________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद १७ सू० ४ भवनपतिसमानाहारादिनिरूपणम्
३५ सुरकुमाराणां मध्ये ये ते पश्चादुत्पन्नका असुरकुमाराः सन्ति ते अल्पकर्माणो भवन्ति, ___ अथ पूर्वोत्पन्ना नैरयिका अल्पकर्माणः,पश्चादुत्पन्नास्तु महाक र्माणः प्रतिपादिताः, असुरकुमाराः पुनः पूर्वोत्पन्नाः महाकर्माणः,पश्चादुन्नास्तु अल्पकर्माण इति वैषम्ये किं वीजमितिचेदबोच्यते-अप्ठरकुमारास्तावत् स्वभवादुवृत्ताः सन्तस्तिर्यग्योनिकेषु मनुष्येषु चोत्पद्यन्ते, तत्र तिर्यग्योनिकषु उत्पद्यमानाः केचन पृथिव्यव्वनस्पतिरूपैकेन्द्रियेलु उत्पद्यन्ते, केचन पञ्चन्द्रियेषु तिर्यग्योनिपु मनुष्येष्वपि चोत्पद्यमानाः कर्मभूमिगर्भव्युत्क्रान्तिकमनुष्येषु उत्पद्यन्ते नो अकर्मभूमिकसंमूछिममनुष्येषु, तत्रापि पण्मासावशेपायुकाश्च सन्तः पारभविकमायुर्वप्रकार के असुरकुमारों में जो पूर्वोत्पन्न हैं, वे महा कर्म वाले होते हैं और जो पश्चातू-उत्पन्न हैं अर्थात बाद में पैदा हुए हैं, वे अल्पकर्म वाले होते हैं।
शंका-नारकों के विषय में कहा गया था कि जो नारक पूर्वोत्पन्न होते हैं वे अल्पकर्मा होते हैं और जो पश्चात्-उत्पन्न हैं, वे महा कर्मा होते हैं, किन्तु असुरकुलार जो पूर्वोत्पन्न होते हैं उन्हें महाकर्मा कहा गया है और जो पश्चादुत्पन्न हैं उन्हें अल्पकर्मा कहा है, इस विषमता का क्या कारण है ? .
समाधान-असुरकुमार अपने भव का त्याग करके या तो तियचयोनि में उत्पन्न होते हैं अथवा मनुष्ययोनि में । तिर्थचयोनि में उत्पन्न होने वालों में से कोई-कोई पृथ्वीकाय, अप्काय या वनस्पतिकाय में भी उत्पन्न होते हैं, कोई पंचेन्द्रिय तियचों में भी उत्पन्न होते हैं तथा जो मनुष्यों में उत्पन्न होते हैं वे कर्मभूमि के गर्भज मनुष्यों में उत्पन्न होते हैं, अकर्मभूमिज और संमृच्छिम मनुष्यों में उत्पन्न नहीं होते। वहां छह महीना आयु शेष रहने पर परभव संबंधी आयु का बन्ध करते हैं। परभव संबंधी आयु के बन्ध के समय एकान्त છે, તેઓ મહાકર્મવાળા હોય છે અને જે પશ્ચાદુપન્ન છે અર્થાત પાછળથી પેદા થયેલ છે, તેઓ અલ્પકર્મવાળા હોય છે
શકા-નારકેના વિષયમાં કહ્યુ હતુ કે જે નારક પૂર્વોત્પન્ન હોય છે તેઓ અપકર્મો હોય છે અને જે પશ્ચાત ઉત્પન્ન છે તેઓ મહાકમાં હોય છે, પરંતુ અસુરકુમાર જેત્પન્ન હોય છે, તેઓને મહાકર્મા કહેલ છે અને જે પશ્ચાદુન્યન છે તેઓને અલ્પક કહેલ છે, આ વિષમતાનું શું કારણ છે?
તેનું સમાધાન–અસુરકુમાર પિતાના ભવને ત્યાગ કરીને અગરતે તિર્યચનિમાં ઉત્પન્ન થાય છે અથવા મનુષ્ય નિમાં, તિર્ય ચ નિમાં ઉત્પન્ન થનારાઓમાંથી કઈ કે પૃથ્વીકાય, અષ્કાય, અગર વનસ્પતિકાયમાં પણ ઉત્પન્ન થાય છે, કેઈ પંચેન્દ્રિય તિય એમાં પણ ઉત્પન્ન થાય છે અને જે મનુષ્યમાં ઉત્પન્ન થાય છે, તેઓ કર્મભૂમિના ગર્ભજ મનુષ્યમાં ઉત્પન્ન થાય છે, અકર્મ ભૂમિમાં અને સંમૂર્ણિમ મનુષ્યમાં ઉત્પન્ન નથી થતાં. ત્યાં આગળ છ મહીનાનું આયુ શેષ રહે ત્યારે પરભવ સંબંધી આયુનું બન્ધન
