavA sudhAro ghoSaNA karavI paDI : 1. jJAna ArAdhana-hetu haMmezAM pa gAthA moDhe karavI ane kramavAra 5 gAthAno artha guru samIpe grahaNa karavo. 2. bIjAne bhaNavA mATe haMmezAM 5 gAthA mAre lakhavI ane bhaNanArA one kramavAra 5-5 gAthA mAre bhaNAvavI. 3. varSARtumAM mAre 500 gAthAnuM, ziziraRtumAM 800 gAthAnuM ane grISmaRtumAM 300 gAthAnuM sakjhAya-dhyAna karavuM. 4. 9 pada navakAramaMtranuM 100 vAra sadA raTaNa karuM karavuM) 5. 5 zakastava moTA haMmezAM eka vakhata devavaMdana karuM athavA be vakhata, traNa vakhatanA pahore pahore yathAzakti ALasarahita devavaMdana karavuM. 6. dareka aSTamI caturdazIe saghaLAM derAsaro juhAravA, saghaLA muni janone vaMdana ane bAkInA divase eka derAsare to avazya javuM. 7. haMmezAM vaDIla sAdhune trikALavaMdana, bIjA vRddhAdika munijanonuM vaiyAvacca-yathAzakti karuM. 8. iriyA samiti pALavA mATe sthaDila mAgu karavA jatAM athavA AhAra-pANI vahoravA jatAM rastAmAM vArtAlApa vagere karavAnuM choDI dauM. 206 99999999999) jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. yathAkALa pUMjyA-pramAryA vagara cAlyA javAya to, aMgapaDilehaNA pramukha saMDAsA pADilehyA vagara besI javAya to, ane kaTAsaNA (kAMbalI) vagara besI javAya to pAMca khamAsamaNa devA athavA navakAramaMtrano jApa karavo. 10. bhASA samiti pALavA mATe ughADe moMe bolavuM nahi, tema chatAM gaphalatathI jeTalIvAra ughADe moMe bolI javAya, teTalI vAra iriyAvahIpUrvaka eka logassano kAusagga karuM. 11. AhAra-pANI karatAM temaja pratikramaNa karatAM, upadhinI paDilehaNAM karatAM koI mahattvanAM kArya vagara koIne kadApi kAMI kahuM nahi, (boluM nahi) 12. eSaNA samiti pALavA mATe nirdoSa prAzuka jaLa maLatuM hoya tyAM sudhI potAne khapa chatAM dhovANavALuM jaLa aNagaLa (acitta) jaLa ane jhareluM pANI levuM nahi. 13. AdAna nikSepaNA samiti pALavA mATe potAnI upAdhi pramukha pUMjI pramAjI e bhUmi para sthApana karuM, temaja bhUmi uparathI lauM, pUjavA-pramArjavAmAM gaphalata thAya to tyAM ja navakAra gaNuM. 14. DAMDo pramukha potAnI upadhi jyAM tyAM mUkI devAya to te badala eka AyaMbila karuM athavA UbhA UbhA kAussaga mudrAmAM rahI 100 gAthAnuM sajhAya dhyAna karuM. 15. pAriThAvaNiyA samiti pALavA mATe spaMDila, mAgyuM ke khelAdika (zleSmAdika)nuM bhAjana paraThavatAM koI jIvano vinAza thAya to navI karuM ane sadoSa AhAra-pANI pramukha vahorIne paravaThatAM AyaMbila karuM. 16. aMDila, mAguM vagere karavAnA ke paraThavavAnA sthAne "aNajANaha jasuggaho prathama kahuM ne paraThaviyA pachI traNa vAra "vosire" kahuM. 17. managupti, vacanagupti, pALavA mATe mana ane vacana rAgAkuLa thAya to huM ekeka nIvI karuM ane kAya kuceSTA thAya to upavAsa ke * AyaMbila karuM. jina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 999999999994 200 | Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. ahiMsAvrate pramAdAcaraNathI mArAthI beindriya pramukha jIvanI virAdhanA thaI jAya to tenI indriyo jeTalI navI karuM. satyavrate krodha, lobha, bhaya ane hAsyAdike vaza thaI jUThuM bolI jAu. to AyaMbila karuM. 19. asteyavrate pahelI bhikSAmAM AvelA je vRtAdika padArtho guru mahArAjane dekhADyA vagaranA nA hoya te vAparuM nahi ane DAMDo tarpaNI vagere bIjAnI rajA vagara lauM ke vAparuM nahi ane lauM ke vAparuM to AyaMbila karuM. 20. brahmavrate ekalI strI sAthe vArtAlApa na karuM, ane strIone svataMtra bhaNAvuM nahi. parigraha viramaNavrate eka varSa cAle eTalI upadhi rAkhuM, paNa tethI vadhAre rAkhuM nahi. pAtrA, kAlacAM pramukha paMdara uparAMta na ja rAkhuM, rAtribhojana viramaNavrate azana, pAna, khAdima svAdimanI lezamAtra saMnidhi rogAdika kAraNe paNa karuM nahi. 21. mahAna roga thayo hoya to paNa kavAthano ukALo na pIuM, temaja rAtre pANI pIvuM nahi. sAMje chellI be ghaDImAM jaLapAna na karuM. 22. sUrya nizcaya dekhAte chateja ucita avasare sadA jaLapAna karI lauM ane sUryAsta pahelAM ja sarva AhAranAM paccakakhANa karI lauM ne aNAhArI auSadhanI saMnidhi paNa upAzrayamAM rAkhuM rakhAvuM nahi. 23. tapAcAra yathAzakti pALuM eTale chaThThAdika tapa karyuM hoya temaja yogavahana karato houM te vinA avagrahita bhikSA lauM nahi. 24. satata be AyaMbila ke traNa navI karyA vagara huM vigaya (dUdha, dahIM, ghI, pramukha) vAparuM nahi, ane vigaya vAparuM te divase khAMDa pramukha sAthe meLavIne nahi khAvAno niyama jAvajajIva pALuM. 25. traNa navI satata thAya te daramiyAna temaja vigaya vAparavAnA divase niviyAtAM grahaNa na karuM, temaja be divasa lAgata koI tevA puSTa kAraNa vagara vigaya vAparuM nahi. 26. dareka AThama-caudazane divase zakti hoya to upavAsa karuM, nahi to te badala be AyaMbila ke traNa navI karI ApuM. 27. dararoja dravya, kSetrakALa, bhAvagata abhigraha dhAraNa kare, kemake tema na karuM to prAyazcitta Ave tema jinakalpamAM kahyuM che. [ 208 [963696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. vIryAcAra yathAzakita pALuM eTale haMmezAM pAMca gAthAdikanA arthagrahaNa karI manana karuM. 29. AkhA divasamAM saMyamamArgamAM pramAda karanArAone huM pAMca vakhata hitazikSA ApuM ne sarva sAdhuone ekamAtraka paraThavI ApuM. 30. dararoja karmakSaya arthe covIsa ke vIsa logassano kAusagna karuM athavA teTalA pramANanuM sajajhAya-dhyAna kAusagamAM rahI sthiratAthI karuM. 31. nidrAdika pramAda vaDe maMDaLImAM barAbara vakhate hAjara na thaI zakAya to eka AyaMbila karuM ne sarva sAdhuonI vaiyAvacca karuM. 32. saMghADAdikano kazo saMbaMdha na hoya to paNa bALamuni ke mAMdA sAdhunuM paDilehaNa karI ApuM temaja temanA khela pramukha maLanI kuMDI paraThavA vagere kAma paNa yathAzakti karI ApuM. 33. upAzrayamAM pesatAM (praveza) nisTihi ane nIkaLatA "Avasahi" kahevAnuM bhUlI jAuM to, temaja gAmamAM pesatAM-nIkaLatAM paga pUjavA visarI jAuM to yAda Ave te ja sthaLe navakAra gaNuM. 34-35. kArya prasaMge vRddha sAdhuone, "he bhagavAna! pasAya karI ane laghu sAdhune "icchAkAra' eTale temanI icchAnusAre karavAnuM kahevuM bhUlI jAuM to temaja sarvatra jyAre-jyAre bhUla paDe tyAre-tyAre micchAmi dukkaDam' ema kahevuM joIe. te visarI jAuM to jyAre sAMbharI Ave athavA koI hitasvI saMbhArI Ape tyAre tatkALa navakAramaMtra gaNuM." 36. vaDIlane pUchyA vagara vizeSa vastu lauM - dauM nahi ane vaDIlane pUchIne ja sarva kArya karuM, paNa pUchyA vagara karuM nahi vagere vagere. (5. kalyANa vijayajI likhita "tapAgaccha paTTAvalI pR. 190-193) somasuMdarasUrie potAnA gacchamAM zithilAcAranA umUlana mATe aneka prakAranAM kaThora kadama uThAvyAM. enAthI zithilAcArI ane yativarganA manamAM emanA prati vidveSAgni prajvalitu thaI. yativargae potAnA vizvasta upAsakathI eka hiMsaka prakRtinA puruSane 500 rUpiyA lAlaca ApI rAtrinA samaye somasuMdarasUrinA prANano aMta lAvavA jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 96969696969696969696969 209 ] Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe mokalyo. e vyakti rAtrinA samaye upAzrayamAM pravezyo. e mANasa ekAMtamAM sUtelAM sUrivarya para zastrano prahAra karavA mATe tatpara thayo ke e vakhate sUrivaryae paDakhuM badalatI vakhate pramArjanIthI potAnA . zarIranuM pramArjana karyuM. e jotAM ja e mANasa stabdha rahI gayo. enA manamAM ekAeka vicAra Avyo - "je mahApuruSa nidrAvasthAmAM paNa sUkSmAtisUkSma jIva-jaMtuo para karuNA karI emane rajoharaNathI bacAvavAno prayAsa kare che, evA dayAsAgara dInabaMdhu mahAna saMtano vadha karIne huM nizcitarUpe ghora pApamAM paDIza. dhikkAra che mane." Apa vicArI e mANasa AcArya somasuMdarasUrinAM caraNomAM potAnuM mastaka rAkhI vAraMvAra kSamAyAcanA karavA lAgyo. eNe somasuMdarasUrine AkhI vAta karI. sUrivaryae madhura zabdomAM ene Azvasta karatAM ene samyakatvano bodha Apyo. kriyoddhAranA mAdhyamathI navodita zramaNa paraMparAomAM amuka samaya sudhI vizuddha zramaNAcAranuM samyak paripAlana paNa thatuM rahyuM, paNa eka vakhata zithilAcAra thavAnuM cAlu thayuM, eTale e krama cAlato ja rahyo. tapAgacchanA bAvanamAM paTTadhara ratnazekharasUrinA samayathI ja zramaNazramaNI vargamAM zithilAcAramAM uttarottara abhivRddhi thavA lAgI. tapAgaccha paTTAvalI anusAra zramaNa bhagavAna mahAvIranA paMcAvanamA paTTadhara hemavimalasUrinA AcAryakALamAM to zithilAcAra parAkASThA sudhI pahoMcI gayo hato. emanA uttarAdhikArI ane bhagavAna mahAvIranA chappanamA paTTadhara AnaMdavimalasUrinA samayamAM to mAtra zithilAcAra ja nahi paNa dharma ane zramaNAcAranA vizuddha svarUpamAM ghUsI gayelI vikAra parAkASThA pAra karI cUkyo hato. AvazyakatA AviSkAranI jananI che. tatkAlIna A anivArya AvazyakatAnI pUrti mATe loMkAzAha nAmanA mahApuruSe jinazAsananA saMgharathane vikArothI otaprota zithilAcAranA kIcaDamAMthI bahAra kADhavAno saMkalpa karyo. lokAzAhathI pUrve vakhatovakhata jeTalAM paNa kriyoddhAra karavAmAM AvyA emAM agara mukhya niyama anivAryarUpe saMmilita karIe to pratyeka jaine mATe jina prarUpita ekamAtra Agama ja sarvoparI prAmANika haze ane niryuktio, bhASya, vRttio ane cUrNio AgamonI samakakSa koI paNa dazAmAM mAnavAmAM nahi Ave. to AvI sthitimAM 210 ooooooooooo jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa-zramaNI vargane paMcAMgIno sahAro laI zithilAcAra tarapha unmukha thavAno koI avakAza raheto na hato. lokAzAha vi. saM. 1508mAM mahAna dharmakrAMtino sUtrapAta karyo. svayaM loMkAzAhe emanA anuyAyIoe tathA dharmakrAMtinA phaLasvarUpa Agama prarUpita vizuddha zramaNapatha para agresara thayelA jinamatI (jemane virodhI ane anya loko lUMkAmatI kahevA lAgyA hatA) zramaNa-zramaNIvarge dharmanA vizuddha Agamika svarUpano prasAra-pracAra karavAnI zarUAta karI. thoDA samayamAM ja lokazAha dvArA punarudghoSita dharmanA vizuddha svarUpanA anuyAyIonI saMkhyA apekSA karatAM vadhI gaI. dezanA vibhinna bhAgomAM lokazAhanI kIrtipatAkA pharakavA lAgI. lokAzAha dvArA thayelI dharmakrAMtinA pariNAma svarUpe vizuddha Agamika pathanA anuyAyIonI dezanA moTAbhAganA pradezomAM vadhatI jatI saMkhyAne joI anya gacchoe anubhava karyo ke - "lUMkAnA anuyAyIonA prasAra-pracArathI emanA astitva para saMkaTanA vAdaLa gherAvAM lAgyAM che." AvI AzaMkAthI prerita thaIne tapAgacchanA chappanamAM paTTadhara AnaMda vimalasUrie vi. saM. 1582mAM kiyoddhAra karyo. kriyoddhAra bAda vi. saM. 1583mAM ghora tapasyAnI sAthe nIce mujaba 35 bola athavA niyamonI ghoSaNA karI : 1. gurunI AjJAthI ja vihAra karavo. 2. kevaLa vaNika jAtinA viraktone ja zramaNa-zramaNI dharmamAM dIkSita karavAM, anya jAtinA lokone nahi. 3. gItArthanI nizrAmAM mahAsatI (sAdhvI)ne dIkSA ApavAmAM Ave. 4. gurudeva dUra hoya tathA gItArtha muni najIka hoya ne emanI pAse koI virakta dIkSA levA Ave to enI pUrI parIkSA lIdhA pachI veza-parivartana karAvavAmAM Ave ane vidhipUrvaka dIkSA gurudevanI pAse ja apAvIne e dIkSArthIne yogovahana karAvavAmAM Ave. 5. pATaNamAM gItArthono samUha rahe. cAturmAsAvadhimAM bIjAM nagaromAM ' 6-6 ThANA (saMkhyA) ane gAmomAM 3-3 ThANA(saMkhyA)thI cAturmAsa karAvavAmAM Ave. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 969696969696969696963 211] Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. gurudeva agara dUra hoya to patranA mAdhyamathI cAturmAsanI AjJA gurudeva pAsethI prApta karavAmAM Ave. 7. koI sAdhune ekalA vihAra na karavA devo. 8. agara koI ekalavihArI sAdhu AvI jAya to emane pATa para na besADavA. 9. bIja, pAMcama, AThama, ekAdazI, caudaza, amAsa ane pUnama - A rIte eka mahinAmAM 12 divasa sudhI bhikSA, gocarImAM vigaya na vahoravAmAM Ave, agara vahorI levAya to A tithionA divase upavAsa, AyaMbila, AdinI yathAzakti tapasyA karavI. 10. tithivRddhinI avasthAmAM eka divasa vigaya grahaNa na karavAmAM Ave. 11. pAtro para raMgarogAna na karavAmAM Ave. 12. pAtrone AkarSaka na banAvavAM, kALA rAkhavAM. 13. yogohana vagara AgamonuM vAMcana na karavAmAM Ave. 14. eka samAcArIvALA sAdhu agara koI vakhata bIjA upAzrayamAM rahe to gItArthanI pAse upasthita thaI emane vaMdanA karIne pachI zayyAtaranuM ghara pUchIne bhikSAcarI karavI joIe. 15. eka divasamAM ATha stutivALA devanuM ekavAra vaMdana karavuM. 16. divasamAM aDhI hajAra zloka-pramANa svAdhyAya-dhyAna karavA joIe. agara eTaluM na thAya to ochAmAM ochuM so zlokapramANa svAdhyAya-dhyAna avazya karavAmAM Ave. 17. vastra, pAtra, kAmaLI Adi upakaraNa sAdhu svayaM vahana kare. koI paNa gRhastha pAse tenuM vahana na karAvavuM. 18. varSamAM eka vakhata ja vasra-prakSAlana karavAmAM Ave, bIjI vakhata nahi. 19. pAThazALAmAM koI paNa sAdhu na jAya. 20. pAThazALAmAM bhaNavA-vAMcavA mATe paNa sAdhue na javuM. 212 (c) jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. koI lekhaka pAse eka hajAra zloka-pramANathI adhikanuM Alekhana na karAvavAmAM Ave. 22. dravya ApIne koI brAhmaNa pAse koI sAdhu na bhaNe. 23. je gAmamAM cAturmAsa karyA hoya e gAmamAM cAturmAsa samApti pachI vastra grahaNa karavAnuM sAdhune kalpatuM nathI. 24. akALamAM sajhAya karavAthI AyaMbila karavAmAM Ave. 25. sadAya (bAremAsa) ekAsaNA karavAmAM Ave. 26. bele (chaTha) AdinA pAraNA para gurudevanI AjJAnusAra tapasyA karavAmAM Ave. 27. pariTrAvaNiyAgAreNaM" na karavAmAM Ave. 28. AThama, caudaza ane zukla pakSanI pAMcama - A pAMca tithiomAM upavAsa karavAmAM Ave. 29. AThama ane caudazanA vihAra na thAya. 30. navImAM eka nIviyAtAMthI nIvathI vadhAre na levAmAM Ave. 31. 84 gacchanA sAdhuomAMthI koI paNa sAdhune guru AjJA vagara potAnI pAse na rAkhavAmAM Ave. 32. gurune pUchyA vagara koI navI prarUpaNA, koI navI samAcArInA upadezano prAraMbha na karavAmAM Ave. 33. navanirmita sthAnamAM rahevuM nahi. 34. korapANavALAM vastra levAM nahi. 35. korA vastramAM salavaTa nAkhavI, ekadama navuM vastra gItArtha muni sivAya koI sAdhu potAnA kAmamAM na le. A prakAre 35 bolanI ghoSaNA pachI AnaMdavimalasUrie vibhinna kSetromAM pharIne lokAgaccha, kharataragaccha, kaDavAmata, bIjAmata Adi thoDA gaccho viruddha pracAra karatAM tapAgacchane sudRDha, zaktizALI ane lokapriya banAvavAnA abhiyAnano prAraMbha karyo. kriyadvAra pachI AnaMdavimalasUrie 14 varSa jeTalI sudIghavadhi sudhI bele-belenI jina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 96969696969696969696969 213] Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapasyA karI. AnaMdavimalasUrinuM kaThora tapa, ugra vihAra ane vividha sthaLe dharmapracAranA pariNAme tapAgaccha eka zaktizALI ane bahujana mAnya lokapriya saMgha tarIke udita thayo. 'tapAgaccha paTTAvalI' anusAra AnaMdavimalasUrinI AjJAmAM vicaraNa karanAra sAdhuonI saMkhyA 1800 sudhI pahoMcI gaI hatI. AcArya hIravijayasUri 'tapAgaccha paTTAvalI' anusAra bhagavAna mahAvIranA aThThAvanamA paTTadhara hIravijayasUri mahAna jinazAsana prabhAvaka AcArya thayA. AcArya hIravijayasUrinI parama bhakta zrAvikA caMpAe cha mAsanA upavAsanuM phatepura sIkarImAM ugra tapa karyuM. saMghe zrAvikA caMpAnI A tapasyAnI prabhAvanAnA upalakSyamAM vividha vAdya-yaMtronI sAthe zobhAyAtrA kADhI. bAdazAha akabare potAnA mahelamAMthI A vizALa zobhAyAtrAnuM suMdara dazya joIne potAnA anucarone e zobhAyAtrA bAbate pUchyuM. jyAre akabarane jANa thaI ke - 'eka mahilAe cha mahinAnI nirAhAra tapasyA karI che,' to bAdazAha akabare sanmAnapUrvaka tene rAjamahelamAM bolAvI ane AzcaryakArI tapasyA bAbate pUchyuM ke - "AvI adbhuta tapasyA kaI rIte karI zakI ?" jyAre caMpAe jaNAvyuM ke - "A badhI gurudeva hIravijayasUrinI kRpAnA kAraNe thaI zakyuM che." to bAdazAhanA aMtaHkaraNamAM hIravijayasUrinA darzananI utkaTa abhilASA janmI. bAdazAhe gujarAtanA prazAsaka zitAbakhAnanA nAme pharamAna ane hIravijayasUri pAse vinaMtIpatra mokalI temanAM darzana karavAnI potAnI hArdika icchA pragaTa karI. bAdazAhanuM pharamAna joIne ja gujarAtano sUbedAra zitAbakhAna gabharAI gayo. hIravijayasUrinI sAthe eNe ghaNo durvyavahAra karyo hato. enA mATe eNe hIravijayajInI vAraMvAra kSamA mAMgI. AcArya hIravijayasUri gujarAtathI vihAra karI phatehapura sIkarI pahoMcyA, akabare temane potAnA darabAramAM sanmAnapUrvaka AmaMtrita karyA. emano upadeza sAMbhaLI akabara khUba prasaza thayo. sUrijInA parAmarza para eNe bhojana mATe ekatrita karelA jAta-jAtanAM pakSIone jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 214 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piMjarAmAMthI mukta karyA. sUrijInA upadezathI jajiyAvero tathA tIrthasthAnomAM yAtrIothI vasUla karavAmAM Avato "mUMDakA" kara paNa baMdha karAvyo. AcAryanA upadezathI prabhAvita akabare potAnA vizALa sAmrAjyamAM aneka vakhata ahiMsA-mUlaka abhayadAnanI paNa ghoSaNA karAvI. mahArANA pratApe paNa vi. saM. 1635nI Aso suda pAMcama ne guruvAranA divase hIravijayasUrinI sevAmAM eka patra mokalI emane udayapura padhAravAnI prArthanA karI. hIravijayasUri vastutaH mRdulASI, guNagrAhI ne potAnA samayanA mahAna prabhAvaka AcArya hatA. "tapAgaccha paTTAvalI' anusAra emanA upadezothI prabhAvita thaIne lokAgacchanA meghajI RSie potAnA 30 sAthI sAdhuonI sAthe lokAgacchano tyAga karI vi. saM. 1628mAM tapAgaccha svIkAra karI lIdho. hIravijayasUrie emanuM nAma udyotavijaya rAkhyuM. akabaranA sAMnidhyamAM rahenAra nAgauranivAsI jaitAzAha nAmanA jaina gRhastha paNa hIravijayasUrinA upadezothI prabuddha thaI emanI pAse zramaNadharmanI dIkSA aMgIkAra karI. emanuM nAma jitavijaya rAkhyuM. paraMtu loko emane "bAdazAhI yati'nA nAme ja oLakhatA hatA. hIravijayasUrinA AcAryakALamAM emanA AjJAnuvartI sAdhuonI saMkhyA lagabhaga 2000 ane sAdhvIonI saMkhyA 3000 hovAno ullekha maLe che. kharekhara e vAstavamAM to tapAgacchano suvarNakALa hato. 'tapAgaccha paTTAvalI'mAM tapAgacchanI 10 zAkhAono ullekha maLe che. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 96969696969696969692 215 | Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnavIra zrAvaka jagahUzAha bhagavAna mahAvIranA chappanamA paTTadhara AcArya gajasena(vI. ni. saM. 1779-1806)nA AcAryakALa ane ekatAlIsamA yugapradhAnAcArya revatimitra(vI. ni. saM. 1762-1840)nA yugapradhAnAcAryakALamAM jagaDUzAha nAmanA eka mahAdAnI ane jinazAsana prabhAvaka zreSThI ziromaNi zrAvaka thayA. jemaNe vikrama saM. 1315-17 (vI. ni. 1785-87)mAM paDelA dezavyApI bhISaNa trivArSika duSkALanA samaye dezanA vibhinna bhAgomAM 112 bhojanazALAo kholIne tathA potAnA vizALa anAjanA bhaMDArone akALagrasta janatA mATe dAna karI mAnavatAnI abhUtapUrva sevA karI. mahAna jinazAsana prabhAvaka mAnavasevI jagaDUzAhanI yazogAthAo Aje paNa dezanA khUNe-khUNe gavAya che. mahAdAnI jagaDUzAhe potAnA jIvanakALamAM mAnavatAnI je ullekhanIya sevAo karI enuM saMkSipta vivaraNa ahIM ApavAmAM AvI rahyuM che. pAMcAla pradezanA zRMgAra svarUpa bhadrezvara nAmanA gAmamAM zAha solAsAlaga nAmanA eka zrImALI jAtIya mukhya vepArI rahetA hatA. teo jinazAsana pratye pragADha niSThA rAkhanAra zraddhALu zramaNopAsaka hatA. zAha solAne jagaDU nAmano eka putra hato. jagasphUzAhanI gaNanA agraNI zrAvakomAM thatI hatI. vyavasAyamAM vyasta hovA uparAMta paNa jagasphUzAha pratidina niyamita svarUpe sAmAyika, pratikramaNa Adi dharmasAdhanA karatA hatA. eka divasa eka jainAcArya potAnA ziSyonI sAthe bhadrezvaramAM AvyA. jagazAhe potAnI zraddhA-niSThAnI sAthe zramaNa varganI sevAupAsanA karI. jagaDUzAhe upAzrayamAM zramaNonI sevAmAM upasthita thaI parva-tithinA divase pauSadhavrata karyuM. rAtre pratikramaNa Adi Avazyaka dhArmika kriyAothI nivRtta thayA pachI mauna dhAraNa karIne jagaDUzAha upAzrayamAM eka tarapha besI paMcaparameSThI namaskAramaMtranuM smaraNa karavA lAgyA. rAtrino eka prahara pasAra thayA pachI upAzrayamAM beThela eka zramaNanI dRSTi anAyAsa ja AkAzamAM graha-nakSatro para paDI. eNe joyuM ke caMdramA rohiNI-zakaTanuM bhedana kare che. eNe bIjA sAdhuone paNa A dezya dekhADyuM. e sAdhuone khUba Azcarya thayuM. teo potAnA gurunI sevAmAM upasthita thayA ane kahyuM : "bhagavAna ! Aje A samaye caMdra rohiNIzakaTanuM bhedana karI rahyo che.' 216 73 OM jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziSyonI A sUcanA sAMbhaLI gurudeve paNa joyuM ke vastutaH caMdramAM rohiNI-zakaTanuM bhedana karI rahyo hato. gurue potAnA ziSyone pUchayuM : "ahIM tamArI AsapAsa tamArA sivAya koI vyakti to hAjara nathI ne ?" Ama tema joIne ziSyoe kahyuM : "nahi, bhagavaMta ! ahIM ApaNI pAse anya koI upasthita nathI." upAzrayamAM aMdhakAra hovAnA kAraNe sAdhuonI najIka eka staMbhanI ADazamAM beThelA jagaDUzAha koIne dekhAyA nahi. ziSyagaNanA uttarathI Azvasta gurue kahyuM : "caMdra dvArA rohiNIzakaTanuM bhedavuM e aniSTanI pUrva sUcanA che ke - "vi. saM. 131pamAM dezavyApI 3 varSano eka bhISaNa dukALa paDaze." ziSyagaNe pUchyuM: "bhagavAna ! e bhAvi saMkrAti kALamAM lokono uddhAra karanAra koI che ke nahi?" gurue potAnA ziSyone AzvAsana karatAM kahyuM: "adezya zaktie amane pahelAM ja jaNAvI dIdhuM che ke jagaDUzAha e dezavyApI bhISaNa saMkaTanA samayamAM dezavAsIono uddhAra karaze, dIna-duHkhI jIvonA prANanI rakSA karaze." ziSyavarge zaMkAbharyA svare pUchyuM : "bhagavAna ! jagaDUzAhanI pAse eTaluM dhana kyAM che, ke jethI duSkALapIDita koTi-koTi lokonI jaTharAgnine zAMta karI emanI prANarakSA karavAmAM sakSama thaze ?" " gurue kahyuM: "jagaDUzAhanA gharanI pAchaLa vADo che. vADAmAM eka vRkSa che, jenI nIce traNa karoDa suvarNamudrAo paDI che." * - guru-ziSyo vacce thato vArtAlApa sAMbhaLI jagaDUzAhae manomana | vicAra karyo - "oha ! mAruM sadbhAgya che ke gurunA mukhAraviMdathI mArA vizenI vAtacIta sAMbhaLI rahyo chuM." AkhI rAta mauna dhAraNa karI te upAzrayamAM dharmArAdhanA karato rahyo. savAre potAne ghare gayo. upavAsanuM pAraNuM karyA pachI teNe pote ja vRkSanI nIce khodakAma karIne joyuM to rAtre gurujInA mukhethI je sAMbhaLyuM hatuM te pUrNataH satya siddha thayuM. traNa karoDa suvarNamudrAo prApta thaI javAthI jagaDUzAhanA manamAM puSkaLa mAtrAmAM anAjano saMgraha karavAnI tIvra AkAMkSA utpanna thaI. potAnA saMkalpa mujaba eNe dezanA vibhinna bhAgonA bajAromAMthI dhAnyano saMgraha karavAnuM zarU karI dIdhuM. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 999999999963 210 | Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ malabAramAM jagaDUzAhanA munImoe jyAM anAjanAM godAma banAvyAM hatAM, tyAM bIjA vepArIonAM paNa anAjanAM godAma hatAM. jagaDUzAhanA godAma ane eka anya vepArInA godAmanI vacce eka pASANanI zilA paDI hatI. e zilA para besI baMne godAmanA munIma savAre dAtaNa karatA hatA. eka savAre saMyoga evo thayo ke baMne munIma dAtaNa karavA eka sAthe zilA pAse pahoMcyA. e zilA eTalI ja moTI hatI ke eka samaye eka ja vyakti tenA para besI zake, be vyakti ekasAthe besI zake eTalI jagyA nahotI. tethI zilA para pahelA besavA mATe baMne vacce "pahelA huM no gajagrAha zarU thayo. vAtavAtamAM mAmalo ugra thaI gayo. rAjakarmacArIoe baMnene samajAvavAno prayAsa karyo, paNa koI TasanuM masa na thayuM. baMnenI haTha joI rAjyAdhikArIe kahyuM : "Apa baMnemAMthI je vyakti rAjAne 600 spardhaka (prAcInakAlIna eka sikko) Apaze, e ja A zilA para pahelAM besIne dAtaNa karaze." rAjyAdhikArInI A zarata sAMbhaLatAM ja baMne munIma 600 spardhaka ApavA taiyAra thaI gayA. bIjA vepArInA munIme kahyuM: "huM 700 spardhaka ApIza." jagaDUzAhanA munIme kahyuM : "huM 800 spardhaka ApIza." - tyAra bAda baMne munImomAM spardhA thaI gaI. baMne ekabIjA karatAM vadhu ne vadhu dhanarAzi ApavAnI vAta karavA lAgyA. baMne munIma potAnA zreSThIonI moTapa - lokonA manamAM sthApita karavA vize deDha hatA. AjubAjunA vepArIonA munImo ane karmacArIono jamAvaDo thayo. baMne munIma potapotAnA zreSThIne nIce jovuM paDe evuM karavA taiyAra na hatA. niraMtara eka bIjAthI vadhIne dhanarAzi bolatA hatA. aMte jagaDU zAhanA munIme dhanarAzi vadhAratA 2500 spardhaka ApavAnI jAherAta karI. bIjA vepArInA munIme AnAthI vadhAre dhanarAzi ApavAnuM sAhasa na karyuM. rAjyAdhikArIoe 2500 spardhaka jagaDUzAhanA munIma pAsethI laI tatkALa e zilA sadAyane mATe jagaDUzAhanA svAmitvamAM - adhikAramAM jagaDUzAhane soMpI dIdhI. jagaDUzAhanA munIme e zilA para besI garvAnubhUtithI dAtaNa karyuM. jagazAha AvyA ke munIme emane zilA saMbaMdhI pUruM vivaraNa saMbhaLAvyuM. enAthI jagaDUzAha khUba prasanna thayA ane temaNe munImanI [ 218 996969696969696969che jena dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pITha thapathapAvI ane sarAhanA karatA kahyuM : "dhanyavAda! tame khUba sAruM karyuM. A kSetramAM mArA hitanI rakSA karI." jagaDUzAhe e pASANazilAne tyAMthI upaDAvIne potAnA nivAsasthAne rakhAvI dIdhI ane pratidina prAtaHkALe e zilA para besI dAtaNa karavA lAgyA. eka divasa bapora veLAe jagaqzAha bhojana karavA mATe beThA ja hatA ke eka yogI dvAra para AvyA. jagaDUzAhe potAnI patnIne kahIM : dharmiSThA ! eka mANasanuM peTa bharAya eTalI jalebI e yogIrAjane Apo." zAhapatnI jalebIthI bharelo thALa laI yogI samakSa gaI ane jalebI bharelo thALa svIkAravA abhyarthanA karavA lAgI. paraMtu yogIe jalebIo svIkArI nahi ane dvAra para pUrvavat Ubho rahyo. gRhasvAminIe jagaqzAhane nivedana karyuM ke - "yogIrAja jalebI svIkAratA nathI." jagaDUzAhe patnIne kahyuM : "bhale ! to tame imaratI(valikA)thI bharela cAMdIno thALa ApI do." zAhapatnIe tatkALa potAnA patinA AdezanuM pAlana karatAM eka bhAre cAMdIno thALa imaratiothI bharelo e yogIne sAdara pradAna karyo. enAthI yogI pUrNataH saMtuSTa thayA ane bolyA : "he mahAdAnI ! huM tamArI parIkSA karavA ja pRthvI para bhikSArthe bhramaNa karavA Avyo chuM. sAcA dAnIne jovAnI abhilASAthI huM vigata 6 mahinAthI bhikSArthe bhramaNa karI rahyo chuM, kintu mane koI dAnI dRSTigata nathI thayo. saMsArano uddhAra karavAmAM sakSama tane Aja joIne mane parama saMtoSa thayo. vastutaH tame sAcA dAtA cho ane abhAvagrasta saMsArano uddhAra karavAmAM sakSama cho." jagaDUzAhe yogInI tarapha jijJAsAbharI dRSTi nAkhatA kahyuM : "yogI ! mArI pAse eTaluM dhana kyAM che?" "zreSThIvarya! tamArI pAse je pASANazilA che, e akSaya dravyamayI che." eTaluM kahIne yogI maunastha e pASANazilA tarapha nirnameSa dRSTithI joto rahyo. yogIne devA mATe vastrAdi levA jagaDUzAha zIvratApUrvaka potAnA gharanA eka kakSamAM gayA ane thoDIka vastuo laIne tatkALa bahAra gayA. paraMtu eNe joyuM ke yogI to AsapAsa kyAMya nathI. yogInI cArekora jaina dharmano maulika ItihAsaH (bhAga-4) 96969696969EUR96969696962 219 | Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUra-dUra tapAsa karAvI, paraMtu teo kyAMya dekhAyA nahi. jagasphUzAhe samajI lIdhuM ke - 'e koI yogI nahi, pUrvajanmanA koI snehI svajana hatA, je ene puNya ane yaza upArjanano upAya batAvavA athavA avasara pradAna karavA AvyA hatA.' tyAra bAda jagaDUzAhe e pASANazilAne dhyAnathI jovAnI zarUAta karI. ghaNIvAra sudhI sUkSma dRSTie jotA rahyA, pachI ene zilAmAM eka jagyAe saMdhinI AzaMkA thaI. zaMkAspada sthAne pANI nAkhavAthI ene pratIta thayuM ke e zilAmAM eka jagyAe khUba kalApUrNa DhaMgathI sAMdho rAkhavAmAM Avyo che. je sahaja rIte koI oLakhI na zake. jagaDUzAhe sAvadhAnIpUrvaka kauzalathI zilAmAM rahelA e sAMdhAne mahAmuzkelIe kholyo to enA Azcarya ane AnaMdano pAra na rahyo ke e zilAnI aMdara mAtra eka nahi, pAMca sparza-pASANa arthAt pArasa rAkhavAmAM Avela che, jenA sparzapAtrathI lokhaMDa suvarNa thAya che. jagaDUzAhe parIkSA mATe najIka rahelA anAja toLavAnA eka bhAre bATane pArasano sparza karAvyo, to tatkALa e bhAre bATa suvarNano thaI gayo. have jagaDUzAhane pAko vizvAsa thaI gayo ke - 'gurudeva pauSadhanI rAtrie duSkALanI bAbatamAM ane potAnI bAbatamAM ziSyone je kahyuM hatuM ke e akSarazaH satya siddha thaze.' jagaDUzAhe tatkALa bhAvi bhISaNa duSkALathI saMpUrNa dezavAsIonI rakSA karavAnA mATe pracuratama mAtrAmAM anAja saMgraha karavAno dRDha saMkalpa karyo. tyAra bAda potAnA saMkalpane kAryarUpa pariNata karatAM jagaDUzAhe sahasronI saMkhyAmAM munImo ane karmacArIone dezanAM vibhinna sthAnomAM adhikAdhika anAja saMgraha karavA mATe niyukti karI sarvatra vizALa bhaMDAromAM anAja saMgharavAnuM zarU karI dIdhuM. mAnavasevAnI utkaTa bhAvanAthI ota-prota jagarUzAhe potAno dRDha saMkalpa pUrNa karavAno aharniza prayAsa karatA-karatA duSkALano prAraMbha thAya enA eka varSa pUrve ja AzaMkAthI paNa adhika dIrghakAlIna duSkALanI sthitimAM paNa bhUkhanA kAraNe koI manuSyanu mRtyu na thAya te mATe ghaNA dhAnya bhaMDArono saMgraha karyo. je rIte caMdra dvArA rohiNI-zakaTa-bhaMjanathI AzaMkA thaI hatI tema vi. saM. 1315mAM saMpUrNa dezamAM bhISaNa duSkALa paDyo. dezavAsIonI 99 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 220 77 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duSkALathI rakSA karavA mATe jagaDUzAhe dilhI, staMbhanapura, dhavalakka, aNahilapura-pATaNa Adi aneka nagaromAM 112 bhojanazALAo ane dAnazALAo mAnavamAtra mATe tatkALa prAraMbha karAvI dIdhI. emAM koI prakAranA bhedabhAva vagara dareka lokone poSaNakSama AhAra ApavAnI vyavasthA thaI. lokono vizALa samUha bhojanazALA tarapha UmaTI paDyo ane duSkALamAM potAnuM ane parivAranuM bharaNa-poSaNa karavA lAgyo. sudIrghAvadhinA A duSkALamAM pratidina savAra-sAMja A krama cAlato rahyo. A bhojanazALAo sivAya jagaDUzAhe suratrANa(saMbhavataH alAuddIna khilajI)ne 21 lAkha maNa, mahArAjA bIsaladevane 8 lAkha maNa, mahArAjA hamIrane 12 lAkha maNa ane anya rAjAone emanI prajA ane senA AdinA jIvananirvAha mATe agaNita maNa anAjanA bhaMDAra pradAna karyA. eka paNa dezavAsI bhUkhyo na rahe, eTalA mATe evI samucita vyavasthA karI dIdhA pachI paNa dUranA pradezomAM rAjAo, zreSThIo, janasevako Adie potAne tyAMnA loko mATe vakhatovakhata jeTalA anAjanI mAgaNI karI, jagarUzAhe emanI mAgaNI anusAra pracuramAtrAmAM dhanarAzi pradAna karI. pUrvathI pazcima ane uttarathI dakSiNa, saMpUrNa dezanA A cheDAthI te cheDA sudhI savAra-sAMja baMne samaya bharapeTa sarasa bhojana prApta karI, loko muktakaMThe jagaDUzAhanI yazogAthA gAvA lAgyA. pratidina baMne vakhata svAdiSTa bhojanathI tRpta thaI karoDo lokonI AMtaraDI jagaDUzAhane anekAneka AzIrvAda ApyA. A prakAre bhUkhyAne bhojana ApavAnI samucita vyavasthA karavAnI sAthe-sAthe jagaDUzAhe eka viziSTa prakAranI dAnazALAmAM dAna devAnI paNa zarUAta karI. pratiSThita parivAro ane bhadravarganA parivAro je jagaDUzAhe kholelI bhojanazALAmAM bhojana karavAmAM lajjAno anubhava karatA hatA, e lokone paNa duSkALamAM koI paNa prakAranuM kaSTa na thAya, e abhilASAthI jagatUzAhe e dAnazALAmAM paradA pAchaLa besIne pratidina prAtaHkALe dAna devAnuM zarU karyuM. prajAno pratiSThita ane agra varga paNa dAnazALAmAM AvatA ane paradAnI aMdara potAno hAtha prasAratA. paradAnI aMdara beThA-beThA jagaDUzAha hAthane joIne ja enA bhAgya anusAra suvarNa athavA 2jatanI mudrAo ApI detA. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 77 221 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A anokhA guptadAnano mahimA sAMbhaLI aNahilapura pATaNapati gurjararAja bIsaladeve manomana jagaDUzAhanI parIkSA levAnuM nakkI karyuM. eka divasa prAta:kALe bIsaladeva veza badalIne jagaDUzAhanI dAnazALAmAM pahoMcyA ne paradAnI aMdara jamaNo hAtha nAkhI dAna mATe prasAryo. tapta tAmranI samAna varNavALA kaThora hAthamAM anupama bhAgya, lakSmI, vidyA, kIrti, sukha, samRddhi, aizvarya AdinI sUcaka hastarekhAo ane zubha lakSaNo para dRSTi paDatAM ja jagaDUzAhe samajI lIdhuM ke A koI ne koI rAjA che ane koI kAraNavaza A prakAranI tene avasthA prApta thaI che. Amane evI mUlyavAna vastu ApuM, jenAthI jIvanabhara sukhI rahe, aizvaryanI sAthe potAnuM jIvana vitAve' - manamAM A prakArano vicAra karI jagaDUzAhe potAnI AMgaLInI bahumUlya ratnajaDita suvarNamudrikA utArIne bIsaladevanA hAthamAM rAkhI dIdhI. alabhya, adbhuta ane aNamola ratnane jotAM ja bIsaladevanA Azcaryano pAra na rahyo. kSaNabhara stabdha rahIne kutUhalavaza tatkSaNa eNe potAno DAbo hAtha paNa paradAnI aMdara.. zAhanI samakSa pasAryo. jagaDUzAhe tatkSaNa potAnI evI bIjI harakamudrikA paNa utArIne potAnI tarapha phelAvelA enA DAbA hAtha para rAkhI dIdhI. baMne ratnajaDita mudrikAo laIne bIsaladeva potAnA rAjaprasAda : tarapha pAchA pharyA. bIjA divase bIsaladeve jagaDUzAhane pUrA sanmAnanI sAthe rAjyasabhAmAM AmaMtrita karI enuM sanmAna karyuM. rAjA bIsaladeve rAjasabhAmAM sabhAsado samakSa jagaDUzAhanI dAnavIratAnI muktakaMThe prazaMsA karatAM kahyuM : "zAha! vastutaH tame vasuMdharAnA zRMgAra ne sahunA sanmAnanIya vaMdanIya cho, ataH bhaviSyamAM kyAreya prajAjano samAna tame mane namana nahi karo." tyAra bAda mahArAja bIsaladeve haThapUrvaka enI baMne AMgaLIomAM e baMne ratnajaDita suvarNamudrikAo paherAvI dIdhI ane hAthI para savAra karI ene ghare vidAya karyA. jagaqzAhe duSkALamAM vividha jagyAe bhojananI evI samucita vyavasthA karI ke saMpUrNa dezamAM eka paNa vyaktine duSkALanA kAraNe bhUkhanI pIDAno anubhava na thayo. duSkALa samApta thayA pachI paNa jagaDUzAha jIvanabhara tana, mana ane dhanathI janakalyANakArI kAryomAM pragADha abhiruci letA rahyA. A rIte jagaDUzAha zramaNopAsake jinazAsananI mahAna prabhAvanA karI jaina samAjanI pratiSThAmAM cAra cAMda lagAvyA. 222 996969696969696969696jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'baDagajI (hAccha) tapAgaccha paTTAvalI' anusAra bhagavAna mahAvIranA pAMtrIsamAM paTTadhara udyotanasUri pUrva bhAratathI arbudAcalanI yAtrA arthe vihAra karatA vI. ni. saM. 1464mAM eka divasa arbudAcalanI taLeTImAM AvelA TeligrAmanI sImAmAM pahoMcyA. sUryAsta thaI ja rahyo hato, tethI teo vanamAM ja ziSya parivAranI sAthe eka vizALa vaTavRkSa nIce rokAI gayA. rAtrikAlIna pratikramaNa, dhyAna, svAdhyAya Adi Avazyaka dhArmika kriyAothI nivRtta thayA pachI madhyarAtrimAM udyotanasUrie joyuM ke AkAzamAM rohiNI zakaTanI madhyamAM bRhaspati praveza kare che. emaNe potAnA ziSyone nakSatronI A prakAranI gatino bodha karAvatA kahyuM : "A evuM zubha muhUrta che ke A vakhate koInA mastaka para hAtha rAkhI eno koI pada para abhiSeka karI devAmAM Ave to e digadigaMtamAM cirasthAyinI kIrti pAme." A sAMbhaLatAM ja emanA ziSyoe kahyuM : "bhagavAna ! Apa amArI para ja kRpA karo. ame sahu ApanA caraNanA dAsa chIe." udyotanasUrie tatkALa sarvadeva muni Adi ATha ziSyone potAnA uttarAdhikArI banAvI emane AcAryapade abhiSikta karyA. eka mAnyatA e paNa che ke udyotanasUrie e vakhate kevaLa potAnA paTTaziSya sarvadevasUrine AcAryapada pradAna karyuM. vaTavRkSa nIce ziSyone sUripada pradAna karavAmAM AvyuM hatuM, e kAraNe e gacchanuM nAma "vaTagaccha' prasiddha thayuM. A gacchamAM udyotanasUrinA asAdhAraNa pratibhAsaMpanna jJAnadarzana-cAritrya Adi guNone vizeSa rUpe dhAraNa karanAra ziSya parivAranA kAraNe tathA A gacchanI vizALatAnA pariNAme "bRhagaccha' nAmathI oLakhAvAnuM zarU thayuM. - A rIte zramaNa bhagavAna mahAvIranA dharmasaMghanuM pAMcamuM nAma vaTagaccha (bRhaccha) vikrama saMvata 994 (vIra nirvANa saMvata 1464)mAM lokomAM prasiddha thayuM. bhagavAna mahAvIranA dharmasaMghanA vIra nirvANa saM. 1 thI laIne vIra nirvANa saMvata 1464 sudhI arthAtu eka hajAra cAraso cosaTha varSa sudhInA samayagALAmAM je-je AcAryonA kALamAM je-je vakhate alaga-alaga pAMca nAma loka jANItA thayA, enA lekhAjogA nIce mujaba che : jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 9999PS969696969692 223 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. vIra nirvANa saMvata 291nI avadhi sudhI arthAtu bhagavAna mahAvIranA prathama paTTadhara Arya sudharmA svAmIthI laIne dasamA paTTadhara AcArya suhastinA AcAryakALa sudhI jainasaMghanuM nAma nirgatha athavA aNagAragacchanA nAme lorkomAM prasiddha thayuM. 2. Arya suhasti vIra nirvANa saM. 291mAM svargastha thavAthI emanA paTTadhara Arya susthita ane supratibuddha(gaNAcArya)nA AcAryakALamAM bhagavAna mahAvIranA dharmasaMghanuM nAma kauTikagaNanA nAmathI lokavizruta thayuM. A baMne AcAryoe eka karoDa vakhata sUri maMtrano jApa karyo hato. kahevAya che ke eka karoDa vakhata sUri maMtranA jApane kAraNe emano gaNa kauTikagaNa prasiddha thayo. A bAbate bIjI mAnyatA e paNa che ke - "Arya susthita ane supratibaddha kramazaH kauTika ane kAkandika nagarImAM utpanna thayA hatA ane susthita potAnA sahayogI AcArya supratibuddhathI AyuSya ane dIkSAmAM moTA hatA, ataH Arya susthitanA gRhasthajIvananA nivAsasthAna kauTika nagaranA nAma para bhagavAna mahAvIranA dharmasaMghanuM nAma kauTikasaMgha, kauTikagaNa athavA koTikagaccha lokomAM pracalita thayuM. A bIjuM nAma kauTika, vIra nirvANa saM. ra91thI, laIne vIra nirvANa saM. 611 sudhI lokamAnasamAM pracalita rahyuM. 3. vIra nirvANa saM. 611mAM caMdrasUrinA nAma para bhagavAna mahAvIrano dharmasaMgha caMdragacchanA nAmathI prasiddha thayo. 4. vIra nirvANa saM. 643mAM AcArya caMdrasUrinA paTTadhara sAmaMta bhadrasUrinA samayamAM bhagavAna mahAvIranA dharmasaMghanuM nAma vanavAsIgaccha prasiddha thayuM. AcArya sAmaMtabhadranuM aMtaramana pUrNa viraktithI pragADha raMgamAM raMgAyeluM hatuM. teo zUnya devAyatano, maTho ane vanomAM ja nivAsa karatA hatA, A kAraNe emanA gacchanuM nAma vanavAsI nAmathI lokapriya thayuM. A rIte vIra nirvANa saM. 643 thI vIra nirvANa saM. 1464 sudhI bhagavAna mahAvIranA dharmasaMghanuM nAma vanavAsIsaMgha athavA gaNa athavA gacchanA nAmathI lokomAM prasiddha rahyuM. 5. jevuM ke upara batAvavAmAM AvyuM che ke vIra nirvANa saMvata 1464mAM udyotanasUrinA paTTaziSya sarvadevasUrinA samayamAM bhagavAna mahAvIranA dharmasaMghanuM nAma vaTagaccha, vaTagaNa athavA bRhaccha nAmathI lokomAM prasiddha thayuM. AcArya udyotanasUrinI bAbatamAM eka mAnyatA evI paNa pracalita che ke teo vanavAsIgacchanA ziSyavihIna paraMtu potAnA samayanA ucca | 224 9696969696969696969696] jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koTinA Agama niSNAta AcArya hatA. vibhinna 83 gacchonA AcArya (jeo saMbhavataH caityavAsI paraMparAnA AcArya hoI zake che)e potapotAnA eka-eka ziSyane AgamonuM talasparzI jJAna prApta karAvavA mATe vanavAsI- gacchanA AcArya udyotanasUri pAse mokalyA. e vakhate caityavAsI paraMparAnA abohara cetyanA maThAdhIza jinacaMdrasUrinA ziSya vardhamAnasUrie kriyoddhAra karI caityavAsI paraMparAno parityAga karyo ane teo koI mahAna tyAgI, caritraniSTha, AgamamarmajJa gurunI zodhamAM aneka pradezomAM bhramaNa karatA karatA udyotanasUri pAse AvyA. udyotanasUrine AgamAnusArI vizuddha zramaNAcAra pratye pUrNaniSTha, karmaTha ane AgamomAM niSNAta joIne vardhamAna muni emanA ziSya banI gayA ne anya vibhinna 83 gacchonA munionI sAthe teo paNa udyotanasUri pAsethI AgamonuM jJAna prApta karavA lAgyA. vihArakramathI potAnA 84 zikSArthIonI sAthe aneka kSetromAM bhramaNa karatAM AcArya udyotanasUri TeligrAmanI sImAmAM pahoMcyA. divasa asta thavAno samaya najIka jANI teo ziSyo sahita vizALa vaTavRkSa nIce dharmArAdhanA zarU karI dIdhI. madhyarAtrimAM emaNe joyuM ke bRhaspati rohiNI zakaTanA madhyamAM praveza karI rahela che. emaNe potAnA vidyArthIone kahyuM : "A eka evuM zubha muhUrta che ke atyAre koIne koI pada para pratiSThita karavAmAM Ave to tenI yazakIrti ane ziSya parivAranI cirakAlIna yaza ane saMkhyA samRddhi paNa prApta thAya." dareka ziSyo ane zikSArthI munioe kahyuM : "svAmI ! ame ApanA ziSya chIe. kRpA karI A mastaka para Apano varasta rAkhI do ane padasthApanA karI do." udyotanasUrie kahyuM: "vAsakSepa mATe vAsacUrNa lAvo." zikSArthI munioe sUkI DALakhI ane gaLI gayeluM lAkaDuM ekatrita karI enuM cUrNa banAvyuM ane gurune ApI dIdhuM. A cUrNane abhimaMtrita karI udyatanasUrie vibhinna gacchonA e 83 ziSyonA mastaka para vAsakSepa karI emane AcAryapada pradAna karyuM. bIjA divase savAre udyotanasUrie potAno aMta samaye najIka samajI anazana karyuM ane samAdhipUrvaka svargastha thayA. tyAra bAda vibhinna 83 gacchonA e AcAryapada prApta ziSyoe alaga-alaga kSetromAM vihAra karyo ane vardhamAnasUri ane udyotanasUrinA paTTadhara AcArya banyA. A bAbate vistRta vivaraNa prastuta graMthamAM ja udyotanasUrinA jIvanavRttamAM ja batAvavAmAM AvyuM che. jina dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) 2363396969696969697 225 | Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattAva-beMsaThamA para paLe 'tAlIma-kuMmAlIsa sugamayANAyArca sattAvanamA AcArya aThAvanamAM AcArya maMtrasena vijayasiMha janma vi. ni. saM. 1754 vI. ni. saM. 1812 dIkSA vi. ni. saM. 1776 vi. ni. saM. 1832 AcAryapada vi. ni. saM. 1806 vi. ni. saM. 1842 svargArohaNa vi. ni. saM. 1842 vi. ni. saM. 1943 gRhavAsaparyAya 22 varSa 20 varSa sAmAnya sAdhuparyAya 30 varSa 10 varSa AcAryaparyAya 36 varSa pUrNa saMyamaparyAya 66 varSa pUrNa Ayu 88 varSa 101 varSa 71 varSa 81 varSa (tAlIsamA yugapradhAnAcArya sumiNamitra) janma : vI. ni. saM. 1810 dIkSA : vI. ni. saM. 1822 sAmAnya sAdhuparyAya : vi. ni. saM. 1822-1840 yugapradhAnAcAryakALa : vi. ni. saM. 1840-1918 gRhasthaparyAya : 12 varSa sAmAnya sAdhuparyAya : 18 varSa yugapradhAnAcAryaparyAya : 78 varSa svargavAsa ? vi. ni. saM. 1918 sarvAyu : 108 varSa . | 226 969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4)| Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'titvogAlI paiNya'nI eka gAthAmAM e batAvyuM che ke vI. ni. saM. 1900mAM mahAsamaNa (mahAsumiNa) nAmathI vikhyAta zramaNano svargavAsa thavAthI sUtrakRtAMgano hrAsa thaI jaze. ogaNasAThamA paTTadhara AcArya zivarAja janma dIkSA AcAryapada svargArohaNa gRhavAsaparyAya sAmAnya sAdhuparyAya AcAryaparyAya pUrNa saMyamaparyAya pUrNa Ayu : vI. ni. saM. 1882 vI. ni. saM. 1900 : vI. ni. saM. 1913 : vI. ni. saM. 1957 18 varSa : 13 varSa : 44 varSa : 57 varSa : 75 varSa teMtAlIsamA yugapradhAnAcArya harimitra vI. ni. saM. 1882 : vI. ni. saM. 1902 : yugapradhAnAcAryakALa gRhasthaparyAya sAmAnya sAdhuparyAya yugapradhAnAcAryaparyAya : janma dIkSA sAmAnya sAdhuparyAya vI. ni. saM. 1902-1918 vI. ni. sa. 1918-1963 : : : : 20 varSa : 16 varSa : 45 varSa : vI. ni. saM. 1963 : 81 varSa svargavAsa sarvAyu jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 220 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamA yugapradhAnAcArya vizAkhagaNi 'tisthogAlI yaiNaya' mujaba teMtAlIsamA yugapradhAnAcArya harimitranA svargastha thayA bAda vI. ni. saM. 1963mAM AcArya harimitranA paTTadhara cumAlIsamA yugapradhAnAcArya pada para vizAkha munine adhiSThita karavAmAM AvyA. evuM anumAna karavAmAM Ave che ke vI. ni. saM. 2000 sudhI arthAt 37 varSa sudhI teo yugapradhAnAcArya rahyA. emanI nizrAmAM nizIthanI thoDI pratonuM Alekhana thayuM hatuM. 'mahattara' padavI vibhUSita vizAkhagaNi atula jJAnanA bhaMDAra ane vizuddha zramaNAcAranA pratIka hatA. vI. ni. saM. 2000 (vi. saM. 1530)mAM emano svargavAsa thayA pachI thoDAM aMgazAstrono vyavaccheda (hrAsa) thayo. vizAkhAcAryanI vidyamAnatAnA pramANathI ApaNe evA niSkarSa para pahoMcIe chIe ke, vI. ni. saM. 2000 (vi. saM. 1530) sudhI vizuddha zramaNAcAranuM pAlana karanArI yugapradhAna paraMparA bhale kSINa avasthAmAM rahI hoya paNa te vidhamAna avazya rahI. ahIM pratyeka vijJanA manamAM sahaja evI zaMkA utpanna thaI zake ke - 'vi. saM. 1508mAM ja mahAna dhamoddhAraka loMkAzAhano abhyudaya thaI gayo hato. vi. saM. 1531mAM to bhANajI Adi 45 mumukSAoe loMkAzAhanA upadezothI prabuddha thaI lokAzAha dvArA punaH prakAzamAM lAvavAmAM Avela ADaMbararahita vizuddha jainamatamAM zramaNadIkSA grahaNa karI lIdhI hatI, AvI sthitimAM agara te vakhate vi. saM. 1493 thI 1530nI avadhimAM vizAkhagaNi vidyamAna hatA to kyAMka ne kyAMka emanI paraMparAno ullekha to maLavo joIe, loMkAzAha sAthe paNa emano sAkSAtkAra thavo joIe.' A zaMkAnI bAbatamAM eTaluM kahI zakAya ke svayaM loMkAzAhano janma, janmasthAna, mAtA-pitAnuM nAma, emanI kRtio, jIvanacaryA, svargArohaNa Adi emanA jIvananAM adhikAMza mahattvapUrNa tathya hajI sudhI pramANabhUta rIte prakAzamAM AvyA nathI. AvI sthitimAM koI nizcita rIte ema kahevA sakSama nathI ke lokAzAhano vizAkhaNa sAthe sAkSAtkAra thayo hato ke nahi. 'tisthogAlI paiNaya' ane 'nizItha'nI jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 228 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazastithI to ema nirvivAda rIte siddha thAya che ke vI. ni. saM. 2000 (vi. saM. 1530) sudhI vizAkhagaNi vidyamAna hatA. zvetAMbara paraMparAnI upalabdha paTTAvalIomAM to kyAMya vizAkhagaNi ke vizAkhamunino ullekha jovA maLato nathI paNa digaMbara paraMparAnI paTTAvalIomAM ane kathita "naMdI AmnAyanI paTTAvalI'mAM cauda pUrvadhara aMtima zrutakevaLI AcArya bhadrabAhunA paTTadhara tarIke vizAkhAcAryano ullekha maLe che, jemane prathama dazapUrvadhara batAvavAmAM AvelA che. A vizAkhAcArya sivAya anya koI vizAkhAcAryano ullekha digaMbara paraMparAnI paTTAvalIomAM jovA maLato nathI. e vizAkhAmunino AcAryakALa vI. ni. saM. 163 thI 173 sudhIno 10 varSano jaNAvyo che. to have prazna e upasthita thAya ke zuM vI. ni. saM. 163 thI 173 sudhI AcAryapada para rahelA dazapUrvadhara vizAkhAcArya ja nizIthanI prazastimAM ullekhita vizAkhagaNi che ? aneka nakkara tathyonA pariprekSyamAM vicAra karavAthI e niSkarma nIkaLe che ke digaMbara paraMparAnI mAnyatAnusAra vI. ni. saM. 163 thI 173 sudhI AcAryapade rahelA vizAkhAcArya koI paNa saMjogomAM uparokta prazasti dvArA abhipreta vizAkhagaNi na hoI zake. - titvogAlI paUNayanI vi. saM. 145ramAM likhita tADapatrIya prata pATaNa bhaMDAramAM sacavAyelI che. emAM vIra nirvANa pachI kayA kayA aMgano kyA varSe hrAsa thayo haze, enA vivaraNanI sAthosAtha e aMgone saMpUrNa svarUpe dhAraNa karanAra aMtima zramaNanA nAmano paNa ullekha thayo che. A vivaraNa - sAra nIce mujaba che : 1. prathama dazapUrvadhara AcArya sthUlabhadra thayA. 2. aMtima dazapUrvadhara AcArya satyamitra thayA. 3. vi. ni. saM. 1000mAM uttaravAcaka vRSabha(devarSi kSamAzramaNa)nI sAthe pUrvagata jJAna naSTa thaI jaze. 4. vi. ni. saM. 1250mAM dibragaNi puSyamitranA svargastha thavAthI 84000 padovALA ati vizALa vyAkhyA prajJapti aMga ekAeka " saMkucita thaI jaze ane enI sAthe cha aMgono hrAsa thaze. jina dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) 263030333333333 229] Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa. vi. ni. saM. 1300mAM mADharagotrIya AcArya saMbhUtinA svargavAsa thavAthI samavAyAMgano hrAsa thaze. 6. vI. ni. saM. 1350 ke 1360mAM AcArya Arjavayati(saMbhUti)nA svargavAsa thavAthI sthAnAMgano vyavaccheda thaze. 7. vI. ni. saM. 1400mAM kAzyapa-gotrIya jyeSTha bhUti(jyeSThAMgagaNi)nA nidhana para kalpavyavahAra sUtrano hrAsa thaze. 8. vi. ni. saM. 1500 ke 1520mAM gautama-gautrIya AcArya phalyumitrano svargavAsa thavAthI dazAzruta skaMdhano vyavaccheda thaze. 9. vI. ni. saM. 1900mAM bhAradvAja-gotrIya AcArya mahAsumiNa (sumimitra athavA svapnamitra)nA svargavAsa pachI sUtrakRtAMgano hAsa thaze. 10. vI. ni. saM. 2000mAM vizAkha muninA svargastha thavAthI vI. ni. saM. 2000 thI 3000 vaccenI avadhimAM thoDAM aMgonu jJAna vicchinna thaI jaze. 11. vI. ni. saM. 20000(vIsa hajAra)mAM hArita-gotrIya viSNu| muninA svargastha thavAthI AcAraMgano vyavaccheda thaI jaze. 12. vI. ni. saM. 21000nI amuka kSaNo bAkI rahetA-rahetA aMtima AcArAMgadhara AcArya du:prasavanA svargastha thavAthI cAritra sahita AcArAMga pUrNataH naSTa thaI jaze. - A rIte tithyogAlI paUNayamAM vI. ni. saM. cosaThamA Arya jaMbUnA mukta thavAthI kevaLajJAna Adi 10 prakRSTa AdhyAtmika zaktionA viccheda sahita vI. ni. saM. 170 thI ra1000 sudhI dvAdazAMgInA hUAsanuM ati saMkSipta vivaraNa upalabdha che. svayaM bhagavAna mahAvIranA upadezanA AdhAre gaNadharo dvArA guMphita 100000 zloka - pramANa tilyogAlI paghaNaya nAmanA pUrvakALamAM vidyamAna vizALa graMthanA AdhAra para A kRzakAya tilvogAlI padhaNaNayanI racanA karavAmAM AvI. trikAladarzI bhagavAna mahAvIranI dezanAnA AdhAre gaNadharo dvArA grathita Agamo ane enA AdhAre pazcAddavartI AcAryo dvArA grathita graMthomAM bhAvi ghaTanAono ullekha joIne koIe AzaMkita ke vismita thavuM joIe nahi. | 230 9696969696969696969696) jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-4) Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (sAThamAM AcArya lAlajI svAmI ) 44 varSa 20 varSa sAThamA AcArya ekasaThamA AcArya lAlajI svAmI jJAnaraSi janma vi. ni. saM. 1900 vi. ni. saM. 1927 dIkSA vi. ni. saM. 1938 vI. ni. saM. 1943 AcAryapada vI. ni. saM. 1957 vI. ni. saM. 1987 svargArohaNa vI. ni. saM. 1987 vi. ni. saM. 2007 gRhavAsaparyAya 38 varSa 16 varSa sAmAnya sAdhuparyAya 19 varSa AcAryaparyAya 30 varSa pUrNa saMyamaparyAya 49 varSa 64 varSa pUrNa Ayu 87 varSa 80 varSa (bAMsaThamA AcArya nAnagajI svAmI) bAsaThamA AcArya tresaThamA AcArya nAnagajI svAmI rUpajI svAmI janma vi. ni. saM. 1944 vI. ni. saM.1972 vi. ni. saM. 1970 vi. ni. saM. 2004 AcAryapada vi. ni. saM. 2007 vI. ni. saM.2032 svargArohaNa vi. ni. saM. 2032 vi. ni. saM. 20para gRhavAsaparyAya 26 varSa 32 varSa sAmAnya sAdhuparyAya 37 varSa 28 varSa AcAryaparyAya 25 varSa 20 varSa pUrNa saMyamaparyAya 62 varSa 48 varSa pUrNa Ayu 88 varSa 80 varSa jaiina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 9969696969696969999 231 | dIkSA Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAMddhAraka lo~kAzAha loMkAzAhathI pUrva jainasaMghanI sthiti dharmasaMghanI vikRta avasthA joIne sarvaprathama mahAmanISI atula sAhasI AcArya vardhamAnasUrie vikRti tarapha pravRtta thayelA dharmasaMghanA uddhAra mATe kriyoddhArano zaMkhanAda karyo. tyAra bAda vardhamAnasUrinA uttaravartI kALanA je je mahApuruSoe zramaNa bhagavAna mahAvIranA dharmasaMghamAM pravezelI vikRtionA unmUlana mATe kriyoddhAra karyA, te vastutaH AMzika kriyoddhAra ja hatA. e adhUrAM kriyoddhAronA kAraNe dharmasaMghane hAni paNa uThAvavI paDI. e mahApuruSoe vakhatovakhata je kriyoddhAra karyA enA kAraNe dharmasaMghamAM gaccho vadhatA gayA. saMgha nAnA TukaDAomAM vibhakta thaIne eka durbaLa dharmasaMgha tarIke rahI gayo. bhinna-bhinna gacchanI bhinnabhinna mAnyatAonA kAraNe mahAna dharmasaMgha kalaha, IrSA, dveSanA gaDha jevo banI gayo. saMghanI dazA dayanIya thaI gaI. caityavAsI paMraparAnA sUtradhAro ane karNadhAroe sarvajJa praNIta AgamonI apekSAe potAnA mastiSkanI Upajane potAnI svArthasiddhi mATe sarvoparI mAnatA caityavAsI sAdhuo mATe dasa niyama banAvyA hatA. emAM Agamo viruddha eka prakArano khullo vidroha ghoSita karanAro navamo niyama A rIte che : "sAdhu A prakAranI kriyAonuM svayaM AcaraNa kare tathA e kriyAonAM vidhi-vidhAnono upadeza ane prasAra-pracAra karI lokone tenuM pAlana karAve, je dhIme dhIme mokSamArganI tarapha laI jAya. agara A prakAranAM vidhi-vidhAnono AgamomAM ullekha nathI, to AgamonI upekSA karo. AgamomAM agara A kriyAono niSedha che, to Agama-vacanano anAdara karI e kriyAo svayaM karatA raho tathA bIjAo pAse e kriyAonuM AcaraNa karavAtA raho, kAraNa ke bhagavAnano siddhAMta anekAMtamaya che. aneka akaraNIya kAryo karavAnA ane aneka karavAyogya kAryone na karavAno ullekha AgamomAM aneka sthAno para che." A prakAranA niyama thaI javAthI caityavAsIone Agama viruddha AcAra-vicAra, mAnyatA, rIti-rivAja Adine potAnA saMghamAM UUU jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 232 37 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pracalita karavA, karAvavA tathA zithilAcAranuM avalaMbana levAno khullo avasara prApta thaI gayo. e rIte prathama kriyoddhAraka AcArya vardhamAnasUri dvArA pATaNanI rAjasabhAmAM A prakAranI spaSTa ghoSaNA thaI hatI ke - ApaNe mAtra gaNadharo ane caturdaza pUrvadharo dvArA grathita Agama ja mAnya che, na ke koI itara graMtha. tema chatAM AgaLa jatAM na kevaLa vardhamAnasUri dvArA saMsthApita zramaNa paraMparAmAM ja, paraMtu suvihita kahevAtI moTAbhAganI dareka paraMparAmAM paMcAgI(Agama), niryukti, bhASya cUrNi ane TIkAne paNa parama prAmANika mAnavAno prAraMbha karI dIdho. A rIte bhagavAna mahAvIranA nitAMta adhyAtmaparaka dharmasaMghamAM aneka prakAranI anAgamika mAnyatAo, ADaMbarapUrNa vidhi-vidhAnone pravezavAnuM pravezadvAra sadAyane mATe khUlI gayuM. bhagavAna mahAvIranA vizvakalyANakArI dharmasaMghanI A prakAranI dayanIya paristhitithI dravita thaIne loMkAzAhe ekamAtra Agamane ja sarvoparI parama prAmANita ane parama kalyANakArI mAnavAno uddaghoSa karavAnI sAthe saMpUrNa dharmakrAMti rUpe pUrNa kriyoddhArano zaMkhanAda karyo. loMkAzAhano AvirbhAva vizvakalyANakArI jaina dharmanA mULa svarUpa para chavAyelA bAhyADaMbara, bhautika karmakAMDa ane zithilAcAranA ghaTATopane chinna-bhinna karavAnA deDha saMkalpathI loMkAzAhe sAhasa ane zauryanI sAthe vi. saM. 1508mAM AgamAnusAriNI sarvAMgapUrNa dharmakrAMtino sUtrapAta karyo. emaNe vANInI sAthe-sAthe lekhinInA mAdhyamathI sarvajJa prarUpita, sarvadarzI dvArA pradarzita saddharmanA AgamAnusArI mULa svarUpane loko samakSa prastuta ane prakAzita karavAnI zarUAta karI. emaNe ekAdazAMgInA pramukha aMga AcArAMga, sUtrakRtAMga AdinA AdhAre potAnA upadezo ane AgamonA sAra svarUpe pote e samayanI lokabhASAmAM lakhAyela bolo, prazno AdinA mAdhyamathI jana-jananAM mana-mastiSka ane hRdayamAM e prakAranI atUTa AsthA utpanna karI dIdhI ke ahiMsAmUlaka, dayApradhAna jaina dharmamAM nAnI-moTI koI paNa prakAranI hiMsA mATe koI sthAna nathI. adhyAtmaparaka jaina dharmamAM dravyArcananA rUpamAM mUrtipUjA ane bAhyADaMbara mATe kiMcit mAtra paNa sthAna nathI. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) OFF 37, 233 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokazAhanI lekhinI ane vANInA mAdhyamathI paMcamahAvratadhArI zramaNonA zramaNAcAranA vizuddha mULa zAstrIya svarUpane jaina dharmanA vizuddha Agamika svarUpane jANIne loko, tatkAlIna zramaNa-zramaNI vargamAM vyApta parigraha, AraMbha, samAraMbha pradhAna zithilAcAranI viruddha khullo vidroha karavA kaTibaddha thayA. parigrahanA aMkamAM AkaMTha nimagna sAdhu nAmadhArI yativarganA vartuLamAM lokazAhanA zAstra saMmata zaMkhanAdathI bhayaMkara bhUkaMpa AvI gayo. nAmadhArI zramaNonA anekAneka vibhinna gaccho, AcAryo, maThAdhIzo ane zrIpUjyonA vahIvaTathI suvarNa, rajata, motI, ratnajaDita pAlakhIo, chaDI-chatra, cAmaronI bheTa AdinA svarUpamAM je vipula dravyanI bAremAsa avirata Avaka thatI hatI, e AvakanA strota avarodhAyAM. potAnI amaryAda Avaka ane suvidhAnA strotomAM avarodha AvavAnA kAraNe te loko AkuLa-vyAkuLa thavA lAgyA. teo badhA maLIne saMpIne zAma-dAma-daMDa-bheda AdinI yatheccha nIti apanAvI, tatparatAthI loMkAzAhano virodha karavA lAgyA ane emanI viruddha aharniza chaLa-prapaMcapUrNa jayaMtronI racanAmAM magna rahevA lAgyA. A virodha, upasargo ane vina-avarodhothI lokazAha lezapAtra vicalita na thayA. saMpUrNa krAMtinA kaMTakachAyA prazasta patha para emanA caraNa Agamika uddharaNonA udghoSonI sAthe-sAthe zata-zata guNita vegathI AgaLa ne AgaLa vadhavA lAgyA.' loMkAzAhanA Agamika upadezone sAMbhaLavA mATe cArebAjuthI zraddhALuo AvavA lAgyA. teo jaina dharmanA sarvajJa praNIta vizuddha svarUpanA pragADha niSThAvAna anuyAyI banIne lokAzAhanI samagra dharmakrAMtine sazakta banAvavAmAM sakriya sahayoga ApavA lAgyA. lokazAhe zithilAcAra ne zithilAcArIo dvArA jainasaMghamAM pracalita karavAmAM AvelA ADaMbarapUrNa karmakAMDo ane bhautika vidhividhAnono spaSTa zabdomAM virodha karyo. dharmanA Agamika svarUpane sAMbhaLavA-samajavA mATe pratidina upasthita thanAra janasamUhane emaNe sArarUpe samajAvavAnuM zarU karI dIdhuM ke - "jinezvara prabhu dvArA AgAmomAM pradarzita dharmamArga para cAlanAra mumukSu ja sAco jaina che. tIrtha pravartanakALamAM AryAvartanA koI paNa nagara, gAma athavA sthAnamAM kyAMya paNa jinamaMdiro, jainacetyo [ 234 cha96969696969696999) jaina dharmano maulika ItihAsa (bhAga-4) Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane jainapratimAonuM astitva paNa na hatuM. AgamomAM anAdi ane anaMta mAnavAmAM AvelA dvAdazAMgImAM jinamaMdiranA nirmANa, jinezvaronI mUrtinI pratiSThA, arcanA, pUjA, tIrthayAtrA Adino kyAMya nAmamAtrano paNa ullekha nathI. atItanI anaMta covIzIo ane vartamAna avasarpiNIkALanI covIzInA koI paNa tIrthaMkara prabhue potAnAM pravacanomAM kyAreya A prakArano upadeza nathI Apyo ke - 'jinamaMdira nirmANa, jainapratimApUjA, pratiSThA athavA vaMdanathI prANIne mokSanI prApti thAya che.' adhyAtmavAdI jaina dharmamAM ADaMbarapUrNa bhautika vidhi-vidhAna, caityanirmANa Adino samAveza vIra nirvANanI aneka zatAbdIo pachI niyatanivAsI-caityavAsI maThAdhIzo dvArA karavAmAM Avyo. potAnI kapola kalpanAnA AdhAre dharmasaMghamAM dharmanA nAme pravezI gayelAM vidhividhAnone paraMparAgata siddha karavAnA uddezathI caityavAsIo dvArA nigamopaniSadonI racanAo karavAmAM AvI. e nigamopaniSadonI gahana chApa niryuktio, vRttio, cUrNio ane bhASyo para spaSTataH dRSTigocara thAya che. A kAraNe koI paNa sAcA jaina mATe nigamopaniSadonI jema niryuktio, vRttio, cUrNio ane bhASya akSarazaH mAnya nathI. jainamAtra mATe jinopadiSTa kevaLa Agama ja mAnya che, nahi ke saMpUrNa paMcAMgI. AgamajJAna ane Agama AdhArita loMkAzAhanA upadezonA athAka parizramathI loko khUba prabhAvita thayA. lAkhonI saMkhyAmAM jainadharmAvalaMbI prabuddha thaI potAnA zithilAcArI kulaguruo, Agama viruddha AcaraNa karanAra parigrahI AcAryo ane maThAdhIzothI potAno nAto choDAvI loMkAzAha dvArA pradarzita vizuddha Agamika pathanA pathika thaI gayA. vi. saM. 1530thI paryApta samaya pUrve ja gujarAtathI laI AgarA sudhInuM kSetra loMkAzAhanA prabhAvamAM AvI cUkyuM hatuM, ane tyAMnA anuyAyI bahusaMkhyakanI koTimAM AvI cUkyA hatA. mAtra eTaluM ja nahi, zithilAcAragrasta dravya paraMparAnA aneka sAdhu paNa loMkAzAhanA Agamika upadezothI ane temanA dvArA thayelA 58 bolo, 34 bolo, 13 prazno ane paraMparA viSayaka sAragarbhita praznothI prabhAvita thaIne loMkAzAhanA anuyAyI thaI gayA ane emanA kAryamAM sahAyatA karavA lAgyA. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 37 235 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokazAhe Agamo anusAra sarvajJa praNIta jaina dharmanA vAstavika svarUpano upadeza ApIne jinamatInA nAmathI je paraMparAno pracAraprasAra karyo hato, e vi. saM.1530 pUrve ja dUra dUranA pradezomAM bahumata-saMmata ane lokapriya thaI gaI hatI. A vAtanuM pramANa vi. saM.1530nI "lukAmata pratibodha kulaka' nAmanI kRtithI maLe che. A kRtimAM kulakakAre potAnI AMkhe joyelA lokAgacchanA sarvavyApI varcasva para potAnA AMtarika zokagAra abhivyakta karyA che. A kulakamAM ullekhita vivaraNothI nIce mujabanAM taththo prakAzamAM Ave che: 1. vi. saM. 1530mAM lokAzAha dvArA prakAzamAM Avela jaina dharmanuM mULa svarUpa dhaMdhukA ane pATaNa Adi kSetromAM atyAdhika lokapriya thaI gayuM hatuM. dUra dUra sudhI prasarI gayuM hatuM. 2. emAM ullekhita harSakIrti dvArA karavAmAM AvelA loMkAmatanA pracAranA vivaraNathI ema pragaTa thAya che ke tatkAlIna vibhinna paraMparAonA zramaNa paNa jaina dharmasaMghamAM zatAbdIothI ghara karelI vikRtio, bAhyADaMbaro ane anAgamika mAnyatAono virodha karavA ane lokAzAha dvArA prakAzita satyamArganuM anusaraNa karavA mATe kaTibaddha thaI gayA hatA. 3. loMkAzAha dvArA prakAzamAM lAvavAmAM AvelA vizuddha Agamika dharma tarapha janamata eTalo AkarSita thaI cUkyo hato ke dravya paraMparAonA sAdhuonI vAta sAMbhavavA mATe koI taiyAra na hatuM. loMkAzAha dvArA vi. saM.1508mAM je dharmakrAMtino sUtrapAtra karavAmAM Avyo, e tIvra gatithI bhAratanA vibhinna sudUrastha pradezomAM vyApI gayo. loMkAzAhanA Agamaparaka upadezone sAMbhaLavA dharmaniSTha vyaktione khUba rasa paDyo. loMkAzAhanA mAdhyamathI jaina dharmanA mULabhUta siddhAMto ane sAttvika svarUpa lokapriya thayuM ane anukaraNIya zraddhA AsthAnuM kendra banyuM. vi. saM. 1508mAM jana-jana samakSa ane dravya paraMparAonA vidvAno ane AcAryonI samakSa rAkhavAmAM AvelA loMkAzAhanA aitihAsika 34 bola enA sAkSI che. e sivAya loMkAzAhanA 58 bola, paraMparA viSayaka 54 bola, ane loMkAe pUchela 13 prazna ane tenA uttaro jevI kRtio paNa bahucarcita che. | 236 099999999999 jena dharmano maulika itihAsa H (bhAga-4) Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (anAgamika mAnyatAo pratye zraddhA DagamagI) lakAzAha dvArA pracArita ne prasArita karavAmAM AvelA jainAgamanonA nicoDa - niSkarSa rUpe jaina dharma ane zramaNAcAranA vizuddha svarUpa para pUrNa prakAza pADanAra 13 prazno, 58 bolo, 34 bolo tathA "kehanI paraMparA' zIrSakavALA 54 prazno Adi sAhityano jaina dharmAvalaMbI janajana para camatkArika prabhAva paDyo. enAthI na kevaLa zrAvaka-zrAvikA varge ja, apitu harSakIrti jevA AtmArthI zramaNo sudhInAe parigraha saMcita karavAmAM aharniza nirata dravya paraMparAonA zithilAcArI karNadhAronI viruddha, emanI anAgamika mAnyatAonI viruddha khullo virodha karavAnuM zarU karI dIdhuM. emaNe potAnI zithilAcArI paraMparAono parityAga karI loMkAzAha dvArA prakAzamAM lAvavAmAM AvelA vizuddha Agamika muktipathano prasAra-pracAra karavAno prAraMbha karI dIdho. A rIte loMkAzAha dvArA prAraMbhAyelI AgamAnusAriNI abhinava dharmakrAMtino evo camatkArI prabhAva paDyo ke dravya paraMparAonA zatAbdI othI sudaDha ane sazakta gaDha paDavA lAgyA. zramaNAcAra ane dharmanA vizuddha svarUpa para zithilAcAragrasta dravya paraMparAonA nAyako dvArA nAkhavAmAM AvelAM, AcchAdita karavAmAM AvelAM anAgamika AvaraNonA ADaMbara prabaLa-pracaMDa jhaMjhAvAtamAM UDI javA lAgyA. loMkAzAha dvArA karavAmAM AvelA A prakAranA tathya-prAgaTyathI zithilAcAra parAyaNa anAgamika dravya paraMparAonA karNadhAronA AvakanA strota, avaruddha thaI gayA. Ama thaI javAthI emaNe loMkAzAhane potAnA zatru samajIne kevaLa loMkAzAhanI viruddha ja, apitu emanAM mAtA-pitAnI viruddha paNa hIna bhASAnA sAhityanI racanA karIne anargala pralApa karyo. zithilAcAragrasta dravya paraMparAonA vidvAno dvArA loMkAzAhanA vyaktitva, jIvana ane kartRtva saMbaMdhamAM aneka bhrAMta dhAraNAo, pracalita karavAmAM AvI. jaina sAhityamAM ane anya strotothI lokAzAhanA jIvanavRtta para prakAza pADanAra bhinna-bhinna prakAranI mAnyatAo prApta thAya che. loMkAzAhanuM janmasthAna, janmakALa, loMkAzAha dvArA zAstra lakhavAno samaya, loMkAzAha dvArA upadeza devAno saMvata, lokAzAha dvArA jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 96969696969696969696962 230] Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddha sAdhu mArganuM pravartana, loMkAzAhanA dIkSita hovA na hovA vize abhimata, loMkAzAhanA saMbaMdhamAM digaMbarAcArya ratnanaMdinA vicAra AdinI bAbatamAM jaina dharmano maulika itihAsa-bhAga-4'(mULa vistRta graMtha)mAM prastuta karavAmAM Avela che. lokAgaccha paraMparA : mULanAma jinamati * samasta jaina sAhityamAMthI pasAra thayA pachI atyAra sudhI upalabdha saMdarbho jotAM lokAzAha dvArA saMsthApita paraMparAnA lokAgaccha, kUMpakagaccha, kUMpAkagaccha ane jinamati - A cAra nAma sivAya koI nAma maLatuM nathI. jyAM sudhI loMkAgaccha nAmakaraNano prazna che ; loMkAzAha jevA Adarza tyAgI ane jinazAsana-premI mahApuruSa potAnI hayAtInAM koI paNa saMjogomAM prabhu mahAvIranA mahAna dharmasaMghanuM nAma potAnA nAma para 'lokAgaccha' rAkhavA mATe sahamata na ja thAya. 'kUMpakagaccha' ne 'lUpAkagaccha' be nAmathI A vizuddha paraMparAnuM nAmakaraNa karavAno jyAM sudhI prazna che, 'lUpaka' ane 'lUpAka' baMne zabdono artha che - cora, lUMTArA ane DAkU. AvI sthitimAM koI paNa saMbhyasaMgha potAnA AvA nAmakaraNa mATe taiyAra na ja thAya e svayaM spaSTa che. enI sAthe ja A vizuddha sAdhu paraMparAnA virodhI, pratipakSI aneka gacchoe potAnI paTTAvalIo, kavitAo, copAIo AdimAM A paraMparA mATe lUkAgaccha, lUpakagaccha athavA lUMpAkamata evA aziSTa - abhadra zabdono prayoga karyo che. A prakAranA abhadra zabdono A vizuddha zramaNa paraMparA mATe thayelo prayoga Aje paNa pratipakSI gacchonA sAhityamAM yatra-tatra dRSTigocara thAya che. e sAthe ja lokAgacchanI anekAneka paTTAvalIomAM evo spaSTa ullekha che ke - 'loMkAzAha dvArA karavAmAM Avela dharmoddhAranA pariNAma svarUpe je vizuddha sAdhumArga athavA dayAmArganI paraMparA pracalita thaI, enuM nAma virodhIoe vidyuaSanA kAraNe lUMkAgaccha athavA loMkAgaccha rAkhyuM. have bAkI rahyuM eka nAmakaraNa - jinamati. vaDodarA vizvavidyAlayamAMthI prApta gacchAcAra vidhi ane khaMbhAta saMghavI poLa bhaMDArathI prApta 238 |733 UUU jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTTAvalInA ullekho para niSpakSa ane gaMbhIra dRSTie vicAra karavAthI e siddha thAya che ke pUrvakALamAM zatAbdIo sudhI suvihita paraMparAnA nAmathI loka vizruta rahelI paraMparAne AgamonA pariprekSyamAM jana-jana samakSa prakAzamAM lAvatA loMkAzAhe e vakhate A zAstrIya paraMparAne 'jinamata' ke 'jinamati' nAmathI oLakhAvI. lokAzAhe Agamo para AdhArita A vizuddha paraMparAnuM nAma jinamati rAkhyuM hatuM, e vAtanI puSTi zrAvako dvArA munionI sevAmAM prastuta karavAmAM AvelA vinaMtI patromAM emanA nAmanI AgaLa athavA pAchaLa 'jinamati' zabdanA prayogathI paNa thAya che. jinezvaraprabhu zramaNa bhagavAna mahAvIra dvArA caturvidhasaMgha tIrthanA svarUpe sthApita thayelI vizvakalyANakAriNI dharma paraMparAne loMkAzAha dvArA jinamati nAmanI saMjJA ApavAnuM dareka rIte samucita pratIta thAya che. loMkAzAhanI mAnyatAono virodha karavAnA lakSyathI kaThuAmati vidvAna rAmAkarNavedhI dvArA vizALa graMtha 'luMpaka vRddha hUMDI'nI racanAthI ane tatkAlIna gacchonI paTTAvalIomAM upalabdha 'halAbola DhuMDhaka thayo' arthAt jyAM juo tyAM cotarapha loMkAzAhanA ja anuyAyI rdaSTigocara thavA lAgyA che;' A ullekhothI ema pragaTa thAya che ke loMkAzAhanA upadezomAM koI atIva adbhuta camatkArI prabhAva hato ane emanA dvArA vizuddha zramaNadharma tarapha teo sahune AkarSita karavAmAM sakSama hatA. lokAzAhe sarvajJa prarUpita zuddha jaina siddhAMto para AdhArita potAnA upadezomAM jIvahiMsAne jaina dharmAvalaMbIonA dhArmika kAryakalApothI sadA-sarvadA mATe pUrNarUpeNa samApta karI devAnA lakSyathI AcAraMga Adi sarvajJabhASita ane gaNadharo dvArA guMphita AgamonA uddharaNone jana-jana samakSa vizad vyAkhyA sahita prastuta karyA. emaNe sAhasapUrvaka spaSTa zabdomAM e batAvyuM ke - jaina dharmamAM SaDjavanikAya mATe eka paNa prANInI hiMsA mATe lezamAtra avakAza nathI. prANImAtranI jIvanarakSAne, jIvadayAne sarvoparI sthAna ApavAmAM AvyuM che.' sarvajJa-sarvadarzI vItarAga prabhu mahAvIre tIrtha pravartanakALamAM sarvaprathama e ja upedaza Apyo ke - potAnA jIvananI rakSAnI vAta to dUra, mokSanI prApti jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 71 239 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe paNa janma-jarA, Adhi-vyAdhi ane mRtyuthI chuTakAro meLavavA mATe paNa SaDjavanikAyanA koI prANInI hiMsA na karavAmAM Ave. je hiMsA kare che e anaMtakALa sudhI bhavabhramaNa karato dAruNa du:khono bhAgI bane che.' caturvidha dharmatIrthanI sthApanA karatI vakhate prabhu mahAvIra dvArA saMsAranI samakSa pragaTa karavAmAM AvelA A zAzvata satyanI puSTi mATe anya koI prakAranI yukti prastuta karavAnI AvazyakatA rahetI nathI. paraMtu vaidikI hiMsA, hiMsA na bhavati'nI jema caityavAsI Adi dravya paraMparAonA karNadhAro dvArA zatAbdIo pUrve adhikAMza jainomAM rUDha karavAmAM AvelI dhArmika hiMsAne svIkAratI Agama viruddha mAnyatAne, rUDhine nirasta karavA tathA pUrvagrahathI grasta lokone Agama pratipAdita satyapatha para lAvavA mATe loMkAzAhane jIvanabhara jhajhUmavuM paDyuM. aneka prakAranI yuktio-prayuktio dvArA jana-janane Agama pratipAdita trikALa satyathI avagata karAvavA paDyA. loMkAzAha dvArA dharmanA svarUpamAM pravezelI vikRtionA samULaviccheda mATe abhisUtrita sarvahArA dharmakrAMtinA prabhAva-pravAhane kSINa ane azakta karavAnA abhiprAyathI, vipula pariMgrahano tyAga karI AnaMdavimalasUri Adi traNa AcAryoe zAma-dAma-daMDa-bheda nItino Azraya laI je abhiyAna calAvyuM e niraMtara paTTAnukramathI cAlatuM ja rahyuM. A prakAranA pralobhanAtmaka ane chalaparaka abhiyAnanA pariNAma svarUpa aMtatogatvA loMkAzAhanA virodhIone loMkAgacchamAM dIkSita karAvyA hatA, te loko loMkAgaccha para chavAI gayA. emaNe loMkAzAha dvArA sUtrita dharmakrAMtinA mULa maMtrathI viparIta dravya paraMparAonI mAnyatA 'mUrtipUjA'ne aMgIkAra karI. potAne loMkAzAhanA anuyAyI ane loMkAgacchIya batAvatA loko samakSa ema pragaTa karatA hatA ke loMkAgaccha mUrtipUjAnI mAnyatAne aMgIkAra kare che. loMkAzAha dvArA prAraMbhAyelI samagra dharmakrAMtinA virodhIonI A moTI saphaLatA hatI. potAnAM abhiyAnomAM maLelI abhUtapUrva saphaLatAthI emaNe saMtoSano zvAsa lIdho ke - have loMkAgaccha sadAyane mATe samApta thaI gayo.' paNa lokAgacchamAM karavAmAM AvelA AMtarika visphoTa chatAM UUjaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4)| 240 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa loMkAzAha dvArA pradIpta karavAmAM AvelI dharmakrAMtinI divya jyota uttarottara vadhu jhaLahaLatI rahI. loMkAzAhagacchamAM karavAmAM AvelA e AMtarika visphoTonI pratikriyA svarUpa tatkALa uttarArdha loMkAcchano AvirbhAva thayo. lavajI Adi aneka mahApuruSoe loMkAzAha dvArA pradIpta karavAmAM AvelI vizuddha AgAmika dharmanI mazAla dezanA khUNe-khUNe zataguNita utsAhathI pradIpta karatAM e abhinava dharmakrAMtinA prabhAva ane pravAhamAM uttarottara vRddhi karI. na . savizeSa mahattvanI vAta to e che ke loMkAzAhe na to koI matanI sthApanA karI, na koI navI vAta karI. emaNe to kevaLa sarvajJabhASita Agamono mULa pATha prastuta karI ati vinamra zabdomAM e ja kahyuM ke - kSIra-nIra vivekapUrNa niSpakSa dRSTie bhagavAna mahAvIranAM vacano para jAgRta rahI vicAra karo.' emaNe to kevaLa vicArapUrvaka ane ucita lAge evo vyavahAra karavAnI vAta karI. potAnI nahi, kevaLa sarvajJa tIrthaMkaranI vANI para vicAra karavA mATe lokone vinaMtI karI. vItarAgavANIne mAnavA-manAvavAno lokAzAhe kyAMya lezamAtra paNa haThAgraha nathI karyo. udAharaNa tarIke AcAraMga sUtranA cothA adhyAyanA prathama uddezakanA eka sUtrane laIe to A sUtrane jaina dharmanI AtmA athavA AdhArazilAnI saMjJA ApI zakAya. loMkAzAhe e sUtrane loko samakSa prastuta karatAM potAnA 58 bolamAMthI eka bolamAM e tarapha izAro karI kahyuM ke - SajIvanikAyanA koI paNa jIvanI koI paNa kAraNathI hiMsA na karavAmAM Ave - koI paNa jIvane koI paNa prakAranuM kaSTa pahoMcADavAmAM na Ave, e huM (zramaNa bhagavAna mahAvIra) kahuM chuM.' anAdiatItanA sarva tIrthaMkaroe Ama kahyuM che. vartamAnamAM jeTalA tIrthaMkara che, teo paNa kahe che ane anAgata anaMtakALamAM thanArA tIrthaMkara paNa Ama ja kaheze. A ja zuddha satya, zAzvata Arya dharma che. loMkAzAhe potAnA taraphathI eka paNa zabda AmAM joDyo nathI. loMkAzAhathI 56 varSa pachI thayelA Agama-marmajJa, pArzvacaMdrasUrie paNa potAnI 'utsUtra tiraskAranAmA vicAra paTaH' nAmanI kRtimAM kevaLa A sUtrano ja ullekha nathI karyo, paNa loMkAzAhathI ghaNA AgaLa jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) OM 7 241 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhIne A saMbaMdhamAM ema paNa lakhyuM che ke - buDhe jajjara theraM, jo ghAyai jamala muTThiNA taruNo / jArisI tassa veyaNA, egiMdI saMghaTTaNe tArisI // arthAt ati jIrNa-zIrNa ativRddha puruSanA vakSasthaLa para agara koI viziSTa baLazALI yuvA puruSa potAnI saMpUrNa zakti lagAvIne muSTino prahAra kare to e muSTiprahArathI je prakAranI asahya pIDA e jarAjarjarita vRddha vyaktine thAya che, ThIka evI rIte bhISaNa vedanA sthAvarakAyanA ekendriya jIvane sparzamAtrathI thAya che. ' koI paNa ekendriyAdi jIvanI hiMsA karatI vakhate ene kevI pIDA thAya che, enuM AgamamAM spaSTa varNana maLe che. je rIte janmajAta mUMgAbaherA, halana-calanamAM saMpUrNa akSama vyaktine bhAlAnI tIkSNatAthI IjA pahoMcADavAmAM Ave to e cIsa pADI nahi zake, paNa ene evI ja pIDAno anubhava thAya che, jevo sakriya saMpanna svastha vyaktine A prakAranI kriyAthI thAya che. evI ja vedanA ekendriya jIvane paNa chedanabhedana Adi duHkhadAyinI kriyAthI thAya che. AcAraMga sUtranA jIvahiMsA niSedhArthaka sUtronA saMdarbhamAM A gAthAno artha (buduM jakkara there) karavAmAM Ave to enAthI e bhAva pragaTa thAya che ke kevaLa saMghaTTa mAtrathI - sparzathI ekendriya jIvane asahya dAruNa vedanA thAya che. Ama, ekendriya jIvanI koI paNa prayojanathI, tyAM sudhI ke svarga ke mokSaprAptinI AkAMkSAthI paNa kyAreya na to hiMsA karavAmAM Ave, na karAvavAmAM Ave ane na to A prakAranI hiMsA karanArane anumodana ApavAmAM Ave. ahIM dareka taTastha vyakti mATe e vAta paNa vicAraNIya che ke koI paNa susabhya dezamAM daMDa saMhitA athavA kAyadAnI koI paNa kalamamAM amuka prakAranI chUTanI AvazyakatA jaNAya to je te kAyadAnI kalamamAM apavAda rUpa chUTanuM prAvadhAna paNa spaSTa ullekha sAthe maLe che. ThIka e ja rIte mUrtipUjA Adi dhArmika vidhi-vidhAno mATe ekendriyAdi jIvonI hiMsA karavAnuM Avazyaka samajAyuM hoya to AcAraMgamAM tenI chUTa vize jogavAI Avazya rAkhavAmAM AvI hota ! | 242 969696969696969696969 jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chadmastha avasthAmAM rahelo sAmAnya mANasa paNa kAyadAnA ghaDatara vakhate koI bhUla na rahI jAya enI kALajI rAkhe che, to trikAladarzI tIrthaMkara bhagavAna dvArA tIrthapravartanakALamAM saMsAra samakSa dharmanuM svarUpa pragaTa karatI vakhate prathama dezanA ApatI vakhate koI prakAranI bhUla rahI gaI hoya evI kalpanA kevaLa mithyAtvI abhavyAtmA ja karI zake. zramaNa bhagavAna mahAvIre pRthvI, ap, tejasa, vAyu ane vanaspatikAyanA jIvonA AraMbha-samAraMbhane abodhi, ahita ane anaMta kALa sudhI bhayAvaha bhavATavImAM bhaTakavAnuM kAraNa jaNAvyuM. agara pRthvI, ar, tejasa, vAyu ane vanaspatikAyanA jIvonI hiMsA mokSaprAptimAM lezamAtra paNa koI vratI ke avratI mATe sahAyaka hota to saMsAranAM anaMta dAruNa duHkhothI saMtrasta saMsArI prANIonAM du:khothI dravita thaIne enA para dayA karI ene muktino mArga batAvavA mATe dharmatIrthanI sthApanA karatI vakhate tIrthaMkara prabhu spaSTa zabdomAM apavAda tarIke pharamAvI detA ke - mokSaprApti mATe pAMca sthAvarakAyanA jIvonI hiMsA thaI zake che, paraMtu 'savva jaga-jIva rakkhaNa-dayakrayAe bhagavayA pAvayaNuM sukahiyaM' A Agama vacana anusAra muktapradAyI dharmatIrthanI sthApanA karatI vakhate bhagavAne A prakAranI koI vAta na kahIne spaSTa zabdomAM ema pharamAvyuM ke - pRthvIkAya Adi pAMca sthAvara mAtranA ekendriya jIvonI koI paNa prayojana mATe, tyAM sudhI ke mokSaprApti mATe paNa hiMsA na karavAmAM Ave.' kAraNa ke jIvahiMsA anaMtakALa sudhI janma, jarA, mRtyu, Adhi, vyAdhi Adi asahya dAruNa du:khothI otaprota saMsAramAM bhaTakAvanAra che. pArzvacaMdrasUrie to loMkAzAha karatAM be DagalAM AgaLa vadhIne AcArAMga sUtranA upara darzAvela pAThano ullekha karyA pachI spaSTa zabdomAM lakhyuM che ke - 'sUtra matiI utsarge naI vyavahAri nathI dIsati' arthAt sUtranI mULa bhAvanAmAM utsarga ane apavAdanI koI vAta dRSTigocara thatI nathI. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 3777 243 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte loMkAzAhe AgamomAM pratipAdita je zAzvata satya-tathyo para prakAza pAtharyo che, e ja Agamika tathyone pArzvacaMdrasUrie paNa pATaNa zrIsaMgha, pATaNamAM birAjamAna sarva gacchonA AcAryo ane tatkAlIna jainajagata samakSa mUkyA. pArzvacaMdrasUrie to loMkAzAhathI AgaLa vadhI tatkAlIna zramaNonA jIvanamAM ghara karI gayelI arAjakatAne khullA patramAM caturvidhasaMghanI sAme mukI che, je maryAdAo sAdhunAM pAMca mahAvratomAMthI prathama ahiMsA, caturtha vizuddha brahmacarya ane pAMcamuM aparigraha - A traNa mahAvratone mULataH naSTa karanAra hatI. ATaluM badhuM thavA chatAM paNa AzcaryanI vAta e hatI ke e samayanA` moTA bhAganA gacchoe ekatA sAdhI je rIte loMkAzAhano ghora virodha ane loMkAzAha- virodhI pracAra karyo, eno somo bhAga paNa pArzvacaMdrasUri viruddha nA karyo. tatkAlIna AcAryo ane temanA uttaravartI AcAryoe peDhI - dara peDhI loMkAzAha viruddha jherI mithyA pracAra karavAmAM koI prakAranI kasara bAkI rAkhI nahi. loMkAgacchamAM bhAnucaMdra nAmanA koI yati vikramanI soLamI zatAbdImAM nathI thayA, tema chatAM temanA nAme eka kRti prakAzita karAvIne loMkAzAhanI viruddha apapracAra karyo, jethI je loko loMkAzAhInI vAta mAnatA na hatA, emaNe sAmAyika, pauSadha ane dAnano virodha karyo. tatkAlIna anya gacchonA vidvAnoe paNa copAI Adi kRttionI racanA karI loMkAzAha viruddha jhera okavAmAM kAMI bAkI rAkhyuM nahi. koI vAta kahenAra agara buddhi vagarano hoya to sAMbhaLanAre potAnI buddhimatAno upayoga karavo joIe; agara koI buddhihIna athavA sAMpradAyika vyAmohagrasta vyaktie vicAryA vagara kahI dIdhuM ke - 'loMkAzAha zAstrone mAnatA na hatA, teo sAmAyika, pauSadha ane dAnano virodha karatA hatA to sAMbhaLanAra athavA vAMcanAre vicAravuM joIe ke - 'sAmAyika, pauSadha, vratta, niyama, pratyAkhyAna, zAstra-svAdhyAya ane dAnanA niSedha pachI paNa zuM koI dharma nAmanI vastu bAkI rahI jAya ? nahi. to pachI e dezamAM sAmAyika pauSadha, dAna ane zAstrono virodha karanAra vyakti potAnI tarapha kaI rIte vizALa janapravAhane AkarSI zake ? lokasamUhane 39 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 244 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emaNe Apela upadezamAM zAstrane na mAnavAno ke asvIkArano koI prazna janmato nathI, eTaluM sAmAnya buddhithI vicAratAM samajI zakAya. jyAM sudhI Agamone mAnavA na mAnavAno prazna che, loMkAzAhanA 58 bola, 13 prazno, 34 bola tathA paraMparA viSayaka pa4 praznothI nirvivAda rUpe e siddha thAya che ke lokAzAhanI Agamo pratye pragADha AsthA hatI. Agamo, niryuktio, cUrNio, vRttio ane AgamonAM bhASyonA gahana ane UMDANapUrvakanA adhyayana bAda emane saMpUrNa vizvAsa thaI gayo ke AgamomAM anekAneka paraspara virodhI ane mULa AgamothI nitAMta viparIta mAnyatAo pracura mAtrAmAM vidyamAna che, to emaNe sarvajJa bhagavAna mahAvIra dvArA prarUpita, gaNadharo dvArA grathita ane caturdaza-pUrvadharo tathA dazapUrvadharo dvArA dvAdazAMgIthI nirmUDha Agamone ja sarvocca pramANabhUta mAnI svIkAra karyo. enI sAthe sAthe emaNe pUrvonA vicchede athavA aMtima pUrvadhara AcArya devardhikSamAzramaNanA vI. ni. saM. 1000nA uttaravartI kALamAM thayelA AcAryonI kRtio hovAnA kAraNe niryuktio, vRttio, cUrNio ane bhASyone aMtima rUpe mAnya na karyA. niSpakSa dRSTie zvetAMbara ane digaMbara baMne paraMparAnA prAcIna graMthonA ullekho para vicAra karavAmAM Ave to gaNadharo, 14 pUrvadharo ane ochAmAM ochA 10 pUrvadharo dvArA tIrthakaronA upadezonA AdhAre gukti Agamone aMganA nAme oLakhI zakAya che. AgamomAM gaNipiTakane dvAdazAMgInI saMjJAthI oLakhavAmAM Ave che. vIra nirvANa saM. 1000thI uttaravartI AcAryonI kRtione aMganI saMjJA ApI ene gamatulya mahattva ApavuM ane AgamonI sAthe rAkhI ene paMcAMgInI saMjJA ApavI vastutaH sarvajJabhASita pavitra AgamonI azAtanA karavA tulya aparAdha che. dravya paraMparAo dvArA dharmanA vAstavika mULa svarUpamAM pravezI gayelI vikRtione Agamavacana tulya sarvamAnya TharAvavAnA lakSyathI dravya paraMparAonA sUtradhAroe niyukitao, bhASyo, vRttio ane cUrNione AgamonI samakakSa pramANabhUta siddha karavAnA uddezathI paMcAMgInI kalpanA karI che. AgamomAM dvAdazAMgI, jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 969696969696969696969694 245 | Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazAMgIno ullekha to daSTigocara thAya che, paNa paMcAMgInA nAmano koI saMketa paNa maLyo nathI. loMkAzAhe niyuktio, bhASyo, vRttio, cUrNione amAnya ghoSita karavAnI sAthe sAthe paMcAMgI nAmane paNa aghoSita karyuM. dravya paraMparAonuM astitva to vAstavamAM paMcAMgI para nirbhara kare che. niryuktio Adi to emane AgamothI adhika priya che, e kAraNe emaNe jANI joIne loMkAzAhanI viruddha evo nirAdhAra mithyA pracAra karyo ke lokAzAha zAstronuM mAnatA nathI. ' jyAM sudhI dAnane mAnavA na mAnavAno prazna che; lokAzAhe dravya paraMparAo dvArA potAnI vADAbaMdhInA durlakSyathI pratiSThA, pada, mahotsavAdi avasaro para prabhAvanAnA nAme suvarNamudrAo, rajatamudrAo Adi lokone dAnamAM ApavAnuM athavA vaheMcavAnuM zarU karyuM, to A prakAranA dAnano loMkAzAhe virodha karyo? jyAM sudhI sAmAyika ane pauSadhano prazna che, lokAzAhe kyAreya teno niSedha nathI karyo. loMkAzAhanA lagabhaga samakAlIna evA kaDavAzAhe vi.saM.1539mAM nADIlAI nAmanA nagaramAM loMkAzAhanA anuyAyI loMkAgacchIya AcArya RSi bhANAnI sAthe vAda karyo ane zAstrAnusAra pratimAne pramANita karI ane lokazAhanA matavALAM 150 ghara kaDuvAmatamAM sAmela karyA. Avo ullekha kaDuvAmatanI paTTAvalImAM upalabdha che. kaDuvAzAha sAmAyika ane pauSadhanA prabaLa samarthaka hatA, agara lokazAhe kyAreya kyAMya paNa sAmAyika-pauSadhano saheja paNa virodha karyo hota to kaDavAzAhe A viSaya para paNa RSi bhANAthI zAstrArtha karyo hota ane e bAbate emanI paTTAvalImAM te viSayano. ullekha avazya hota. kaDavAzAhanA vidvAna ziSya rAmAkarNavedhIe 329 patro(657 pRSTho)nA luMpaka vRddha huMDI' nAmanA bRhadAkAra graMthanI racanA karI. emAM lokAzAhanI mUrtipUjA viSayaka mAnyatAnuM vistArathI varNana che. paraMtu e AkhA graMthamAM eka paNa evo zabda nathI, jenAthI e vAtano saMketa paNa maLe | 24s 299999999999 nA dharmano malika itihAsa. (bhAga) Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke loMkAzAhe kadI sAmAyika, pratikramaNa ane pauSadha jevI pavitra dharmakriyAono virodha karyo hoya. tapAgaccha Adi aneka gacchonI paTTAvalIomAM paNa kevaLa evo ullekha che. 'taddAnIM ca luMkAkhyAlekhakAt vi. aSTAdhika paMcadazazat (1508) varSa jina pratimotthApanapara lukAmAM pravRttam' A ullekhothI e ja pramANita thAya che ke loMkAzAhe sAmAyika, pratikramaNa, pauSadha ane dAnano kadI virodha nathI karyo, loMkAzAhanI lokapriyatAthI kSubdha ane khinna nitAMta anuttaradAyI lekhakoe dharmaprANa loMkAzAha prati dharmaniSTha lokonI pragADha zraddhAne Thesa pahoMcADavAnI durbhAvanAthI ja loMkAzAha viruddha A prakArano nirAdhAra ane ekadama jUTho pracAra karyo. A rIte mahAna dharmoddhAraka ane abhinava krAMtinA sUtradhAra lokAzAhanI viruddha aneka prakAranA mithyA pracAra ane aneka prakAranA SayaMtra karavAmAM AvyAM, paraMtu pratikULa paristhitiomAM paNa sUryane lAMbA samaya sudhI vAdaLomAM DhAMkI zakAto nathI.' ema loMkAzAha dvArA abhisUtrita krAMtino tIvra pravAha jaina dharmasaMghamAM vyApta vibhinna prakAranI vikRtione sApha karato AgaLa vadhato ja gayo. jenA mATe jaina dharmanA ArAdhako loMkAzAhanA sadAya RNI raheze. loMkAzAhanuM AdhyAtmika jIvana vizvakalyANakArI jaina dharmanA mULa svarUpane kAyama rAkhavAnA pAvana uddezathI loMkAzAhe zAMta dharmakrAMtino sUtrapAtra karyo. caturvidha dharmasaMghamAM dharmanA nAme evAM doSapUrNa anuSThAnonuM pracalana thayuM hatuM, jenAthI pRthvI, a, tejasa, vAyu ane vanaspatikAyanA ekendriya (sthAvara) prANIonI ane A pAMceya sthAvarakAyanA AraMbha-samAraMbhathI sthAvarakAyanA Azrita trasajIvonI virAdhanA avazya thAya. A prakAranI burAIo ane sadoSa pravRttione samApta karanArI loMkAzAha dvArA prAraMbhAyelI dharmakrAMti thoDA samayamAM ja saphaLa thaI. lokAzAha dvArA pradarzita e vizuddha ane mULa Agamika prazasta pathanA anuyAyIonI saMkhyA lAkhone pAra karI gaI, paNa loMkAzAhe koI gaccha athavA saMpradAyanI sthApanA na jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) OM 240 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI. emane vizvAsa hato ke zAMta dharmakrAMtithI saMpUrNa caturvidhasaMghamAM eka vyApaka parivartana Avaze. e mAnasika parivartananA pariNAma svarUpe eka divasa saMpUrNa jaina saMgha sAMpradAyika abhinivezathI mukta thaIne zramaNa bhagavAna mahAvIra dvArA prarUpita ane gaNadharo dvArA AgamomAM pratipAdita dharmanA vizuddha svarUpane mAnavA lAgaze. emanI AzAne anurUpa vidvAna zramaNa paMnyAsa harSakIrti, aneka ajJAta zramaNa tathA lAkho zrAvaka-zrAvikAo doSapUrNa pravRttiono ne potapotAnA zithilAcAronmukhI gacchono parityAga karI Agama pratipAdita vizuddha-nirdoSa dharmapathanA pathika thaI gayA. koI navA gacchanA, navA saMgaThana karavAthI to aneka gacchonI saMkhyAmAM vRddhi karavI ane vividha saMghomAM bhedabhAvanI paraMparAne AgaLa dhapAvavA karatAM loMkAzAhe lokonA pUchavAnA javAba rUpe potAne jaina athavA jinamatinI saMjJAthI oLakhAvavAnuM yogya samajyA. je zithilAcAra parAyaNa lokone dravya arjita karavAmAM, parigraha vadhAravAmAM; A zAMta dharmakrAMtinA vyApaka prasAranA pariNAme avarodha Ubho thayo hato, e lokoe lokAzAha dvArA vizuddha Agamika dharmapathane anusaratA jinamati jainonA samUhane luMpakagaccha athavA luMkAgacchanA nAme apamAnapUrvaka oLakhavAnuM zarU karyuM. loMkAzAhano ane temanA dvArA pratibaddhatApUrvaka zarU thayela zAMtipUrNa dharmakrAMtino, jaina dharmanA mahAna siddhAMto prati, jinezvara prati, Agama prati pragADha AsthA dharAvanAra dareka jaine agAdha AhlAdapUrNa aMtarmanathI svAgata karyuM. SaDjavanikAya jIvoe vizeSataH pAMca sthAvara nikAya jIvono jeno sadIothI dharmanA nAme aMdhAdhUMdha saMhAra thato rahyo hato, e hiMsAne samApta karavAnA uddezathI loMkAzAhe dayAdravita thaI dharmakrAMtino sUtrapAtra karyo hato, e sarvajIvoe loMkAzAha prati AbhAra pragaTa karatAM mUka mudrAmAM anekAneka zubhAzIrvAda ApyA. je zithilAcAra parAyaNa ane parigrahI nAmadhArI zramaNonI sukhasuvidhAmAM, pUjA-pratiSThAmAM loMkAzAhanA upadezothI oTa AvI, emaNe loMkAzAhanI sAthe asabhyatApUrNa vyavahAra karyo. emaNe loMkAzAha viruddha vividha prakAranAM SaDyuMtro karyAM. paraMtu akhUTa AtmabaLa sAhasI ujaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 248 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loMkAzAha jarA paNa vicalita na thayA. teo to gItAnA vacana anusAra nitAMta nirlepa-niHsaMga bhAvathI mahAna karmayogInI jema vizuddha mULa Agamika jina prarUpita jaina dharmanA supatha para jana-janane ArUDha ane agresara karavAmAM jIvanabhara aharniza magna rahyA. mittI e savya bhUsu, veraM majajha na keNaI" A jainatvanA pratIka vizvabaMdhutvano bhAva to loMkAzAhanI asthi-majjAmAM roma-romamAM otaprota hato. loMkAzAhe potAnA anuyAyIone paNa aMtima zvAsa sudhI zatru-mitrano bheda karyA vagara jainatvanA pratIka svarUpa A bhAva para sudaDha rahevAno upadeza Apyo. loMkAzAha dvArA potAnA anuyAyIonA aMtarmanamAM ropavAmAM AvelA vizvabaMdhutvanA A bhAvonuM ja pratiphaLa hatuM, amiTa prabhAva hato ke lokAzAhanA svargastha thayA pachI paNa lagabhaga 95 varSa bAda paNa vi. saM.1636 loMkAzAhanA devajI nAmanA anuyAyIe tatkAlIna jinazAsana prabhAvaka tapAgacchanA aThThAvanamA gacchAdhipati AcArya hIravijayasUrine potAne tyAM Azraya ApI mogalothI emanI rakSA karI. A tathyo e vAtanI zAkha pUre che ke lokAzAhanuM AdhyAtmika jIvana agAdha sAgara tulya gaMbhIra ane lokAkAzanI UMcAI tulya UMcuM hatuM. emanuM sthAna devArdhigaNikSamAzramaNanA svargArohaNa bAda jeTalA paNa kriyoddhAraka thayA, emAM sarvocca hatuM. loMkAzAhe vikaTa paristhitiomAM paNa sarvajJa praNIta zAzvata satya siddhAMtone bali caDAvI asatyanA pakSadharonI sAthe samajUtI nathI karI. zAzvata satya siddhAMtonI rakSA mATe nirbhIkatA ane sAhasanI sAthe niraMtara jhajhUmanAra sudIrgha atItakALamAM thaI gayelA kuvalayaprabha nAmanA mahAna AcArya karatAM paNa loMkAzAha bahu AgaLa vadhI gayA. ati purAtana humhAvasarpiNIkALamAM kuvalayaprabha nAmanA eka mahAna kriyAniSTha AcArya thayA. emanuM AkhyAna mahAnizIthamAM vidyamAna che. emanA samayamAM asaMyata pUjA nAmanA dasamA AzcaryanA prabaLa prabhAvanA kAraNe cotarapha zithilAcArI caityavAsIonuM prAbalya hatuM. teo mAtra jaina dharmano maulika itihAsa H (bhAga-4) 363636366799399 249 ] Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmanA ja zramaNa kahevAtA. emanA AcAra-vicAra zAstromAM pratipAdita zramaNAcArathI pUrNataH pratikULa hatA. teo caityanirmANa, dravyapUjA ane ADaMbarapUrNa anuSThAnone ja mokSapradAtA vAstavika dharma mAnatA hatA. bhAvapUjAmAM emane AsthA nahotI. teo caityomAM nitya-nivAsa karatA, AraMbha-samAraMbhamAM magna rahetA, potAnI pAse dravya rAkhatA hatAM AcArya kuvalayaprabha eka vakhata caityavAsIonI vacce pahoMcI gayA. emanI tapopUta zAMta mukhamudrA para ane tattva vivecananI hRdayahAriNI pravacana zailI para caityavAsI mugdha thaI emane prArthanA karavA lAgyA "AcArya pravara ! amArI para kRpA karI A vakhatanuM cAturmAsa amAre tyAM ja karo. ApanA parama prabhAvotpAdaka upadezothI amArA nagaranA pratyeka bhAgamAM Thera-Thera gaganacuMbI vizALa caityonAM nirmANa thaze." AcArya kuvalayaprabha e caityavAsIonA Agama viruddha AcAravicArathI mAhitagAra hatA, chatAM temaNe sAhasapUrvaka kahyuM : jo ko piyaMvae ! jai vi jiNAlae tahAvi sAvajjamiNaM NAhaM vIyAmitteur fpa yaM mArA " - A sAMbhaLI e unmArgagAmI caityavAsIoe kuvalayaprabha AcAryane "sAvadhAcArya'nA nAmathI saMbodhita karavAnI zarUAta karI dIdhI. emanuM A asanmAnajanaka nAma cAre bAju prasiddha thaI gayuM. samaya jatAM e ja caityavAsIonA saMghe caityAlayamAM jIrNoddhAranuM kArya sAdhu dvArA karavA ke na karavA vize UbhI thayelI samasyAnA ukela mATe e ja sAvaghAcAryanA nAmathI lokomAM jANItA thayelA kuvalayaprabha AcAryane AgrahapUrvaka prArthanA karI potAnA nagaramAM bolAvyA. je vakhate AcArya e nagaramAM pahoMcyA, emanA svAgata mATe gayelAM caityavAsI zramaNa-zramaNIomAMthI eka zramaNIe emanA tapopUta tIrthakaropama bhavya vyakitatvanA prabhAvathI sudhabudha gumAvI sahasA emanAM caraNomAM mAthuM mUkI dIdhuM. svayaM kuvalayaprabha ane dareka caityavAsI zramaNa Adi cakita ane avAka thaI jotAM ja rahI gayA. koInA mukhethI eka zabda nIkaLyo nahi. . ( 250 090999999999mAM jana dharmano maulika ItihAsa (bhAga-4) Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka divasa AcArya kuvalayaprabhe caityavAsIo samakSa mahAnizIthanA vAcanano prAraMbha karyo. vyAkhyAna ApatI vakhate nimnalikhita gAthA kuvalayaprabha AcArya sAme AvI - jatthitthikarapharisaM, aMtariyaMkAraNe vi uppanne / arahA vi karejja sayaM, taM gacchaM mUlaguNa mukkaM // A gAthA joI AcArya kuvalayaprabha dvidhAmAM paDI gayA. caityavAsIo emanI muzkelI jANI gayA ane A gAthA para vyAkhyAna ApavA vAraMvAra dabANa karatA rahyA. koI upAya na jaNAtA AcArya kuvalayaprabhue gAthAno artha saMbhaLAvyo. gAthAno artha sAMbhaLatAM ja caityavAsIo temanA para hAvI thaI kahevA lAgyA : "yAda che tamane ? e divase zramaNIe ApanAM caraNomAM mAthuM mUkI Apano sparza karyo hato? kyAM gayo Apano mULa guNa?" AcArya kuvalaprabhae manomana vicAryuM - pahelI vakhata Avyo hato tyAre A lokoe mane "sAvadyAcArya' jevA apamAnajanaka zabdothI navAjyo, have A vakhate koNa jANe kaI rIte asahya apamAna karaze." potAnI rakSAno anya koI mArga na dekhatA aMte emaNe utsarga ane apavAda baMne mAgane zramaNa-zramaNI varga mATe svIkAratA kahyuM : "ussaggAvavAehiM Agame Thio tujheNa yANaha / egate micchattha, jiNANamANA aNegantA / " - unmArgagAmI caityavAsI to emanA mukhethI ja kahevarAvavA icchatA hatA, jethI apavAdamArganuM avalaMbana laIne potAnA zithilAcArane yogya TheravI zakAya. te caityavAsIo kuvalayaprabhAcAryanA mukhethI A sAMbhaLI AnaMdAtirekathI unmatta thaI aTTahAsya karavA lAgyA. paraMtu Agama viruddha vAta kahIne kuvalayaprabhAcAryae sudIrghakALa sudhI bhavabhramaNa karAvanArI pApa prakRtiono baMdha karI lIdho. zithilAcArIonA sarvAtizAyI sarvocca varcasva, dharmanA nAme adhamapUrNa pravRttionuM prAbalya ane bAhulya, haThAgraha, pArasparika vidveSa ane pUrvajJAna - vihIna AcAryonI kRtione AgamonI samakakSa jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 96969696969696969696962 251 | Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAmANikatA pradAna karavuM Adi je prakAranI nitAMta pratikULa paristhitio AcArya kuvalaprabha samakSa hatI, barAbara evI je paristhitio lokAzAha samakSa paNa hatI. AcArya kuvalayaprabha, unmArgagAmI caityavAsIo dvArA ApavAmAM AvelAM "sAvaghAcAryanA vizeSaNathI vicalita thaI gayA ane aMte emaNe emanAthI DarIne jina prarUpita zAzvata satya siddhAMtane asatyanI vedI para caDhAvI dIdhA. paraMtu atula adhyAtmanathI samRddha loMkAzAha virodhIo dvArA ApavAmAM Avela lepaka, lopaka, luMgA Adi aziSTa ane asabhyatApUrNa vizeSaNothI ke aneka prakAranAM temanI viruddha racavAmAM AvelAM paDyuMtrothI potAnA satyapathathI saheja paNa vicalita thayA nahi. Ama, AvuM AdaraNIya ane Adarza AdhyAtmika jIvana hatuM lokAzAhanuM. agara loMkAzAhe nirbhIta thaIne sAhasapUrvaka caturvidhasaMghamAM vyApta vikRtione dUra karavA mATe zAMta dharmakrAMtino sUtrapAta na karyo hota to zithilAcAra ane maryAdAo kevI parAkASThA pAra karI gaI hota eno aMdAja lagAvavo muzkela che. evI sthitimAM Agama pratipAdita AdhyAtmika AcAra-vicAra kyAMya dRSTigocara thAta nahi, kriyAniSTha tapopUta saMta-satIonAM darzana paNa Aje durlabha hota! Aje caturvidhasaMghamAM je vizuddha Agamika AcAra, vicAra, zama, dama, tyAga, tapa, jIvamAtra pratye karuNA, maitrI Adi jaina dharmanA prANa svarUpa mULabhUta siddhAMto pratye je AsthA dekhAya che, e vastutaH lokAzAha dvArA zAMta kriAMtinA mAdhyamathI pratyeka jaina dharmAvalaMbInA mAnasamAM taraMgita karavAmAM AvelI abhinava jAgaraNanI amiTa laherano pratApa che. dharNoddhAraka lokAzAha dvArA dezavyApI sarvAgINa zAMta dharmakrAMtino sUtrapAtra thayA pUrve : 1. koI paNa pratiSThAcAryane pratiSThA-kArya karavA pUrve suhAgaNa strIo nirvANakalikAmAM nirdiSTa pratiSThAvidhi anusAra mardana karI snAna karAvatI hatI. pratiSThAcAryane mUlyavAna vastrothI susajjita karI emanA hAthamAM suvarNa kaMkaNa ane AMgaLImAM suvarNa mudrikA dhAraNa karAvavAmAM AvatI hatI. | 252 [969696969696969696993na dharmano maulika ItihAsa H (bhAga-4) Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. caMdanabALAnA udAharaNIya anupama tapanI avismaraNIya smRti svarUpe suvarNanA rUpamAM suvarNa nirmita aDada bharI suvarNanI beDIo banAvI, rajatapAtramAM kesara, badAma, pistA, kisamisa Adi mevAthI mizrita khIra bharIne, khIranI upara jAmelI malAI suvarNa-rajata nirmita pAtromAM rAkhIne, saMpUrNa mahArdhya sAmagrI paMca mahAvratadhArI guruone mokSadAyaka supAtradAna samajIne dAna karavAmAM AvatI hatI ane 'gurujana ahodAnaM ! ahodAnaM !' nA gaganabhedI ghoSonI vacce e mahArya dAnane dayAdravita thaI grahaNa karatA hatA. 3. sonA ane cAMdIthI nirmita nakkara mUrtio, aNamola motI Adi parigraha pracuramAtrAmAM paMcamahAvratadhArI sAdhu potAnA svAmitvamAM rAkhatA hatA. 4. paMca mahAvratadhArI guruonA upAzrayo, AvAsomAM vahIvaTanA nAme vikhyAta moTI moTI vahIonA aMbAra lAgelA rahetA hatA. jemAM dezanA khUNe khUNAmAM phelAyelA bhakta gRhasthonI nAmAvalIo, emanI pAsethI prativarSa daravarSe harSaprada prasaMganA upalakSyamAM maLanArI rakamano tithi sahita lekhA-jokhA rAkhavAmAM Avato. e gurujano potAnA e gRhasthone parama zraddhALu bhakta samajatA hatA, agara e celAmAMthI koI bIjA koI sAdhu ke guru pAse nizcita dhanarAzi bheTa karyA pachI koI pArivArika athavA dhArmika vidhi-vidhAnanuM kRtya ke koI paNa kAraNe koI anuSThAna karAvatA to paraMparAgata guruo dvArA moTo vivAda Ubho karavAmAM Avato. ke lokAzAhanuM pArivArika ane vaiyaktika jIvana loMkAzAhanA jIvana para paryApta prakAza pAtharanAra be prAcIna patra lIMbaDI moTA saMpradAyanA upAzrayanA maMgalajI svAmInA ziSya kRSNajI svAmIne kacchamAM nAnI pakSanA yati gorajI suMdarajI pAse jovA maLyA. e patra vikramanI soLamI sadInA kalpasUtranI eka prAcIna pratanA cheDe jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) OM9999939339 253 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joDelA hatA. tapAgacchIya yati nAyaka vijayanA ziSya kAMtivijaya dvArA e patra pATaNa nagaramAM vi.saM.1636nI vasaMta paMcamInA divase lakhAyo hato. A prakArano spaSTa ullekha e baMne patronA aMtamAM svayaM lipikartA dvArA karavAmAM Avelo che. yati suMdarajInI anumati prApta karI kRSNajI svAmIe bane patronI pratilipi taiyAra karI potAnI pAse rAkhI. samaya jatAM e baMne patronI pratilipi jaina dharmano prAcIna saMkSipta itihAsa' nAmanI aitihAsika kRtinA lekhaka muni maNilAlajIne kRSNajI svAmIe preSita karI. gujarAtI bhASAnA e baMne patronI pratilipino upayoga ane akSarazaH ullekha lIMbaDI saMghanA saMghavI upAzrayanA pUjyazrI mohanalAlajI svAmInA ziSya muni maNilAlajIe potAnI uparokta aitihAsika kRtiomAM karyo che. loMkAzAhanA jIvana para mahattvapUrNa prakAza pAtharanAra e prAcIna patrono sAra ahIM ApavAmAM Avyo cheH bhUtapUrva sirohI rAjyanA arahaTavADA nAmanA nagaranA nivAsI pratiSThita caudharIpadathI vibhUSita osavAla jAtinA zreSThIvarya zrI hemAbhAInI dharmaniSThA patiparAyaNA dharmapatnI zrImatI gaMgAbAInI kUkhe vi. saM. 1482 (aitihAsika taththonA pariprekSyamAM vicAra karavAthI ema pratIta thAya che ke ahIM vi. saM. 1472 hovuM joIe)nA kArataka suda pUrNimAnA divase lokAzAhano janma thayo. ghaNI rAha joyA pachI caudharI daMpatIne putraratnanI prApti thaI hatI, tethI temanA harSano pAra na rahyo. niyamita rUpe sAmAyika, pratikramaNa, pratyAkhyAna, pauSadha AdinA mAdhyamathI yathAzakita dharmArAdhanAmAM magna gaMgAbAIe putraratnanI prAptinA mahAna puNyodayanuM phaLa samajatAM dharmArAdhanAmAM vizeSa samaya ApavAnuM zarU karI dIdhuM. pAMca varSanI vaya thaye bALaka lokacaMdrane arahaTa-vADAnI pAThazALAmAM bhaNavA mATe mokalavAnuM zarU karI dIdhuM. kuzAgrabuddhi bALaka lokacaMdrae rucipUrvaka bhaNavAnuM zarU karyuM. AyuSya vadhavAnI sAthe sAthe lokacaMdranI lakhavA-vAMcavAnI ruci paNa uttarottara vadhatI gaI ane 15 varSanI vaya thatA thatA to eNe sthAnIya vidyAlayomAM apAtA zikSaNamAM pravINatA prApta karI lIdhI. 254 99999999999ii na dharmano maulika ItihAsa (bhAga-4) Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika ane naitika susaMskAra bALaka lokacaMdrane potAnAM mAtApitA pAsethI gaLathuthImAM ja maLyA hatA. zaizavakALamAM lokacaMdra potAnI mamatAmUrti mAtAnI sAthe ane bAlyakALa tathA kizoravayamAM potAnA dharmaniSTha pitAnI sAthe munidarzana ane vyAkhyAnazravaNa mATe jatA. bALapaNamAM ja loMkAzAhe sAmAyika, pratikramaNa, bhaktirasathI otaprota stavana, stotra Adi kaMThastha karI lIdhAM. lekhanakaLAmAM to lokazAhe bALakALamAM ja adbhuta nipuNatA prApta karI lIdhI hatI. dharma pratye loMkAzAhane evI pragADha niSThA hatI ke pratidina niyamita rUpe sAmAyika ane pAkSika parvanA avasare sAyaMkAlIna pratikramaNa karavAmAM sadAya agresara rahetA hatA. teo yathAvakAze pitAnA kArobAramAM paNa dhyAna ApatA. sAmAyikanA samaye loMkAzAhano svAdhyAyano krama kramazaH vadhato ja gayo. caudharI (nagarazreSThI) hemAbhAI arahaTavADAnA eka susaMpanna sadguhastha hatA. emane tyAM gAya-bheMsanI bharapUra saMkhyA hatI; jethI dUdha, dahIM, ghI ane khAvA-pIvAnI koI prakAranI koI kamI nahotI. jyAre 15 varSanI uMmare ja tejasvI lokacaMdra yuvAna thayA ke baliSTha yuvaka jaNAvA lAgyA. dekhAvaDA, sazakta lokacaMdrane joI aneka zreSThIone tyAMthI sagAI mATe kaheNa AvavA lAgyA. hemAbhAIe putranA motInA dANA jevA akSara joI potAnA kArobAranuM nAmuM lakhavAnuM kAma soMpI dIdhuM hatuM. potAnA kArobArane mATe emaNe vAraMvAra sirohI javuM paDatuM. zarUAtamAM teo lokacaMdrane potAnI sAthe laI jatA ane vibhinna vepArIo sAthe teno paricaya karAvatA. hemAbhAIe jyAre joyuM ke emano putra potAno vyavasAya calAvavA, sirohI Adi nagaromAM vepArIo sAthe saMparka sAdhavAmAM, emanI sAthe sauhArda vadhAravAmAM, potAnA vAkacAturyathI pratyeka vyavasAyI ane sagRhasthanuM mana jItavAmAM sakSama che, to emaNe potAnA saMpUrNa kArobAranI sAthe sAthe sirohI nagaranA vepArIo sAthe saMkaLAyela kAmakAjanI javAbadArI paNa lokacaMdranA khabhA para nAkhI. lokacaMdrane ekalA sirohI javAnuM zarU thayuM. vepAramAM vividhatA ane navuM zIkhavAnI ghaNI dhagaza dharAvatA lokacaMdrane motIonA vyavasAyamAM vizeSa lagAva hato. jana dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 99999999999 255 | Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAre paNa sirohI javAnuM thatuM tyAre jhaverIonI peDhIo para avazya jAya ane motInI guNavattA vize jANavAno, samajavAno prayAsa kare. dhIme dhIme te motIono pArakhu thaI gayo. eka divasa je vakhate lokacaMdra eka jhaverInI dukAna para beTho beTho motIonI parIkSA karI rahyo hato, e vakhate sirohInivAsI osavAla jAtinA odhavajI nAmanA zreSThIe motInI parIkSAmAM nimagna priyadarzI lokacaMdrane joyo. yuvaka lokacaMdra e zreSThInA manamAM vasI gayo. jyAre mUlyavAna motIo ane sAdhAraNa motIone lokacaMdra alaga karato hato, e joIne odhavajIe jhaverIne e yuvAnanuM nAma, gAma, jAti, pitA, vyavasAya AdinI vigato meLavavA pUchyuM. jhaverIe jANakArI ApatA kahyuM ke - 'chokaro khUba ja honahAra che.' jhaverI pAsethI lokacaMdranI bAbatamAM pUrI jANakArI meLavI lIdhA pachI odhavajIe potAnI dharmapatnIne kahyuM ke -"eNe potAnI putrI sudarzana mATe eka suyogya jIvanasAthI zodhI kADhaco che.. lokacaMdranI bAbatamAM pUruM vivaraNa sAMbhaLI zreSThIpatnI paNa khUba prasanna thaI. bIjA ja divase arahaTavADA jaIne vAta pAkI karavAno zreSThI daMpatIe nirNaya karyo. manavAMchita kArya siddha thaI jaze evA vizvAsathI bIjA ja divase odhavajI rUpiyo - zrIphaLa laI arahaTavADA hemAbhAInA ghare pahoMcI gayA. baMne ekabIjAthI paricita hatA. odhavajInA prastAvano lokacaMdranAM mAtA-pitAe saharSa svIkAra karyo. odhavajIe lokacaMdranA kapALe kuma-kuma tilaka lagAvyuM, zrIphaLa tathA rUpiyo bheTa svarUpe ApyA. baMne pakSa A saMbaMdhathI khUba prasanna hatA. vi. saM.1487nA mahA mahinAmAM lokacaMdrano sudarzanA sAthe vivAha saMpanna thayo. sarvaguNasaMpanna sudarzanAnI sAthe dAmpatya-sukhanI zarUAta thaI. svAdhyAyano krama paNa avirata cAlato rahyo. dhArmika kAryomAM paNa teo utsAhapUrvaka bhAga letA ja hatA. dhArmika graMthonA svAdhyAya ane niyamita dhyAna-sAdhanAnA pariNAma svarUpa saMsAranI asAratA ane kSaNabhaMguratAno bodha thaI javAnA kAraNe emanA aMtaHkaraNamAM viraktinuM bIja emanI yuvAvasthAmAM ja 256 770OOOOOOO jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMkurita thaI gayuM hatuM. paraMtu potAnA kartavyanA nirvahaNa, nyAyanItipUrvaka vyavasAya ane paramAvazyaka sAMsArika kAryo paNa sAvadhAnIpUrvaka karatAM hatAM. lagabhaga 18 varSanI vayamAM ja emane putraratnanI prApti thaI. dAdA-dAdInA harSano pAra na rahyo. emaNe potAnA pautranuM nAma pUrNacaMdra rAkhyuM. je samaye lokacaMdranI vaya 23 varSanI hatI tyAre emanI mAtA gaMgAbAInuM nidhana thayuM ane enA eka varSa pachI emanA pitA hemAbhAIe paNa paralokagamana karyuM. lokAzAhano mukhya vyavasAya kheDUto sAthe levaDa-devaDano hato. duSkALanA kAraNe jyAre kheDUtono pAka niSphaLa jato tyAre kheDUto pAsethI potAnA paisA vasUla karavAthI emane dilamAM kaSTa thatuM hatuM. kheDUtone apAyelI rakama samaya para vasUla karatI vakhate dayAdri prakRtinA lokacaMdrane ghaNI muzkelI thatI hatI. eTale ghaNA vakhatathI teo kheDUto sAthenI levaDa-devaDa patAvI moTA nagaramAM jhaverAtano vyavasAya karavAnA Icchuka hatA. e divasomAM sirohI rAjya ane Abu parvatanI najIka AvelA caMdrAvatI rAjyanI vacce saMbaMdha bagaDI gayA hatA. zatruonuM AkramaNa, mAra-dhADa, lUMTa ane arAjakatApUrNa vAtAvaraNamAM prajAjano jIvatA hatA. AvA arAjakatApUrNa vAtAvaraNane potAnI AdhyAtmika jIvanasAdhanAmAM bAdhaka samajI loMkAzAha paitRka gAma choDI moTA nagaramAM vyavasAya karavAnA Icchuka hatA. potAnAM mAtA-pitAnA dehAvasAna thatA thoDA samaya pachI yuvaka lokacaMdrae kRSakonI sAthe levaDa-devaDanA potAnA vyavasAyane sameTavAno prAraMbha karyo ane kheDUto pAsethI je kAMI maLyuM te laI potAnI patnI ane putranI sAthe AyuSyanA pacIsamA varSa (vi. saM.1497)mAM amadAvAda AvyA. suvidhAsaMpanna eka ghara laIne emAM rahevAnuM zarU karyuM. tyAM jhaverAtano vyavasAya karavA lAgyA. loMkAzAha dvArA amadAvAdamAM jhaverAtano vyavasAya zarU karyA pachI vi. saM.1497mAM mohammadazAha amadAvAda (gujarAta) rAjyanA siMhAsana para beThA ane . emaNe jhaverAta kharIdavAno nirNaya karyo. dareka jhaverIne rAjadarabAramAM jina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 999999999999 ra50] Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bolAvyA. anya jhaverIonI sAthe lokAzAha paNa mohammadazAhanA darabAramAM pahoMcyA. dareka jhaverIoe potAnAM mUlyavAna ratno bAdazAha samakSa rajU karyA. suratanA jhaverIe batAvelAM pANIdAra motIomAM be moTAM-moTAM motIo bAdazAhane khUba pasaMda paDyA. e motInuM mUlya bAdazAhe pUchyuM to suratanA jhaverIe jaNAvyuM ke 1,72,000 rUpiyA. mohammadazAhe tyAM upasthita jhaverIone e motIonI parIkSA ane mUlya nirdhArita karavAno nirdeza karyo. amadAvAdanA dareka moTA moTA jhaverIoe baMne motIonI parIkSA karyA pachI mohammadazAhanI samakSa potAno mata abhivyakta karatA jaNAvyuM ke - "A baMne motI ghaNAM zreSTha che. enuM je mUlya jaNAvavAmAM AvyuM che te paNa ucita che." "A badhA jhaverIonI AMkhe paDado kema paDI gayo che." e vicArathI loMkAzAhanA mukhamaMDaLa para vyaMga UpasI Avyo. mohammadazAhe yuvAna jhaverInA caherAne vAMcI jANI lIdhuM ke dALamAM kaMIka kALuM che. mohammadazAhe baMne motI lokAzAhanI hatheLI para rAkhI enI parIkSA levAno Adeza Apyo. lokAzAhe eka motI navAbanA hAthamAM rAkhatAM kahyuM: "A motI to vastutaH zreSTha ane bahumUlya che, paraMtu A bIjA motImAM bahu moTI khoTa che. AmAM matsyanuM cihna che, tethI A koI kAmanuM nathI." tatkALa sUkSmadarzaka yaMtrathI mohammadazAhe motIne joyuM to jaNAyuM ke motImAM matsyanuM cihna hatuM. mohammadazAhanA Azcaryano pAra na rahyo. teNe anya jhaverIone paNa sUkSmadarzaka yaMtrathI motInI tapAsa karavAnuM kahyuM. sahue e motImAM matsyanuM cihna joI navA gaNAtA loMkAzAhanA ratna parIkSaNa kauzala'nI muktakaMThe prazaMsA karI. loMkAzAha tatkALa mohammadazAhanA cittamAM vasI gayA. loMkAzAhanA parAmarzathI Avazyaka jhaverAta kharIdI lIdhA pachI anya jhaverIone vidAya karyA pachI lokAzAha pAsethI pUro paricaya prApta karI emane pATaNanA rAjasva adhikArI(khajAnacI athavA tijoradAra)nA pada para niyukta karyA. loMkAzAha potAnI patnI ane putranI sAthe pATaNa jatA rahyA. tyAM potAnA padanAM kartavyonuM nyAya-nItipUrvaka nirvahaNa karavA lAgyA. [58 99999999999ii na dharmano maulika itihAsa H (bhAga-4) Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohammadazAha pATaNanA A navaniyukta rAjasva adhikArInA jAya ne naitikatApUrvaka kAryakauzalyathI khUba prabhAvita thayA ane thoDA ja samaya pachI loMkAzAhane pATaNathI bolAvI potAnI pAse rAkhI lIdhA. bAdazAhanA prItipAtra banavA chatAM temanAmAM jarA paNa abhimAna na hatuM. pIDitonAM duHkha dUra karavA ane emane nyAya apAvavAnAM paropakAra parAyaNa kAryo teo karatAM rahyAM. sAmAyika, svAdhyAya, AtmaciMtana Adi aneka emanI dainika ArAdhanA paNa niyamita svarUpe cAlatI hatI. A rIte lagabhaga 10 varSa sudhI lokAzAha gujarAtanA bAdazAha mohammadazAhanI sevAmAM rahyA. gujarAtano saMkSipta itihAsa' nAmanI potAnI kRtimAM 2. ma. nIlakaMThanA ullekhAnusAra vi. saM.1507nI AsapAsa mohammadazAhe cAMpAneranA rAvala gaMgAdAsa para AkramaNa karI pAvAgaDhanI cArebAju ghero ghAlyo. A samAcAra sAMbhaLatAM ja mALavAnA sulatAne eka zaktizALI senA laI gaMgAdAsanI sahAyatA arthe pAvAgaDha tarapha kUca karI. potAnI vizALa senA sAthe mALavAnA sulatAnanA AgamananI vAta sAMbhaLI mohammadazAha bhayabhIta thaI pAvAgaDhano ghero uThAvI senAnI sAthe amadAvAda tarapha bhAgyo. mohammadazAhanA kAyaratApUrNa palAyanathI rUSTa thaIne amIroe viSa daIne ene mArI nAkhyo ane enA putra kutubazAhane amadAvAdanA rAjasiMhAsana para besADyo. A prakAranI jayaMtrapUrNa rAjanItithI loMkAzAhanuM aMtaramana khUba subdha ane khinna thayuM. emanA aMtaHkaraNamAM viraktinAM bIja to agAuthI ja hatAM. rAjanaitika jayaMtroe viraktinA bhAvane vistAryA. Atma-kalyANanA hetuthI emaNe zAhI sevAthI tyAgapatra ApI dIdhuM. amadAvAdanA tatkAlIna zAsaka kutubazAhano Agraha, vetanavRddhi, padavRddhi Adi aneka pralobhano hovA chatAM paNa loMkAzAha potAnI patnI ane putranI sAthe pATaNa pahoMcyA ane sAruM ghara laI rahevA lAgyA. lokAzAha pUrepUrA vairAgyanA raMge raMgAI cUkyA hatA. potAnI ardhAginI ane putra pUnamacaMdanI yena-kena prakAre anujJA prApta karI jina dharmano maulika ItihAsaH (bhAga-4) 3699999999999 259] Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokAzAhe e vakhate pATaNamAM birAjita muni sumativijayanI pAse vi. saM. 1509mAM yatidharmanI dIkSA grahaNa karI. gurue emanuM nAma lakSmIvijaya rAkhyuM. gurunI pAse emaNe AgamonuM adhyayana karyuM. AgamonA adhyayana daramiyAna emane dharmanA zuddha svarUpanI jANa thaI, tethI sumativijayajIno sAtha choDI loko samakSa AgamonuM vyAkhyAna ApatA ApatA dharmanA vAstavika svarUpa vize prakAza pADavAno prAraMbha karyo. A rIte loMkAzAhe amadAvAda - pATaNa Adi aneka nAnAM-moTAM nagaro ane gAmomAM pharI pharI sarvajJa sarvadarzI zramaNa bhagavAna prarUpitA vizuddha Agamika dharmano pracAra karyo. loMkAzAhanA upadezothI janamata jAgRta thayo ane temanA anuyAyIonI saMkhyA uttarottara vadhatI gaI aneka sAdhuo paNa emanI sAthe rahevA lAgyA. aneka varSo sudhI lakSmIvijaya (lokAzAha) vizuddha dharmano pracAra karatA rahyA. vi. saM. 1530-31nI AsapAsa eka vakhate arahaTavADA, pATaNa, surata Adi cAra nagaronA saMgha tIrthayAtrAe nIkaLyA hatA, teo saMyogavaza amadAvAdamAM ekatrita thayA. varasAda paDavAthI cAreya saMgha amadAvAdamAM rokAI gayA. cAreya saMghonA saMghapatio ane lokone jyAre jANa thaI ke loMkAzAha potAnAM Agamika vyAkhyAnomAM jaina dharmanA sAcA svarUpa para prakAza pADe che, to e saghaLA saMghapati potapotAnA saMgho sAthe lokazAhanA vyAkhyAna sAMbhaLavA gayA. lokAzAhanA vyAkhyAna sAMbhaLIne prathama divase ja emanAM aMtarthakSa khUlI gayAM. emaNe ghorazithilAcAramAM DUbelA sAdhuvezadhArI yationA bAhyADaMbaramAM dharmanuM vikRta svarUpa ja joyeluM. lokAzAhanA mukhethI Agama varNita jaina dharmanuM vizuddha AdhyAtmika svarUpa joyuM ane temanAM hRdaya pulakita thayAM. teo lokAzAhanAM Agamapravacano sAMbhaLavA niyamita javA lAgyA. sarvajJa prabhu dvArA prarUpita dharmanA vizuddha Agamika svarUpa pratye lokAzAhanA upadezothI emanI zraddhA uttarottara vadhatI gaI. te loko lokazAhanA ananya parama bhakta thaI gayA. 200 cha99999999999] jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (potiyAbaMdha paTTAvalImAM loMkAzAhanuM jIvana) marudharAnA kharaTiyA nAmanA nagaramAM jodhAvaMzIya jAgIradAra durjanasiMhanA visA osavALa mahetA kAmadAranA be putra hatA. moTAnuM nAma hatuM mahetA jIvarAja ane nAnAnuM nAma hatuM mahetA lakhamazI. e baMne bhAI vipula saMpattinA svAmI, kharataragacchanA anuyAyI ane jIvAjIvAdi tattvonA jANakAra hatA. koI kAraNavaza marudharAdhIza rAva jodhAno putra durjanasiMhanA baMne bhAIothI nArAja thaI gayo ane teNe emanI saMpUrNa saMpatti potAnA adhikAramAM karI lIdhI. e baMne bhAIo vepAra arthe pharatA pharatA pATaNa nagaramAM pahoMcI gayA. tyAM e baMne bhAIoe upAzrayamAM pUnamiyA gacchanA AcArya AnaMdavimalasUrinA ziSya khemacaMdrane dazavaikAlika sUtra lakhatA joyA. lakhamazIe emasInA sUtra ane patra laI patromAM dhammomaMgala mukkiTTa jevI thoDI gAthAo lakhI. muni emasI e AgaMtukanI suMdara lakhAvaTane joI harSavibhora thaI gayA. emaNe tatkALa potAnA guru AnaMda vimalasUrinA sanmukha upasthita thaI emane mahetA lakhamasI dvArA likhita patra batAvyo. suMdara akSaro joIne AnaMdavimalasUri khUba prasanna thayA ane potAnA ziSyane pUchyuM: "A koNe lakhyuM che?" | muni khemacaMdrae baMne bhAIone AcAryazrI samakSa upasthita karI lakhamaNI tarapha saMketa karIne kahyuM : "bhagavaMta ! A lakhamasIe lakhyuM che." e samaye vikrama saM. 1531nA zubhAraMbhanI sAthe ja bhasmagraha utarI cUkyo hato. AcAryazrIe jIvarAja ane mahetA lakhamasIne sUtro lakhavAno kAryabhAra soMpyo. lakhamasIe sUtro lekhananI zarUAta karI to emane jANa thaI ke jina prarUpita jaina dharmanuM vAstavika svarUpa to AgamomAM A rIte niraticAra ane zuddha batAvyuM che. enAthI viparIta vartamAnakALamAM ahiMsApradhAna jaina dharmanA anuyAyI aneka prakAranI ADabarapUrNa hiMsApradhAna pravRttine ja dharma mAne che. AgamonI A amUlya nidhine saMcita karavAnA lakSyathI mahetA jaina dharmano maulika ItihAsa (bhAga-4) 99999999999 201] Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakhamasIe tyAMnA nagarazreSThI rUpasI sAthe saMparka sthApita karI AgamonA lekhanakArya mATe Arthika sahAyatA prApta karI ane 3ra, Agamo lakhyAM ane lakhAvyAM. tyAra bAda lakhamasI ane rUpANIe AnaMdavimalasUrinI pAse AgamonuM adhyayana karyuM. AgamomAM niSNAta thayA pachI lakhamasI (lokazAhe) pATaNanA tripoliyA para upadeza ApIne lokone dharmanuM vizuddha svarUpa darzAvavAnuM zarU karI dIdhuM. loMkAzAhanA upadezothI prabuddha thaI rUpasI, zAha bhAmA, zAha bhAramala Adi 45 virakta AtmAo e vi. saM. 1531nI vaizAkha suda ekAdazI guruvAranA roja zramaNadharmanI dIkSA grahaNa karI ane lokAgacchanI sthApanA karI. rUpasIne lokAgacchano prathama paTTadhara tathA bhAramala ane bhujarAja (bhojarAja athavA bhAmAjI)ne sthaviranI padavI. pradAna karI. tyAra bAda loMkAgacchano uttarottara, vikAsa thato gayo. eka pAtariyA (potiyA baMdha) gaccha paTTAvalInA racanAkAra muni rAyacaMdra (vi. saM. 1726) likhita A paTTAvalIthI vicAra karavAyogya kevaLa eka ja navI vAta prakAzamAM Ave che ke lokAzAha mAravADanA nivAsI hatA. kharaMTiyA athavA virAMTiyA emanuM gAma hatuM. emanI jAti visA osavAla hatI. mAravADamAM rAjagharANAnA kAmadArone mahetA tarIke oLakhavAnI paraMparA hatI. A kAraNe sunizcita svarUpe na kahI zakAya ke lakhamasInuM gotra paNa kahetA hatuM. zodhArthIo mATe e vicAraNIya che ke zuM lokAzAha mULataH mAravADanA nivAsI hatA? zuM emanA pitA-pitAmaha Adi pUrvaja kAmadAra pada para rahIne prazAsanika kArya karatA hatA? je paNa hoya, loMkAzAhanI dharmakrAMtie jaina dharmanA itihAsamAM abhinava AyAma joDI dIdhA. [26ra pata33333323na dharmano maulika ItihAsa (bhAga-4) Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi.saM.1359 thI 1382 sudhInI rAjanaitika sthiti dilhImAM khilajI vaMzanA rAjyakALamAM allAuddIna khilajIe rAjapUtAnA rAjyo para adhikAra karavAnA nizcaya sAthe sarvaprathama vi.saM. 1357mAM raNathaMbhora para AkramaNa karyuM. raNathaMbhauranA cauhANavaMzIya rAjA hamIre zatrune parAsta karavAnA saMkalpanI sAthe vIratAthI yuddha karyuM, paraMtu vikaTa saMgharSa pachI allAuddIna khilajIe raNathaMbhoranA killA para adhikAra karI lIdho. A rIte vi. saM. 1250nI AsapAsa pRthvIrAja cauhANanA putra goviMdarAja dvArA saMsthApita raNathaMbhaura para cauhANa rAjya samApta thaI gayuM. raNathaMbhaura para adhikAra karyAnAM traNa varSa bAda vi. saM. 1360mAM allAuddIna khilajIe potAnI sazakta ane vizALa senA laI cittoDa para AkramaNa karyuM. mevADanA rAvala ratanasiMhe adbhuta sAhasa ane zaurya pragaTa karatAM lagabhaga 6 mAsa sudhI khilajInI senAno mukAbalo karyo. aMte rAvala ratanasiMhe potAnA putro, pautro ane yoddhAonI sAthe potAnI mAtRbhUminI rakSA mATe kesariyA karyAM. zatru para bhISaNa AkramaNa karyuM ane aMtima zvAsa sudhI laDyA ane mAtRbhUminI rakSA karatAM karatAM vIragatine prApta thayA. rAvala ratanasiMhanI mahArANI padminIe jyAre joyuM ke enA pati zatruonA sAthe laDatAM-laDatAM potAnA vIra yoddhAonI sAthe vIragatine prApta thayA che, tarata mevADanI mahArANI padminIe paNa sahasro rAjapUta ramaNIonI sAthe joharanI jvALAmAM praveza karI rAjapUtI Ana-bAna-zAna ane satItvanI rakSA karI. allAuddIna khilajIe sAkSAt smazAna banI gayelAM cittoDanA durga para adhikAra karI potAnA putra khijarakhAnane cittoDano zAsaka niyukta karyo. cittoDa para adhikAra karyA bAda allAudIna khilajIe vi.saM. 1365mAM sivANA para AkramaNa karyuM. sivANAnA rAjA zItaladeva cauhANe potAnA durganI rakSA karatAM raNAMgaNamAM vIragati prApta karI. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 263 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte allAuddIna khilajIe sivANAnA killA para paNa adhikAra karI lIdho. tyAra bAda allAuddIne vi. saM. 1368mA jAlaura para AkramaNa karyuM. jAlauranA rAjA kAnhaDadeva ane rAjakumAra viramadeve zatrusenA sAthe barAbara Takkara lIdhI. zatruono saMhAra karatAM karatAM pitA ane putra baMne yuddhabhUmimAM vIragatine prApta thayAM. ane allAuddIna khilajIe jAlaura para adhikAra karI lIdho. A rIte raNathaMbhaura, sivANA ane jAlauranAM cauhANa rAjyonI samApti thaI gaI. mahArANA hamIre vi. saM. 1382nI AsapAsa musalamAnone parAsta karI citoDa para adhikAra karyo. enAthI AgaLanA bhAratano rAjanaitika itihAsa rAjyaviplavo, musalamAnonAM AkramaNo, bhAratIya rAjAonAM rAjyonAM patana, navIna hindu rAjyono abhyadaya, utthAna, patana, talavAranA baLa para dharmaparivartana, lUMTa, sAmUhika narasaMhAra Adi bhISaNa ghaTanAcakranA ATalA ghaTanAkramothI saMkula che ke agara eka eka ghaTanA para pAMca-pAMca lITI lakhavAmAM Ave to eka svataMtra pustaka taiyAra thAya. A graMthanuM Alekhana ahIM ja samApta karatAM vAcakone sAdara nivedana karavAmAM Ave che ke AgaLano itihAsa, jaina dharma ane bhAratIya itihAsanA graMthomAMthI vAMcavAnI kRpA karazo. | 264 999999999999) jaina dharmano maulika ItihAsa (bhAga-4) Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adarza gurubhakta, Adarza pitA ane Adarza zrAvaka zrI pArasamalajI surANA suzrAvaka zrI pArasamalajI surANA potAnA guru prAtaH smaraNIya AcArya zrI hastImalajI ma.sA. prati pragADha zraddhA bhakti dharAvatA hatA. emanA jIvananI pramukha traNa vizeSatAo ahIM jaNAvavAmAM AvI che : anupama gurubhakti : pArasamalajIno ekamAtra putra zikharamala jyAre be varSano bALaka hato, tyAre eka ghaTanA ghaTI. 'namo pusivara gaMdhahInuM' mA jatanarAja mahetA dvArA likhita pRSTha 600 para 'navA-jUnI na karazo' zIrSakathI A ghaTanA prakAzita che, je ahIM udbhuta utArI che : zrI pArasamalajI surANA nAgauravALA gurudevanA darzanArthe jodhapura padhAryA hatA. acAnaka gharethI tAra Avyo ke - mA bImAra che, jaladI Avo.' tAra vAMcIne surANAjI becena thayA ane AcAryazrInI sevAmAM mAMgalika levA upasthita thayA ane samagra vRttAMta gurudevane jaNAvyuM. gurudeve AkhI vAta sAMbhaLIne mAMgalika pharamAvI ane jatA jatA kahyuM ke - "koI navA-jUnI na karazo." rastAmAM pArasamalajI e ja mUMjhavaNamAM rahyA ke - 'koI navA-jUnI na karazo'nuM tAtparya zuM hoI zake ? kAMI samajAyuM nahi, ghare AvIne joyuM to mA svastha hatAM, paNa patnI asvastha hatI. yAda rahe ke jUnA jamAnAmAM patnI bImAra thAya ane beTAne bolAvavAno thAya to patnInI bImArI nahi lakhIne, mAnI bImArI lakhavAmAM AvatI hatI. pArasamalajIe patnInI sAra-saMbhALa rAkhI ane be-cAra divasa bAda ja patnInuM dehAvasAna thayuM. zoka-beThakanuM Ayojana thayuM. AThamAnavamA divase ja bIkAnerathI koI sajjana potAnI dIkarInuM mAMgu laIne AvyA, tyAre emane AcAryazrI dvArA kahelI vAtano gUDhArtha samajamAM Avyo. emaNe manomana AjIvana brahmacaryavrata pAlana karavAno nirNaya laI lIdho. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 205 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e samaye pArasamalajI 30 varSanA hatA. ghaNA saMbaMdha AvyA tathA parivArajanonuM ghaNuM dabANa rahyuM, paNa teo Tasa nA masa nA thayA. potAnA gurunA vacanane paththaranI lakIra samajIne parivArajanono Agraha hovA chatAM punarvivAha na karyo. gurunA eka vAkyane zirodhArya karIne pArasamalajIe potAnA jIvanamAM koI navuM sAMsArika kArya paNa na karyuM. vepAra na karyo, jamInajAyadAda, sonuM, cAMdI, ghareNAM Adi kharIdyAM nahi. jIvananA zeSa 54 varSa gurusevA tathA saMyukta parivAramA rahetAM dharma-dhyAnamAM vitAvyAM. cAturmAsa sivAya paNa mahinAo sudhI teo garusevAmAM rahetA ane emanI vihArayAtrAomAM paNa sAthe cAlatA hatA. satsaMga, brahmacarya, dharma-dhyAna AdithI sabhara jIvana jIvatA hatA. nIrogI ane svastha jIvananuM rahasya dharmamaya jIvana hatuM. gurunA eka vacana para emaNe potAnA jIvananI samasta sAMsArika icchAone samApta karI dIdhI ane e dizAmAM kadI vicAryuM nahi. Adarza pitA : e samaye nAgauramAM AjanI jema vidyAlaya na hatA. kizanalAla gurAMsAnI pAThazALAmAM bALakone bhaNavA mATe mokalavAmAM AvatA hatA. vAlI eka nAriyeLa laIne AvatA ane potAnA bALakane pAThazALAmAM dAkhala karatA. pArasamalajI pote bhaNelA na hatA, paNa dIkarAne bhaNAvavAnI emane tamannA hatI. emaNe zikharamalane jyAre pAThazALAmAM praveza apAvyo, e vakhate zrIphaLanI sAthe gurujIne savA pAMca rUpiyA paNa bheTa ApyA. e vakhate savA pAMca rUpiyAnI khUba kiMmata hatI. dara mahine putranA abhyAsa bAbata gurujIne teo pUchatA. A rIte zikharamala pratye gurujIne vyaktigata ruci thaI gaI. emaNe ochI uMmara hovA chatAM be varSa pachI anya be varSano sIdho lAbha ApI zikharamalane sIdhA pAMcamA dhoraNamAM laI lIdhA. A bAju pArasamalajIne khabara paDI ke madrAsamAM sAro abhyAsa thAya che to emaNe putrane madrAsa mokalavA vize saMkalpa karyo. e divasomAM emanA anuja saradAramalajInA sALAjI sUrajamalajI boharAno kArobAra madrAsamAM hato. pArasamalajIe emanI sAthe vAta UUU jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 206 7377 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI ane potAnA putra zikharamalane madrAsa mokalI dIdhA. thoDA samaya pachI teo paNa madrAsa pahoMcI gayA. madrAsamAM e vakhate e. jI. jaina hAIskUla hatI. pArasamalajI zikharamalane e zALAmAM chaThThA dhoraNamAM dAkhala karavA icchatA hatA, paNa zikharamalane 'ayogya' TheravatA prinsipAle skUlamAM dAkhala karavAnI nA pADI. pArasamalajI icchatA hatA ke putranuM eka paNa varSa vyartha na jAya, ane tene chaThThA dhoraNamAM praveza maLe. emaNe putrane TyUzana karAvyAM. savAre cAra vAgye zikharamalane uThADI detA ane bhaNavAnuM kahetA. divasamAM vArApharatI zikSako TyUzana bhaNAvavA AvatA. pitAno saMkalpa ane zramanuM phaLa maLyuM. dIkaro pri-TesTamAM pAsa thaI gayo ane ene chaThThA dhoraNamAM praveza maLyo. A rIte agiyAra dhoraNa sudhI zikharamala tyAM ja bhaNyo. skUla bAda e. ema. jaina kaoNleja madrAsamAM bI.kaoNma mATe praveza meLavyo. bI.kaoNmano abhyAsa karatAM karatAM zikharamalane bhaNataranuM mahattva samajAyuM ane teo jAte niSThApUrvaka khUba bhaNavA lAgyA. emanI mahenata raMga lAvI ane sArA guNathI emaNe snAtakanI parIkSA pasAra karI. tyAra bAda 1971mAM madrAsa laoN kaoNlejathI sArA guNAMka prApta karI elaela.bI.nI parIkSA uttIrNa karI, vakIlAta zarU karI. Aje lagabhaga 40 varSathI vakIlAta karatA cennaIsthita emanI 'laoN-pharma' surANA enDa surANA inTaranezanala eTarnIjhanI bhAratanI dasa sarvazreSTha laoN-pharmamAM gaNanA thAya che. 1971mAM madrAsanA rAjasthAnI samudAyamAM bhaNelA-gaNelA chokarA ochA hatA. moTA bhAganA chokarA vyavasAyamAM lAgI jatA hatA; paNa pArasamalajIe potAnA putrane jJAnArjana karAvI dhanArjana mATe yogya banAvyo. putra mATe jIvanasaMginI pasaMdagI mATe pArasamalajIne sAruM khAnadAna ane saMskArI kanyAnI apekSA hatI. 1973mAM zikharamalajInAM lagna khAnadAna kuTuMbanI bhaNelI kanyA lIlAvatI sAthe thayAM. pitAnI dUradRSTi, zrama ane gurukRpAnA phaLa svarUpe zikharamalajI Aje saphaLatAnA zikhare che. putranA jIvananirmANa mATe pArasamalajIe eka tarapha gRhasthajIvananA saghaLAM sukhono tyAga karyo ema munijIvana paNa apanAvyuM nahi. agaNita muzkelIo chatAM pArasamalajIe eka Adarza pitAnI jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Z 3777 260 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSTha bhUmikA nibhAvI. tyAM sudhI ke pautra DaoN. vinoda surANAnAM vyaktitva ghaDataramAM Adarza dAdAnI zreSTha bhUmikA nibhAvI. Do. vinoda surANAnAM dharmapatnI a. sau. razmi, putra belaDI ci. kIrti ane ci. devakArtikanuM jIvana paNa dhArmika saMskArothI otaprota che. yAdagAra saMthAro : pArasamalajInA jIvanano adhikAMza samaya guru hastInA pAvana AdhyAtmika AbhAmaMDaLamAM vyatIta thayo. teo eka rIte saMsArI sAdhu hatA. 84 varSathI uMmaramAM pUrA hoMzamAM prabaLa bhAvanA tathA AcArya hastInA paTTadhara AcArya hIrAcaMdrajInI svIkRti pachI caturvidhasaMghanI sAkSIe vidhipUrvaka saMthAro grahaNa karyo. pAMca divasIya saMthArAnI sAthe 13 julAI, 2001nA roja emanuM samAdhimaraNa thayuM. cennaI nivAsI kahe che ke - "ghaNAM varSothI cennaImAM Avo sajAgatA pUrva saMthAro thayAnuM smaraNamAM nathI." pArasamalajI divALInA divase kadI ghare rahetA nahi, yA to gurudevanI sevAmAM athavA to pauSadhanA upavAsamAM sthAnakamAM rahetA. teo divaMgata thayA pachI varSa 2001nI divALInA zikharamalajI paNa sadagata pitAjInI paraMparAnuM nirvahaNa karatAM parivAra sahita muMbaImAM birAjamAna AcArya zrI hIrAcaMdrajInA darzanArthe pahoMcyA. AcAryazrIe emane emanA pitAjI pArasamalajInA dharmamaya aMtima divaso ane samAdhipUrvaka saMthArAnA mahAna saMkalpamAM dharma-dhyAnasahayoganI vAtothI avagata karyA. AvA parama gurubhakta zrAvaka zrI pArasamalajI surANAnI punita smRtimAM emanA suputra zrI pI. zikharamalajI surANAne "jaina dharmano maulika ItihAsa'nA cAreya bhAganuM saMkSiptikaraNa ane aMgrejI anuvAda karAvavAnuM tathA prakAzana karavAnuM saMpUrNa zreya jAya che. saMparkaH Do. vinoda surANA, surANA enDa surANA inTaranezanala eTarnI, 61-63 Do. rAdhAkRSNana roDa malApura, cennaI - 600004 (bhArata) dUrabhASa H 044 - 28120000, 28120002,28120003 (samApta) | 268 9999999999999 zrata dharmano malika itihAsa (bhAga-4) Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra kAvyatrayA 'saMdarbha graMthonI sUci 2 aMcalagaccha digdarzana a apabhraMza kAvyatrayI 3 abhidhAna rAjendra koSa bhAga 1-7 ArkiyolaoNjikala sarve opha inDiyA a Agamika gaccha paTTAvalI (pUrNimA gaccha paTTAvalInuM apara nAma) a AcArAMga dIpikA AcArAMga sUtra Atma prabodha 0 iliyaTa hisTrI oNpha inDiyA bhAga 1-2 3 upakeza gaccha paTTAvalI 3 upadeza taraMgiNI a upadeza rasAyaNarAsa a upadeza saptatikA - ratnazekharasUri a eka pAtariyA gaccha paTTAvalI . ensAIklopIDiyA opha rIlijansa opha dhI varlDa a ensAIklopIDiyA oNpha rIlijansa enDa ethiksa bhAga-8 hesTiMgsa. a eziyATika risaceMja bhAga-9 p. e hisTrI oNpha karanATikA, DaoN. pI. bI. desAI a kaDavAmata paTTAvalI . kumArapAla prabaMdha - zrIjina maMDanagaNi 0 kharataragaccha bRhad gurnAvalI a kharataragacchiyA hastalikhita paTTAvalI - kalyANa vijayajI a gacchAcAra paDNaya vRtti a gaNadhara sAddhazataka - jinacaMdrAcArya jaina dharmano molika itihAsaH (bhAga-4) 996969696969696969699 29 ] Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 0 0 0 0 0 0 3. gurnAvalI 0 cazcarI TippaNaka a jIva samAsakI vRti - hemacaMdrasUri n jaina dharma kA maulika ItihAsa bhAga - 1 A. zrI hastImalajI ma.sA. a jaina dharma kA maulika itihAsa bhAga - 2 A. zrI hastImalajI ma.sA. a jaina dharma kA maulika itihAsa bhAga - 3 A. zrI hastImalajI ma.sA. a jaina dharmano prAcIna saMkSipta itihAsa ane prabhuvIra paTTAvalI a jaina zilAlekha saMgraha bhAga-1 thI 3mANikacaMdra digaMbara jaina graMthamALA samiti hIrAbAga, muMbaI. a tapAgaccha paTTAvalI - kalyANa vijayajI ma.sA. a tapAgaccha paTTAvalI sUtrama - zrI dharmasAgaragaNi 0 tapAgaNa dUSaNa zataka "tapomata kuNa' - jina prabhasUri a dayAdharma kI caupAI - bhAnucaMdrayati 3. darzanasAra digaMbarAcArya zrI devasena a dvitIyodaya yugapradhAna yaMtram a dhI inDiyana enTIkyurI, bhAga-2 a naMdI saMgha kI paTTAvalI 3. nibaMdha nicaya nirvANa kalikA nizItha sUtra pra. bhA. a neminAha carila, haribhadra sUrI paMcavastuka TIkA a pahAvAgaraNa sUtra paTTAvalI - parAga-saMgraha, bhAga 1-2 5. kalyANa vijayajI zAstra saMgraha samiti jAlaura (rAja.) [ 200 0996969696969696969mAM jana dharmano maulika itihAsaH (bhAga-4) 0 0 0 0 0 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTTAvalI prabaMdha saMgraha, A. hastImalajI ma.sA. paTTAvalI samuccaya, bhAga-1 muni darzana vijayajI zrI cAritra smAraka graMthamAlA vIramagAma (gujarAta vi. saM. 1989) O paTTAvalI sAroddhAra n pAIya lacchI nAmamAlA, dhanapAla O pArzvanAtha vasti kA zilAlekha D pArzvanAtha paraMparA kA itihAsa - 1 D pArzvanAtha paraMparA kA itihAsa - 2 periyapurANa D pratiSThApATha - D pratiSThA lekhasaMgraha prabaMdha ciMtAmaNi merutuMgAcArya phorbasa gujarAtI sabhA, mahArAja menzansa, sencarsTaroDa, muMbaI-4 (vi. saM. 1988) / prabhAvakacaritra . prabhAcaMdrasUri (vi. saM. 1995) prabhuvIra paTTAvalI - maNilAlajI ma.sA. O pramANanaya tattvAloka 0 pravacanaparIkSA bhAga - 1-2. prazna vyAkaraNa vRtti 1 briga phariztA bhadrabAhucaritra A. ratnanaMdI (vi. saM. 1625) merutuMgiyA aMcalagaccha paTTAvalI n mahAvIra cariyuM, guNa caMdragaNi D mahAvIra deva paTTa paraMparA 2 yugapradhAna paTTAvalI 5. ratnAkarAvatArikA jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) 37 201 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjapUtAne kA itihAsa - gaurIsaMkara hIrAcaMdra ojhA -- laghu zatapadI // lATake solaMkI sAmaMta pulakezinakA zilAlekha laMkAmata pratibodha kulaka loMkAzAhanA aThThAvana bola vRddhAcArya prabaMdhAvalI - vRddhisAgara vyAkaraNa D bRhatkalpa bhASya, bhAga-6 D bRhadagaccha gurvAvalI n vyAkhyA prajJapti vipAkasUtra-vRtti vIravaMzapaTTAvalI aparanAma vidhipakSa gaccha paTTAvalI - bhAvasAgarasUri (vi. saM. 1519) n vIrodaya kAvya digaMbaramuni jJAnasAgarajI ma.sA. n zramaNa saMhAra caritram n zramaNavelagola zilAlekha saMkhyA - 57 // zrIguru paTTAvalI zrIguru parvakamavarNanam - guNaratnasUrijI n samavAyAMga // sTragala phaoNra empAyara vaoNlyuma-5 n sTaDIjha ina sAutha inDiyana jainijhama // sudharma gaccha parIkSA n saptapadI zAsra n hisTrI eNnDa kalcara oNpha dhI inDiyana pipala IV volyuma ane V Ara. sI. majamudAra. 202 37 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-4) Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAM tathya tathA navI vizeSatA vIra nirvANa saMvata 1476 thI 2000 sudhInA gALAnI pramukha dhArmika, sAmAjika ane rAjanaitika ghaTanAonuM tathyaparaka vivecana. jainadharmanI dharmAcArya paraMparAo, mukhya gaccha paraMparAo ane prabhAvaka AcAryono kramabaddha pramANabhUta paricaya. zuddha zramaNAcAranI purnapratiSThA mATe vakhatovakhata thayelA prayAsonuM kramika temaja zodhapUrNa vivecana. samasAmayika jaina rAjAo tathA udAramanA zrAvakonA itivRttanuM kramabaddha tathA vastulakSI prastutIkaraNa. jaina itihAsa saMbaMdhI jaTila gUMcavADAnuM pramANa AdhArita nivAraNa, parApUrvathI cAlI AvatI bhrAMtionuM nirAkaraNa ane samagra bhAratIya itihAsa viSayaka amuka aMdhakArapUrNa prakaraNo para nUtana prakAza. * dharmavIra loMkAzAhanI krAntadarzI dhArmikatA ane emanA preraka jIvananuM vastuniSTha mUlyAMkana. itihAsa jevA gUDha ane nIrasa viSayanuM subodha, sarasa ane pravAhI bhASAzailImAM Alekhana. na rA cAreka ISCR INH IH 'bApUbajAra, jayapura vyapara