Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 13 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०१९ उ०८ सू०१ जीवनिवृत्तिनिरूपणम् ४२९ शरीराणि तान्येव शरीराणि तस्य ज्ञातव्यानि न तु पञ्चविधाऽपि शरीरनिवृत्तिः सर्वेषां जीवानामिति विवेकः ।३। 'कइविहा णं भंते !' कतिविधा खलु भदन्त ! 'सबिदियनिव्वत्ती पन्नत्ता' सर्वेन्द्रियनित्तिः प्रज्ञप्ता निर्वर्तनं निर्वृत्ति:निष्पत्तिः, सर्वेन्द्रियतया-सन्द्रियाकारेण निर्वृत्तिरिति सर्वेन्द्रियनिवृत्तिः सा कतिविधेति प्रश्नः, भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'पंचविहा सबिदियनिव्वती पन्नत्ता' पञ्चविधा सर्वेन्द्रियनिर्वृत्तिः प्रज्ञप्ता 'तं जहा' कार्मण और वैक्रिय ये ३ शरीर होते हैं अतः इन तीन शरीरों की निवृत्ति उनके होती है इसी प्रकार से देवों के भी जानना चाहिये मनुष्य और तिर्यश्चों के तैजस कार्म ग और औदारिक शरीर होता है अतः इनके इन शरीरों की नित्ति जाननी चाहिये यही बात 'नवरं' इत्यादि सूत्र पाठ द्वारा प्रकट गई है। ____ अब गौतम प्रभु से ऐसा पूछते हैं 'काविहा ] मते ! सदियनिव्वत्ती पण्णत्ता' सर्वेन्द्रिय निति कितने प्रकार की कही गई है ? समस्त इन्द्रियों के आकाररूप में जो रचना है उसका नाम सर्वेन्द्रिय निर्वृत्ति है । तात्पर्य कहने का यह है कि आत्मा के एवं पुद्गलों के प्रदेशों की जो तत् तत् इन्द्रियरूप से रचना हो रही है उसका नाम सर्वेन्द्रिय निवृत्ति है ऐसी यह सवेंद्रिय निवृत्ति कितने प्रकार की कही गई है ? इस प्रश्न के उत्तर में प्रभु कहते हैं-'गोयमा ! पंचविहा सन्धिકાર્માણ અને વૈક્રિય એ ત્રણ શરીરે હોય છે. તેથી તેઓને એ ત્રણ શરીરની નિવૃત્તિ હોય છે. એ જ રીતે દેવોના વિષયમાં પણ સમજી લેવું. મનુષ્ય અને તિયાને તૈજસ, કામણ, અને ઔદરિક શરીર હોય છે. તેથી તેઓને તે તે શરીરની નિવૃત્તિ સમજી લેવી. એજ વાત “નવર ઈત્યાદિ સૂત્રપાઠથી બતાવેલ છે
वे गीतमस्वामी प्रभुने मे पूछे छ ?-'कइविहा गं भते ! सव्वें दियनिवत्ती पण्णत्त' के भयपन सन्द्रिय निवृत्ति या ५२नी डामा આવી છે? સઘળી ઇ પ્રિયેના આકાર રૂપે શરીરની જે રચના છે તેનું નામ સર્વેન્દ્રિય નિવૃત્તિ છે. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે-આત્માની અને પુલના પ્રદેશોની તે તે ઈન્દ્રિય રૂપથી જે રચના થાય છે તેનું નામ સર્વેન્દ્રિય નિવૃત્તિ છે. તેવી આ સર્વેન્દ્રિય નિવૃત્તિ કેટલા પ્રકારની કહેવામાં આવી છે? આ प्रश्नमा उत्तरमा प्रभु छ है-'गोयमा ! पंचविहा सव्वि दियनिव्वत्ती पण्णत्ता'
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૩
